NR. 12 | OKTOBER 2011
EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR
Landelijk gebied ziet noodzaak integrale aanpak Effect kavelruil Twisk tien jaar later nog voelbaar
WWW.
Inhoud
3
Wie, Waar, Wat
Rober & Marcel van den Berg
4
Interview / Nieuws
8
Reportage
Bollentelers Rober en Marcel van den Berg hebben na ruil alle grond achter huis
Betrokkenen landelijk gebied doordrongen van nut en noodzaak integrale aanpak
Marcel van der Eijk blikt terug tien jaar na kavelruil Twisk
10 T witterview
11
14 A chtergrond
@Texelsschaap: Boerenommetje is leuke vorm van agrarische verbreding
Telers en natuur Egmond Zuid profiteren van wateraanvoerplan
‘Landbouwshow Opmeer verbroedert en biedt agrarische sector een podium’
16 P ortret
18 F ocus op de regio
19 R uilcolumn
Hans Ghijsels van LTO Noord geniet van ‘schaken op meerdere borden’
‘Schot in de roos’ ‘Zegt het voort’ en ‘Gebiedskenners’
Programmamanager Greenport Aalsmeer over ‘Fusieclub FC Herstructurering’
De Kwestie
Kijk voo volle dige r het ver www .stiv haal op a s port rette nh.nl/ ngal erij
Wie
Waar
Wat
Rober en Marcel van den Berg hebben
‘Weg van het Midden’ is een van de eerste
Naast grotere huis- en veldkavels en
een bloembollenbedrijf in Anna Paulowna.
concrete resultaten van de inspanningen van
daarmee minder landbouwverkeer over de
Beide broers telen op 30 hectare tulpen,
Stivas om na een structuuronderzoek in het
openbare weg, maakt ‘Weg van het Midden’
hyacinten en narcissen. Naast Van den Berg
Noordelijk Zandgebied een ruil van de grond
ook een einde aan een onduidelijke perceels
doen nog drie bedrijven, een gestopte en
te krijgen. Het onderzoek wees uit dat het
afscheiding. De grens van een hoek huurland
een afbouwende ondernemer mee aan de
gebied versnipperd is en dat bedrijven veel
werd slechts aangeduid door twee paaltjes.
ruil ‘Weg van het Midden’. Met name vers
land op afstand hebben. Dat laatste geldt niet
“Praktisch is zoiets altijd lastig. Het gevaar
‘hyacintenland’ is een belangrijke element
meer voor Van den Berg, die na de ruil een
dat de ene ondernemer last heeft van de
voor Van den Berg. “Op het nieuwe stuk
aaneengesloten blok heeft achter het bedrijf.
werkzaamheden van de ander ligt altijd op
grond, hebben al jaren geen hyacinten
“Grootste pluspunt is dat we niet meer met
de loer. Na de ruil zijn we de enige telers in
gestaan. Dat past ons dus goed.”
onze machines over de weg hoeven.”
die hoek.” STIVAS OKTOBER 2011
3
INTERVIEW
Frans Evers heeft rotsvast vertrouwen in Vechtstreek:
‘Geloof me: niemand wil dit akkoord laten glippen’ Het duurt misschien iets langer, maar uiteindelijk krijgt de Gooi- en Vechtstreek de integrale oplossing die het gebied ruimtelijk versterkt. ILG-voorzitter van de Groene Uitweg Frans Evers is overtuigd van de vastberadenheid van de partners in het veld. “Het is ons gelukt om overeenstemming te bereiken over oplossingen waarbij iedereen er op vooruit gaat. Geloof me, dat wil niemand meer laten glippen.” Het zijn de laatste maanden voor Evers. Tenminste in ILG-
stakeholders concrete oplossingen voor te bedenken, ontstaat
verband. Sinds de inmiddels beruchte ‘Bleker-brief’ zijn de
een sterke binding aan het onderhandelingsresultaat.”
‘De tijd van het gooien, het vechten en de streken is voorbij’
financiële bronnen van het Investeringsbudget Landelijk
Natuurmonumenten wacht het niet meer af. Dat is overigens
Die aanpak heeft dus ook in de Vechtstreek zijn uitwerking gehad. Opmerkelijk, want zo soepel verliep het proces daar in het verleden toch niet?
eindrapport werd toen maatschappelijk breed gedragen.
