PROVINCIALE STATED VAN OVERIJSSEL. Reg.nr. f?^ 2ol &(

Luttenbergstraat 2

PROVINCIALE STATED VAN OVERIJSSEL . Reg.nr.

Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99

f ? ^ | 2 o l & ( < \ <*$

Fax 038 425 48 88 overijssel.nl

Datontv.:

18 MEI 2016

postbus@overijssel. nl

Provinciale Staten van Overijssel

KvK 51048329 IBAN NL45RABO0397341121 Inlichtingen bij B.M. Groenhof telefoon 038 499 79 45 [email protected]

Onderwerp: Vitens NV: aandeelhoudersvergadering april 2015, Jaarverslag en jaarrekening 2015.

Datum

17.05.2016 Kenmerk

2016/0150331

Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie [ ] anders, en w e l :

Pagina

1

Bijlagen I. Vitens NV: Jaarverslag en Jaarrekening 2015 (te raadplegen via www.overijssel.nl/sis). De algemene vergadering van aandeelhouders (AV) van Vitens NV heeft op 22 april 2016 vergaderd. In deze vergadering zijn het jaarverslag en de jaarrekening over 2015 behandeld en vastgesteld. Verder hebben de aandeelhouders ingestemd met een dividenduitkering van 40% van de netto winst. Dit is overeenkomstig het door de aandeelhouders vastgestelde beleid. Jaarverslag 2015 Het Jaarverslag geeft een goed beeld over 2015 en de voortgang op de gestelde ambities. De kwaliteit van het geleverde drinkwater is onverminderd zeer hoog. De gemiddelde periode dat geen drinkwater geleverd (ondermaatse leveringsminuten OLM) kan worden, is gedaald naar 13,53 minuten per jaar. Vitens wil door verdere automatisering en data analyse van haar leidingen toewerken naar een situatie dat zij de klant kan informeren over storingen. De communicatie met de klant gaat veranderen: eerst communiceren en gelijktijdig repareren. De verdere automatisering van het leidingennet geeft meer actuele informatie over storingen. Op basis hiervan kan de klant worden geïnformeerd wat er aan de hand is en hoe lang het gaat duren. Vitens is zeer actief met de "Kraanwater Graag" campagne. In januari 2016 hebben 103.000 personen en instanties de petitie "Kraanwater Graag" ondertekend. Vitens blijft actief in het samenwerken met andere partijen om (tijdelijke) drinwkaterpunten aan te leggen op evenementen en festivals. Verder neemt Vitens deel aan de zogenaamde "Groene Tafel". Vitens wil samen met verschillende partijen (waaronder de provincie Overijssel) actief deelnemen aan de Groene Tafels gericht om goede functiecombinatie in intrek en beschermingsgebieden mogelijk te maken.

Datum verzending

\ S MEI 2016

provincie

Vitens NV: aandeelhoudersvergadering april 2015, jaarrekening en jaarverslag

Drinkwatertarieven In november 2015 is door de aandeelhouders besloten de drinkwatertarieven voor 2016 verder te verlagen. De tarieven voor kleinverbruik (consument) per 2016 zijn verlaagd met € 0,05 per m 3 van € 0,68 naar € 0,63 per m 3 . Het aansluittarief (vast recht) is ongewijzigd gebleven op € 45,— per jaar. Voor zakelijke klanten met een leveringscapaciteit tot 4 m 3 zijn de tarieven per m 3 aangepast aan het consumententarief (verlaging naar € 0,63 per m 3 ). Bezoldiging directie In de AV van 30 april 2015 hebben de aandeelhouders het vernieuwde "bezoldigingsbeleid directie" vastgesteld. Hierover hebben wij u per brief van 19 mei 2015, kenmerk 2015/0130060 geïnformeerd. Dit bezoldigingsbeleid is in lijn met de geldende bepalingen uit de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (de WNT1 en WNT2). Datum 17.05.2016 Kenmerk 2016/0150331 pagina 2

Jaarrekening 2015 en dividenduitkering De jaarrekening is een duidelijke weergave van het financiële jaar. De netto winst bedraagt € 55,4 miljoen. De solvabiliteit (eigen vermogen) komt per 31 december 2015 uit op 27,5% (2014: 24,6%) en het garantievermogen (eigen vermogen + achtergestelde leningen) komt per 31 december 2015 uit op 31,9% (2014: 29,7%) en komt daarmee rond de doelstelling (respectievelijk 25% en 30%) uit zoals geformuleerd in het - door de aandeelhouders vastgestelde - financieel beleid. Daarmee heeft Vitens een sterkere uitgangspositie gecreëerd om aan haar betalingsverplichtingen op de langere termijn te kunnen voldoen. De jaarrekening is voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. De Drinkwaterwet stelt een maximum aan de hoogte van het rendement dat een drinkwaterbedrijf mag behalen. Dit wordt uitgedrukt in een rendementspercentage, de WACC genoemd (gewogen gemiddelde vermogenskostenvoet). In 2015 is door de minister van Infrastructuur en Milieu de WACC voor de jaren 2016 en 2017 vastgesteld op 4,2% (2014 en 2015: 4,8%). De Drinkwaterwet schrijft voor dat winsten die de limiet van de WACC overschrijden ("overwinsten") moeten worden gecompenseerd in lagere drinkwatertarieven voor het nieuwe jaar. In 2015 was sprake van een dergelijke "overwinst" waardoor dit de drinkwatertarieven 2017 en dus het resultaat 2017 zal drukken. Het uit te keren dividend wordt conform het door de AV vastgestelde beleid gerelateerd aan het netto resultaat. Het bedrag aan dividend dat wordt uitgekeerd bedraagt minimaal 40% en maximaal 75 % van het netto resultaat. Jaarlijks wordt, binnen deze kaders, een dividendvoorstel ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen en voor finale instemming aan de AV. Dit dividendvoorstel houdt rekening met de specifieke financiële omstandigheden van de onderneming. Besloten is om een dividend van 40% van het netto resultaat 2015 uit te keren (€ 22,1 miljoen). Het dividend per aandeel over 2015 bedraagt € 3,83 (rendementspercentage: 4,69% 1 ).

1

Rendementspercentage 100%

(Dividendbedrag / Boekwaarde Eigen Vermogen per 31 december) *

Vitens NV: aandeelhoudersvergadering april 2015, jaarrekening en jaarverslag

Op basis van de jaarstukken is door de AV kwijting verleend aan bestuurders en commissarissen. Het bedrijf heeft haar taak: het produceren, distribueren en leveren van drinkwater tegen de laagst maatschappelijke kosten goed uitgevoerd. Gedeputeerde Staten van Overijssel,

ßjeQj^L^J^^ voorzitter,

secretaris, Datum

17.05.2016 Kenmerk

2016/0150331 Pagina

3

provincie ^ U

V e r

jj

S S e

|

De waarde van water, nu en later. Jaarverslag 2015

Milieuvriendelijk alternatief Van dit jaarverslag bestaat ook een milieuvriendelijke versie, die u kunt gebruiken als u het jaarverslag wilt printen. Deze versie bevat enkel tekst en belangrijke afbeeldingen. Wilt u het milieuvriendelijke jaarverslag downloaden? Ga dan naar http://2015.vitensjaarverslag.nl

Inhoudsopgave 1 Algemeen 3 1.1 Voorwoord 4 1.2 Profiel Vitens 7 1.3 Bestuursverklaring 8 1.4 In gesprek met onze stakeholders 9 1.5 Midden in de maatschappij: 12 trends en ontwikkelingen 1.6 Strategie 2015-2017 14 1.7 Vooruitblik op 2016 16 1.8 Corporate governance 18 1.9 Risicobeheersing en 21 controlesystemen 1.10 Bericht Raad van Commissarissen 26 1.11 Bericht Ondernemingsraad 31 1.12 Geïntegreerd jaarverslag 33 1.13 Begrippen en rapportagedefinities 35 1.14 GRI-index 36 1.15 Assurance-rapportage 47

2

De waarde van water, nu en later 50

Verslag van de activiteiten en resultaten over 2015

2.1 Wat ons drijft 2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.3 Onze mensen 2.4 Onze klanten 2.5 Waterbedrijf van de toekomst 2.6 Duurzaam en circulair ondernemen 2.7 Water onder de aandacht 2.8 Politiek

51 54

80 83

3 Impactanalyse 3.1 Waarom alles draait om impact 3.2 Milieu-impact 3.3 Economische impact 3.4 Sociale impact

85 86 87 88 89

62 69 72 73

4 Financiële resultaten 90 4.1 Kerncijfers 91 4.2 Toelichting op de resultaten 92 4.3 Geconsolideerde resultaten 95 4.4 Geconsolideerde jaarrekening 97 4.5 Geconsolideerde winsten 98 verliesrekening en overig totaalresultaat 4.6 Geconsolideerd 99 kasstroomoverzicht 4.7 Geconsolideerd mutatieoverzicht 100 eigen vermogen 4.8 Toelichting op geconsolideerde 101 jaarrekening 4.9 Toelichting op geconsolideerde 110 balans 4.10 Toelichting op geconsolideerde 120 winsten verliesrekening

4.11 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht 4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 4.13 Enkelvoudige jaarrekening 4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 4.15 Overige gegevens 4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 4.17 Overzicht uitstaande aandelen

123 124 130 132 137 138 144

Algemeen Vitens zorgt met bijna 1.400 medewerkers 24 uur per dag, 7 dagen per week voor hoogwaardig drinkwater tegen een lage prijs voor 5,6 miljoen klanten. Dat willen we over 100 jaar nog steeds kunnen doen. Dus zetten we ons in voor de bescherming van onze bronnen en voor het leveren van service op maat aan onze klanten. Bij het uitvoeren van onze taak hebben we te maken met een breed palet aan belanghebbenden: van overheden tot branche- en belangenorganisaties, van zakelijke en particuliere klanten tot leveranciers. Met hen treden we veelvuldig in contact om gemeenschappelijke thema’s aan te kaarten en te prioriteren. Onze materialiteitsmatrix helpt ons deze thema’s te onderscheiden en waarderen. Dit hoofdstuk schetst Vitens als betrokken organisatie, die ook in 2015 vol overtuiging werkte aan verbeteringen op de drie kernwaarden: fris vakmanschap, grensverleggend denken en de klant centraal.

Hoofdstuk 1: Algemeen 1.1 Voorwoord 1.2 Profiel Vitens 1.3 Bestuursverklaring 1.4 In gesprek met onze stakeholders 1.5 Midden in de maatschappij: trends en ontwikkelingen 1.6 Strategie 2015-2017 1.7 Vooruitblik op 2016 1.8 Corporate governance 1.9 Risicobeheersing en controlesystemen 1.10 Bericht Raad van Commissarissen 1.11 Bericht Ondernemingsraad 1.12 Geïntegreerd jaarverslag 1.13 Begrippen en rapportagedefinities 1.14 GRI-index 1.15 Assurance-rapportage

4 7 8 9 12 14 16 18 21 26 31 33 35 36 47

1.1 Voorwoord De waarde van water, nu en later In 2015 continueerden we onze rol als betrouwbare drinkwaterleverancier. Daarnaast hebben we onze rol als maatschappelijke organisatie zichtbaarder gemaakt. Zo werd 2015 het jaar waarin we via investeringen, publiekscampagnes en politiek debat de waarde van water benadrukten voor nu en later. Als we terugkijken naar 2015, kunnen we vaststellen dat het goed gaat op veruit de meeste onderdelen van onze bedrijfsvoering. We zijn zeer tevreden over klanttevredenheid, leveringszekerheid en continuïteit van de organisatie. We zien bovendien dat de strategie die we in 2014 hebben ingezet, vruchten begint af te werpen. Dat is terug te zien in de opbouw van dit verslag, waarin we onze maatschappelijke activiteiten koppelen aan onze strategische doelen conform de laatste richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI). We sturen niet meer alleen op abstracte cijfers die inzicht geven in prestaties die we leveren aan de gemiddelde klant, maar we stellen de individuele klant met diens specifieke vragen centraal. Dat er ‘elk jaar slechts 0,4% van de klanten van Vitens een klacht heeft’, klinkt bijvoorbeeld anders dan dat er elke week een paar honderd mensen bellen met een klacht. Onze organisatie is toegesneden om zulke klachten snel en goed op te lossen. Maar waarom bellen deze klanten ons? En hoe kunnen we voorkomen dat ze ons hoeven te bellen? Dat soort vragen zijn we onszelf het afgelopen jaar voor het eerst hardop gaan stellen. We dromen niet langer over een toekomst van het ideale waterbedrijf, maar we innoveren en zetten concrete stappen om dat wat we al goed doen, nog beter te gaan doen en dat wat we nog niet doen, te gaan doen. Onze eigen mensen zijn daarbij het allerbelangrijkst. Ze vormen het hart en de ziel van ons bedrijf. We investeren fors in hun relatie met de klant en in hun technische knowhow. Zo zijn we in 2015 gestart met het programma ‘Werken aan ons DNA’, waarbij onze medewerkers de kernkwaliteiten van Vitens vertalen

4

“We creëren vrijheid in de teams om zelf het werk in te richten en te zoeken naar slimmere werkmethoden. Dat zorgt voor enthousiasme, meer betrokkenheid en grensverleggend denken.” Wolter Odding, lid directie

naar hun eigen activiteiten. We merken dat deze klantgerichtheid zijn vruchten afwerpt en dat er op dat gebied volop wordt geïnnoveerd. Zo werken we sinds begin 2015 met een realtime dashboard voor het signaleren van verstoringen en zetten we stappen in het tijdig informeren van klanten bij storingen, via sms en e-mail. Door op een nieuwe manier klanttevredenheid te meten, krijgen we direct feedback over onze dienstverlening. We verschuiven onze klantcommunicatie steeds meer naar web en mobiel. En we legden de bouwstenen voor een intelligent waterleidingnet in Friesland. Zo creëren we, met respect voor de organisatiecultuur van Vitens, verschillende proeftuinen voor experimenten. En daar leren we van fouten en dingen die goed gaan. We creëren meer vrijheid in de teams om zelf het werk in te richten en te zoeken naar slimmere werkmethoden. Dat zorgt voor enthousiasme, meer betrokkenheid en grensverleggend denken. Daarbij nemen we de tijd, maar de verandering is niet vrijblijvend. De koers is vorig jaar nadrukkelijk uitgezet binnen onze hele organisatie. We maakten in 2015 een aantal acute storingen mee die wat dat betreft “We pleiten ervoor, als het gaat om leerzaam waren. In Zaltbommel misten drinkwatervoorziening, compromisloos we een paar essentiële stappen in de te zijn. Alleen dan respecteren we de communicatie na een leidingbreuk. waarde van water, voor nu en later.” Toen zich in Bunschoten-Spakenburg Lieve Declerq, directievoorzitter eenzelfde calamiteit voordeed, wisten we buurt, gemeente en media wel tijdig en goed te informeren door de inzet van onder andere sociale media. Waar we voorheen vooral op de technische oplossing focusten, werken we nu volgens het adagium ‘eerst communiceren en dan repareren’. Dat past in een wereld waarin de klant steeds kritischer wordt. Wij nemen onze plicht om duurzaam te ondernemen serieus. Concrete ontwikkelingen waren het afgelopen jaar het verder terugdringen van onze CO2-footprint en de aankoop van grond in Groenekan met de intentie om daar een moeras te laten ontstaan waar nitraat uit grondwater wordt gefilterd. We hebben verschillende innovaties toegepast

ALGEMEEN - 1.1 Voorwoord | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.1 Voorwoord om onze reststromen duurzaam en hoogwaardig in te zetten in de agrarische sector. Zo dragen we bij aan een ‘circulaire economie’ en de lokale biodiversiteit in en om onze waterwingebieden. We ventileerden de afgelopen jaren ook nadrukkelijker dan ooit onze zorgen over de kwaliteit van onze waterbronnen in de toekomst. Onze oproep aan Den Haag is gehoord. Water heeft in 2014 de wettelijke status van ‘nationaal belang’ gekregen. Dat helpt ons sindsdien bij de bescherming van bronnen tegen de gevolgen van vervuiling. We kunnen als waterleverancier niet zonder schone bronnen, ook over vijftig jaar. Garanties op het eindproduct zijn volledig afhankelijk van garanties aan de bron. De waarde van water brachten we in 2015 ook op andere manieren onder de aandacht. Samen met collegawaterbedrijven en andere partners zetten we het initiatief door om kraanwater overal beschikbaar te krijgen. Met  de campagne ‘Kraanwater Graag’ richtten we ons op het gebruik en de beschikbaarheid van kraanwater. Meer dan 100.000 mensen tekenden onze petitie om op festivals, bij evenementen en in de horeca kraanwater beschikbaar te krijgen. En we introduceerden op meer dan 500 basisscholen een wekelijkse kraanwaterdag. Zuiver kraanwater is het mooiste product dat er is: de bron van al het leven. Maar het is niet vanzelfsprekend dat ons water op elk moment van de dag, overal in het land, uit de kraan komt. Het is tijd geworden om dat besef te delen. Binnen onze organisatie, met onze 5,6 miljoen klanten en met de rest van de wereld. Ons fundament bestaat uit het bieden van optimale leveringszekerheid tegen de laagst mogelijke kosten. Ook konden we door een continu streven naar effectiviteit en efficiency de drinkwatertarieven voor 2016 verder verlagen. Daar zijn we trots op, maar het is geen reden om achterover te leunen. We hebben ons in het afgelopen jaar meer dan ooit gemanifesteerd als een bedrijf dat zichzelf zichtbaar vernieuwt. Tot slot. Nederland is een land van compromissen en doorgaans is dat geweldig. Maar niet als het gaat om water. Wij pleiten ervoor, als het gaat om drinkwatervoorziening, compromisloos te zijn. Alleen dan respecteren we de waarde van water, nu en later. Lieve Declercq en Wolter Odding

5

ALGEMEEN - 1.1 Voorwoord | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

Projecten 2015 We zijn tevreden over het afgelopen jaar. Maar we geloven ook dat er altijd meer mogelijk is. Onderstaande projecten die we in 2015 zijn gestart, willen we de komende jaren dan ook verder ontwikkelen. We worden actiever, innovatiever en transparanter over wat we doen, wat dat kost en wat het oplevert. Daarbij staat de klant centraal in alles wat we doen. Of die nu een particulier is op driehoog achter of een grootafnemer zoals een producent van babyvoeding. Onze klanten willen we optimaal bedienen met onze producten, onze expertise en ons luisterend oor. 1. Alle data live te zien op de heat map In 2015 creëerden we een dashboard in het hart van onze organisatie: de centrale waterverdeling. Daarop zijn alle data gecombineerd en te zien. Die heat map brengt de vitale processen in kaart: waterdruk overal in het land, storingen en het aantal en de aard van klantreacties. Met dat permanente overzicht kunnen we sneller reageren op acute problemen en vragen. Dat leidt niet alleen tot snellere actie bij storingen, maar ook tot een beter begrip voor de gevolgen van problemen bij klanten. 2. Waardering als leidraad in het 8+ programma Groepen medewerkers die intensief met klanten in contact zijn, worden meer zelfsturend. Dat levert hogere productiviteit, sneller contact en minder ‘ruis’ op. We meten het succes op twee criteria: minstens een acht op klantbeoordeling en minstens een acht op medewerkers-tevredenheid. Vandaar de naam voor deze organisatorische verbetering: 8+ programma. 3. Kostenbewust aan projecten werken Het in 2015 gestarte Piket-programma zorgt ervoor dat onze mensen beter inzicht krijgen en een grotere betrokkenheid voelen bij het aanleggen en saneren van de technische infrastructuur: het leidingnetwerk en productiebedrijven. We leveren bouwprojecten van hoge kwaliteit op, maar er is noodzaak voor meer bewustzijn op het gebied van tijd, geld en risico’s. We maken de medewerkers bewuster van de vraag of alles wel binnen budget gerealiseerd wordt. Ook trekken we een nieuw soort professionals aan: de projectmanager die buitengewoon scherp is op het gebied van kostenbewustzijn, resultaatgerichtheid, samenwerking en communicatie. Zo worden projecten meer beheerst en voorspelbaar. 4. Debat over de bescherming van waterbronnen We initieerden vorig jaar een landelijk debat over de bescherming van de waterbronnen

binnen onze landsgrenzen. Nederlands water is van een excellente kwaliteit. Het zou een exportproduct kunnen zijn. Die kwaliteit moet ook in de toekomst gegarandeerd worden. Het debat voerden we in de media, maar ook in de Tweede Kamer. Dat leidde onder meer tot het wettelijk vastleggen van water als product van nationaal belang. 5. Campagnes voor kraanwater We boekten goede resultaten in de campagne rond het drinken van kraanwater als gezond, duurzaam en goedkoop alternatief voor flessenwater en gezoete dranken. Meer dan 100.000 mensen ondertekenden de petitie op overalkraanwatergraag. nl die we op Bevrijdingsdag (5 mei 2015) startten en inmiddels is op meer dan 500 basisscholen een wekelijkse kraanwaterdag geïntroduceerd. Uit onderzoek blijkt dat het percentage Nederlanders dat, al dan niet bewust geholpen door de campagne, meer voordelen van kraanwater ziet, toenam van 21% tot 36%. 6. Werkordermanagement Na een zorgvuldige voorbereiding zijn we in 2015 binnen Netbeheer & Levering (N&L) gestart met de implementatie van het project WOM (Werkordermanagement). Doel van het project is om de administratieve druk bij monteurs tijdens storingen en onderhoudswerkzaamheden te verlagen. Ook zorgen we met het project voor een consistente registratie van onder meer storings- en schademeldingen en beschikken de monteurs over nieuwe ICT-hulpmiddelen die stabieler, sneller en gebruiksvriendelijker werken dan de verouderde laptops en de computerprogramma’s waarmee ze voorheen hun werkopdrachten afhandelden. In het project scherpen we ook de rollen, verantwoordelijkheden en de werkafspraken binnen de afdeling N&L aan. Deze maatregelen moeten bijdragen aan een snellere en efficiëntere afhandeling van storingen en onderhoud, met minder overlast voor onze klanten en beter asset management tot gevolg. 7. Friesland Live! Eén van onze belangrijkste innovatieve projecten is Friesland Live! Dat betreft de aanleg van een grootschalig intelligent drinkwaterleidingnet in heel Friesland. Het ruim 8.000 kilometer lange leidingnet van de provincie voorzien we van 200 sensoren die constant en realtime de druk en kwaliteit van drinkwater meten. Die sensoren leveren ons straks - als ‘ogen en oren’ in het leidingnet - de data voor het oplossen van eventuele problemen, nog voordat de klant hier last van krijgt. Klanten zullen bovendien persoonlijk en vooraf worden geïnformeerd als er verstoringen zijn.

ALGEMEEN - Projecten 2015 | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.2 Profiel Vitens Vitens is het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland. We voorzien 5,6 miljoen zakelijke en particuliere klanten elke dag opnieuw van kraanwater dat voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen. Wij winnen al dat drinkwater uit grondwater. Met bijna 1.400 medewerkers, 96 productiebedrijven en een distributienetwerk van zo’n 49.000 kilometer garandeert Vitens elk jaar de levering van 330 miljoen kubieke meter drinkwater. Ons verzorgingsgebied bestaat uit de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht en Overijssel en enkele gemeenten in Drenthe en Noord-Holland. Behalve een hoge kwaliteit drinkwater en optimale veiligheid bij het produceren en leveren van water, zijn lage kosten voor ons essentieel. Vitens wil de kosten van de drinkwaterwinning, -zuivering en -levering zo laag mogelijk houden. Dat doen we, omdat wij water beschouwen als een primaire levensbehoefte. We investeren daarbij in verdere optimalisering van onze waterwinning en distributie. Ook werken we aan verdere verduurzaming van ons werk. Aandeelhouders De provincie en circa driekwart van de gemeenten in ons voorzieningsgebied zijn aandeelhouder. Zij hebben geen directe rol in de dagelijkse gang van zaken binnen het bedrijf. Vitens heeft 110 aandeelhouders, die gezamenlijk 5.777.247 aandelen bezitten. Historie Vitens geeft al meer dan honderd jaar betekenis aan water. Bij onze oprichting aan het einde van de 19e eeuw lag de betekenis vooral in het bestrijden van cholera en andere besmettelijke ziekten. Schoon drinkwater was en is van levensbelang. In de decennia daarna verschoof onze focus meer en meer naar het verbeteren van het winnen, zuiveren en distribueren van water, tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten. Ook neemt het belang van klantgerichte dienstverlening en een actieve rol in het beschermen van onze bronnen steeds meer toe. Daarnaast is het onze ambitie om ook bij te dragen aan de bewustwording van de betekenis van water bij onze klanten en bij de maatschappij. De brede basis van Vitens is en blijft - nu en in de toekomst - om 24 uur per dag, 7 dagen per week betrouwbaar drinkwater te leveren aan iedereen in ons verzorgingsgebied. Dat is onze primaire taak.

7

ALGEMEEN - 1.2 Profiel Vitens | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.3 Bestuursverklaring De directie van Vitens verklaart naar beste weten: 1. dat de jaarrekening 2015 een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie per 31 december 2015 en het resultaat over 2015 van Vitens en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen; 2. dat het jaarverslag een getrouw beeld geeft van de toestand op de balansdatum per 31 december 2015 en de gang van zaken gedurende het boekjaar bij Vitens; 3. dat in het jaarverslag de wezenlijke risico’s zijn beschreven waarmee Vitens wordt geconfronteerd. Zwolle, 22 maart 2016 Lieve Declercq, voorzitter Wolter Odding, lid directie

8

ALGEMEEN - 1.3 Bestuursverklaring | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.4 In gesprek met onze stakeholders Materialiteitsmatrix en toelichting Om te toetsen wat we binnen ons strategisch kader echt belangrijk vinden en de inhoud van onze verslaglegging beter te laten aansluiten op de behoeften van onze belanghebbenden, heeft Vitens een materialiteitsbepaling uitgevoerd. Uit de analyse blijkt dat onze huidige strategische agenda zowel door interne als externe belanghebbenden als heel relevant wordt ervaren. Deze bevestiging spoort ons aan om door te gaan op de weg die we zijn ingeslagen. Hieronder leggen wij in drie stappen de genomen stappen in ons proces van materialiteitsbepaling uit: 1. Identificeren van relevante thema’s Allereerst bepaalden we met een brede vertegenwoordiging binnen Vitens welke thema’s het meest relevant zijn voor onze omgeving en onszelf. Thema’s zijn relevant als Vitens er impact op heeft of kan hebben (zowel binnen de organisatie als in de waardeketen). Dit wordt bepaald op basis van onze eigen ervaring en de resultaten van de uitgevoerde analyses en intern advies. Zo hebben we in deze fase rekening gehouden met ons proces van waardecreatie en ons bedrijfsmodel. Ook hebben we gekeken naar risico’s, trends en ontwikkelingen die op onze operatie van invloed zijn. Zo zien we bijvoorbeeld door klimaatverandering extremere weersomstandigheden met mogelijke effecten van vernatting en verdroging. Ook zien we dat onze “De kennis van de medewerkers klanten verwachten dat wij duurzaam van Vitens is zeer waardevol en andersom ondernemen. Op basis van deze kunnen we als waterschap meehelpen analyses hebben wij de voor ons om drinkwaterwinning uit de ondergrond relevante thema’s geïdentificeerd. Deze duurzaam veilig te stellen.” komen ook terug in onze strategische Vertegenwoordiger waterschap agenda.

9

2. Prioritering van onderwerpen Vervolgens zijn wij de relevante thema’s gaan prioriteren. Hierbij hebben we een onderscheid gemaakt tussen de prioriteit voor Vitens en de prioriteit voor onze belanghebbenden. Management en directie hebben de interne prioritering bepaald, gebaseerd op onze strategische agenda die in 2014 door middel van een brede interne en externe consultatie is vastgesteld. Voor 2015 is deze prioritering niet “Vitens kan het draagvlak voor gewijzigd. Voor de externe prioritering haar activiteiten vergroten door burgers hebben wij dit jaar door middel van een bewust te maken van de uitstekende vragenlijst de geïdentificeerde relevante drinkwatervoorziening en zorg voor thema’s voorgelegd aan een bredere duurzaam beheer van de waterketen.” groep externe belanghebbenden. Dat Vertegenwoordiger belangenorganisatie zijn bijvoorbeeld toezichthouders, aandeelhouders, leveranciers, klanten en maatschappelijke organisaties. Wij vroegen hen de relevante thema’s te rangschikken op het belang vanuit hun eigen perspectief. De uitkomsten hiervan hebben wij gebruikt om onze prioritering van onderwerpen verder te actualiseren. De uitkomsten hiervan hebben we in onderstaande materialiteitsmatrix opgenomen. 3. Impact op beleid en verslaglegging In een laatste stap hebben wij de uitkomsten van interne en externe toetsing vertaald naar onze verslaggeving. Wij maken door middel van de materialiteitsbepaling onderscheid tussen drie uitkomsten: • meest materiële onderwerpen: deze onderwerpen hebben een leidende rol en vormen ons strategische kader. Wij sturen op deze onderwerpen, formuleren doelstellingen en gebruiken deze als leidraad voor ons jaarverslag. • minder materiële onderwerpen: dit zijn onderwerpen waar we niet direct op sturen, maar die wel inhoud en kleuring geven aan onze activiteiten. • minst materiële onderwerpen: dit zijn onderwerpen die wij monitoren, maar waar we niet noodzakelijkerwijs jaarlijks over rapporteren.

ALGEMEEN - 1.4 In gesprek met onze stakeholders | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.4 In gesprek met onze stakeholders Materialiteitsmatrix

Toelichting op de materialiteitsmatrix

Belangrijk

Continuïteit van de organisatie / assets

Samenwerking waterketenpartners

Leveringszekerheid Kringloop van reststromen en afvalstoffen sluiten

VAN BELANG VOOR ONZE STAKEHOLDERS

Duurzaam beheer van bronnen en bescherming ondergrond

Minder belangrijk

Financiële solvabiliteit Duurzame innovaties Informatie en assetbeveiliging Beschikbaarheid data en ICT-systemen

Internationale activiteiten

10

VAN BELANG VOOR VITENS Minder materiële onderwerpen

Afdeling verantwoordelijk voor doelstelling en sturing

1

Continuïteit van de organisatie / assets

Leveringszekerheid en voorkomen calamiteiten

• Risicobeheersing: 1.9.2, 1.9.4 en 1.9.6 • Verantwoording: 2.2.3

• Asset Management • Human Resources

2

Waterkwaliteit

Borgen schone bronnen en kwaliteit drinkwater

• Risicobeheersing: 1.9.3 • Verantwoording: 2.2.1

• Winning & Zuivering • Asset Management • Laboratorium

3

Leveringszekerheid

Infrastructuur

• Risicobeheersing: 1.9.2 en 1.9.3 • Verantwoording: 2.2.4

• Asset Management • Netbeheer & Levering • Ontwerp & Aanleg

4

Kringloop van reststromen en afvalstoffen sluiten

Kostenbeheersing en duurzame innovatie

• Risicobeheersing: 1.9 • Verantwoording: 2.6

• Asset Management • Winning & Zuivering

5

Voldoen aan weten regelgeving

Boetes en sancties

• Risicobeheersing: 1.9.1 • Verantwoording: 2.1

• Bestuurlijke & Juridische Ondersteuning

6

Lokale verankering/ maatschappelijke bijdrage

Kwaliteit drinkwaterbronnen


• Asset Managament • Communicatie • Business Development

7

Inzet en kennis als waterautoriteit

Invloed op politieke en bestuurlijke besluitvorming


• Communicatie

8

Gebiedsontwikkeling


• Risicobeheersing: 1.9 • Verantwoording: 2.2.5 en 2.2.7

• Asset Management (Omgevingsmanagement)

9

Bewustwording kraanwater


• Risicobeheersing: 1.9.7 • Verantwoording: 2.1 en 2.7.3

• Communicatie

10

Rol in maatschappelijk debat

Verwerven prominente rol in maatschappelijk debat


• Communicatie

11

Klanttevredenheid en klantgerichte processen

Klantgerichtheid

• Risicobeheersing: 1.9.7 • Verantwoording: 2.3

• Klant & Facturatie • Netbeheer & Levering

12

Veiligheid medewerkers

Veiligheid op werkplek (arbeidsongevallen)


• Human Resources

13




• Asset Management • Winning & Zuivering


Frequentie en duur van storingen of calamiteiten

Ontwikkeling medewerkers en organisatie

Minst materiële onderwerpen

Toelichting in dit verslag



Duurzame bedrijfsvoering

Minder belangrijk

Risico’s en kansen

Waterkwaliteit

Lokale verankering en maatschappelijke bijdrage Inzet en kennis als waterautoriteit Gebiedsontwikkeling Bewustwording kraanwater Rol in maatschappelijk debat

Duurzaam inkopen

Geïdentificeerd materieel onderwerp

Belangrijk

Meest materiële onderwerpen


Stakeholder dialoog 2015 Stakeholder

Verwachtingen

Dialoog 2015

Plannen dialoog 2016-verder

Stakeholder

Verwachtingen

Dialoog 2015

Plannen dialoog 2016-verder

Medewerkers

• Veilige werkomgeving • Aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden • Open communicatie • Ontwikkelingsmogelijkheden • Prettige werksfeer

• Continue overleg tussen management en medewerkers en jaarlijkse functionerings- en beoordelingsgesprekken • Communicatie over herijkte strategie • Bijeenkomsten en interne communicatie (intranet, personeelsblad BRON) • Trainingen- en opleidingen • Veiligheid en persoonlijke ontwikkeling • Medezeggenschap en Centrale Ondernemingsraad • Koffiegesprekken directie

• Continuering huidige dialoog • Blijvende aandacht voor veiligheid en lerend vermogen van de organisatie • Voortzetten van dialoog over herijkte strategie • Interne consultatie over duurzaamheidstrategie, materialiteit en doelstellingen • Terugdringen ziekteverzuim • Duurzame inzetbaarheid

Leveranciers

• Samenwerkingsmogelijkheden • Business- en productontwikkeling

• Open en continu overleg tussen inkoopverantwoordelijken en leveranciers • Toepassen van criteria Agentschap NL • Toepassen van CO2-prestatieladder

• Continuering huidige dialoog

Belangengroepen

• Regelmatige afstemming en uitwisseling van ideeën voor onze projecten en dienstverlening • Samenwerking op het vlak van educatie over water en natuur

• Continuering huidige dialoog • Positieve bijdrage realiseren aan biodiversiteit

• Drinkwatertarieven zijn gelijk gebleven • Digitale facturatie • Communicatie via Facebook en Twitter • Verbeterde communicatie over storingen via Waterstoring.nl • Introductie digitale nieuwsbrief • Klantenpanel klanttevredenheid • Relatiegesprekken zakelijke klanten • Communicatie over stichting Water for Life

• Continuering huidige dialoog • Handhaven lage drinkwatertarieven • Verbeterde dienstverlening via nieuwe website • Whatsapp pilot voor storingscommunicatie • Consultatie over mogelijke producten en diensten • Chatfunctie voor klanten met klantenservice • Vroege signalering en hulp voor klanten met betalingsproblemen

• Voldoen aan wetgeving en milieu-eisen • Bescherming natuur, flora en fauna • Innovatie • Communicatie bij onderhoud infrastructuur • Uitwisseling van kennis • Samenwerking

Onderwijs en kennisinstituten • MBO, hogescholen en universiteiten • Scholieren basis- en voortgezet onderwijs • KWR • Wetsus

• Samenwerking • Kennisoverdracht • Onderzoek binnen de watersector • Stage- en onderzoeksmogelijkheden • Training- en opleiding • Onderzoek en ontwikkeling • Scholieren enthousiasmeren

• Stages en afstudeerprojecten • Traineeprogramma • Samenwerking en onderzoek met andere waterbedrijven en KWR • Deelname aan seminars • Rondleidingen • Sustainability Challenge (voor hoger opgeleiden) • Educatieve programma’s via Waterkennis.nl en introductie ‘Kraanwaterscholen’

• Continuering huidige dialoog • Thematische structuur Bedrijfstakonderzoek (KWR) • Uitbreiding programma voor Kraanwaterscholen voor basisonderwijs • Opzetten programma voor voortgezet onderwijs • Ondersteuning van WaterSpaarders via Vewin

Bredere samenleving

• Kennisoverdracht • Beschermen/openstellen van natuurgebieden • Samenwerking • Betrokkenheid bij activiteiten die bijdragen aan bedrijfsdoelstellingen

• Dialoog met verschillende partijen en/of partners voor ‘Kraanwater Graag’ • Samenwerking met Join the Pipe om kraanwater in de openbare ruimte beschikbaar te maken • Samenwerking met festivals zoals de bevrijdingsfestivals, Nijmeegse Vierdaagsefeesten en Welcome to the Village • Deelname aan activiteiten en presentaties bij gemeenten

• Continuering huidige dialoog

Media

• Up-to-date informatie over de activiteiten, standpunten en ambities van de onderneming • Geven van interviews en reportages

• Nationale, regionale en lokale media • Publicaties in vakbladen • Bijeenkomsten en rondleidingen op locaties

• Continuering huidige dialoog • Sterkere positie in debat rondom de ondergrond

Klanten • Huishoudens • Zakelijke klanten • Klanten laboratorium • Kwetsbare klanten zoals ziekenhuizen

• Lage maatschappelijke prijs (tarieven) • Leveringszekerheid • Hoge kwaliteit drinkwater • Diensten- en kennisdeling • Communicatie bij onderhoud en storing • Klantvriendelijke en servicegerichte support • Snelle en adequate klachtenafhandeling

Overheden • Aandeelhouders (provincies en gemeenten)

• Continuïteit en leveringszekerheid • Solvabiliteit • Lange en korte termijn return on investment (ROI) • Duurzaamheid • Transparante verslaggeving

• Bijeenkomsten met aandeelhouders en raad van commissarissen • Jaarlijkse rapportage • Dividenduitkering • Lage maatschappelijke kosten • Wet- en regelgeving (o.a. precarioheffing)

• Continuering huidige dialoog • Activiteiten in het kader van het 10-jarig bestaan van Vitens

Overheden • Regulerende overheden (Ministeries) • Overige overheden en veiligheidsregio’s • Toezichthoudende overheden • Partners in de waterketen (nutsbedrijven, waterschappen, infrastructurele partners)

• Continuïteit en leveringszekerheid • Ruimtelijke ordening • Voldoen aan weten regelgeving • Bodembescherming • Veiligheid (brandweer) • Samenwerking in realiseren van infrastructuur • Kennisuitwisseling en actief invulling geven aan duurzame initiatieven

• Regelmatig contact met bestuurders en volksvertegenwoordigers op Europees, nationaal, provinciaal en lokaal niveau • Bedrijfsbezoeken, presentaties, lokale communicatie • Contact via brancheorganisaties zoals Vewin • Gespreksonderwerpen zijn onder andere verdroging, biodiversiteit, duurzame gebiedsontwikkeling, waterkwaliteit, bronbescherming en wetgeving

• Continuering huidige dialoog • Activiteiten in het kader van het 10-jarig bestaan van Vitens


1.5 Midden in de maatschappij: trends en ontwikkelingen Het is voor Vitens belangrijk om in te spelen op omgevingsfactoren die van invloed zijn op onze klanten en onze bedrijfsvoering. Ons speelveld kent een aantal ontwikkelingen en trends die Vitens voor uitdagingen stellen. We zien voor de toekomst zowel kansen als bedreigingen. De aangescherpte strategie vormt een basis om deze uitdagingen aan te gaan door ons te richten op onze klant en de bescherming van onze bronnen.

1.5.1 Welke trends en ontwikkelingen zijn van invloed op onze performance en toekomstvisie? • • • • • • • •

Zowel burgers als overheden eisen in toenemende mate transparantie en verantwoording. Het vertrouwen in drinkwater blijft onverminderd groot. Dat is terecht, maar niet vanzelfsprekend. Daarom moeten we steeds meer zichtbaar maken hoe we de drinkwaterkwaliteit hoog houden. Door toenemende drukte in de ondergrond staat de kwaliteit van onze drinkwatervoorraden onder druk. Daarom voelen we ons genoodzaakt ons uit te spreken in het debat over bronbescherming. De klant heeft onbeperkt toegang tot informatie en leeft in een 24/7 ‘on demand’ wereld. Hij zal in toenemende mate eisen dat een publiek bedrijf dezelfde hoge flexibiliteit en service levert als hij bij andere aanbieders gewend is. Door toenemende digitalisering zal onze dienstverlening steeds meer online plaatsvinden en steeds minder via traditionele kanalen als post en telefoon. De werknemer van de toekomst hecht aan delen, zingeving, autonomie, flexibiliteit, goed rentmeesterschap en mobiliteit. Ontwikkelingen op het gebied van dataverwerking en internet bieden ons de mogelijkheid om het drinkwaterbedrijf van de toekomst in te richten, zowel op het gebied van klantcontact als op het gebied van ons asset management. Ontwikkelingen als sensortechnologie en 3D-printing leiden tot nieuwe manieren waarop we kijken naar de bestaande problemen op het gebied van reparatie en aanleg van onze infrastructuur.

We zijn ervan overtuigd dat als Vitens goed anticipeert op al deze ontwikkelingen, de continuïteit van onze bedrijfsvoering is verzekerd.

12

ALGEMEEN - 1.5 Midden in de maatschappij: trends en ontwikkelingen | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.5 Midden in de maatschappij: trends en ontwikkelingen 1.5.2 Maatschappelijke dilemma’s Vitens levert een actieve bijdrage aan de verduurzaming van de samenleving en aan de beschikbaarheid van schoon drinkwater op korte en lange termijn. Hierbij hebben we te maken met een breed palet aan stakeholders. Het maken van keuzes en afwegingen als bedrijf en maatschappelijke partner brengt dilemma’s met zich mee. Hierover voeren we een open gesprek. Welke dilemma’s houden ons bezig en welke afwegingen maken we? Duurzame energie en bescherming van drinkwaterbronnen Vitens investeert doorlopend in het verduurzamen van processen en innovaties. Ook het gebruik van duurzame energie speelt hierbij een belangrijke rol. Zo bouwden we in 2014 in Friesland een installatie waarmee we schadelijk methaan uit het drinkwater halen en als energiebron inzetten op het bijbehorende productiebedrijf. We zien echter ook initiatieven waarvan de risico’s voor onze drinkwaterbronnen nog onvoldoende helder zijn, zoals het gebruik van aardwarmte. We maken dus constant de afweging: hoe kunnen we ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie helpen versnellen zonder het drinkwaterbelang uit het oog te verliezen? De maatschappelijke functie van waterwingebieden Vitens beheert circa 3.300 hectare waterwingebied en is daarmee een van de grootste terreinbeheerders van ons land. Waar mogelijk stellen we deze gebieden open zodat iedereen er gebruik van kan maken. Maar soms staat de maatschappelijke functie van een gebied op gespannen voet met drinkwaterwinning. Neem ons waterwingebied in Heumensoord bij Nijmegen, waar in 2015 de grootste opvanglocatie voor asielzoekers in Nederland is opgezet. Met de komst van 3.000 mensen is de druk op het

13

waterwingebied fors toegenomen, bijvoorbeeld door de tientallen dieselgeneratoren die de bewoners van energie moeten voorzien. Nood breekt wet, dus werkt Vitens wel mee aan deze bestemming van het gebied. Maar we zien er op toe dat het grondwater zo min mogelijk gevaar loopt verontreinigd te worden. Hierin werken we constructief samen met de provincie. Waterkwaliteit: beschermen of zuiveren? Het beschermen van onze kwetsbare drinkwatervoorraden is een van onze belangrijkste prioriteiten. Regelmatig krijgen we de vraag waarom we hier zo stevig op inzetten. Er bestaan toch innovatieve technieken als membraantechnologie en nanofiltratie om eventuele ongewenste stoffen gewoon uit het water te zuiveren? Dat kan, maar daar is Vitens geen voorstander van. Toestaan dat onze bronnen vervuild raken en het water vervolgens weer zuiveren, is volgens ons de wereld op z’n kop. Niet alleen vanwege de hoge kosten die de drinkwaterrekening flink zullen laten stijgen, maar ook omdat we vinden dat onze klanten recht hebben op zuiver water van zo hoog mogelijke kwaliteit, nu en later. Samenwerking met partners Vitens wil graag worden gezien als ‘waterautoriteit’. Daar werken we hard aan, bijvoorbeeld door ons te laten horen in issues die impact hebben op ons product. We willen dat iedereen direct aan Vitens denkt als het over drinkwater gaat. Als gevolg daarvan weten maatschappelijke partners ons goed te vinden en worden we dagelijks benaderd voor allerlei initiatieven en samenwerkingen, zowel binnen als buiten de waterketen. Daar zijn we blij mee, maar we kunnen niet alles tegelijk. We moeten keuzes maken en aan onze omgeving blijven uitleggen waarom we doen wat we doen, en ook wat we niet doen.

ALGEMEEN - 1.5 Midden in de maatschappij: trends en ontwikkelingen | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.6 Strategie 2015-2017 We hebben een onwrikbare continuïteitsdoelstelling rond onze primaire taak: het produceren, distribueren en leveren van drinkwater van topkwaliteit. Om dit te kunnen garanderen en onze missie te realiseren heeft Vitens twee strategische doelen geformuleerd. Het eerste doel is Customer Excellence: we willen excellente dienstverlening leveren aan onze klanten. Het tweede doel betreft een duurzame inzet van onze bronnen en middelen, zodat we ook op de lange termijn kunnen zorgen voor betrouwbaar en goed drinkwater. Daarnaast is de ontwikkeling van de kernkwaliteiten van onze medewerkers een belangrijke voorwaarde om onze doelen te behalen, zoals beschreven in hoofdstuk 2.3. Vitens heeft tien strategische programma’s geformuleerd om deze doelen te behalen. Deze programma’s zijn gericht op het werken aan de kernkwaliteiten, de twee strategische doelen en de continuïteitsdoelstelling. Voor de kernkwaliteiten: 1. werken aan ons DNA: fris vakmanschap leveren, grensverleggend zijn en relevant zijn voor de klant. Voor de continuïteitsdoelstelling: 2. Pallas (het programma voor procesautomatisering); 3. ICT3 (onder meer data-governance en datamanagement).

Voor duurzame inzet van onze bronnen en onze infrastructuur: 7. effectief asset management; 8. werken aan de infrastructuur van de toekomst; 9. vergroten van onze zichtbaarheid als waterautoriteit; 10. controle houden over onze natuurlijke bronnen. In de connectiviteitsmatrix zijn de programma’s gekoppeld aan materiële thema’s en kritieke prestatie-indicatoren (Key Performance Indicators, KPI’s). Onze activiteiten op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen worden niet in aparte strategische programma’s beschreven: ze vormen een wezenlijk deel van de bedrijfsvoering. De strategische programma’s gerelateerd aan het doel ‘Duurzame inzet van bronnen en middelen’ ondersteunen de activiteiten en resultaten. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen op het gebied van duurzaamheid rapporteerden we in 2015 elk kwartaal over de voortgang op duurzaamheidsdoelstellingen aan de ‘Stuurgroep Duurzaamheid’. Hierin zijn de voltallige directie en afdelingen Asset Management, Winning & Zuivering, Communicatie en Business Development vertegenwoordigd. De manager duurzaamheid coördineert de strategie en rapportage in samenwerking met de collega’s die binnen elke afdeling en per werkgebied verantwoordelijk zijn voor verkenning, uitvoering, interne communicatie en periodieke rapportage.

Voor Customer Excellence: 4. pro-actieve klantcommunicatie; 5. werken aan echte klantgerichtheid; 6. vergroten van de aantrekkingskracht van Vitens.

