NR.17 JUNI 2013 EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR

NR.17 | JUNI 2013

EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR

Journaliste Eva Vriend beschrijft ‘perfecte’ polder ‘Hollands landschap is geen vanzelfsprekendheid’

WWW.

Inhoud

3

Jaap Veldhuisen

4 Interview

7 Reportage

Voor vleesveehouder Jaap Veldhuisen is perspectief anderen ook van belang

Journaliste Eva Vriend schreef boek over polder die perfect moest zijn

Hoogleraar Theo Spek waarschuwt: Hollands landschap is niet vanzelfsprekend

10 Achtergrond

12 Interview

14 Het wisselgesprek

Gelderse landbouw wil duizenden hectares ruilen via ‘turboverkaveling’

‘Ontwikkelingsfunctie’ Haarlemmermeer moet deuren openen voor duurzame landbouw

Voorstanders integrale aanpak: kwestie van durven, vertrouwen en kunnen schakelen

16 Achtergrond

18 Portret

20 Achtergrond

DLG-medewerker Anne de Boer ziet plannen wateraanvoer Egmond als ‘flinke impuls’

Akkerbouwer Otto Smit zet zich in voor eerlijk alternatief Wieringerrandmeer

Boeren, burgers en IJsclub Akersloot profiteren van ruil De Kleine Polder

22 Focus op de regio

23 Ruilcolumn

24 Jaarverslag 2012

Stivas werkt (achter de schermen) aan ruilen op Texel, in Zeevang en Noordelijke Vechtstreek

KvK-directeur Thijs Pennink heeft veel vertrouwen in kansen krachtenbundeling

Stivas blikt terug in jubileumjaar, maar kijkt vooral vooruit

Wie, Waar, Wat

Kijk voo volle dige r het ver www .stiv haal op as port rette nh.nl/ ngal erij

Wie

Waar

Wat

Jaap Veldhuisen houdt vleeskoeien en

Het bedrijf van Veldhuisen ligt aan de Durger-

In totaal verandert ruim 37 hectare cultuur- en

varkens net iets buiten Durgerdam, het

dammergouw. Door de ruil - inclusief diverse

natuurgrond rond Durgerdam van eigenaar,

pitto­reske dorp boven de rook van Amsterdam.

aanpassingswerken - ligt bijna al het land

met als resultaat grotere en beter bewerkbare

Veldhuisen is er geboren en getogen.

aaneengesloten achter het bedrijf. Hetzelfde

en te beheren percelen. De ondernemers

Dit voorjaar is hij druk bezig om de nieuw

geldt voor een collega. “Dat perspectief voor

in het gebied kunnen hun vee beter buiten

verkregen percelen gebruiksklaar en

anderen is voor ons ook belangrijk, om hier

laten grazen, door de grotere huiskavels.

bereikbaar te krijgen door nieuw gras in te

niet geïsoleerd actief te zijn.” Een deel van de

Dat laatste is een uitdrukkelijke wens van de

zaaien, sloten te vergraven en een dam aan

gronden is geruild met Natuurmonumenten, die

gemeente Amsterdam. Koeien en schapen zijn

te leggen. Op den duur is het idee om op het

het volledige beheer krijgt in de Polder IJdoorn.

beeld­bepalende elementen in het Hollandse

bedrijf weer melkvee te houden. De ruil is

“Een deel van het gebied zullen wij beweiden

cultuurlandschap. En daarnaast neemt het

daarvoor een belangrijke stap vooruit.

met ons vleesvee.”

landbouwverkeer over de weg af. STIVAS JUNI 2013 3

INTERVIEW

Journaliste Eva Vriend schrijft ‘Het nieuwe land’

Verhaal over de polder die perfect moest zijn

de oorlog verwoest en er was de babyboom. De polder bood plotseling uitzicht op een nieuwe toekomst. Voor veel boeren was het de enige uitweg. Thuis was er hooguit plaats voor één opvolger. Na de oorlog zette de schaalvergroting door. Dat was op het ‘oude land’ voor velen niet bij te houden. Ik krijg nog steeds brieven van mensen die vertellen over de impact van de afwijzingen.”

‘Er zijn tienduizenden mensen die vergeefs een gooi hebben gedaan naar een kavel of een woning’

Wat heb je zelf met de agrarische sector? “Als kind was er op de boerderij altijd wat te beleven. Ik vond het lange tijd vanzelfsprekend dat ik zelf ook boerin zou worden net als veel andere boerenkinderen. Veel ouders zetten ook langer door met het bedrijf om in elk geval een

Een optimale agrarische verkaveling is het ultieme doel van Stivas. De stichting streeft daarin de perfectie na, maar weet dat dit in de praktijk onhaalbaar is. De overheid dacht daar halverwege de vorige eeuw anders over, bij de inrichting van de IJsselmeerpolders. Ervaringen in de Haarlemmermeer en Wieringermeer zijn daarin meegenomen. Journaliste Eva Vriend, kleindochter van twee ‘polderboeren’, onderzocht de aanpak, zoomde in op de gehanteerde selectiemethode en schreef er een boek over getiteld ‘Het nieuwe land’. Stivas Magazine zocht haar op in Emmeloord, het epicentrum van het maakbare landschap, of eigenlijk de maakbare samenleving.

van de kinderen dat agrarische leven ook te gunnen.”

Wat ging er mis met jou, dat je toch iets anders bent gaan doen? (Lachend): “Ik was een alfameisje. Wiskunde en biologie waren niet mijn sterke kanten. Wel had ik een diepe liefde voor het open landschap. Nog steeds trouwens. Ik zou bijvoorbeeld niet in Amsterdam willen wonen.”

Hoe ontstond bij de overheid het idee voor de selectie? “De aanleg van de polder was een heel duur infrastructureel project. Toen kwam de vraag: gunnen we die kostbare nieuwe

Vriend stuitte bij toeval op het onderwerp, tijdens een praatje

geschiedenis. Kijk naar populaire televisieprogramma’s als

grond zomaar aan iedereen? Het onderzoek van professor

met een buurman (zie kader). Daar bleek de selectiemethode

Andere Tijden, de Gouden Eeuw op televisie en een vergelijk­

Nicolaas ter Veen, die promoveerde op de ‘kolonisatie’ van

voor boeren en burgers die vlak na de inpoldering een boerde­

baar boek als het Pauperparadijs. Verder spreekt ook het

de Haarlemmermeer, was daarop van grote invloed. Die

rij of woning werd gegund, nog steeds heel gevoelig te liggen.

gegeven van de selectie tot de verbeelding. Je hebt een leeg

polder werd rond 1850 drooggelegd, vooral met als doel om

“Ik heb wat research gedaan en enkele deskundigen merkten

A4-tje en probeert het perfecte land te maken en denkt na

Leiden en Amsterdam te behoeden voor overstromingen. De

op dat daar nog een hiaat zat in de geschiedvorsing.” De

over de perfecte mens om dat te bewerken.”

uitgifte van de gronden lieten ze destijds over aan de markt.

aanbeveling luidde om naast archiefonderzoek ook aan oral

Projectontwikkelaars waren de enige winnaars. De eerste

history te doen, oftewel interviews met direct betrokkenen.

Wat trekt jouw zo aan in die ‘puzzel’?

generatie boeren ging namelijk kapot aan het zware leven om

“Dat lag me wel vanwege mijn journalistieke achtergrond.”

“Ik vind het sowieso een interessant vraagstuk. Ik kan het

die investering terug te verdienen. Er was veel kindersterfte

Diverse regionale en landelijke dagbladen en zelfs televisie­

ook nog eens vanuit mijn eigen familiegeschiedenis vertellen.

en alcoholisme. Eigenlijk was de polder in die tijd maar een

programma’s besteedden aandacht aan het boek, dat zes

Mijn grootouders van beide kanten zijn ook geselecteerd

drassige bende. Er was ook amper een dorpsleven. In de

weken in de zogeheten Bestseller 60 stond en inmiddels toe

en dus goedgekeurd. De historie over de inpoldering is nog

IJsselmeerpolders wilden ze dergelijke problemen voorkomen

is aan een zevende druk.

relatief vers. Veel mensen die ik sprak, konden zich het ritje

en het beter voorbereiden met een goede ontwatering en

over de dijk naar ‘het beloofde land’ nog helder voor de geest

verkaveling. Daardoor werd het project nog duurder en dus

Hoe verklaar je de grote belangstelling voor het ‘Het nieuwe land’?

halen. Er zijn tienduizenden mensen die vergeefs een gooi

wilde het Rijk zeker de regie houden. Alles werd hier volledig

hebben gedaan naar een kavel of een woning. Het was de tijd

uitgedacht. Achter iedere stoeptegel en elke boom zat een

“Mensen zijn tegenwoordig weer meer geïnteresseerd in

van de woningnood en de grondhonger. Veel huizen waren in

idee. De Poldertoren in Emmeloord staat bijvoorbeeld precies in het midden van de Noordoostpolder. Vooraf is ook gesteld

‘Ik heb het nooit begrepen…’

dat die altijd hoger blijft dan alle kerktorens, ter voorkoming

‘Dag Eefje!’ Er is maar één man in mijn leven die me zo noemt, de 91-jarige overbuurman. (…) Hij gaat zo naar de kerk en verwacht daarna zijn

het product van de maakbare samenleving, die hier tot volle

dochter. (…) ‘Dat heb ik nou nooit begrepen, waarom jouw opa eigenlijk ooit een boerderij heeft gekregen.’ ‘Hoe bedoelt u?’ vraag ik, scherper van

wasdom is gekomen.”

van een onderlinge strijd door de verzuiling. De polder is

klant?’ ‘Nee hoor, hij was zeker geen ruilverkavelingsklant,’ antwoord ik, inmiddels met een glimlach. Moet ik echt aan mijn buurman gaan uitleggen waarom mijn grootvader tot de gelukkigen behoorde die een bedrijf kregen toegewezen in de Noordoostpolder, toen het agrarisch walhalla van Nederland? ‘Hij werd geselecteerd. En opa Van den Berg trouwens ook, mijn opa van moederskant,’ kan ik niet nalaten eraan toe te voegen. ‘O, dat wist ik niet,’ mompelt mijn overbuurman. ‘Fijne dag, Eefje.’ ‘U ook, buurman.’ 4 STIVAS JUNI 2013

FRAGMENTEN UIT PROLOOG ‘HET BELOOFDE LA N D ’

Foto Rogier Veldman

toon dan ik wil. ‘Nou, waarom heeft jouw opa een boerderij gekregen? Hij was toch niet zo’n heel bijzondere boer? Of was hij zo’n ruilverkavelings-

En dat alles om tot het ideaal te komen, of om te verwijzen naar de subtitel van je boek: ‘Het verhaal van een polder die perfect moest zijn’… “Inderdaad. Vandaar ook de menselijke selectie. Daarin STIVAS JUNI 2013 5

REPORTAGE gingen ze heel ver. Goede karaktereigenschappen werden in

maar de ruilverkavelingsklanten van het oude land gingen

die tijd toegeschreven aan de genen. Ze wilden in de polder de

voor. Sommige mensen zijn meermaals afgewezen.

allerbeste, gezondste en sterkste boeren en burgers bij elkaar

Dat gaf ze een gevoel van minderwaardigheid, omdat ze

zetten, om het project tot een succes te maken. Zij zouden op­

blijkbaar niet ondernemend genoeg waren. Dat is nu soms

timaal gebruik maken van de ideale omstandigheden. De geest

nog steeds merkbaar.”

ZEEVANG, DONDERDAG 8 MAART 2013

‘Toerrit’ door de polder met hoogleraar Theo Spek

van de ingenieurs, die een waterstaatkundig meesterwerk hadden geschapen, werd dus ook op de mensen toegepast.”