Mede ook vanuit het besef dat we gedegen voorwerk hadden
geen statement. Zijn besluit om na ruim vijf jaar wat anders te
Evers: “Dat klopt. De Gooi- en Vechtstreek heeft een lange
De mobiliteitsimpuls is overgenomen door Rijkswaterstaat.
verricht. Dat bleek ook wel toen de invoering van Natura2000
gaan doen stond al langer vast. Evers is er sowieso de man niet
geschiedenis van bestuurders die elkaar in de haren vlogen.
Om te voorkomen dat het landschap zou achterblijven, is door
de plannen in de Groene Uitweg niet doorkruisten. Sterker
naar, om de handdoek in de ring te gooien. Daarvoor gelooft
Met de instelling van de ‘Taskforce Groene Uitweg’ is dat
de toenmalige gedeputeerde Patrick Poelmann de Groene
nog, we kregen er extra mogelijkheden bij. De essentie was
hij teveel in de kracht van de Mutual Gains Approach, waarin
compleet veranderd. In een gemeenschappelijk programma
Uitweg bedacht. Ik mocht na het succes in Laag Holland
en is nog steeds: samenwerking is de beste manier om de
hij zelf ook doceert aan verschillende universiteiten in de
dachten alle betrokkenen mee over een kwaliteitsimpuls voor
als voorzitter fungeren. We hebben afgesproken te werken
belangen van de eigen organisatie te dienen. De Vechtstreek
wereld, maar vooral aan Nederlandse ambtenaren. “Door eerst
het landschap naast en evenwaardig aan de oplossing voor
volgens de Mutual Gains Approach. Dat zorgde voor de
heeft een enorme potentie, alleen liggen de functies niet altijd
gezamenlijke belangen te benoemen en daar samen met de
de mobiliteitsproblematiek door de lucht en over de weg. Het
ommekeer. De tijd van het gooien, het vechten en de streken,
op de meest handige plek.”
Gebied bevroren. Wat dat precies betekent voor de integrale aanpak is nog onduidelijk, maar de oud-hoofddirecteur van
was daarmee voorbij. ”
‘Integrale aanpak nu nog meer noodzaak’
NIEUWS
Hoe is dat gelukt?
Op dat moment komt ook het instrument kavelruil om de hoek kijken. Welke rol speelt Stivas daarbij?
“Het was vooral cruciaal dat we consensus hebben bereikt
“Vrijwillige kavelruil is een prima middel om de gemaakte
De provincie Noord-Holland is vrijdagmiddag 7
daarvoor krijgen, zijn ontoereikend. Daarvoor
ze aan elkaar hebben en voor elkaar
dat het behoud van het open groene landschap als buffer
afspraken na te komen. De ruilen moeten niet alleen het
oktober de dialoog aangegaan met betrokkenen
moeten we oplossingen vinden, bijvoorbeeld door
kunnen betekenen.”
tussen Amsterdam en de overige verstedelijking, alleen is
belang dienen van de individuele ondernemer, maar ook het
in het landelijk gebied om te kijken hoe met de
samen te werken en activiteiten te bundelen.
De komende maanden moet duidelijk worden
te realiseren als naast een robuuste natuur ook een sterke
grotere doel: een sterkere agrarische structuur en een
rijksbezuinigingen moet worden omgegaan.
Daarnaast zullen we ons er sterk voor makenom
hoeveel geld exact beschikbaar komt voor de
agrarische structuur wordt ontwikkeld. Dat was destijds een
robuustere natuur. De plankaart van het gebied telt minimaal
Op het provinciehuis in Haarlem liet de verant-
de ruilgronden van BBL in te mogen zetten.”
inrichting en het beheer van het landelijk gebied.
revolutionair uitgangspunt. Natuur en landbouw werden op
tien Rijks- en provinciale doelstellingen. Dat bewijst ook weer
woordelijke gedeputeerde Jaap Bond tijdens
Of de bezuinigingen een einde maken aan het
“Vervolgens beoordelen we wat we wel en niet
hoger beleidsniveau nooit zo aan elkaar gekoppeld.”
die al gememoreerde kwaliteiten van het gebied. Er is al zoveel
een speciale conferentie weten dat een integrale
ILG-tijdperk wil Bond nog niet concluderen. Wel
kunnen aanhouden. We ontplooien geen nieuwe
aanpak “nu nog meer noodzaak is.”