14

ALGEMEEN - 1.6 Strategie 2015-2017 | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.6.1 Verbinding van materiële onderwerpen aan strategie Materiele thema’s

Risico’s of kansen

Strategisch programma

Value driver

KPI’s

Target 2015

Impact

Stakeholdergroepen

1

Continuïteit van organisatie / assets

Leveringszekerheid Voorkomen calamiteiten

Effectief asset management, Pallas, ICT3

Investeren in onderhoud leidingnet en productiebedrijven

Investeringen bovengrond en ondergronds

Bruto investering van bijna € 112 miljoen

Ons leidingnet en productiebedrijven zijn in goede conditie

Aandeelhouders, klanten

2

Waterkwaliteit

Borgen schone bronnen en kwaliteit drinkwater

Controle over onze natuurlijke bronnen

Implementatie sensortechnologie

Waterkwaliteitsindex

Waterkwaliteitsindex < 0,02

Klanten kunnen vertrouwen op kraanwater van onberispelijke kwaliteit

Klanten, aandeelhouders, toezichthouder

3

Leveringszekerheid

Infrastructuur

Effectief asset management, infrastructuur van de toekomst

Investeren in een betrouwbaar leidingnet en productiebedrijven

Ondermaatse leveringsminuten

Ondermaatse leveringsminuten < 12 minuten

Klanten kunnen rekenen op continue levering van drinkwater

Klanten, aandeelhouders

4

Kringloop van reststromen en afvalstoffen sluiten

Kostenbeheersing en duurzame innovatie

Effectief asset management

Vitens probeert de negatieve impact van drinkwaterwinning te minimaliseren door de kringloop van afval- en reststoffen te sluiten

Percentage nuttige toepassing reststromen

100% nuttig toegepast

Vitens levert een substantiële bijdrage aan een circulaire economie

Samenwerkingspartners

5


Boetes en sancties

Continuïteitsdoelstelling

Conformeren aan weten regelgeving

Aantal beïnvloedbare Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)-meldingen

Aantal meldingen aan Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) < 30

Stakeholders mogen erop rekenen dat Vitens proactief problemen oplost en de noodzaak tot meldingen vermindert

Overheden (lokaal, regionaal en nationaal), toezichthouder

6

Lokale verankering/ maatschappelijke bijdrage



Vitens streeft naar een goede relatie met partijen die een rol hebben in drinkwaterwinning

Aanpak contacten met lokale en regionale stakeholders

Continue dialoog met stakeholders

Robuuste en gedragen waterwinning op lokaal en maatschappelijk terrein (license to operate)

Lokale en regionale overheden, instanties en belangengroepen

7

Inzet en kennis als waterautoriteit

Invloed op politieke en bestuurlijke besluitvorming

Versterken positie als waterautoriteit

Vitens spreekt zich duidelijk uit in issues die het drinkwaterbelang raken

Issues op de agenda zetten, zoals schaliegas, afvalwaterinjectie, STRONG

€ 3 miljoen aan mediawaarde

Nederlanders weten dat Vitens voor hun drinkwaterbelangen opkomt

Overheden (lokaal, regionaal en nationaal)

8

Gebiedsontwikkeling



Robuust en gedragen waterwinning op lokaal en maatschappelijk terrein (license to operate)

Duurzaam terreinbeheer

100% gecertificeerd op niveau ‘goud’

De 3.300 hectare wingebied die Vitens beheert wordt optimaal beschermd

Lokale en regionale overheden, instanties en belangengroepen

9

Bewustwording kraanwater


Vergroten aantrekkingskracht

De waarde van kraanwater vergroten

Kennis/houding/gedrag ten opzichte van kraanwater beïnvloeden door bewustwordingscampagnes

8% van de Nederlanders is kraanwater meer gaan waarderen door de campagne ‘Kraanwater Graag’

Nederlanders vinden kraanwater belangrijk en steunen Vitens in haar beleid om bronnen te beschermen

Klanten

10

Rol in maatschappelijk debat

Verwerven prominente rol in maatschappelijk debat

Versterken positie als waterautoriteit

Vitens is doorlopend in gesprek met stakeholders om het drinkwaterbelang te beschermen

Doorlopende stakeholderdialoog

Resultaten stakeholderdialoog

Vitens wordt in Nederland als autoriteit gezien als het gaat over het drinkwaterbelang

Maatschappelijke partners

11


Klantgerichtheid

Proactieve klantcommunicatie, werken aan echte klantgerichtheid

Koppelen van klantinformatie, verbeteren toegankelijkheid en servicegerichtheid, maatwerk

Algemene klanttevredenheid

Algemene klanttevredenheid groter of gelijk aan 8

Klanten zien Vitens als een klantvriendelijke, bevlogen en vakkundige organisatie

Klanten

12


Veiligheid op werkplek (arbeidsongevallen)

Werken aan ons DNA

DNA programma per afdeling, !k werk veilig

Lost Time Injury Frequency (LTIF)

Lost Time Injury Frequency (LTIF) = 0

Werknemers worden in de gelegenheid gesteld om hun werk veilig te doen

Medewerkers, toeleveranciers, onderaannemers

13




Vitens neemt verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van drinkwaterbronnen door ze op duurzame wijze te beheren

100% duurzaam beheer van alle wingebieden

Niveau 'goud' (=Milieukeur) op de Barometer Duurzaam Terreinbeheer voor 100% van onze wingebieden

Vitens zorgt voor de beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goede grondwaterbronnen

Overheden (lokaal, regionaal en nationaal), milieu-organisaties

ALGEMEEN - 1.6 Strategie 2015-2017 | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

Resultaat

1.7 Vooruitblik op 2016 In 2015 heeft Vitens gestuurd op impact. Dat gebeurde door beter te luisteren naar onze klanten, door het opzetten en uitvoeren van verschillende innovatieve projecten en door het innemen van een duidelijke positie in het maatschappelijk debat over de waarde van water. Vanaf volgend jaar zal meer dan voorheen de vraag centraal staan: wat is de maatschappelijke, economische en ecologische impact van onze activiteiten? Vitens heeft het jaar 2015 aangegrepen om haar rol als maatschappelijke organisatie zichtbaarder te maken. We nemen actief deel aan de maatschappelijke debatten over bescherming van grondstoffen en gemeentelijke opslagen op de drinkwaterprijs. We hebben de ambitie om vakkundig, klantvriendelijk en bevlogen te zijn. Onze klanten en andere stakeholders gaan dat meer en meer van ons zien. Overal en altijd kraanwater tegen een lage prijs Vitens heeft verstand van water. Bij ons werken bijna 1.400 vakmensen aan de productie en levering van kraanwater van topkwaliteit tegen een lage prijs. We blijven continu investeren in hun vakkundigheid.  Dat doen we ten eerste door (bij-)scholing op het gebied van technische kennis en door te investeren in de competenties van medewerkers. Ten tweede steken we energie in het optimaliseren van de talenten in eigen huis. Zit iedereen nog op de positie waar hij of zij het verschil kan maken?  Ten derde investeren we in nieuwe technologie, zowel op het gebied van infrastructuur als op het gebied van klantkennis. Het intelligente waterleidingnet in Friesland is een voorbeeldproject als het gaat om dit soort investeringen. Dit project verbindt technische innovaties nadrukkelijk met klantbewustzijn. We blijven dit doen in eigen land, maar ook over de grens, in samenwerkingsverbanden met andere waterleveranciers en andere maatschappelijke partners. Garantie op kraanwater in de toekomst 2015 eindigde met de klimaatconferentie in Parijs. Niet eerder riepen zo veel regeringsleiders op om gezamenlijk de klimaatverandering aan te pakken. Bij klimaatverandering denken veel mensen als eerste aan de gevolgen van CO2-uitstoot. Maar klimaatverandering heeft ook consequenties voor de kwaliteit en kwantiteit van onze drinkwatervoorraden. Volgens het WRI (World Resources Institute) staat Nederland op de 66e plaats van de ranglijst met 167 landen die in 2040 met waterschaarste te maken krijgen. En al in 2014 constateerde het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) dat de helft van de Nederlandse grondwaterbronnen niet voldoet aan de kwaliteitseisen. Vitens is vastbesloten om naar vermogen bij te dragen aan het beschermen van natuurlijke (drink-)waterbronnen. We hebben veel technische expertise in huis, die we steeds meer zullen inzetten om ook op lange termijn te zorgen voor de beschikbaarheid van schoon drinkwater. Dat doen we door bijvoorbeeld de kwaliteit van de bronnen in kaart te brengen en actieprogramma’s te ontwikkelen om dit te verbeteren. We krijgen steeds beter inzicht in de conditie van onze infrastructuur, wat een belangrijke voorwaarde is voor effectief asset management. En we blijven deze kennis inzetten op plekken in het buitenland waar schoon drinkwater niet zo vanzelfsprekend is als hier.

16

ALGEMEEN - 1.7 Vooruitblik op 2016 | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.7 Vooruitblik op 2016 Service op maat Sinds 2015 helpen digitale data over klantgedrag ons meer dan voorheen bij het ontwikkelen van beleid en het oplossen van calamiteiten. We investeren verder in een nog betere afhandeling van vragen en klachten via onze klantenservice. We gaan daarnaast actief de dialoog aan met onze steeds kritischere klanten. Iedere individuele klant telt. Onze klanten kunnen niet kiezen van wie ze hun drinkwater krijgen, des te belangrijker is het dat zij zich belangrijk en gewaardeerd voelen. Goed gebruik van alle data die deze activiteiten opleveren, leert ons wat we goed doen en waar we onszelf verder kunnen verbeteren. We zetten in op een robuuste koppeling van gegevens over klanten en assets en de implementatie van nieuwe communicatiekanalen zoals onze nieuwe website, apps en live chat. De resultaten van het luisteren naar - en praten met - onze klanten gaan we in 2016 actiever delen binnen de organisatie. Zo kunnen we onze dienstverlening verder verbeteren en onze investeringen beter afstemmen op de wensen en het gedrag van onze klanten.

‘De klant centraal’, wat betekent dat - als klant? Wat betekenen kreten als ‘customer excellence’ en ‘de klant centraal’ als je klant bent van Vitens? Dat is heel eenvoudig. Als het aan ons ligt, zul je binnenkort beter dan ooit merken dat Vitens dag en nacht voor jou aan het werk is. Dat Vitens een bedrijf is dat weet wie jij bent, wat jouw persoonlijke watersituatie is en wat je waterwensen zijn. Als klant van zo’n bedrijf wordt het eenvoudig om je opmerkingen, klachten en tips te delen met de mensen van het bedrijf. Dat kan via allerlei sociale media, de mail en de telefoon. De mensen bij Vitens met wie je praat of mailt, spelen je informatie snel door aan de vakmensen elders in het bedrijf. Die zijn erop getraind om snel en vakkundig problemen op te lossen en duidelijk aan te geven wat eraan schortte en wat ze eraan hebben gedaan. Daarvan krijg je persoonlijk bericht op de manier die jou het best past: via een telefoontje, per mail of sms. Omdat we investeren in intelligente data, weet Vitens soms al wat er in je buurt of in je huis aan water-gerelateerde vraagstukken speelt, voordat je het zelf weet. Mocht dat het geval zijn, dan delen we die kennis natuurlijk meteen en melden we jou de oplossing die we voor het geconstateerde probleem hebben gevonden. Je krijgt van je drinkwaterleverancier niet alleen bericht over je waterverbruik en persoonlijke tips, maar ook informatie over alles wat speelt en gaat spelen rond de winning van water. Daarmee krijg je een compleet beeld van het werk van Vitens; inclusief de uitdagingen die het bedrijf - en in bredere zin, de samenleving - te wachten staan op het gebied van schoon drinkwater. Het bedrijf is maatschappelijk betrokken en deelt die betrokkenheid graag met jou. Daarbij heb je als klant één zekerheid: je krijgt kraanwater geleverd van topkwaliteit, elke dag, tegen de laagst mogelijke prijs, nu en later.

17

ALGEMEEN - 1.7 Vooruitblik op 2016 | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.8 Corporate governance Als publiek bedrijf heeft Vitens de taak om van water schoon en veilig drinkwater te maken en is het onze plicht om openheid van zaken te geven over de manier waarop dat gebeurt. Code Transparantie is een belangrijk uitgangspunt van Vitens en daarom wordt de Nederlandse Corporate Governance Code (de Code) gehanteerd die richtlijnen geeft over goed en verantwoord bestuur. Daarnaast geeft de Code een kader voor de relatie met belanghebbenden van de onderneming, zoals de aandeelhouders, werknemers, klanten en de samenleving als geheel. Vitens heeft best practice bepalingen, voor zover deze toepasbaar zijn voor een drinkwaterbedrijf met publieke aandeelhouders, uit de Code geïmplementeerd in haar bedrijfsbesturing. Twee bepalingen zijn niet overgenomen. Hierbij gaat het om de best practice bepaling dat een bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar en dat herbenoeming telkens voor een periode van maximaal vier jaar kan plaatsvinden (II.1.1 van de Code). De huidige contracten van de bestuurders van Vitens zijn ‘voor onbepaalde tijd’ en worden gerespecteerd. De discussie zal pas opnieuw worden gevoerd op het moment dat er een nieuwe bestuurder wordt aangetrokken. De tweede best practice bepaling die niet overgenomen is, betreft het in control statement (II.1.5 van de Code). Vitens heeft de intentie uitgesproken een in control statement in het jaarverslag op te nemen. In 2015 zijn de eerste stappen hiervoor gezet, maar het onderliggende systeem heeft nog niet de gewenste volwassenheid om over 2015 een dergelijk statement te kunnen uitbrengen. Op vitens.nl zijn de verschillende reglementen en andere documentatie te vinden over de corporate governance van Vitens.

Raad van Commissarissen Het toezicht op de directie en op de algemene gang van zaken bij Vitens ligt bij de Raad van Commissarissen (RvC). De leden worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). In het reglement van de RvC is een bepaling opgenomen inzake de maximale zittingsduur van Commissarissen conform de best practice-bepaling III.3.5 van de Code. De samenstelling van de Raad van Commissarissen is te vinden in paragraaf 1.10.1. Commissies Raad van Commissarissen De RvC kent twee vaste commissies. De Auditcommissie buigt zich over de financiële kant van Vitens en de verantwoording daarover. De Remuneratie- en Benoemingscommissie houdt zich onder meer bezig met het bezoldigingsbeleid en de benoemingen van bestuurders. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt 18 miljoen aandelen met een nominale waarde van elk € 1. Houders van aandelen zijn uitsluitend geheel voor eigen rekening en risico handelende publiekrechtelijke rechtspersonen. Een overzicht van de aandeelhouders is opgenomen in dit jaarverslag en is ook te vinden op vitens.nl. Commissie van Aandeelhouders Door de aandeelhoudersvergadering is een Commissie van Aandeelhouders benoemd. Deze commissie komt ten minste twee keer per jaar bijeen en heeft een adviesfunctie voor de AVA, de directie en de RvC. Het gaat hierbij om onderwerpen als benoeming en ontslag van bestuurders en toezichthouders van Vitens, het bezoldigingsbeleid van de directie en de RvC en beleidsmatige onderwerpen zoals het tarief- en dividendbeleid.

Directie Vitens N.V. (in dit verslag: Vitens) is een naamloze vennootschap die dagelijks wordt bestuurd door de directie. De directie bestond in 2015 uit twee personen. De samenstelling van de directie is te vinden in paragraaf 1.10.3.

18

ALGEMEEN - 1.8 Corporate governance | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.8 Corporate governance 1.8.1 Wet- en regelgeving Door enkele omissies en incidenten zijn we in 2015 tot inzicht gekomen dat een overkoepelend zicht op de compliance omgeving van Vitens elementair is om een uitspraak te kunnen doen over de mate van compliancy. Compliance officer Ons land kent ongeveer 1.200 wetten en duizenden onderliggende bepalingen. Vitens heeft om optimaal te voldoen aan dit wettelijke kader, halverwege 2015 een verantwoordelijke aangesteld voor de compliance. Compliance concentreert zich in ons geval rond twee vragen: voldoet Vitens aan weten regelgeving? En hoe zijn en blijven we ‘in control’? De functie van compliance officer werd toebedeeld aan de manager van de afdeling Bestuurlijke en Juridische ondersteuning. Deze vormt vanaf 2015 de schakel tussen organisatie, externe partijen, directie en RvC op het gebied van het toepassen van weten regelgeving.  In 2015 heeft de compliance officer 180, deels overlappende, rechtsgebieden in kaart gebracht die relevant zijn voor Vitens. Het betreft daarbij vooral de Drinkwaterwet. Daarnaast is de Arbowet relevant, net als de Wet milieubeheer die de ongeveer honderd productiebedrijven van Vitens direct aangaat. Inspectie ILT Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) controleert namens de minister van Infrastructuur & Milieu of Vitens zich houdt aan de Drinkwaterwet. Deze inspectie richt zich op de uitkomst van de compliancy, maar steeds vaker ook op het proces zelf. Zo constateerde de inspectie in juni 2015 dat de zelfvoorzienendheid van enkele productiebedrijven bij het wegvallen van stroom de voorgeschreven tien dagen bedroeg (conform het Drinkwaterbesluit) maar - met een noodvoorraad diesel - tot slechts drie dagen. In 2016 bekijken we in overleg met ILT wat de consequentie daarvan is.

beïnvloedbare melding moeten doen bij ILT (doelstelling Vitens: minder dan 30).* ‘Beïnvloedbaar’ wil zeggen: daar waar Vitens verantwoordelijkheid draagt. Die verantwoordelijkheid bestrijkt de productiebedrijven en het waterleidingnet tot aan de watermeter. Waar nodig hebben we maatregelen genomen en klanten en andere belanghebbenden geïnformeerd. In 2016 gaan we meer sturen op hygiënisch werken om het aantal beïnvloedbare meldingen te verlagen. *In 2014 zijn zowel de beïnvloedbare als de niet-beïnvloedbare meldingen aan ILT opgenomen in het verslag. In 2015 rapporteren we enkel over het aantal beïnvloedbare meldingen.

In 2015 heeft Vitens 22 keer een melding moeten doen van een milieu-incident. Daarvan zijn tien incidenten veroorzaakt door storingen met ongewenste lozingen, olielekkages en een lekke natriumhydroxide-tank. Aannemers die werkzaamheden uitvoerden in opdracht van Vitens veroorzaakten de helft van de incidenten. De meeste incidenten betroffen olielekkages. Daarnaast was er sprake van een dumping van gevaarlijke stoffen in een wingebied. Deze incidenten zijn opgepakt en afgehandeld. Vitens heeft een adequaat milieusysteembeheer toegepast en geen ernstige overtredingen begaan in 2015. Door een effectieve online toepassing (Vitens-loket) voor milieu- en systeemtoezicht sinds 2012, is het voor de overheid makkelijk om informatie in te zien. In 2015 zijn er 33 controles op het naleven van vergunningsvoorschriften uitgevoerd door de overheid. Normaliter rapporteert Vitens niet over incidenten in grondwaterbeschermingsgebieden aangezien dit onder de verantwoordelijkheid van het provinciaal bevoegd gezag valt. Dat wil niet zeggen dat er geen impact is op een materieel aspect van onze bedrijfsvoering. Zo was er een opmerkelijke hoeveelheid incidenten in het grondwaterbeschermingsgebied bij Heumensoord. Gedurende 2015 is op die plek een grootschalige tijdelijke opvang voor vluchtelingen gebouwd. Er zijn 47 incidenten geweest op Heumensoord. Dit betrof voornamelijk lekkages. In nauwe samenwerking met Vitens zijn alle incidenten door de provincie afgehandeld.

Als drinkwaterbedrijf heeft Vitens een meldingsplicht als er sprake is van een normoverschrijding van de drinkwaterkwaliteit. In 2015 hebben we 40 keer een

19


1.8 Corporate governance Verantwoordelijkheden De compliance officer heeft in 2015 de taak gekregen inzicht te verschaffen in het voor Vitens relevante compliance speelveld. Er is een operationele verantwoordelijkheid - ondergebracht bij het eerstelijns management - en een verantwoordelijkheid voor het vertalen van alle weten regelgeving naar de organisatie, die bij intermediairs ligt. Intermediairs zijn bijvoorbeeld milieuspecialisten of de teammanager Veiligheid & Gezondheid. Voor het borgen van dergelijke verantwoordelijkheden zijn ongeveer twintig Vitensmedewerkers in kaart gebracht. Daarnaast zijn nu de compliance-verantwoordelijkheden omschreven van de managers van alle dertien Vitens-afdelingen, de directie, de RvC en de aandeelhouders. In 2016 wordt de vraag: zijn we ‘in control’ bij het uitvoeren van de onderscheiden 180 rechtsgebieden? De eerste inventarisaties stemmen positief, maar permanent onderzoek door de betrokken afdelingen en de interne auditafdeling blijft noodzakelijk. Persoonsgegevens De Wet bescherming persoonsgegevens wordt relevanter voor Vitens. Vitens beheert immers een database met de persoonsgegevens van 2,5 miljoen huishoudens. Ter voorbereiding van nieuwe, aangescherpte wetgeving per 1 januari 2016 is een intermediair benoemd die de taak heeft deze wet te vertalen naar procedures en instructies voor de operationele afdelingen. Gedragscode In 2015 is de gedragscode ‘Zó doen we dat bij Vitens!’ samengesteld. Hierin zijn de basisbeginselen vastgelegd die houvast bieden bij het maken van de juiste keuzes als het gaat om belangrijke zaken als integriteit, veiligheid, omgaan met onze klanten, met elkaar en onze omgeving. We willen dat alle medewerkers van Vitens de gedragscode kennen en ernaar handelen. Medewerkers hebben daarom het overzichtelijke boekje ‘Zó doen we dat bij Vitens!’ per post thuis ontvangen. Leidinggevenden hebben de gedragscode in team- en afdelingsoverleggen besproken. Voor nieuwe medewerkers maakt de code onderdeel uit van het introductieprogramma.

20


1.9 Risicobeheersing en controlesystemen Vitens heeft als drinkwaterbedrijf een groot maatschappelijk belang. Het reduceren en beheersen van risico’s is bij ons dus vanzelfsprekend. In 2015 hebben we een grote stap gezet richting het vastleggen van wat we in de praktijk al doen: integraal risicomanagement. De bevindingen worden begin 2016 opgeleverd. Het nemen van risico’s is inherent aan het besturen van een organisatie. Door bewuste afwegingen te maken tussen de strategische doelstellingen en de risico’s die we bereid zijn te nemen, streven we naar een maatschappelijke verantwoorde bedrijfsvoering. In de bedrijfsvoering wordt Vitens blootgesteld aan strategische, operationele, financiële en compliance risico’s. De volgende basisprincipes liggen ten grondslag aan integraal risicomanagement binnen Vitens: 1. directie en management zijn verantwoordelijk voor de inrichting en effectieve werking van het interne risicobeheersing- en controlesysteem; 2. dergelijke systemen van risicobeheersing en interne controle verminderen de kans op fouten, het nemen van verkeerde beslissingen en verrassingen door onvoorziene omstandigheden; 3. het risicomanagement is geïntegreerd in de plannings- en controlecyclus; 4. het nemen van risico’s is onderdeel van de bedrijfsvoering, waarbij de directie de mate van acceptatie bepaalt (‘risk-appetite’). Voor wat betreft de strategische, operationele en financiële risico’s is de acceptatiegraad van Vitens laag. Dit vloeit voort uit het maatschappelijk belang permanent kwalitatief hoogstaand drinkwater leveren aan onze klanten - en de hoge eisen aan leveringszekerheid en veiligheid van de drinkwaterlevering. We onderhouden een solide financiële positie om blijvend toegang tot de financiële markten te verkrijgen. Voor de toelichting op de financiële risico’s verwijzen we naar de toelichting op de geconsolideerde balans. Vitens voert tweejaarlijks een proces van risicomanagement uit, waarbij we risico’s identificeren die de bedrijfsdoelstellingen in gevaar kunnen brengen. In dit proces, wat ten behoeve van de strategische heroriëntatie in 2014 is doorlopen, worden de onderkende risico’s gewogen en geprioriteerd. Het doel is adequate beheersmaatregelen te onderkennen en deze in te bedden in de organisatie om

21

de risico’s te verminderen. Het genoemde proces wordt vormgegeven door een inventarisatie van de strategische risico’s aan de hand van de strategische doelen van Vitens. Dit vindt plaats door middel van workshops. Prioritering van de onderkende bedrijfsrisico’s vindt plaats in een bijeenkomst met eerstelijnsmanagement en directie. Die resulteert in een integrale afweging en brede betrokkenheid van het management. De onderkende zeven topbedrijfsrisico’s hebben we vervolgens als kader gebruikt voor het meerjarig planproces. Om deze risico’s te beheersen hebben we te treffen maatregelen geformuleerd en opgenomen in de A3-jaarplannen van de afdelingen. De voortgang wordt periodiek in de kwartaalrapportage vastgelegd en in het kwartaaloverleg tussen de eerstelijnsmanager en de directie besproken. Aanvullend wordt de effectiviteit van de beheersmaatregelen getoetst conform de methodiek van Risk Based Auditing door de afdeling Audit & Advies. Via het jaarverslag interne audit wordt hierover gerapporteerd aan de Auditcommissie en de RvC. In de volgende paragrafen worden de topbedrijfsrisico’s nader toegelicht inclusief de beheersmaatregelen die in 2015 zijn getroffen.

1.9.1 Risico: betrouwbaarheid data

Impact op de resultaten en/of financiële positie: gering Betrouwbaarheid van data is cruciaal. Data hebben een directe relatie met (financiële) informatie en de informatiesystemen waarin deze informatie is opgeslagen. Vitens moet erop kunnen vertrouwen dat (management-)informatie die afkomstig is uit deze systemen, betrouwbaar is: dat wil zeggen juist, tijdig en volledig. Om dat te garanderen, is zowel formele als informele beheersing belangrijk. De formele beheersing is ingebed in het autorisatiebeleid. In 2015 hebben we veel aandacht geschonken aan de waarborging van een beheerste logische toegang tot ICT-systemen en een correcte toekenning van benodigde toegangsrechten aan gebruikers. Dit zodanig dat het risico op ongeoorloofde toegang tot en gebruik van ICT-systemen, transacties en/of data wordt geminimaliseerd. Hiervoor zijn de autorisatiebeheerprocedures geactualiseerd. Daarbij hebben we nieuwe rollen op het gebied van rol- en gebruikersbeheer onderkend. Financieel-kritische systemen kennen een systeemeigenaar. En verder zijn zowel op afdelings- als procesniveau coördinatoren aangewezen die als eerste aanspreekpunt fungeren voor autorisatievraagstukken. Daarnaast zijn de belangrijkste

ALGEMEEN - 1.9 Risicobeheersing en controlesystemen | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.9 Risicobeheersing en controlesystemen potentiële functiescheidingsconflicten en kritische activiteiten onderkend. De potentiële ‘very high’ conflicten zijn eind 2015 preventief ondervangen. In 2016 krijgt dit een verder vervolg. Eventuele ongeoorloofde toegang tot en gebruik van ICT-systemen, transacties en/of data wordt met behulp van ICT-tooling gesignaleerd en vervolgens gecorrigeerd. Aanvullend is verder visie en beleid opgesteld om data governance en datamanagement binnen Vitens in te voeren. Tenslotte is een aanpak voor implementatie opgesteld die zijn vervolg in 2016 krijgt.

gebruikt om een langjarige prognose te maken van de kans op en het effect van falen van leidingen. Hieruit is het investeringsvolume af te leiden en een afweging te maken over welke leidingen het eerst voor vervanging in aanmerking komen. Om het risico nog verder te beheersen, loopt een aantal acties door in 2016 waaronder de verbetering van het data assetregister en pilots met leidinginspectietools. In combinatie met de IPO zijn we daarmee steeds beter in staat om onze financiële middelen zo effectief mogelijk in te zetten ten behoeve van een robuuste ondergrondse infrastructuur.

De informele beheersing is verankerd in de overtuiging en persoonlijkheid van mensen en de bedrijfscultuur. Dit is belangrijk, omdat mensen interacteren met processen en systemen. Het is vaak de mens die gegevens vastlegt in systemen. Vitens erkent het belang van deze vorm van beheersing door haar medewerkers positief te beïnvloeden. Daardoor verbetert de betrouwbaarheid van data en uiteindelijke (management-) informatie. Hierbij valt te denken aan beheersmaatregelen die van invloed zijn op motivatie, accuratesse, normen en waarden. In dat kader wordt eveneens verwezen naar het Vitens DNA-programma. De uitdaging blijft om een goede balans te vinden tussen formele en informele beheersing.

In 2015 hebben we ook onderzoek uitgevoerd naar ligging van waterleidingen in de nabijheid van gasleidingen, mede naar aanleiding van de verstoringen in Apeldoorn. Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met Enexis, Stedin en Liander en richt zich onder andere op bodemsamenstelling, belasting van het net, conditie van leidingen en aanwezige storingsgegevens. Op grond van de eerste uitkomsten vervangen we in totaal 46 kilometer aan leidingen in Apeldoorn.

1.9.2 Risico: infrastructuur

Impact op de resultaten en/of financiële positie: laag Vitens heeft 96 productiebedrijven, 110 wingebieden en een distributienetwerk van circa 49.000 kilometer. Deze zijn cruciaal voor het voldoen aan onze primaire taak: 24/7 perfect drinkwater leveren. Het is voor Vitens belangrijk om meer inzicht te hebben in de toestand van de infrastructuur. Zo kunnen we effectief te renoveren, saneren en daarmee investeringspieken zoveel mogelijk voorkomen. Om dit in beeld te brengen is de Investeringsprognose Ondergrondse Infrastructuur (IPO) opgezet. Die wordt vervolgens

22

Voor de bovengrondse infrastructuur is in 2014 het Investeringsprognose Bovengrondse Infrastructuur (IBI) opgezet. Hiervoor wordt voor alle productiebedrijven een conditiemeting uitgevoerd. Eind 2015 is dit voor zestig locaties reeds uitgevoerd en de overige locaties komen in 2016 aan de beurt. Via deze conditiemeting wordt de status van de bovengrondse infrastructuur vastgesteld en zijn we in staat om te bepalen wanneer renovatie of vervangingsinvesteringen noodzakelijk zijn. Dit geeft ons een goed inzicht in onze meerjarige investeringsverplichtingen. De IPO en IBI vormen samen de basis voor het programma Effectief Asset Management (EAM8) dat is gestart in 2015 en doorloopt tot en met 2018. Het doel is te komen tot een continu en verankerd proces waarin op transparante wijze keuzes en afwegingen worden gemaakt op performance en kosten. Hiervoor is inzicht in infrastructuur onontbeerlijk.


1.9 Risicobeheersing en controlesystemen 1.9.3 Risico: calamiteiten

Impact op de resultaten en/of financiële positie: gering

Dit betreft het risico dat een (ernstige) calamiteit leidt tot situaties waarbij: • de kwaliteit en/of de kwantiteit van de drinkwaterlevering niet meer voldoet aan de wettelijke eisen; • een (be-)dreiging ontstaat die de kwaliteit en/of de kwantiteit negatief kan beïnvloeden; • Vitens nodig is om andere calamiteiten helpen te bestrijden; • het vertrouwen in Vitens kan worden geschaad. Vitens streeft naar een hoge mate van betrouwbaarheid en continuïteit van de dienstverlening aan haar klanten. De normen hiervoor zijn vastgelegd in de wetgeving en interne grens- en streefwaarden. Calamiteiten kunnen zijn: het uitvallen van de infrastructuur, transport of besmetting van het drinkwater. Voor Vitens en haar klanten is het van groot belang dat tijdig en adequaat wordt gereageerd op calamiteiten. Hiertoe beschikt Vitens over een calamiteitenplan en -organisatie. Belangrijke onderdelen daarvan zijn periodieke oefeningen. Die vinden zowel intern plaats als in samenwerking met gemeentelijke en regionale beleidsteams, de veiligheidsregio’s. Andere onderdelen zijn mediatrainingen, een update van het calamiteitenzakboek en een evaluatie van ‘fase 3 situaties’ waarbij potentiële verbeteringen direct worden doorgevoerd. ‘Fase 3 situaties’ betreffen voornamelijk situaties waarbij de kwaliteit en/ of de kwantiteit van de drinkwaterlevering niet meer voldoen aan de wettelijke eisen en/ of meer dan 2.000 aansluitingen zonder drinkwater komen te zitten. In samenwerking met het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement zal in 2016 een verdere professionalisering worden doorgevoerd.

1.9.4 Risico: beschikbaarheid ICT-systemen Impact op de resultaten en/of financiële positie: laag

Om de bedrijfscontinuïteit van Vitens te waarborgen wordt het steeds belangrijker dat primaire ICT-systemen beschikbaar zijn. De afhankelijkheid van ICT-systemen wordt namelijk steeds groter, zowel op productielocaties als binnen de kantooromgeving.

23

Het informatiebeveiligingsbeleid is in 2015 herijkt. Het nieuwe beleid geeft richting en biedt concrete handvatten om een op risico’s gebaseerde invulling te geven aan onze informatiebeveiliging. We hebben het beleid zowel op strategisch als tactisch niveau aangepast. Het beleid geldt voor zowel de kantoor- als de procesautomatisering.  In 2015 hebben we de werkgroep ‘Disaster/Recovery’ opgericht met als doel om op strategisch en operationeel niveau het beleid, de processen en de werkinstructies met betrekking tot het Disaster Recovery (DR) proces te beschrijven en te borgen. Het doel is om medio 2016 een overkoepelend disaster/recoveryplan beschikbaar te hebben met onderliggende beschrijvingen op systeem- en applicatieniveau.  Op 23 juni 2015 heeft een ‘prio 1’-verstoring plaatsgevonden op het primaire rekencentrum. De disaster/ recoveryprocedure heeft daarbij goed gefunctioneerd waarbij is uitgeweken naar een tweede rekencentrum. Binnen drie uur waren systemen weer beschikbaar. Naderhand hebben we de verstoring grondig geanalyseerd en zijn concrete verbeteracties benoemd en doorgevoerd. Tevens zijn er in 2015 de nodige veranderingen in onze ICTinfrastructuur doorgevoerd om een aantal risico’s te verminderen. Die veranderingen betroffen onder meer modernere firewalls, extra apparatuur (servers) en betere datacommunicatieverbindingen. Begin 2015 hebben we met het programma ‘Pallas’ een doorstart gemaakt van het programma ‘Implementatie PA beleid’ dat eind 2014 is gestopt. Het doel is het borgen van de continuïteit (de beschikbaarheid en de hersteltijd) van de procesautomatisering door middel van vergaande uniformering. Binnen het programma onderscheiden we drie ambitieniveaus: 1. beveiliging; dat betreft de update van het beveiligingsniveau en de vervanging van verschillende systemen met betrekking tot de ICT-basisinfrastructuur; 2. end-of-life (EOL); dat betreft de vervanging van verouderde procesautomatisering; 3. uniformering; dat betreft de borging van kennis, de uniformiteit van het vervangingsproces en de continuïteit. In 2015 heeft voor ongeveer 170 locaties een ombouw plaatsgevonden van de beveiliging van de basis ICT-infrastructuur rond de procesautomatisering. Die is opgeleverd vanuit het project aan de afdeling ICT. Het restant volgt in de eerste helft van 2016. Verder zijn de eerste EOL locaties voor procesautomatisering omgebouwd en opgeleverd. Dit proces loopt door tot 2017.


1.9 Risicobeheersing en controlesystemen Uniformering betreft in grote mate het eenduidig maken van werkwijzen en uitvoering. Begin 2016 wordt verder gewerkt aan de uitwerking van de gewenste verandering, de aanpak van de uniformering en de samenloop. In de bijstelling van de programmadefinitie in het eerste kwartaal 2016 krijgt dit alles een definitieve plek.

1.9.5 Risico: veiligheid op werkplek Impact op de resultaten en/of financiële positie: gering

Een te laag veiligheidsbewustzijn of onvoldoende kennis van veiligheidsmaatregelen kan leiden tot mogelijk onveilige situaties op de werkplek. Om dit risico helder te krijgen, is een maandelijkse rapportage van de gemelde incidenten met bijbehorende verbetermaatregelen doorgevoerd. In deze rapportage is ook de ‘Lost Time Injury Frequency’ (LTIF) opgenomen om het veiligheidsniveau te concretiseren. Het aantal en type ongevallen dat plaatsvindt, is een graadmeter voor de mate van veiligheid. In 2015 hebben we veel aandacht besteed aan veiligheid op de werkplek. Daarbij gaat het om zaken als: • het uitvoeren van veiligheidsrondjes door het management; • het bespreken van veiligheidsthema’s als onderdeel van team- en afdelingsoverleg; • de uitgifte van een ‘veiligheidsflits’ over ongevallen die zich hebben voorgedaan, hetgeen bijdraagt aan het veiligheidsbewustzijn; • de organisatie van een Veiligheidsdag voor kantoorpersoneel; • het verbeteren van vluchtwegsignalering op productiebedrijven; • het geven van verschillende trainingen over ondermeer het omgaan met chemicaliën, agressie en werken in verontreinigde grond. De continue aandacht voor veiligheid in 2015 heeft geleid tot een forse stijging van de registratie van bijna-ongevallen en gevaarlijke situaties waarbij Vitensmedewerkers zijn betrokken (van 38 in 2014 naar 61 in 2015) en een daling van het LTIF met 1,64 naar 3,75 (2014: 5,39). Dit zijn positieve ontwikkelingen, maar de aandacht voor veiligheid blijft onverminderd hoog op de agenda voor 2016.

24

1.9.6 Risico: lerend vermogen

Impact op de resultaten en/of financiële positie: gering De organisatie beschikt over onvoldoende zelflerend vermogen, onder andere doordat te weinig wordt geleerd van fouten, medewerkers elkaar te weinig aanspreken en te weinig wordt gereflecteerd en geëvalueerd. Er wordt in dit geval te weinig eigen verantwoordelijkheid genomen. In andere gevallen wordt soms juist weer te veel verantwoordelijkheid genomen: bijvoorbeeld wanneer medewerkers zich niet houden aan de afgesproken taken, verantwoordelijkheden of bevoegdheden. Processen worden niet altijd gevolgd, vaak vanuit de intentie om de klant snel en goed te kunnen helpen. Daardoor zouden er gemakkelijk fouten kunnen worden gemaakt en wordt soms minder efficiënt gewerkt. Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn vastgelegd in functiebeschrijvingen en processen. De naleving hiervan is onderdeel van de (RW&O)cyclus, waarbij de afkorting staat voor ‘Resultaatgericht Werken, Ontwikkelen en Beoordelen’. Die cyclus bestaat uit plan-, voortgangs- en beoordelingsgesprekken. Ook is tijdens teammanagersdagen aandacht besteed aan de coaching van het management. 2015 is het eerste jaar waarin competenties op functieniveau onderdeel uitmaken van de RW&O cyclus. In 2015 is veel aandacht besteed aan ‘het werken aan het DNA van Vitens’. Bij het realiseren van onze visie zijn onze kernkwaliteiten (ons DNA) essentieel. Fris vakmanschap is de overtuiging om te willen excelleren in je vak (meesterschap) in een lerende omgeving, die zich ontwikkelt van een ambachtelijke naar naar een datagestuurde. Grensverleggend betekent dat we voortdurend alert zijn op nieuwe en betere manieren om effectief te zijn. En we maken water relevant in het dagelijks leven van onze klanten. We ontzorgen ze, maar kweken daarnaast ook bewustzijn over de waarde van water bij onze klanten. Eind 2015 heeft een DNA Peiling vastgesteld dat 85% van de Vitensmedewerkers deze kernkwaliteiten kan benoemen. Ze gaven ook aan, het belangrijk te vinden deze in hun dagelijkse werk toe te passen. De uitkomsten van de peiling zijn een goed aanknopingspunt om verder met elkaar in gesprek te gaan en vragen te stellen. Wat valt medewerkers bijvoorbeeld op aan de uitkomsten van de DNA Peiling en waarmee zouden zij aan de slag willen gaan in 2016? Dit betreft een


1.9 Risicobeheersing en controlesystemen concrete vertaling naar afdeling en vervolgens naar individuele medewerkers. Om medewerkers meer in beweging te krijgen en zich verder te ontwikkelen in een lerende omgeving is het ontwikkelplein tot stand gekomen. Dit is een E-learning tool, die meer dan 85 trainingen online aanbiedt. De medewerkers van Vitens hebben een eigen inlogcode. Ze kunnen deze trainingen volgen wanneer ze dit zelf willen en hebben geen goedkeuring nodig van hun leidinggevende.

1.9.7 Risico: klantgerichtheid

Impact op de resultaten en/of financiële positie: gering Als Vitens haar ambitie wil realiseren, speelt de mate van klantgerichtheid een cruciale rol. Klantgerichtheid heeft een belangrijke positie gekregen in de strategische heroriëntatie in 2014. Bij Vitens draait alles om optimaal tevreden klanten die 24/7 kunnen rekenen op hoogstaand kwalitatief drinkwater en dienstverlening tegen een zo laag mogelijk tarief. Dit betekent dat Vitens streeft naar onberispelijke processen (in één keer goed en op tijd) met het doel de individuele klant centraal te stellen én dat wij oog hebben voor de individuele klant. Dit noemen we Customer Excellence, Operational Excellence met de nadruk op de individuele klant.

25

Begin 2015 heeft Vitens een aantal klantsessies georganiseerd, waarbij klanten zijn uitgenodigd om hun ervaringen met Vitens te delen. Belangrijke verbeterpunten hebben we direct opgepakt, wat tot de volgende verbeteringen in 2015 heeft geleid: • een pilot met het direct versturen van de factuur na meteropname; • proactieve klantcommunicatie bij verstoringen, waarbij we de klant via e-mail, sms en website (Waterstoring.nl) op de hoogte brengen. In 2016 worden verbeteringen voor Waterstoring.nl doorgevoerd en wordt de vernieuwde website Vitens.nl opgeleverd. De toegankelijkheid en Internet Self Service (ISS) zal op de nieuwe site sterk verbeterd zijn; • realisatie van teams met een grotere eigen verantwoordelijkheid voor de medewerkers. Dat leidt tot meer tevredenheid onder de medewerkers en dat leidt weer tot stijging van klanttevredenheid. Vitens streeft op het gebied van tevredenheid naar een 8+. Verder is in 2015 de Klanten Contact Monitor (KCM) binnen Vitens geïntroduceerd, waarbij klanten die contact met Vitens hebben gehad direct wordt gevraagd om feedback te geven. Hierbij gaat het niet alleen om kwantitatieve monitoring maar ook om een kwalitatieve interpretatie, inclusief een vertaalslag naar de manier waarop wij met onze klanten wensen om te gaan. Dit leidt tot verdere verbetering van onze processen.


1.10 Bericht Raad van Commissarissen Inleiding Voor Vitens was 2015 het jaar waarin met enthousiasme en daadkracht is gewerkt aan het vervullen van de primaire taak en de realisatie van de ambitie ‘samen water betekenis geven’. De Raad van Commissarissen (RvC) heeft geconstateerd dat de drinkwaterkwaliteit, de leveringsbetrouwbaarheid en de dienstverlening op hoog niveau zijn gebleven. Een prestatie waar we met recht trots op mogen zijn. Met tevredenheid heeft de Raad geconstateerd dat Vitens een van de laagste consumententarieven van Nederland heeft voor drinkwater. Dat komt mede door scherpe focus op efficiency waardoor de tarieven van Vitens al jarenlang, ondanks de inflatie, gelijk blijven of zelfs dalen. Deze gunstige trend dreigt te worden doorbroken door de zorgwekkende ontwikkeling dat steeds meer gemeenten precariobelasting willen heffen wat uiteindelijk leidt tot een hogere drinkwaternota voor de klanten van Vitens. Gedurende het jaar heeft de directie ons betrokken bij de ontwikkeling van “Water is voor alle mensen de eerste de twee strategische doelen voor de levensbehoefte. Sterker: zonder water geen komende jaren, ‘Customer Excellence’ leven. Het spreekt voor zich dat zo’n uiterst en ‘Duurzame inzet van onze bronnen belangrijke grondstof constant de beste en infrastructuur’. Daarbij hebben we zorg en de meeste aandacht verdient.” geconstateerd dat de eerste revenuen Boele Staal, voorzitter RvC veelbelovend zijn. Jaarrekening en dividendvoorstel Dit jaarverslag bevat naast het verslag van de directie de jaarrekening van Vitens, die na controle van PwC is goedgekeurd door de RvC. De Raad stelt de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor om de jaarrekening 2015 zoals voorgelegd vast te stellen en de leden van de directie en de leden van de RvC kwijting te verlenen voor het, blijkens de jaarrekening en het verslag, door de directie gevoerde beleid en voor het door de RvC uitgeoefende toezicht. De winst over het boekjaar 2015 bedraagt € 55,4 miljoen. De RvC stelt met de directie voor daarvan een bedrag van € 33,3 miljoen, met het oog op onze solvabiliteitsdoelstelling, toe te voegen aan de reserves. Het deel dat ter beschikking komt van de aandeelhouders bedraagt € 22,1 miljoen. We stellen voor dit bedrag als dividend over 2015 uit te keren, waarmee het dividend per aandeel uitkomt op € 3,83.

26

Samenstelling directie en Raad van Commissarissen In de Aandeelhoudersvergadering van 26 november 2015 heeft de Raad, na vijf jaar en op persoonlijk verzoek, afscheid moeten nemen van Thessa Menssen. Zij heeft de onderneming toegewijd met raad en daad terzijde gestaan in de rol van commissaris en voorzitter van de Auditcommissie. In dezelfde vergadering is Els de Groot benoemd als commissaris voor de periode november 2015 tot de aandeelhoudersvergadering van november 2019. De samenstelling van de directie is in het verslagjaar niet gewijzigd. De samenstelling van de directie en RvC en de personalia van alle leden zijn terug te vinden in paragraaf 1.10.1 en 1.10.3. Vergaderingen in 2015 Naast de bilaterale overleggen en de commissievergaderingen, heeft de RvC in de verslagperiode vijf keer plenair vergaderd. Alle commissarissen zijn, op een enkele uitzondering na, bij alle vergaderingen aanwezig geweest. Bij alle vergaderingen was tevens de directie aanwezig. De kwartaalvergaderingen waren gewijd aan de ontwikkelingen binnen Vitens. Daarbij werden onder andere de jaarcijfers en de kwartaalcijfers, het investeringsplan, het budget en de drinkwatertarieven voor 2016 behandeld. De vergadering waarin het geïntegreerde jaarverslag aan de orde kwam, werd tevens bijgewoond door de accountant. Buiten de vergaderingen om heeft de Raad werkbezoeken afgelegd bij de productiebedrijven Het Engelse Werk, Havelterberg, Oldeholtpade, Laren en Spannenburg. Ook dit jaar heeft een aantal dossiers onze bijzondere aandacht gekregen, zoals het programma Pallas. Dat heeft als doel, de continuïteit (de beschikbaarheid en de hersteltijd) te borgen van de procesautomatisering van onze 252 installaties. Dat zorgt immers voor de continuïteit van productie en levering van drinkwater. Dit complexe programma is in 2014 on hold gezet. De vernieuwde opzet van het programma (waarbij het is opgeknipt in drie ambitieniveaus) en het aanstellen van een nieuw programmamanagement, heeft de RvC het vertrouwen gegeven het programma voort te zetten. Een ander dossier dat door de RvC met veel aandacht is gevolgd, gaat over de veiligheid op de werkvloer. Geconstateerd is dat de directie en het management veel energie hebben gestopt in het ombuigen van de negatieve trend, dat dit ook is

ALGEMEEN - 1.10 Bericht Raad van Commissarissen | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.10 Bericht Raad van Commissarissen gelukt, maar bovenal dat dit thema de continue aandacht nodig heeft om een blijvende gedragsverandering te realiseren. In dat kader is er met de directie ook veelvuldig gesproken over het DNA veranderprogramma.

behandeld. Tevens werd aandacht aan de investeringsprojecten groter dan € 1 miljoen geschonken. De derde vergadering van de Auditcommissie stond in het teken van het treasury-jaarverslag, (her)financieringsvraagstukken en de strategische bedrijfsrisico’s.

In de vergadering van oktober is door de directie het integraal bedrijfsplan 2016-2018 gepresenteerd en ter goedkeuring voorgelegd aan de RvC. De RvC heeft ingestemd met dit bedrijfsplan en wenst de directie en organisatie veel succes met de uitvoering ervan.

Aandeelhouders en Algemene Vergadering van Aandeelhouders Naast de Algemene Vergadering van Aandeelhouders is in 2008 door en uit de aandeelhoudersvergadering een Commissie van Aandeelhouders benoemd.

Commissies in 2015 De RvC heeft de volgende twee permanente commissies: de Remuneratie- en benoemings-commissie en de Auditcommissie. De Remuneratie- en benoemingscommissie bestaat uit Maaike Poulussen (voorzitter) en Boele Staal en is in 2015 twee keer bijeengekomen. Uiteraard is de werving van een nieuwe commissaris een belangrijk dossier geweest, waarbij het wervingsproces vanuit de commissie is begeleid in afstemming met de aandeelhouders. De commissie heeft zich in 2015 laten informeren over de systematiek en de resultaten van de vlootschouw en de beoordelings- en gesprekkencyclus (RW&O) bij Vitens. De commissie heeft de prestaties van de directie over het voorgaande jaar (2014) geëvalueerd en besproken met de directieleden. Bij deze evaluatie is gebruik gemaakt van een 360 graden feedback instrument. De commissie heeft het bezoldigingsbeleid RvC en het bezoldigingsbeleid ten behoeve van de directie aangepast zodat deze in lijn zijn gekomen met de op 1 januari 2015 van kracht geworden Wet verlaging bezoldigingsmaximum WNT (WNT2). Ten slotte heeft de commissie zich gebogen over de aftopping van de pensioenpremie ten behoeve van de directie. De Auditcommissie bestond in 2015 uit Thessa Menssen (voorzitter), Kees Jan Rameau en Tom de Man. De commissie is in 2015 drie keer bijeengekomen, waarvan twee vergaderingen in aanwezigheid van de accountant. De Auditcommissie boog zich, ter voorbereiding op de vergadering van de voltallige Raad, over de jaarcijfers en besprak de accountantsrapporten en de managementletter. Daarnaast werden in de Auditcommissie het integraal bedrijfsplan 2016-2018, het investeringsplan 2016-2020, het auditplan, het financieel beleid, de topbedrijfsrisico’s en de drinkwatertarieven 2016

27

Commissie van Aandeelhouders De Commissie van Aandeelhouders (CvA) heeft een adviesfunctie voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de directie en de RvC. De CvA is in het verslagjaar tweemaal bijeen geweest. Aansluitend aan deze bijeenkomsten vond overleg plaats tussen de CvA, de voorzitter van de RvC en de voltallige directie. In de vergaderingen is gesproken over de jaarstukken 2014, de wijzigingen in het bezoldigingsbeleid ten behoeve van de directie en RvC als gevolg van de WNT2 en het werving- en selectietraject voor een nieuwe commissaris voor de RvC. De CvA heeft over haar werkzaamheden gerapporteerd in de Aandeelhoudersvergaderingen van april en november 2015. De volledige samenstelling van de Commissie van Aandeelhouders is te vinden in paragraaf 1.10.2. Algemene Vergadering van Aandeelhouders In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 30 april is gesproken over de jaarstukken 2014 en is de jaarrekening 2014 vastgesteld. In deze vergadering hebben de aandeelhouders het vernieuwde bezoldigingsbeleid RvC en het bezoldigingsbeleid directie goedgekeurd. Voorafgaand aan de aandeelhoudersvergadering van november heeft een werkbezoek plaatsgevonden bij productiebedrijf Het Engelse Werk. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft in de novembervergadering het budget voor 2016 besproken en het tariefvoorstel 2016 geaccordeerd. In deze vergadering hebben de aandeelhouders ingestemd met de benoeming van Els de Groot als commissaris van Vitens voor de periode van vier jaar, tot november 2019. Tegenstrijdige belangen Op grond van de Corporate Governance Code moet een commissaris of een bestuurder een (potentieel) tegenstrijdig belang dat van materiële betekenis is voor de


1.10 Bericht Raad van Commissarissen vennootschap en/of de betreffende commissaris of bestuurder direct aan de voorzitter van de Raad van Commissarissen melden en daarover alle relevante informatie verschaffen. In dit verslagjaar zijn geen meldingen ontvangen. Tot slot De Raad spreekt waardering uit voor de inzet en toewijding van het management en van alle medewerkers voor de bedrijfsvoering en de behaalde resultaten over 2015. We zien met grote interesse en vol vertrouwen de resultaten voor 2016 tegemoet. Ook een woord van dank aan de ondernemingsraad waarmee we dit jaar als voltallige RvC in een zogenaamde Radenbijeenkomst een middag gediscussieerd hebben over de Vitensmedewerker van de toekomst. Zwolle, 22 maart 2016 De Raad van Commissarissen

28


1.10 Bericht Raad van Commissarissen 1.10.1 Samenstelling Raad van Commissarissen De heer mr. B. (Boele) Staal (1947) - voorzitter • Benoemd per 16-05-2013 tot 2017 • Voormalig Commissaris van de Koningin in Utrecht, lid Eerste Kamer, voorzitter van de Nederlandse Verenging van Banken, lid dagelijks bestuur VNO, lid van de SER en lid van de Bankraad • Thans geen hoofdfunctie meer • Nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen ONVZ Zorgverzekeraar (tot 2016) Voorzitter Raad van Toezicht St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Lid Raad van Toezicht AVRO-TROS Voorzitter Nationaal Comité Nederlandse Veteranendag Voorzitter Raad van Toezicht Revalidatie Centrum Rijndam Voorzitter branchevereniging Vebon Lid bestuur Liszt Concours Adviseur Helen Dowling Instituut De heer ir. C.J. (Kees Jan) Rameau MBA (1962) - vicevoorzitter • Benoemd per 24-04-2014 tot 2018 • Lid Raad van Bestuur (COO) Eneco Holding N.V. • Nevenfuncties: Bestuurslid De Groene Zaak Bestuurslid KVGN (Koninklijke Vereniging van Gasfabrikanten in Nederland) Lid Raad van Commissarissen Stedin Netbeheer B.V.