Vind jij de selectieaanpak af te keuren? “Natuurlijk, maar dan met het inzicht van nu. Het was een

Welke voorbeeldrol had de Wieringermeer daarin?

andere tijd en de bedoelingen waren goed. De grote baas Bram

“Daar zijn ze met het principe van selectie begonnen, voor­

Lindenbergh deed het grotendeels uit liefde voor de polder en

namelijk nog op basis van agrarische expertise, dus opleiding

het boerenvak. Hij werd gezien als ‘hard, doch rechtvaardig’.

en ervaring. Toch was het principe toen ook al redelijk

Een leuke anekdote is dat Lindenbergh ook mijn opa Vriend in

dwingend. Een sprekend voorbeeld is oud-landbouwminister

De Weere heeft bezocht voor de selectie. Tijdens de inspectie

Sicco Mansholt, die in 1937 op 24-jarige leeftijd naar de

waren ze het oneens over de ruwvoerkuil. Mijn opa legde

Wieringermeer verhuisde, maar wel eerst trouwde om in

uit dat hij geen verharde ondergrond aanlegde, omdat de

aan­merking te komen voor een boerderij. Ook keken ze of

verpachter hem geen zekerheid kon bieden over de termijn dat

kandidaten enigszins vooruitstrevend waren. Of ze van het erf

hij het land mocht gebruiken. Lindenbergh bleef daar maar

af kwamen, open stonden voor nieuwe ideeën en actief wilden

over doorgaan, tot mijn opa heel geïrriteerd raakte. Dezelfde

deelnemen aan het dorpsleven. In de IJsselmeer­polders

avond had hij al spijt, want misschien had hij daarmee zijn

voerden ze dat nog veel verder door. De mensen werden

kans op een nieuw leven wel verspeeld. Voor mijn boek heb

bijvoorbeeld onaangekondigd thuis bezocht, waarbij ook werd

ik later de zoon van Lindenbergh gesproken op zijn kantoor

gekeken hoe de vrouw het huishouden deed – in de keuken

hoog in de toren van ABN/AMRO aan de Zuidas en hem daar

maar zelfs ook in de slaapkamers – en hoe het postuur van de

nog eens naar gevraagd. Die lachte toen en zei ‘mijn vader was

kinderen was. Ik ben op selectieformulieren gestuit waarin

ook een driftkikker’. Waarschijnlijk was de eigenwijsheid van

kwalificeringen stonden als ‘kinders wat luidruchtig’ of ‘zoon

mijn opa juist wel goed, omdat ze zochten naar boeren die

weinig schrander’.”

niet klakkeloos deden wat altijd al zo werd gedaan. Een van de belangrijkste selectiecriteria was de pioniersgeest.”

Was die gecontroleerde aanpak uniek voor die tijd?

‘Mooi Hollands landschap is niet vanzelfsprekend’ 11.09 uur

Wie voert de regie? En wie lobbiet er nog in Brussel?

Het voornemen om bij dorpshuis De Oude School in

Niemand, dus proberen wij dat een beetje op te pakken door mensen enthousiast te maken voor hun eigen landschap.”

“Wel qua intensiteit. Voorheen werden emigranten ook door

Hoe staat het nu eigenlijk met het ‘beloofde land’?

Warder af te trappen met een kop koffie strandt in goede

de mangel gehaald, voordat ze naar Canada gingen. Het was

“De inrichting van een perfecte polder is een utopie. Uiteinde­

bedoelingen. Een buurtbewoner weet te vertellen dat het

dus niet helemaal nieuw. Verschil is dat de emigranten tussen

lijk is de mens te veranderlijk om in een voorgekauwd systeem

etablissement de deuren al enige tijd gesloten houdt.

12.02 uur

de lokale bevolking gingen wonen en werken, terwijl hier

te gedijen. Wij kampen hier met dezelfde problemen als in de

Dan maar op zoek naar een andere gelegenheid. Dat is niet

Als we de rekening hebben gevraagd, haast Spek zich te

een geheel nieuwe gemeenschap werd opgebouwd. Daarom

rest van Nederland. Ik heb ook een planoloog gesproken, die

eenvoudig, maar zeker ook geen straf. Rijdend door de

melden dat hij ook zeker kansen ziet voor het landschap.

werden ook bijvoorbeeld onderwijzers en middenstanders

stelde dat de inrichting van met name de Noordoostpolder

kernen van de Zeevang, geniet hoogleraar Landschaps­

“De tijd is rijp voor een ommekeer. Dat is al te merken aan

aan een strenge selectie onderworpen.”

veel te star is toegepast. Heel rigide is uitgegaan van één

geschiedenis Theo Spek merkbaar van het enigszins in mist

de toenemende interesse voor boeken over de historie van

hoofdplaats met daaromheen tien dorpjes die allemaal op

gehulde uitzicht. “Elk landschap heeft zijn eigen karakteris­

een bepaalde streek in het algemeen en het landschap in

Uiteindelijk pakte de selectie toch anders uit dan bedoeld…

fietsafstand liggen. Steeds meer mensen kregen de beschik­

tieken, en allemaal hebben die hun eigen charme.”

het bijzonder. Dat moeten we zien te verzilveren. Waar

“Voor een deel wel. Economisch en technisch werkte het

grond gekomen. Al vlot verschraalde het voorzieningenniveau

11.42 uur

namelijk wel. De polders staan agrarisch nog steeds hoog

in de dorpen. Toch stuurt hij zijn studenten altijd één dag

We strijken neer in Bruincafé Piet en Ans in Oosthuizen.

als een vanzelfsprekendheid. Ontrecht. Misschien moeten

aangeschreven. Aan de andere kant waren de sociale effecten

naar de polder om hier een eigen plan te tekenen, omdat het

Het is (bijna) lunchtijd. Onder het genot van een uitsmijter

we in onze meest waardevolle landschappen naar nieuwe

van de gehanteerde methode enorm. Vanaf het begin was

zoveel duidelijk maakt. Agrarisch is sprake van de wet van de

verhaalt Spek enthousiast over de oprichting van het Kennis

mogelijkheden zoeken om bezoekers een financiële bijdrage

de selectie overal voelbaar. Niet alleen tussen diegenen die

remmende voorsprong. De moderne bouwblokken van die

Centrum Landschap op de Rijksuniversiteit Groningen

te laten leveren voor het onderhoud door boeren en natuur­

het wel of niet haalden, maar ook tussen de geselecteerden

tijd, zijn nu lang niet meer groot genoeg. De schaalvergroting

(RuG), dat naast kennis ook de krachten wil bundelen. En

beheerders.”

onderling. De ene boer kreeg een bedrijf van 12 of 24 hectare

zet verder door, met versnippering van grondgebruik als

dat laatste is nodig, sinds staatssecretaris Bleker destijds de

toegewezen en een ander één van 48 hectare. Of de kandidaat

gevolg. Ik heb het boek voor een groot deel geschreven op een

zaak op scherp zette. Daarmee heeft hij het landschap veel

12.17 uur

mocht enkel als landarbeider komen. Dat is mentaal natuurlijk

agrarisch makelaarskantoor en ik merkte daar dat nog steeds

schade berokkend, windt de hoogleraar er geen doekjes om.

We rijden oostwaarts en komen door Etersheim. Spek:

heel zwaar. Het waren stuk voor stuk boerenzonen, allemaal

sprake is van een grote grondhonger. Veel boeren zien hier

“Bleker heeft het landschap volledig op het bordje van de

“Pas geleden heb ik een lezing gehouden over de herkomst

met dezelfde droom. Die klassenmaatschappij werd bijvoor­

nog toekomst, ondanks de al lang niet meer optimale verka­

provincie geschoven, zonder er de middelen voor beschik­

van plaatsnamen. Alleen plaatsen uit de zesde tot en met de

beeld ook zichtbaar in de kerk, waar de grootste boeren voorin

veling. Het werk van een stichting als Stivas kan misschien

baar te stellen. Behalve dat dit financieel grote gevolgen

tiende eeuw kregen de aanduiding ‘heim’. Dit dorp is dus

zaten en de knechten op de achterste banken. Iedereen mocht

helpen om met blokken te schuiven, zodat ondernemers

heeft, trekt het ook de structuur weg onder het beleid.

loeioud! Het boerenland is door de eeuwen heen ontstaan.

elk jaar opnieuw solliciteren voor de vers uit te geven gronden,

efficiënter kunnen werken.”

6 STIVAS JUNI 2013

king over een auto en die centrumfunctie is nooit van de

aan monumenten en archeologische vondsten wel al een waarde wordt toegekend, zien de mensen het landschap nog

STIVAS JUNI 2013 7

(Zuider-)zeespiegel ligt. De Zeevang heeft het laagste punt

12.59 uur

13.28 uur

van Noord-Holland en het één na laagste van Nederland.

Even verderop staan verschillende graafmachines in het

Spek vertelt dat hij regelmatig buitenlandse studenten in

“Ondanks het constante gevaar van overstromingen, is het

land. Spek zet de auto weer even aan de kant om het bord

zijn collegezaal krijgt. Het liefst geeft hij ze dan een spoed­

gebied toch al eeuwenlang in agrarisch gebruik,” vertelt

te lezen over de geplande natuurontwikkeling. “Ik ben

cursus Nederlandse landschappen, vertelt hij trots. “We

Spek, voor wie zulke ingrediënten het gebied tussen Hoorn

benieuwd wat ze gaan doen. Natuur is niet altijd goed voor

hebben op een relatief kleine oppervlakte dertien tot

en Edam landschappelijk nog eens extra interessant maken.

het landschap. Ik pleit ervoor om het alleen op die plekken

veertien verschillende landschappen. Soms hebben die

aan te leggen waar het landschap al is gesloopt. Een waarde­

binnen een afstand van hemelsbreed enkele kilometers al

vol oud cultuurlandschap krijgt anders een te rigoureus

weer allerlei eigen kenmerken. Dat is uniek. Zelf staan we

veranderend aanzicht. Dat vind ik echt schadelijk.”

daar amper bij stil.”

gebied ontwikkelt door en dat is goed. Het maakt zelfs een

13.04 uur

13:33 uur

wezenlijk onderdeel uit van de biografie van een landschap:

We kronkelen verder en stuiten binnendijks op de

Terug naar Warder moet Spek even ruimte maken voor

elke periode zorgt voor allerei veranderingen in het aanzicht.

Moordenaarsbraak. “Dat is helemaal een lugubere naam,

tegemoetkomend landbouwverkeer. Spek grapt: “Even een

Mensen hebben voortdurend iets weggehaald en toegevoegd.

maar historisch gezien ongetwijfeld goed gekozen. Zo’n dijk­

pas op de plaats voor de landschapsbeheerder, die hier zulk

Het landschap hoeft dus zeker geen museum te worden.

doorbraak was echt een ramp. Dat gebeurde met een geweld!

goed werk verricht.” Jammer van de mist, dat de polder toch

Ik ben een groot voorstander van het Belvedere-beleid:

Ook voor de boeren die het overleefden, want die kregen een

een nevelig aanzicht geeft. Spek is stellig: “Zeker niet! Ook

bescherming door ontwikkeling. Uiteraard met respect voor

enorme plons zout water over hun land. Daar ondervonden

dat is Nederland. De landschappen zijn van zichzelf al mooi,

dat landschap.”

ze met hun teelten nog jaren hinder van.”

maar de soms wispelturige weersomstandigheden zorgen

12.37 uur

13.09 uur

We komen aan bij het bezoekerscentrum De Breek. “Dit is

Spek zet zijn auto in de achteruit. Hij wil nog even een

beleving. Het schitterende boerenlandschap van de Zeevang

een heel mooi droogmakerijtje. Die molen hoort er natuurlijk

foto maken van het enorme peilverschil. “Dat is minimaal

is daar ook weer een prachtig voorbeeld van.”

bij om de inliggende percelen droog te malen.” Spek stapt uit

anderhalve meter, het verschil tussen de ringvaart en

en maakt wat foto’s met zijn mobiel. Die kan hij misschien

de aanpalende sloten. Gevoegd bij de openheid, is dit zo

nog eens gebruiken in een college. “Dit is geen veengrond,

typisch Nederlands… Hier passen ook geen bomen, zoals

dat zie je aan de kleur van de zode. Een dijkbraak heeft grijze

in andere veenweiden wel gebruikelijk is. Vooral door de

kleigrond over het zwarte land gespoeld.”

ruil­verkaveling in de jaren vijftig en zestig is er veel vernield.

12.31 uur We rijden door en Spek verhaalt verder, steeds links en rechts spiedend. “Ik zie her en der nieuwe stallen. Het 12.23 uur

12:37 uur

12.46 uur

12:59 uur

misschien wel goed voor de landbouw en de samenleving. De mensen moesten immers worden gevoed. Toch is het ook

een van mijn idealen: met een touringcar vol studenten en

voor de boer belangrijk om te weten waar hij vandaan komt

liefhebbers twee weken dwars door Nederland rijden om

en dat te respecteren. Zorg ervoor dat dit niet in één genera­

colleges in het veld te geven. Een studie via oude kaarten

tie wordt gesloopt. Veel ondernemers doen dat overigens ook

en andere historische fotoboeken is heel mooi werk, maar

niet hoor. Integendeel. Ze zijn niet alleen een economisch

het meest leerzaam is het toch om zelf het gebied in te

bedrijf, maar kennen ook hun natuurlijke rol als hoeder van

trekken. Dat merk ik nu ook weer,” glundert hij, wijzend

het landschap.”

zee-inbraak, die mooi contrasteren met het voor de rest zo

13.22 uur

rechte slagenlandschap.”

Over de N247 blijft Spek voortdurend links en rechts kijken.