staat voor hem vast dat het aantal gebieds
initiatieven, als we weten dat er voor het beheer
commissies kan worden verminderd. “Er is goed
vervolgens onvoldoende geld is. Die meer
Uiteindelijk vormde de stuurgroep Groene Uitweg ook de basis voor de ILG-gebiedscommissie…
hang duiden. Bijvoorbeeld door een link te leggen tussen
Volgens de bestuurder is een strategisch moment voor het landelijk gebied aangebroken. “We
werk geleverd. De ideeën en initiatieven die
zakelijke opstelling dwingt ons misschien om
“Gelukkig wel. Poelmann heeft er bij zijn collega Albert Moens
natuurorganisaties. Dat levert interessante ideeën op. Er zijn
moeten nu de koers voor de komende jaren
leven zijn geïnventariseerd. Nu zijn we aan de
ook private partijen te benaderen mee te helpen
voor gepleit: voorkom dat straks allerlei andere mensen
meer raakvlakken dan in eerste instantie misschien gedacht.
bepalen. Het onderhandelingsakkoord is zeker
uitvoering toe en dan is acht commissies een
het landschap te ontwikkelen. Dat betekent dat
worden benoemd. Hij stelde dat we in de Groene Uitweg al
Ook tussen natuur, groen en recreatie zijn mooie linken te
niet goed, maar het biedt ons ook kansen. Zo
beetje veel,” aldus Bond, die verwacht dat de
we mogelijk ook commerciële functies moeten
wisten hoe we moesten samenwerken. Het was even wennen
leggen. Bijvoorbeeld door een prominente rol te geven aan
krijgen we meer de regie over het toewijzen
provincie zeker nog profiteert van de ingezette
toestaan, als we daarmee een waardevol gebied
toen we er in ILG-verband ineens andere organisaties bij
de natuur langs de recreatieve vaarverbindingen tussen de
en beheren van functies. De middelen die we
integrale lijn. “De spelers in het gebied weten wat
wel kunnen behouden en beheren.”
kregen. Toch heeft zich dat gaandeweg steeds beter geplooid.
Loosdrechtse Plassen en het Naardermeer. “
4
STIVAS OKTOBER 2011
moois en goeds. Wat we nu vooral doen is: steeds de samenagrarisch en particulier natuurbeheer en het beheer door
STIVAS OKTOBER 2011
5
Henry Meijdam, voorzitter ILG-gebiedscommissie Noord-Kennemerland ‘Bleker-brief’
doen of willen laten Doorgaan (LAND-methodiek).”
“Al snel werd ons duidelijk dat we moeilijke besluiten
Dat is dus het voor dat jullie al langer draaiden…?
voor dit soort transacties. Op managementcursussen wordt
bestaan. De gebiedscommissie, ondersteund door
“Exact. Voor veel andere ILG-gebieden is het des te frus
wel gepropageerd: ‘van fouten kun je leren’. Maar helaas is
een klein ambtelijk gebiedsbureau, is een goede
trerend, omdat ze daar de boel net op orde hadden of kregen.
die ruimte er in de praktijk niet. Dat komt ook door de media.
organisatievorm om deze uitdaging aan te gaan.”
Op zich zie ik het ook als een compliment voor ons akkoord
Neem de ongenuanceerde berichtgeving over de Icesafe-
dat Natura 2000 prima in ons programma paste. Het was
affaire. Zoiets blijft veel langer hangen, dan alle dingen die wel
moesten nemen. Juist de goede samenwerking die
Integrale aanpak
is opgebouwd tussen de gebiedspartijen, maakte
“ILG is in het leven geroepen om de trage
het mogelijk om de knop snel om te zetten. In het
uitvoering van projecten te versnellen. Gezien het
Toekomst
ook een grote opluchting voor de streek, die iets had van ‘nu
goed zijn gegaan. Noord-Holland staat er in mijn ogen goed
voorjaar hebben wij een regionaal symposium
investeringsvolume, de snelheid van uitvoering
“De tijd dat we ieder goed idee direct met een zak
niet nog weer iets nieuws erbij’. De grap is nu dat er voor de
op, als een overheid met lef om dingen voor elkaar te krijgen.