De heer ir. Th.A. (Tom) de Man (1948) • Benoemd per 17-06-2010 tot 2014, herbenoemd tot 2018 • Member of the Supervisory Board of Nigerian Breweries Plc Heineken (t/m september 2015) • Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Rutgers WPF Stichting Lid Raad van Toezicht NABC (Netherlands Africa Business Council) Ambassador of Wageningen University Lid Raad van Toezicht Eucord (een NGO actief met landbouwprojecten in Afrika) Mevrouw ir. T. (Thessa) Menssen MBA (1967) - tot AvA november 2015 • Benoemd per 17-06-2010 tot 2014 • Lid Raad van Bestuur Koninklijke BAM Groep NV • Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Stichting Rotterdams Philharmonisch Orkest Lid Raad van Commissarissen PostNL Mevrouw drs. E.A. (Els) de Groot (1965) vanaf november 2015 • Benoemd per 26-11-2015 tot november 2019 • Lid van de Raad van Bestuur & CFO Schiphol Group • Nevenfuncties: Non-executive Member of the Board of Directors, Aeroports de Paris Lid Raad van Commissarissen en voorzitter Audit Committee, Beter Bed Holding NV

Mevrouw drs. M.C.J. (Maaike) Poulussen MSM (1962) • Benoemd per 17-06-2010 tot 2014, herbenoemd tot 2018 • Affiliate Aberkyn (co-founded by McKinsey & Company) • Executive Coach & Consultant MaaikePoulussen.com • Geen nevenfuncties

29


1.10 Bericht Raad van Commissarissen 1.10.2 Samenstelling Commissie van Aandeelhouders

1.10.3 Samenstelling directie

De heer S. (Sander) de Rouwe - voorzitter (namens de provincie Friesland) De heer E. (Bert) Boerman - vicevoorzitter (namens de provincie Overijssel) De heer J. (Jan) Brink (namens overige aandeelhouders van Overijssel) De heer J. (Jan) Markink (namens de provincie Gelderland) De heer A. (André) Baars (namens overige aandeelhouders van Gelderland) Mevrouw J. (Jacqueline) Verbeek-Nijhof (namens de provincie Utrecht) De heer J. (Jeroen) Kreijkamp (namens de gemeente Utrecht) De heer P. (Pieter) de Groene (namens overige aandeelhouders van Utrecht) De heer M. (Mark) Pol (namens de gemeente Almere)

Mevrouw L.C.A. (Lieve) Declercq MSc (1966) - voorzitter • Benoemd per 1 september 2012 voor onbepaalde tijd • Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Catharina Ziekenhuis Eindhoven Adviseur in de Economische Diplomatie van België Lid Algemeen Bestuur VNO-NCW Lid Auditcommissie en lid Raad van Toezicht Wetsus Voorzitter Werkgeversvereniging Waterbedrijven Lid Green Deal Board Lid Raad van Commissarissen van CED Holding B.V. Lid Adviescommissie Water (per 1 april 2015) De heer drs. W.H.J. (Wolter) Odding (1963) - lid • Benoemd per 1 juni 2009 voor onbepaalde tijd • Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht, tevens voorzitter Audit Commissie, ziekenhuis St. Jansdal Harderwijk Lid ledenraad van Vereniging Achmea De directie wordt ondersteund door: De heer ing. G. (Gert) van Beek MBA (1971) - secretaris van de vennootschap • Benoemd per 1 juli 2010 voor onbepaalde tijd • Nevenfuncties: Voorzitter Stichting Sociaal Fonds Vitens Voorzitter kennisnetwerk NIVE bestuurssecretarissen semi-publiek

30


1.11 Bericht van de ondernemingsraad Een nieuwe ondernemingsraad met een eigen visie In maart is een nieuwe ondernemingsraad gekozen. Er viel echt wat te kiezen, want er waren 21 kandidaten voor de 15 zetels. De belangstelling was groot, 877 van de 1.447 kiesgerechtigde medewerkers (57%) bracht zijn stem uit. Er werden vijf nieuwe leden verwelkomd, tien leden zijn herkozen. In een eerste zittingsjaar is het belangrijk zorg te dragen voor naadloze overdracht van kennis en dossiers. Maar ook om direct een eigen visie te ontwikkelen en speerpunten te bepalen. En om te komen tot een gezonde balans tussen kritisch zijn en actief meedenken. Dit alles is beschreven in het PanORama 2016-2018. Nog meer dan in voorgaande jaren verzorgen de contactpersonen (twee per afdeling) vanuit de ondernemingsraad de verbinding met de collega’s en de leidinggevenden. Door zijn samenstelling vormt de ondernemingsraad een goede afspiegeling van alle medewerkers. De ondernemingsraad is goed in staat te werken binnen het spanningsveld van bedrijfsbelang en belangen van medewerkers. Hierbij is het van belang te luisteren naar zoveel mogelijk collega’s.

“Water is van levensbelang. Duizenden professionals in de watersector zorgen dagelijks voor voldoende schoon en veilig water. Dat zijn allemaal goed opgeleide medewerkers met zin in hun werk. Daarbij is essentieel dat de werkomstandigheden veilig zijn en arbeidsvoorwaarden innovatief. Dat zorgt ervoor dat Vitens betrouwbaar drinkwater levert voor nu en later. De ondernemingsraad vindt de duurzame inzetbaarheid van medewerkers heel belangrijk. Onze uitdaging is er voor te zorgen dat continu wordt geïnvesteerd in de mens achter ons product.”

Luisteren naar elkaar geldt ook voor de relatie directie-ondernemingsraad. Luisteren, een open gesprek en wederzijds respect zijn woorden die deze dialoog typeren. In 2015 heeft de ondernemingsraad de directie regelmatig geadviseerd over organisatorische aanpassingen, ook als deze niet vielen onder de wet op de ondernemingsraden. In veel gevallen heeft de directie dit advies overgenomen. Verder heeft de ondernemingsraad de directie geadviseerd over het Programma Pallas, waarin de procesautomatisering wordt geborgd. In 2015 is een aantal onderwerpen behandeld waarvoor instemming van de ondernemingsraad noodzakelijk was. Zo is onder andere instemming verleend voor het aanbesteden van de dienstverlening gezondheid en duurzame inzetbaarheid, de vernieuwde procedure voor het melden en registreren incidenten, de procedure persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en diverse trajecten voor Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E). Eén keer per jaar organiseert de ondernemingsraad een zogeheten Radenbijeenkomst waarbij ondernemingsraad, Raad van Commissarissen en drectie actuele thema’s bespreken. Op 3 september 2015 stond ‘de medewerker van de toekomst’ centraal en de manier waarop iedereen zijn bijdrage levert aan de doelstellingen van Vitens. Ook was er natuurlijk regelmatig overleg tussen het dagelijks bestuur van de ondernemingsraad en de op voordracht van de medezeggenschap benoemde commissaris, mevrouw M. Poulussen. In 2016 verwachten we deze goede samenwerking voort te zetten.

Hans Teunisse, voorzitter ondernemingsraad

31

ALGEMEEN - 1.11 Bericht van de ondernemingsraad | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.11 Bericht van de ondernemingsraad 1.11.1 Samenstelling ondernemingsraad Vitens De heer J.M. (Hans) Teunisse - voorzitter Mevrouw S.M. (Marije) Meerdink - vicevoorzitter Mevrouw C.T.M. (Carolien) Koopman MA - lid dagelijks bestuur De heer S. (Stef) van Beusekom Mevrouw A. (Astrid) Bolder (tot 25 augustus 2015) De heer W. (Willem) van den Born (vanaf 25 augustus 2015) Mevrouw M. (Monique) van Dellen De heer dr. ing. B.R. (Bendert) de Graaf De heer ing. R.M. (Ronald) Haverkamp Mevrouw R. (Ryan) Hoekman Mevrouw I. (Ilona) Jansen De heer H.J. (Henk-Jan) Lammers BSc De heer R. (Reinier) Nogarede De heer R. (Reijer) Roelofsen De heer ir. E. (Eelko) Stelling De heer A. (Tonny) van den Toren Ambtelijk secretaris: Mevrouw J. (Jenny) Schreuder Tot 24 maart 2015: De heer A. (Arnold) Hendrikse De heer J.P. (Peter) Smiesing De heer G. (Bert) van Stavel

32

ALGEMEEN - 1.11 Bericht van de ondernemingsraad | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.12 Geïntegreerd jaarverslag Dit geïntegreerde jaarverslag gaat in op onze visie en strategie en ons beleid met betrekking tot onze prestaties als bedrijf en onze duurzame ontwikkeling. Het rapporteert onze activiteiten daarover in 2015 (01/01/2015 - 31/12/2015). Dit jaarverslag is goedgekeurd door de directie en Raad van Commissarissen.

1.12.1 Verslaglegging en reikwijdte Sinds 2008 rapporteren wij in ons jaarverslag over onze financiële en strategische prestaties. Wij maken hierin een ontwikkeling door. Elk jaar trachten wij onszelf te verbeteren en brengen we onze data en systemen verder op orde. Vitens publiceert het jaarverslag sinds 2012 alleen online. Vanaf deze editie kan het jaarverslag bovendien zowel gedownload in pdf format in een complete in een eco-vriendelijke printversie; die laatste zonder foto’s. Voor de aard van de financiële prestaties verwijzen we naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. De duurzame prestaties van Vitens zijn integraal onderdeel van de strategie en worden in dit verslag op hoofdlijnen behandeld. Voor de niet-financiële prestaties rapporteert Vitens over de entiteiten waarover zij de beslissende zeggenschap heeft. Enkele initiatieven die gerelateerd zijn aan de betrokkenheid van Vitens worden wel gerapporteerd en waar nodig wordt dit toegelicht. Vitens Evides International brengt een eigen jaarverslag uit en wordt niet geconsolideerd in deze jaarrekening. De definities en verslaggevingsgrondslagen zijn ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar, tenzij anders toegelicht. Kwantitatieve informatie vergelijken we waar mogelijk met vergelijkende cijfers van voorgaande jaren. De ontwikkeling per KPI (Key Performance Indicator) wordt per kwartaal besproken met de betrokken afdelingen en vervolgens

33

gerapporteerd aan de directie. De data hebben betrekking op de prestaties van Vitens zelf en niet op die van onze klanten en ketenpartners. In dit geïntegreerde verslag hebben we, waar mogelijk, data uitgedrukt in financiële en niet-financiële gegevens.

1.12.2 Global Reporting Initiative G4 Vitens rapporteert op basis van de richtlijnen G4 van het Global Reporting Initiatieve (GRI). De GRI-richtlijnen zijn wereldwijd de meest geaccepteerde richtlijnen voor het opstellen van niet-financiële jaarverslagen. De duurzaamheidsinformatie in het jaarverslag 2015 rapporteren we op basis van de Core option van de G4 GRI-richtlijnen en interne rapportagecriteria. Comform de vereisten van de GRI-richtlijnen is de inhoud van het verslag bepaald door een materialiteitsanalyse. In 2014 zijn de voor Vitens materiële thema’s tot stand gekomen door middel van een stakeholderbijeenkomst en een interne consultatie. In 2015 hebben we deze prioritering opnieuw getoetst bij onze stakeholders aan de hand van een online survey. De uitkomst van deze analyse is opgenomen in een materialiteitsmatrix. Dit jaarverslag bevat zowel kwalitatieve als kwantitatieve informatie. De kwantitatieve informatie is waar mogelijk ontleend aan systemen van Vitens waarop al interne controlemaatregelen van kracht zijn. De verzameling en onderbouwing van deze niet-financiële data is onder verantwoordelijkheid gebracht van de afdeling Finance & Control. Voor de kwalitatieve informatie is aangesloten bij de hoofdthema’s, zoals geduid in de strategie van Vitens. De informatie over deze onderwerpen is aangeleverd en onderbouwd door de verantwoordelijken in de organisatie.

ALGEMEEN - 1.12 Geïntegreerd jaarverslag | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.12 Geïntegreerd jaarverslag 1.12.3 Controle en assurance De gegevens voor indicatoren (kwantitatief) en initiatieven (kwalitatief) zijn opgevraagd bij de verantwoordelijke afdelingen, regio’s en stafafdelingen. Na een beoordeling zijn deze intern gecontroleerd en gevalideerd voor het gehele bedrijf. Bij de verzameling van basisgegevens is zo veel mogelijk aangesloten bij reguliere periodieke rapportages. Indien we hiervan zijn afgeweken, hebben we dit aangegeven in de tekst. Onze accountant PwC heeft de data en informatie in dit jaarverslag geverifieerd. De controle van de jaarrekening 2015 door PwC resulteert in een controleverklaring bij de Jaarrekening. De assurance-opdracht - met een beperkte mate van zekerheid over de duurzame prestaties voor 2015 - resulteert in een assurance-rapport. We hebben ons jaarverslag en onze bedrijfsvoering ook extern laten toetsen. Zo hebben we op de Transparantiebenchmark van het Ministerie van Economische Zaken in 2015 de 20e plek verworven met ons jaarverslag over 2014. Wij hebben de ambitie om in de verslaggeving tot de koplopers te blijven behoren in de Transparantiebenchmark en het GRI G4-niveau de komende jaren te behouden. Wij zien reacties op dit verslag graag tegemoet. U kunt daarvoor een e-mail sturen naar [email protected]. Verder kunt u zich via vitens.nl aanmelden voor onze nieuwsbrief.

34

ALGEMEEN - 1.12 Geïntegreerd jaarverslag | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.13 Begrippen en rapportagedefinities In dit overzicht wordt een vereenvoudigde toelichting gegeven bij de gebruikte (vak)termen in dit jaarverslag.

GRI (Global Reporting Initiative): mondiale organisatie voor richtlijnen duurzaamheidsverslaggeving.

BREEAM: Building Research Establishment Environmen tal Assessment Method. Een beoordelingsmethode om de duurzaamheidsprestatie van gebouwen te bepalen.

Intelligente watervoorziening: de uitrusting van een waterleidingnet met sensoren, zodat online kwalitatieve en kwantitatieve gegevens over de watervoorziening kunnen worden verzameld.

CO2: koolstofdioxide. Dit komt voornamelijk vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen zoals aardgas en steenkool en draagt bij aan de versterking van het broeikaseffect. We rapporteren conform het GHGprotocol voor rapportage-emissies. Scope 2-emissies (ingekochte energie) zijn volledig vergroend door certificaten. CO2-equivalent: omrekening van het effect van andere broeikasgassen dan CO2 naar CO2-waarden. Commissie van Aandeelhouders: de Commissie van Aandeelhouders heeft een adviesfunctie voor de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, de directie en de Raad van Commissarissen. Corporate Governance: de verhoudingen tussen de directie, de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Uitgangspunten van Corporate Governance zijn goed ondernemerschap (integer en transparant handelen door het bestuur) en goed toezicht hierop (inclusief de verantwoording daarover). Fte (full time equivalent): equivalent van een volledig dienstverband.

35

LTIF (Lost Time Injury Frequency): aantal ongevallen met meer dan één dag verzuim maal een miljoen gedeeld door het aantal gewerkte uren. M³: een kubieke meter (1.000 liter) water. Het gemiddeld waterverbruik per huishouden is circa 110 m³ per jaar. Energieverbruik (specifiek): hoeveelheid energie die nodig is voor een geleverde m³ drinkwater (van bron tot tap). Nettoschuld: de som van langen kortlopende rentedragende verplichtingen onder aftrek van de liquide middelen en beleggingen. Netto-investeringen: bruto-investeringen verminderd met de ontvangen bijdragen hierop van derden. Lekverliezen: deze bestaan uit twee componenten, het technisch lekverlies en administratief lekverlies. Technisch lekverlies ontstaat door het niet functioneren van leidingen en productiebedrijven. Administratief lekverlies wordt veroorzaakt door fouten in de registratie van het waterverbruik.

Economische lekverliezen/NIRG (Niet In Rekening Gebracht): water dat wel gedistribueerd is, maar niet is afgerekend met een eindgebruiker, bijvoorbeeld door een storing. OLM (Ondermaatse Leveringsminuten): het aantal minuten dat een inwoner van ons voorzieningsgebied het afgelopen jaar gemiddeld zonder water heeft gezeten. Ontharding: het tijdens de zuivering gedeeltelijk verwijderen van het kalk dat van nature aanwezig is in het water. Solvabiliteit: het eigen vermogen inclusief het resultaat en het betaalde dividend in het boekjaar gedeeld door het totaal vermogen. Stakeholders: individuen en groepen die op een of andere wijze een belang hebben bij Vitens, zoals medewerkers, aandeelhouders, klanten, financiers, leveranciers en overheden. Werkkapitaal: handelsvorderingen en overige vorderingen, minus kortlopende niet-rentedragende verplichtingen en overlopende passiva. WKI: waterkwaliteitsindex, die index laat zien in welke mate water voldoet aan de wettelijke normen zoals bepaald in het Drinkwaterbesluit.

ALGEMEEN - 1.13 Begrippen en rapportagedefinities | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.14 GRI-index GRI Code

Indicator

Toelichting

Plaats in het verslag

Verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie

Voorwoord

1.1

G4-3

Naam van de organisatie

Profiel Vitens

1.2

G4-4

Voornaamste merken, producten en/of diensten

Profiel Vitens

1.2

G4-5

Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie

Profiel Vitens

1.2

G4-6

Het aantal landen waar de organisatie actief is

Profiel Vitens

1.2

G4-7

Eigendomsstructuur en rechtsvorm

Profiel Vitens

1.2

G4-8

Afzetmarkten

Profiel Vitens

1.2

G4-9

Omvang van de verslaggevende organisatie

Profiel Vitens

1.2

G4-10

Samenstelling medewerkersbestand

Het aantal medewerkers per soort contract en type aanstelling is als volgt: 1.006 mannen en 318 vrouwen (95,7%) hebben een contract voor onbepaalde tijd; 40 mannen en 19 vrouwen (4,3%) hebben een tijdelijk contract. In 2014 hadden 1.025 mannen en 317 vrouwen (95,6%) een contract voor onbepaalde tijd; 47 mannen en 14 vrouwen (4,4%) hadden een tijdelijk contract.

2.3

G4-11

Werknemers onder een collectieve arbeidsovereenkomst

Het aantal medewerkers met een collectieve arbeidsovereenkomst is 1381. Dit betreft alle medewerkers met uitzondering van de directieleden.

2.3

G4-12

Omschrijving van de toeleveringsketen van de organisatie

Waardeketenmodel

2.1.1

G4-13

Significante veranderingen tijdens de verslagperiode

Geen veranderingen tijdens verslagperiode

G4-14

Uitleg over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie

Paragraaf top 7 bedrijfsrisico's

1.9

G4-15

Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes die door de organisatie worden onderschreven

Global Reporting Initiative; ISO normeringen voor veiligheid, kwaliteit, milieu, risicomanagement; Talent naar de Top (vrouwen in managementfuncties); Milieukeurmerk Duurzaam Terreinbeheer

1.12, 2.3 en 2.6.6

G4-16

Lidmaatschappen van verenigingen (zoals brancheverenigingen) en nationale en internationale belangenorganisaties

Brancheorganisatie: VEWIN, WWb Kennisinstellingen/verenigingen: KWR, MVO Nederland, Nudge

Sites van de desbetreffende verenigingen en vitens.nl

Strategie en analyse G4-1 Organisatieprofiel

36

ALGEMEEN - 1.14 GRI-index | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN


Indicator

Toelichting


Materiële onderwerpen en afbakening G4-17

Overzicht van alle ondernemingen die in de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen en die niet onder dit verslag vallen

Vastlegging en reikwijdte

1.12

G4-18

Proces voor het bepalen van de inhoud en specifieke afbakening van het verslag en hierbij gehanteerde uitgangspunten

Hoofdstuk materialiteit

1.4

G4-19

Materiële onderwerpen die tijdens het proces ter bepaling van de inhoud van het verslag zijn vastgesteld

Hoofdstuk materialiteit. Voor de materiële onderwerpen waar de beschikbare GRI KPI's onvoldoende werden geacht hebben we onze eigen KPI vermeld. Deze KPI's worden grotendeels per kwartaal gerapporteerd en gebruikt voor sturing.

1.4

G4-20

Afbakening per materieel onderwerp binnen de organisatie

Vitens en haar activiteiten zijn onderdeel van de natuurlijke omgeving en de samenleving. De afbakening en reikwijdte zijn bepaald op basis van de materialiteitsanalyse met onze stakeholders. Onderstaand hebben we de afbakening per onderwerp verder toegelicht: • De materiële onderwerpen voldoen aan de wet en regelgeving en continuïteit van de organisatie/assets vallen binnen de organisatie. De impact hiervan is voornamelijk van belang om nu en in de toekomst betrouwbaar en betaalbaar drinkwater te kunnen leveren binnen de gestelde wettelijke kaders. • Het materiële onderwerp kringloop van reststromen en afvalstoffen sluiten valt zowel binnen als buiten de organisatie. Zo zetten wij ons in om de reststromen die vrijkomen bij de winning van water te minimaliseren en waar mogelijk een nadere bestemming te geven. • De materiële onderwerpen lokale verankering en maatschappelijke bijdrage, inzet van kennis als waterautoriteit, gebiedsontwikkeling, rol in maatschappelijk debat en bewustwording kraanwater vallen grotendeels buiten onze organisatie. Als grootste drinkwaterleverancier van Nederland staan wij midden in de maatschappij. Wij beogen om via deze onderwerpen een positieve impact op onze (natuurlijke en sociale) omgeving te creëren. • De impact van de materiële onderwerpen waterkwaliteit en leveringszekerheid ligt met name buiten onze organisatie. Het leveren van kwalitatief hoogwaardig water en het bieden van zekerheid dat er water uit de kraan komt is voornamelijk van groot belang voor onze klanten.

1.4

G4-21

Afbakening van de materiële onderwerpen buiten de organisatie

Zie G4-20

1.4

G4-22

Gevolgen van een eventuele herformulering van informatie die in een eerder verslag is verstrekt en de redenen voor deze herformulering

Berekeningsgrondslagen toegelicht in voetnoot voor WKI en LTIF

2.2 en 2.3

G4-23

Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslaggevingsperiodes ten aanzien van reikwijdte en afbakening

We volgen nu G4

1.12

37



Indicator

Toelichting


Overleg met belanghebbenden G4-24

Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken

Hoofdstuk materialiteit

1.4

G4-25

Uitgangspunten voor de inventarisatie en selectie van belanghebbenden

De selectie van stakeholders vindt plaats op basis van een inschatting van het wederzijdse belang van de belanghebbenden en Vitens.

1.4

G4-26

Wijze waarop belanghebbenden worden betrokken

Hoofdstuk materialiteit: Stakeholderdialoog tabel

1.4

G4-27

Belangrijkste onderwerpen en vraagstukken die uit het overleg met belanghebbenden naar voren zijn gekomen

Hoofdstuk materialiteit: onderwerpen en vraagstukken uit de stakeholdersdialoog, materialiteitmatrix en stakeholder tabel

1.4

G4-28

Verslaggevingsperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft

Vastlegging en reikwijdte. Dit verslag heeft betrekking op de periode 1 januari 2015 - 31 december 2015.

1.12

G4-29

Datum van het meest recente vorige verslag

Jaarverslag 2014. Dit betreft de periode 1 januari 2014 - 31 december 2014.

1.12

G4-30

Verslaggevingscyclus

Vastlegging en reikwijdte

1.12

G4-31

Contactpersoon voor vragen over het verslag of de inhoud daarvan

[email protected]

1.12

G4-32

GRI-toepassingsniveau en GRI-tabel

Paragraaf GRI

1.12, 1.14 en 1.15

G4-33

Beleid met betrekking tot assurance

Paragraaf Assurance

1.15

De bestuursstructuur van de organisatie

Paragraaf Corporate Governance

1.8

Beschrijving van de door de organisatie gehanteerde waarden, principes, standaarden en gedragsnormen, zoals een gedragscode

Paragraaf Corporate Governance, Gedragscode Vitens opnieuw binnen een campagne uitgezet in de organisatie gedurende 2015

1.8 en 1.9

Verslaggevingsprofiel

Bestuursstructuur G4-34 Ethiek en integriteit G4-56

38



Indicator

Toelichting


Materiële indicatoren die Vitens rapporteert volgens GRI Continuïteit van de organisatie / assets (G4 aspect: economische prestaties) DMA

a. Vermeld waarom het onderwerp materieel is en de impact van het onderwerp. b. Vermeld hoe de organisatie omgaat met het materiële onderwerp en de impact ervan. c. Evaluatie van de managementaanpak.

Continuïteit is een belangrijk strategische doel dat tevens het fundament van de organisatie is. Door continuïteit van onze assets en organisatie na te streven, werken we aan onze belofte en onze primaire taak om nu en in de toekomst schoon en betaalbaar drinkwater te kunnen leveren. In de wereld om ons heen zien wij veel ontwikkelingen die een impact hebben op ons bedrijf. Zo bieden ontwikkelingen op het gebied van dataverwerking en internet ons de mogelijkheid om het drinkwaterbedrijf van de toekomst in te richten. Anderszijds hebben klanten onbeperkt toegang tot informatie en leveren we 24/7 on demand. De klant zal in toenemende mate eisen dat een publiek bedrijf dezelfde hoge flexibiliteit en service levert die hij elders krijgt. Vitens streeft naar een bedrijfsresultaat dat toereikend is om rente en dividend te vergoeden aan de vermogenverschaffers. Daarnaast wil Vitens een ‘buffer’ hebben (solvabiliteit) ten behoeve van onverwachte omstandigheden. De omvang van deze buffer is geformuleerd als: ‘een eigen vermogen minimaal gelijk aan 25% van het balanstotaal en een garantievermogen (eigen vermogen + achtergestelde leningen) minimaal gelijk aan 30% van het balanstotaal’. Om ons voortbestaan te kunnen waarborgen is het consequent bijsturen en inspelen op allerlei ontwikkelingen van groot belang. Vitens voert tweejaarlijks een proces van integraal risicomanagement uit waarbij risico’s worden geïdentificeerd die de continuïteitsdoelstellingen mogelijk in gevaar kunnen brengen. Om de interne meetbaarheid te verbeteren heeft de afdeling Asset Management in 2015 een performance contract afgesloten met de directie over de belangrijkste indicatoren voor effectief asset management, waar continuïteit de rode draad in voert. Effectief asset management is een separaat programma van monitoring en management. De directie is eindverantwoordelijk voor de sturing van continuïteit van de organisatie. Continuïteit wordt bepaald door onze investeringen in boven- en ondergrondse infrastructuur, innovaties en andere investeringen in onze assets.

G4-EC1

Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd

Eigen KPI

Investeringen bovengronds, ondergronds en overig

Kerncijfers in jaarrekening, geconsolideerde jaarrekening

4.1 en 4.4 2.2.3 en 4.2

Voldoen aan de wet en regelgeving (G4 aspecten: compliance en Klachten) DMA


Eigen KPI

Aantal beïnvloedbare meldingen ILT

39

Vanuit het oogpunt van volksgezondheid vindt Vitens het belangrijk dat het water dat de klant drinkt van goede kwaliteit is. Om de drinkwaterkwaliteit te garanderen is vanuit de drinkwaterwet wetgeving geformuleerd. Volgens de drinkwaterwet moeten alle drinkwaterbedrijven melding doen aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) als niet voldaan wordt aan de kwaliteitsnormen die in het Drinkwaterbesluit zijn opgenomen. Het aantal meldingen aan ILT wordt maandelijks gemonitord en gerapporteerd aan de directie.


1.8.1


Indicator

Toelichting


Kringloop van reststromen en afvalstoffen sluiten (G4 aspect: afval) DMA


In essentie is water een volledig circulaire of hernieuwbare grondstof. Dit principe willen we ook toepassen voor alle andere stoffen of stromen die we nodig hebben om drinkwater aan onze klant te kunnen leveren. Wat we uit de natuur onttrekken (water, humuszuren, kalk, ijzer), willen we 100% hergebruiken, opnieuw toepassen of terugbrengen in diezelfde natuur. We verkennen zelf ook actief de markt naar een hoogwaardige inzet van onze rest- en afvalstromen. We willen de grondstoffenkringlopen in onze processen sluiten. Dit past bij onze visie om bij te dragen aan de circulaire economie. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen om de kringloop van reststromen en afvalstoffen te sluiten, wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang op doelstellingen voor rest- en afvalstromen aan de ‘Stuurgroep Duurzaamheid’. Hierin zijn de voltallige directie en afdelingen Asset Management, Winning & Zuivering, Communicatie en Business Development vertegenwoordigd. Vanwege de omvang en operationele locatie worden rest- en afvalstromen gescheiden gemonitord binnen de organisatie. Afvalstromen: de afdeling Asset Management is verantwoordelijk voor de sturing op de KPI rondom afvalstoffen zoals verbrandbaar restafval (inclusief kantoorafval), bouw- en sloopafval, biomassa en gevaarlijk afval. Samen met de afdeling inkoop (Facilitair Management) worden de gesprekken gevoerd met de afvalinzamelaar. In het account overleg voor afval wordt ook gemonitord welke verbeteringen mogelijk zijn. Indien er bijvoorbeeld restafval wordt gesignaleerd bij recyclebare bakken krijgt de milieubeleidsadviseur een foto van het incident zodat hij de procesoperator op locatie kan waarschuwen en verbeteringen kan doorvoeren. De aanpak wordt elk jaar geëvalueerd binnen de ISO richtlijnen en audits. Reststromen: voortgang op het gebied van reststromen uit de waterzuivering wordt separaat gemanaged door het overlegorgaan 'Valorisatie reststromen'. De afdeling Winnen & Zuivering is operationeel verantwoordelijk voor de voortgang van reststromen. De afdeling Business Development is verantwoordelijk voor innovatie en onderzoek rondom de reststromen. Wij zijn als aandeelhouder in de ReststoffenUnie vertegenwoordigd en voeren regelmatig gesprekken over de bestemming van onze reststromen kalk en waterijzer. De contracten met additionele partners zoals Agrifirm en Triferto worden door de afdeling Business Development beheerd. De aanpak wordt elk jaar separaat geevalueerd binnen het Valorisatie-overleg. Ook vormt valorisatie onderdeel van de kwartaalrapportages van de afdeling Business Development richting directie. De doelstellingen worden jaarlijks in de jaarplannen aangescherpt.

G4-EN23

Totaal gewicht van afval per type en verwijderingsmethode

2.6.1

Eigen KPI

% nuttige toepassing reststromen

2.6.1

40



Indicator

Toelichting


Gebiedsontwikkeling (G4 aspecten: biodiversiteit) DMA


Voor het materiele onderwerp 'Gebiedsontwikkeling' kijken we vooral naar de bovengrondse aspecten van biodiversiteit: de natuur- en gebiedsontwikkeling in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. We zien de natuur als de meest ideale omgeving voor waterwinning. De kans op toekomstige vervuiling in een natuurgebied is immers minder groot dan in een bebouwde omgeving. Agrarische en industriële activiteiten, mobiliteit en bebouwing hebben een significante invloed op de biodiversiteit van onze gebieden, en daarmee ook een invloed op de grondwaterkwaliteit. Voor onze continuïteit is het daarom van belang dat we de biodiversiteit van onze gebieden handhaven en waar nodig verbeteren. Vitens wint drinkwater in 110 waterwingebieden, die gezamenlijk goed zijn voor 3.300 hectare grond. Vitens beheert al deze gebieden op een duurzame manier en ontvangt hiervoor sinds 2011 het certificaat van de Barometer Duurzaam Terreinbeheer niveau Goud. De terreinbeheerders zijn direct verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van de gebieden. Deels is dit ook vastgelegd in wetgeving, deels in onze eigen doelstelling van duurzaam terreinbeheer om 100% en op niveau Goud de milieukeur Barometer Duurzaam terrein beheer toe te passen. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen op het gebied van gebiedsontwikkeling wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang van bijvoorbeeld milieu-incidenten en terreinbeheer aan de ‘Stuurgroep Duurzaamheid’. Hierin zijn de voltallige directie en afdelingen Asset Management (AM), Winning & Zuivering, Communicatie en Business Development vertegenwoordigd. Op het gebied van ruimtelijke ordening en gesprekken met gebiedspartners zoals het InterProvinciaal Overleg is de afdeling OmgevingsManagement (OM, onderdeel van afdeling AM) belast met dagelijkse management en consultatie. Deze afdeling rapporteert per kwartaal voortgang en uitdagingen naar de manager AM. Voortgang wordt gemeten op de specifieke gebiedsdossiers die we beheren binnen AM. Bijvoorbeeld het provinciaal programma ODDG (overleg duurzame drinkwatervoorziening Gelderland) wat in 2015 een volgende fase is ingegaan onder de noemer RDG (robuuste drinkwatervoorziening Gelderland). Een ander gebiedsontwikkelingsprogramma is genaamd 'natuurlijk ondernemen', waarbij we met partijen een robuuste en gedragen winning kunnen garanderen. Hiervoor werkt de afdeling OM samen met bijvoorbeeld natuur- en landbouworganisaties. Elke locatie heeft een gebiedsdossier dat door OM (AM) wordt beheerd. De procesoperators en de terreinbeheerders (W&Z) maken gezamenlijk afspraken in samenspraak met OM om het beheer van natuur en omgeving volgens afspraak te coördineren. Afhankelijk van het gebied meten de terreinbeheerders volumes biomassa, aantal dieren (bijen, vogels en wild) en andere biodiversiteitsindicatoren. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de afdeling vastgoed (Facilitaire Zaken) die pacht en jachtvergunningen beheert. Indien er verdrogingsschade optreedt, wordt dit volgens een vastgesteld systeem vergoed aan de partij die hier schade van ondervangt. Indien nodig kan Vitens gebied aankopen als dit de waterbron beschermt. Dit is een financiële transactie waarvoor een business case door de afdeling Vastgoed, in samenwerking met OM, moet worden opgesteld. In enkele gevallen wordt natuur proactief aangelegd. Dit is altijd in nauwe samenspraak met gemeenten en provincies. Deze managementaanpak wordt in bovenstaande rapportagestructuren per kwartaal gemonitord en in overleg met de stakeholders, waar van toepassing, aangescherpt.

Eigen KPI

41

% duurzaam terreinbeheer


2.6.6


Indicator

Toelichting


Duurzame bronnen (G4 aspecten: biodiversiteit) DMA


Voor het materiële onderwerp 'Duurzame bronnen' kijken we vooral naar de ondergrondse aspecten van biodiversiteit: de bodem en geo-hydrologische waarden in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. Agrarische en industriële activiteiten, mobiliteit en bebouwing hebben een significante invloed op de biodiversiteit en gesteldheid van de bodem, en daarmee ook een invloed op de grondwaterkwaliteit. Er is een toenemende drukte in de ondergrond waardoor onze watervoorraden negatief beïnvloed kunnen worden. Significante ontwikkelingen zijn: ontwikkelingen op het gebied van schaliegas, nitraatuitspoeling die kan optreden bij bemesting en de risico's van vervuild oppervlaktewater. Voor onze continuïteit is het van belang dat we de bodem- en grondwaterkwaliteit handhaven en waar nodig verbeteren. In de recente herijking is geconstateerd dat we onze kennis en activiteiten op het gebied van bronbescherming zullen moeten versterken, willen we onze doelen bereiken. Wij willen dat onze bronnen voldoen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW). In een recent onderzoek van de RIVM werd geconstateerd dat in Nederland 50% van de bronnen niet voldoet. Daarom zullen we de bescherming van onze bronnen in de komende jaren nog verder uitbreiden met analyses en additionele activiteiten. Er zijn verschillende strategische programma's voor ontwikkeld. Het beheer van dit onderwerp ligt bij de afdeling Asset Management waar beleid, analyse en benodigde aanpassingen worden geïnitieerd en beheerd. De kwaliteit van onze bronnen wordt continu gemonitord door de analyses van onze waterkwaliteit, werkzaamheden van onze terreinbeheerders en omgevingsmanagers. Ook bewegen we ons actief in de discussie op regionaal en landelijk niveau om de bronnen te beschermen, bijvoorbeeld in de discussie rondom schaliegas. Voortgang van programma's wordt regelmatig geëvalueerd in het management overleg als deel van de strategische programma's.

Eigen KPI

% van de bronnen voldoen aan KRW richtlijnen

Dit is geen resultaat dat Vitens autonoom kan beïnvloeden, maar we doen wat er binnen ons vermogen ligt om dit percentage naar 100% te krijgen. In 2016 gaan we voor Vitens specifieke KPI's op dit vlak formuleren.

2.8

Klanttevredenheid en klantgerichte processen (G4 aspect: product & service labeling) DMA


Als grootste drinkwaterbedrijf van Nederland staan wij midden in de maatschappij. Tevens kunnen klanten geen ander drinkwaterbedrijf kiezen. Vanuit die positie beogen wij om onze klanten goed te kunnen bedienen en dat de klant echt centraal staat in onze processen. Hieruit vloeien ook doelstellingen van klanttevvredenheid en gerelateerde KPI's uit voort. In onze strategie hebben we ons voorgenomen om ons te onderscheiden door excellent processen in te richten voor onze klanten. Hier zijn vier strategische programma's voor ingericht die allemaal directe rapportagelijnen naar de directie hebben. Als onderdeel van de Lange Termijn Visie die in 2016 zal worden afgerond zijn in 2015 onderzoeken gedaan - zowel voor huishoudelijk als zakelijk - in het kader van klantbeleving, klantprofielen en de bijbehorende scenarios voor Vitens. De inzichten van deze onderzoeken geven handvatten voor de toekomstige infrastructuur en klantgerichte processen.

PR5

42

Resultaten en conclusies klanttevredenheidsonderzoek


2.4.1


Indicator

Toelichting


Materiële indicatoren die Vitens rapporteert, die gedeeltelijk met GRI overeenkomen Veiligheid medewerkers (G4 aspect: werknemers gezondheid en veiligheid) DMA


Onze werknemers zijn onze eerste asset en bepalend voor de continuïteit en onderscheidende prestaties van onze organisatie. Hun gezondheid en veiligheid is niet alleen een morele verantwoordelijkheid, deze is ook bepalend voor onze operationele prestaties. Veiligheid is een directe zorg van onze directie en wordt overal waar mogelijk onder de aandacht gebracht, zoals bijvoorbeeld bij al onze kantoren en locaties een herinnering van de dagen dat we zonder ongeval met verzuim werken. Veiligheid wordt gemeten door middel van de indicator LTIF (Lost Time Injury Frequency, incidenten met verzuim). Niet alleen onze eigen werknemers worden gemonitord. We kijken ook naar de veiligheidsrapportages (aantal, type, beleid en bewustwording) van de aannemers die in opdracht voor ons werken. Maandelijks wordt in een ongevallenrapportage aan de eerstelijns managers en directie gerapporteerd over het aantal ongevallen en het LTIF. Evaluatie van de managementaanpak is daarmee doorlopend gedurende het jaar.

LA6

LTIF, type en aantal ongevallen van werknemers en onderaannemers

Het is voor onze sturing op dit onderwerp niet relevant om per regio of gender te rapporteren. We rapporteren over het aantal ongevallen en LTIF van werknemers. Voor onze onderaannemers rapporteren we over het absolute aantal ongevallen (17 in 2015).

2.3.4

Waterkwaliteit (G4 aspect: Klant gezondheid en veiligheid) DMA


Een uitstekende waterkwaliteit heeft onze hoogste prioriteit vanwege de gezondheid, beleving en tevredenheid van onze klanten. Onze waterkwaliteit wordt gemeten op de WKI. De WKI wordt binnen Asset Management afdeling Technologiecentrum maandelijks gemonitord. De WKI wordt sinds 2013 conform richtlijnen van de ILT uitgedrukt in vier parametergroepen: gezondheidskundige parameters (acuut), gezondheidskundige parameters (niet-acuut), bedrijfstechnische parameters en klantgerichte parameters. Onze doelstelling is om een WKI van 0,02 te hebben. Een score ‘0’ is het hoogst haalbare en wij streven ernaar deze waarde zo dicht mogelijk te benaderen. We zoeken constant naar verbetering en zijn daarom in 2013 gestart met het onderzoek ‘Drinkwater en klanttevredenheid’. In het onderzoek komen zaken aan de orde zoals kleur, geur, smaak en hoeveelheid kalk. Hieruit bleek dat waterhardheid (een van de factoren die de WKI bepaalt) minder van invloed is op klantwaardering dan de mate waarin kalk zich afzet op sanitair en warmwaterapparatuur. Dit laatste verschijnsel wordt niet meegenomen in de WKI (Waterkwaliteitsindex). Toch vinden we dit als Vitens belangrijk. Daarom gaan we de manier waarop we ons water zuiveren zodanig aanpassen dat klanten minder last hebben van kalkafzetting. Dat brengt aanzienlijke kosten voor Vitens met zich mee, maar de maatschappelijke kosten van waterzuivering zullen hierdoor dalen, bijvoorbeeld omdat apparatuur langer meegaat of omdat mensen geen waterontharders hoeven aan te schaffen. De WKI en de resultaten uit de klantonderzoeken maken deel uit van de kwartaalrapportages en worden regelmatig geevalueerd in het managementoverleg.

Eigen KPI

43

WKI - Waterkwaliteitsindex


2.2.1


Indicator

Toelichting


Lokale verankering en maatschappelijke bijdrage (G4 aspect: lokale gemeenschappen) DMA


Omdat Vitens met 96 productiebedrijven, waterwingebieden en andere activiteiten midden in de samenleving staat, ondernemen we verschillende projecten om maatschappelijk betrokken te zijn. We willen bijdragen aan verduurzaming van de samenleving en dat onze bronnen robuust en gedragen zijn. Om dit doel te bereiken is de manier waarop wij een maatschappelijke rol innemen zeer belangrijk. Onze lokale, gemeentelijke en provinciale stakeholderrelaties worden beheerd door de afdeling Omgevingsmanagement (OM), die binnen de afdeling Asset Management opereert. Binnen deze afdeling zijn drie strategische omgevingsmanagers die op interprovinciale dossiers opereren of op overkoepelende issues actief zijn. Zestien omgevingsmanagers zijn het dagelijks aanspreekpunt voor onze aandeelhouders, partners en andere lokale of maatschappelijke organisaties. Voor de dagelijkse sturing op de contacten met onze stakeholders wordt een systeem gebruikt genaamd Sugar CRM. Gezien de diverse onderwerpen zijn er ook diverse doelstellingen en programma's binnen deze afdeling. Zo ondersteunen we lokale initiatieven zoals Vruchtbare Kringloop in de Achterhoek, Boeren voor drinkwater in Overijssel en Circulair Fryslân in Friesland. Voortgang wordt gemeten op de specifieke gebiedsdossiers die we beheren binnen AM. Bijvoorbeeld het provinciaal programma ODDG (Overleg Duurzame Drinkwatervoorziening Gelderland) dat in 2015 een volgende fase is ingegaan onder de noemer RDG (Robuuste Drinkwatervoorziening Gelderland). Een ander gebiedsontwikkelingsprogramma is om natuurlijk ondernemen te stimuleren in onze gebieden teneinde een robuuste en gedragen winning te kunnen garanderen. Hiervoor werkt de afdeling OM samen met bijvoorbeeld natuur- en landbouworganisaties.

Eigen KPI

44

Aanpak contacten met lokale en regionale stakeholders (sugar CRM) vanuit Omgevingsmanagement


1.4.1


Indicator

Toelichting


Overige materiële indicatoren die Vitens rapporteert, maar die niet in GRI terugkomen als aspect Leveringszekerheid DMA


Met 96 productiebedrijven en ongeveer 49.000 kilometer leiding in de grond is het onvermijdelijk dat er soms een storing optreedt. Dit geeft ongemak bij onze klanten. Aangezien drinkwater een nationaal belang en een eerste levensbehoefte is proberen we dit op elke mogelijke manier te vermijden. De verantwoordelijkheid voor leveringszekerheid is nauw verbonden aan ons materiële thema van Continuïteit. Uiteraard bekijken we leveringszekerheid vooral vanuit de klant en is ons calamiteitenproces zo ingericht dat we maximale leveringszekerheid hebben. We hebben hier ook strategische programma's voor ingericht zodat alle disciplines zijn aangehaakt om dit te monitoren en te verstevigen. We berekenen 'ondermaatse leveringsminuten' (OLM) als onze maatstaf voor deze doelstelling. De maatstaf wordt dagelijks bijgehouden en door drie afdelingen (W&Z, N&L en O&A) aangeleverd aan AM die het proces evalueert en rapporteert aan directie en management. Ook hebben we een proces ingericht waarmee we eventuele calamiteiten kunnen opsporen door gebruik te maken van de reacties van klanten via Waterstoring.nl of via Twitter. We experimenteren binnen Friesland Live! met sensoring in het net om calamiteiten te kunnen detecteren voordat ze zich voordoen. De voortgang op programma's gerelateerd aan procesautomatisering en infrastructuur van de toekomst wordt regelmatig in managementoverleg geëvalueerd. Ook oefenen we regelmatig met onze crisispartners om de gevolgen van een langdurige of grootschalige uitval van drinkwater op te vangen. Binnen de Drinkwaterwet moet Vitens een keer in de vier jaar een leveringsplan opleveren aan het ministerie van I&M (ILT - inspectie leefomgeving en transport). Hierin dienen we te rapporteren over onder andere leveringszekerheid, verstoringen, dreigingen en calamiteitenorganisatie. In juni 2016 volgt de eerstvolgende rapportage.

Eigen KPI

Het aantal ondermaatse leveringsminuten

2.2.4

Inzet van kennis als waterautoriteit DMA


Als grootste drinkwaterbedrijf van Nederland investeren we veel tijd en geld in onze kennis van water, grondwaterbronnen en een toekomstbestendige infrastructuur. We voelen de verantwoordelijkheid om bij te dragen aan innovatie projecten en maatschappelijke discussies. Enerzijds om de klant te informeren over watergebruik of waterkwaliteit. Anderzijds om onze bronnen te beschermen door onze kennis aan te dragen bij gebiedsontwikkeling en maatschappelijke samenwerkingen. Via ons gratis online lesprogramma kunnen basisschoolkinderen alles leren over water. Wij zien het bijvoorbeeld als onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om consumenten te wijzen op het belang van zuinig gebruik van warm water. Dit brachten we onder meer onder de aandacht via de test WarmWaterWijzer en onze rol binnen het initiatief Waterspaarders. En op Kraanwaterkennis.nl staan verschillende lessen over alle aspecten van (kraan)water, zowel in Nederland als in het buitenland. In onze strategie hebben we binnen de strategische programma's een separaat programma opgetuigd om invulling te geven aan deze ambitie. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen op het gebied van inzet van kennis als waterautoriteit wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang van het strategische programma 'Vitens als waterautoriteit'. Het programma wordt getrokken door de afdeling Communicatie met een stuurgroep waar Asset Management en Business Development in zijn vertegenwoordigd. Dit programma wordt regelmatig geevalueerd in het managementoverleg als deel van de strategische programmastructuur.

Eigen KPI

45

Issues op de agenda zetten van de politiek


2.8


Indicator

Toelichting


Rol in maatschappelijk debat DMA


Water is een eerste levensbehoefte en een betekenisvol duurzaam product. Toch werd de stem van drinkwaterbedrijven in het verleden wel eens te weinig gehoord. Vitens wil hierin verandering brengen. Als grootste drinkwaterbedrijf zijn we een waterautoriteit en moeten we opkomen voor de belangen van water en waterwinning. Dit verdient in onze ogen meer aandacht bij de politiek, bijvoorbeeld bij discussies over schaliegaswinning of de Structuurvisie Ondergrond (STRONG). We zien dat het steeds vaker lukt om drinkwater bij de politiek op de agenda te krijgen. Het is onze plicht om ervoor te zorgen dat onze kostbare bronnen ook over vijftig jaar nog de bron kunnen zijn voor het beste kraanwater in de wereld. Om onze rol in het maatschappelijk debat te kunnen sturen, wordt elk kwartaal gerapporteerd over onze voortgang op dit gebied door de afdeling Communicatie en de afdeling Omgevingsmanagement. Op verschillende momenten houden wij een rol in het maatschappelijk debat door verschillende dialogen met groepen stakeholders over maatschappelijke issues. Ook houden we bij welke wetgeving of gesprekken worden gevoerd op de issues die we hebben geïdentificeerd als belangrijk voor onze organisatie. Voor deze issues: Landbouw, Bodem, Diepe Ondergrond en Medicijnresten, hebben we issue-teams ingericht waar verschillende afdelingen bij betrokken zijn. De KPI's variëren van media-aandacht, tot specifieke gesprekken met wethouders of politici.

Eigen KPI

Resultaten stakeholderdialoog, water onder de aandacht brengen bij klanten en issues agenderen in de politiek

1.4 en 2.8

Bewustwording kraanwater DMA


Dat er in Nederland 24 uur per dag water van onberispelijke kwaliteit uit de kraan stroomt, realiseren zich nog onvoldoende mensen. Ook zien we dat in de horeca flessenwater wordt geserveerd, terwijl dit door transport en verpakkingen meer milieuvervuilend en kostbaarder is dan kraanwater. Daarom voert Vitens sinds 2013 actief campagne om het Nederlandse kraanwater steviger op de kaart te zetten. Niet omdat we er meer van willen verkopen, maar omdat we dat als onze maatschappelijke taak zien. We meten wat het effect is van onze inspanningen. Zo onderzoeken we wat de perceptie is van onze klanten op kraanwater en of ze door de campagne ‘Kraanwater Graag’ meer voordelen ziet van kraanwater. Dit is de KPI waarmee we dit thema monitoren. Om te kunnen sturen op de gestelde doelstellingen op het gebied van bewustwording kraanwater wordt elk kwartaal gerapporteerd over de voortgang van deze bewustwordingscampagne binnen de kwartaalrapportage van de afdeling Communicatie aan directie.

Eigen KPI

46

% klanten dat meer voordelen kent van kraanwater en vaker om kraanwater is gaan vragen


2.7

1.15 Assurance-rapportage Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant betreffende het duurzaamheidsverslag

gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied gedurende 2015. De reikwijdte van het duurzaamheidsverslag is door de directie toegelicht in paragraaf 1.12 ‘Geïntegreerd jaarverslag’.