13.04 uur

“Of ik nog gewoon als amateur naar het landschap kan

Dit gebied wordt al meer dan duizend jaar door boeren

12.52 uur

bewerkt. Dat maakt ook dat ik zo’n respect voor die beroeps­

We passeren een melkveebedrijf met flinke opstallen. “Zo

zeker ook mooi, maar hoeft er niet alles over te weten. Zelf

groep heb gekregen. Ik heb voor mijn werk doorgaans meer

aan de voet van de dijk vind ik dat minder storend. En laten

geniet ik er dan juist extra van. Ik vind het fascinerend om te

contact met natuurorganisaties, maar ik heb zeker ook veel

we eerlijk zijn: die boer zorgt er met zijn vee wel voor dat

zien hoe landschappen ontstaan, met respect voor diegenen

begrip voor en affiniteit met de agrariërs.”

het land er zo mooi groen en strak bijligt. Percelen ruilen en

die daaraan hebben bijgedragen. Het eigen landschap gaat

ze toegankelijk houden, is daarvoor van belang, maar graag

heel diep bij mensen. Daarmee raak je hun identiteit. Ik

12.23 uur

niet alleen om kennis en onderhoud, maar zeker ook om de

Landschappen zijn onherkenbaar veranderd. Dat was

Achter het stuur mijmert Spek voor zich uit. “Dat is nog

op enkele kronkelende sloten. “Dat zijn oude geulen van de

ook nog eens voor mooie variaties. Bij landschappen gaat het

kijken? Volgens mijn vrouw niet,” lacht Spek. “Ze vindt het

wel met behoud van de oude hoofdstructuur. Ik vind het nog

vraag studenten vaak tijdens het eerste college: waar kom

Spek parkeert de auto even schuin tegen de dijkopgang aan

steeds wonderlijk hoe kleinschalig de meeste Nederlandse

je vandaan, hoe ziet het landschap eruit en welke band heb

het IJsselmeer. De waterkering biedt een mooi overzicht

landschappen nog steeds zijn. Daar moeten we zuinig op

je daarmee? Dan komen vaak al de mooiste persoonlijke

over het polderlandschap, dat overduidelijk ver onder de

blijven.”

verhalen boven.” 13.22 uur

8 STIVAS JUNI 2013

STIVAS JUNI 2013 9

ACHTERGROND

Gelderland stimuleert structuurverbetering via STEVIG

stuk of drie wat grotere en vijf kleinere percelen. De verste ligt op 3 kilometer afstand. Dat lijkt nog mee te vallen, maar

Duizenden hectares ruilen via ‘turboverkavelingen’

als de afgelegde afstanden worden opgeteld dan is het toch een aanzienlijke kostenpost. Zeker met de provinciale weg voor de deur, die gevaarlijk is en veel tijd kost om op en af te rijden. We hebben al eens gekeken of hier een ruil van de grond is te tillen, maar toen was er nog geen draagvlak voor.”

Ambitieus STEVIG is op zoek naar drie projectgebieden met een totale oppervlakte van zo’n 7000 hectare. Ze wil daarvan effectief 1000 hectare per jaar ruilen. Schrijver vindt dat ambitieus,

De provincie Gelderland kiest voor een grootschalige aanpak voor de verbetering van de agrarische structuur. Daarvoor slaan Projecten LTO Noord, DLG en het Kadaster de handen ineen in de nieuwe Stichting Effectief Verkavelen in Gelderland (STEVIG). Doel is om de komende jaren op vrijwillige basis duizenden hectares beter te verkavelen.

maar zeker haalbaar. “We zijn nu druk bezig om drie pilots te werven van elk 2000 tot 3000 hectare. Daarnaast gaan de kleinere gebieden allemaal nog door, zoals dat al gebeurde. En mogelijk kunnen ze ook gebruik maken van de faciliteiten en deskundigheid van STEVIG. En omgekeerd hebben we die lokale gebiedskennis ook hard nodig.” Het primaat van de uitvoering van de grootschalige ruilen ligt bij LTO Projecten, DLG en Kadaster. Opzet is dat de

Sinds de decentralisatie van agrarische structuurverbetering

breed gedragen manifest is naast de verkleining van de EHS

deelnemers zelf een bijdrage leveren, van maximaal 1000

onder de vorige oud-staatssecretaris Henk Bleker, inves­

ook gekeken naar de verbetering van de landbouwstructuur.

euro per geruilde hectare moeten betalen voor de proces­

teren diverse provincies in kavelruil. Stichtingsvoorzitter

kosten. De notaris- en kadasterkosten worden apart door

Peter Schrijver is blij met het besluit van Provinciale Staten

Goed werk

van Gelderland om drie ton beschikbaar te stellen voor de

In het Gelderse landelijk gebied wordt al flink ingezet op

hectare nog wel omlaag te brengen,” vertelt Schrijver.

stichting voor een periode van drie jaar. Daarnaast worden

kavelruil om de landbouwstructuur te verbeteren. “In het

“En het gaat om de ondernemers die er agrarische echt

voorbereidingen getroffen om ook geld te reserveren voor

verleden zijn al duizenden hectares geruild. Er is al veel goed

op vooruit gaan. Als iemand meedoet om een ruil te laten

een soort grondpot (zie kader) om nog meer ruilen in gang te

werk verricht in lokale initiatieven, die we ook graag willen

slagen, dan moet die niet extra worden belast. Vergeet

kunnen trekken. Dat alles is nodig om de vergaande verslech­

behouden, maar het is niet toereikend. Ondanks alle inspan­

niet: die kosten zijn eenmalig. De besparing op jaarbasis is

tering van de landbouwstructuur een halt toe te roepen. “Of

ningen zien we namelijk dat het aantal kavels per agrarisch

enkele honderden euro’s per hectare, doordat efficiënter kan

nog liever, om te buigen naar een positieve ontwikkeling,”

bedrijf toeneemt en de omvang van de kavels afneemt. Dat

worden gewerkt. Het is dus een investering in de toekomst.”

stelt Schrijver, die als provinciaal bestuurder van LTO Noord

moet stoppen. We willen meer hectares per jaar ruilen en

onder meer verantwoordelijk is voor agrarische structuur­

verkavelingprojecten sneller uitvoeren.”

verbetering. De provinciale bijdrage is een uitvloeisel van de

Een pilot voor een zogeheten ‘turboverkaveling’ in Winters­

herijking van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). In een

wijk leverde zoveel positieve reacties op, dat het als een

Grondpot om ruilen in gang te trekken Een nevenvoorstel voor de grootschalige kavelruil is de inrichting van een revolving fund. In deze grondbank zouden ook de beschikbaar BBL-gronden worden ondergebracht. Volgens Schrijver staat de provincie daar “in beginsel positief tegenover. Zo’n grondpot kan net de opening bieden om een ruil in gang te trekken. Zodoende kan er iets meer worden gestuurd en kan STEVIG eenvoudiger de regie houden.” Provinciaal medewerker Henk ter Horst bevestigt dat de provincie daarvoor een voorstel voorbereidt. “We zijn nog aan het onderzoeken dat het geen conflict oplevert ten aanzien van staatssteun. Dit soort initiatieven liggen erg onder een vergrootglas. De planning is dat Provinciale Staten eind dit jaar de knoop doorhakken.” 10 STIVAS JUNI 2013

de provincie gesubsidieerd. “We proberen dat bedrag per

Schrijver benadrukt dat de ‘turboruilen’ primair een land­ Peter Schrijver: “Het werk is nooit klaar. De sector is voortdurend aan veranderingen onderhevig.”

bouwinstrument zijn. “We willen best andere functies meenemen, maar we kiezen niet op voorhand al voor de integrale aanpak. Als partijen toch mee willen doen en daar­

soort voorbeeld dient voor de nieuwe aanpak van STEVIG.

Schrijver probeert zijn enthousiasme ook bij de LTO Noord-

voor geld meebrengen en dat daadwerkelijk mandateren,

Schrijver: “Het enthousiasme is groot. Allereerst binnen

afdelingen over te brengen. “Omdat ik er in geloof. Het is een

dan liggen er mogelijkheden. We willen lange discussies

de landbouw, maar ook bij andere partijen, zoals de water­

praktisch en tastbaar instrument en er valt snel veel winst

voorkomen, omdat die dodelijk zijn voor de snelle voortgang.

schappen en enkele terreinbeherende instanties, waaronder

te behalen. Het is eenvoudig om een excuus te vinden om

In Winterswijk Oost heeft het waterschap vooraf bijvoor­

enkele landgoederen. In Winterswijk is het volledige proces

er niet aan te beginnen. Bijvoorbeeld door de persoonlijke

beeld al een uitspraak gedaan over het budget. Daarmee

binnen een half jaar doorlopen, van de eerste inventarisatie

verhoudingen, of drukte op het bedrijf. STEVIG kan net

kunnen we dan aan de slag.”

tot en met de verdeling van de percelen. En dat alles op basis

dat laatste zetje geven. We moeten dit collectief oppakken.

Een snelle voortgang is cruciaal, stelt Schrijver: “We

van vrijwilligheid.”

Boeren laten al zoveel geld liggen en dat vind ik jammer.

proberen zodanige omstandigheden te creëren dat adequaat

Schrijver vergelijkt de turboverkaveling met een soort

Daarnaast zijn er ook allerlei nevendoelen. De samenleving

kan worden gehandeld. Al het benodigde kaartmateriaal is

maaibeurt. “Het werk is nooit klaar. De sector is voortdurend

wil koeien zien in de wei, maar dan moeten de huiskavels

voorhanden. Vervolgens is het de bedoeling dat de onder­

aan veranderingen onderhevig. Ook individueel. Die diversi­

wel worden vergroot. Een duurzame productie is een andere

nemers zelf met oplossingen komen. Die worden namelijk

teit is mooi, maar daardoor is het lastig in te schatten hoe een

maatschappelijke eis, dus dat betekent dat we bijvoorbeeld

ook gelijk gedragen. Het proces moet zo onafhankelijk verlo­

gebied er over vijf of tien jaar daadwerkelijk uitziet. De een

minder met de trekker de weg op moeten.”

pen. Daar waar zich hobbels voordoen, helpen de deskundige

kiest voor intensivering de ander voor verbreding, met alle

Schrijver zelf heeft nog niet aan een ruil meegedaan, terwijl

begeleiders om die te omzeilen. Ook in de vervolgstappen

gevolgen voor de verkaveling van dien. Structuurverbetering

ook zijn situatie daar best om vraagt. “De huiskavel meet 25

houden we de vaart erin. Partijen kunnen afhaken, maar dan

blijft daarom maatwerk en is iets van alledag.”

hectare op een totaal van 70. De rest is verdeeld over een

wordt gezocht naar alternatieven. De trein rijdt door.”

STIVAS JUNI 2013 11

INTERVIEW

Economiewethouder Arthur van Dijk bepleit Ontwikkelfunctie

Deuren openen voor goede duurzame ideeën De gemeente Haarlemmermeer wil ondernemers en andere organisaties met ideeën voor een duurzame landbouw stimuleren om die daadwerkelijk uit te werken. De deze zomer gestarte Ontwikkelfunctie moet initiatiefnemers ondersteunen bij hun plannen. Ook voor Stivas is daarin een prominente rol weggelegd. Reden om economiewethouder Arthur van Dijk van de gemeente Haarlemmermeer te vragen naar het hoe en waarom. De agrarische sector bevindt zich in een dynamische om­

nemers met ontwikkelplannen kunnen zelf contact opnemen

geving. Agrarisch ondernemers moeten daar continu op

met de Ontwikkelfunctie voor de ondersteuning en dooront­

inspelen. Bijvoorbeeld door om te gaan met de ganzen­

wikkeling van hun plan. Ook kunnen ze door de Ontwikkel­

problematiek in de Haarlemmermeer, of de ontwikkelingen

functie betrokken worden bij (gebieds)programma’s als daar

van infrastructuur, maar ook met de klimaatveranderingen

kansen liggen om hun eigen bedrijf gezond te houden.”

‘dienst’ en de kans op innovatie planuitwerking. Maar uitein­

Wanneer is de Ontwikkelfunctie in uw ogen geslaagd?

delijk moeten de agrarische ondernemers er zelf in geloven.”

“Het uiteindelijke doel van de Ontwikkelfunctie is het versterken van de agrarische sector. Dit is niet alleen in het

Welke rol krijgt Stivas in de Ontwikkelfunctie?

belang van de agrarisch ondernemers, maar zeker ook dat

“Stivas is een belangrijke partner, omdat zij deze nieuwe

van de inwoners van de Haarlemmermeer en omgeving.

functie met haar kennis van het gebied en de ondernemers

Een sterke agrarische sector biedt de burgers een interessante

goed kan aansturen. Stivas kan in overleg met de uitvoerende

groene omgeving, een gezonde plattelandseconomie die voor

partij kijken welke ontwikkelingsvragen prioriteit hebben en

hen van betekenis kan zijn in de zin van educatie, energie,

inschatten of plannen opgeschaald kunnen worden naar een

recreatie, zorg en toerisme. De planning is dat we halverwege

breder gedragen programma. Ook heeft de Stivas goede com­

juli 2013 een ‘ambitieovereenkomst’ met alle partners

municatiekanalen om aan de Ontwikkelfunctie bekendheid te

ondertekenen. Daarna kan de Ontwikkelfunctie daad­

geven. Dit alles uiteraard in samenspraak met het NMCH, de

werkelijk van start. En dat zie ik als een zeer positieve

partner van de Stivas in de adviesgroep.”

ontwikkeling.”