georganiseerd over de (on)mogelijkheden van
en de vele voorbeelden van integrale projecten,
geld konden voorzien is nu voorbij. We zien het als
EHS geen geld meer is, maar Natura 2000 wel gewoon moet
Achter de schermen wordt er ook nu wel degelijk hard gewerkt
private financiering van opgaven in het landelijk
concluderen we dat het een succesvol concept is.
onze rol om goede initiatieven verder te helpen bij
doorgaan. De praktische uitvoering komt precies overeen,
aan oplossingen voor de Vechtstreek, maar door alle controles
gebied. Verder gaan we onze werkvoorraad tegen
Nu we moeilijke keuzes moeten maken, is het van
de zoektocht naar financiering en het wegnemen
alleen moet het geld nu dus blijkbaar uit een andere pot
wordt het heel stroperig. Wat mag wel en wat kan in verband
het licht houden en aan GS adviseren welke pro-
belang dat die goede samenwerking op regionaal
van andere hindernissen in de uitvoering. Juist nu
komen.”
worden gebracht met verkeerde inzet van overheidsgeld…?”
jecten en opgaven wij Later, Anders of Niet meer
niveau tussen overheden en beheerders blijft
is een integrale gebiedsaanpak cruciaal.”
Is dat sowieso niet het probleem van deze complexe materie, dat amper iemand het nog snapt?
Hoe kunnen de Vechtstreek, maar ook de andere regio’s daar het beste mee omgaan?
“Ik vind het nog wel te begrijpen, maar ik geef toe dat het er
“Door het te accepteren als een gegeven. Dat is gewoon de
Wat is de huidige stand van zaken? Het idee bestaat dat er maar weinig gebeurt…
verplaatsing hebben gecommitteerd en die zich daarmee
allemaal niet eenvoudiger op wordt. Zeker niet door diegenen
realiteit. Leef de regels na, ertegenin gaan heeft toch geen
hebben opgemaakt voor een nieuwe toekomst, kunnen niet
die alles eenzijdig benaderen en dus niet de samenhang, of het
zin. Houd onderling focus op het doel en probeer als partners
“Dat is slechts schijn. We zijn druk bezig. Het breed gesteunde
verder. Er is geen geld meer voor. De natuurorganisaties
grote geheel willen zien. In dit regeerakkoord worden de EHS
de ruimte die de regels nog wel bieden zo optimaal mogelijk
masterplan ligt al een paar jaar klaar. Het grappige is dat het
weten dat als een boer op een verkeerde plek zit, de grond
en de landbouw tegen elkaar afgezet als zwart en wit, terwijl
te benutten. Zo gaan we ook om met de inzet van de BBL-
bevriezen van de gelden door Bleker helemaal geen verande-
ooit vanzelf naar ze toerolt. De buurman die er net zo slecht
een koppeling in veel gevallen juist oplossingen biedt. Net als
gronden. Er wordt nog steeds aan de deelplannen gewerkt.
ring teweeg brengt bij de deelnemers. Er loopt niemand weg
aan toe is, kan er namelijk ook niets mee. Overigens willen de
het verleggen van een weg of de aanleg van een golfbaan niet
Het probleem is dat voor elk wissewasje, weer goedkeuring
voor de onderling gemaakte afspraken. De gemeenschap-
organisaties in de Vechtstreek dat helemaal niet. We gaan met
per definitie slecht hoeft te zijn voor de agrarische sector.
moet worden gevraagd. Daardoor duurt het langer, maar
pelijke oplossing is niet veranderd. De vraag is alleen: doen we
z’n allen nog steeds voor de totaaloplossing.”
Zo wordt het wel vaak gebracht door de landbouworganisatie,
uitstel hoeft zeker geen afstel te betekenen. Uiteindelijk lukt
maar ik kan me bijvoorbeeld goed voorstellen dat die op-
het, misschien iets later dan verwacht en hier en daar met
brengsten per hectare nooit gehaald kunnen worden, door
een rafeltje…”
minder of gaan we er langer over doen? Wel zou het funest zijn ruilen, verkocht zouden worden om de staatskas te vullen.
Frustreert het u dat er mogelijk een vroegtijdig einde komt aan het ILG, net nu jullie zo goed bezig zijn?
Die ruilpercelen zijn de smeerolie in het masterplan.”
“ILG is geen doel op zich. Het is slechts een samenvoeging
als de met EHS-geld aangekocht gronden, die we nu willen
er stug op te blijven doorboeren.”
Tot slot: wat zou u de Noord-Hollandse ILG-regio’s verder nog willen adviseren, in deze onzekere periode?