Aan: de directie van Vitens N.V. De directie van Vitens N.V. heeft ons gevraagd een beperkte mate van zekerheid over het in het jaarverslag opgenomen duurzaamheidsverslag 2015 te verschaffen. Naar onze mening vervult deze opdracht een rationeel doel zoals door Vitens N.V. toegelicht in paragraaf 1.12 ‘Geïntegreerd jaarverslag’.

Onze conclusie Op basis van onze beoordelingswerkzaamheden en de ontvangen informatie concluderen wij dat met betrekking tot de duurzaamheidsinformatie in het duurzaamheidsverslag 2015, zoals opgenomen in de paragrafen 1.4 t/m 1.6, 1.12 t/m 1.14 en de hoofdstukken 2 en 3, ons niets is gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat het duurzaamheidsverslag geen, in alle van materieel belang zijnde aspecten, betrouwbare en toereikende weergave geeft van het beleid van Vitens N.V. ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied in het verslagjaar, in overeenstemming met de Vitens N.V. verslaggevingscriteria. Onze conclusie dient gelezen te worden in de context van de rest van dit rapport. Waar we assurance over verschaffen Wij hebben het in dit jaarverslag opgenomen duurzaamheidsverslag 2015, zoals opgenomen in de paragrafen 1.4 t/m 1.6, 1.12 t/m 1.14 en de hoofdstukken 2 en 3, (hierna: ‘het duurzaamheidsverslag’) van Vitens N.V. te Zwolle beoordeeld. In het duurzaamheidsverslag legt Vitens N.V. verantwoording af over de maatschappelijke prestaties in 2015. Het duurzaamheidsverslag omvat een weergave van het beleid van Vitens N.V. betreffende maatschappelijk verantwoord ondernemen en de bedrijfsvoering, de

47

Een beoordeling is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid. De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden bestonden in hoofdzaak uit het inwinnen van inlichtingen bij functionarissen van Vitens N.V. en het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot de informatie opgenomen in het duurzaamheidsverslag. De mate van zekerheid die wordt verkregen bij beoordelingswerkzaamheden is daarom ook lager dan de zekerheid die wordt verkregen bij controlewerkzaamheden.

De basis van onze conclusie Professionele en ethische standaarden Wij hebben onze beoordeling van het duurzaamheidsverslag verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder Standaard 3810N ‘Assuranceopdrachten inzake maatschappelijke verslagen’ (hierna ‘Standaard 3810N’). Onze verantwoordelijkheden onder deze standaard zijn nader toegelicht in de ‘Onze verantwoordelijkheden’ paragraaf van dit rapport. Wij zijn onafhankelijk van Vitens N.V., in overeenstemming met de “Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten” (ViO) en overige relevante onafhankelijkheidsvereisten in Nederland. Daarnaast hebben wij voldaan aan de “Verordening gedrags- en beroepsregels accountants” (VGBA) en overige relevante vereisten. Beperkingen bij het onderzoek In het duurzaamheidsverslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen, verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze

ALGEMEEN - 1.15 Assurance-rapportage | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

1.15 Assurance-rapportage informatie is dat de werkelijke uitkomsten in de toekomst kunnen afwijken en daarom onzeker zijn. Wij geven geen zekerheid bij de veronderstellingen en de haalbaarheid van toekomstgerichte informatie in het duurzaamheidsverslag. Verslaggevingscriteria Vitens N.V. heeft haar verslaggevingscriteria ontwikkeld op basis van de G4 Guidelines van het Global Reporting Initiative (GRI). Deze zijn, samen met gedetailleerde informatie over de verslaggevingsreikwijdte, -processen en -methoden toegelicht in paragraaf 1.12 ‘Geïntegreerd jaarverslag’ van het jaarverslag. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assurance-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor onze conclusie te geven. Begrip van verslaggevings- en meetmethodes De informatie waarop deze opdracht betrekking heeft dient te worden gelezen in de context van de verslaggevingscriteria. Vitens N.V. is verantwoordelijk voor de selectie en toepassing van deze criteria. Het ontbreken van gevestigde praktijken ter beoordeling en meting van niet-financiële informatie biedt de mogelijkheid verscheidene, acceptabele meettechnieken toe te passen. Hierdoor kan de vergelijkbaarheid tussen entiteiten en in de tijd beïnvloed worden.

Onze assurance aanpak Materialiteit Wij passen materialiteitsniveaus toe tijdens de planningsfase en hebben deze niveaus opnieuw beoordeeld tijdens onze opdracht. Deze helpen ons in het vaststellen van de aard, tijdigheid en omvang van onze werkzaamheden en bij het beoordelen van het effect van geconstateerde afwijkingen op de gepresenteerde informatie, zowel individueel als geaggregeerd. Op basis van ons professionele oordeel hebben wij specifieke materialiteitsniveaus bepaald voor elk onderdeel van de duurzaamheidsinformatie. Bij het beoordelen van onze materialiteitsniveaus hebben wij de relevantie van informatie voor zowel stakeholders als de organisatie in ogenschouw genomen, op basis van de door Vitens N.V. uitgevoerde materialiteitsanalyse.

48

Onze werkzaamheden Wij zijn vereist onze beoordeling zodanig te plannen en uit te voeren dat een beperkte mate van zekerheid wordt verkregen dat het duurzaamheidsverslag geen afwijkingen van materieel belang bevat. Onze belangrijkste werkzaamheden bestonden uit: • het uitvoeren van een omgevingsanalyse en het verkrijgen van inzicht in de branche, relevante maatschappelijke thema’s en kwesties, relevante wetten en regels en de kenmerken van Vitens N.V.; • het beoordelen van de aanvaardbaarheid van het verslaggevingsbeleid en de consistente toepassing hiervan, waaronder het evalueren van de uitkomsten van de dialoog met belanghebbenden en de redelijkheid van schattingen gemaakt door het management, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van het Jaarverslag; • het beoordelen of de duurzaamheidsinformatie is opgesteld ‘in overeenstemming met’ de G4 Richtlijnen van GRI; • het afnemen van interviews met relevante medewerkers verantwoordelijk voor het aanleveren van informatie voor het duurzaamheidsverslag en het uitvoeren van interne controles op de gegevens in het duurzaamheidsverslag; • het beoordelen van de interne en externe documentatie, in aanvulling op interviews, om vast te stellen of de informatie in het duurzaamheidsverslag voldoende is onderbouwd; • het analytisch evalueren van data en trends. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assurance-informatie voldoende en geschikt is als basis voor onze conclusie.

Verantwoordelijkheden Verantwoordelijkheden van de directie De directie van Vitens N.V. is verantwoordelijk voor het opstellen van het duurzaamheidsverslag in overeenstemming met de Vitens N.V. verslaggevingscriteria, inclusief het identificeren van stakeholders en het bepalen van materiële onderwerpen. De door de directie gemaakte keuzes met betrekking tot de reikwijdte van het


1.15 Assurance-rapportage duurzaamheidsverslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in paragraaf 1.12 ‘Geïntegreerd jaarverslag’ van het jaarverslag. De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opstellen van het duurzaamheidsverslag mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude en fouten. Onze verantwoordelijkheid Op basis van onze werkzaamheden overeenkomstig Standaard 3810N is het onze verantwoordelijkheid een conclusie over het duurzaamheidsverslag 2015 te geven. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en onze beoordeling zodanig plannen en uitvoeren dat een beperkte mate van zekerheid wordt verkregen dat het duurzaamheidsverslag geen afwijkingen van materieel belang bevat. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van het oordeel van de accountant, inclusief de analyse van risico’s op materiële afwijkingen in het duurzaamheidsverslag als gevolg van fraude of fouten. Tijdens deze risicoanalyses neemt de accountant de voor het opstellen van het duurzaamheidsverslag relevante interne beheersingsmaatregelen in overweging, om geschikte werkzaamheden te kunnen ontwikkelen. Deze hebben niet tot doel een oordeel over de effectiviteit van de interne beheersingsmaatregelen van Vitens N.V. te verstrekken. Een assurance-opdracht gericht op het verstrekken van een beperkte mate van zekerheid richt zich ook op het evalueren van de geschiktheid van het gehanteerde verslaggevingsraamwerk en de redelijkheid van schattingen gemaakt door management, evenals de beoordeling van de gehele presentatie van het duurzaamheidsverslag. Groningen, 22 maart 2016 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door: A.L. Koops-Aukes RA

49


De waarde van water, nu en later Verslag van de activiteiten en rersultaten over 2015 Het afgelopen jaar stond in het teken van het uitvoering geven aan onze herijkte strategie. We voerden technische innovaties door in monitoring van vitale processen, infrastructuur en klantcontact. We introduceerden het Piket-programma waarmee we kostenbeheersing doorvoeren in de hele organisatie, en het 8+-programma, waarbij hoge waardering van klanten en collega’s de KPI’s vormen voor zelfsturende teams. We roerden ons actief in het maatschappelijke debat over de bescherming van waterbronnen. We voerden verschillende campagnes die het waterbewustzijn van Nederlanders vergroten. En we zetten stappen op het vlak van circulair ondernemen om onze rest- en afvalstromen zo duurzaam mogelijk te verwerken. Al deze activiteiten worden uiteengezet in dit hoofdstuk en kunnen niet gedaan worden zonder één van de belangrijkste ‘assets’ van de organisatie: onze eigen medewerkers.

Hoofdstuk 2: De waarde van water, nu en later Verslag van de activiteiten en resultaten over 2015

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Wat ons drijft Betrouwbaar water tegen de laagste kosten Onze mensen Onze klanten Waterbedrijf van de toekomst Duurzaam en circulair ondernemen Water onder de aandacht Politiek

51 54 62 69 72 73 80 83

2.1 Wat ons drijft Vitens staat voor de levering van drinkwater van een hoge kwaliteit en tegen een zo laag mogelijk tarief. Nu en in de toekomst. Dat we daar nu in slagen, blijkt keer op keer uit onze scores voor waterkwaliteit en leveringszekerheid. De toewijding van onze vakmensen is hierbij extreem belangrijk. Zij stellen er eer in het beste water te leveren en de leveringszekerheid te garanderen. Het lukt ons bovendien om dit drinkwater op een duurzame manier te produceren tegen lage kosten. In Nederland hebben we de laagste kosten per aansluiting. Daar profiteren onze klanten ook direct van. Ze betalen in 2016 de laagste drinkwatertarieven van Nederland. Om een goede drinkwatervoorziening ook in de toekomst te waarborgen, besteden we veel aandacht aan duurzame waterwinning, -zuivering en -distributie. Zo weten we vrijwel alle reststoffen bij waterzuivering geschikt te maken voor hergebruik. Bijkomend voordeel is dat dit leidt tot lagere kosten. Verder investeren we continu in onze onderen bovengrondse infrastructuur en in nieuwe technologieën om ons werk efficiënter en duurzamer te maken. Maar de spil in onze vernieuwde strategie is de klant. Dat is niet een aansluitpunt, een bestandje in de computer of een adres waar een storing verholpen moet worden. De klant is een mens. Een mens met wie we praten, in wiens problemen we ons verplaatsen en die we graag helpen. We streven dus niet alleen naar onberispelijke processen, maar hebben ook oog voor de individuele klant. Dit willen we bereiken door te werken vanuit drie kernkwaliteiten: fris vakmanschap, verleggen van grenzen en relevantie voor de klant. Ten slotte zetten we ons in om drinkwaterbronnen te beschermen. Dat doen we onder meer door beleidsmakers te wijzen op het belang van deze bronnen. Doel is dat beleidsmakers hier structureel rekening mee houden, bijvoorbeeld wanneer zij vergunningen afgeven voor schaliegaswinning of andere projecten die mogelijk een bedreiging vormen voor de waardevolle drinkwaterbronnen.

51

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.1 Wat ons drijft | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

2.1.1 Waardecreatie model

ALGEMEEN |


2.1 Wat ons drijft Vergelijkende cijfers bij het waardecreatiemodel

Aantal gemeenten en provincies Productiebedrijven

2015

2014

105 en 5

105 en 5

96

96

Drinkwater geproduceerd in m3

356,1

350,1

Medewerkers

1.383

1.403

Energieverbruik in GWh

158

156

Wingebieden in hectare

3.300

3.300

102

107

Distributienetwerk in kilometers

49.000

49.000

Reststromen

54.706

54.156

Nuttig hergebruik

99,2%

99,7%

€ 356,9.

€ 353,8

27,5%

24,6%

Investeringen onderen bovengrond

Netto-omzet in miljoenen Solvabiliteit Servicelevel telefonie

77%

68%

0,019

0,019

Veiligheid Lost Time Injury Frequency (LTIF)

3,75

5,39

Klanten in miljoenen

5,6.

5,6.

Huishoudens in miljoenen

2,5.

2,5.

Waterkwalititeitsindex (WKI)

Klanttevredenheid Kraanwater geleverd in m3 Watertappunten Scholen verbonden aan Kraanwater Graag en Kraanwaterkennis Afval in ton

7,7

7,9

330,8

325,1

36

18

bijna 700

bijna 600

8.271

8.421

Hergebruik afval

57%

72%

Klanten dat meer kraanwater is gaan drinken

23%

12%

53

ALGEMEEN |


Het waardecreatiemodel van Vitens is nauw verbonden met de ambitie en strategie. Zie hiervoor paragraaf 1.6 waarin onze strategie en ambities zijn toegelicht. Ook de maatschappelijke ontwikkelingen en trends om ons heen zijn van invloed op onze strategie en waardeketen. Meer informatie hierover is opgenomen in paragraaf 1.5. De ontwikkelingen en trends vertalen zich tevens in kansen en risico’s welke verder worden toegelicht in paragraaf 1.9 Risicobeheersing en controlesystemen. Tot slot staat in hoofdstuk 3 beknopt omschreven wat de sociale, economische en milieu-impact is van onze activiteiten.

2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten We leveren een hoge kwaliteit drinkwater tegen een laag tarief. Onze klanten waarderen dat. Bovendien scoren we hoog op leveringszekerheid. Daarbij staat een zorgvuldige omgang met het milieu centraal. Daarom besteden we continu aandacht aan verdere verduurzaming van onze processen en een toekomstbestendige omgang met onze bronnen.

Waterkwaliteitsindex (geaggregeerde KPI) 0,020

0,019

0,019

2014

2015

0,015

2.2.1 Waterkwaliteit Al jaren slaagt Vitens er ruimschoots in te voldoen aan de wettelijke normen uit het Drinkwaterbesluit. Onze score op de Water Kwaliteitsindex* (WKI) was 0,019. Water dat exact voldoet aan de wettelijke normen krijgt een score ‘1’. Een score ‘0’ is het hoogst haalbare en ons streven is om deze waarde zo dicht mogelijk te benaderen.

“Ik vind het goed om te zien dat Vitens openlijk op hun website spreekt over de vervuiling van het drinkwater door met name medicijnresten en dat ze een suggestie hebben om het probleem aan te pakken.” Jeroen Verjaarschot, klant Vitens

0,010

0,005

0,000

Ondanks de lage waarde op de Water Kwaliteitsindex zijn de analisten in het laboratorium van Vitens ook alert op de andere stoffen die mogelijk voorkomen in het water. Zij doen zelf onderzoek en volgen relevante studies en publicaties op de voet. Om mogelijke verontreinigingen op te sporen, houdt Vitens bijvoorbeeld bij welke stoffen in het oppervlaktewater terechtkomen. Daarbij kan het gaan om medicijnresten van dieren, die belanden in sloten rondom boerderijen. Ook menselijk medicijngebruik speelt een rol: niet alles wordt opgenomen door het lichaam en komt dan via het riool in het oppervlaktewater terecht. Dit soort verontreinigen kunnen op de langere termijn in het grondwater terechtkomen. Vitens probeert daarom niet alleen in het zuiveringsproces hiermee rekening te houden, maar ook te kijken of aanpak bij de bron mogelijk is. Dan gaat het bijvoorbeeld om afspraken met ziekenhuizen over medicijnresten en het inzetten van humuszuren (in plaats van mest) in de agrarische sector ter verbetering van de bodemstructuur. Sinds 2013 onderzoeken we de klanttevredenheid in relatie tot de samenstelling van het drinkwater. Klanten in gebieden met verschillende samenstellingen van drinkwater hebben we vragen gesteld over zaken zoals geur, smaak en de waterhardheid. Hieruit bleek dat waterhardheid (een van de factoren die de WKI bepaalt) minder van invloed is op klantwaardering dan de mate waarin kalkaanslag wordt veroorzaakt op sanitair en warmwaterapparatuur. Dit laatste verschijnsel wordt niet meegenomen in de  WKI. Omdat we ook willen voldoen aan deze klantwens is het zuiveringsproces zo aangepast dat klanten minder last hebben van kalkafzetting. Dat maakt het zuiveringsproces weliswaar duurder, maar die kosten worden overtroffen door de maatschappelijke baten. Apparatuur gaat bijvoorbeeld langer mee en klanten hoeven geen waterontharders te kopen.

54

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

* In 2015 wordt gerapporteerd over de geaggregeerde WKI. Deze wordt berekend op basis van wegingsfactoren van vier parametergroepen. In 2014 is alleen over de WKI van de klantgerichte parametergroep gerapporteerd. Over 2014 bedroeg de geaggregeerde WKI net als in 2015 0,019.

2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.2 Benchmark en prijs Branchevereniging Vewin vergelijkt jaarlijks de prestaties van de Nederlandse waterbedrijven. Uit de benchmark van 2014 blijkt dat Vitens opnieuw de laagste totale kosten per aansluiting van de sector heeft (€ 144, de sector: € 173). Vitens heeft al jaren de laagste netto operationele kosten van de sector: € 72 per aansluiting (de sector: € 97). Dit is met name te danken aan schaalvergroting en stroomlijning van bedrijfsprocessen. Prijs We streven naar een zo laag mogelijk drinkwatertarief, zonder dat die lage prijs ten koste gaat van de kwaliteit of de leveringszekerheid. Het variabele drinkwatertarief (exclusief belasting) van Vitens is in 2015 gedaald: van € 0,73 (2014) naar € 0,68 per m3. Het vastrecht is met € 5 gestegen ten opzichte van 2014 en bedraagt in 2015 € 45. Op basis van een gemiddeld kleinverbruik van 110 m3 blijft de gemiddelde jaarnota exclusief belastingen met € 120 per jaar gelijk. In 2016 heeft Vitens het variabele drinkwatertarief met 5 cent kunnen verlagen naar € 0,63 bij een gelijkblijvend tarief vastrecht.

2.2.3 Investeringen in infrastructuur Om ook op lange termijn een goede drinkwatervoorziening te kunnen blijven garanderen, investeert Vitens in continuïteit en kwaliteit van het drinkwater. In 2015 bedroegen de investeringen € 108 miljoen (exclusief bijdragen van derden), waarvan € 102 miljoen is geïnvesteerd in ons leidingnet en onze productiebedrijven. Hiervan ging € 56,5 miljoen naar de ondergrondse infrastructuur, zoals het vervangen van bestaande leidingen en het aanleggen van nieuwe leidingen. In de bovengrondse infrastructuur is € 45,3 miljoen geïnvesteerd, zoals in de bouw en renovatie van productiebedrijven. Het investeringsniveau ligt iets lager dan in de jaren 2013 en 2014. Dat wordt enerzijds veroorzaakt door een aantal incidentele investeringsprojecten, waaronder de verbouwing van ons kantoor in Zwolle in 2014. Daarnaast is in 2015 een aantal projecten doorgeschoven. De verwachting is dat we de komende jaren ongeveer € 120 miljoen per jaar blijven investeren (exclusief bijdragen aan derden).

55

ALGEMEEN |


Investeringen 2015 bovengronds, ondergronds en overig (€ miljoen) 6,4

56,5

45,3

bovengronds

ondergronds

overig

2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.4 Leveringszekerheid en storingen Ook in 2015 hebben we het aantal storingen tot een minimum kunnen beperken. De tijd dat we niet kunnen voldoen aan de levering van water meten we in ‘ondermaatse leveringsminuten’, kortweg: OLM. Het aantal OLM is het afgelopen jaar gedaald naar 13:53 minuten. Dat betekent dat klanten in 2015 gemiddeld bijna 14 minuten geen water hadden. Dat is ruim 1,5 minuut korter dan in 2014. De doelstelling was echter om het aantal OLM tot minder dan 12 minuten terug te brengen. Ook in 2016 zullen we ons inspannen om dat doel te bereiken.

OLM (minuten) 16

14

Die goede score neemt niet weg dat het wegvallen van de waterdruk lastige situaties kan opleveren voor onze klanten. Daarom investeren we in het leveren van tijdige en volledige informatie, mocht er een storing optreden. Van een storing in de Bommelerwaard in juli 2015 hebben we op dat punt veel geleerd. Als gevolg van een breuk in een waterleiding hadden veel klanten in Zaltbommel en Gameren tijdelijk geen water. Vervolgens moesten we een preventief kookadvies afgeven. Dit duurde te lang en het advies heeft niet iedereen bereikt. Dat leidde onnodig tot zorgen bij klanten in dat gebied. Toen we later een vergelijkbare situatie bij de hand hadden in Bunschoten hebben we de informatievoorziening veel beter aangepakt dankzij de inzet van Facebook, Twitter en een emailing en het tijdig betrekken van crisispartners.

ALGEMEEN |

14.31 13.53

13

12

Om leveringszekerheid te garanderen, hebben we voorafgaand aan Le Grand Départ, de start van de Tour de France op zaterdag 4 juli 2015 in Utrecht, een bijzondere oproep gedaan aan inwoners en bedrijven in en om die stad. Omdat juist op die dag extreme hitte optrad en een recordaantal mensen in Utrecht aanwezig was, riepen we klanten op om terughoudend te zijn met watergebruik. Ook plaatsten we tappunten op verschillende plaatsen. Op de zaterdag van de tourstart werd 15 miljoen liter water meer gebruikt in Utrecht dan op een normale dag. We voerden de druk in de waterleiding in de nacht voorafgaand aan de zaterdag op vanuit de productiebedrijven die in een ring om de stad liggen, zoals in Bunnik en de Utrechtse wijk Leidsche Rijn. Alle reservoirs werden ook maximaal gevuld. De hoofdleidingen onder de stad kregen op de dag zelf twee keer zoveel water te verwerken in dezelfde tijd als normaal gesproken. Deze ‘praktijktest’ van extreem hoge leidingdruk leverde geen problemen op: de levering kwam geen moment in gevaar.

56

15.33

15


2013

2014

2015

2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.5 Vechterweerd Afgelopen jaar is langs de Overijsselse Vecht bij Dalfsen drinkwaterproductiebedrijf Vechterweerd gebouwd. Het bedrijf is gebouwd om de leveringszekerheid te garanderen in de kop van Overijssel. Het gebouw is ontworpen volgens een ‘integrale duurzaamheidstoets’. Dat is een nieuw concept in de waterwereld waarbij het drinkwaterbedrijf in overleg met partijen uit de omgeving een zeer duurzaam productiebedrijf realiseert. Vechterweerd zal, als enige opstartproblemen zijn verholpen, zorgen voor robuuste, hightech winning en zuivering van drinkwater. De nieuwbouw onderstreept de natuurlijke functie van de locatie: het gebouw past naadloos in het natuurlijke gebied eromheen. De welstandscommissie van de gemeente Dalfsen bestempelde het ontwerp als ‘landscape art’. Daarnaast zal Vechterweerd na de volledige ingebruikneming het eerste productiebedrijf zijn met een Breeam certificering. Breeam is een objectieve manier om de duurzaamheid van een gebouw aan te tonen.

Vechterweerd sfeerimpressies opening en Watermakers De bouwwerkzaamheden voor het productiebedrijf Vechterweerd, die in juni 2013 van start gingen, zijn na de zomer van 2015 afgerond. Op 9 oktober 2015 openden voorzitter van Bouwend Nederland Maxime Verhagen en voormalig SER-lid Herman Wijffels de locatie in Dalfsen. Een dag later kon het publiek tijdens de druk bezochte open dag ‘WaterMakers’ kennismaken met het productiebedrijf. Inwoners van Dalfsen en wijde omgeving krijgen in de loop van 2016 drinkwater dat afkomstig is uit het nieuwe productiebedrijf. Samenwerking Vitens heeft de omgeving nauw betrokken bij de totstandkoming van het productiebedrijf. Zo zijn met de waterschappen, provincie Overijssel en de gemeente Dalfsen afspraken gemaakt om verdrogingsschade door waterwinning in het gebied te voorkomen en de waterkwaliteit van de Vecht te monitoren en zelfs te verbeteren. Hiervoor zijn een waterovereenkomst en een wateraanvoerplan opgesteld. Bovendien zijn direct omwonenden van het nieuwe productiebedrijf en de gemeente Dalfsen nauw betrokken geweest bij het ontwerpproces. De schaalgrootte van samenwerking is uniek voor de branche. Ook zijn er buiten het gebouw informatiepunten en worden er samen met het Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN) rondleidingen en veldlessen in het natuurgebied gegeven. Trots en twijfel Natuurlijk zijn we trots op wat we hebben weten te realiseren in Dalfsen. Het laat zien dat we technisch gezien tot veel in staat zijn. Maar er is ook twijfel: we gebruiken namelijk water dat we via oeverfiltratie uit de Vecht halen. Daardoor is de waterkwaliteit complexer en zijn de kosten voor waterzuivering veel hoger dan bij het gebruik van grondwater. Daarom zullen we waar mogelijk altijd kiezen voor grondwater als grondstof voor drinkwater en blijven we ons inzetten voor schone bronnen.

57

ALGEMEEN |


2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.6 Zacht water Vitens heeft in 2015 de nieuwe onthardingsinstallatie van het productiebedrijf Bunnik in gebruik genomen. Daardoor krijgen ongeveer 75.000 mensen in Houten en Bunnik nu zacht water uit de kraan. De nieuwe installatie haalt het van nature aanwezige kalk grotendeels uit het water. Hierdoor is de hardheid van het kraanwater gedaald van 14 °dH naar een waarde tussen de 6,5 en 7,8 °dH. Op het productiebedrijf in Bunnik wint Vitens jaarlijks zo’n 3,5 miljoen m3 water voor de inwoners van Bunnik en Houten. De nieuwe installatie bestaat uit een onthardingsgebouw met hierin een aantal ‘pellet’onthardingsreactoren. Pellets zijn kleine kalkbolletjes. In deze reactoren hecht het calcium en magnesium aan zandkorreltjes waarbij pellets gevormd worden. Deze pellets worden afgevoerd en hergebruikt in de glas- en betonindustrie. Bij de nieuwbouw is ook de opslagcapaciteit van drinkwater vergroot door de plaatsing van een nieuw waterreservoir. Het voordeel van zachter water is dat er minder snel kalkaanslag ontstaat op sanitair en verwarmingselementen. Hierdoor gaan apparaten zoals wasmachines en waterkokers langer mee. Ook is minder onthardingszout en (af)wasmiddel nodig. Zeep schuimt beter bij zachter water en daardoor is bijvoorbeeld ook minder shampoo nodig. De inwoners van Bunnik en Houten zullen dan ook gaan merken dat ze zachter water uit de kraan krijgen. Het is goed voor het milieu én voor de portemonnee.

58

ALGEMEEN |


2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.7 Natuurlijk Ondernemen Zowel boven als onder de grond wordt het steeds drukker. Dat leidt tot verhoogd risico op vervuiling van het grondwater. Vitens heeft er het afgelopen jaar bewust voor gekozen om verantwoordelijkheid te dragen voor de bescherming van grondwater door zelf gericht grond te verwerven. Dat doen we met het plan ‘Natuurlijk Ondernemen’. In het najaar van 2015 verkocht de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een gebied dat uitstekend kan dienen als proeftuin voor deze ambitie. Het is een landelijk gebied van twintig hectare in Groenekan, ten noorden van Utrecht. Binnen vier weken konden we alle beslissingen nemen die van belang waren voor de aankoop. Dat is mede het gevolg van onze verregaande planvorming op dit terrein. Vitens was er klaar voor en kon daardoor snel de eerste stap zetten naar de zelfstandige ontwikkeling van grond tot beschermd waterwingebied.

Wat gaat Vitens doen met de grond in Groenekan? De aankoop van de grond volgen we op met een aantal stappen. Ten eerste gaan we de antwoorden vinden op allerlei aanvullende vragen: wat is de samenstelling van de grond, wat is de kwaliteit van de grond en de begroeiing, hoe vindt instroom van water plaats, welke bedreigingen spelen er voor het grondwater in de omgeving? Ten tweede zal de bestemming van de grond worden gewijzigd - van ‘agrarisch gebied’ naar ‘natuur’. Dat doen we samen met gemeente en provincie. Ten derde ontwikkelen we een plan voor de duurzame exploitatie van het gebied, gebaseerd op de aangepaste grondprijs. Daarvoor hebben we partners nodig die onze ambitie delen: grondwater duurzaam beschermen. Het team Omgevingsmanagement van Vitens gebruikt daarbij de uitgangspunten van SOM, Strategisch Omgevings Management: hoe werken we vanuit verschillende deelbelangen samen aan een hoger gemeenschappelijk belang? Als we deze stappen hebben afgerond gaan we daadwerkelijk van start, naar verwachting vóór 2020. Het gebied gaat er dan fraai uitzien. Het wordt een overgangsgebied tussen de uitlopers van de gemeente Utrecht en een natuurlijk gebied dat onderdeel uitmaakt van de Ecologische Hoofdstructuur (‘Natura 2000’). We gaan grond ontwikkelen met Staatsbosbeheer en kunnen op natuurlijke wijze antropogene stoffen - die door menselijke activiteit in de bodem terecht zijn gekomen - uit het ondergrondse systeem filteren. Zo gaan we ervoor zorgen dat het gebied gaat bijdragen aan schoner grondwater in ons land. Dat is niet alleen voor onszelf belangrijk, maar vooral ook voor de samenleving. Zo brengt Vitens maatschappelijke verantwoordelijkheid in de praktijk, in een bedrijfsmatig jasje.

59

ALGEMEEN |


2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.8 Overeenkomst Duurzame Drinkwatervoorziening Gelderland Dankzij de Overeenkomst Duurzame Drinkwatervoorziening Gelderland (ODDG) werken Vitens en de provincie Gelderland al enige tijd goed samen. Deze samenwerking kreeg in 2015 een stevig vervolg met de overeenkomst Robuuste Drinkwatervoorziening Gelderland (RDG). Op deze manier zorgt Vitens ervoor dat er in de provincie Gelderland goed drinkwater wordt gewonnen, terwijl de Gelderse bodem beschermd blijft. Binnen de ODDG - die een looptijd heeft van 2008 tot en met 2015 - is een aantal zaken succesvol gerealiseerd. Hieronder wordt een aantal resultaten toegelicht, die in 2015 zijn gerealiseerd. Compensatie van de onttrekking Terugdringen van onttrekkingseffect (het uitdrogen van de grond) was een van de belangrijkste doelen van de ODDG. Daartoe openden we op 13 november 2015 een vernieuwd en uitgebreid infiltratieproject in Epe. Daar nam Vitens al oppervlaktewater in, waarbij we de onttrekking compenseerden door ‘infiltratie’ opvang van oppervlaktewater en regenwater in bekkens - vlakbij de winningslocatie. De vernieuwing zit hem erin dat Vitens nu net zo veel inneemt als dat ze infiltreert, zodat het effect van de winning op de Gelderse bodem tot nul wordt gereduceerd. De - bescheiden - waterwinlocatie in Speuld is in november gesloten; de waterwinning kon worden gecentraliseerd op de nieuwe productielocatie Harderwijk. Dat levert een efficiencyslag op zonder capaciteitsverlies, met gunstige gevolgen voor de gronden rond Speuld. Vergunningscapaciteit Een ander doel van de overeenkomst was het in balans brengen van de vergunningscapaciteit van water dat in Gelderland aan de bodem wordt onttrokken met de productiecapaciteit. Vergunningscapaciteit geeft de hoeveelheid water aan die gewonnen mag worden (in tegenstelling tot productiecapaciteit, die aangeeft hoeveel er

60

ALGEMEEN |

daadwerkelijk gewonnen wordt). Door deze maatregel heeft de provincie beter zicht op hoeveel water er maximaal op elke locatie uit de bodem zal worden gehaald. Het vergunde aantal m3 in 2015 in Gelderland werd in de ODDG teruggebracht van 185 naar 160 miljoen. Daartoe sluiten we onder meer de waterwinning op locatie Nieuwe Marktstraat in Nijmegen. Dat doen we om een goede grondwaterkwaliteit op en rond die locatie te waarborgen en een evenwichtiger onttrekking over de provincie te bereiken. De capaciteit die in Nijmegen verloren gaat, wordt opgevangen vanuit de locatie Fikkersdries in Driel. Sluiting is voorzien in 2016. Robuuste Drinkwatervoorziening Gelderland Vanwege het succes van de ODDG hebben de provincie Gelderland en Vitens eind 2014 besloten een vervolgovereenkomst op te stellen. Dit is in 2015 gebeurd. De nieuwe overeenkomst heeft de naam Robuuste Drinkwatervoorziening Gelderland (RDG) en loopt van 2016 tot en met 2021. De focus van de nieuwe overeenkomst ligt vooral op de bescherming en verbetering van de grondwaterkwaliteit. De Europese Kaderrichtlijn Water vormt daarbij het uitgangspunt. Het belangrijkste doel uit die Kaderrichtlijn is dat we ook straks in staat moeten zijn om relatief eenvoudig drinkwater te produceren uit grondwater. In het laatste kwartaal van 2015 hebben we onze gebiedspartners - waterschappen, organisaties die het terrein beheren, belangenbehartiger voor landen tuinbouw LTO en de Gelderse Natuur- en Milieufederatie (GNMF) - bestuurlijk geconsulteerd over de nieuwe overeenkomst. Dit hebben we gedaan vanuit de gedachte dat de belangrijkste doelen van de overeenkomst alleen in samenwerking met de gebiedspartners bereikt kunnen worden. Die aanpak werd zeer gewaardeerd. De overeenkomst benadrukt meer dan voorheen de kracht van samenwerking. De laatste fase van besluitvorming over de nieuwe overeenkomst - op grond van de uitkomsten van de consultatie - heeft eind 2015 plaatsgevonden. De ondertekening van de overeenkomst heeft plaatsgevonden op 12 februari 2016.


2.2 Betrouwbaar water tegen de laagste kosten 2.2.9 Onderhoud in Apeldoorn Vitens vervangt samen met netbeheerder Liander de komende twee jaar in Apeldoorn zo’n 46 kilometer gas- en waterleiding. De operatie is in september 2015 gestart in de wijken Kerschoten en Anklaar. De beslissing om de water- en gasleidingen te vervangen, volgt op twee gecombineerde waterleidingen gasstoringen in 2014. Inwoners van de twee wijken hebben het toen dagenlang zonder gas moeten stellen. Door een combinatie van factoren kan zo’n gecombineerde breuk in dit gebied grote gevolgen hebben. Vitens en Liander vinden het risico op herhaling onacceptabel en vervangen daarom de komende twee jaar in voornamelijk de wijken Zevenhuizen, De Maten en Zuid de water- en gasleidingen. Vitens en Liander werken gelijktijdig aan hun leidingen zodat de stoep maar één keer open hoeft. Ook met de gemeente Apeldoorn wordt samengewerkt om eventuele rioleringswerkzaamheden te kunnen combineren. Bij aanvang van de werkzaamheden worden inloopavonden georganiseerd en via de website onderhoudinapeldoorn.nl kunnen alle belanghebbenden actuele informatie raadplegen.

61

ALGEMEEN |


2.3 Onze mensen Waterwinning en -distributie is mensenwerk. Het succes van Vitens is dan ook voor een belangrijk deel toe te schrijven aan het succes van de activiteiten van alle bijna 1.400 medewerkers. Daarbij hanteren we drie kernkwaliteiten: ‘fris vakmanschap’, ‘grensverleggend’ en ‘relevant voor de klant’. Deze kernkwaliteiten worden geëxpliciteerd in negen gedragingen, zoals willen en mogen excelleren door ondermeer het nemen van initiatief, constructief samenwerken in het belang van Vitens en blijvend leren en ontwikkelen. Die kwaliteiten hebben we vastgelegd in onze strategie die in 2014 is aangescherpt. Ze vormen het DNA van Vitens. In 2015 zijn we gestart om deze kwaliteiten in de hele organisatie te implementeren. Hoofdkantoor Het in 2015 officieel geopende nieuwe hoofdkantoor in Zwolle bleek het afgelopen jaar een uitstekende fysieke context te leveren voor de verwezenlijking van onze plannen. Minder hokjes, meer gemeenschappelijke ruimtes en een frisse, lichte uitstraling worden gewaardeerd door onze medewerkers en de bezoekers. Dit blijkt uit interviews met het management, een mini-enquête onder gebruikers van het pand en bezettingsgraadonderzoek.

2.3.1 Medewerkerstevredenheid Eind 2015 is Vitens binnen de afdelingen die rechtstreeks te maken hebben met klanten gestart met een nieuwe werkwijze: het 8+ programma. Daarbij wordt op output gestuurd, wat een dagelijkse score op medewerkerstevredenheid oplevert. Medewerkerstevredenheid is niet alleen van belang voor de bedrijfscultuur, maar leidt ook tot een hoge klanttevredenheid. Met de nieuwe werkwijze waarbij werknemers hun werkzaamheden ook zelf mogen plannen, verdelen en afhandelen, laat het management zien vertrouwen te hebben in de medewerkers. De eerste resultaten zijn veelbelovend.

“Het nieuwe werken is ook voor ons team van start gegaan. Door respect te hebben, eigen verantwoordelijkheid te nemen en door vertrouwen te hebben in elkaar, kun je echt als team samenwerken. Je overlegt met elkaar wie wat doet en wanneer en je bedenkt hoe je het beste de klant kan helpen. Daarnaast kun je ook zelf invulling geven aan je werkzaamheden en kiezen voor een manier die voor jou het prettigst werkt. Als je jezelf prettig voelt op je werk, kun je de klant ook nóg beter helpen! Kortom het nieuwe werken zorgt voor hogere tevredenheid van de klant en voor de medewerker!” Sacha Jansen, medewerker Klant & Facturatie

62

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.3 Onze mensen | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

2.3 Onze mensen 2.3.2 DNA-programma In 2015 is Vitens gestart met het programma ‘Werken aan ons DNA’. Daarbij gaan medewerkers de drie kernkwaliteiten vertalen naar hun eigen activiteiten: op welke manier komt een kwaliteit als ‘grensverleggend’ terug in het dagelijkse werk? En lukt het om stappen te zetten om meer invulling te geven aan zo’n kwaliteit? Bij de implementatie staan begrippen als willen excelleren en het delen van kennis centraal. Deze begrippen zijn vervat in negen concrete gedragingen, die intern zijn gedeeld. Binnen en tussen afdelingen wordt meer samengewerkt, de formele hiërarchie wordt minder benadrukt en we creëren een open dialoog over het werk. Het intranet wordt hiervoor benut en medewerkers organiseren zelf regelmatig sessies om kennis uit te wisselen. De directie gaat tijdens een wekelijks koffiemoment het gesprek aan met steeds een andere groep medewerkers. Ook blijven we kansen scheppen voor persoonlijke ontwikkeling, zodat we een gewilde werkgever blijven. Het managementteam van Vitens heeft de kaders gesteld voor deze ontwikkelingen. Zo is aangegeven welk gedrag past bij de kernkwaliteiten, welke resultaten duiden op succes en op welke termijn die resultaten zichtbaar zouden moeten zijn. Binnen deze kaders heeft iedere afdeling de vrijheid om op eigen tempo en met interventies te werken aan de vertaalslag van het DNA naar de eigen activiteiten. DNA Peiling Eind november 2015 is een eerste DNA Peiling uitgevoerd. Die verschafte inzicht in hoe het gesprek over ons DNA het afgelopen jaar door de medewerkers is ervaren en wat de kernkwaliteiten voor individuele medewerkers betekenen. Daarbij worden de negen onderscheiden gedragingen als handvat gebruikt. De DNA Peiling bestond uit veertien vragen die 65% van de medewerkers (928) hebben beantwoord. 85% van hen kon de drie kernkwaliteiten benoemen en gaf ook aan het belangrijk te vinden die kernkwaliteiten in het dagelijks werk toe te passen. Ook door de scores op de andere vragen kunnen we vaststellen dat alle aandacht die het management daar aan heeft besteed het afgelopen jaar zijn vruchten heeft afgeworpen en dat de doelstelling van het programma in 2015 is gehaald. Deze uitkomsten zullen we gebruiken om binnen elk team het gesprek aan te gaan over de vervolgstappen in 2016. De DNA Peiling maakt deel uit van een vernieuwde aanpak om onderzoek te doen naar werkbeleving, het zogeheten Jij&!K Onderzoeksmenu. Dit onderzoek biedt de mogelijkheid om zowel de werkbeleving als een check-up van ons DNA te monitoren. Met dit Jij&!K Onderzoeksmenu vervalt in 2015 en 2016 het Medewerkers-onderzoek (MEO), zoals dat tot vorig jaar werd uitgevoerd.

63

ALGEMEEN |


2.3 Onze mensen 2.3.3 Piket Vitens voert elk jaar complexe infrastructurele projecten uit waarmee veel geld, tijd en betrokkenen gemoeid zijn. De manier van plannen, rapporteren, resourcen, escaleren, samenwerken en besturen van projecten liet te wensen over. Hierdoor werden projecten te vaak niet opgeleverd conform planning en budget. We hebben daarom in 2015 flink geïnvesteerd in onder meer opleidingen van projectleiders, een aangescherpte projectaanpak en verbeterde systemen voor projectplanning, -rapportage, risicomanagement en resourcing. Het geheel van deze inspanningen heeft de naam Piket gekregen. Piket staat voor Projectbeheersing In de KETen. Een belangrijk element van de aansturing is dat we alle projecten hebben ondergebracht in zogeheten ‘clusterstuurgroepen’. Deze clusterstuurgroepen (ingericht volgens Prince2) zijn in november van start gegaan. In de stuurgroepen zitten eerstelijnsmanagers van diverse afdelingen. Bij elk project is omschreven welke rol deze managers vervullen. Zo vertegenwoordigt de ene manager de opdrachtgever en een andere de toekomstige gebruiker. Op deze wijze zorgen we ervoor dat de projectgroep binding houdt met andere betrokkenen binnen de organisatie en dat alle belangen zijn vertegenwoordigd. Om deze structuur te verankeren in de organisatie zijn de projectmanagers bijgeschoold en is projectondersteuning opgetuigd. Die bestaat onder meer uit administratieve ondersteuning en een geautomatiseerd planningssysteem. Door de ervaringen van projectgroepen vast te leggen, kunnen we bovendien leren van eerdere ervaringen. De samenwerking binnen projecten versterken we door standaard één dag(-deel) per week te reserveren voor projectwerkzaamheden. Op die dag werken de leden van de projectgroep samen op één locatie. Dit zal leiden tot betere samenwerking en afstemming tussen de medewerkers en worden knelpunten binnen projecten sneller zichtbaar.

64

ALGEMEEN |


2.3 Onze mensen 2.3.4 Personeelsveiligheid Het in 2014 opgestarte programma ‘!K werk veilig’ is in 2015 onverkort uitgevoerd. We sporen daarbij ons personeel aan om potentieel gevaarlijke situaties te melden. Verbeterpunten kunnen werknemers, via bijvoorbeeld het werkoverleg of naar aanleiding van een laatste minuut risicoanalyse (LMRA), doorgeven aan hun teammanager. Het maakt daarbij niet uit of het gaat om een grote of een kleine verbetering. De leidinggevende kan bij het oplossen van de melding contact opnemen met de adviseurs van de Afdeling Veiligheid en Gezondheid (V&G). Deze aanpak leidt tot een hoger veiligheidsbewustzijn.

LTIF (o.b.v. het aantal ongevallen en verzuim > 1 dag) 6,0 5,5 5,0 4,5

Veiligheidsrondes In het kader van verbeterde veiligheidsbeleving vonden ook dit jaar periodieke gesprekken plaats tussen teammanagers en adviseurs. Het aantal gesprekken verschilt per afdeling - monteurs spreken vaker over fysieke veiligheid dan ICT-ers - maar gemiddeld worden maandelijks door het hele bedrijf zulke gesprekken gevoerd. Eén keer per jaar voeren alle leidinggevenden bij alle afdelingen zogeheten ‘veiligheidsrondes’ uit. In 2015 is dit programma uitgebreid: managers lopen niet alleen bij hun eigen afdeling de ronde, maar ook elders. Zo kijken we telkens met relatief vreemde ogen of verbetermaatregelen mogelijk zijn. De afdeling V&G heeft in 2015 veiligheidsbewustzijnstrainingen gegeven aan onder meer de monteurs van de afdeling Netwerk & Levering (N&L). Het programma en de gesprekken dragen bij aan het voorkomen van ongevallen. In 2015 zijn negen ongevallen met verzuim (meer dan één dag) gemeld. Daarbij daalde de LTIF, Lost Time Injury Frequency, van 5,39* naar 3,75. *De LTIF in 2014 had betrekking op het aantal ongevallen met verzuim langer dan drie dagen. In 2015 betreft dit verzuim de dag volgend op de melding.

65

ALGEMEEN |


5,39

4,52

4,0

3,75 3,5 3,0

2013

2014

2015

LTIF 2014 heeft betrekking op aantal ongevallen en verzuim > 3 dagen. In 2015 is dat de dag volgend op de melding.

2.3 Onze mensen Veiligheidsthema’s kwamen aan de orde via gesprekken, op intranet en op de schermen op het hoofdkantoor. Het gaat dan vooral om zaken die mensen onderweg en in de buitendienst aangaan: • het gebruik van mobiele apparatuur in het verkeer; • de gevaren van UV-straling; • tekenbeten; • LMRA (laatste minuut risicoanalyse, vlak voordat het werk op locatie begint). Op 6 oktober vond de eerste Veiligheidsdag plaats. De dag stond in het teken van de veiligheid in kantoorsituaties. Een voor de gelegenheid opgezette plaats delict gaf medewerkers de mogelijkheid om onveilige situaties op te sporen en personeelsleden gaven informatie over bedrijfshulpverlening (BHV). Een ongevalsklok geeft sinds de zomer van 2015 het aantal dagen zonder ongeval met verzuim weer. De klok is zichtbaar op de beeldschermen op het hoofdkantoor in Zwolle en op borden in de kantoren in Utrecht en Arnhem. De maximale duur in 2015 was 77 dagen. Veiligheid van data en systemen We besteden niet alleen aandacht aan de fysieke veiligheid van onze medewerkers, we zorgen ook voor de veiligheid van onze informatie en systemen. Daarom hebben we in 2014 ons autorisatiebeleid aangescherpt. We zijn bijvoorbeeld kritischer gaan kijken naar wie toegang moet krijgen tot bepaalde ICT-systemen en data om ongeoorloofd gebruik te voorkomen. Dat doen we door procedures opnieuw vast te leggen. Maar minstens zo belangrijk is aandacht voor gedrag van de medewerkers die werken met deze systemen. Ook dat is onderdeel van het programma ‘Werken aan ons DNA’. Ons autorisatiebeleid biedt uitgangspunten en principes voor procedures en werkinstructies rond het beheer van toegang tot geautomatiseerde informatiesystemen. Het is van toepassing op alle geautomatiseerde informatiesystemen van Vitens en geldt zowel voor eigen medewerkers, ingehuurd personeel als externe partijen (uitbesteed werk). In 2015 hebben we alle very high risk knelpunten opgelost. In 2016 gaan we aan de slag met de overige knelpunten.

66

ALGEMEEN |


Laatste minuut risicoanalyse De medewerkers van Vitens zijn dagelijks intensief bezig met de levering van water. Die focus kan leiden tot blinde vlekken als het gaat om de eigen veiligheid en die van anderen. Sinds vorig jaar werkt Vitens met het systeem ‘laatste minuut risicoanalyse’ (LMRA). Dat is een bescheiden procedure waarbij de werknemer vlak voordat hij of zij met het werk begint, een paar vragen beantwoordt over veiligheid. Deze korte checklist stelt medewerkers in staat om aan de slag te gaan met meer bewustzijn over hun veiligheid. Dat kan vooral mensen helpen die al langere tijd werken volgens vaste routines.

2.3 Onze mensen 2.3.5 Ziekteverzuim In 2015 bedroeg het ziekteverzuim 4,6%. Dit is hoger dan in 2014 (4,5%) en ook hoger dan het landelijk gemiddelde van 3,5% (eerste drie kwartalen van 2015) en het sectorgemiddelde (4,1%). Een oorzaak kan zijn dat de gemiddelde leeftijd binnen Vitens hoger is dan van de beroepsbevolking. Daarnaast zorgt in 2015 een klein aantal langdurig zieken voor een verhoging van het verzuimpercentage ten opzichte van 2014. Gezondheid en duurzame inzetbaarheid blijven dan ook grote aandachtspunten.

Ziekteverzuim in percentage 6,0 5,5 5,0

4,52

4,5

Duurzame inzetbaarheid In 2015 hebben we meer aandacht besteed aan het duurzaam inzetbaar houden van onze medewerkers. De resultaten van de Gezondheidscheck zijn gedeeld en besproken, er is een nieuwe arbodienst geselecteerd en er is meer structuur gebracht in de afspraken met medewerkers die aangepast werk doen, omdat ze niet meer in staat zijn alle werkzaamheden binnen hun eigen functie uit te voeren. Daarnaast zijn we in 2015 begonnen met het verbinden van strategische personeelsplanning aan duurzame inzetbaarheid. Deze verbinding zal in 2016 meer vorm krijgen.

4,59

4,31 4,0 3,5 3,0

2013

2014

2015

Leeftijdsopbouw 1500

1402

1403

1383

764

783

793

384

365

329

185 69

186 69

192 69

2013

2014

2015

1250 1000 750 500 250 0

Jonger dan 30 jaar 30 tot 40 jaar 40 tot 50 jaar Ouder dan 50 jaar

67

ALGEMEEN |


2.3 Onze mensen Aantal werknemers naar geslacht en percentage werkzame vrouwen

2.3.6 Diversiteit In 2015 was 24% van onze medewerkers vrouw. Van alle 91 managementposities binnen Vitens worden 23 plekken (25%) bezet door vrouwen. Vorig jaar was dat nog 23%. Deze stijging is een logisch gevolg van de inspanningen naar aanleiding van het Charter ‘Talent naar de Top’ dat Vitens in 2014 tekende. Hiermee beloven we ons in te spannen voor meer vrouwen op topposities binnen het bedrijf.