AR TH UR VAN D IJK

‘Uiteindelijk moeten de agrarische ondernemers er zelf in geloven.’

of een gewijzigd consumptiegedrag. Bedreigingen, die ook kansen bieden voor nieuwe verdienmodellen voor de agra­

Hoe is dit idee ontstaan?

risch ondernemers. Van Dijk: “Agrariërs die kansen zien en

“Bij de ondernemers zelf. Zij constateerden tijdens een

willen benutten, kunnen daarbij ondersteuning krijgen van

cursus, gericht op nieuwe verdienmodellen voor hun bedrijf,

de ‘Ontwikkelfunctie’, bijvoorbeeld bij de uitwerking van

dat zij te vaak tegen gesloten deuren aanlopen en niet altijd

hun plan, het leggen van contacten met mogelijke partners,

overzien wie ze bij hun ideeën kunnen betrekken. Of het

inspelen op andere ontwikkelingen, of door deuren te openen

ontbreekt ze aan de tijd om hun plan goed uit te werken door

naar kennis(instanties) of subsidiestromen of aan te sluiten

alle drukke activiteiten op het bedrijf. Het idee voor de Ont­

op bestaande gebiedsprogramma’s. Dat alles is mede mogelijk

wikkelfunctie is vervolgens met de MeerBoeren Vereniging,

door de breed gedragen steun voor de Ontwikkelfunctie.”

de LTO Noord-afdeling Haarlemmermeer en andere partners verder uitgewerkt. Het draagvlak is er. Er liggen al plannen

Welke organisaties zijn bij Ontwikkelfunctie betrokken?

bij de ondernemers die om die ondersteuning vragen. De

Van Dijk: “De komende twee jaar financieren Stivas, de

wat er nodig is. Al blijft het eigen initiatief erg belangrijk.”

Ontwikkelfunctie gaat zelf ook actief ‘de boer’ op om te horen

Rabobank en de gemeente de pilotfase van de Ontwikkelfunc­ tie. Samen met LTO Noord en de MeerBoeren sturen zij de

Waarom is dat zo belangrijk?

inzet en doorontwikkeling van de Ontwikkelfunctie aan. Sti­

“Vanwege de directe betrokkenheid. Organisaties hebben

vas en Natuur en Milieu Centrum Haarlemmermeer (NMCH)

allemaal ook hun eigen belangen. Zo staat bij de gemeente de

vormen gezamenlijk de Adviesgroep voor de Stuurgroep en

economische en maatschappelijke waarde van het landelijk

verzorgen de dagelijkse aansturing van de uitvoering die het

gebied voorop, voor de Rabobank financieel gezonde en

komend jaar ter hand wordt genomen door de Dienst Lande­

NMCH duurzame ontwikkelingen in het landelijk gebied.

lijk Gebied. De komende twee jaar is de financiering geregeld.

Dat is ook de reden dat die partijen de Ontwikkelfunctie

In die periode moet duidelijk worden met welk verdienmodel

ondersteunen. Niet alleen financieel, maar ook met kennis.

de Ontwikkelfunctie vanaf het derde jaar zelfstandig kan

Dat meerdere partijen het belang zien van de Ontwikkelfunc­

opereren. Want dat is het uiteindelijke doel. Agrarisch onder­

tie verhoogt de kans op het voortbestaan van deze nieuwe

12 STIVAS JUNI 2013

STIVAS JUNI 2013 13

HET WISSELGESPREK

Els Zwartendijk (Landschap Noord-Holland) en Els van Bon (HHNK)

Integrale aanpak is durven, vertrouwen en schakelen Doelen stapelen. Functies combineren. Ruimtelijke bestemmingen verweven. Els van Bon en Els Zwartendijk geloven heilig in de integrale benadering. De medewerksters van respectievelijk het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Landschap Noord-Holland treffen elkaar regelmatig in het veld om gezamenlijk plannen te maken. Het liefst in direct contact met de mensen in het gebied zelf. Op uitnodiging van Stivas Magazine bespreken ze in Castricum – de meest recente plek van onderlinge samenwerking – het poldermodel in optima forma.

zijn ommetje gekregen, dat er anders nooit zou zijn gekomen.”

Van Bon: “En soms botst het dan evengoed. Het is niet alleen

Zwartendijk: “Hier in Castricum maakte het hoogheem­

maar rozengeur en maneschijn. Er blijven altijd spannings­

raadschap op BBL-gronden plannen voor waterberging.

velden. Maar ik heb wel gemerkt dat als de financiële middelen

Door een slimmere herkaveling met de naastgelegen agrariër

minder worden, iedereen meer geneigd is om de samen­

kon de waterbegring in het lage deel langs de Schulpvaart

werking te zoeken. En het zorgt ook voor meer flexibiliteit,

worden aangelegd en hield de boer hoger gelegen grond over:

omdat de noodzaak er is om zo af en toe ook mee te buigen.”

voor beide partijen is dat winst. Dat idee voor die ruil kwam

Zwartendijk: “Het is onmogelijk om iedereen volledig te be­

dus uit het gebied zelf. Maar het kan ook andersom werken.

dienen. Er moeten keuzes worden gemaakt. Ook in de ideeën

Ook in Castricum was er een gebiedje, waar we goede moge­

die het gebied inbrengt. Toch merk ik de waardering in het

lijkheden zagen om recreatie in te passen. In de gesprekken

veld dat er wordt geluisterd. Het is een intensief proces aan de

met de buurt bleek dat de bewoners het niet wilden, vanwege

voorkant, maar het vervolgtraject verloopt vaak soepeler.”

mogelijke overlast. Zoiets is vooraf bijna niet in te schatten.

Van Bon: “Het aantal bezwaren bij de vergunningenpro­

De gemeente dacht juist dat er behoefte aan is. Nu kunnen

cedures in Zijpe is afgenomen, tot bijna nul. De extra tijd

we tijdig op zoek naar een alternatief.”

en energie uit de voorbereidingen zijn daarmee in één klap

Van Bon: “Zo heeft elk regio zijn eigen gebiedseigen verhaal.

terugverdiend.” Tot slot: hoe belangrijk zijn kavelruilen? Zwartendijk: “Heel belangrijk. Regelmatig dienen zich kansen aan om functies daar neer te leggen, waar ze het beste passen. Ruimte is schaars, dus een efficiënt gebruik is meer dan wenselijk.” Van Bon: “Kavelruilen spelen een cruciale rol. Als hoog­ heemraadschap kunnen we niks

Van Bon: “Ik kwam Els voor het eerste tegen op Texel.

belangrijk om rekening mee te houden? Zo ontstaat gelijk

Ik werkte net voor het hoogheemraadschap en stapte in de

draagvlak voor nieuwe plannen. En ook wordt de waardevolle

projectgroep voor het Masterplan Texel, die zich bezighield

lokale gebiedskennis benut. Dat werkt zoveel beter, dan een

met een integrale wateropgave. Ik was onder indruk van al

gebied intekenen op basis van enkel een bureaustudie.”

het voorverwerk dat was verzet. Er was grote saamhorigheid

Van Bon: “In het onderlinge overleg ontstaan onverwachte

onder alle betrokkenen op het eiland om de waterproblema­

ideeën. Zo was er in Zijpe een agrariër die wilde stoppen met

tiek aan te pakken.”

zijn bedrijf. Hij stelde een deel van zijn grond beschikbaar

Zwartendijk: “Ik was destijds nog als zelfstandig adviseur

voor het algemene nut. Gaandeweg bleek dat de mensen in

bij dat project betrokken. Daarna ben ik door de gemeente

het dorp behoefte hadden aan een wandelpad, omdat op de

In Castricum speelt bijvoorbeeld ook de cultuurhistorie een

ILG-verband zijn jammer genoeg kansen blijven liggen. Ik

Zijpe gevraagd om de natuurontwikkeling rond de verschil­

enige route over de dijk ‘ze de vouwen uit de broek werden

grote rol. We treffen hier mensen met een enorme betrokken­

ben ook wel benieuwd hoe dat straks in de samengevoegde

lende kernen te begeleiden. Al snel kwamen we elkaar toen

gereden’. Dat bracht de boel aan het rollen. Het lukte om er

heid. Natuurlijk stellen wij de randvoorwaarden vast. Het is

ILG-commissie gaat. Op zich is schaalvergroting misschien

weer tegen, omdat het hoogheemraadschap een van haar

meer functies aan te koppelen. Stivas heeft een kavelruil op­

niet een kwestie van ‘u vraagt, wij draaien’. Grootste pluspunt

wel noodzakelijk, maar als het gebied te uitgebreid wordt,

grootste wateropgaven in Zijpe had liggen. Daar hebben

gezet, waarbij meerdere doelen zijn bereikt. En het dorp heeft

‘Ruimte is schaars, dus een efficiënt gebruik is meer dan wenselijk’

afdwingen. We zoeken altijd naar het compromis. We kopen strate­ gisch grond om te ruilen. Daarom blijft Stivas een belangrijk partij. Naar mijn idee zou de stichting nog best iets pro-actiever mogen



Els Zwartendijk

opereren. Het tempo komt vaak niet overeen met de deadlines die we als hoogheemraadschap moeten halen. Ook binnen

van de integrale aanpak is dat zo de positieve energie wordt

daalt de onderlinge binding.”

Els en ik echt intensief samengewerkt, vanaf het prille begin.

aangeboord. Iedereen is ook veel meer oplossingsgericht,

Zwartendijk: “Precies en daarmee ook het begrip. Het is

Maar uiteraard ook met alle andere belanghebbenden in het

omdat alle partijen doordrongen raken van het nut van een

een kwestie van snappen waar de knelpunten zitten en met

gebied.”

gezamenlijk doel waaraan ze werken. Wat dat betreft was de

de buren meedenken over een oplossing.”

Van Bon: “Het was vooral ook de constructieve houding

aanpak op Texel destijds best revolutionair.”

Van Bon: “De bereidheid verschilt per regio. Daarom is

van de gemeente Zijpe die tot succes heeft geleid. We zijn

Zwartendijk: “Door nauw samen op te trekken, groeit het

het ook goed om gebiedsgericht te werk te gaan. Dat is geen

echt samen opgetrokken en de gemeentelijke bestuurders

begrip. Iedereen leert elkaar beter kennen. Het helpt als er

kwestie van een draaiboek schrijven, dat overal kan worden

hebben de moed getoond om de uitkomsten van verschillende

een bepaalde klik is en een vorm van vertrouwen.”

toegepast. De integrale aanpak is bovenal mensenwerk.”

zogeheten werkateliers mee te nemen in de planvoering.”

Van Bon: “Op Texel en in Zijpe heb ik dat duidelijk gemerkt.

Zwartendijk: “Da’s nog eens een mooie conclusie.”

Zwartendijk: “In die ‘ateliers’ in de acht dorpskernen

Het is een kwestie van weten wat iedereen aan elkaar heeft

hebben we onze (land-)kaarten

en steeds de grote lijn voor ogen houden. Daarnaast is enige

Van Bon maakt van de gelegenheid gebruik om het bespro­

flexibiliteit om tussentijds te schakelen heel nuttig. Ieder

kene in praktijk te brengen. Ze heeft nog een vraag over een

heeft zijn eigen belangen en doelen. Die moeten worden

hoek grond, die al dan niet nog moet worden aangekocht.

gerespecteerd, waardoor soms een omweg nodig is.”

Zwartendijk haalt een kaart uit haar tas. Na wat opties te

Zwartendijk: “Het is ook helemaal niet erg als de precieze

hebben doorgenomen, wordt de afspraak gemaakt om wat

route richting het doel niet vastligt, want er leiden meer

contactpersonen te raadplegen en elkaar op de hoogte te

wegen naar Rome.”

houden van de uitkomsten….

letterlijk en figuurlijk open op tafel gelegd en de plaatselijke bevolking naar haar ideeën gevraagd. De insteek was: eerst praten, dan schrijven.

‘In het onderlinge overleg ontstaan onverwachte ideeën’

Welke bedreigingen zien jullie en wat zijn de kansen? En wat vinden jullie 14 STIVAS JUNI 2013

Els van Bon

STIVAS JUNI 2013 15

ACHTERGROND

DLG-medewerker Anne de Boer begeleidt projecten Egmond-Binnen

Wateraanvoerplannen impuls voor bollensector Met de wateraanvoerproject Egmond-Binnen Zuid krijgt de bollensector een flinke impuls. Hoewel Anne de Boer, medewerker gebiedsontwikkeling bij de Dienst Landelijk Gebied (DLG), in het veld merkte dat na de herstart in 2011 niet alle betrokkenen direct doordrongen waren van het unieke karakter van het project. “Het gebied krijgt hiermee duidelijk weer meer agrarisch perspectief. De ervaringen uit het eerder aangelegde wateraanvoersysteem aan de Tijdverdrijfslaan bewijzen dat ook.”

sluiten hectare, dat bij de subsidieaanvraag is opgegeven, ook

water af kunnen tappen. Dit zijn twee onderdelen die we apart

daadwerkelijk wordt gehaald. “Doordat, na de start van het

gaan aanbesteden. De verwachting is dat we na de oogst van

project, enkele telers afhaakten, dreigden we die oppervlakte

de bollen, in de nazomer, kunnen beginnen met de aanleg van

Zeker vanwege de voorziene verdroging en het ongewisse

De terughoudendheid in het gebied, heeft De Boer wel eens

niet te halen. Gelukkig konden we het projectgebied iets uit­

de leidingen.”

(provinciale) beleid ten aanzien van het onttrekken van

bevreemd. “Het leek zo af en toe wel of de indruk bestond dat

breiden aan de westkant van de Hereweg. Nu zitten we weer

De Boer weet zich ook gesterkt door de eerste ervaringen met

grondwater voor de beregening van gewassen, biedt de

het project de wens was van de overheid, terwijl de bollen­

ruim boven de 70 hectare waarbij een belangrijk gegeven is

de wateraanvoer aan de Tijdverdrijfslaan. “De telers zijn daar

wateraanvoer de sector meer zekerheden. Toch was het nog

sector er juist profijt van heeft. Inmiddels is dat verleden

dat deze uitbreiding van het projectgebied binnen de beschik­

heel tevreden over de uitkomsten. Ze kunnen veel gemak­

een hele klus ‘om alle kikkers in de kruiwagen te houden’,

tijd en kijkt iedereen uit naar de daadwerkelijke uitvoering.

bare begroting kan worden gerealiseerd.”

kelijker beregenen. Die positieve verhalen gaan snel rond.

stelt De Boer. “De deelnemers hebben inmiddels een contract

Daarvoor is het wel zaak dat de bedrijven, maar ook de grond­

ondertekend, waarin ze zich tot deelname verplichten. Coör­

eigenaren die land verhuren de handen ineen slaan om dit

Flexibiliteit

dinator Frans Vader heeft er veel tijd en energie in gestoken

gebied voor de bollenteelt te behouden.”

De Boer is na de start van het project eerst begonnen met de

we nu omzeilen.”

aanbesteding voor het inhuren van een ingenieursbureau.

De komende tijd blijft De Boer waken over de precieze

Dit is Tauw BV geworden, die nu bezig is met het opstellen

vorderingen. “Op zich is het mooi dat voor dit soort projecten

om dat voor elkaar te krijgen. Net als oud-bollenteler Herman

En daarnaast profiteren we van de ervaringen die daar zijn opgedaan. Hobbels die we destijds moesten nemen, kunnen

Neelissen van LTO Noord. Zulke personen – met gebieds- en

Lobby

mensenkennis – zijn in dit soort processen onmisbaar.”

Het project Egmond-Binnen Zuid zou aanvankelijk worden

van een ontwerp en een bestek voor het leidingenstelsel en het

Europese subsidie beschikbaar wordt gesteld. Maar dat geld

gefinancierd door het Hoogheemraadschap (45 procent), de

pomphuis. De volgende stap is het selecteren van aannemers

uit Brussel komt er niet zomaar. De controle is streng en alle

telers (5 procent) en de provincie Noord-Holland (50 procent)

die de daadwerkelijke aanleg gaan uitvoeren. “Daarbij hebben

uitgaven moeten verantwoord worden. Ook allerlei (tussen-)

in het kader van het ILG. Na de Bleker-brief is dit project ech­

we nu te maken met de nieuwe Aanbestedingswet die per

rapportages moeten zorgvuldig worden opgesteld en inge­

ter in verband met bezuinigingen bij de provincie stopgezet.

1 april is ingegaan,” vertelt De Boer. Volgens deze nieuwe

diend om uiteindelijk de subsidie te kunnen krijgen. Het gaat

Anne de Boer was als medewerker van DLG al veel eerder actief

De Boer: “LTO Noord is toen bij de provincie een lobby gestart

wet moet aan te besteden werk, als dat mogelijk is, opgeknipt

ongetwijfeld lukken. Met de wateraanvoer kan deze regio weer

in Egmond en omgeving. Hij was betrokken bij de uitvoering van

om de wateraanvoer toch voor de telers te organiseren. Dit

worden in kleinere delen, om ook kleinere aannemers de kans

tijden vooruit als sterk bollengebied.”

de zogeheten ‘Derde module Herinrichting Bergen, Egmond en

heeft succes gehad. Besloten is om, met ondersteuning van

te bieden om mee te kunnen doen. “Op zich past dit wel bij dit

Schoorl (BES)’. Het wateraanvoerproject voor de bollenteelt is

de provincie, een Europese POP-subsidie aan de vragen.

project. Het gaat om de bouw van een pomphuis en de aanleg

daarvan nog een onderdeel. “De daadwerkelijke uitvoering van

Deze subsidieaanvraag is gehonoreerd en daarbij heeft Stivas

van een leidingenstelsel met hydranten, waar de telers het

de wateraanvoerplannen is om uiteenlopende redenen meerdere

haar nek uitgestoken door zich als subsidieaanvrager en

malen uitgesteld. Toch wilde de provincie en ook het Hoogheem-

opdrachtgever beschikbaar te stellen. Voor de uitvoering heeft

raadschap zich houden aan eerdere afspraken, mede ook op

Stivas aan DLG gevraagd de projectleiding op zich te nemen

aandringen van LTO Noord,” zegt De Boer, die vooral ook het

en sindsdien ben ik daar voor één tot twee dagen in de week

directe contact met de ondernemers als prettig ervaart. “Daar

gedetacheerd. De EU levert 50 procent subsidie. De ander

doen we het uiteindelijk voor: de concrete uitvoering voor de

50 procent komt voor het grootste deel van het Hoogheen­

telers in het gebied. Ik heb ooit ook voor Rijkslandbouw Voorlich-

raadschap en verder van de telers en de provincie, die ook

tingsdienst gewerkt en ben toen ook veel bij agrariërs op bezoek

een bijdrage levert.”

geweest. Dat is toch een leuke extra dimensie aan dit werk.”

Belangrijk bij de POP-subsidie is dat het aantal aan te

Bekend in Egmond en omgeving

16 STIVAS JUNI 2013

Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

Uitbreiding wateraanvoer Tijdverdrijfslaan Naast Egmond-Binnen Zuid loopt er nog een wateraanvoerproject,

de rol van subsidieaanvrager en opdrachtgever op zich genomen

namelijk een uitbreiding van het bestaande wateraanvoergebied

en is het Hoogheemraadschap weer de belangrijkste medefinancier.

Tijdverdrijfslaan. Toen bleek dat dit systeem over meer dan voldoende

De Boer: “Dit project is kleiner van omvang. Om de kosten zo laag

capaciteit beschikt om nog enkele extra percelen aan te sluiten,

mogelijk te houden, wordt de begeleiding van de uitvoering met name

hebben een aantal telers het initiatief genomen om voor die uit­

door de telers zelf en de lokale coördinator Frans Vader gedaan.”

breiding ook een POP-subsidie aan te vragen. Ook hier heeft Stivas STIVAS JUNI 2013 17

PORTRET

Akkerbouwer Otto Smit in Wieringerwerf

hoofdactiviteit van het bedrijf. Smit kweekt het uitgangs­

ondernemers. “Toen ik in de politiek actief werd, dacht ik dat

materiaal op voor Agrico en zorgt dat het voldoet aan de

het er net zo aan toe ging als in het bedrijfsleven. Inmiddels

eisen voor levering aan eigen leden of voor export naar het

ben ik er wel achter dat het heel anders werkt. Beslissingen

buitenland. Met liefde voor het vak, draagt Smit daar elke

worden niet altijd op basis van rationele gronden genomen.

dag zijn steentje aan bij. “Ik ben nog steeds graag aan het

En het duurt langer voor er knopen worden doorgehakt,

werk in de schuur of op het land. Elke dag is anders. Ik vind

omdat veel meer belangen spelen.”

het schitterend om in het voorjaar ons gewas aan de zorg­

Het aantal bijeenkomsten dat Smit bezocht is niet meer te

vuldig geprepareerde grond toe te vertrouwen en vervolgens

tellen. Van een brainstormsessie tot een arenabijeenkomst

zo goed mogelijk te reageren op de veranderende omstandig­

en van verkenningsvergaderingen tot inspraakronden.

heden. Daar kan ik echt van genieten. Zeker met die mooie

“Allerlei etiketten plakken ze er op en overal worden weer

vergezichten in de polder.”

uitgebreide verslagen van gemaakt.” Het dossier Wieringerrandmeer is inmiddels meters hoog

Genieten van vergezichten in het polderlandschap Otto Smit (65) pakt de laatste maanden weer wat vaker een boek. Het is een van zijn grote liefhebberijen, naast werken op de akker of in de schuur. Nu leest hij de biografie van Lieve Joris over haar tocht door Kongo in de voet­sporen van haar oom die missionaris was. Non-fictie dus. Dat er in waargebeurde verhalen ook genoeg kan gebeuren heeft Smit inmiddels zelf ook ervaren met het de verwikkelingen rond het Wieringerrandmeer. Het laatste hoofdstuk van dat feuilleton kan voorlopig nog niet worden geschreven.

‘Ik waardeerde het enorm dat mijn vader me alle ruimte gaf om me te ontwikkelen en besluiten te nemen’

en daar zullen ongetwijfeld nog wel wat decimeters bij komen, vreest Smit. “Ik zit er inmiddels zo lang in, eerst als raadslid, maar later ook als bestuurder van LTO Noord en nu dus als afgevaardigde van de standsorganisatie, dat ik wel als ervaringsdeskundige kan worden aangemerkt,” lacht

Wat dat betreft stonden Smit en veel van zijn collega’s niet

hij. “Maar serieus: we hebben ook heel wat teleurstellingen

te springen toen de eerste ideeën voor een randmeer in de

moeten slikken. En eindeloos moeten wachten om vervol­

Wieringermeer bekend werden. De akkerbouwer toont zich

gens talloze keren opnieuw te beginnen. We hebben zeker

een man van de nuance, want herinnert zich ook nog goed

met zes gedeputeerden en acht projectdirecteuren te maken

dat de sector toen economisch in een dip zat. “Mijn inschat­

gehad. Om dan elke keer op te laden valt niet altijd mee. Of

ting was dat er best wat ruimte vrij zou kunnen komen door

ik er boos om word? Dat ligt niet zo in mijn aard. Maar het

stoppende ondernemers. Er waren zeker felle tegenstanders,

gemak waarmee mensen kaarten inkleuren irriteert me wel.

maar de meerderheid was vooral van mening dat er een

Nog geen week na het afblazen van het randmeer werd door

goede regeling zou moeten komen voor de boeren die voor

een burgerinitiatief een plan gelanceerd voor de Westvaar­

het water moesten wijken, ,” stelt Smit, die destijds bij toeval actief raakte in de politiek. “Ik zou als lijstduwer voor het CDA worden ingezet voor de agrarische achterban van de partij, maar door een samenloop van omstandigheden steeg ik ineens snel op de kieslijst en kwam ik toch in de

‘Als het randmeer er dan toch moest komen dan mochten de boeren daar in elk geval niet de dupe van worden’

raad terecht. Ook daar heb ik altijd verkondigd dat als het randmeer er dan zo nodig moest komen, de boeren er in elk

dersplassen van 700 hectare groot in de Wieringermeer.

geval niet de dupe van mochten worden.”

Zelf hebben ze geen hectare grond in eigendom. Tsja, dat

Nog steeds maakt Smit zich daar hard voor, hoewel de

praat dan wel heel gemakkelijk.”

Zes jaar geleden verhuisden Otto en Marga Smit naar een

grasland aan te houden. Het leuke is dat nog steeds is te

plannen voor het randmeer al lang van tafel zijn. De provin­

De inventarisatie door Stivas wijst uit dat de agrariërs door

burgerwoning in het dorp Wieringerwerf. Zoon Gert-Jan

zien, hoeveel koeien een bedrijf in eerste instanties kreeg

cie heeft diverse grondposities in het gebied en inmiddels

willen. “Dit is nog steeds een hele sterke agrarische polder.