1500 1250

1402

1403

1383

330

331

337

68

ALGEMEEN |


25

24,4 24

1000

23,5

Vanuit de Werkgeversvereniging Waterbedrijven (WWb) nemen we samen met de Werkgeversverenigingen WENb (Energie-, Afval & Milieu, Kabel- & Telecomsector) het voortouw in de uitvoering van het Sociaal Akkoord om meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Zo geven we invulling aan Inclusief Werkgeverschap: het in dienst nemen én houden van mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt, zoals arbeidsgehandicapten, langdurig werklozen en mensen in de bijstand. De inspanningen vallen onder het project ‘Samenwerken & Verbinden’, dat organisaties helpt bij de realisatie van de afspraken om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. In het kader van dit project wil Vitens de komende tien jaar reguliere banen verzorgen voor 46 mensen met een arbeidshandicap. In 2015 is gestart met drie plaatsingen.

26

23,6 23

750 500

1072

1072

1046

22

250

21

0

20

2013 2014 2015 Mannen Vrouwen Percentage vrouwen

2.4 Onze klanten Customer Excellence is een van onze strategische doelen. Dat gaat verder dan klantgericht werken. Wij zien klanten niet als adressen, maar als mensen. Die mensen benaderen we proactief. Dat wil zeggen dat we klanten informeren, onder meer via sociale media, voordat ze zelf een eventueel probleem ervaren. Daarnaast gebruiken onze medewerkers klantreacties en tevredenheidscijfers steeds vaker in hun dagelijkse werk om werkprocessen waar nodig bij te sturen.

Klanttevredenheid algemeen 10

9

8

2.4.1 Klantcontact Normaal gesproken komen klanten maar weinig met Vitens als organisatie in aanraking. Eens per jaar ontvangen ze een verzoek om de meterstand door te geven en vervolgens krijgen ze een periodeafrekening. Juist bij deze schaarse contactmomenten willen we zorgen voor optimale service en gemak bij het regelen van hun waterzaken.

8,0

7,9

2013

2014

7,7

7

6

5

We zetten flink in op het verbeteren van onze digitale kanalen. Steeds meer klanten willen namelijk hun waterzaken snel en gemakkelijk online regelen. In 2015 is 70% van de verhuizingen en 69% van de meterstanden online doorgegeven. En 68% van de klanten ontvangt de factuur enkel nog digitaal. Daarom zijn we afgelopen jaar gestart met de bouw van onze nieuwe website Vitens.nl. Het onderdeel ‘Mijn Vitens’, waarin klanten hun informatie kunnen inzien en wijzigen, wordt flink onder handen genomen. Sinds september 2015 kunnen onze klanten via een app de meterstand doorgeven. Klanten hoeven dus niet meer met een papiertje naar de watermeter om de stand op te nemen. De volgende stap is de verdere ontwikkeling van de app zodat een foto volstaat. Hierdoor wordt het doorgeven van de meterstand nog makkelijker. Klanttevredenheid De daling in klanttevredenheid wordt veroorzaakt door het kleine aantal respondenten dat een specifiek onderdeel van onze dienstverlening heeft beoordeeld. Een lage waardering telt hierdoor zwaar mee in de algemene klanttevredenheid. Om in de toekomst goede conclusies te kunnen trekken zijn we daarom aan het eind van 2015 overgestapt op een nieuwe manier van klanttevredenheidsmeting, waarbij klanten direct feedback kunnen geven op het contact dat ze met Vitens hebben gehad. Aangezien de algemene klanttevredenheid over het grootste deel van 2015 nog op de oude manier is gemeten rapporteren we hier nog op de manier waarop tot 9 november 2015 is gemeten.

69

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.4 Onze klanten | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

2015

2.4 Onze klanten Klanttevredenheid bepalend bij afdeling Klant & Facturatie Sinds oktober 2015 zijn klanten medewerkerstevredenheid bepalend voor de gang van zaken bij de afdeling Klant & Facturatie. Die tevredenheid wordt continu gemeten. Zodra de tevredenheid daalt, ondernemen medewerkers actie om het tevredenheidsniveau te verhogen. In het kader van het streven naar Customer Excellence is een 8+ voor klanttevredenheid de leidraad voor de medewerkers van Klant & Facturatie. We meten de klanttevredenheid na ieder contact. De medewerker ontvangt bijvoorbeeld na een telefoongesprek direct de feedback van de klant. Dagelijks wordt gekeken of er verbeterpunten zijn en deze worden direct opgepakt.

Fors minder afsluitingen Drinkwater is een eerste levensbehoefte. Daarom probeert Vitens ervoor te zorgen dat klanten niet onnodig worden afgesloten. We zetten in op preventie van betalingsproblemen en maken afspraken met gemeenten zodat iedereen water heeft en houdt, ook als het financieel moeilijk is voor de klant. Bovendien hebben we begin 2015 onze incassoprocedure aangepast om het aantal afsluitingen te verminderen. Klanten met een betalingsachterstand ontvangen sindsdien meer herinneringen en nog eens een extra brief na de aanmaning. Enkele dagen voor de geplande afsluiting krijgen ze een sms of email om ze erop te attenderen dat dit de laatste mogelijkheid is tot betaling. Deze maatregelen hebben in 2015 geleid tot 30% minder afsluitingen dan het jaar daarvoor.

70

ALGEMEEN |


2.4 Onze klanten 2.4.2 Dialoog Het contact met klanten is Vitens veel waard. Onze klanten vertellen ons wat we goed doen en wat er beter kan. Daarom wachten we niet af tot ze contact opnemen met Vitens, bijvoorbeeld via telefoon, e-mail of post. Via klantpanels proberen we hun behoeften en vragen te achterhalen. Ook in de dialoog via sociale media gaan we uit van de belevingswereld van onze klanten. We hebben geïnventariseerd wat hen bezighoudt op het gebied van water. Op basis van deze bevindingen maken we gerichte content die onze klanten van informatie en antwoorden voorziet via de kanalen die de klant raadpleegt. Wij gaan online met klanten in gesprek en voorzien hen actief van relevante informatie. Met succes: in 2015 mochten we op Facebook onze 20.000ste en op Twitter onze 5.700ste volger verwelkomen. Dat aantal zegt natuurlijk niet alles, dus meten we ook de mate van interactie op onze Facebookpagina. De IPM+ (Interaction Per Mille) was aan het einde van het jaar zeer hoog: 114,8. Dit kwam mede door goed ingezette communicatiecampagnes. Ondanks de 9,4 miljoen Facebookgebruikers in Nederland, maken niet al onze klanten gebruik van sociale media. Daarom zetten wij ook een nieuwsbrief in, die eind 2015 bijna 800.000 (eind 2014: 150.000) abonnees had. Open dagen In 2015 hebben we drie open dagen georganiseerd: twee kleinschalige (in Bunnik op 12 juni en Fikkersdries op 7 november) en een grote in het nieuwe productiebedrijf Vechterweerd in Dalfsen op 10 oktober. Tijdens deze open dagen met de naam ‘Watermakers’ openen we speciaal voor klanten de deuren van een productiebedrijf, dat normaal gesproken niet toegankelijk is voor publiek. Bezoekers kunnen zien en ervaren wat er allemaal komt kijken bij het winnen, zuiveren en leveren van kraanwater. We maken van een open dag een leuke en leerzame ervaring voor jong en oud met activiteiten als een rondleiding in het productiebedrijf, laboratoriumproefjes, water proeven en het repareren van een lek. In 2015 kwamen bijna 8.400 mensen op deze open dagen af. Online communicatie over werkzaamheden Niets is zo vervelend voor de klant als onduidelijkheid over de duur van werkzaamheden voor de deur en over waar zij met vragen terecht kunnen. In 2015 hebben we niet alleen traditionele communicatiemiddelen als telefoon en mailings ingezet om onze klanten te informeren, maar ook online zeer veel contacten kunnen leggen. Bij aanvang van de vervanging van de drinkwaterleiding in de binnenstad van Arnhem is een Facebookpagina ontwikkeld om omwonenden te voorzien van actuele informatie. We hebben een online platform gemaakt voor de informatie rondom de vervanging van de water- en gasleidingen in Apeldoorn door Vitens en Liander.

71

ALGEMEEN |


Sonsbeeksingel Hoe zorgt Vitens ervoor dat er een optimale informatievoorziening is tijdens grote werkzaamheden in het centrum van Arnhem? Hoe zorg je ervoor dat inwoners gemakkelijk vragen kunnen stellen? Door het voeren van een dialoog met de klant op de Sonsbeeksingel Facebookpagina. Gedurende de looptijd van het project werden inwoners van Arnhem via dit interactieve platform op de hoogte gehouden van de voortgang en konden zij reageren en vragen stellen.

Onderhoud in Apeldoorn Alle in’s en out’s omtrent dit meerjarenproject zijn te vinden op onderhoudinapeldoorn.nl. De informatie is overzichtelijk weergegeven (Wie?, Wat?, Wanneer?) zodat in één oogopslag duidelijk is waar de lezer de gewenste informatie kan vinden. Omwonenden kunnen de status van de werkzaamheden terugvinden in de planning.

2.5 Waterbedrijf van de toekomst Innovatieve projecten helpen ons om duurzamer om te springen met middelen en bronnen, een van onze strategische doelen. We hebben bijvoorbeeld flinke vorderingen gemaakt met de pilot Friesland Live!. Dit is een eerste stap op weg naar een situatie waarin we op basis van realtime gegevens de kwaliteit van het water en de leidingen kunnen volgen.

2.5.1 Heat map en human sensor In 2015 creëerden we een dashboard in het hart van onze organisatie: de centrale waterverdeling. Daarop zijn alle data gecombineerd en realtime te zien. Die heat map brengt de vitale processen in kaart: waterdruk overal in het land, storingen en het aantal en de aard van klantreacties. Met dat permanente overzicht kunnen we sneller reageren op acute problemen en vragen. Dat toegenomen overzicht leidt niet alleen tot snellere actie bij storingen, maar ook tot een beter begrip voor de gevolgen van problemen bij klanten. In 2016 start Vitens met een Whatsapp pilot. Vitens benadert mensen tijdens een storing via Whatsapp met vragen om zo de storing zo snel mogelijk op te lossen.

2.5.2 Friesland Live! Friesland Live! is een project waarbinnen wij een grootschalig intelligent drinkwaterleidingnet in heel Friesland aanleggen. Het ruim 8.000 kilometer lange leidingnet van de provincie wordt hiervoor voorzien van 200 sensoren die constant en realtime de druk en kwaliteit van drinkwater meten. De sensoren leveren straks de data die we nodig hebben om eventuele problemen op te lossen nog voordat de klant hier last van heeft, klanten persoonlijk en vooraf te informeren als er verstoringen zijn en meer inzicht te krijgen in wat er gebeurt in het leidingnet. Momenteel kunnen we onder andere al zien hoeveel water het leidingnet ingaat, waarvandaan onze klanten bellen en twitteren en welke kwetsbare klanten zich in een gebied bevinden, zoals nierdialysepatiënten en ziekenhuizen. Bij een leidingbreuk of

72

ALGEMEEN |

andere problemen in het leidingnet zijn we nu nog afhankelijk van een klant die het drinkwaterbedrijf belt. Met behulp van de sensoren krijgen we nu ook ogen en oren in het leidingnet zelf, waardoor we bijvoorbeeld sneller lekken kunnen lokaliseren. Gebruikmakend van de sensoren en data-analysetechnieken kunnen we het straks realtime zien als er in een gebied een lek of verkleuring optreedt. Vitens kan met deze nieuwe informatie op termijn een monteur op pad sturen nog vóórdat een klant een probleem ervaart met de drinkwaterlevering. We zien nog meer mogelijkheden voor de sensoren in de toekomst. Bijvoorbeeld het verminderen van energieverbruik door het verwerven van meer inzicht in waterdruk en het live meten van de waterkwaliteit in het net. Dat leidt tot een nieuwe manier van bedrijfsvoering, die steeds meer datagestuurd is. We zullen onze medewerkers scholen om deze data goed te interpreteren en proactief actie te ondernemen.

2.5.3 Aquatech Op Aquatech Amsterdam, de internationale vakbeurs voor proces-, drinken afvalwater, presenteerden wij ons bedrijf als ‘Vitens The Water Utility Partner’. We hebben op deze beurs in de RAI Amsterdam drie werkterreinen onder de aandacht gebracht: Smart Water Technology, Sustainable Water Resources en Customer Excellence. Omdat innovatie niet kan plaatsvinden zonder samenwerking met kennis- en businesspartners, benutten we deze tweejaarlijkse vakbeurs met 850 exposanten om contacten te leggen met potentiële samenwerkingspartners. Dit jaar hebben we een groot aantal nieuwe contacten gelegd. Het komende jaar praten we verder met deze contacten over samenwerkingsmogelijkheden. Gespecialiseerde bedrijven kunnen bijvoorbeeld technologieën die wij hebben ontwikkeld, nationaal en internationaal in de markt zetten.

DE WAARDE VAN WATER - 2.5 Waterbedrijf van de toekomst | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

2.6 Duurzaam en circulair ondernemen Alleen als onze bedrijfsprocessen duurzaam zijn en onze bronnen toekomstbestendig, kunnen we goed drinkwater blijven leveren tot in de verre toekomst. We werken hard aan deze strategische doelstelling. Zo lukt het ons bij de waterzuivering vrijwel alle reststoffen te hergebruiken.

“Als drinkwaterbedrijf zijn we ons er als geen ander van bewust dat wat we doen iets maatschappelijks is en verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Want water raakt ons allemaal. Het is tijd dat wij allemaal gaan staan voor deze eerste levensbehoefte en onze natuurlijke grondstoffen. Dat we er samen voor zorgen dat ook toekomstige generaties kunnen rekenen op schoon, gezond en duurzaam drinkwater.” Birgitta Kramer, Manager Duurzaamheid en MVO Manager van het Jaar 2015

Verder inventariseren we in het kader van deze strategische doelstelling de kwaliteit van onze infrastructuur. Deze vorm van asset management leidt tot betere beslissingen over onder meer conditiegestuurd onderhoud. De investeringen in onderhoud van onze infrastructuur blijven de komende jaren ongeveer gelijk.

73

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.6 Duurzaam en circulair ondernemen | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

2.6 Duurzaam en circulair ondernemen

Doelstelling 1: 100% hergebruik reststoffen In 2015 is het helaas net niet gelukt om alle geproduceerde reststoffen bij de waterzuivering volledig te hergebruiken (99,2%). We blijven streven naar 100% hergebruik om bij te dragen aan een circulaire economie. Reststoffen bij waterzuivering zijn kalk, ijzer en humuszuur.

175

Humuszuren Op twee locaties in Friesland en een in Overijssel halen we sinds 2013 humuszuren uit het grondwater. Deze reststof wordt omgezet in een bio-stimulant of bodemverbeteraar voor de agrarische sector. In hoofdstuk 2.6.2 wordt het gebruik van humuszuren verder uitgelegd. Doelstelling 2: Balans kosten en opbrengsten De tweede doelstelling is het in balans brengen van kosten en opbrengsten van reststofstromen. Door commerciële en technologische innovaties hebben we sinds 2013 de jaarlijkse kosten van € 1,7 miljoen teruggedrongen naar € 0,9 miljoen in 2015.

37055

170

165

160

30000

74

ALGEMEEN |


20000

159

158 156

155

10000

150

0

2013

2014

Energieverbruik

2015 CO2 uitstoot

Nuttige toepassing reststoffen 100

100%

99,70%

99

99,23%

98

97

96

95

2013

In 2015 brachten de reststoffen € 0,5 miljoen op, wat niet voldoende is om de kosten te dekken. Een van de oorzaken is dat niet alle humuszuren zijn verkocht.

40000

32344

Kalk Via onze partner ReststoffenUnie krijgt kalk in de vorm van korrels een tweede leven als bemestingsmiddel. In november hebben we een contract gesloten met de veevoedertak van Agrifirm over de levering van kalkkorrels. Die korrels zijn de grondstof voor kippenvoer. IJzer ReststoffenUnie verkoopt verder waterijzer (ijzerrijk slib) in vloeibare vorm of als granulaat. Dit product wordt gebruikt bij biovergisting en in filters voor gas- en luchtreiniging.

50000

44213

2014

2015

miljoen kWh

Alles wat we uit de natuur onttrekken om drinkwater te kunnen leveren, willen we 100% hergebruiken, opnieuw toepassen of terugbrengen in de natuur. We hanteren daarbij vier doelstellingen: 100% hergebruik van reststoffen, balans tussen opbrengsten en kosten, het inzetten op innovatieve en circulaire oplossingen en reductie of hergebruik van afvalstoffen.

CO2 uitstoot en energieverbruik

duizenden kilogram CO2

2.6.1 Rest- en afvalstoffen

2.6 Duurzaam en circulair ondernemen Doelstelling 3: Innovatieve en circulaire toepassingen De derde doelstelling is het mogelijk maken van hoogwaardigere toepassingen voor onze reststromen, door innovatie. We hebben in 2015 toepassingen onderzocht en ontwikkeld voor de diervoedersector. Dit jaar heeft Vitens het GMP+ certificaat behaald, waarmee humuszuren en kalkkorrels mogen worden ingezet voor veevoer. Onze ambitie is om grondstoffen, die voortkomen uit de zuivering van water, in te zetten voor de landbouw, een sector waar Vitens mede van afhankelijk is. Landbouwactiviteiten beïnvloeden uiteindelijk de grondwaterkwaliteit. Minder (kunst)mest door het gebruik van humuszuren en kalkkorrels vermindert de schadelijke uitspoeling van nitraat of fosfaat richting het grondwater. Doelstelling 4: Reductie of hergebruik van afvalstoffen Bij de overige activiteiten van Vitens komen ook afvalstoffen vrij. Bij de renovatie van het leidingnetwerk worden bijvoorbeeld oude buizen uit de grond gehaald en bij het onderhoud van waterwingebieden houden we veel biomassa over. Ook deze afvalstromen worden zoveel mogelijk gescheiden voor hergebruik. Vorig jaar is het percentage hergebruik gedaald naar 57%. In sommige gevallen is hergebruik niet mogelijk, zoals bij cementleidingen. Dit afval mag niet worden hergebruikt wat het percentage doet dalen. Overig restafval wordt in afvalcentrales verbrand. In 2015 is het gelukt de hoeveelheid verbrandbaar afval met 14% te reduceren. Dit was voornamelijk te danken aan de vermindering van bedrijfsafval in volume en gewicht als gevolg van een verbetering van het inzamelproces, waardoor het ingezamelde afval compacter wordt.

75

ALGEMEEN |


Reductie verbrandbaar bedrijfsafval 0

-3

-6%

-6

-14% -9

-12

-15

2014

2015

2.6 Duurzaam en circulair ondernemen 2.6.2 Humuszuur Humuszuur zit onder meer in water dat wordt gewonnen uit de veengronden van Friesland. Door het humuszuur heeft dat water een lichtgele kleur. Vitens heeft een bewezen technologie in huis om dit humuszuur uit grondwater te halen en om te zetten in biomeststof voor landbouwers en tuinders. Royal HaskoningDHV - waarmee we begin 2015 een overeenkomst hebben gesloten - ziet mogelijkheden om deze technologie onder licentie te verkopen aan buitenlandse waterbedrijven. Humuszuur was voorheen een kostenpost. Jaarlijks was Vitens circa € 0,5 miljoen kwijt aan de verwijdering van humuszuur uit het grondwater en de afvoer van deze reststof. Door de techniek die Vitens heeft ontwikkeld om het humuszuur uit het water te halen en er vervolgens een biomeststof van te maken, hoeft dit restproduct niet meer te worden verwijderd en kan het zelfs geld opleveren. In 2015 bleven de opbrengsten nog achter bij de prognose, maar in 2016 verwachten we dat de verkoop van humuszuren geld inkomsten genereert. Voor landbouwers heeft humuszuur uit grondwater ook voordelen. Humuszuur verbetert de bodemkwaliteit, zodat er minder kunstmest en fosfaten nodig zijn. Bovendien is humuszuur uit grondwater goedkoper dan conventioneel humuszuur dat wordt gewonnen in bruinkoolmijnen in onder meer Amerika en Australië. Met name door de transportkosten is die variant duurder. Royal HaskoningDHV verwacht interesse voor de humuszuurtechnologie in Europa (Groot-Brittannië, Ierland en Scandinavië), Zuid-Afrika en de Verenigde Staten. Eventuele opbrengsten uit de verkoop (in licentie) van de technologie gaan deels in een Vitens-fonds voor onderzoek naar innovatieve technologieën.

2.6.3 Hergebruik spoelwater

Filters Spoelwater is nodig om de zandfilters te reinigen. Die filters worden gebruikt om ijzer en mangaan uit het grondwater te filteren. Na verloop van tijd raken de filters verzadigd en moeten ze worden schoongespoeld. Daarvoor is relatief veel water nodig. Bij de winputten van Vitens kan het oplopen tot 8% van het opgepompte water. Dit ijzerrijke spoelwater komt doorgaans terecht in speciale opslagtanks. De vaste (ijzer)deeltjes zakken naar de bodem en het water wordt geloosd op het oppervlaktewater. In Wierden en vier andere locaties van Vitens wordt dit water niet meer geloosd, maar hergebruikt. Membranen scheiden het water en de vaste deeltjes. Keramische membranen versus polymeermembranen Keramische membranen zijn robuuster dan polymeer membranen. De kans op membraanbreuk is veel kleiner waardoor ze drie keer zo lang mee gaan. De nieuwe installatie heeft bovendien een hoger economisch rendement door minder waterverlies en een lager energieverbruik vergeleken met bestaande installaties. Dit maakt de inzet van keramische membranen tot een veelbelovende innovatie die het hergebruik van spoelwater rendabeler en duurzamer maakt. De techniek is niet helemaal nieuw, maar het is wel de eerste keer in Europa dat deze membranen worden toegepast bij het hergebruik van spoelwater.

Vitens heeft samen met RWB Almelo een innovatieve installatie met keramische membranen gebouwd voor het duurzaam hergebruiken van spoelwater dat vrijkomt bij het schoonspoelen van de zandfilters. Uit proeven met deze keramische membranen bij het productiebedrijf Wierden is gebleken dat het percentage spoelwater dat kan worden omgezet in drinkwater fors omhoog kan. Door deze innovatieve installatie kan bijna al het spoelwater na reiniging worden hergebruikt. Bij de gebruikelijke installaties ligt dat percentage beduidend lager. De inzet van deze technologie voor de reiniging van spoelwater is een Europese primeur.

76

ALGEMEEN |


2.6 Duurzaam en circulair ondernemen 2.6.4 Brede screening Vitens controleert continu de kwaliteit van het drinkwater. De eerste leidraad daarbij is de Drinkwaterwet. Bij die wet hoort een lijst met stoffen waarop moet worden gecontroleerd. Analisten in het laboratorium van Vitens onderzoeken of die stoffen voorkomen in het water en zo ja, in welke mate. Een groot deel van die stoffen wordt niet aangetroffen in het water. Omdat de lijst met verplichte stoffen niet uitputtend is, controleren we ook op andere stoffen die mogelijk voorkomen in het water. Om zulke mogelijke verontreinigingen op te sporen, houdt Vitens bijvoorbeeld bij welke stoffen in het oppervlaktewater terechtkomen. Denk aan medicijnresten van dieren, die belanden in sloten rondom boerderijen. Die kunnen op de langere termijn in het grondwater terechtkomen. Door deze werkwijze groeit de lijst met stoffen die onze analisten in de gaten houden jaarlijks. Het afgelopen decennium is deze lijst tienmaal zo lang geworden (zie kader).

Alert op onbekende stoffen We zijn alert op de bekende verontreinigende stoffen, maar ook op nog onbekende stoffen in het water. Om die tijdig te ontdekken, heeft Vitens in samenwerking met andere drinkwaterbedrijven een onderzoeksmethode ontwikkeld. Met onze methode onderzoeken we een watermonster in zijn geheel. Daarbij ligt de focus op de mogelijk schadelijke effecten. Bij de zogeheten toxiciteitstest kijken we naar het effect van het water op menselijke cellen. Deze test combineren we met een brede chemische screening. Daarbij wordt niet gezocht naar bepaalde stoffen, maar worden zo veel mogelijk stoffen opgespoord en benoemd. De combinatie van de toxiciteitstest en de screening levert informatie op over mogelijk giftige stoffen. We verwachten veel van deze onderzoeksmethode. In samenwerking met andere laboratoria valideren we deze methode. We hopen dat deze methode op den duur wordt opgenomen in de Drinkwaterwet ter vervanging van de lijst met verplichte stoffen.

77

ALGEMEEN |


2.6 Duurzaam en circulair ondernemen 2.6.5 Vruchtbare Kringloop Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) is een initiatief van Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) waarbij Vitens zich heeft aangesloten. Het in 2013 begonnen project streeft naar een brede verduurzaming van de agrarische bedrijfsvoering. Aan VKA doen circa 260 agrarische ondernemers uit de Achterhoek mee. Ook mestverwerkers, loonwerkers, varkenshouders en akkerbouwers zijn betrokken bij het project. Hun doel is om de opname in de grond van schadelijke mineralen als nitraat en fosfaat, gewasbeschermings- en bestrijdingsmiddelen te verminderen. Zo blijft het grondwater schoner voordat wij er drinkwater van maken. De belangen van de boeren en van Vitens zijn daarbij gelijk: minder vervuiling betekent minder verlies van grondwaarde voor de boeren. Doordat minder stikstof en fosfaat in het grondwater terecht komt, hoeft Vitens minder zuiveringsinspanning te leveren. Dat leidt tot lagere kosten. Verbeteren Bodem- en Grondwaterkwaliteit In het deelproject Verbeteren Bodem- en Grondwaterkwaliteit zoeken deelnemende boeren samen met Vitens naar de meest efficiënte en effectieve maatregelen om landbouwgrond schoner te maken. De resultaten worden gedeeld met alle boeren met land binnen waterwingebieden.

Vruchtbare bodem De hamvraag voor de boeren is natuurlijk hoe zij hun bodem kunnen verbeteren. Vitens omgevingsmanager Toon van Kessel vertelt dat een vruchtbare bodem zich kenmerkt door een rijkdom aan wortels, pieren en organische stoffen. ‘De grond houdt stoffen zoals mest beter vast, waardoor vervuiling minder snel naar het grondwater spoelt.’ Het verschilt per situatie welke maatregelen boeren moeten nemen om dit doel te bereiken. Dit hangt volgens Van Kessel af van de actuele grondkwaliteit, de teelt, bewerking van de grond en bemesting. Van Kessel: ‘Als boeren op voormalig grasland maïs willen verbouwen, ploegen ze soms het hele land om. Dat is een hele slechte actie. Het is beter om stroken te frezen in het oude grasland en daar het maïszaad in te planten. Dat leidt tot minder afbraak van organische stoffen en voorkomt uitspoeling.’

Organische stoffen Behalve vermindering van schadelijke stoffen, is ook het toevoegen van organische stoffen in de bodem een methode om de grond schoner en gezonder te maken. Zulke organische stoffen helpen bij het verbeteren van de waterkwaliteit en verhogen de gewasopbrengsten. Daarnaast leveren ze een bescheiden bijdrage aan CO2-reductie. Vitens heeft deze stoffen ontwikkeld uit restproducten van de drinkwaterproductie: kalkkorrels, humuszuur en ander organisch materiaal. De werking van deze producten wordt in pilots gedemonstreerd. Landelijke en Europese uitstraling Het project Vruchtbare Kringloop heeft een landelijke uitstraling. Op 7 juli 2015 bezocht een delegatie van het Ministerie van Economische Zaken het project en Vruchtbare Kringloop is ook aan Euro-parlementariërs gepresenteerd in Brussel. Het project wordt in verschillende andere regio’s in Nederland gekopieerd.

78

ALGEMEEN |


2.6 Duurzaam en circulair ondernemen 2.6.6 Waterwingebieden Vitens wint grondwater in 110 waterwingebieden, die gezamenlijk goed zijn voor 3.300 hectare grond. Vitens beheert deze gebieden op een duurzame manier en ontvangt hiervoor sinds 2011 het certificaat van de Barometer Duurzaam Terreinbeheer niveau Goud. Dat is de hoogste kwalificatie volgens het beoordelingssysteem van de Stichting Milieukeur. Die organisatie is in 1992 opgericht op initiatief van de ministeries van Infrastructuur & Milieu en Economische Zaken voor de ontwikkeling en het beheer van criteria voor het Nederlandse keurmerk Milieukeur. Het certificaat geeft aan dat we goed voor onze drinkwaterbronnen zorgen en voor onze omgeving boven de grond. Het in 2014 gestarte project Natuurlijk Ondernemen hebben we vorig jaar onverminderd voortgezet. Daarbij zoeken we samenwerking met natuurorganisaties als het Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN).

79

ALGEMEEN |


2.7 Water onder de aandacht Op verschillende manieren heeft Vitens het product water onder de aandacht gebracht. Belangrijke doelgroepen zijn het onderwijs, onze klanten, de media en Nederlandse en Europese politici. Doel is, dat de samenleving water belangrijker gaat vinden. Dat helpt Vitens bij haar missie om drinkwaterbronnen te beschermen.

2.7.1 Kraanwaterkennis Kraanwaterkennis.nl, voorheen waterkennis.nl, is een website met een gratis online lesprogramma voor basisscholen over alle aspecten van (kraan)water. Sinds de start in 2013 maken elk jaar bijna 700 scholen gebruik van het programma. Het curriculum is gericht op kinderen in de groepen 6 en 7. In januari hebben Vitensmedewerkers Kraanwaterkennis.nl gepromoot op de tweejaarlijkse onderwijsbeurs NOT in Utrecht. In het najaar heeft het online platform een make-over gekregen.

2.7.2 Water en energie Met verschillende online initiatieven legt Vitens het verband tussen watergebruik en energieverbruik. Dat moet leiden tot bewuster gebruik van water. Wijkenwaterbattle.nl De meeste mensen gebruiken water op hetzelfde moment: ’s morgens bij het opstaan en ’s avonds bij het thuiskomen. Hierdoor moeten de waterpompen harder werken op die momenten en dat kost veel energie. Vitens wil graag dat mensen zich hiervan bewust worden en als gevolg ook op andere momenten water gaan gebruiken. Samen met de provincie Friesland organiseerde Vitens de Wijk & Water Battle. In deze battle gaan wijkbewoners en schoolkinderen samen aan de slag met water. Het doel is om bewuster om te gaan met water, inzicht te krijgen in het water- en energieverbruik, kennis te delen en uiteindelijk een verandering tot stand te brengen in het waterverbruik. Deze verandering in het verbruik van water moet zorgen voor vermindering van energieverbruik.

80

ALGEMEEN |

WarmWaterWijzer Klanten die energie willen besparen, kunnen gebruikmaken van de WarmWaterWijzer die Vitens heeft ontwikkeld. De verwarming van water voor de badkamer en de keuken is goed voor ongeveer een vijfde van het gasgebruik van een gemiddeld huishouden. De WarmWaterWijzer laat zien hoe de klant zuiniger kan omspringen met warm water. Vorig jaar vulden 37.985 mensen de WarmWaterWijzer in. WaterSpaarders Vitens was ook in 2015 actief als partner bij Water Spaarders, een initiatief van Unilever, het Wereld Natuur Fonds en de Missing Chapter Foundation. Via Waterspaarders leren we kinderen en hun ouders via scholen op een positieve manier over bewust gebruik van warm water.

2.7.3 Kraanwaterpromotie Nederland staat bekend als het land met het beste kraanwater ter wereld. Dat er altijd water van een uitstekende kwaliteit uit de kraan stroomt, realiseren zich nog onvoldoende mensen. Daarom voert Vitens sinds 2013 actief campagne. Niet omdat we er meer van willen verkopen, maar omdat we het als onze maatschappelijke taak zien mensen ervan te overtuigen dat kraanwater lekker, duurzaam en gezond is. Landelijke petitie ‘Overal Kraanwater Graag’ In 2015 hebben we onder de paraplu van Kraanwater Graag verschillende campagnes en promoties uitgevoerd. We hebben onder meer een landelijke petitie opgezet: ’Overal Kraanwater Graag‘. Met deze petitie wil Vitens ervoor zorgen dat mensen “Kraanwater is het allerlekkerst, en geen ‘nee’ meer te horen krijgen nóg belangrijker… geen plastic flesjes meer!” als ze kraanwater bestellen in de Eede Kroon, klant Vitens horeca, op festivals of in openbare ruimtes. Dat hoeft overigens niet gratis te zijn: kraanwater is een topproduct waar best een vergoeding voor gevraagd

DE WAARDE VAN WATER - 2.7 Water onder de aandacht | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

2.7 Water onder de aandacht mag worden. ´Overal Kraanwater Graag´ is op evenementen, zoals de Nijmeegse Vierdaagse en verschillende bevrijdingsfestivals, en online via onder andere Facebook onder de aandacht gebracht. Begin januari 2016 is het resultaat van 100.000 handtekeningen behaald en dit nieuws leidde tot de nodige media-aandacht. De handtekeningen werden tijdens de Horecava overhandigd aan Martijn Naberman, die als directeur van de Tio Hotelhogeschool in Amsterdam de toekomst van de horeca vertegenwoordigt. De landelijke petitie ‘Overal Kraanwater Graag’ is een initiatief van Vitens in samenwerking met andere drinkwaterbedrijven zoals PWN, Brabant Water, Oasen, Dunea en partners als Jongeren Op Gezond Gewicht en het Voedingscentrum.

Kraanwaterdag Met een online campagne en een kraanwaterlied door meidenpopgroep Raak!, rapper Yes-R en danser Juvat Westendorp, ambassadeur van Jongeren Op Gezond Gewicht, werden basisscholen opgeroepen zich aan te sluiten bij de Kraanwaterdag onder de hashtag #GoedGedaan. Kraanwaterdag is een initiatief van Vitens en wordt gesteund door Jongeren op Gezond Gewicht en het Voedingscentrum. Brabant Water en de stichting Join the Pipe hebben zich bij het initiatief aangesloten.

Kraanwaterscholen Vitens heeft dit jaar haar educatie-activiteiten en kraanwaterpromotie gericht op basisscholen gebundeld, met als resultaat de lancering van ‘Kraanwaterschool’. Een interactief programma gericht op groepen 6 en 7 van de basisschool met een mix van leren en doen, van weten en drinken. Ter lancering van de campagne op basisscholen is op 4 november de eerste landelijke Kraanwaterdag georganiseerd. Kraanwaterdag is een dag waarop leerlingen en leerkrachten alleen kraanwater drinken en geen andere drankjes als limonade, sap of frisdrank. 514 basisscholen hebben hieraan meegedaan. Deze dag is breed opgepakt door de media, onder andere het Jeugdjournaal besteedde er aandacht aan.

% klanten dat vaker om kraanwater is gaan vragen 30 25

23%

20

Door mee te doen aan Kraanwaterdag, mocht een basisschool zichzelf ‘Kraanwaterschool’ noemen. Andere onderdelen van het Kraanwaterschoolprogramma zijn gastlessen door Vitensmedewerkers, een gratis online interactief lespakket (te volgen via kraanwaterkennis.nl) en een optioneel watertappunt voor op het schoolplein. Resultaten Kraanwater Graag campagne Door middel van grootschalig onderzoek heeft Vitens eind 2015 onderzocht wat de effecten van de campagne Kraanwater Graag tot dan toe waren. Ten eerste weet de klant meer over de voordelen van kraanwater door de campagne: het percentage klanten dat de voordelen kent, steeg van 21% naar 36%. Tevens zijn klanten kraanwater meer gaan waarderen: de waardering steeg van 32% naar 35%. Door de campagne is 23% vaker om kraanwater gaan vragen (12% in 2014). In 2016 wordt de campagne voortgezet.

81

ALGEMEEN |


15 10

12%

5 0

2014

2015

2.7 Water onder de aandacht 2.7.4 Internationaal We zetten onze kennis ook in ontwikkelingslanden in om de drinkwatervoorziening en sanitaire voorzieningen daar te verbeteren. Dat doen we in samenwerking met Evides Waterbedrijf, WML, Waterbedrijf Groningen en PWN onder de vlag van Vitens Evides Internationaal (VEI). VEI voert jaarlijks tientallen projecten uit in twintig landen. Die projecten, voornamelijk in Afrika en Azië, bieden medewerkers van Vitens de mogelijkheid om een tijdje in het buitenland te werken. VEI en Plan Nederland kondigden tijdens het Nederlandse evenement in het kader van Wereld Waterdag, op 22 maart, een structurele samenwerking aan voor zogeheten WASH-projecten (Water, Sanitatie en Hygiëne). In Malawi werkten beide organisaties al samen. VEI-medewerkers inventariseerden daar samen met het lokale drinkwaterbedrijf hoeveel water verloren gaat door lekkages en waar waterleidingen zijn gerepareerd. Tegelijkertijd gaf Plan Nederland samen met plaatselijke gemeenschappen voorlichting over goede hygiëne en sanitatie. VEI en Plan Nederland hebben afgesproken tot 2020 gezamenlijk vergelijkbare WASH-projecten te gaan opzetten. Sustainable Development Goals De activiteiten van VEI dragen bij aan het behalen van de Sustainable Development Goals, die vanaf 2016 de opvolgers vormen van de Millenniumdoelen. De afgesproken doelen hebben wereldwijd geleid tot verbeteringen. Armoede is teruggedrongen, meer kinderen gaan naar school, meer mensen wonen in acceptabele woningen met toegang tot veilig water en voldoende sanitaire voorzieningen. Toch is er nog een hoop werk te doen. Via VEI investeren we tot 2030 vooral in schoon drinkwater en sanitatie voor iedereen. Water for Life Water for Life is een zelfstandige stichting die klanten van Vitens en Evides de mogelijkheid biedt projecten van VEI financieel te ondersteunen. Bijna 27.000 klanten van beide waterbedrijven zijn donateur van Water for Life. De inzet van Water for Life is gekoppeld aan de activiteiten van VEI. Waar VEI langdurige waterprojecten uitvoert, financiert Water for Life korte, concrete projecten met snelle en praktische resultaten.

82

ALGEMEEN |


2.8 Politiek Volgens de huidige uitgangspunten van nationaal en internationaal beleid, zoals de Europese Kaderrichtlijn Water, moet de kwaliteit van drinkwaterbronnen zodanig zijn dat het mogelijk is om met eenvoudige technieken drinkwater te produceren. Dit is nu het geval voor ongeveer de helft van de grondwaterwinningen in Nederland; de andere helft van de grondwaterwinningen voldoet niet. Vitens wil ervoor zorgen dat de kwaliteit van alle drinkwaterbronnen in haar verzorgingsgebied aan de normen voldoet. Daarom profileren we ons in het politieke en maatschappelijke debat over bescherming van de bodem. In 2015 deelden we onze mening over de Structuurvisie Ondergrond (STRONG), schaliegaswinning en afvalwaterinjecties. We nodigden politici uit om met eigen ogen te zien wat Vitens doet en waarom het van belang is om zo zorgvuldig mogelijk om te gaan met de aardbodem.

2.8.1 Structuurvisie Ondergrond De overheid is in 2015 begonnen aan de ontwikkeling van Structuurvisie Ondergrond (STRONG). Daarin zullen alle ondergrondse activiteiten op land en zee in kaart worden gebracht. Tot nu toe ontbreekt zo’n overzicht en daarmee ook voldoende kennis over verantwoordelijkheden en mogelijke acties in geval van calamiteiten. De visie van het Rijk zal dus sturing geven aan de ordening in de ondergrond. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu wil de bodem ‘zo efficiënt, duurzaam en toekomstbestendig mogelijk’ gebruiken en laat het tot nu toe geldende principe los dat ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. De visie is naar verwachting in 2016 gereed. Waar tot voor kort de ondergrond vooral werd benut voor de winning van aardgas, drinkwater en olie, is door de komst van nieuwe technieken meer mogelijk met de bodem. Voorbeelden zijn de opslag van gas of het onttrekken van aardwarmte uit de diepe ondergrond. Daarnaast wordt ook steeds vaker ruimte gezocht voor sterk uiteenlopende activiteiten, zoals tunnels voor wegen en spoorlijnen, ondergrondse garages en fietsenstallingen. Vitens beschouwt de ondergrond als een kostbaar publiek goed dat bescherming nodig heeft. In en onder de grond zitten natuurlijke hulpbronnen, ecosystemen en biodiversiteit waar wij afhankelijk van zijn en gebruik van kunnen maken. Bijna al ons drinkwater wordt gemaakt van grondwater. De ondergrond is daarmee cruciaal voor de drinkwatervoorziening. Door de toename aan activiteiten kunnen functies elkaar steeds meer in de weg gaan zitten en kan de gewenste bescherming van hulpbronnen onder druk komen te staan. De Drinkwaterwet noemt drinkwatervoorziening daarom ‘van groot openbaar belang’.

83

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.8 Politiek | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

De Tweede Kamer ondersteunt het pleidooi van Vitens om water te bekijken als grondstof van nationaal belang. Zo nam de Kamer in september 2015 de motie Jacobi/ Hachchi aan. Daarin roepen Kamerleden Lutz Jacobi (PvdA) en Wassila Hachchi (D66) het kabinet op om, in navolging van de motie-Jacobi c.s. (2014), te komen met een Deltaplan Zoetwater en Waterkwaliteit. Een samenhangende aanpak en een onafhankelijke regie over waterkwaliteit en voldoende zoetwater is noodzakelijk.

2.8 Politiek 2.8.2 Schaliegas

2.8.3 Afvalwaterinjecties

Het kabinet heeft in juli 2015 weliswaar besloten dat er de komende vijf jaar geen boringen plaats zullen vinden, maar in het Energierapport 2016 dat minister Kamp (Economische Zaken) in januari 2016 naar de Tweede Kamer stuurde blijkt dat schaliegaswinning in Nederland als optie op de langere termijn in beeld blijft.

Op verschillende locaties in Nederland worden oude olie- en gasvelden gebruikt voor de lozing van verontreinigd afvalwater dat vrijkomt bij olie- en gaswinning. Op sommige plekken vindt deze injectie plaats in de buurt van waterwinlocaties. Vitens maakt zich, net als andere drinkwaterbedrijven die zijn verenigd in koepelorganisatie Vewin, grote zorgen over de risico’s van deze activiteit voor het grondwater.

Vitens is bezorgd over de plannen en pleit ervoor dit soort risicovolle activiteiten uit te sluiten in gebieden waar drinkwater wordt gewonnen, inclusief de omliggende intrekgebieden. Vitens ziet met name risico’s op het gebied van de verwerking van het afvalwater dat vrijkomt bij schaliegaswinning, de integriteit van winputten voor schaliegas tijdens en na de gaswinning, en de aan- en afvoer en opslag van chemicaliën, water en gas. We vinden dat er niet naar schaliegas mag worden geboord voordat alle risico’s in kaart zijn gebracht en calamiteiten uitgesloten zijn. Economische voordelen vinden we in dit geval van secundair belang. Gezien de risico’s voor drinkwaterwinningen, maar ook gezien de kennis die Vitens heeft van de diepe ondergrond, blijven we risico’s van schaliegaswinning aankaarten in politiek Den Haag.

Drinkwaterbedrijven worden nog altijd niet gehoord in vergunningprocedures voor mijnbouw of daaraan gerelateerde activiteiten zoals afvalwaterinjectie. Zo is Vitens niet geconsulteerd bij de opslag van afvalwater op diverse locaties in Twente, die in haar verzorgingsgebied liggen. Dat moet anders, gezien de grote kennis die drinkwaterbedrijven hebben over het grondwatersysteem en eventuele risico’s in dat systeem. De drinkwatersector wil haar betrokkenheid nadrukkelijk invulling geven. Hiervoor is het nodig dat niet alleen provincies, maar ook drinkwaterbedrijven een adviesrol krijgen bij de vergunningaanvragen, die in de Mijnbouwwet moet worden vastgelegd. Een andere ontwikkeling die onze aandacht heeft, is WKO (warmte-koude opslag) en geothermie. Het gebruik van aardwarmte wint snel aan populariteit als duurzame energiebron. Ook bij deze manier van energievoorziening moeten boringen worden gedaan op grote diepte waarbij het niet uitgesloten is dat er afvalstoffen vrijkomen. We volgen deze activiteiten kritisch waar het waterwingebieden betreft. Vitens juicht het gebruik van duurzame energie toe, maar het drinkwaterbelang staat voor ons op nummer één.

84

ALGEMEEN |

DE WAARDE VAN WATER - 2.8 Politiek | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN

Impactanalyse Vitens heeft met haar activiteiten impact op mens, milieu en maatschappij. Daarbij gaat het om zowel bedoelde als onbedoelde effecten. Per saldo voegen we waarde toe en hebben we een positieve impact op de samenleving. Die impact proberen we met al onze activiteiten te vergroten. Dit hoofdstuk vat de belangrijkste sociale, economische en milieutechnische effecten van ons werk kort samen.

Hoofdstuk 3: Impactanalyse 3.1 3.2 3.3 3.4

Waarom alles draait om impact Milieu-impact Economische impact Sociale impact

86 87 88 89

3.1 Waarom alles draait om impact Net als elk ander bedrijf heeft Vitens impact op de samenleving. Deze impact bestaat zowel uit bedoelde als onbedoelde effecten op sociaal, economisch en milieuvlak. Via deze impact willen wij waarde creëren en zorgen voor een positief effect van onze activiteiten op de maatschappij. In het waardecreatiemodel (hoofdstuk 2.1.1) is schematisch weergegeven hoe de impact op deze verschillende terreinen in de praktijk vorm krijgt.

86

ALGEMEEN | DE WAARDE VAN WATER |

IMPACTANALYSE - 3.1 Waarom alles draait om impact | FINANCIELE RESULTATEN

3.2 Milieu-impact Onze belangrijkste milieu-impact ligt op het vlak van energie, bron- en terreinbeheer en afval- en reststoffen. Deze impact proberen we zo veel mogelijk te reduceren. Zo zetten we restproducten die vrijkomen bij de productie van drinkwater zo veel mogelijk duurzaam in. Ook proberen we ons afval te hergebruiken. Energie- en CO2reductie behalen we door bijvoorbeeld pompen in ons productieproces zo efficiënt mogelijk af te stellen. In 2015 hebben we Nederlandse wind ingekocht, waarmee we ons energieverbruik volledig vergroenen. Vitens heeft circa 3.300 hectare aan natuur in beheer in de vorm van waterwingebieden. Het beheer van al deze terreinen gebeurt op duurzame wijze. Hiervoor krijgen we sinds 2011 het certificaat van de Barometer Duurzaam Terreinbeheer niveau Goud. Als we een echt duurzame impact op de maatschappij willen hebben - en dat is onze missie - dan hebben we de verantwoordelijkheid om onze klanten te helpen om duurzaam gebruik te maken van ons water. Als grootste drinkwaterbedrijf zien we het als onze verantwoordelijkheid om bewustwording over kraanwater bij onze klanten te vergroten. Onze klanten verwachten dat ook van ons. We willen onze klanten helpen te kiezen voor kraanwater en informeren hen over de manier waarop ze minder energie nodig hebben voor het verwarmen van water. In 2015 hebben we bijvoorbeeld met de WarmWaterWijzer, WaterSpaarders en ‘Overal Kraanwater Graag’ onze klant geholpen om duurzaam gebruik te maken van water.

87


IMPACTANALYSE - 3.2 Milieu-impact | FINANCIELE RESULTATEN

3.3 Economische impact Water wordt over het algemeen niet gezien als een product met grote economische impact. Toch is een goede waterkwaliteit noodzakelijk om Nederland aantrekkelijk te houden als vestigingsplaats voor andere gebruikers van grondwater, zoals de levensmiddelenindustrie. Daarom nemen we ook op dit vlak een actieve rol als beschermer van drinkwaterbronnen. Ons werk creëert economische activiteit en daarmee banen bij onder andere onze leveranciers en hun toeleveranciers. Daarnaast dragen de salarissen van onze medewerkers bij aan consumptieve bestedingen in Nederland. We houden onze kosten al jaren goed in de hand, zonder hierbij concessies te doen aan weten regelgeving, investeringen of innovatie. Hierdoor kunnen we ons tarief laag houden en blijven we financieel stabiel en solvabel. Zie paragraaf 2.1.1 voor een schematisch overzicht van het waardecreatiemodel van Vitens.

88


IMPACTANALYSE - 3.3 Economische impact | FINANCIELE RESULTATEN

3.4 Sociale impact Op sociaal vlak hebben we in de eerste plaats impact doordat we bijna 1.400 medewerkers in dienst hebben. In positieve zin, doordat we investeren in hun ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid. En ook in negatieve zin in de vorm van bedrijfsongevallen en ziekteverzuim. We investeren via diverse, op specifieke afdelingen ingerichte programma’s in de veiligheid van medewerkers. In Nederland heeft iedereen toegang tot betaalbaar kraanwater van topkwaliteit. En terecht, want het is een eerste levensbehoefte. We houden de prijs zo laag mogelijk om te zorgen dat niemand zonder hoeft te zitten. Daarom ageren we sterk tegen ontwikkelingen die leiden tot een hogere waterrekening, zoals belasting op leidingwater en precario. Voor klanten die de rekening ondanks het lage tarief toch niet kunnen betalen, hebben we maatregelen getroffen, zoals een coulant afsluitbeleid en afspraken met schuldhulpverleners. Daarnaast zetten we ons in voor de beschikbaarheid van goed drinkwater op lange termijn door ons actief te mengen in maatschappelijke thema’s die hier een potentieel risico voor vormen, zoals proefboringen naar schaliegas of mestbeleid. Zo beschikken we over 100 jaar nog steeds over goed water uit de kraan. We kijken ook over de grens en zetten onze expertise in op plekken waar schoon drinkwater minder vanzelfsprekend is. Tot nu toe hebben we bijgedragen aan een verbeterde toegang tot water en sanitaire voorzieningen voor miljoenen mensen in Afrika en Azië.

89


IMPACTANALYSE - 3.4 Sociale impact | FINANCIELE RESULTATEN

Financiële resultaten Vitens is een financieel gezonde onderneming. We boekten in 2015 een bedrijfsresultaat van € 93,3 miljoen (2014: € 77,6 miljoen). Dat resultaat is deels uitgekeerd aan de aandeelhouders en deels toegevoegd aan het eigen vermogen. Onze toegenomen solvabiliteit zorgt voor een gunstige financiële positie. Ook hebben we inmiddels de laagste netto-operationele kosten van de Nederlandse drinkwatersector én een van de laagste tarieven. Dit hoofdstuk schetst de financiële onderbouwing van deze resultaten.