(37) woont sindsdien op de boerderij. Zelf is hij er ook nog

toebedeeld, aan de luchtroosters die boven het dak uit­

besloten deze in te zetten voor agrarische structuurverbe­

Kijk ook naar de aanwijzing van de Noordkop als Green­

bijna elke dag te vinden, maar de dagelijkse leiding heeft

steken. Daartussen konden precies drie koeien staan.”

tering, natuur, waterberging en recreatie. Dat kan door te

port. Dat geeft dit gebied status. Als we daar naar blijven

sinds drie jaar overgedragen. “Gert-Jan beslist wat er moet

Zo’n dertig jaar geleden stootte Smit het melkvee af en

schuiven met eigendom en gebruik van percelen. Zo’n veertig

handelen, dan kan het mooie Hollandse cultuurlandschap

gebeuren,” vertelt Smit, die niet echt moeite heeft hoeven

legde zich meer toe op de teelt van akkerbouwgewassen.

agrarische ondernemers, het RVOB (voorheen Domeinen),

hier nog lang blijven ontwikkelen. Daarin ligt onze toekomst

doen om een stap terug te zetten. “Mijn vader heeft me ook

Zijn hart lag altijd al meer bij het plantaardige. “Toen ik het

maar ook het hoogheemraadschap en Staatsbosbeheer zijn

besloten.”

alle ruimte gegeven om me te ontwikkelen en zelf beslis­

bedrijf in ’74 overnam heb ik nog wel een tijdje graskalveren

daarbij betrokken. Stivas heeft daarvoor een inventarisatie

singen te nemen. Dat heb ik altijd enorm gewaardeerd en

aan­gehouden voor de export, maar toen die markt door

uitgevoerd en concrete suggesties voor enkele deelgebieden

misschien dat ik daarom mijn zoon die vrijheid ook geef.”

de oorlog tussen Irak en Iran helemaal instortte, ben ik

gedaan. De eerste ligt in de Polder Waard Nieuwland op

Otto’s vader was de laatste lichting die in de Wieringermeer

daarmee gestopt. Op zich was het grasland wel goed voor de

Wieringen. Smit houdt hoop op nieuwe agrarische impulsen.

nog een pachtboerderij kreeg toegewezen. Het was een

vruchtwisseling, maar de samenwerking met enkele collega’s

“Nieuwbouw van één of twee melkveehouderijbedrijven in

gemengd bedrijf, met twaalf melkkoeien en vier pinken.

in de buurt werd steeds intensiever en op een gegeven mo­

de polder Waard Nieuwland zou werkelijk een mooi resul­

“Dat aantal werd destijds bepaald door de overheid. Alle

ment was er in de schuur ook geen ruimte meer voor vee.”

taat zijn. Dat we met elkaar laten zien dat het kan.”

boeren waren verplicht om een vastgesteld aantal hectares

Inmiddels is de stammenteelt van pootaardappelen de

Smit blijft zich inzetten voor de belangen van de agrarische

18 STIVAS JUNI 2013

NA AM : OTT O SM IT 7 LEE FTI JD: 11 JUN I 194 ER BE RO EP: AK KER BO UW ER F RW GE PLA ATS : WIE RIN

RK IS, PAKT HIJ O SMIT NIET AAN HET WE PERSOONLIJK: ALS OTT ERE AGRARISCHE AND R VOO IN H ZIC HIJ GRAAG EEN BOEK OF ZET IN KONGO, WAAR OOK AR WIERINGERMEER, MA ONDERNEMERS. IN DE KKELINGSPROJECT. EEN AGRARISCH ONTWI HIJ BETROKKEN IS BIJ E INTRO ARTIKEL) (ZI IS AUTEUR LIE VE JOR MET HET WERK VAN DE E PASSIES. COMBINEERT HIJ ZO TWE STIVAS JUNI 2013 19

ACHTERGROND

Vrijwillige kavelruil De Kleine Polder bij Akersloot

Boeren en schaatsers profiteren van project Met kavelruil De Kleine Polder bij Akersloot is Stivas voor het eerst betrokken geraakt bij een nieuwe recreatieve functie: een ijsbaan. Voorzitter Sjors Veldt van de IJsclub Akersloot is blij met de gevonden oplossing. De nieuwe baan ligt dichter bij het dorp, op een luwe plek en is direct verbonden aan enkele natuur­ lijke waterlopen, zodat schaatsers bij strenge vorst zo van de baan het gebied kunnen inrijden. Veehouder Hans Sander en zijn compagnon Wendy de Koning krijgen met de ruil hun percelen dichterbij het bedrijf en hoeven straks na de aanleg van een brug minder door het dorp te rijden.

Ondernemersgroep met oog voor sociale leven Louis Al is namens de Ondernemersgroep Limmen betrokken bij de

geen charitatieve instelling zijn, is stimulering van het sociale leven in

kavelruil De Kleine Polder. De groep met vier lokale ondernemers

de dorpen een rode draad in onze activiteiten. Bij de kavelruil hebben

heeft als projectontwikkelaar diverse activiteiten in de regio uitgevoerd,

we het agrarische ondernemerschap voor opgesteld en kon de ijsclub

waaronder de aanleg van het lokale bedrijventerrein Nieuwelaan

ook mooi meeliften. Dat de ruil zo goed en relatief snel is afgerond, is

Oost voor ondernemers uit Limmen en omgeving en de bouw van

grotendeels te danken aan Monique van Peperstraten van Stivas, die

betaalbare woningen aan de Lange Akkers in Limmen. “Hoewel we

duidelijk vaker met dit bijltje heeft gehakt,” vertelt Al.

betrokken met de gedachte om een combinatie te maken met

Hans Sander, Sjors Veldt (gehurkt) en Wendy Koning op de nieuwe ijsbaan, direct aan het Kerkmeer.

de waterberging. Veldt: “Gedurende het proces werd duidelijk dat er iets te diep werd gegraven voor een landijsbaan. Dat is ongunstig voor de ijsvorming. Toen ontstond het idee om een stuk land alleen in de winterperiode te mogen gebruiken, maar dan zouden we er niks over te zeggen hebben. Het hangt er dan van af wat voor dieren de eigenaar er op laat grazen. Dat is belangrijk voor een egale ondergrond, om met een zo minimaal mogelijke laag water toe te kunnen.” Vervolgens ontstond het idee om zelf een klein perceel aan te kopen. “Er was wat twijfel of we dat zouden kunnen betalen, maar inmiddels hebben enkele leden zich garant gesteld.

Sander zelf is geen fanatieke schaatser, maar heeft zeker af­

koeien en 65 stuks jongvee houdt op een oppervlakte van 90

We zien mogelijkheden om deze investering op termijn via

finiteit met de sport. Niet zo vreemd want vroeger lag de baan

hectare, waarvan de helft in eigendom. Gaandeweg het proces

diverse fondsen te financieren.”

direct naast het familiebedrijf. “De club schaatste toen op het

raakten een particulier, de gemeente Castricum en dus ook

Kerkmeer. Mijn broer zorgde voor de stroomvoorziening en

de ijsclub bij de ruil betrokken. Veldt, Sander en De Koning

Hobbelweg

mijn moeder draaide in huis lp’s van de Kermisklanten en de

roemen de soepele opstelling van OGL. Sander: “Het is een

Sander en De Koning gebruikten al zo’n 6,5 hectare in

walsen van Strauss, die dan op de baan te horen waren.”

groep ondernemers, die in onroerend goed investeren, maar

De Kleine Polder. De Koning: “Alleen lag dat helemaal aan

Veldt had de ijsbaan zelfs enkele jaren op de grond van zijn

vaak wel met een sociaal gezicht. Zo hebben ze ooit het met

de andere kant. Het perceel dat we terugkrijgen licht veel

eigen tuinbouwbedrijf, dat inmiddels 4,5 hectare meet. “Op

sluiting bedreigde zwembad in Limmen overgenomen om het

dichterbij. Tenminste als we een brug hebben gebouwd, want

een gegeven moment was dat vanwege onze gevarieerde

langer open te houden voor het dorp en hetzelfde geldt voor

het wordt van huiskavel gescheiden door De Kromme Sloot.”

teelten steeds lastiger te combineren. We zijn toen met de

het sporthal de Enterij in Limmen. Ook richting ons bedrijf en

Met de brug is het 700 meter rijden vanaf de stal naar het

baan naar een recreatieterrein verhuisd, dicht tegen het

dat van onze collega Mart Brouwer de Koning hebben ze zich

perceel. Een rit die nu nog door het dorp moet worden

Alkmaardermeer. Op zich geen ideale plek, omdat het daar

coulant opgesteld.” Wendy de Koning knikt: “Ze hadden hun

gemaakt. De Koning: “En dat is erg onhandig en zeker ook

nogal geïsoleerd en verder uit de dorpskern lag. Daarnaast

gronden ook in één keer aan twee melkveehouderijen in het

onveilig. Het is sowieso een hobbelweg, met verschillende

had de wind daar vrij spel, wat erg ongunstig is om snel een

gebied kunnen verkopen. Dat was een stuk sneller en minder

versmallingen erin. Het valt niet mee om met groot materieel

goede ijsvloer te kunnen ‘kweken’.”

gecompliceerd geweest.”

alle obstakels te ontwijken. Zeker niet als er ergens ook nog

De ruil in De Kleine Polder kwam aan het rollen toen de

Wel stelde de OGL één aanvullende voorwaarde aan de deal.

een onhandig geparkeerde auto staat.”

Ondernemers Groep Limmen (een lokale projectontwikkelaar,

“We moeten jaarlijks een onderlinge kortebaanwedstrijd

De aannemer heeft een eerste schets van de brug gemaakt

zie kader) haar eigendommen in de bewuste polder wilde

organiseren tussen Limmen en Akersloot,” lacht Veldt.

en die voorgelegd aan de gemeente en het waterschap. Zo

verkopen. De drie pachters waren de eerste gegadigden. Een

“Daar kunnen we prima mee leven.”

moet de brug een minimale hoogte hebben om pleziervaart,

van hen was niet geïnteresseerd, zodat de overige twee vee­

OGL kocht in het verleden de percelen om waterberging te

kano’s en de maaiboot er onder door te kunnen laten varen.

houders werden benaderd. Sander: “Hoewel ik zelf bestuurlijk

realiseren ter compensatie van andere bouwprojecten in het

“En schaatsers moeten er natuurlijk ook door kunnen, ” stelt

actief ben voor Stivas, dacht ik zelf in eerste instantie niet eens

peilgebied. De gemeente Castricum moest ook nog ruimte

Veldt. “En dat is het grappige, met onze halve hectare zijn

aan een ruil. Iemand van de bank attendeerde me daar op.”

voor weidevogelbeheer aanwijzen en was bereid om met hun

we amper een partij in de ruil, maar nemen we wel een hele

perceel te verkassen naar de andere kant van de Kromme

centrale plek in. Zo mogen we bijvoorbeeld ook de grond

Sloot. Sander: “Zij werden er niet minder of beter van, maar

gebruiken die voor de waterberging wordt afgegraven om

Stivas werd uitgenodigd om de kansen voor een kavelruil

maakten het wel mogelijk dat iedereen in de polder een stuk

een randje om de baan te maken. Straks hebben we het hier

te inventariseren. “Toen is het balletje gaan rollen,” vertelt

kon opschuiven.”

echt heel goed voor elkaar. We hebben de komende winter

Sander die samen met zijn compagnon 120 melk- en kalf­

De ijsclub raakte in eerste instantie bij de onderhandelingen

eigenlijk nog maar één ding nodig: strenge vorst.”

Soepele opstelling

20 STIVAS JUNI 2013

STIVAS JUNI 2013 21

FOCUS OP DE REGIO’S

RUILCOLUMN

Ruilplannen op Texel, in Zeevang en Noordelijke Vechtstreek

Coöperatief

2 Achter de schermen wordt in de

voorop: een betere verkaveling waarbij

betrokken bij clusters als Agriboard

ik net bij de KvK werkte, de toenmalige

Wieringermeer en op Wieringen hard

het rendement voor de bedrijven wordt

en Energyboard, waarin verschillende

directeur me ter oriëntering naar een

gewerkt aan alternatieve gebiedsinrichting

verbeterd, maar ook betere beheerbare

branches en disciplines aan elkaar zijn

kwekersclub stuurde. Op die bijeenkomt

na het afblazen van het Wieringerrand­

natuureenheden ontstaan. In Noord-

gekoppeld. Iets wat we ook stimuleren

van bollentelers in ’t Zand heb ik direct

meer. Om de drie weken overlegt Stivas

Holland wordt vrijwillige kavelruil voor

op de eigen werkvloer.

ervaren wat een coöperatie inhoudt.

met de provincie over de inliggende

natuur al veel langer ingezet, waarbij de

Ons kantoor is hier elf jaar geleden

Leden weten elkaar snel te vinden.

kavelruilen. Er wordt maatwerk geleverd

voortrekkersrol van de provincie Noord-

neergezet, rekening houdend met een

Het is goed geen angst te hebben om

en dat is noodzakelijk om de provincie en

Holland en Europa ook niet onvermeld

functie als bedrijfsverzamelgebouw.

kennis te delen. Als we de krachten

ook het RVOB (voorheen Domeinen) mee

mag blijven.

Aanvankelijk waren we veruit de

bundelen, maken we daarmee de hele

grootste gebruiker, maar sinds de digi-

regio sterker.

staat een reëel vermoeden dat een eerste

7 Onder aanvoering van de tandem Stivas

talisering van verschillende activiteiten

Wat dat betreft is Stivas ook een

pilotruil nog dit jaar notarieel zou moeten

& NMCH (Natuur- en Milieu Centrum

hebben we steeds minder ruimte nodig.

bijzonder geschikte nieuwe ‘huis­

kunnen passeren. Dit is afhankelijk van

Haarlemmermeer) wordt in de Haarlem-

We zijn op zoek naar nieuwe kantoor­

genoot’. De stichting is een gespecia­

het tijdstip waarop overeenstemming

mermeer gewerkt aan een zogeheten

genoten, die zich ook bezighouden met

liseerde functionele organisatie, met

wordt bereikt en uiteraard of Gedepu­

‘Ontwikkelfunctie’. In nauwe samen­

de ontwikkeling van de regionale

een duidelijke omschreven taak. Wij

teerde Staten er goedkeuring aan geven.

werking met DLG wordt de komende twee

Bedrijfsverplaatsing is daarin cruciaal,

jaar een impuls gegeven aan de ideeën die

waarbij vele aspecten een rol spelen.

ondernemers en andere partijen in het

Een belangrijk aandachtspunt voor Stivas

gebied hebben voor de ontwikkeling van

en de ondernemers is de financiering.

een duurzame landbouw in de gemeente.

Immers bij kavelruil moet grond tegen

Een landbouw waarbij zonder meer

Werkgebieden regionale Stivassen

een marktwaarde worden gekocht en

sprake is van een gezond economisch

1. Stichting Agrarisch Texel

de banken moeten daarin wel geloof en

verdienmodel (rendement) maar waarbij

2. Stivas De Noordkop

vertrouwen hebben, terwijl de regels

een bredere kijk op het ondernemerschap

3. Altonstichting

voor financiering steeds scherper worden

en het pakken van kansen de uitdaging

4. Stivas Zaan en Kennemer

gehanteerd.

te kunnen laten doen in de ruilen. Er be­

5. Stivas Westfriesland

hebben een breed blikveld, dwars door

‘Als we de krachten bundelen maken we daarmee de hele regio sterker’

de disciplines heen. We zien ontwikkelingen in de regio, waarbij Stivas een rol kan spelen. Neem de aanleg van een weg, die op basis van de geluiden in het veld misschien toch een iets ander tracé moet krijgen. Of een nieuw bedrijven­ terrein dat mogelijk beter ergens anders

economie. We streven logische coalities

kan worden ingekleurd.

Als gastcolumnist wil ik van de gelegen-

na, waarin belanghebbende partijen

Andersom werkt het ook. Wij hebben

is. Op pagina 12 in dit magazine geeft

heid gebruik maken om Stivas officieel

elkaar versterken. Dat kan op het

een breed netwerk, dat we kunnen

wethouder Arthur van Dijk zijn visie op

op schrift van harte welkom te heten

gebied van kennisdeling, maar ook door

aanspreken. Als het aan ons ligt, krijgt

6. Stivas Midden Noord-Holland

4 In de gemeente Egmond wordt door

nut en noodzaak van deze ontwikkelfunc­

als nieuwe ‘bewoner’. Eind januari is de

efficiënter te opereren in de uitvoering

Stivas daarin een actieve rol. De stich-

7. Stivas De Meerlanden-Amstelland

Stivas, DLG, ingenieursbedrijf Tauw, het

tie voor de gemeente Haarlemmermeer.

stichting bij ons ingetrokken en ik zie

van beleid. Een voordeel van econo-

ting zet zich ook in voor de ontwikkeling

8. Stivas De Vechtstreek

hoogheemraadschap HHNK, gebieds­

dat als een mooie aanvulling op onze

misch lastige tijden is een groeiende

van het gebied en dan met name de

coördinator Frans Vader en andere nauw

8 In de Noordelijke Vechtstreek

activiteiten. Als Kamer van Koophandel

bereidheid om samen te werken.

ruimtelijke component. Het is een vorm

betrokken bestuurders en ondernemers

wordt volop in de Schootsvelden, Noord­

voeren we het handelsregister en geven

Ik hoop dat Stivas zich snel thuis voelt.

van gebiedsontwikkeling, waar we als

Stivas Noord-Holland is in de hele provincie

hard gewerkt aan de uitvoering en

polder, Aetsveldse polder en andere

we voorlichting aan starters die zich net

Dat geldt niet alleen voor de eigen

KvK voortdurend mee bezig zijn. Samen

actief en wordt daarbij ondersteund door de

afronding van de Wateraanvoerplannen

polders met fantastische namen gewerkt

hebben ingeschreven, maar ook aan

kantoorruimte, maar ook in de wandel-

kunnen we dit gebied economisch en

gebiedskennis in de regio’s.

Egmond-Zuid en Uitbreiding Tijdverdrijf­

aan kavelruilen ten behoeve van de verbe­

ondernemers die al langer actief zijn.

gangen. Wij proberen daarvoor de juiste

ruimtelijk nog mooier maken.

slaan. Het moment van aanbesteden komt

tering van de agrarische structuur. Som­

Dat gaat van nieuwe fiscale wetgeving

open cultuur te creëren. Organisaties

1 Op de achtergrond vinden door Stivas

nu heel dichtbij (zie ook het achtergrond­

mige trajecten duren langer dan gehoopt,

tot en met geldende handelsregels in

moeten niet zozeer alleen hun eigen

Thijs Pennink,

Noord-Holland en Stichting Agrarisch

artikel in dit magazine op pagina 16).

omdat bij mogelijkheden voor bedrijfs­

het buitenland. Qua ondernemerschap

voortbestaan beschermen, maar ook

DIRECTEUR KVK NOORDWEST-NEDERLAND

verplaatsingen eerst tal van andere zaken

zijn we de economische allrounder, zeg

gezamenlijke doelen nastreven. De

ken plaats om zaken aan elkaar te knopen,

6 In de Zeevang wordt door de provincie,

dienen worden onderzocht, waaronder

maar de huisarts. Waar nodig verwijzen

komende periode gaan we die filosofie

waardoor sprake kan zijn van forse

Stivas en DLG gewerkt aan kavelruilplan­

ook medewerking van betrokken gemeen­

we door naar de specialist. Onze derde

nog meer uitbouwen.

agrarische structuurverbetering op Texel.

nen. Een potentiële ruil kan mogelijk 100

tes. Daarvoor is veel uitleg, toelichting

hoofdtaak heeft alles te maken met de

We profiteren van het feit dat deze regio

Daar waar kavelruil binnen de lopende

hectare omvatten. Belangrijk is dat de

en samenwerking nodig. Verwachting is

ontwikkeling van deze regio, zoals be-

sterk agrarisch is georiënteerd. De sector

processen van gebiedsprojecten als Waal

betrokken ondernemers in samenspraak

dat er komende tijd nog weer twee ruilen

geleiding van ondernemersverenigingen,

is van oudsher coöperatief ingesteld,

en Burg, Haneplas en Zeeburg kan worden

met de andere belangrijke grondeigenaar,

gaan plaatsvinden die het gebied weer een

belangenbehartiging richting overheden

wat een vruchtbare voedingsbodem

ingezet om oplossingen te vinden en de

Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL),

stap dichter bij realisatie van agrarische

en ondersteuning van projecten in de

is om deze beweging goed wortel te

agrarische structuur te verbeteren, wordt

de kansen zien, ze willen pakken en elkaar

structuur­verbetering brengen.

verschillende sectoren. Zo zijn we nauw

laten schieten. Ik weet nog goed toen

op verzoek meegedacht.

in het vervolgproces voldoende gunnen.

Texel met diverse ondernemers gesprek­

Immers het gemeenschappelijke doel staat 22 STIVAS JUNI 2013

STIVAS JUNI 2013 23

Jaarverslag Stivas Noord-Holland 2012

Jubilaris blikt terug maar kijkt vooral ook vooruit

Voorzitter Hans Schipper heeft tijdens de voorjaarsvergadering te kennen gegeven zich terug te willen trekken als voorzitter van Stivas. Daarmee ontstond er voor Stivas de nieuwe situatie dat een nieuwe voorzitter moest worden gevon­ den. De keuze viel op Peter Leegwater, onder meer oud-burgemeester van de Fot o: Joh n Oud

In 2012 bestond Stivas Noord-Holland vijftig jaar. Het gehele jaar door was er in het Stivas Magazine aandacht voor kavelruilen en andere projecten van de stichting uit het verleden. Met inachtneming van de financiën van de organisatie vond het geplande symposium geen doorgang maar was er op 7 december van het jaar wel een feestelijke extra vergadering van het Algemeen Bestuur in de Statenzaal van het provinciehuis aan de Dreef in Haarlem. Maar nog belangrijker dan de organisatie is wel het werk dat wordt verricht.

Wieringermeer, die in de speciale extra vergadering van het Algemeen Bestuur op 7 december de voorzittershamer van Hans Schipper overnam.

andere betrokken partijen. Op project­

name de kostenkant ervan. Bekend is

basis huurt Stivas aanvullende deskun­

dat niet alleen Stivas dit ervaart, maar

DE FINANCIERING

digheid in en in 2012 is ook opnieuw

eigenlijk alle organisaties die met de

In het voorjaar van 2012 is de samen­

samengewerkt met de Dienst Landelijk

Europese POP-financiering hebben te

werking tussen de provincie en Stivas

HET WERK

kavelruilprojecten door de gehele provin­

Stivas probeert steeds bij haar projecten

Gebied (DLG) en Kadaster.

maken. Stivas en de provincie hebben in

veranderd in die zin dat de reguliere

In het verslagjaar heeft Stivas naast enige

cie heen en in het bijzonder de realisatie

duurzaamheid naar de praktijk te ver­

Op projectbasis is ook heel nauw samen­

het verslagjaar hiervoor een gezamen­

werkzaamheden (kavelruil) van Stivas

projecten in opdracht van derden een

van twee wateraanvoerplannen in Kenne­

talen. Zo heeft de provincie een ambitie

gewerkt met bijvoorbeeld Natuurmo­

lijke oplossing gevonden, in de vorm van

met POP-subsidie worden gefinancierd.

zevental zogenaamde POP-projecten

merland. Agrarische structuurverbetering

op het vlak van uitbreiding oppervlakte

numenten en het Hoogheemraadschap

het beschikbaar stellen van ‘DLG-uren’.

De voorbereiding heeft ruim twee jaar

onderhanden. Deze variëren van kavel­

in de breedste zin van het woord.

biologische landbouw. Stivas propageert

Hollands Noorderkwartier. In vorige

Hierdoor kunnen aan de voorkant (bij de

gekost maar het resultaat is er dan ook

ruilprojecten op gebiedsniveau zoals op

In het verslagjaar 2012 zijn meer ruilen

dat dit niet los kan worden gezien van

jaarverslagen is steeds aandacht geweest

aanvraag) zaken worden aangescherpt,

naar. Provinciaal en Europees geld

Texel en in de Noordelijke Vechtstreek tot

afgerond dan het jaar ervoor. Dat is

reguliere ontwikkelingen. Reguliere

voor de administratieve zaken rondom

waardoor de behandeling en afhandeling

vormen tot 1 april 2014 de basis voor

een verzameling van zo’n dertig losse

mede te danken aan de twee kavelruil­

landbouw en ondernemers die biolo­

de organisatie en projecten - zowel

van termijnbetalingsverzoeken vlotter

agrarische structuurverbetering in

projecten die aan het einde van vorig jaar

gische ambities hebben moeten elkaar

procedureel als inhoudelijk en dan met

moeten gaan verlopen. Uiteindelijk zal

Noord-Holland. Tegelijkertijd werd het

nog notarieel werden getransporteerd,

vinden waardoor iedereen na verkaveling

in 2013 moeten blijken welke toege­

door aangescherpte regelgeving vanuit

waarbij eveneens natuur is herverkaveld.

op maat een betere renderende bedrijfs­

Samenstelling dagelijks bestuur 2011

voegde waarde dit heeft. Het vertrouwen

Brussel noodzakelijk om de gemaakte

situatie overhouden.