Hoofdstuk 4: Financiële resultaten 4.1 Kerncijfers 91 4.2 Toelichting op de resultaten 92 4.3 Geconsolideerde resultaten 95 4.4 Geconsolideerde jaarrekening 97 4.5 Geconsolideerde winsten verliesrekening 98 en overig totaalresultaat 4.6 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 99 4.7 Geconsolideerd mutatieoverzicht 100 eigen vermogen 4.8 Toelichting op geconsolideerde 101 jaarrekening 4.9 Toelichting op geconsolideerde balans 110

4.10 Toelichting op geconsolideerde 120 winsten verliesrekening 4.11 Toelichting op het geconsolideerde 123 kasstroomoverzicht 4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde 124 jaarrekening 4.13 Enkelvoudige jaarrekening 130 4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 132 4.15 Overige gegevens 137 4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke 138 accountant 4.17 Overzicht uitstaande aandelen 144

4.1 Kerncijfers 2015 Klanten Aantal aansluitingen aantal per 31 december (x 1.000) Gemiddelde drinkwaterprijs € per m3 kleinverbruik (110 m3) Verbruik per aansluiting m3 kleinverbruik (consument) Personeel Aantal medewerkers in vaste dienst per 31 december Ondernemingsresultaten Totaal van de opbrengsten Netto-omzet Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen (Ebitda) Bedrijfsresultaat (Ebit) Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders Vitens N.V. Winstmarge Rentedekking Eigen vermogen Totaal vermogen Totaal rentedragende schulden Investeringen Solvabiliteit Weighted Average Cost of Capital (WACC) Materiële vaste activa per aansluiting

91

aantal

2014

2013

2012

2011

2.531

2.497

2.487

2.479

2.460

1,09

1,09

1,09

1,08

1,28

110

109

112

112

113

1.383

1.403

1.402

1.406

1.431

mln € mln € mln €

390,7 356,9 186,1

388,9 353,8 180,7

385,6 352,4 179,2

386,0 351,8 171,9

455,9 417,0 182,8

mln € mln €

93,3 55,4

77,6 42,1

80,4 39,3

74,1 29,6

83,8 36,0

% getal

14,2 4,9

10,8 5,1

10,2 4,4

7,7 3,9

7,9 3,8

mln € mln € mln €

471,7 1.714,4 992,6

421,2 1.713,7 1.027,6

438,3 1.711,0 1.043,4

386,1 1.682,6 1.044,6

398,3 1.680,4 1.058,5

mln € % %

102,3 27,5 5,1-5,5

106,8 24,6 4,6

116,1 25,6 4,8

106,2 22,9 4,5

103,3 23,7 5,0

661

666

665

661

662

€

ALGEMEEN | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE |

Kosten per aansluiting1 Operationele kosten Belastingen Afschrijvingen Financieringslasten Resultaat Vermogenskosten Totale kosten Niet-financieel Productie en inkoop, exclusief engros Levering aan klanten Niet in rekening gebracht (NIRG) Aantal actieve productiebedrijven

2015

2014

2013

2012

2011

– – – – – – –

72 2 40 15 15 30 144

72 3 38 16 15 31 144

74 3 39 17 12 29 145

74 29 41 18 15 33 177

mln m3

352,1

346,2

350,0

346,7

347,5

mln m3 %

330,8 6,1

325,1 6,1

329,7 6,3

329,8 5,9

329,2 5,7

96

96

96

96

96

€ € € € € € €

aantal

1. Berekend volgens Vewin-Benchmarkdefinities. Benchmarkgegevens over 2015 komen in september 2016 beschikbaar.

FINANCIELE RESULTATEN - 4.1 Kerncijfers

4.2 Toelichting op de resultaten Financieel Beleid Het financieel beleid van Vitens bestaat uit drie pijlers. Tarieven: ‘Vitens streeft naar zo laag mogelijke drinkwatertarieven, onder voorwaarde dat aan de continuïteitsdoelstelling wordt voldaan. Daarbij wordt gelijkmatigheid nagestreefd, teneinde grote fluctuaties over de jaren heen te vermijden.’ Continuïteit: De continuïteitsdoelstelling is gekoppeld aan de solvabiliteit van het bedrijf (aandeel eigen vermogen in het totale vermogen).

‘De solvabiliteit is vastgesteld op een eigen vermogen minimaal gelijk aan 25% van het balanstotaal en een garantievermogen (eigen vermogen + achtergestelde leningen) minimaal gelijk aan 30% van het balanstotaal.’ Dividend: Vitens wil haar aandeelhouders een redelijk rendement geven over het ingebrachte vermogen.

‘Dividend Beleid: • het dividend wordt gerelateerd aan het netto resultaat; • het bedrag aan dividend dat wordt uitgekeerd bedraagt minimaal 40% en maximaal 75% van het netto resultaat. Relevant hierbij is de benodigde toevoeging aan de reserves om de continuïteit van de onderneming te waarborgen (ten behoeve van investeringen in vaste activa of het versterken van de solvabiliteit); • jaarlijks wordt, binnen deze kaders, een dividendvoorstel ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen (RvC) en voor finale instemming aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Dit dividendvoorstel houdt rekening met de specifieke financiële omstandigheden van de onderneming.’

92


Compliance Binnen de drinkwatersector is sprake van een toenemende regulering, overeenkomstig maatschappelijke ontwikkelingen, op het gebied van transparantie. Transparantie gaat over openheid, verantwoording afleggen en toegankelijkheid. In de Drinkwaterwet zijn, met ingang van 2011, belangrijke financiële kaders opgenomen voor tariefbeheersing en solvabiliteit. Zo is een maximum gesteld aan de vermogenskosten die door drinkwaterbedrijven aan de klant in rekening mogen worden gebracht (tariefbeheersing) en is een maximum gesteld aan het toegestane aandeel van het eigen vermogen in het totale vermogen (solvabiliteit). De minister stelt tweejaarlijks voor 1 november beide financiële kaders vast voor de daarop volgende twee kalenderjaren. Voor 2014 en 2015 is de gewogen gemiddelde kostenvoet vastgesteld op 4,8% en een maximale toegestane solvabiliteit van 70%. Over 2015 is de gerealiseerde gemiddelde kostenvoet voor Vitens (voorlopig) uitgekomen op 5,1-5,5% (2014: 4,6%), dit is boven de gestelde norm. Vitens zal als gevolg hiervan de drinkwatertarieven met ingang van 2016 verlagen en zal de ‘overwinst 2015’ in 2017 extra aan de klant teruggeven. De solvabiliteit is ultimo 2015 uitgekomen op 27,5% (2014: 24,6%). Voor de jaren 2016 en 2017 is, op advies van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), de gewogen gemiddelde kostenvoet vastgesteld op 4,2%. Een ander aspect met betrekking tot tariefbeheersing betreft de transparantie van tarieven. De toezichthouder Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Autoriteit Consument en Markt (ACM) hebben in 2014 gemeld dat dit onvoldoende door de drinkwatersector was ingevuld. In 2015 is dit door de drinkwaterbedrijven, via de branchevereniging Vewin, opgepakt waarbij in gezamenlijkheid een kostprijsmodel is ontwikkeld wat inzicht biedt in toewijzing van kosten en tarieven naar de onderliggende producten en diensten. In 2015 heeft ILT, naast het toezicht op de tarieven, ook drie reality checks uitgevoerd naar compliance van de Drinkwaterwet en -regelgeving. Tijdens deze reality checks is een oordeel gevormd over de wijze waarop Vitens de naleving van wettelijke eisen heeft geborgd binnen haar organisatie. De checks hadden betrekking op de programmering van verstoringsoefeningen, hygiënisch werken en de energievoorziening bij onvoorziene omstandigheden.

FINANCIELE RESULTATEN - 4.2 Toelichting op de resultaten

4.2 Toelichting op de resultaten De drinkwaterbedrijven onder aanvoering van Vewin zijn in 1997 gestart met een vrijwillige benchmark. Daarin vergelijken de drinkwaterbedrijven de onderlinge prestaties op het gebied van milieu, waterkwaliteit, dienstverlening en financiën. In de nieuwe Drinkwaterwet is deze vorm van prestatievergelijking eens in de drie jaar verplicht gesteld met ingang van 2012. Dit betekent dat in 2016 de verplichte benchmark zal plaatsvinden over het jaar 2015. In 2016 zal op basis van de uitkomsten een verbeterplan moeten worden aangeleverd bij de ILT. Over 2014 heeft deze prestatievergelijking op vrijwillige basis plaatsgevonden. Hieruit blijkt dat Vitens met een bedrag van € 144 per aansluiting (sectorgemiddelde: € 173) het goedkoopste drinkwaterbedrijf is van Nederland. Wat betreft de operationele kosten is Vitens al jaren koploper met in 2014 € 72 per aansluiting (sectorgemiddelde: € 97). Conform de wettelijke verplichting vanuit het Drinkwaterbesluit is het kwaliteitsmanagement-systeem van Vitens gecertificeerd tegen NEN-EN-ISO9001. Uit de beoordeling van het kwaliteitsmanagementsysteem en uitgevoerde interne audits door de afdeling Audit & Advies blijkt dat diverse onderdelen van het systeem in het afgelopen jaar zijn verbeterd. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het systeem in staat is om kansen voor verbetering te onderkennen en verbeteracties door te voeren. Recent heeft ISO het initiatief genomen om de normen voor haar managementsystemen voortaan te ontwikkelen volgens een gemeenschappelijk besturingsmodel. Alle ISO-normeringen krijgen daarmee dezelfde basisstructuur (voor hoofdstuk- en paragraafindeling), gemeenschappelijke kerneisen alsook gemeenschappelijke termen en definities. De kern van dit besturingsmodel betreft de zogeheten ‘High Level Structure’ (HLS), kortweg bestaand uit een serie kerneisen waaraan elk managementsysteem minimaal dient te voldoen. Vitens zal dit gemeenschappelijke besturingsmodel toepassen voor haar managementsystemen. Hiervoor wordt in 2016 een eerste aanzet gegeven. Eind 2014 is het wetsvoorstel vennootschapsbelastingplicht overheidsbedrijven aangenomen. Op grond van deze wet worden Nederlandse publiekrechtelijke rechtspersonen per 1 januari 2016 belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting, waar voorheen overheidsbedrijven slechts belastingplichtig waren in een uitzonderingssituatie. NV’s zoals Vitens worden op basis van de Wet geacht met hun gehele vermogen een onderneming te drijven. Dat betekent dat Vitens

93


belastingplichtig zal worden voor de vennootschapsbelasting. De in het wetsvoorstel opgenomen algemene vrijstelling voor de uitoefening van overheidstaken zou uitkomst kunnen bieden voor Vitens. De drinkwaterbedrijven proberen via Vewin afspraken te maken met de Belastingdienst over de concrete invulling en gevolgen voor de drinkwatersector. Bovengenoemde ontwikkelingen, in combinatie met het nagenoeg realiseren van de continuïteitsdoelstelling (solvabiliteit), maakt het gewenst om het huidig Financieel Beleid tegen het licht te houden en waar wenselijk wijzigingen door te voeren. Hierbij hanteren we een tijdshorizon tot en met 2020. Het ‘nieuwe’ Financieel Beleid moet recht doen aan weten regelgeving (compliance), het belang van de klant en aandeelhouders dienen uitdagend, doch realistisch zijn voor Vitens. Dit wordt begin 2016 verder opgepakt en uitgewerkt. Tarieven Als gevolg van een permanente focus op het optimaliseren van de interne processen en gebruikmakend van aanwezige synergie- en schaalvoordelen is Vitens de afgelopen jaren in staat geweest om de drinkwatertarieven gelijk te houden. Op basis van het meerjarenplan 2016-2018 zal Vitens haar consumententarief in 2016 verlagen, middels aanpassing van het variabele m3 tarief met € 0,05 naar € 0,63 (2015: € 0,68). Het capaciteitstarief blijft in 2016 gelijk aan 2015 (€ 45 per huishouden). Het tarief voor zakelijk verbruik tot 4 m3 per uur wordt gelijkgesteld aan het consumententarief. De overige tarieven voor zakelijk verbruik met een leveringscapaciteit van 6 m3 per uur en groter blijven gelijk aan 2015. Dit geldt ook voor de capaciteitstarieven voor zowel de consumenten- als de zakelijke markt. Hierbij is de verwachting dat Vitens kan voldoen aan de maximale gewogen gemiddelde kostenvoet (WACC) van 4,2% over 2016. Investeringen Over 2015 is voor een bedrag van € 108,2 miljoen (2014: € 119,5 miljoen) aan investeringen gerealiseerd, exclusief bijdragen derden. Belangrijke projecten die in 2015 zijn afgerond zijn productiebedrijven Vechterweerd (Dalfsen), Harderwijk, Bunnik en La Cabine (Arnhem), infiltratieproject Epe, ‘End of Life’ procesautomatisering, reinwaterreservoir Spannenburg en werkordermanagement. Belangrijke doorlopende investeringsprojecten in 2016 zijn onder andere nieuwbouw productiebedrijf


4.2 Toelichting op de resultaten Nieuwegein en Heek, procesautomatisering, projecten BEEL (Beoordeling Externe Effecten Leidingen), transportleidingen Epe-Zutphen en Velddriel-Zetten. Treasury In 2015 heeft Vitens voor € 50,0 miljoen aan nieuwe leningen aangetrokken: twee van elk € 25,0 miljoen met looptijden van respectievelijk 22 en 30 jaar. Op bestaande leningen is een bedrag van € 39,7 miljoen afgelost. Daarnaast is de rekeningcourant positie gedaald met € 20,0 miljoen en heeft aflossing van een kasgeldlening plaatsgevonden van € 25,0 miljoen. Dit resulteert in een daling van de rentedragende verplichtingen in 2015 van € 34,7 miljoen. Vitens heeft een leningenportefeuille ultimo 2015 van € 815,5 miljoen (exclusief achtergestelde leningen). Bij de gewone bedrijfsuitoefening is in het verleden gebruik gemaakt van renteswaps (financiële instrumenten) om renterisico’s door (grote) mutaties in de rente op de variabele lening portefeuille te voorkomen. Deze instrumenten worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden.

94



4.3 Geconsolideerde resultaten Financieel gezien was 2015 voor Vitens een uitstekend jaar. Hoewel Vitens haar tarieven niet heeft laten stijgen, en de bedrijfskosten wel door inflatie zijn toegenomen, is het resultaat voor en na belastingen uitgekomen op € 55,4 miljoen. Dit is € 13,3 miljoen hoger dan 2014. De prijs voor drinkwater is voor de klant in 2015 iets hoger uitgevallen door indexatie van tarieven van belasting op leidingwater en precario. Een aantal gemeenten heft in 2015 precario op ondergrondse leidingen. Deze heffing wordt, via Vitens, in rekening gebracht bij de klanten in de betreffende gemeenten. Vitens heeft als publieke onderneming een bijdrage te leveren aan het verlagen van de maatschappelijke kosten. Onze unieke positie als drinkwaterbedrijf met een natuurlijk monopolie brengt de verantwoordelijkheid met zich mee om het geld van klanten en publieke aandeelhouders op een verantwoorde wijze te besteden. Omzet Het waterverbruik over 2015 (330,8 miljoen m³) is aanzienlijk hoger uitgevallen dan 2014 (325,1 miljoen m³). Dit wordt veroorzaakt door een warme zomerperiode en hoger zakelijk verbruik. Het gemiddelde verbruik per aansluiting kleinverbruik is nagenoeg gelijk gebleven: 110 m³ (2014: 109 m³). De netto-omzet is € 3,1 miljoen hoger uitgekomen op € 356,9 miljoen (2014: € 353,8 miljoen). De afgifte aan het net over 2015 is uitgekomen op het niveau van 352,1 miljoen m³ (2014: 346,2 miljoen m³). Het ‘Niet In Rekening Gebracht’ percentage (NIRG) komt daarmee voorlopig uit op 6,1% en is daarmee gelijk aan het definitieve NIRGpercentage over 2014 . De overige omzet is in 2015 met € 1,3 miljoen gedaald tot € 33,8 miljoen (2014: € 35,1 miljoen). Bedrijfskosten Het saldo van de bedrijfskosten is ten opzichte van 2014 gedaald met € 13,9 miljoen naar € 297,4 miljoen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een daling van de energiekosten (€ 5,7 miljoen) en lagere afschrijvingskosten (€ 10,3 miljoen), dit betreft lagere bijzondere waardeverminderingen van € 9,9 miljoen ten opzichte van 2014.

95


Afschrijvingen De afschrijvingen zijn in 2015 gedaald naar € 92,8 miljoen (2014: € 103,1 miljoen). Naast de reguliere afschrijvingen heeft Vitens € 4,0 miljoen aan reële-waarde mutaties (2014: € 6,1 miljoen) en € 0,8 miljoen aan bijzondere waardeverminderingen verantwoord (2014: € 11,2 miljoen). De reële-waarde mutaties hebben betrekking op afwaardering van kantoorgebouwen (€ 1,9 miljoen) en dienstwoningen (€ 2,1 miljoen). De bijzondere waardeverminderingen hebben voornamelijk betrekking op boekwaarden van vervangen leidingen (€ 0,5 miljoen), opwaardering van gronden (€ 0,7 miljoen) en vertragingsschade van lopende projecten (€ 1,5 miljoen). Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat over 2015 bedraagt € 93,3 miljoen (2014: € 77,6 miljoen). Financiële baten en lasten Het saldo financiële baten en lasten is in 2015 gestegen naar € 37,9 miljoen (2014: € 35,5 miljoen). Dit wordt veroorzaakt doordat Vitens in 2015 in tegenstelling tot 2014 een extra last heeft moeten nemen voor concessie uitkeringen van € 1,7 miljoen (2014: vrijval € 3,2 miljoen). Daarnaast heeft Vitens blijvend geprofiteerd van een lage marktrente en zijn begin 2015 twee nieuwe leningen aangetrokken met looptijden van 22 en 30 jaar (€ 50 miljoen). De renteniveaus zijn voor 83% (2014: 78,2%) van het vreemd vermogen gefixeerd voor meerdere jaren. Dit geeft stabiliteit in de rentekosten over de jaren en vermindert de invloed van schommelingen in de marktrente. Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders Het nettoresultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Vitens bedraagt in 2015 € 55,4 miljoen (2014: € 42,1 miljoen). Eigen vermogen Het eigen vermogen stijgt in 2015 met € 50,5 miljoen naar € 471,7 miljoen. De stijging wordt veroorzaakt door een daling van de afdekkingsreserve als gevolg van een stijging van de waarde van derivaten (€ 12,0 miljoen), toevoeging van het resultaat 2015 (€ 55,4 miljoen), het in 2015 uitgekeerd dividend over boekjaar 2014 (-/- € 16,8 miljoen) en een verlaging van de herwaarderingsreserve van dienstwoningen (-/- € 0,1 miljoen).

FINANCIELE RESULTATEN - 4.3 Geconsolideerde resultaten

4.3 Geconsolideerde resultaten De afdekkingsreserve voor ongerealiseerde aanpassingen in de reële waarde van financiële instrumenten als gevolg van toepassing van ‘cash flow hedge accounting’ stijgt in 2015 als gevolg van een iets hogere marktrente met € 12,0 miljoen naar een negatieve waarde van € 89,3 miljoen (2014: € 101,3 miljoen). De solvabiliteit (eigen vermogen) komt per 31 december 2015 uit op 27,5% (2014: 24,6%) en de solvabiliteit (garantievermogen) komt per 31 december 2014 uit op 31,9% (2014: 29,7%) en komt daarmee rond de doelstelling (respectievelijk 25% en 30%) uit zoals geformuleerd in het financieel beleid. Na vaststelling van het voorstel voor winstbestemming zal over 2015 € 33,3 miljoen worden toegevoegd aan de reserves en een gewoon dividend van € 22,1 miljoen worden uitgekeerd, na behandeling van het dividendbesluit in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Kasstroom/financiering De kasstroom uit operationele activiteiten € 147,3 miljoen (2014: € 130,0 miljoen) is ruim toereikend om de investeringsactiviteiten van € 99,4 miljoen (2014: € 104,4 miljoen) te financieren en het dividend uit te keren. Dit maakte het opnieuw mogelijk af te lossen op rentedragende schulden. In 2015 is voor € 50,0 miljoen aan nieuwe leningen aangetrokken (2014: € 29,6 miljoen) en voor € 39,6 miljoen op bestaande leningen afgelost (2014: € 59,5 miljoen). Daarnaast is in 2015 een kasgeldlening van € 25 miljoen afgelost en is het saldo rekening-courant met € 20 miljoen gedaald. De netto investeringen bedragen in 2015 € 102,3 miljoen (2014: € 106,8 miljoen). Voor 2016 is de verwachting dat het investeringsniveau op een vergelijkbaar niveau zal uitkomen.

96


FINANCIELE RESULTATEN - 4.3 Geconsolideerde resultaten

4.4 Geconsolideerde jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december Activa [1] [2] [3]

Passiva In miljoenen euro’s Vaste activa Materiële vaste activa Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Overige financiële activa

31-12-2015

31-12-2014 [6]

1.673,1 5,1

1.663,4 5,9

4,9

7,7 1.683,1

[4] [5]

Vlottende activa Handels- en overige vorderingen Vaste activa aangehouden voor verkoop Totaal activa

31,3 –

1.677,0 36,0 0,7

31,3 1.714,4

36,7 1.713,7

[7] [8] [9] [10] [11] [12]

In miljoenen euro’s Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve Afdekkingsreserve Overige reserves Resultaat boekjaar Totaal eigen vermogen Verplichtingen Langlopende verplichtingen Egalisatierekening bijdragen van derden Achtergestelde geldleningen Langlopende geldleningen Derivaten Voorzieningen personeelsbeloningen Overige voorzieningen

31-12-2015 5,8 147,2

31-12-2014 5,8 147,2 0,1 -101,3 327,3 42,1

-89,3 352,6 55,4 471,7

421,2

50,6

42,2

62,9 815,5 89,3 6,5

75,5 857,9 101,3 5,3

1,2

8,8 1.026,0

[13]

Kortlopende verplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten Belastingverplichtingen Rentedragende verplichtingen Korte termijn personeelsbeloningen Overlopende passiva Totaal passiva

1.091,0

158,3

95,4

13,5 9,5 26,7

14,7 54,5 26,8

8,7

10,1 216,7 1.714,4

201,5 1.713,7

Noten in de linkermarge van tabellen verwijzen naar de toelichting in paragraaf 4.9.

97


FINANCIELE RESULTATEN - 4.4 Geconsolideerde jaarrekening

4.5 Geconsolideerde winsten verliesrekening en overig totaalresultaat [15]

[16]

[17]

[18] [19] [20]

In miljoenen euro’s Netto-omzet uit hoofde van levering van goederen en diensten Overige omzet Totaal omzet uit doorlopende bedrijfsactiviteiten Bedrijfskosten Kosten uitbesteed werk en inhuur personeel Grondwaterbelastingen en -heffingen Overige kosten Personeelskosten Afschrijvingen, reële-waardemutaties en bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa Totaal bedrijfskosten

2015 356,9

33,8

Financiële lasten Aandeel in resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint ventures

Resultaat voor en na belastingen Waarvan: Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Vitens

98

35,1 390,7

388,9

Geconsolideerd overzicht van overig totaal resultaat In miljoenen euro’s Resultaat voor en na belastingen Mutatie in effectief dekkende rentederivaten Totaalresultaat Waarvan: Resultaat toe te rekenen aan aandeelhouders van Vitens

28,7

28,6

4,8

4,7

86,6 84,5 92,8

92,9 82,0 103,1

Bedrijfsresultaat [21] [22]

2014 353,8

2014 42,1 -43,4 -1,3

67,4

-1,3

Het is niet de verwachting dat de mutaties in effectief dekkende rentederivaten in de toekomst zullen worden geherclassificeerd naar de winsten verliesrekening. Noten in de linkermarge van tabellen verwijzen naar de toelichting in paragraaf 4.10.

297,4

311,3

93,3

77,6

-38,0 0,1

2015 55,4 12,0 67,4

-35,2 -0,3

-37,9

-35,5

55,4

42,1

55,4

42,1

ALGEMEEN | DE WAARDE VAN WATER | IMPACTANALYSE | FINANCIELE RESULTATEN - 4.5 Geconsolideerde winsten verliesrekening en overig totaalresultaat

4.6 Geconsolideerd kasstroomoverzicht [23] Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2015 55,4

In miljoenen euro’s Resultaat voor en na belastingen

2014 42,1

[1,21] [1,20]

[21] [20]

[7] [11,12] [3]

Aanpassingen voor: Financiële lasten Afschrijvingen, reële-waardemutaties, en bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa Amortisatie egalisatierekening bijdragen van derden Dotatie/ vrijval voorzieningen Overige mutaties financiële vaste activa

38,0 91,9

35,2 102,2 [9] [9]

-1,5

-1,2

-2,2 0,1

-2,7 0,3

[8]

126,3

[4]

[7]

[11,12]

Veranderingen in werkkapitaal: Handels- en overige vorderingen Handelsschulden en overlopende passiva Ontvangsten egalisatierekening bijdragen van derden

[3] 133,8

4,7 -1,0

-4,6 -8,2

9,9

8,6 -4,2 -4,4 167,3

Betaalde rente

-40,3

-37,3

Kasstroom uit operationele activiteiten

147,3

130,0

99

Opgenomen langlopende geldleningen Aflossingen langlopende geldleningen Aflossingen achtergestelde geldleningen Ontvangen aflossingen op leningen Betaald dividend Ontvangen van deelnemingen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom

13,6 -7,7 187,6

Onttrekkingen voorzieningen Kasstroom uit operationele bedrijfsactiviteiten

[6] [3]

In miljoenen euro’s Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen Kasstroom uit investeringsactiviteiten


Rentedragende verplichtingen per 1 januari Rentedragende verplichtingen per 31 december Mutatie rentedragende verplichtingen

FINANCIELE RESULTATEN - 4.6 Geconsolideerd kasstroomoverzicht

2015 -100,0

2014 -106,7

0,6

2,3 -99,4

-104,4

50,0

29,6

-27,1

-46,9

-12,5

-12,6

2,8

3,7

-16,8 0,7

-15,7 2,0 -2,9

-39,9

45,0

-14,3

-54,5

-40,2

-9,5

-54,5

45,0

-14,3

4.7 Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen In miljoenen euro’s

Aandelenkapitaal

Per 1 januari 2014 Resultaat boekjaar 2014 Overig totaal resultaat 2014 Totaal resultaat 2014 Bestemming resultaat 2013 Vrijval herwaarderingsreserve Dividenduitkering gewone aandelen Per 31 december 2014 Resultaat boekjaar 2015 Overig totaal resultaat 2015 Totaal resultaat 2015 Bestemming resultaat 2014 Vrijval herwaarderingsreserve Dividenduitkering gewone aandelen Per 31 december 2015

Agioreserve gewoon kapitaal

Herwaarderingsreserve1

Afdekkingsreserve2

Overige reserves2

Resultaat boekjaar

Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Vitens

5,8

147,2

0,2

-57,9

303,7

39,3

438,3

– – –

– – –

– – –

– -43,4 -43,4

– – –

42,1 – 42,1

42,1 -43,4 -1,3

– – – 5,8

– – – 147,2

– -0,1 – 0,1

– – – -101,3

39,3 – -15,7 327,3

-39,3 – – 42,1

– -0,1 -15,7 421,2

– – –

– – –

– – –

– 12,0 12,0

– – –

55,4 – 55,4

55,4 12,0 67,4

– – – 5,8

– – – 147,2

– -0,1 – –

– – – -89,3

42,1 – -16,8 352,6

-42,1 – – 55,4

– -0,1 -16,8 471,7

1. De herwaarderingsreserve heeft betrekking op de herwaardering van dienstwoningen. De reserve is ultimo 2015 nihil (2014: € 0,1 miljoen). 2. Het saldo van de overige reserves en de negatieve afdekkingsreserve is vrij uitkeerbaar.

100


FINANCIELE RESULTATEN - 4.7 Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen

4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening Algemeen Vitens is een naamloze vennootschap die statutair gevestigd is in Zwolle, kantoorhoudende te Oude Veerweg 1, 8019 BE Zwolle, en waarvan de aandelen worden gehouden door gemeenten en provincies in haar verzorgingsgebied. De belangrijkste activiteiten van Vitens zijn het oppompen van grondwater, het zuiveringsproces hiervan en de distributie van drinkwater. Deze jaarrekening 2015 is op 22 maart 2016 ondertekend door de directie en door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen zal de jaarrekening ter vaststelling voorleggen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 22 april 2016. IFRS De jaarrekening van Vitens is opgesteld op basis van de International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard door de Europese Unie (EU). IFRS omvat zowel de IFRS-standaarden als de International Accounting Standards die door de International Accounting Standards Board (IASB) zijn uitgebracht, en de interpretaties van IFRS- en IAS-standaarden, uitgebracht door het International Financial Reporting Interpretations Committee (IFRIC), respectievelijk het Standing Interpretations Committee (SIC). De belangrijkste grondslagen voor waardering en resultaatbepaling die zijn gehanteerd bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening worden hierna beschreven. Het historische kostenprincipe wordt gehanteerd. In afwijking hiervan geldt dat bepaalde activa en verplichtingen, met name dienstwoningen, kantoorgebouwen, vaste activa aangehouden voor verkoop en derivaten, tegen reële waarde worden gewaardeerd. Tenzij anders vermeld, zijn deze waarderingsgrondslagen consistent toegepast voor alle boekjaren die in deze jaarrekening zijn opgenomen. De jaarrekening is gepresenteerd in miljoenen euro’s (functionele en presentatie valuta) en afgerond naar het dichtsbijzijnde getal. Nieuwe en/of gewijzigde IFRS-standaarden De International Accounting Standards Board (IASB) en de International Financial Reporting Interpretations Committee (IFRIC) hebben in 2015 geen nieuwe en/of gewijzigde standaarden en interpretaties uitgebracht, die vanaf boekjaar 2015 van toepassing zijn voor Vitens.

101


Enkele nieuwe standaarden en wijzigingen op standaarden en interpretaties zijn effectief voor boekjaren die beginnen na 1 januari 2015, en zijn niet toegepast bij het opstellen van deze geconsolideerde jaarrekening. Onderstaande standaarden en interpretaties zullen mogelijk een impact hebben op de geconsolideerde jaarrekening van Vitens. De impact hiervan wordt nog onderzocht: • IFRS 16 Leases, betreft on balance verwerking van alle leases, van kracht voor boekjaren vanaf 1 januari 2019; • IFRS 9 Financiële instrumenten, betreft een vereenvoudiging van waarderingsmodellen van financiële vaste activa, van kracht voor boekjaren vanaf 1 januari 2018; • IFRS 15 Omzet als gevolg van contracten met klanten. Deze standaard bepaalt de principe van omzetneming bij contracten met klanten volgens een vijfstappenplan en vervangt IAS 18 en IAS 11, de standaard is effectief vanaf 1 januari 2017. Grondslagen voor de consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening staan de financiële gegevens van Vitens en haar groepsmaatschappijen, waarin Vitens direct of indirect een beslissende invloed uitoefent op het zakelijke en financiële beleid. De activa, passiva en de resultaten van deze groepsmaatschappijen worden volledig in de consolidatie opgenomen. In het geval dat het belang in de geconsolideerde vennootschap minder dan 100% bedraagt, wordt een aandeel van derden in het eigen vermogen en in het resultaat opgenomen. De resultaten van de groepsmaatschappijen die in de loop van het boekjaar zijn verworven of afgestoten, worden in de geconsolideerde winsten verliesrekening opgenomen vanaf de datum van toetreding tot de groep respectievelijk tot de datum van afstoting. De grondslagen voor de balans en resultaatbepaling, alsmede het boekjaar, van de groepsmaatschappijen zijn overeenkomstig aan die van Vitens. Belangen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures worden niet betrokken in de consolidatie. Intercompany-transacties, balansposten en ongerealiseerde winsten op transacties tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd.

FINANCIELE RESULTATEN - 4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening

4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

afgeleid van de WOZ-waarde. Voor de ongerealiseerde waardewijzigingen wordt een herwaarderingsreserve gevormd.

Materiële vaste activa De post materiële vaste activa is onderverdeeld in de volgende categorieën: • bedrijfsgebouwen en terreinen; • kantoorgebouwen; • dienstwoningen; • machines en installaties; • leidingen; • andere vaste bedrijfsmiddelen; • werken in uitvoering; • gronden hulpstoffen (voorraden).

Investeringen gedurende het boekjaar worden gewaardeerd tegen de aanschaffingsprijs verminderd met eventueel verkregen subsidies en overige bijdragen. Onder aanschaffingsprijs wordt verstaan de verkrijgingsprijs, hetzij de vervaardigingsprijs, hetzij waardering op reële waarde in de situatie van overgenomen vennootschappen. De kostprijs van zelfvervaardigde activa bestaat uit directe kosten van vervaardiging en toeslagen voor indirecte productiekosten.

Bedrijfsgebouwen en terreinen, machines en installaties, leidingen en andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of de vervaardigingsprijs. Als eerste waardering bij toepassingen van IFRS (2006) heeft waardering tegen reële waarde plaatsgevonden. Deze reële waarde wordt verondersteld als ‘deemed cost’ waarbij afschrijvingen jaarlijks in mindering worden gebracht. Kantoorgebouwen worden gewaardeerd volgens de reële waardemethode in overeenstemming met IAS 16.31. Correcties voor een lagere reële waarde van de kantoorgebouwen worden in eerste instantie in mindering gebracht op een positieve herwaarderingsreserve en het meerdere wordt rechtstreeks ten laste van de winsten verliesrekening verantwoord. Aanpassingen naar een hogere waardering van de kantoorgebouwen worden voor zover zij een aanpassing zijn op in eerdere jaren verantwoorde afwaarderingen ten gunste van de winsten verliesrekening verantwoord; de resterende aanpassing van de herwaardering wordt verantwoord in een herwaarderingsreserve. Taxaties van kantoorgebouwen vinden periodiek plaats. Dienstwoningen zijn woningen die staan op waterwingebieden van Vitens en worden verhuurd tegen marktconforme huurprijzen aan (ex-)Vitenswerknemers. Vitens merkt deze woningen aan als materieel vast actief in overeenstemming met IAS 16, waarbij waardering plaatsvindt tegen reële waarde en mutaties in het eigen vermogen worden verantwoord (herwaarderingsreserve). De reële waarde wordt onder andere

102


Materiële vaste activa worden afgeschreven op basis van de lineaire methode over de verwachte gebruiksduur van de verschillende componenten waaruit het betrokken actief bestaat. De afschrijving start op moment van ingebruikname van de betreffende activa. De gebruiksduren van de componenten waaruit de activacategorieën bestaan, zijn als volgt opgebouwd: • bedrijfsgebouwen 40 jaar, terreinvoorzieningen 15 jaar en terreinen (grond) worden niet afgeschreven; • kantoorgebouwen en dienstwoningen 40 jaar; • productielocaties civieltechnisch 40 jaar, elektrotechnisch en werktuigbouwkundig 15 jaar; • overige machines en installaties 15 jaar; • leidingen: hoofdleidingen 50 jaar en aansluitleidingen 331/3 jaar; • andere vaste bedrijfsmiddelen 3-5 jaar; • werken in uitvoering worden niet afgeschreven; • gronden hulpstoffen (voorraden) worden niet afgeschreven. De verwachte gebruiksduur, de restwaarde en afschrijvingsmethoden worden jaarlijks geëvalueerd en indien nodig aangepast. Winsten of verliezen bij afstoting worden bepaald aan de hand van de opbrengsten en de op moment van afstoting geldende boekwaarde. Toerekening van rentekosten vindt plaats in overeenstemming met IAS 23 aan


4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening projecten in aanbouw. Rentekosten worden toegerekend aan projecten die gestart zijn na 1 januari 2009 met een verwachte looptijd langer dan 12 maanden en een verwacht investeringsbedrag groter dan € 1 miljoen. Toerekening van de rentekosten vindt plaats op basis van de gewogen gemiddelde rente over de rentedragende schulden (2015: 3,75%; 2014: 3,91%). Bijzondere waardeverminderingen vaste activa Indien omstandigheden hiertoe aanleiding geven wordt vastgesteld of sprake is van bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van deze activa. Voor de activa is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van de reële waarde minus verkoopkosten of de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen. Het bedrag van de afwaardering wordt ten laste gebracht van de winsten verliesrekening en zichtbaar in noot [20] afschrijvingen. Nadat een verlies wegens bijzondere waardevermindering is verwerkt, wordt de jaarlijkse afschrijving aangepast aan de herziene boekwaarde verminderd met de restwaarde. Indien het bedrag van de afwaardering groter is dan de boekwaarde van het actief, moet worden bezien of een voorziening op basis van verplichtingen moet worden gevormd. In 2014 en 2015 heeft het management aanwijzingen voor mogelijke bijzondere waardeverminderingen geïdentificeerd. Als gevolg hiervan heeft in 2014 en 2015 bijzondere waardevermindering plaatsgevonden op een aantal gronden, procesautomatisering, installaties, leidingen en vertragingsschade lopende projecten.

waarde) en vanaf dat moment worden waardemutaties van de geassocieerde deelnemingen direct opgenomen in de winsten verlies-rekening (equity methode). Joint ventures zijn overeenkomsten waarbij Vitens, tezamen met een of meerdere partijen, activiteiten uitvoert waarbij alle partijen gezamenlijk de zeggenschap uitoefenen. Investeringen in geassocieerde deelnemingen waarop Vitens invloed van betekenis uitoefent en belangen in joint ventures worden gewaardeerd volgens de ‘equity methode’. De boekwaarde van de geassocieerde deelneming of de joint venture omvat de goodwill die bij de overname is betaald en het aandeel van Vitens in de wijzigingen in het eigen vermogen van de geassocieerde deelneming, respectievelijk joint venture na het moment van overname. Overige financiële activa De overige financiële activa betreffen verstrekte leningen en vorderingen en zijn gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs verminderd met eventuele bijzondere waardeverminderingen. Derivaten Bij de gewone bedrijfsuitoefening wordt gebruik gemaakt van derivaten (financiële instrumenten) om renterisico’s te beperken. Het doel van dit beheer is de invloed van veranderingen in rentetarieven op de resultaten te beperken. Rentederivaten worden gebruikt om de leningenportefeuille te sturen op het gewenste risicoprofiel en worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden. Deze rentederivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde vanaf het moment dat het contract is afgesloten (trade date). De reële waarde is een resultante van de ontwikkelingen van de marktrente en de vastgestelde rente van het onderliggende derivaat. Veranderingen in de reële waarde van derivaten worden standaard verantwoord in de winsten verliesrekening. De afgesloten rentederivaten worden aangemerkt als hedge-instrumenten.

Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Geassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waar Vitens, direct of indirect, invloed van betekenis op uitoefent op het financiële en operationele beleid, maar geen beslissende zeggenschap over heeft. Over het algemeen is hier sprake van als Vitens tussen de 20% en 50% van de stemrechten kan uitoefenen. Geassocieerde deelnemingen worden bij verwerving gewaardeerd tegen kostprijs (zijnde de reële

103



4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening Vitens hanteert onderstaande waarderingshiërarchie: • niveau 1: genoteerde (niet-aangepaste) koersen op actieve markten voor identieke activa of verplichtingen; • niveau 2: overige methoden waarbij alle variabelen een significant effect op de verwerkte reële waarde hebben en direct of indirect waarneembaar zijn; • niveau 3: methoden waarbij variabelen worden gehanteerd die een significant effect hebben op de verwerkte reële waarde, doch niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens. De derivaten zijn in de waarderingshiërarchie gewaardeerd op de niveau 2 methode, waarbij variabelen met een significant effect op de verwerkte reële waarde direct of indirect waarneembaar zijn. Vitens hanteert een netto contante waardeberekening, rekening houdend met kredietrisico. Relevante variabelen die van toepassing zijn voor waardering derivaten betreffen (i) contante waarden van rentebetalingen; en (ii) geprognosticeerde rentecurves. Door toepassing van rentederivaten wordt een vaste cash outflow gerealiseerd. Vitens betaalt vastrentend op het derivaat, terwijl de betaalde korte termijnrente op roll-over leningen wordt betaald uit de ontvangst van de korte rente op het derivaat. Een hedge wordt geacht effectief te zijn indien, vanaf het begin en gedurende de looptijd van de hedge-relatie, verwacht wordt dat veranderingen van de cashflows van het gehedgde item vrijwel volledig worden afgedekt door veranderingen in de cashflows van het hedge-instrument. Is dit het geval, dan worden de schommelingen in de reële waarde van de derivaten ten gunste/ten laste van de afdekkingsreserve (eigen vermogen) verantwoord (hedge accounting). Indien het derivaat zich niet langer kwalificeert als hedge-instrument worden de schommelingen in de reële waarde ten gunste/ ten laste van de winsten verliesrekening gebracht.

waardeverminderingen bepaalt de vennootschap de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardeverminderingen, en verwerkt dit direct in de winsten verliesrekening. Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Het waardeverminderingsverlies dat daarvoor opgenomen was, dient te worden teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt verwerkt in de winsten verliesrekening. Waarderingen tegen reële waarde Vitens hanteert onderstaande waarderingshiërarchie voor het bepalen van de reële waarde: • niveau 1: genoteerde (niet-aangepaste) koersen op actieve markten voor identieke activa of verplichtingen; • niveau 2: overige methoden waarbij alle variabelen een significant effect hebben op de verwerkte reële waarde en direct of indirect waarneembaar zijn; • niveau 3: methoden waarbij variabelen worden gehanteerd die een significant effect hebben effect op de verwerkte reële waarde, doch niet zijn gebaseerd op waarneembare marktgegevens.

Bijzondere waardeverminderingen financiële vaste activa Voor financiële instrumenten beoordeelt de vennootschap op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij objectieve aanwijzingen voor bijzondere

104



4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening In onderstaande tabel zijn de financiële activa en verplichtingen opgenomen die worden gewaardeerd tegen reële waarde. Zie voor de toelichting van kantoorgebouwen en dienstwoningen die worden gewaardeerd tegen reële waarde de toelichting bij de grondslag ‘materiële vaste activa.’ De toelichting bij vaste activa aangehouden voor verkoop die worden gewaardeerd tegen reële waarde is te vinden bij de grondslag ‘Activa aangehouden voor verkoop.’ De toelichting bij derivaten die worden gewaardeerd tegen reële waarde staat bij de grondslag van ‘Derivaten’. Waarderingen tegen reële waarde per 31-12-2015 in miljoenen euro's Activa Kantoorgebouwen Dienstwoningen Vaste activa aangehouden voor verkoop Totaal activa Passiva Derivaten Totaal passiva Waarderingen tegen reële waarde per 31-12-2014 in miljoenen euro's Activa Kantoorgebouwen Dienstwoningen Vaste activa aangehouden voor verkoop Totaal activa Passiva Derivaten Totaal passiva

Niveau 1

Niveau 2

Niveau 3

Handels- en overige vorderingen Handels- en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs onder aftrek van een waardecorrectie in verband met mogelijke oninbaarheid. Saldering en presentatie van handels- en overige vorderingen op en ontvangen voorschotten van verbruikers vindt plaats op basis van afrekengroepen: een groeperingsmethodiek van klanten op basis van in de tijd gespreide meteropnames ter bepaling van het te factureren waterverbruik. Handels- en overige vorderingen worden niet langer opgenomen als de gelden zijn ontvangen of als oninbaarheid is vastgesteld.

Totaal

– – – –

32,9 – – 32,9

– 4,9 – 4,9

32,9 4,9 – 37,8

– –

89,3 89,3

– –

89,3 89,3

Niveau 1

Niveau 2

Niveau 3

Totaal

– – – –

35,1 – 0,7 35,8

– 7,1 – 7,1

35,1 7,1 0,7 42,9

– –

101,3 101,3

– –

101,3 101,3

Vaste activa aangehouden voor verkoop Vaste activa die worden aangehouden voor verkoop, en verplichtingen die daaraan zijn toe te wijzen, worden separaat getoond op de balans. Activa worden als zodanig aangemerkt indien Vitens zich heeft gecommitteerd het actief te verkopen, het verkoopproces in gang is gezet en de vermoedelijke verkoop binnen een jaar is afgerond. Op deze activa wordt niet meer afgeschreven en vindt afwaardering plaats naar reële waarde, verminderd met de verwachte verkoopkosten indien deze waarde lager is dan de boekwaarde. Liquide middelen De post liquide middelen bestaat uit banktegoeden en contanten en wordt gewaardeerd tegen reële waarde, hetgeen overeenkomt met de nominale waarde. Schulden aan bankinstellingen worden verantwoord onder de rentedragende verplichtingen. Egalisatierekening bijdragen van derden De egalisatierekening bijdragen van derden wordt overeenkomstig IFRIC 18 sinds 2010 gewaardeerd tegen de van derden ontvangen bijdragen in aanleg van aansluitleidingen verminderd met amortisaties. De amortisatie van de egalisatierekening vindt plaats in 331/3 jaar en is gelijk gesteld aan de afschrijvingstermijn van de investeringen in aansluitleidingen. De jaarlijkse amortisatie wordt verantwoord onder de overige omzet. Rentedragende verplichtingen De rentedragende verplichtingen zijn bij opname gewaardeerd tegen reële waarde onder aftrek van transactiekosten. Vervolgens vindt waardering plaats tegen

105



4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening geamortiseerde kostprijs met behulp van de effectieve rentemethode. De binnen een jaar vervallende aflossingsverplichtingen van de langlopende verplichtingen worden gepresenteerd onder de kortlopende verplichtingen. Voorzieningen personeelsbeloningen De reorganisatievoorziening is gevormd ter dekking van de verplichtingen uit het sociaal plan. De kosten die voortvloeien uit het sociaal plan worden voornamelijk veroorzaakt door de kosten die gemoeid zijn met herplaatsing van boventallige medewerkers. De berekening is gebaseerd op het aantal boventalligen met daarbij totale loonkosten, een reële benadering van de (gemiddelde) leeftijd en de te verwachten begeleidingsperiode. De jubileumvoorziening is gevormd ten behoeve van toekomstige jubileumuitkeringen en is actuarieel berekend. Hierbij is rekening gehouden met de overlevingstabel 2012 voor mannen en vrouwen, toekomstig personeelsverloop en salarisstijgingen. De voorzieningen personeelsbeloningen zijn contant gemaakt tegen een nominale rekenrente van 3,75% (2014: 3,91%). Het kortlopend deel van de voorziening personeelsbeloningen wordt verantwoord onder de kortlopende verplichtingen. Overige voorzieningen Genoemde voorzieningen worden gevormd indien: • per balansdatum een juridisch afdwingbare en/of feitelijke verplichting bestaat die voortvloeit uit gebeurtenissen vóór de balansdatum; • het aannemelijk is dat een uitstroom van middelen zal plaatsvinden om de verplichting af te wikkelen; • een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de verplichting; • de voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting nodig zijn, tenzij het effect van de tijdswaarde van geld significant is. In dat geval wordt de voorziening gewaardeerd tegen contante waarde; • het kortlopend deel van de overige voorzieningen wordt verantwoord onder de kortlopende verplichtingen.

106


Collectieve regelingen Vitens kent een Pensioen- en Flexibele Uittredingsregeling voor huidige en voormalige werknemers. De pensioenen zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds ABP en de Flexibele Uittreding bij Stichting Flexibel Uittreden Nutsbedrijven en is daarmee indirect ondergebracht bij het Pensioenfonds ABP. Het betreffen collectieve regelingen waarbij meerdere werkgevers zijn aangesloten en zijn in wezen toegezegdpensioenregelingen, waarbij de pensioenuitkering gebaseerd is op de lengte van het dienstverband en het gemiddeld salaris van de werknemer gedurende dit dienstverband. De pensioenregelingen kunnen worden aangemerkt als ‘multi-employer funds’. IAS 19 verlangt dat bepaalde informatie inzake toegezegd-pensioenregelingen wordt toegelicht in de jaarrekening. Met name het saldo van de met de regeling samenhangende activa en passiva dient in de balans te worden opgenomen als een vordering of verplichting. Beide pensioenfondsen hebben aangegeven dat zij niet in staat zijn om aan de deelnemende ondernemingen de informatie te verschaffen die noodzakelijk is inzake toegezegd-pensioenregelingen. Daarom worden beide regelingen behandeld als toegezegde-bijdragen-regelingen en worden de verschuldigde pensioenpremies over het boekjaar als pensioenlasten in het resultaat verantwoord. De verwachte pensioenslasten voor 2016 bedragen € 8,9 miljoen (2015: werkelijk € 8,5 miljoen). De beleidsdekkingsgraad van het ABP bedraagt ultimo 2015 98,7% (2014: 101,1%). Dat is niet voldoende waardoor in 2016 een premieopslag zal plaatsvinden van 1%. De totale premie voor ouderdoms- en nabestaandenpensioen komt bij ABP per 1 april 2016 uit op 18,8%. De premieopslag geldt in principe voor vijf jaar. Kortlopende verplichtingen De kortlopende verplichtingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Een kortlopende verplichting wordt opgenomen in de balans zodra Vitens contractpartij is en/of een concrete dienst of levering van goederen heeft plaatsgevonden. Leaseovereenkomsten Door Vitens zijn operationele leaseovereenkomsten aangegaan voor een groot deel van het wagenpark. De risico’s en voordelen die verband houden met het eigendom van


4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening de betrokken activa zijn niet overgedragen aan de lessee. Als gevolg hiervan worden betalingen uit hoofde van deze leaseovereenkomsten op tijdsevenredige basis verwerkt als last in het resultaat. Netto-omzet uit hoofde van levering van goederen en diensten De netto-omzet bestaat uit de vastrechtvergoeding en de vergoeding voor levering van drinkwater. De verantwoording van de drinkwateropbrengsten wordt gebaseerd op het totaal aan derden geleverde hoeveelheid water. De omzetgegevens worden verkregen uit metingen bij klanten en, voor wat betreft het nog niet afgerekend deel, uit schattingen op basis van ervaringscijfers. Over de netto-omzet geheven omzetbelasting en belasting op leidingwater worden niet in de omzet begrepen. De netto-omzet wordt genomen op het moment dat de voordelen van eigendom zijn overgedragen op de koper. Overige omzet Onder de overige omzet worden opbrengsten verantwoord die niet direct gerelateerd zijn aan de kernactiviteiten. De overige omzet bestaat onder meer uit de volgende posten: • opbrengsten verhuizingen/nieuwe aansluitingen en incasso. Bij verhuizingen/nieuwe aansluitingen brengt Vitens een extra bijdrage in rekening in verband met de administratieve afhandeling; • opbrengst brandkranen. Dit betreft deels een eenmalige bijdrage en een jaarlijkse terugkerende vergoeding ten behoeve van het onderhoud; • opbrengst werk voor derden betreft diverse activiteiten die Vitens verricht voor derden; • opbrengst huur en pacht. Betreft huuropbrengsten bedrijfswoningen, aanwezig op gronden waarop productielocaties zijn gevestigd of winning plaatsvindt. Verder betreffen het pachtopbrengsten op gronden; • meeliftvergoedingen. Betreffen vergoedingen van met name waterschappen en gemeenten voor het meeliften op de rekening van Vitens voor verontreiningingsheffingen/ingezetenenomslag en rioolheffingen; • opbrengsten analyses en advisering. Betreffen opbrengsten voor analyses vanuit het laboratorium van Vitens voor derden; • opbrengsten vanuit dienstverlening aan Evides N.V., Vitens Evides International B.V en Stichting Aansluitingen.nl;

107


• amortisatie bijdragen van derden. Betreffen bijdragen voor aanleg aansluitleidingen. De amortisatie van de egalisatierekening vindt plaats in 331/3 jaar; • de activiteiten uit overige opbrengsten worden als opbrengst verantwoord voor zover levering van goederen en diensten heeft plaatsgevonden en zover de prestaties zijn geleverd. Kosten uitbesteed werk en inhuur personeel Dit zijn kosten die Vitens maakt ten behoeve van haar exploitatie en betreffen uitbesteed werk en inhuur personeel van derden. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Grondwaterbelastingen en -heffingen Dit zijn kosten die Vitens maakt ten behoeve van haar exploitatie en betreffen belastingen die verbonden zijn aan het onttrekken van grondwater. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Overige kosten Dit zijn kosten die Vitens maakt ten behoeve van zijn exploitatie en bestaan onder meer uit gronden hulpstoffen, elektra, autokosten, automatiseringskosten, facilitaire kosten en overige kosten. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Geactiveerde productie De geactiveerde productie voor het eigen bedrijf betreffen directe personeelskosten en indirecte overige kosten en zijn gemaakt ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa welke betrekking hebben op infrastructurele werken van de onderneming. Deze geactiveerde productie wordt in mindering gebracht op de personeelskosten en de overige kosten. Financiële baten De financiële baten bestaan uit interestbaten op financiële activa, zijnde leningen, berekend op basis van de effectieve-interestmethode en worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.