Hans Schipper

Onafh. voorz. tot 7/12/’13

leeft dat hiermee een belangrijke slag is

kosten en werkzaamheden zelf voor

Onafh. voorz. vanaf 7/12/’13

geslagen. Het is In elk geval opnieuw een

te financieren. Pas nadat het geld is

Tabel 1 Hectare agrarische structuur­ verbetering sinds de verzelfstandiging

In die integrale aanpak en samenwerking

64.27.83

2007 2008

826.32.49

met andere betrokken partijen ziet Stivas

In de Haarlemmermeer is Stivas in

Peter Leegwater

2009

605.39.57

nog steeds toekomst. Niet vanwege de

samenwerking met het Natuur en Milieu

Nico van Tunen

Vice-voorzitter

samenwerking tussen Stivas en DLG.

uitgegeven, kan er worden gedeclareerd.

Siemen Ruiter

Secretaris-penningsmeester

In bestuurlijke zin kreeg Stivas ook met

Dit vergt alle aandacht, mede omdat te

veranderingen te maken.

lange termijnen van terug ontvangen

2010 502.87.36

grootschaligheid, want bij dergelijke pro­

Centrum Haarlemmermeer (NMCH) en

2011 664.85.88

jecten is juist vaak sprake van maatwerk,

Dienst Landelijk Gebied (DLG) nauw

2012 460.59.84

waarbij de juiste deskundigheid aan tafel

betrokken geraakt bij een project om een

Samenstelling algemeen bestuur 2012

Totaal 3124.32.97

wordt gehaald om zo effectief mogelijk de

ontwikkelcoördinator de boer op te

Naam Achtergrond

Namens

de liquiditeitspositie van de organisatie.

eindstreep te halen.

krijgen, die ondernemers faciliteert bij

Hans Schipper

Onafhankelijk voorzitter

--

De landbouwsector heeft dit opgepakt

het onderzoeken van een duurzame

Koos Dekker

Altonstichting

Regiovoorzitter

en er is gezorgd voor voorfinanciering.

bedrijfsvoering en breder ondernemer­

Anton Witte

Stichting Agrarisch Texel

Regiovoorzitter

In de huidige economische tijd mag dit

schap. Een tweede aansprekend voor­

Nico van Tunen

Stivas Zaan en Kennemer

Regiovoorzitter

als een grote verdienste worden gezien.

Hein Boon

Stivas De Meerlanden - Amstelland

Regiovoorzitter

Jan Dijkshoorn

Stivas De Noordkop

Regiovoorzitter

Gerard de Graaf

Stivas De Vechtstreek

Regiovoorzitter

Harm-Jan Hoeve

Stivas Midden Noord Holland

Regiovoorzitter

Arie Schouten

Stivas Westfriesland

Lid Regiobestuur

Jan Apeldoorn

Recron

Sector Recreatie

Siemen Ruiter

LTO Noord (secretaris/penningsmeester)

Sector Landbouw

Cees Mantel

Hoogheemraadschap Holland Noorderkwartier

Sector Water

Erwin van den Berg

Directeur Stivas (adviserende rol)

---

Tabel 2 Kavelruilen in 2012 Projectnaam

aantal partijen

Netto geruild

Agr. Struct. Verb.

Kavelruil ‘t Rijpje

5

12.20.10

20.90.10

Tussen Vecht en Meer

6

41.26.84

68.81.74

Henneboe

6

16.15.87

19.70.88

Molenzicht



11

121.44.84

60.35.53

Durgerdam

5

37.27.52

Geestmerheem

8

61.50.71

De Polle

4

8.90.29

13.58.58

Dijk

3

8.61.95

53.00.00

Dorpsweg

3

Totaal

24 STIVAS JUNI 2013

51

37.05.70 344.43.82

67.69.85 120.59.79

103.63.22 460.59.84

beeld van de concrete invulling van het begrip duurzaamheid. DE ORGANISATIE De vaste bezetting van Stivas is al jaren hetzelfde. Dit maakt dat er steeds meer ervaring wordt opgebouwd, die kan worden benut voor een nog betere en efficiëntere werkwijze. Ook wekt het vertrouwen richting de ondernemers en

voorfinanciering een grote aanslag is op

Tegelijkertijd geeft dit ook de provincie meer inzicht over de nieuwe werkwijze qua financiering en welke rol zij hierin kan spelen. In 2012 is in overleg met de provincie uiteraard ook naar 2014 en verder gekeken. Het jaar 2013 wordt daarmee opnieuw een hele belangrijke, waarbij de uitkomsten van het Gemeen­ schappelijk Landbouw Beleid (GLB) en een eventuele POP3 de kaders voor de STIVAS JUNI 2013 25

en met augustus is hier hard aan gewerkt, waarna Gedeputeerde Staten in septem­ ber een besluit hebben kunnen nemen. In vervolg daarop is er aanvullend een opdracht aan Stivas verstrekt om concrete kavelruilen voor te bereiden. Belangrijk is dat de provincie de regie wil hebben en houden en dat voorgestelde kavelruilen goedkeuring van Gedeputeerde Staten Stivas heeft een integraal plan gemaakt

Foto: Huber Fotografie

nodig hebben. financiering zullen aangeven.

geheel in eigendom heeft verworven en

waarbij ook partijen Staatsbosbeheer,

Alles overziende kan worden geconclu­

de betrokken agrarische ondernemers

Hoogheemraadschap Hollands Noorder­

deerd dat POP veel kansen geeft, maar

elders een grondpositie hebben gekregen

kwartier en Rijksvastgoed Ontwikkelings­

zeker ook beperkingen kent, waarbij niet

die verder ondernemen mogelijk maakt.

bedrijf zeer nauw betrokken zijn geweest.

alle door Stivas gemaakte kosten van

Een belangrijke rol was weggelegd voor

Het totale plan omvat een ruil van zo’n

rechtswege (POP voorwaarden) worden

het stadsdeel Amsterdam-Noord, dat

1.000 hectare, uit te voeren in delen,

vergoed. Die situatie verdient aandacht

heel professioneel in de materie rondom

waarbij de provincie haar grond en

DE COMMUNICATIE

woord. Het blad wordt verstuurd naar

en onderzocht moet worden hoe hiermee

ruimtelijke ordening haar weg heeft

gebouwen net als andere partijen tegen

Het jaar 2012 was er een van terugblikken

belanghebbenden.

om te gaan.

gezocht en gevonden.

marktconforme prijzen inbrengt. Een

(jubileum), maar vooral vooruitblikken

In 2012 heeft de provincie in samen­

Eveneens in de decembermaand werd

belangrijk aandachtspunt is de financie­

(werkwijze nieuwe stijl). Hoewel de stich­

EN VERDER…

spraak met DLG en Stivas op project­

de kavelruil Dijk afgerond. Die heeft

ring van aankoop van grond en gebouwen

ting lang niet altijd bewust de publiciteit

In februari was Wouter van Egteren van

niveau ook gewerkt aan een betaalde

lang geduurd en tussentijds heel lang stil

door ondernemers. Banken stellen steeds

zocht, verscheen de ze toch ook diverse

Stivas samen met Stivas De Noordkop

opdracht via het reguliere spoor van

gelegen, maar kon uiteindelijk toch door

meer eisen aan financiering. Daarmee is

malen in de verschillende vakbladen en

nog op de Lentetuin in Breezand. Met

opdrachtverstrekking. De eerste resulta­

de notaris worden gepasseerd.

het niet meer een vraag of ondernemers

lokale media. Zo kreeg directeur Erwin

veel ondernemers werden daar contacten

ten daarvan zijn bemoedigend en bieden

Een belangrijk deel van het jaar heeft voor

gezamenlijk willen, maar vooral ook of

van de Berg de gelegenheid om in zowel

gelegd of vernieuwd. In 2012 was er geen

zeker een kans om ook op die wijze met

alle werknemers van Stivas in het teken

ze dat kunnen. Iedereen moet zich dit

Nieuwe Oogst van LTO Noord als Voor­

jaarlijkse Dag van LTO Noord Noord-

elkaar samen te werken.

gestaan van het projectgebied van het

terdege beseffen. Mede omdat er een

grond van de NVR uit de doeken te doen,

Holland en de jaarlijkse Landbouw­

voormalige Wieringerrandmeer. In het

strakke lijn ontstaat waar langs geope­

welke rol de organisatie in de toekomst

tentoonstelling in Opmeer op de eerste maandag in augustus viel door het slechte

De geschiedenis van Stivas en de geschiedenis van de land- en tuinbouw in Noord-Holland zijn sinds vrijdag 7 december 1962 nauw met elkaar verweven. Op die datum legde Provinciale Statenlid Wiese met een naar hem vernoemde motie de basis voor de ‘Stichting ter verbetering van de Agrarische Structuur in Noord-Holland’ (Stivas). Exact vijftig jaar later vierde de stichting haar jubileum in de Statenzaal van het Provinciehuis in Haarlem.

Stivas heeft in 2012 scherp gekeken naar

voorjaar kreeg Stivas van de provincie

reerd moet worden. Discussies en

kan en wil spelen.

mogelijkheden om te bezuinigen daar

de opdracht de mogelijkheden van

vertragingen over aanverwante onder­

In het kader van de bezuinigingen heeft

weer uit. Jammer! Voor secretarieel me­

waar dat kan. Daarbij zijn onder andere

agrarische structuurverbetering te

werpen kunnen de spanningsboog van

Stivas in 2012 drie (in plaats van vier)

dewerkster Marielle Plugge scheelde dit

de huisvesting, personeel en communica­

onderzoeken. In de periode van april tot

die lijn verzwakken.

magazines uitgegeven. Per 2013 wordt

het nodige werk. Directeur Erwin van den

tie kritisch tegen het licht gehouden. Het

dat aantal (voorlopig) teruggebracht

Berg heeft in het verslagjaar onder andere

resultaat: een verhuizing, terugbrengen

naar twee. Wel is in december een extra

een presentatie gegeven bij de Rabobank

in uren van secretarieel-administratieve

dik nummer (84 pagina’s) verschenen

Alkmaar tijdens een bijeenkomst van het

ondersteuning en vermindering van het

in het kader van het jubileum. Naast

coöperatiefonds van deze bank. Ook heb­

aantal uitgaven van het Stivas Magazine.

aandacht voor speciale onderzoeken van

ben vierdejaars studenten van het Clusius

De financiële resultaten hiervan worden

het Landbouw Economisch Instituut en

College in 2012 opnieuw het kantoor van

in 2013 pas zichtbaar.

Flynth adviseurs en accountants ook in­

Stivas in Alkmaar-Noord bezocht om

terviews met oud-landbouwminister Cees

daar van Monique van Peperstraten te

DE KAVELRUILEN

Veerman, LTO Noord-voorman Siem

horen wat Stivas is en doet. Voor de laat­

In 2012 zijn er negen kavelruilen tot

Jan Schenk en diverse artikelen over de

ste keer op die locatie. Ontwikkelingen bij

stand gekomen. In tabel 2 zijn alle ruilen

historie van de stichting. In de reguliere

Rabobank en Flynth maakten dat Stivas

met het aantallen partijen en de geruilde

nummers was kwamen onder andere

als onderhuurder een andere huisvesting

oppervlaktes structuurversterking op een

oud-Kamerlid Esmé Wiegman (Christen

diende te zoeken. Die is gevonden bij de

rij gezet. Een aansprekende ruil was de

Unie), diverse bestuurders van Agriboard

Kamer van Koophandel per januari 2013.

26 STIVAS JUNI 2013

Bezoekadres Comeniusstraat 10 Alkmaar T: 072 57 66 990 F: 072 57 66 991 Postadres Postbus 145 1800 AC Alkmaar www.stivasnh.nl [email protected] Oplage 1500 Redactie De Geus & Hartman, Haarlem Stivas Noord-Holland Fotografie De Geus & Hartman, Haarlem Ontwerp en opmaak Fraaie Zaken grafisch ontwerp, Haarlem Druk Print Factory, Broek op Langedijk Papier 9Lives, 170 grams FSC gecertificeerd papier

en een voorzitter Hans Schipper in een

kavelruil Durgerdam, waarbij Natuur­ monumenten de polder IJdoorn vrijwel

COLOFON Uitgave Stivas Noord-Holland Juni 2013

Op 12 april 2012 wordt de taart aangesneden door een deelnemer aan Kavelruil ‘Tussen Vecht en Meer’ ter viering van de ondertekening van de notarisakte in de ontvangstruimte van biologische kaasboerderij De Groene Griffioen.

afscheidsinterview uitgebreid aan het

ER WIN VAN D EN B ER G STIVAS JUNI 2013 27

Stivas is een zelfstandige stichting die zich bezighoudt met de verbetering van de (agrarische) ruimtelijke structuur. Het werk van Stivas wordt met gebruikmaking van POP2-subsidie financieel ondersteund door de provincie Noord-Holland.

Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.

Stivas Noord-Holland Comeniusstraat 10 Postbus 145 1800 AC Alkmaar (072) 57 66 990 [email protected] www.stivasnh.nl www.boerzoektgrond.nl