4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening Financiële lasten De interestlasten hebben betrekking op rentedragende verplichtingen, berekend op basis van de effectieve-interestmethode en worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. De rentedragende verplichtingen omvatten vastrentende leningen, achtergestelde leningen, roll-over leningen, rentederivaten en rekening-courant. Daarnaast bevatten ze een vrijval van het verschil tussen de reële waarde en nominale waarde van de leningenportefeuille van overgenomen partijen, oprentingskosten voorzieningen en overige kosten van financiering zoals bereidstellingsprovisies, garanties en bankkosten. Aandeel in resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint ventures Betreft het resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Belastingen Ingevolge artikel 2 leden 3 en 7 van de Wet op de Vennootschapsbelasting is de levering van drinkwater niet onderworpen aan de heffingen van deze wet. Veronderstellingen, schattingen en aannames in de jaarrekening Het opstellen van een jaarrekening brengt met zich mee dat gebruik wordt gemaakt van aannames, veronderstellingen en schattingen die zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en op factoren die naar het oordeel van het management aanvaardbaar zijn, gegeven de specifieke omstandigheden. Deze aannames, veronderstellingen en schattingen zijn van invloed op de waardering en presentatie van de gerapporteerde activa en verplichtingen alsmede op het resultaat over het boekjaar. De werkelijke uitkomsten kunnen afwijken van de gehanteerde schattingen en veronderstellingen. Hieronder gaan we in op de genoemde posten.

Voorziening personeelsbeloningen De genoemde voorzieningen zijn bepaald op basis van veronderstellingen omtrent toekomstige ontwikkelingen van bijvoorbeeld salarissen, sociale wetgeving, verloop personeel en statistisch onderbouwde aannames ten aanzien van overleving. Dit complex van aannames in samenhang met de gehanteerde disconteringsvoeten leidt tot geringe invloed op de waardering van de voorzieningen en de resultaten.

108


Overige voorzieningen De overige voorzieningen hebben betrekking op een aantal juridische geschillen en lopende huurverplichtingen. De voorzieningen zijn bepaald op basis van de best mogelijke inschattingen van het management waartegen de verplichtingen kunnen worden afgewikkeld. Waardering van materiële vaste activa Bij de bepaling van de boekwaarde van materiële vaste activa wordt gebruik gemaakt van schattingen van afschrijvingstermijnen, die zijn afgeleid van verwachtingen omtrent de technische en economische levensduur van de onderliggende activa. Als gevolg van veranderingen in de toekomst op het gebied van technologische ontwikkelingen of in het gebruik van de activa kunnen veranderingen ontstaan in de levensduur van de activa en deze kunnen dan aanleiding geven tot bijzondere waardevermindering. Een stijging/daling van 10% op de afschrijvingen (afschrijvingspercentages) leidt tot hogere/ lagere afschrijvingen van circa € 8,7 miljoen. Indien omstandigheden hiertoe aanleiding geven, wordt vastgesteld of sprake is van bijzondere waardevermindering van materiële vaste activa. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van deze activa. Voor de activa is de realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van de reële waarde minus verkoopkosten of de bedrijfswaarde. De bedrijfswaarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen. Een verhoging/verlaging van de materiële vaste activa van 1% leidt tot een herwaardering/afwaardering van circa € 16,7 miljoen op de materiële vaste activa.

Debiteuren Vitens beoordeelt periodiek de volwaardigheid van vorderingen op basis van ervaringscijfers van het betaalgedrag uit het verleden. Eventuele waardeverminderingen worden in mindering gebracht op het debiteurensaldo. Vitens hanteert onderstaande voorzieningspercentages voor haar openstaande waterdebiteuren intern en extern (overgedragen aan een incassobureau):


4.8 Toelichting op geconsolideerde jaarrekening Ouderdomscategorie

% debiteuren intern bij Vitens

Openstaande handelsdebiteuren 0-90 dagen Openstaande handelsdebiteuren 91-180 dagen Openstaande handelsdebiteuren 181-365 dagen Openstaande handelsdebiteuren > 365 dagen

% debiteuren bij incasso-bureau

0% 15% 25% 60%

0% 30% 50% 90%

Reële waardebepaling financiële instrumenten Afgeleide financiële instrumenten zijn in de balans tegen reële waarde verantwoord. Voor overige financiële instrumenten, waaronder verkregen en uitgegeven leningen, is de reële waarde opgenomen in de toelichting bij de jaarrekening. Omzetverantwoording De verantwoording van de drinkwateropbrengsten wordt gebaseerd op het totaal aan derden geleverde hoeveelheid water (belasting op leidingwater behoort niet tot de omzet). Vitens hanteert een systematiek van omzetbepaling waarbij het werkelijk gemeten verbruik wordt toegerekend aan maanden/jaren conform de volgende drie stappen: 1. De werkelijk gefactureerde hoeveelheden m3/omzet. Per klant wordt het werkelijk aantal gefactureerde m3/omzet toegerekend aan de kalenderjaren. In 2015 is 41,9% van de levering aan klanten in 2015 gefactureerd.

109


2. De nog te factureren hoeveelheden m3/omzet tot en met einde van het kalenderjaar (jaarprognose). Voor de periode in het boekjaar waarover de klanten nog geen afrekening hebben ontvangen wordt een schatting gemaakt op basis van historische meterstanden in relatie tot de actuele drinkwaterafgifte. Een hogere/lagere inschatting van de nog af te rekenen omzet van 1% leidt tot een hogere/lagere netto-omzet van circa € 2,0 miljoen. Onder noot [26] staat een nadere toelichting op betreffende afloop balansposten omzet uit voorgaande jaren en het werkelijk vastgestelde ‘Niet In Rekening Gebracht’ (NIRG) in procenten. 3. Totaal verbandcontrole tussen klantgegevens SAP IS-U en drinkwaterafgiftecijfers. Ter controle worden de klantgegevens gelegd naast de waterbalansen (afgiftecijfers productielocaties). Mutaties worden geanalyseerd evenals de ontwikkeling van het NIRG. Grondslagen voor het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode, waarbij voor de herleiding van de mutatie in geldmiddelen wordt uitgegaan van het resultaat na belastingen volgens de winsten verliesrekening. Het in het kasstroomoverzicht gehanteerde begrip geldmiddelen betreffen de liquide middelen zoals in de balans gehanteerd.


4.9 Toelichting op geconsolideerde balans [1] Materiële vaste activa In miljoenen euro's

BedrijfsKantoorDienstgebouwen gebouwen woningen en terreinen

Stand per 1 januari 2014 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen, bijzondere waardeverminderingen en reële-waardemutaties Boekwaarde per 1 januari 2014 Mutaties 2014 Bijzondere waardevermindering Reële waarde mutaties Investeringen Ingebruikname werken in uitvoering Geclassificeerd als activa aangehouden voor verkoop Terugname van bijzondere waardervermindering Desinvesteringen Afschrijvingen Totaal Stand per 31 december 2014 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen, bijzondere waardeverminderingen en reële-waardemutaties Boekwaarde per 31 december 2014

110

551,0 -244,9

53,8 -14,8

7,7 –

Machines en installaties

Leidingen

562,4 2.071,0 -398,5 -1.011,4

Andere vaste middelen

Werken in Totaal uitvoering

132,3 -119,1

In miljoenen euro's

65,5 3.443,7 – -1.788,7

BedrijfsKantoorDienstgebouwen gebouwen woningen en terreinen

Mutaties 2015 Bijzondere waardevermindering Reële waarde mutaties

39,0

7,7

163,9 1.059,6

13,2

65,5 1.655,0

-2,2

–

–

-0,5

-0,1

-0,4

-8,7

-11,9

– -0,2 15,5

-5,8 – 5,5

-0,4 – –

– -0,3 21,2

– 53,2 1,8

– -0,2 5,8

– 54,3 -49,8

-6,2 106,8 –

–

-0,8

–

–

–

–

–

-0,8

–

–

–

–

–

0,7

–

0,7

-0,1 -12,2 0,8

-1,8 -0,7 -3,6

-0,2 – -0,6

– -22,2 -1,8

– -43,2 11,7

– -6,8 -0,9

– – -4,2

-2,1 -85,1 1,4

563,7 -256,4

52,7 -17,6

7,3 -0,2

582,0 2.126,0 -420,0 -1.054,7

138,2 -125,9

61,3 3.531,2 – -1.874,8

307,3

35,1

7,1

12,3

61,3 1.656,4

162,0

1.071,3


Ingebruikname werken in uitvoering Desinvesteringen Afschrijvingen Totaal Stand per 31 december 2015 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen, bijzondere waardeverminderingen en reële-waardemutaties Boekwaarde per 31 december 2015

–

–

Leidingen

–

–

Andere vaste middelen

Werken in Totaal uitvoering

–

-1,5

-0,8

–

-1,9

-2,2

–

–

–

–

-4,1

0,5

–

–

-0,5

43,0

-0,3

59,0

102,3

23,1

0,4

–

30,1

11,0

12,1

-76,7

–

– -12,5 11,8

– -0,7 -2,2

– – -2,2

– -23,3 6,3

-0,5 -44,0 9,5

– -5,9 6,5

– – -19,2

-0,5 -86,4 10,5

587,6 -268,5

47,7 -14,8

7,3 -2,4

611,6 2.180,0 -443,3 -1.099,2

150,6 -131,8

42,1 3.626,9 – -1.960,0

319,1

32,9

4,9

168,3 1.080,8

18,8

42,1 1.666,9

Investeringen 306,1

0,7

Machines en installaties

In miljoenen euro’s Bedrijfsgebouwen en terreinen Kantoorgebouwen Dienstwoningen Machines en installaties Leidingen Andere vaste middelen Werken in uitvoering Subtotaal materiële vaste activa Grond- en hulpstoffen (voorraden) Totaal materiële vaste activa

FINANCIELE RESULTATEN - 4.9 Toelichting op geconsolideerde balans

2015 319,1 32,9 4,9 168,3 1.080,8 18,8 42,1 1.666,9 6,2 1.673,1

2014 307,3 35,1 7,1 162,0 1.071,3 12,3 61,3 1.656,4 7,0 1.663,4

4.9 Toelichting op geconsolideerde balans Toerekening van de rentekosten (IAS 23) vindt plaats op basis van de gewogen gemiddelde rente over de rentedragende schulden (2015: 3,75%; 2014: 3,91%) voor projecten die zijn gestart na 1 januari 2009, waarin minimaal € 1 miljoen is geïnvesteerd en die een looptijd hebben langer dan 12 maanden. In 2015 is € 1,5 miljoen (2014: € 1,3 miljoen) toegerekend aan projecten in aanbouw. Ultimo 2015 bedraagt het totaal van de geactiveerde rente € 5,0 miljoen (2014: € 3,5 miljoen). Vitens heeft een deel van de kantoorgebouwen op peildatum 31 december 2015 laten taxeren door een onafhankelijke partij en opnieuw gewaardeerd. De aannames die voor de waardering zijn gebruikt betreffen: een kantoorgebouw wordt deels aangewend voor voortgezet gebruik en een kantoorgebouw wordt aangewend voor verhuur. Hierdoor heeft in 2015 een reële-waardemutatie plaatsgevonden van totaal € 1,9 miljoen (2014: € 5,8 miljoen) op kantoorgebouwen. Op gronden heeft in 2015 een opwaardering plaatsgevonden van € 0,7 miljoen (2014: afwaardering € 1,5 miljoen). In 2014 heeft de afwaardering betrekking op gronden waar Vitens ten onrechte nog als eigenaar was aangemerkt en de boekwaarde nog niet in mindering was gebracht. Gezien de beperkte impact op eigen vermogen, materiële vaste activa en resultaat zijn deze posten in 2014 verantwoord. Op dienstwoningen heeft in 2015 een reële-waardemutatie plaatsgevonden van totaal € 2,2 miljoen negatief (2014: € 0,4 miljoen negatief) als gevolg van verslechterde marktomstandigheden en herijking van de plannen voor gebruik van de dienstwoningen in de toekomst. De reële waarde van de dienstwoningen wordt onder andere afgeleid van de WOZ-waarde. Vitens heeft in 2015 een afwaardering gedaan van € 1,5 miljoen op werken in uitvoering als gevolg van vertraging van een tweetal projecten. Vitens heeft in 2014 een afwaardering gedaan van € 9,7 miljoen (inclusief € 0,7 miljoen terugname bijzondere waardevermindering) als gevolg van een afboeking op procesautomatisering € 8,0 miljoen en € 1,7 miljoen als gevolg van buitengebruikstelling van een productiebedrijf, een aantal installaties en leidingen.

111


De vaste activa die in 2014 werden geclassificeerd als aangehouden voor verkoop van € 0,8 miljoen bestonden uit de verkoop van gronden die zijn verkocht in 2015 en zijn opgenomen onder de vlottende activa (vaste activa aangehouden voor verkoop), zie noot [5]. [2] Geassocieerde deelnemingen en joint ventures Hieronder staat een overzicht van de groepsmaatschappijen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Per 31 december 2015 Groepsmaatschappijen (geconsolideerd) Vitens Watermanagement B.V. Zwolle Vitens Industriewater B.V.

Plaats

Belang (in %)

Zwolle Leeuwarden

99,9 100

Geassocieerde deelnemingen (niet geconsolideerd) Reststoffenunie Waterleidingbedrijven B.V. KWH Water B.V.

Rijswijk Nieuwegein

36,9 29,1

Joint ventures (niet geconsolideerd) Vitens-Evides International B.V. Facturatie B.V.

Zwolle Utrecht

50 50

In miljoenen euro’s Boekwaarde per 1 januari

Geassocieerde deelnemingen 2015 2014 2,6 2,6

Joint ventures

Totaal

2015 3,3

2014 5,6

2015 5,9

2014 8,2

Mutaties Aandeel in resultaat Ontvangen van deelnemingen Totaal mutaties

– – –

– – –

-0,1 -0,7 -0,8

-0,3 -2,0 -2,3

-0,1 -0,7 -0,8

-0,3 -2,0 -2,3

Boekwaarde per 31 december

2,6

2,6

2,5

3,3

5,1

5,9


4.9 Toelichting op geconsolideerde balans In 2015 heeft Vitens € 0,7 miljoen (2014: € 2,0 miljoen) ontvangen van Facturatie B.V. Financiële gegevens geassocieerde deelnemingen en joint ventures In miljoenen euro’s

Activa

2014 Vitens-Evides International B.V. Reststoffenunie Waterleidingbedrijven B.V. KWH Water B.V. Facturatie B.V. (2015)

Verplichtingen

Omzet

Winst/ Verlies

% Belang

Aandeel in nettoactiva

13,7 1,5

12,6 0,8

16,3 4,3

-0,1 –

50,0% 36,9%

0,6 0,3

31,8 4,0

20,1 0,2

18,2 1,7

-0,2 –

29,1% 50,0%

3,4 1,9

Van de bovengenoemde geassocieerde deelnemingen en joint ventures is geen jaarrekening 2015 beschikbaar vóór publicatie van het Vitens Jaarverslag 2015. Het verwachte resultaat 2015 van de geassocieerde deelnemingen en joint ventures is wel meegenomen. De genoemde bedragen in bovenstaande tabel hebben betrekking op het geheel van de entiteiten. [3] Overige financiële activa In miljoenen euro’s Boekwaarde per 1 januari Mutaties Ontvangen aflossingen op leningen Totaal mutaties Boekwaarde per 31 december

2015 7,7

2014 11,4

In miljoenen euro’s Handelsdebiteuren Waardevermindering van debiteuren Meelifters Nettohandelsvorderingen Belastingen en premies sociale verzekeringen Vooruitgefactureerde bedragen door derden Overlopende activa Totaal

-2,8 -2,8

-3,7 -3,7

4,9

7,7


2015 22,3 -1,3 1,2

2014 26,8 -1,7 1,3

22,2 1,5 0,9 6,7 31,3

26,4 2,0 0,9 6,7 36,0

Het saldo van de handelsdebiteuren betreft waterdebiteuren in de zakelijke en consumentenmarkt € 16,8 miljoen (2014: € 19,5 miljoen) en overige niet-water debiteuren € 5,5 miljoen (2014: € 7,3 miljoen). De reële waarde van de debiteuren is gelijk aan de boekwaarde. Circa 83% van de waterdebiteuren wordt na facturatie via automatische incasso geïncasseerd. Ultimo boekjaar bedragen de waardeverminderingen van debiteuren € 1,8 miljoen (2014: € 1,7 miljoen). De last in de winsten verliesrekening over 2015 bedraagt € 0,3 miljoen (2014: € 1,0 miljoen). Hieronder een verloopoverzicht van de debiteurenvoorzieningen. In miljoenen euro’s Stand per 1 januari

Ultimo boekjaar bedragen de overige financiële activa € 4,9 miljoen (2014: € 7,7 miljoen), deze hebben betrekking op verstrekte leningen. Hiervan heeft € 4,6 miljoen (2014: € 7,3 miljoen) betrekking op financiering van het wagenpark, waarvan € 4,4 miljoen (2014: € 7,0 miljoen) in de vorm van een lening aan de leasemaatschappij. De looptijd van deze verstrekte lening bedraagt maximaal 5 jaar.

112

[4] Handels- en overige vorderingen

Mutaties Dotaties Onttrekkingen Totaal mutaties Stand per 31 december


2015 1,7

2014 1,6

0,3 -0,7 -0,4

1,0 -0,9 0,1

1,3

1,7

4.9 Toelichting op geconsolideerde balans [5] Vaste activa aangehouden voor verkoop

Hieronder een overzicht van de openstaande handelsdebiteuren naar ouderdom. Dit is inclusief de nog niet gekoppelde ontvangsten van nihil (2014: -/- € 0,1 miljoen) en exclusief de vorderingen op meelifters voor een bedrag van € 1,2 miljoen (2014: € 1,3 miljoen), aangezien Vitens hierover geen debiteurenrisico loopt.

In miljoenen euro’s Boekwaarde per 1 januari Mutaties Activa geclassificeerd als verkoop Verwachte kosten bij verkoop Verkoop Totaal mutaties

In het saldo van handelsdebiteuren per 31 december 2015 zitten geen individuele vorderingen die bij oninbaarheid een materiële impact hebben op het resultaat van Vitens.

2015 0,7

2014 –

– – -0,7 -0,7

0,8 -0,1 – 0,7

–

0,7

Waterdebiteuren In miljoenen euro’s 2015 2015 (incl. waardevermindering) 2014 2014 (incl. waardevermindering)

0 - 90 dagen 14,3 14,2 17,0 16,9

91 - 180 dagen 0,9 0,7 1,0 0,7

181 - 365 dagen 0,8 0,6 0,6 0,2

> 365 dagen 0,8 0,2 0,8 –

Totaal 16,8 15,7 19,4 17,8

2015 2015 (incl. waardevermindering) 2014 2014 (incl. waardevermindering)

113

De vaste activa aangehouden voor verkoop bestaan uit de verkoop van gronden die in 2015 zijn verkocht. [6] Eigen vermogen Maatschappelijk kapitaal Aantal aandelen

Niet-water debiteuren In miljoenen euro’s

Boekwaarde per 31 december

0 - 90 dagen 4,9 4,9 6,9 6,9

91 - 180 dagen 0,1 0,1 0,1 0,1

181 - 365 dagen 0,2 0,2 0,2 0,2

> 365 dagen 0,3 0,1 0,2 0,1


Totaal 5,5 5,3 7,4 7,3

Stand per 31 december 2014 Stand per 31 december 2015

Gewone aandelen Aantal uitgegeven Aandelen in portefeuille Totaal aandelen bij Vitens 5.777.247 – 5.777.247 –

5.777.247 5.777.247

Maatschappelijk kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 18.000.000, verdeeld in 18.000.000 gewone aandelen van nominaal € 1,- per aandeel.


4.9 Toelichting op geconsolideerde balans Geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 18.000.000, verdeeld in 18.000.000 gewone aandelen van nominaal € 1,- per aandeel. Hiervan zijn ultimo 2013 5.777.247 aandelen geplaatst en volgestort.

Vanaf 1 januari 2010 past Vitens IFRIC 18 (Transfers of assets from costumers) toe voor de bijdragen die Vitens ontvangt van derden voor de aanleg van aansluitleidingen. Voorheen werden de ontvangen bijdragen in mindering gebracht op de investeringen in aansluitleidingen.

De agioreserve betreft een reserve als gevolg van de oprichting van Vitens in 2001. Per geplaatst aandeel (4.475.439) bedroeg dit € 9,- per aandeel (in totaal € 40,3 miljoen). In 2006 zijn als gevolg van de fusie 1.887.685 aandelen uitgegeven en per aandeel is € 52,80 toegevoegd aan de agioreserve (totaal van € 99,7 miljoen). In 2006 en 2007 is via een drietal tranches de aandelen van Nuon N.V. ingekocht (totaal aandelen 1.615.655). Hiervan zijn in 2006 619.223 aandelen en in 2007 175.000 aandelen ingetrokken. Per aandeel is € 9,- in mindering gebracht op de agioreserve (totaal € 7,1 miljoen). In 2007 is een deel van de aandelen door Nuon N.V. verkocht aan gemeenten en provincies (totaal aandelen 274.935). In 2011 heeft Vitens 208.346 aandelen uitgegeven en per aandeel is € 69,- toegevoegd aan de agioreserve (totaal van € 14,4 miljoen).

De amortisatietermijn bedraagt 331/3 jaar en is gelijkgesteld aan de afschrijvingstermijn van de investeringen in aansluitleidingen. [8] Achtergestelde geldleningen In miljoenen euro’s Stand per 1 januari Aflossingsverplichting boekjaar

De overige reserves betreft een reserve als gevolg van gecumuleerde ingehouden winsten. [7] Egalisatierekening bijdragen van derden In miljoenen euro’s Stand per 1 januari Ontvangen bijdragen in aanleg Amortisatie ten gunste van winsten verliesrekening Stand per 31 december

114

2015 42,2 9,9 -1,5 50,6


2014 34,8 8,6 -1,2 42,2

12,5

2014 88,0 12,6

88,0 Mutaties Aflossingen

-12,5

100,6 -12,6

75,5 Aflossingsverplichting volgend boekjaar

De herwaarderingsreserve van nihil (2014: € 0,1 miljoen) is gevormd als gevolg van reële waarde mutatie van de dienstwoningen. De waardering van dienstwoningen vindt plaats tegen reële waarde.

2015 75,5

Stand per 31 december

-12,6

88,0 -12,5

62,9

75,5

Aflossing vindt plaats in 15 jaarlijkse termijnen met een mogelijkheid tot opschorting indien in het boekjaar de solvabiliteit lager is dan 25%. Rente wordt vergoed over het niet-afgeloste deel van de hoofdsom. Dit percentage komt overeen met het gemiddelde rentepercentage over 10-jaars Nederlandse staatsleningen over de vijf voorafgaande kalenderjaren, vermeerderd met 100 basispunten (1%) en bedroeg over 2015 2,97% (2014: 3,55%). De geldleningen zijn achtergesteld ten opzichte van de andere schuldverplichtingen. De reële waarden van de achtergestelde geldleningen staan onder noot [27].


4.9 Toelichting op geconsolideerde balans [9] Langlopende geldleningen In miljoenen euro’s Stand per 1 januari Aflossingsverplichting boekjaar

Overige informatie over langlopende- en achtergestelde geldleningen: 2015 857,9

2014 864,7

27,2

37,9 885,1

Mutaties Nieuwe leningen Aflossingen Vrijval verschil marktwaarde versus nominale waarde

50,0 -27,1 -0,4

902,6 29,6 -46,9 -0,2

907,6 Aflossingsverplichting volgend boekjaar Stand per 31 december

-92,1

885,1

857,9

De langlopende verplichtingen hebben betrekking op onderhandse - en roll-over leningen. Op een aantal onderhandse leningen is in totaal voor € 9,6 miljoen (2014: € 10,9 miljoen) aan garanties verstrekt door 46 gemeentelijke aandeelhouders. De reële waarden van de langlopende verplichtingen staan onder noot [27]. In 2015 zijn twee nieuwe leningen aangetrokken voor een bedrag van € 50,0 miljoen (2014: € 29,6 miljoen). Langlopend deel 2015 2014 338,2 423,9 477,3 434,0 815,5 857,9

Kortlopend deel 2015 2014 61,3 11,2 30,8 16,0 92,1 27,2

De rente over de roll-over leningen wordt telkens tussen 1-maands en 12-maands Euribor gefixeerd en schommelt dus afhankelijk van de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt.

115

2015 3,75% 983,1 104,7 234,0 644,4

2014 3,91% 973,1 39,7 288,0 645,4

Aangaande de bovengenoemde leningenportefeuille zijn geen zekerheden afgegeven (pandrecht, hypotheekrecht, zekerheidseigendom en dergelijke).

-27,2 815,5

Type langlopende geldleningen in miljoenen euro’s Roll-over leningen Onderhandse leningen Totaal

In miljoenen euro’s Gemiddelde rentevoet in % Totaal per 31 december Aflossingen < 1 jaar Aflossingen > 1 jaar en < 5 jaar Aflossingen > 5 jaar


[10] Derivaten Per 31 december 2015 hield Vitens de onderstaande tegen reële waarde opgenomen financiële instrumenten. In miljoenen euro’s Financiële instrumenten per 1 januari Waardemutatie derivaten door gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Financiële instrumenten per 31 december

2015 101,3 -12,0

2014 57,9 43,4

89,3

101,3

De marktwaarde van de derivaten wordt gevormd door ongerealiseerde aanpassingen in de reële waarde als gevolg van wijzigingen in de rentecurves. Concreet betekent dit dat de te betalen rente op de derivaten hoger is dan de huidige marktrente waardoor een negatieve waarde in 2015 van € 89,3 miljoen (2014: € 101,3 miljoen negatief) ontstaat. De reden voor het afsluiten van deze derivaten is het tegengaan van renterisico’s door grote mutaties in de marktrente. De betreffende negatieve waarde zal niet direct door Vitens worden verantwoord in de winsten verliesrekening omdat de hedge als effectief wordt gekwalificeerd.


4.9 Toelichting op geconsolideerde balans Ultimo 2015 heeft Vitens negen rentederivaten met een hoofdsom van € 299,5 miljoen lopen waarbij de variabele rente op de roll-over leningen wordt gefixeerd gedurende 1 tot 30 jaar. De reële waarde van deze rentederivaten bedraagt ultimo 2015 negatief € 89,3 miljoen (2014: negatief € 101,3 miljoen). Van de hiervoor genoemde derivaten heeft Vitens twee rentederivaten (2015: € 16,7 miljoen; 2014: € 17,8 miljoen) met een resterende looptijd van 27 jaar en 28 jaar (beide met een hoofdsom van € 25 miljoen), met een breakclause (voor beide partijen) na iedere 10 jaar. Voor beide derivaten is het kredietrisico (CVA/DVA), dat wordt meegenomen in de waardering, bepaald tot aan de breakclause en niet over de gehele looptijd. Dit heeft een negatief effect op de waardering van de derivaten per 31 december 2015 van € 2,9 miljoen. Met een partij heeft Vitens derivaten afgesloten, waarbij een bijstorting kan plaatsvinden boven een bepaalde negatieve marktwaarde (‘treshold’). Vitens heeft hierbij één derivaat afgesloten met een hoofdsom van € 25 miljoen. De negatieve marktwaarde per 31 december 2015 bedraagt € 6,9 miljoen (2014 een negatieve marktwaarde van € 7,5 miljoen; de ‘treshold’ bedraagt € 20 miljoen). Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2015 van 100 basispunten heeft een negatief effect van € 7,3 miljoen op de waarde van het derivaat. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2015 van 100 basispunten heeft een positief effect van € 5,7 miljoen op de waarde van het derivaat.

[11] Voorzieningen personeelsbeloningen Verloopoverzicht inzake personeelsbeloningen in miljoenen euro’s Stand per 1 januari 2014

Reorganisatie- JubileumTotaal voorziening voorziening 7,0 4,0

11,0

Dotatie Rentedotatie Vrijval Onttrekkingen Stand per 31 december 2014

0,6 0,2 -0,6 -2,0 5,2

0,2 0,2 – -0,7 3,7

0,8 0,4 -0,6 -2,7 8,9

Dotatie Rentedotatie Vrijval Onttrekkingen Stand per 31 december 2015

2,7 0,2 -0,1 -2,0 6,0

0,2 0,2 – -2,0 2,1

2,9 0,4 -0,1 -4,0 8,1

1,2 4,8

0,4 1,7

1,6 6,5

2015 4,8 1,7 6,5

2014 3,5 1,8 5,3

Korte termijn verplichtingen personeelsbeloningen Lange termijn verplichtingen personeelsbeloningen

Langlopend deel voorzieningen personeelsbeloningen in miljoenen euro’s Reorganisatievoorzieningen Jubileumvoorziening Totaal langlopend deel voorzieningen personeelsbeloningen

Van het langlopende deel van de voorzieningen personeelsbeloningen heeft € 4,1 miljoen (2014: € 3,8 miljoen) betrekking op verwachte uitgaven tussen 1 en 5 jaar en € 2,4 miljoen (2014: € 1,5 miljoen) heeft betrekking op verwachte uitgaven na 5 jaar. Het kortlopend deel van de voorzieningen personeelsbeloningen wordt verantwoord onder de kortlopende verplichtingen, zie noot [13].

116



4.9 Toelichting op geconsolideerde balans [12] Overige voorzieningen Kortlopend deel personeelsbeloningen in miljoenen euro’s Reorganisatievoorzieningen Jubileumvoorziening Gereserveerd vakantiegeld en niet opgenomen verlof Af te dragen pensioenpremie Overige korte termijn personeelsbeloningen Totaal kortlopend deel personeelsbeloningen

2015 1,2 0,4 9,1 1,0 15,0 26,7

2014 1,7 1,9 9,5 1,2 12,5 26,8

De personeelsbeloningen en andere (uitgestelde) vergoedingen worden verantwoord overeenkomstig IAS 19. Reorganisatievoorzieningen De reorganisatievoorzieningen gelden ter dekking van de verplichtingen uit de nog geldende sociale plannen. De berekening is gebaseerd op het aantal boventallige medewerkers met daarbij totale loonkosten per werknemer, een reële benadering van het aantal dienstjaren en de (gemiddelde) leeftijd. De uitkeringstromen zijn contant gemaakt tegen een rekenrente van 3,75% (2014: 3,91%). Er is geen rekening gehouden met sterfte. Ultimo 2015 resteert een bedrag van € 6,0 miljoen (2014: € 5,2 miljoen). Jubileumvoorziening Hieronder zijn de belangrijkste uitgangspunten weergegeven die bij de bepaling van de jubileumvoorziening zijn gebruikt. Veronderstellingen Overlevingstabel/ sterftetabel Disconteringsvoet Verwachte salarisstijgingen

117

2015 overlevingstabel 2012 3,75% 1,50%

2014 overlevingstabel 2012 3,91% 1,50%


2015 11,1

2014 15,7

1,7 -0,3 -6,7 -3,7 -9,0

2,5 – -5,4 -1,7 -4,6


2,1

11,1

Kortlopend deel overige voorzieningen Langlopend deel overige voorzieningen Totaal

0,9 1,2 2,1

2,3 8,8 11,1

In miljoenen euro’s Stand per 1 januari Mutaties Dotatie Rentedotatie Vrijval Onttrekkingen Totaal mutaties

De overige voorzieningen hebben betrekking op een aantal juridische geschillen en lopende huurverplichtingen die voortvloeien uit de bedrijfsvoering. Voor zover noodzakelijk geacht zijn hiervoor voorzieningen getroffen zoals vermeld in bovenstaand verloopoverzicht. [13] Kortlopende verplichtingen In miljoenen euro’s Handelsschulden en overige te betalen posten Aflossingsverplichtingen over langlopende verplichtingen Belastingverplichtingen Rentedragende verplichtingen (=bankinstellingen) Korte termijn personeelsbeloningen Nog te ontvangen facturen Overlopende passiva Totaal


2015 45,1 104,7 13,5 9,5 26,7 8,5 8,7 216,7

2014 47,4 39,7 14,7 54,5 26,8 8,3 10,1 201,5

4.9 Toelichting op geconsolideerde balans Handelsschulden en overige te betalen posten, belastingverplichtingen, korte termijn personeelsbeloningen, nog te ontvangen facturen en overlopende passiva zijn niet-rentedragende verplichtingen. De reële waarde van de genoemde posten is gezien de korte doorlooptijd overeenkomstig de nominale waarde. Handelsschulden en belastingverplichtingen worden in principe binnen een termijn van 30 dagen betaalbaar gesteld. De belastingverplichtingen bestaan uit af te dragen gronden leidingwaterbelasting € 8,9 miljoen (2014: € 11,4 miljoen) en af te dragen loonbelasting en premies sociale verzekeringen € 4,6 miljoen (2014: € 3,3 miljoen).

Huurverplichtingen In miljoenen euro’s Binnen een jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar

2015 2,3 8,0 0,7

2014 2,3 8,8 3,7

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van huurcontracten van kantoorgebouwen, parkeerplaatsen en steunpunten. Energieverplichtingen

De kortlopende rentedragende verplichtingen, saldo ultimo 2015 € 114,2 miljoen (2014: € 94,2 miljoen), bestaan naast het kortlopende deel van de langlopende verplichtingen uit rekening-courantschulden bij bankinstellingen. De rentedragende verplichtingen hebben betrekking op een rekening-courantkrediet (2015: € 9,5 miljoen; 2014: € 29,5 miljoen) en een kasgeldlening (2015: nihil; 2014: € 25 miljoen). Over dit bedrag wordt een variabele rente betaald. Deze is gebaseerd op 1 maands Euribor inclusief een overeengekomen opslagpercentage.

In miljoenen euro’s Binnen een jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar

2015 7,3 9,7 –

2014 8,9 9,0 –

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van energiecontracten voor de productiebedrijven.

De post korte termijn personeelsbeloningen bedraagt aan het eind van 2015 € 26,7 miljoen (2014: € 26,8 miljoen) en betreft alle verplichtingen aan het personeel zoals kortlopend deel van de reorganisatievoorzieningen en de jubileumvoorziening, af te dragen pensioenpremie, reservering te betalen WW, reservering voor langdurig zieken, te betalen vakantiedagen/-geld en winstuitkeringen.

Inkoop waterverplichtingen

[14] Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van inkoop van water voor een periode tot 15 jaar.

In miljoenen euro’s Binnen een jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar

2015 3,4 10,1 11,9

2014 3,3 12,0 12,9

Leaseverplichtingen In miljoenen euro’s Binnen een jaar Tussen 1 en 5 jaar Meer dan 5 jaar

2015 4,6 8,5 0,6

2014 4,5 7,9 0,1

Voorwaardelijke verplichtingen Vitens vormt samen met Vitens Watermanagement B.V. een fiscale eenheid voor de heffing van omzetbelasting; elk der vennootschappen is volgens de standaardvoorwaarden hoofdelijk aansprakelijk voor te betalen belasting van alle bij de fiscale eenheid betrokken vennootschappen.

Genoemde verplichtingen zijn uit hoofde van operationele leases van bedrijfsauto’s.

118



4.9 Toelichting op geconsolideerde balans Verstrekte zekerheden Vitens heeft een bankgarantie verstrekt van € 0,5 miljoen aan Vitens Evides International B.V. (2014: € 0,5 miljoen). Latente belastingvorderingen Niet gewaardeerde latente belastingvorderingen hebben betrekking op fiscaal compensabele verliezen en voorvoegingsverliezen voor een bedrag van nihil (2014: € 0,7 miljoen).

119



4.10 Toelichting op geconsolideerde winsten verliesrekening [15] Netto-omzet uit hoofde van levering van goederen en diensten 2015 216,9 140,0 356,9

In miljoenen euro’s Levering van drinkwater Vastrechtvergoeding Totaal

2014 227,0 126,8 353,8

Vitens heeft het capaciteitstarief (vastrechtvergoeding) verhoogd in combinatie met een verlaging van het variabele tarief voor de levering van drinkwater voor kleinverbruik. De jaarnota voor een gemiddelde klant (kleinverbruik) is in 2015 nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van 2014.

De opbrengsten huur en pacht hebben betrekking op verpachting van gronden en huuropbrengsten van dienstwoningen. Dit zijn woningen in waterwingebieden. Meeliftvergoedingen zijn vergoedingen voor het leveren van facturatiediensten aan derden zoals waterschappen en gemeenten. De opbrengsten analyses en advisering hebben betrekking op verrichte analyses van derden van het laboratorium. De opbrengsten dienstverlening aan derden betreffen verrichte front - en backofficewerkzaamheden voor een ander drinkwaterbedrijf.

[16] Overige omzet In miljoenen euro’s Opbrengsten verhuizing en incasso Opbrengsten brandkranen en sprinklers Opbrengsten werk voor derden Opbrengsten huur en pacht Meeliftvergoedingen Opbrengsten analyses en advisering Opbrengsten dienstverlening aan derden Amortisatie egalisatierekening Opbrengsten aanleg bouwaansluitingen Opbrengsten huurvergoeding standpijpen Opbrengsten reststoffen Overige opbrengsten Totaal

2015 3,7 7,1 2,1 1,6 0,2 3,4 5,5 1,5 2,0 0,6 0,5 5,6 33,8

2014 4,8 6,4 2,3 1,5 0,2 3,2 5,5 1,2 1,8 0,6 0,7 6,9 35,1

In de overige opbrengsten zijn de opbrengsten opgenomen vanuit dienstverlening aan Vitens Evides International B.V. en Stichting Aansluitingen.nl (alleen 2014; de stichting is in 2015 opgeheven) en overige incidentele opbrengsten. Bedrijfskosten [17] Kosten uitbesteed werk en inhuur personeel In miljoenen euro’s Uitbesteed werk Ingehuurd personeel van derden Totaal

Voor verhuizingen (niet via Internet Self Service)/nieuwe aansluitingen wordt een vergoeding aan klanten in rekening gebracht ter dekking van extra administratieve werkzaamheden.

120


FINANCIELE RESULTATEN - 4.10 Toelichting op geconsolideerde winsten verliesrekening

2015 19,8 8,9 28,7

2014 20,0 8,6 28,6

4.10 Toelichting op geconsolideerde winsten verliesrekening [19] Personeelskosten

[18] Overige kosten In miljoenen euro’s Grond- en hulpstoffen Overige personeelskosten Water inkopen Elektra Autokosten Automatiseringskosten Telecom kosten Facilitaire kosten Belastingen, uitkeringen en verzekeringen Amoveringskosten Overige kosten Af: geactiveerde productie eigen bedrijf indirecte kosten Totaal

2015 10,9 5,9 3,6 7,8 7,2 16,4 2,7 19,4 6,4 1,8 8,1 -3,6 86,6

2014 10,7 5,7 3,4 13,5 7,6 14,7 3,1 19,8 4,9 2,1 10,9 -3,5 92,9

De overige personeelskosten hebben voor een belangrijk deel betrekking op reis- en verblijfkosten en opleidingskosten. De autokosten betreffen leasekosten voor het wagenpark, brandstof en overige autokosten. De leasekosten over 2015 bedragen € 5,6 miljoen (2014: € 5,6 miljoen). De facilitaire kosten hebben voor een belangrijk deel betrekking op huurkosten kantoorgebouwen en onderhoud van installaties, kantoorgebouwen en terreinen. De huurkosten van kantoorgebouwen en machines over 2015 bedragen € 2,0 miljoen (2014: € 2,0 miljoen). Onder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf worden de eigen bedrijfskosten opgenomen ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa die betrekking hebben op infrastructurele werken (productiebedrijven en leidingwerk) van de onderneming. Dit betreft naast personeelskosten diverse overige kosten en deze bedragen over 2015 € 3,6 miljoen (2014: € 3,5 miljoen).

121


In miljoenen euro’s Salarissen Sociale lasten Afgedragen premies aan collectieve regelingen die als toegezegde-bijdragenregeling worden behandeld Af: geactiveerde productie eigen bedrijf personeelskosten

2015 73,7 8,8 8,5

2014 72,2 8,4 9,9

-9,3 81,7

-8,7 81,8

Reorganisatievoorzieningen Jubileumvoorziening Totaal

2,6 0,2 84,5

– 0,2 82,0

Onder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf worden de eigen bedrijfskosten opgenomen ten dienste van de vervaardiging van materiële vaste activa welke betrekking hebben op infrastructurele werken (productiebedrijven en leidingwerk) van de onderneming. Dit betreft voornamelijk directe personeelskosten en bedraagt over 2015 € 9,3 miljoen (2014: € 8,7 miljoen). De personeelskosten voor reorganisaties en jubilea volgen hier: In miljoenen euro’s Dotatie voorzieningen Vrijval voorzieningen Totaal

Reorganisatie- JubileumTotaal 2015 Totaal 2014 voorziening voorziening 2,7 0,2 2,9 0,8 – -0,1 -0,1 -0,6 2,6 0,2 2,8 0,2

In 2015 heeft een dotatie van € 2,7 miljoen (2014: € 0,6 miljoen) aan de reorganisatievoorziening plaatsgevonden als gevolg van een verhoging van de pensioenleeftijd van boventallige medewerkers. Aantal werknemers Aantal medewerkers in vaste dienst per 31 december Aantal FTE in vaste dienst per 31 december


2015 1.383 1.299

2014 1.403 1.321

4.10 Toelichting op geconsolideerde winsten verliesrekening [20] Afschrijvingen, reële-waardemutaties en bijzondere waardeverminderingen van materiële vaste activa In miljoenen euro’s Afschrijvingen Afschrijvingskosten vanuit Facturatie B.V. Boekresultaat verkoop activa Desinvesteringen Bijzondere waardeverminderingen Reële waarde mutaties Totaal

2015 86,4 0,9 0,2 0,5 0,8 4,0 92,8

2014 85,1 0,9 -0,2 – 11,2 6,1 103,1

In 2014 is sprake geweest van bijzondere waardeverminderingen voor een bedrag van € 9,7 miljoen, waarbij een inschatting is gemaakt van de nog aanwezige realiseerbare waarde van de onderliggende activa (met name installaties en software procesautomatisering). Zie voor een nadere toelichting ‘Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling’ onderdeel Bijzondere waardeverminderingen vaste activa. Op gronden heeft in 2015 een opwaardering plaatsgevonden van € 0,7 miljoen (in 2014 een afwaardering van € 1,5 miljoen). Dit betreft een afboeking van gronden (€ 1,5 miljoen) waarvan Vitens nog ten onrechte als eigenaar was aangemerkt en de boekwaarde nog niet in mindering was gebracht. Daarnaast heeft Vitens in 2015 een afwaardering gedaan van € 1,5 miljoen op werken in uitvoering als gevolg van vertraging van een tweetal projecten en afwaardering leidingen van € 0,5 miljoen.

122


[21] Financiële lasten In miljoenen euro’s Rentekosten bullet en lineaire geldleningen Rentekosten derivaten Rentekosten roll-over geldleningen Rentekosten achtergestelde geldleningen Rentekosten rekening-courant Rentedotatie voorzieningen Overige financiële lasten Rentekosten doorbelast aan investeringsprojecten (IAS 23) Totaal

2015 21,8 12,3 0,9 2,5 – 0,1 1,9 -1,5 38,0

2014 21,9 11,9 2,0 3,4 0,1 0,4 -3,2 -1,3 35,2

In 2015 heeft een last van € 1,7 miljoen (2014: vrijval van € 3,2 miljoen) plaatsgevonden voor de afwikkeling van concessie-uitkeringen. [22] Aandeel in resultaat in geassocieerde deelnemingen en joint ventures In miljoenen euro’s Resultaat geassocieerde deelnemingen en joint ventures

2015 0,1

Belastingen Over de betaalde dividenduitkering wordt door Vitens dividendbelasting ingehouden en afgedragen. Omdat de aandeelhouders overheidslichamen betreffen en niet belastingplichtig zijn voor de vennootschapsbelasting zijn ze in staat de afgedragen dividendbelasting terug te vragen. Per saldo wordt geen dividendbelasting betaald.


2014 -0,3

4.11 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht [23] Kasstroom uit operationele activiteiten De kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg € 147,3 miljoen (2014: € 130,0 miljoen) en is evenals 2014 ruim toereikend om de investeringsactiviteiten van € 99,4 miljoen (2014: € 104,4 miljoen) te financieren. De kasstroom uit operationele activiteiten is € 17,3 miljoen hoger dan in 2014. [23] Kasstroom uit financieringsactiviteiten Het surplus aan kasstroom uit operationele activiteiten en kasstroom uit investeringsactiviteiten (2015: € 47,9 miljoen; 2014: € 25,6 miljoen) is voornamelijk ingezet voor het uitkeren van dividend (€ 16,8 miljoen) en het terugbrengen van de omvang van de rentedragende verplichtingen. Tegenover een lichte stijging van de langlopende leningen (nieuwe leningen € 50 miljoen, aflossing € 39,6 miljoen) staat een sterke verlaging van de kortlopende rentedragende verplichtingen (aflossing kasgeldlening € 25 miljoen, verlaging rekening courant).

123


FINANCIELE RESULTATEN - 4.11 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht

4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening [24] Dividend In 2015 heeft de aandeelhoudersvergadering ingestemd met de voorgestelde winstbestemming over het resultaat 2014. Als gevolg hiervan heeft in juni 2015 betaling plaatsgevonden van het dividend en is het restant toegevoegd aan de overige reserves. 2015 –

In miljoenen euro’s Dividend boekjaar 2013 Dividend boekjaar 2014 Aantal gerechtigde gewone aandelen Dividend per aandeel (in euro's)

16,8

2014 15,7 –

5.777.247

5.777.247

2,91

2,72

Facturatie B.V. Jaarlijks belast Facturatie B.V. de afschrijvingskosten door aan de aandeelhouders Vitens (50%) en Evides N.V. (50%). De afschrijvingskosten voor Vitens bedragen in 2015 € 0,9 miljoen (2014: € 0,9 miljoen). Ultimo 2015 staat bij Vitens nog een bedrag van € 0,2 miljoen (2014: 0,2 miljoen) op de balans voor door te belasten afschrijvingskosten. In 2014 heeft Facturatie B.V. € 1,4 miljoen uitgekeerd aan de aandeelhouders Vitens (€ 0,7 miljoen) en Evides N.V. (€ 0,7 miljoen). Als verbonden partijen zijn verder aan te merken: Verbonden partij Reststoffenunie Waterleidingbedrijven B.V. KWH Water B.V.

Vestigingsplaats Rijswijk Nieuwegein

Belang (in %) 36,9 29,1

Ultimo boekjaar bedragen de vorderingen en schulden van verbonden partijen: De directie stelt de aandeelhouders voor om dividend 2015 op gewone aandelen ad € 22,1 miljoen uit te betalen in 2016 (goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 22 maart 2016). Op een totaal van 5.777.247 gerechtigde aandelen betekent dit een dividend van € 3,83 per aandeel.

In miljoenen euro’s Vorderingen op verbonden partijen Schulden aan verbonden partijen

2015 0,6 0,3

2014 0,4 0,3

[26] Waterbalans [25] Verbonden partijen De aandelen van Vitens worden gehouden door 110 aandeelhouders uit de publieke sector (provincies en gemeenten). Vitens heeft belangen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures, waarin ze ofwel invloed van betekenis heeft, maar geen beslissende zeggenschap, ofwel gezamenlijke zeggenschap uitoefent in bedrijfsvoering en financieel beleid. Transacties met deze partijen worden uitgevoerd op arm’s length basis.

In miljoenen m3 Totaal te bewerken water Productieverliezen Totaal geproduceerd reinwater

2015 356,1 -9,5 346,6

2014 350,1 -9,6 340,5

Inkoop reinwater Productie en inkoop

5,5 352,1

5,7 346,2

Vitens-Evides International B.V. In 2015 is door de aandeelhouders Vitens (50%) en Evides N.V. (50%) gezamenlijk een bedrag van € 4,0 miljoen (2014: € 4,0 miljoen) gestort als bijdrage in de ontwikkelingsactiviteiten van Vitens Evides International B.V. Daarnaast heeft Vitens in 2015, voor uren van Vitensmedewerkers die hebben deelgenomen aan projecten van Vitens Evides International B.V., een bedrag van € 1,2 miljoen (2014: € 1,2 miljoen) gefactureerd.

Verkoop reinwater buiten voorzieningsgebied Afgeleverd in voorzieningsgebied

–

–

352,1

346,2

Distributieverliezen en meetverschillen Levering aan klanten

-21,3 330,8

-21,1 325,1

Niet In Rekening Gebracht (NIRG) in %

6,1%

6,1%

124


FINANCIELE RESULTATEN - 4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Het werkelijk NIRG over 2014 (na facturering van 99,5% van levering aan klanten) is hoger uitgekomen dan gerapporteerd in de jaarrekening 2014 (6,1% in plaats van 5,9%). Het totaal ingeschatte waterverbruik en vastrecht per ultimo 2014 dat in 2015 zou worden gefactureerd is 0,6% (€ 207,1 miljoen op een totaal van € 208,3 miljoen) te hoog geweest ten opzichte van de werkelijke facturatie. Het NIRG over 2015 (41,9% van de levering aan klanten is gefactureerd) is berekend op 6,1%. Resultaat op afloop balansposten en effect NIRG Resultaat op afloop balansposten omzet voorgaande jaren (in miljoenen euro’s) Gerapporteerd NIRG in jaarrekening Werkelijk NIRG

2015 -0,7

2014 -1,0

2013 -2,6

2012 -1,2

2011 0,2

6,1%

5,9% 6,1%

5,8% 6,3%

4,9% 5,9%

5,3% 5,7%

[27] Financieel risicomanagement Beheersing van kapitaal In het financieel beleid van Vitens, aangepast in 2012, is als doelstelling ten aanzien van de solvabiliteit het volgende geformuleerd: ‘een eigen vermogen minimaal gelijk aan 25% van het balanstotaal en een garantievermogen (eigen vermogen + achtergestelde leningen) minimaal gelijk aan 30% van het balanstotaal’. Deze primaire doelstelling staat centraal bij de beheersing van de financiële risico’s. Ultimo 2015 bedraagt de solvabiliteit 27,5% (2014: 24,6%) en het garantievermogen 31,9% (2014: 29,7%). Vitens heeft in haar treasurystatuut opgenomen dat het renterisico niet groter mag zijn dan 25% van de totale vreemdvermogenpositie. Het renterisico is de som van de renteherzieningen (inclusief rente-instrumenten) en hetgeen nodig is aan nieuwe financiering (schuldvernieuwing) in enig jaar. Vitens heeft met diverse kredietgevers kredietarrangementen afgesloten. In deze arrangementen worden door de kredietgevers voorwaarden (financiële ratio’s) gesteld waaraan Vitens moet voldoen.

125


In de Drinkwaterwet wordt een maximum gesteld aan de vergoeding over het gemiddeld ter beschikking gestelde vermogen voor de jaren 2014-2015 van 4,8% (2012-2013: 6,0%) en een maximum aan de toegestane solvabiliteit van 70% (20122013: 70%). Vitens heeft in 2015 voldaan aan de financiële ratio’s van haar kredietgevers. Vitens heeft in 2015 een voorlopige WACC behaald van 5,1-5,5%. De definitieve WACC wordt vastgesteld middels het Bedrijfsverslag dat voor 1 oktober 2016 aan het Ministerie I&M wordt gerapporteerd. De behaalde WACC is boven de gestelde norm van 4,8%. Vitens zal als gevolg hiervan ‘de overwinst 2015’ van circa € 5 - 12 miljoen aan de klant teruggeven door verlaging van de drinkwatertarieven in 2017. Financiële ratio’s Streefwaarden1 2015 2014 2013 2012 2011 Solvabiliteit > 20% 27,5 24,6 25,6 22,9 23,7 (eigen vermogen / totaal vermogen) Solvabiliteit > 25% 31,9 29,7 31,5 29,7 31,2 (garantievermogen / totaal vermogen) Leverage ratio > 7% 14,8 12,7 13,6 13,0 13,8 Interest Coverage ratio > 1,0 1,70 1,52 1,44 1,24 1,35 (EBIT / (rentelasten en -baten + uitbetaald dividend huidig boekjaar)) Debt ratio < 7,0 4,9 5,2 5,3 5,4 5,1 (Rentedragende verplichtingen (exclusief de achtergestelde leningen) / EBITDA) Weighted Average Cost of Capital < 4,8% 5,1-5,5% 4,6% 4,8% 4,5% 5,0% (WACC)2 1. De streefwaarden betreffen de door de kredietgevers gestelde voorwaarden voor de diverse kredietarrangementen. 2. De streefwaarde wordt één keer per 2 jaar vastgesteld en is voor de jaren 2014 en 2015 vastgesteld op 4,8% (voor de jaren 2012 en 2013: 6,0%).


4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen Solvabiliteit (eigen vermogen): eigen vermogen x 100% gedeeld door het balanstotaal Solvabiliteit (garantievermogen): (eigen vermogen + achtergestelde leningen) x 100% gedeeld door het balanstotaal Leverage: netto operationele kasstroom gedeeld door rentedragende schulden (inclusief de achtergestelde leningen) EBIT: bedrijfsresultaat plus resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen EBITDA: EBIT plus afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen WACC: bedrijfsresultaat plus bijdrage buitenlandse activiteiten ten behoeve van bevordering van een goede drinkwatervoorziening gedeeld door het gemiddelde balanstotaal Financiële risico’s worden binnen Vitens beheerst door de treasurycommissie die onder toezicht staat van de directie. Belangrijke doelstellingen uit het treasurybeleid zijn het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico’s, het realiseren van zo laag mogelijke kosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit. Vitens is onderhevig aan de volgende financiële risico’s: marktrisico (inclusief prijsrisico, valutarisico en interestrisico), kredietrisico en liquiditeitsrisico.

126


Marktrisico

(i) Prijsrisico Onder prijsrisico wordt verstaan: het risico van waardemutaties als gevolg van veranderingen in marktprijzen. Reële waarde van financiële activa en verplichtingen In miljoenen euro’s Activa Handels- en overige vorderingen Langlopende financiële activa Vooruitgefactureerde bedragen Verplichtingen Achtergestelde geldleningen Langlopende geldleningen Handelsschulden en overige te betalen posten Nog te ontvangen facturen Rentedragende verplichtingen Kortlopende overige financiële verplichtingen

Boekwaarde 2015 2014

Reële waarde 2015 2014

30,4 4,9 0,9

35,1 7,7 0,9

30,4 4,4 0,9

35,1 7,4 0,9

75,5 907,6 45,1 8,5 9,5 48,9

88,0 885,1 47,4 8,3 54,5 51,6

77,3 1.033,0 45,1 8,5 9,5 48,9

90,4 1.027,5 47,4 8,3 54,5 51,6

In bovenstaande tabel staan de reële waarden van de financiële activa en verplichtingen. De derivaten zijn hierin niet vermeld aangezien deze tegen reële waarde op de balans worden verantwoord. De reële waarde van de financiële activa en verplichtingen zijn als volgt bepaald: • Handels- en overige vorderingen en vooruitgefactureerde bedragen: gezien de korte doorlooptijd van deze vorderingen is de reële waarde overeenkomstig de boekwaarde; • Langlopende financiële activa: deze post betreft een verstrekte lening ten behoeve van financiering van het wagenpark en hypothecaire leningen aan (oud-) werknemers. De reële waarden hiervan zijn bepaald door het contant maken van de toekomstige kasstromen; • Achtergestelde- en langlopende geldleningen: de reële waarden hiervan zijn bepaald door het contant maken van de toekomstige kasstromen tegen de voor


4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Vitens van toepassing zijnde yield rentecurve per 31 december; • Handelsschulden en overige te betalen posten, nog te ontvangen facturen, rentedragende verplichtingen en kortlopende overige financiële verplichtingen: de reële waarde van de genoemde posten is gezien de korte doorlooptijd overeenkomstig de boekwaarde; • Rentedragende verplichtingen: de reële waarde van de rentedragende verplichtingen is overeenkomstig de boekwaarde.

(ii) Valutarisico Dit is het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van fluctuaties van valutakoersen. Vitens Evides International B.V. is een joint venture van Vitens en Evides N.V. en voert projecten uit in ontwikkelingslanden met als doel verbetering van de watervoorziening. Vitens Evides International B.V. alsook haar dochtermaatschappijen/deelnemingen hanteren de euro als functionele valuta. Eventuele koersverschillen worden per transactie berekend en ten gunste/ten laste gebracht van de winsten verliesrekening. Vitens loopt zelf geen valutarisico over haar activiteiten omdat alle bedrijfsactiviteiten plaatsvinden binnen Nederland. (iii) Interestrisico In het kader van de normale bedrijfsuitoefening maakt Vitens gebruik van derivaten (interest rate swaps) om renterisico’s te beperken. Het doel van dit beheer is de invloed van veranderingen in rentetarieven op de resultaten te beperken. Derivaten worden gebruikt om de leningenportefeuille te sturen op het gewenste risicoprofiel. Deze instrumenten worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden. Vitens heeft in het treasurystatuut opgenomen dat maximaal over 25% van het totaal vreemd vermogen (exclusief achtergestelde geldleningen) renterisico mag worden gelopen. Ultimo 2015 kwam het aldus berekende renterisico uit op 17,0% (2014: 21,8%). Hiermee is voldaan aan de gestelde norm. Dit betekent dat slechts een klein deel van de leningenportefeuille onderhevig is aan renteschommelingen en dat de invloed op de rentelasten beperkt is.

Een eventuele stijging/daling van de korte termijnrente (driemaands Euribor) van 100 basispunten betekent voor Vitens een stijging/daling van de rentekosten van € 1,1 miljoen op jaarbasis (2014: € 1,6 miljoen). De stijging/daling heeft betrekking op de roll-over leningen die niet zijn afgedekt door middel van derivaten en het saldo over de rekening-courant. Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2015 van 100 basispunten heeft een negatief effect van € 39,9 miljoen op de waarde van de derivaten. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2015 van 100 basispunten heeft een positief effect van € 34,3 miljoen op de waarde van de derivaten. Een negatief of positief effect op de waarde van de derivaten resulteert in mutaties in het eigen vermogen. De rentederivaten zijn gerelateerd aan roll-over leningen die op termijn aflopen. Voor een hoofdsom van € 249,5 miljoen is de looptijd (tot 2027) van de rentederivaten gelijk aan de looptijd van de roll-over leningen. Voor een hoofdsom van € 50 miljoen is de looptijd (€ 25 miljoen tot 2042 en € 25 miljoen tot 2043) niet gelijk aan de rollover lening. Gezien de aard van de bedrijfsactiviteiten acht Vitens het waarschijnlijk dat ook voor de periode na het aflopen van de huidige roll-over leningen een financieringsbehoefte zal bestaan en ingevuld zal worden die minimaal gelijk is aan de hoofdsom en looptijd van de gerelateerde rentederivaten.

De bovengenoemde benadering past bij de wens om de beschikbaarheid van de opgenomen financiering zoveel mogelijk overeen te laten komen met de relatief lange levensduur van de activa.

127



4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Onderstaande tabel toont de vervaldatum of, indien eerder, de contractuele renteherzieningsdatum van de leningenportefeuille op 31 december 2015. Dit geeft inzicht in de mate waarin Vitens wordt blootgesteld aan wijzigingen in de hoogte van rentepercentages voor financiële verplichtingen. Interest risico In miljoenen euro’s Per 31 december 2014 Achtergestelde geldleningen Bullet en lineaire geldleningen Roll-over geldleningen (gekoppeld met ‘intrest rate swaps’, waardoor vastrentende leningen ontstaan) Roll-over geldleningen Kasgeldlening Banken (rekening-courant)

<6 maanden

> 6 < 12 maanden

1 - 5 jaar

3,60% 4,75% 4,16%

–

12,6 14,8 9,0

50,2 144,7 29,5

25,2 289,1 270,0

88,0 449,6 308,5

2,3 –

63,6 –

61,3 –

–

–

–

127,2 25,0 29,5

55,5

38,7

288,0

645,6

1.027,8

– 26,0 4,5

12,6 4,8 –

50,3 149,7 25,0

12,6 328,2 270,0

75,5 508,7 299,5

4,5 9,5

52,3 –

10,9 –

32,3 –

100,0 9,5

Totaal aan financiële verplichtingen

44,5

69,7

235,9

643,1

993,2

128

De overige kortlopende vorderingen € 10,3 miljoen (2014: € 10,9 miljoen) bestaan uit vorderingen op meelifters € 1,2 miljoen (2014: € 1,3 miljoen), belastingen en premies sociale verzekeringen € 1,5 miljoen (2014: € 2,0 miljoen), vooruitbetaalde kosten € 0,9 miljoen (2014: € 0,9 miljoen) en nog te ontvangen opbrengsten € 6,7 miljoen (2014: € 6,7 miljoen). Op de vorderingen van meelifters en van de belastingen en sociale premies loopt Vitens geen kredietrisico. Vitens heeft geen significante concentraties van kredietrisico.

0,55% 0,28% eenmaands EURIBOR

Totaal aan financiële verplichtingen Per 31 december 2015 Achtergestelde geldleningen Bullet en lineaire geldleningen Roll-over geldleningen (gekoppeld met ‘intrest rate swaps’, waardoor vastrentende leningen ontstaan) Roll-over geldleningen Banken (rekening-courant)

Totaal

Effectief rentepercentage

1,0 –

> 5 jaar

Kredietrisico Vitens is onderhevig aan debiteurenrisico’s in het geval dat klanten niet kunnen voldoen aan hun verplichtingen. Ultimo 2015 bedraagt het debiteurensaldo waarover dit risico wordt gelopen € 22,3 miljoen (2014: € 26,8 miljoen), zie noot [4]. Circa 83% van de waterdebiteuren wordt na facturatie via automatische incasso geïncasseerd.

3,01% 4,49% 4,20%

0,34% eenmaands EURIBOR

– 25,0 29,5


Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico bestaat uit het risico dat Vitens niet of niet tijdig aan financiële middelen kan komen om te voldoen aan haar verplichtingen. Om dit risico te minimaliseren, beoordeelt Vitens regelmatig de verwachte en potentiële kasstromen over een tijdshorizon van meerdere jaren. Tevens wordt jaarlijks een gedetailleerde liquiditeitsprognose opgesteld om eventuele schommelingen in de liquiditeitsbehoefte tijdig te kunnen onderkennen en eventueel gepaste actie te ondernemen. Per 31 december 2015 beschikt Vitens over een rekening-courantfaciliteit tot een bedrag van € 65 miljoen, een kasgeldfaciliteit tot een bedrag van € 55 miljoen (hiervan betreft € 25 miljoen een ongecommitteerde faciliteit), een langlopende kredietfaciliteit van € 90 miljoen (faciliteit van € 300 miljoen, waarvan € 210 miljoen is afgeroepen in de periode 2006-2014) en een langlopende kredietfaciliteit van € 150 miljoen.


4.12 Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening De contractueel overeengekomen (niet gedisconteerde) betalingen op financiële verplichtingen worden weergegeven in de onderstaande tabel. Liquiditeitsrisico in miljoenen euro's Langlopende financiële verplichtingen berekenen incl. rente Achtergestelde geldleningen Bullet en lineaire geldleningen Roll-over leningen Derivaten Langlopende overige financiële verplichtingen Totaal langlopende financiële verplichtingen Kortlopende financiële verplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten Nog te ontvangen facturen Rentedragende verplichtingen Kortlopende overige financiële verplichtingen Totaal kortlopende financiële verplichtingen Totaal langlopende en kortlopende financiële verplichtingen

129

< 1 jaar

> 1 < 5 jaar

Vitens loopt ook liquiditeitsrisico inzake bijstortingsverplichtingen uit hoofde van negatieve marktwaarde van derivaten. Per 31 december 2015 heeft Vitens geen bijstortingen hoeven te verrichten. > 5 jaar

14,3 51,4 62,9 11,2 17,6 157,4

54,0 219,3 47,9 36,4 36,3 393,9

12,8 432,7 319,4 51,1 13,2 829,2

45,1 8,5 9,5 48,9 112,1

– – – –

– – – –

–

–

269,4

393,9

829,2


Met een partij heeft Vitens een derivaat afgesloten, waarbij een bijstorting kan plaatsvinden boven een bepaalde negatieve marktwaarde (de ‘treshold’). Vitens heeft hierbij één derivaat afgesloten met een waarde van € 25 miljoen. De negatieve marktwaarde per 31 december 2015 bedraagt € 5,6 miljoen (‘treshold’ bedraagt € 20 miljoen). Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2015 van 100 basispunten heeft een negatief effect van € 7,3 miljoen op de waarde van de derivaat. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2015 van 100 basispunten heeft een positief effect van € 5,7 miljoen op de waarde van de derivaat. [28] Saldering van financiële activa en financiële verplichtingen Ultimo 2014 en 2015 heeft Vitens geen financiële activa en financiële verplichtingen gesaldeerd in de balans opgenomen. Eveneens is geen sprake van voorwaardelijke rechten tot saldering die zouden kunnen leiden tot gesaldeerde afwikkeling van financiële activa en financiële verplichtingen.


4.13 Enkelvoudige jaarrekening Enkelvoudige balans per 31 december Activa

[29] [29]

Passiva In miljoenen euro’s Vaste activa Materiële vaste activa Investeringen in dochterondernemingen Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures Overige financiële vaste activa

31-12-2015

31-12-2014 [31]

1.673,1 1,1

1.663,4 1,1

5,3

5,9

4,9

7,7 1.684,4

[30]

Vlottende activa Handels- en overige vorderingen Vaste activa aangehouden voor verkoop

Totaal activa

31,4 –

1.678,1 35,7 0,7

In miljoenen euro’s Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Herwaarderingsreserve derivaten Herwaarderingsreserve dienstwoningen Herwaarderingsreserve IFRS-transitie Overige reserves Resultaat boekjaar

31-12-2015

31-12-2014

5,8 147,2 -89,3

5,8 147,2 -101,3

–

0,1

30,6

33,2

322,0 55,4

294,1 42,1 471,7

31,4

36,4

1.715,8

1.714,5

421,2

Verplichtingen

[32]

Voorzieningen Voorzieningen personeelsbeloningen Overige voorzieningen

6,5

5,3

1,2

8,8 7,7

Langlopende verplichtingen Egalisatierekening bijdragen van der-den Rentedragende verplichtingen Derivaten

[33]

Kortlopende verplichtingen Totaal Passiva

130


FINANCIELE RESULTATEN - 4.13 Enkelvoudige jaarrekening

14,1

50,6

42,2

878,4 89,3

933,4 101,3 1.018,3

1.076,9

218,1

202,3

1.715,8

1.714,5

4.13 Enkelvoudige jaarrekening Enkelvoudige winsten verliesrekening In miljoenen euro's Eigen resultaat (excl. deelnemingen) na belastingen Resultaat deelnemingen na belastingen Netto resultaat

131

2015

2014

55,4

42,1

–

– 55,4


42,1

FINANCIELE RESULTATEN - 4.13 Enkelvoudige jaarrekening

4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Waarderingsgrondslagen voor de enkelvoudige jaarrekening De enkelvoudige jaarrekening van Vitens is opgesteld volgens de bepalingen Titel 9 Boek 2 BW met uitzondering van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling zoals onderstaand toegelicht. De gebruikte waarderingsgrondslagen zijn grotendeels dezelfde als die gebruikt worden voor de geconsolideerde jaarrekening volgens de bepalingen van artikel 362 lid 8 Titel 9 Boek 2 BW, waarbij investeringen in dochtermaatschappijen worden verantwoord tegen de nettovermogenswaarde van de activa volgens de equity methode. De enkelvoudige winsten verliesrekening van Vitens is op grond van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW op vereenvoudigde wijze opgesteld. Vitens hanteert als grondslagen voor waardering en resultaatbepaling de International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Voor de grondslagen wordt verwezen naar de ‘Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling van de geconsolideerde jaarrekening’. De balansposten kantoorgebouwen, dienstwoningen, vaste activa aangehouden voor verkoop en derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde. Als gevolg van de toepassing van Titel 9 Boek 2 BW wordt voor het effect van reële waardemutaties op het vermogen een herwaarderingsreserve gevormd. Voor de overige toelichtingen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening.

132


[29] Investeringen in deelnemingen In miljoenen euro’s

Investeringen in dochtermaatschappijen

Boekwaarde per 1 januari 2014 Mutaties 2014 Aandeel in resultaat Ontvangen dividend Totaal mutaties Boekwaarde per 31 december 2014 Mutaties 2015 Aandeel in resultaat Ontvangen dividend Totaal mutaties Boekwaarde per 31 december 2015

Totaal

Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures

1,1

8,2

9,3

-

-0,3 -2,0 -2,3

-0,3 -2,0 -2,3

1,1

5,9

7,0

-

0,1 -0,7 -0,6

0,1 -0,7 -0,6

1,1

5,3

6,4

Deelnemingen in dochtermaatschappijen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, die is bepaald op basis van IFRS-grondslagen zoals toegepast in de geconsolideerde jaarrekening.

FINANCIELE RESULTATEN - 4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening

4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening [30] Handels- en overige vorderingen In miljoenen euro's Handelsdebiteuren Waardevermindering van debiteuren Meelifters Nettohandelsvorderingen Belastingen en premies sociale verzekeringen Vooruitgefactureerde bedragen Vorderingen op groepsmaatschappijen Overlopende activa Totaal

2015 22,3 -1,3 1,2

2014 26,8 -1,7 1,3

22,2 1,5

26,4 1,7

0,9 0,1 6,7 31,4

0,9 0,1 6,6 35,7

De herwaarderingsreserve IFRS-transitie is gevormd voor de waardevermeerdering in 2006 op de transport- en hoofdleidingen. Hierbij is uitgegaan van een gewogen gemiddelde ouderdom (of investeringsjaar) van 1977 waardoor de herwaardering op de transport- en hoofdleidingen in de komende 12 jaar zal aflopen naar nihil. De herwaarderingsreserve IFRS-transitie zal over 20 jaar nihil zijn. Voor een overige toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening. [32] Voorzieningen personeelsbeloningen Voor het mutatieoverzicht van de voorzieningen personeelsbeloningen wordt verwezen naar de geconsolideerde jaarrekening, zie noot [11].

[31] Eigen vermogen In miljoenen euro’s Stand per 1 januari

2015 421,2

2014 438,3

Mutaties Resultaat boekjaar Mutatie herwaarderingsreserve derivaten Vrijval herwaarderingsreserve dienstwoningen Mutatie herwaarderingsreserve IFRS-transitie Mutatie algemene reserve Dividenduitkering gewone aandelen Totaal mutaties

55,4 12,0 -0,1 -2,6 2,6 -16,8 50,5

42,1 -43,4 -0,1 -2,6 2,6 -15,7 -17,1


471,7

421,2

De herwaarderingsreserve derivaten betreft de negatieve marktwaarde derivaten van € 89,3 miljoen (2014: € 101,3 miljoen), zie noot [10], en de herwaardering van dienstwoningen van nihil (2014: € 0,1 miljoen).

133


[33] Kortlopende verplichtingen In miljoenen euro’s Handelsschulden en overige te betalen posten Aflossingsverplichtingen over langlopende verplichtingen Belastingverplichtingen Rentedragende verplichtingen Korte termijn personeelsbeloningen Nog te ontvangen facturen Overlopende passiva Totaal

2015 45,3 104,7 13,5 10,7 26,7 8,5 8,7 218,1

2014 47,1 39,7 14,6 55,8 26,7 8,3 10,1 202,3

[34] Bezoldiging directie en commissarissen Op grond van artikel 1.3, eerste lid, onderdeel d Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT van 15 november 2012) is Vitens gehouden bij de samenstelling van onderstaande verantwoording rekening te houden met de verplichtingen zoals gesteld in de wet.


4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Bezoldiging directie De managementverantwoordelijkheid van Vitens ligt bij de directie. De Raad van Commissarissen draagt verantwoordelijkheid voor de bezoldigingsstructuur van de directie. De bezoldiging bestaat uit een basissalaris, pensioen, sociale lasten en overige onkostenvergoedingen en voldoet aan de vereisten van de Wet normering topinkomens (WNT en WNT2). De opsplitsing is hieronder vermeld: Bezoldiging topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen - met dienstbetrekking (in euro’s) Naam

Beloning (WNT)

Belastbare vaste en variabele onkostenvergoedingen (WNT)

Voorzienin- Totale gen ten be- bezoldiging hoeve van 2015 WNT beloningen betaalbaar op termijn (WNT)

Overige bezoldigingscomponenten (geen onderdeel WNT)

Totale Totale Totale bezoldiging bezoldiging bezoldiging 2015 2014 WNT 2014

L.C.A. Declercq 1 (Voorzitter)

205.483

7.997

17.546

231.026

7.130

238.155

228.231

236.266

drs. W.H.J. Odding 2 (Lid directie)

183.153

9.537

16.638

209.327

6.990

216.318

207.426

214.770

Totaal

388.636

17.534

34.184

440.353

14.120

454.473

435.657

451.036

Bezoldiging topfunctionarissen & gewezen topfunctionarissen - zonder dienstbetrekking (in euro’s) Naam

mr. B. Staal 1

Vacatiegeld

Onkosten

Totale

Bijdrage

Totale

Totale

In functie

vergoeding

bezoldiging

ZVW

bezoldiging

bezoldiging

(in dagen)

2015

2014

24.250

1.100

25.350

25.350

16.800

–

–

–

–

–

3.986

–

15.800

1.100

16.900

1.098

17.998

15.988

365

ir. T. Menssen MBA 3

14.483

1.008

15.491

–

15.491

14.951

334

drs. M.C.J. Poulussen MSM 2

15.800

1.100

16.900

1.098

17.998

15.988

365

ir. C.J. Rameau MBA 2

15.800

1.100

16.900

1.098

17.998

7.972

365 31

drs. M.L. van Kleef 2

Als gevolg van een administratieve fout in de berekening van de werkgeverspensioenlasten bestaat in 2015 een onverschuldigde betaling aan beide topfunctionarissen van in totaal € 4.696. Hiervoor is in de jaarrekening een vordering op beide topfunctionarissen voor opgenomen. Deze vordering is vereffend met de salarisbetaling over februari 2016. Na correctie van de onverschuldigde betaling in 2016 is de bezoldiging 2015 WNT gelijk aan die van 2014. Bovenstaande topfunctionarissen hadden in 2014 en 2015 een fulltime dienstverband (365 dagen). Voor beide topfunctionarissen is de overgangsregeling uit de WNT2 van toepassing.


Bezoldiging commissarissen De bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen bestaat uit vacatiegeld, een onkostenvergoeding en bijdrage ZVW.

2015 WNT

1. bezoldiging WNT 2015 € 228.231 + onverschuldigde betaling € 2.795 = € 231.026 2. bezoldiging WNT 2015 € 207.426 + onverschuldigde betaling € 1.901 = € 209.327

134

Bezoldigingsbeleid directie De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft ter vergadering van 30 april 2015 ingestemd met het vernieuwde ‘bezoldigingsbeleid directie’. Dit bezoldigingsbeleid is in lijn met de bepalingen uit de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (de WNT). Per 1 januari 2015 is sprake van aanpassing van de WNT in verband met de verlaging van het wettelijke bezoldigingsmaximum van 130% naar 100% van de bezoldiging van een minister (Wet verlaging bezoldigingsmaximum, WNT2). De huidige bezoldiging past binnen de geldende overgangsregeling WNT1. De overgangsregeling loopt tot en met 2016. Na 2016 wordt de bezoldiging in 3 jaar afgebouwd. Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt.

ir.T.A. de Man 2

drs. E.A. de Groot 4 Totaal

1.317

92

1.409

92

1.501

–

87.450

5.500

92.950

3.386

96.336

75.685

1. lid RvC, voorzitter RvC vanaf 1 januari 2014. 2. lid RvC. 3. lid RvC tot 26 november 2015. 4. lid RvC vanaf november 2015.


365

4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Per 1 januari 2014 heeft mr. B. Staal het voorzitterschap overgenomen van drs. M.L. van Kleef. In de aandeelhoudersvergadering van 26 november 2015 is ir. T. Menssen afgetreden als lid RvC en is drs. E.A. de Groot benoemd als lid RvC. Het bezoldigingsbeleid Raad van Commissarissen is aangepast aan de per 1 januari 2013 in werking getreden Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector’ (WNT) en de per 1 januari 2015 in werking getreden WNT2. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft ter vergadering van 30 april 2015 ingestemd met het vernieuwde bezoldigingsbeleid RvC goedgekeurd. Bezoldiging overige functionarissen - met dienstbetrekking Toelichting bij overschrijdingen van de van toepassing zijnde WNT normen. Bij de volgende personen/functionarissen bedraagt de totale bezoldiging méér dan de van toepassing zijnde WNT-norm, waarbij de WNT-norm zo nodig is herrekend op basis van een dienstverband korter dan een vol jaar en/of een dienstverband lager dan een voltijdsdienstverband.

135


Functie(s)

Beloning (WNT)

Belastbare vaste en variabele onkostenvergoedingen (WNT)

Voorzienin- Totale gen ten be- bezoldiging hoeve van 2015 WNT beloningen betaalbaar op termijn (WNT)

Overige bezoldigingscomponenten (geen onderdeel WNT)

Totale Totale Totale bezoldiging bezoldiging bezoldiging 2015 2014 WNT 2014

Afdelingsmanager 1

161.717

1.635

15.567

178.919

607

179.526

177.131

177.855

Teammanager 2

183.580

818

14.815

199.213

380

199.593

140.842

141.179

Medewerker HR Service Center 3

239.862

–

5.744

245.606

120

245.726

74.193

74.202

Totaal

585.159

2.453

36.126

623.738

1.107

624.845

392.166

393.236

1. Overschrijding wordt veroorzaakt door een diensttijdgratificatie. 2. Overschrijding wordt veroorzaakt door een afkoopregeling. 3. Betreft medewerker met een vaststellingsovereenkomst uit 2013 (beëindigingsvergoeding van € 190.000). Bovenstaande functionarissen 1 en 2 hadden in 2014 en 2015 een fulltime dienstverband (365 dagen). Functionaris 3 had in 2014 een fulltime dienstverband (365 dagen). In 2015 is deze functionaris uit dienst getreden (273 dagen). Alle functionarissen hadden in 2014 en 2015 dezelfde functies.


4.14 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening [35] Accountantskosten Overeenkomstig artikel 2:382a BW wordt in deze noot een toelichting gegeven op de accountantskosten die betrekking hebben op de ontvangen diensten van de accountantsorganisatie in 2015. Deze bestaan uit de controle van de jaarrekening € 190 duizend (2014: € 220 duizend) en voor andere niet controlediensten (advieskosten) € 13 duizend (2014: € 22 duizend). Zwolle, 22 maart 2016 Raad van Commissarissen mr. B. Staal (voorzitter) ir. C.J. Rameau (vice-voorzitter) ir. Th.A. de Man drs. E A. de Groot drs. M.C.J. Poulussen MSM Directie L.C.A. Declercq MSc drs. W.H.J. Odding

136



4.15 Overige gegevens Winstbestemming De statutaire bepalingen ten aanzien van de winstbestemming luiden als volgt: De gebruikte waarderingsgrondslagen zijn grotendeels dezelfde als die gebruikt worden voor de geconsolideerde jaarrekening volgens de bepalingen van artikel 362 lid 8 Titel 9 Boek 2 BW, waarbij investeringen in dochtermaatschappijen worden verantwoord tegen de nettovermogenswaarde van de activa volgens de equity methode. De vennootschappelijke winsten verliesrekening van Vitens is op grond van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW op vereenvoudigde wijze opgesteld. 34.1 Het dividendbeleid wordt vastgesteld, en kan worden gewijzigd, bij besluit van de directie dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Met inachtneming van het aldus goedgekeurde dividendbeleid wordt jaarlijks door de directie, onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen, vastgesteld welk deel van de winst wordt gereserveerd en welk deel wordt uitgekeerd. 34.2 Uitkering van winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is.

137


34.3 De algemene vergadering kan op voorstel van de directie dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen besluiten tot uitkering van interim-dividend en tot uitkeringen ten laste van een reserve van de vennootschap. 34.4 Uitkeringen op aandelen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van het uitkeerbare eigen vermogen en, indien het een tussentijdse uitkering betreft, aan dit vereiste is voldaan blijkens een tussentijdse vermogensopstelling als bedoeld in artikel 2:105 lid 4 van het BW. De vennootschap legt de vermogensopstelling ten kantore van het Handelsregister neer binnen acht dagen na de dag waarop het besluit tot uitkering wordt bekendgemaakt. 34.5 De vordering van een aandeelhouder tot een uitkering op aandelen verjaart door een tijdsverloop van vijf jaren. De directie stelt de aandeelhouders voor het resultaat na belastingen als volgt te bestemmen (goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 22 maart 2016): betaling van dividend op gewone aandelen ad € 22,1 miljoen en het restant ad € 33,3 miljoen toevoegen aan de overige reserves. Dit is conform het dividendbeleid.

FINANCIELE RESULTATEN - 4.15 Overige gegevens

4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering en de Raad van Commissarissen van Vitens N.V. Verklaring over de jaarrekening 2015 Ons oordeel Naar ons oordeel: • geeft de in dit jaarverslag opgenomen geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Vitens N.V. op 31 december 2015 en van het resultaat en de kasstromen over 2015, in overeenstemming met de International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU-IFRS) en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW); • geeft de in dit jaarverslag opgenomen enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Vitens N.V. op 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT). Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2015 van Vitens N.V. te Zwolle (‘de vennootschap’) gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde jaarrekening van Vitens N.V. en dochtermaatschappijen (samen: ‘de groep’) en de enkelvoudige jaarrekening.

De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit: • de enkelvoudige balans per 31 december 2015; • de enkelvoudige winsten verliesrekening over 2015; en • de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening is EU-IFRS, de relevante bepalingen uit Titel 9 Boek 2 BW en het stelsel dat is gebruikt voor het opmaken van de enkelvoudige jaarrekening is Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de WNT. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en het Controleprotocol WNT vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij zijn onafhankelijk van Vitens N.V. zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit: • de geconsolideerde balans per 31 december 2015; • de volgende overzichten over 2015: de geconsolideerde winst-en-verliesrekening, het geconsolideerde overzicht van totaalresultaat, het geconsolideerde mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht; en • de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

138


FINANCIELE RESULTATEN - 4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Onze controle-aanpak Samenvatting en context Wij ontwerpen onze controle-aanpak door het bepalen van materialiteit en het identificeren en inschatten van het risico van materiële afwijkingen in de jaarrekening. Wij besteden bijzondere aandacht aan die gebieden waar de directie subjectieve schattingen heeft gemaakt, bijvoorbeeld bij significante schattingen waarbij veronderstellingen over toekomstige gebeurtenissen worden gemaakt die inherent onzeker zijn zoals de veronderstellingen bij de waardering van de materiële vaste activa, derivaten, debiteuren, voorzieningen en de verantwoording van de netto-omzet als gevolg van over het jaar gespreide meteropnames.

van de Drinkwaterwet er zorg voor te dragen dat de overschrijding richting consumenten wordt gecompenseerd in de tariefstelling voor het daaropvolgende kalenderjaar. Op basis van de voorlopig berekende WACC van 5,1-5,5% heeft Vitens de toekomstige voorwaardelijke verplichting om circa €5 tot €12 miljoen te compenseren in de tariefstelling van 2017. De hoogte van de definitieve WACC en de toekomstige voorwaardelijke verplichting zal worden vastgesteld aan de hand van het Bedrijfsverslag 2015 dat voor 1 oktober 2016 aan het Ministerie van I&M dient te worden gerapporteerd. Deze toekomstige voorwaardelijke verplichting is conform de regelgeving van IFRS terecht niet verwerkt in de jaarrekening over 2015. De toelichting met betrekking tot de overschrijding van de WACC is toegelicht in noot [27] in de jaarrekening.

De groep is in belangrijke mate afhankelijk van de IT-infrastructuur voor de continuïteit van de bedrijfsactiviteiten. Wij hebben de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking getoetst, voor zover van belang voor onze controlewerkzaamheden van de jaarrekening 2015. Hierbij hebben we interne ITspecialisten betrokken, waarbij we onder meer gebruik hebben gemaakt van dataanalyses ten aanzien van transacties en/of processen. Bij al onze controles besteden wij aandacht aan het risico van het doorbreken van de interne beheersingsmaatregelen door de directie waaronder het evalueren van risico’s op materiële afwijkingen als gevolg van fraude op basis van een analyse van mogelijke belangen van de directie.

Materialiteit • Materialiteit: €4,6 miljoen, gebaseerd op 1,5% van de totale kosten. Reikwijdte van de controle • We hebben onze controlewerkzaamheden geheel uitgevoerd op het hoofdkantoor van de groep in Zwolle, waarbij de controle vanuit geconsolideerd perspectief is ingericht. Kernpunt • Opbrengstverantwoording drinkwateropbrengsten.

Wij hebben er voor gezorgd dat het controleteam over voldoende specialistische kennis en expertise beschikt die nodig is voor de controle van een drinkwaterbedrijf. Wij hebben specialisten op het gebied van waardering van onroerend goed, IT en financiële instrumenten in ons team opgenomen. Alle werkzaamheden bij de groepsonderdelen zijn door hetzelfde controleteam uitgevoerd.

Materialiteit De reikwijdte van onze controle wordt beïnvloed door het toepassen van materialiteit. Het begrip ‘materieel belang’ wordt toegelicht in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening’.

Tijdens onze controle hebben wij tevens aandacht besteed aan de overschrijding van de WACC van 4,8% (maximale vermogenskostenvoet voor drinkwaterbedrijven) in het boekjaar 2015. Als gevolg van deze overschrijding dient Vitens op grond

139


Materialiteit

Reikwijdte van de controle

Kernpunten

Wij bepalen kwantitatieve grenzen voor materialiteit. Deze grenzen, alsook de kwalitatieve overwegingen daarbij, helpen ons om de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden voor de individuele posten en toelichtingen in de jaarrekening te bepalen en om het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel te evalueren.


4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel als volgt bepaald: Materialiteit voor de groep Hoe is de materialiteit bepaald De overwegingen voor de gekozen benchmark

€ 4,6 miljoen 1,5% van de totale kosten. We hebben deze, algemeen geaccepteerde, benchmark toegepast op basis van onze analyse van de gemeenschappelijke informatiebehoeften van gebruikers van de jaarrekening. Op basis daarvan zijn wij van mening dat de totale kosten een belangrijk kengetal is voor de financiële prestaties van de vennootschap.

Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Wij zijn met de Raad van Commissarissen overeengekomen dat wij aan de raad tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven de € 230.000 rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn. De reikwijdte van onze groepscontrole Vitens N.V. staat aan het hoofd van een groep van entiteiten. De financiële informatie van deze groep is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Vitens N.V. Van belang hierbij is dat de activiteiten van de groep volledig in Nederland plaatsvinden

140


en dat binnen de groep de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen centraal zijn ingeregeld en worden gehanteerd. Onze controle is uitgevoerd door één centraal team en is ingericht vanuit een geconsolideerd perspectief, waarbij de groep administratief door ons als één geheel is bezien. Dat betekent dat wij alle voor de geconsolideerde jaarrekening van materieel belang zijnde transactiestromen en financiële posities in de reikwijdte van onze controle hebben betrokken. De consolidatie van de groep en de toelichtingen in de jaarrekening zijn door ons gecontroleerd. Middels bovengenoemde werkzaamheden hebben wij voldoende en geschikte controle-informatie met betrekking tot de financiële informatie van de groep verkregen om een oordeel te geven over de geconsolideerde jaarrekening. De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens de controle van de jaarrekening. De kernpunten hebben wij met de raad van commissarissen gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alle risico’s en punten die wij tijdens onze controle hebben geïdentificeerd en hebben besproken. Wij hebben de kernpunten beschreven met daarbij een samenvatting van de op deze punten door ons uitgevoerde werkzaamheden. Wij hebben onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten of over specifieke elementen van de jaarrekening.


4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Kernpunten Opbrengstverantwoording drinkwateropbrengsten De toelichtingen met betrekking tot de opbrengstverantwoording zijn opgenomen in paragraaf 4.8, noot [15] en [26] in de jaarrekening. De netto-omzet uit hoofde van de levering van drinkwater bedraagt per 31 december 2015 € 357 miljoen en vormt daarmee een significante post in de geconsolideerde winsten verliesrekening (91% van totale bedrijfsopbrengsten).

Onze controlewerkzaamheden op de kernpunten Wij hebben controlewerkzaamheden uitgevoerd op de verantwoorde drinkwateropbrengsten, met specifieke aandacht voor (het proces rondom en het verband tussen) de totale reinwaterafgifte, de volledigheid van de actieve aansluitingen en het NIRG (Niet In Rekening Gebracht in %), de kwaliteit van de omzetschatting, en het facturatieproces. Wij hebben de interne beheersmaatregelen van Vitens omtrent de processen van omzetsimulatie en facturatie in opzet, bestaan en werking getoetst. Wij hebben ICT-specialisten ingeschakeld ter validatie van de automated controls rondom het systeem dat gebruikt wordt voor de omzetsimulatie en facturatie.

De volledigheid van de reinwaterafgifte (aantal m3 water op basis waarvan de omzetschatting is uitgevoerd) De opbrengstverantwoording van de drinkwateropbrengsten is gebaseerd op het totaal aan derden geleverde hebben wij gecontroleerd aan de hand van de primaire registraties van de pompstations van Vitens. hoeveelheid drinkwater (in m3). Als gevolg van het grote aantal klanten (5,6 miljoen) vinden meteropnames (met name voor consumenten en klein zakelijke klanten) gespreid over het jaar plaats en vindt dientengevolge Wij hebben controlewerkzaamheden uitgevoerd op de klantadministratie en hebben vastgesteld dat alle de (afreken)facturatie ook gespreid over het jaar plaats. actieve aansluitingen in de omzetsimulatie zijn betrokken door middel van een aansluiting tussen de klantadministratie en de klantgegevens zoals meegenomen in de omzetschatting. Voor alle actieve aansluitingen wordt het werkelijk aantal gefactureerde m3 water toegerekend aan de kalenderjaren. In 2015 is 42% van de levering aan klanten in 2015 gefactureerd aan de hand van een De kwaliteit van de omzetsimulatie en derhalve de schatting van de drinkwateropbrengsten per eindafrekening. Voor de periode in het boekjaar waarover de klanten nog geen afrekening hebben ontvangen 31 december 2014 hebben wij mede gevalideerd middels een controle op de afloop in 2015 van de wordt op basis van historische meterstanden in relatie tot de actuele reinwaterafgifte een schatting gemaakt schatting per 31 december 2014. Tevens hebben wij het percentage van de aansluitingen dat meerdere (omzetsimulatie) voor de periode tussen de laatste eindafrekening en balansdatum. Dit betekent dat per jaren opeenvolgend zijn geschat geëvalueerd. Hieruit blijkt een dalende trend waardoor de kwaliteit van de 31 december 2015 € 208 miljoen (58%) van de levering aan klanten in 2015 gebaseerd is op een simulatie omzetschatting toeneemt. van de omzet. Het NIRG zoals toegelicht in noot [28], hebben wij gebenchmarkt ten opzichte van het NIRG in voorgaande Gegeven deze schatting en de inherente mate van schattingsonzekerheid die daaraan is verbonden jaren en die binnen de drinkwatersector in Nederland. gecombineerd met de significantie van het bedrag van de geschatte drinkwateropbrengsten ten opzichte van de totale drinkwateropbrengsten over 2015 beschouwen wij dit als een kernpunt in onze controle. Tot slot hebben wij de toelichtingen in de jaarrekening beoordeeld.

141



4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Verantwoordelijkheden van de directie en de Raad van Commissarissen De directie is verantwoordelijk voor: • het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met EU-IFRS en met Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de WNT, alsmede voor het opstellen van het bestuursverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW; en voor • een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de vennootschap in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsels moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap. Onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen.

142


Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij ons rapport. Verklaring betreffende overige door weten regelgeving gestelde vereisten Verklaring betreffende het bestuursverslag en de overige gegevens Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over het bestuursverslag en de overige gegevens): • dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of het bestuursverslag (zoals uiteengezet in paragraaf 1.1 tot en met 1.9, hierna het ‘bestuursverslag’), voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de door Titel 9 Boek 2 BW vereiste overige gegevens zijn toegevoegd. • dat het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Onze benoeming Wij zijn op 12 december 2012 benoemd als externe accountant van Vitens N.V. door de Raad van Commissarissen volgend een besluit van de algemene vergadering op 12 december 2012 dat jaarlijks is herbevestigd door de aandeelhouders. Wij zijn nu voor een onafgebroken periode van 3 jaar accountant van de vennootschap. Groningen, 22 maart 2016 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door A.L. Koops-Aukes RA


4.16 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2015 van Vitens N.V. In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt. De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, het controleprotocol WNT, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit: • het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; • het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit; • het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; • het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de entiteit zijn bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij

143


verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven; • het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen bepaald om te waarborgen dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel. Bepalend hierbij zijn de geografische structuur van de groep, de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten, de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen en de bedrijfstak waarin de vennootschap opereert. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was. Wij communiceren met de Raad van Commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening vanuit alle zaken die wij met de Raad van Commissarissen hebben besproken. Wij beschrijven deze zaken in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang is van het maatschappelijk verkeer.


4.17 Overzicht uitstaande aandelen Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

Aandeelhouder Provincie Friesland Provincie Gelderland Provincie Overijssel Gemeente Almere Provincie Utrecht Gemeente Utrecht Gemeente Amersfoort Gemeente Dronten Gemeente Lelystad Gemeente Zeewolde Gemeente Hilversum Gemeente Hof van Twente Gemeente Hardenberg Gemeente Nieuwegein Gemeente Steenwijkerland Gemeente Zeist Gemeente Doetinchem Gemeente Stichtse Vecht Gemeente Veenendaal Gemeente Kampen Gemeente Zutphen Gemeente Enschede Gemeente Hengelo (Ov) Gemeente Zwolle Gemeente Woerden Gemeente Soest Gemeente Dinkelland Gemeente Tiel Gemeente De Bilt Gemeente Almelo Gemeente Raalte Gemeente Rijssen-Holten Gemeente De Ronde Venen

144

Gewone aandelen 755.043 387.231 370.632 366.175 285.896 285.896 131.691 98.457 98.457 98.457 89.569 66.713 63.007 61.246 60.227 60.035 58.752 58.097 56.404 50.961 50.739 46.329 46.329 46.329 45.042 44.542 43.085 42.728 41.879 41.696 41.696 41.696 40.426

Percentage 13,07% 6,70% 6,42% 6,34% 4,95% 4,95% 2,28% 1,70% 1,70% 1,70% 1,55% 1,16% 1,09% 1,06% 1,04% 1,04% 1,02% 1,01% 0,98% 0,88% 0,88% 0,80% 0,80% 0,80% 0,78% 0,77% 0,75% 0,74% 0,73% 0,72% 0,72% 0,72% 0,70%


Nr. 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66

Aandeelhouder Gemeente Wijchen Gemeente Oude IJsselstreek Gemeente Twenterand Gemeente Houten Gemeente Zwartewaterland Gemeente Meppel Gemeente Lingewaard Gemeente Utrechtse Heuvelrug Gemeente Dalfsen Gemeente Epe Gemeente Nijkerk Gemeente Overbetuwe Gemeente Zevenaar Gemeente Montferland Gemeente Noordoostpolder Gemeente Winterswijk Gemeente Lochem Gemeente IJsselstein Gemeente Hellendoorn Gemeente Oldenzaal Gemeente Deventer Gemeente Olst-Wijhe Gemeente Culemborg Gemeente Duiven Gemeente Westerveld Gemeente Leusden Gemeente Borne Gemeente Losser Gemeente Baarn Gemeente Beuningen Gemeente Buren Gemeente Ermelo Gemeente Geldermalsen

FINANCIELE RESULTATEN - 4.17 Overzicht uitstaande aandelen

Gewone aandelen 40.058 40.057 39.379 38.490 38.453 37.526 37.387 36.554 34.746 34.717 34.717 34.717 34.717 34.716 32.430 32.046 32.045 31.228 30.113 30.113 28.260 27.797 26.705 26.705 25.944 25.902 25.480 25.480 24.207 24.035 24.035 24.035 24.035

Percentage 0,69% 0,69% 0,68% 0,67% 0,67% 0,65% 0,65% 0,63% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,56% 0,56% 0,56% 0,54% 0,52% 0,52% 0,49% 0,48% 0,46% 0,46% 0,45% 0,45% 0,44% 0,44% 0,42% 0,42% 0,42% 0,42% 0,42%

4.17 Overzicht uitstaande aandelen Nr. 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89

Aandeelhouder Gemeente Haaksbergen Gemeente Nunspeet Gemeente Zaltbommel Gemeente Berkelland Gemeente Ommen Gemeente Wierden Gemeente Brummen Gemeente Maasdriel Gemeente Voorst Gemeente Bronckhorst Gemeente Tubbergen Gemeente Wijk bij Duurstede Gemeente Aalten Gemeente Elburg Gemeente Oost Gelre Gemeente Oldebroek Gemeente Putten Gemeente West Maas en Waal Gemeente Staphorst Gemeente Rhenen Gemeente Bunschoten Gemeente Urk Gemeente Druten

145

Gewone aandelen 24.035 24.035 24.035 24.034 23.164 23.164 21.364 21.364 21.364 21.362 20.848 20.818 18.693 18.693 18.693 18.693 18.693 18.693 18.531 16.461 16.219 16.215 16.023

Percentage 0,42% 0,42% 0,42% 0,42% 0,40% 0,40% 0,37% 0,37% 0,37% 0,37% 0,36% 0,36% 0,32% 0,32% 0,32% 0,32% 0,32% 0,32% 0,32% 0,29% 0,28% 0,28% 0,28%


Nr. 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110

Aandeelhouder Gemeente Heerde Gemeente Heumen Gemeente Neder- Betuwe Gemeente Westervoort Gemeente Berg en Dal Gemeente Bunnik Gemeente Montfoort Gemeente Lopik Gemeente Doesburg Gemeente Hattem Gemeente Lingewaal Gemeente Woudenberg Gemeente Oudewater Gemeente Wijdemeren Gemeente Eemnes Gemeente Scherpenzeel Gemeente Renswoude Provincie Flevoland Gemeente Sudwest Fryslan Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente Apeldoorn Totaal

FINANCIELE RESULTATEN - 4.17 Overzicht uitstaande aandelen

Gewone aandelen 16.023 16.023 16.023 16.023 13.352 13.314 11.861 11.619 10.682 10.682 10.682 9.683 9.199 8.956 7.988 7.746 4.389 4.316 1.000 200 1 5.777.247

Percentage 0,28% 0,28% 0,28% 0,28% 0,23% 0,23% 0,21% 0,20% 0,19% 0,19% 0,19% 0,17% 0,16% 0,16% 0,14% 0,13% 0,08% 0,08% 0,02% 0,00% 0,00% 100,00%

PROVINCIALE STATED VAN OVERIJSSEL. Reg.nr. f?^ 2ol &(

Recommend Documents