Ik denk dat er genoeg agrariërs zijn, die graag zouden zien dat die EHS-gronden weer aan de landbouw zouden worden teruggegeven…
losse subsidies terecht hoeven in Den Haag. Beleidsmatig is
Wat is volgens u de reden dat het ruilen van BBL-gronden zo stroef verloopt….?
die integratie veel moeilijker gebleken. Het besluit om alle
“Ze zijn gekocht met rijksgeld en die mag je dus niet zomaar
belangen worden gediend, komt altijd tot uitvoering. De
potten samen te voegen was op zich goed, maar om daar echt
eventjes één op één ruilen voor andere functies. Inmiddels
aanhouder wint. Dat betekent wel dat deelnemers ook het
“Dat zou een hele kortzichtige gedachte zijn. Ik vind ook niet
van te kunnen profiteren is wel samenhangend beleid nodig.
hebben we een methode gevonden om dat financieel goed
risico moet incalculeren dat het wel even kan duren voordat
dat het huidige regeerakkoord een klap toedient aan de
Daarin voorziet de ILG-wetgeving niet. Zover is het dus niet
af te handelen, maar dan komt een ander probleem om de
de aanloopkosten worden terugbetaald. Maar als het echt een
natuur, zoals wel wordt gesuggereerd. Het is de landbouw
gekomen. Gelukkig konden wij zulke stappen wel zetten,
hoek kijken. Er zijn zoveel controleurs bij de overheid, dat
goed idee is, hebben partijen dat ervoor over. Zo simpel is het
die het te verduren krijgt. De boeren die zich aan bedrijfs
omdat we dat onderling al hadden afgestemd.”
koudwatervrees bestaat om definitief groen licht te geven
ook.”
van potten, waardoor lokale overheden niet meer voor allerlei
Joke Geldorp, voorzitter ILG-gebiedscommissie Texel
“Blijf goede plannen maken. Een goed idee, waarbij meerdere
Piet Zwaan, vice-voorzitter ILG-gebiedscommissie West-Friesland
‘Bleker-brief’
Dat is mede te danken aan de structuur: ambtelijk
willen en moeten met deze integrale aanpak. Het
‘Bleker-brief’
samenwerking tussen de West-Friese gemeenten
ooit de uitspraak ‘voor goede plannen en projecten
“We waren door het regeerakkoord al enigszins
vooroverleg gevolgd door bestuurlijke afspraken.
Masterplan Water II moet daar straks een eerste
“Doordat in West-Friesland vooral provinciale
in het Recreatieschap Westfriesland. Met de komst
is altijd geld te vinden’. Met het Landschapsplan
voorbereid. De ‘Bleker-brief’ heeft ervoor gezorgd
Dat betekent dat niet direct de eigen belangen, als
tastbaar resultaat van worden. Ook daar voert de
ILG-doelen worden gerealiseerd, heeft de brief in
van het ILG werd deze samenwerking uitgebreid
West-Friesland als basis, hebben wij nog wel
dat sommige activiteiten op een lager pitje zijn
wel de gezamenlijke oplossingen centraal staan.
integrale aanpak de boventoon. De provincie zal
onze regio een minder impact gehad dan elders.
met partijen uit de landbouw, natuur en het water-
wat projecten in petto. Daar blijven we als regio
komen te staan. De echt urgente projecten,
Het mooie van een eiland is dat het werkveld
ongetwijfeld een ander etiket willen plakken op
Wel brak een periode van grote onzekerheid
schap. Het uitgangspunt van één subsidiepot voor
aan trekken. We zouden graag zien dat de sterke
zoals de voortgang van Waal en Burg, zijn wel
duidelijk is afgebakend. We weten dat we er
ILG. Jaap Bond heeft tegelijk ook de noodzaak van
aan, die al veel te lang duurt. Bovendien gaan de
het landelijk gebied sprak erg aan, maar bleek in
punten van de ILG-aanpak (regionale samen
doorgegaan, zij het wel met vertraging.”
zelf onderling moeten uitkomen. En dat lukt dus
een integrale aanpak benadrukt. Ik denk trouwens
rijksbezuinigingen ook doorwerken in de inzet van
de uitvoering nog steeds bureaucratisch. Toen ILG
werking, input van onderop) overeind blijven en
wonderwel.”
dat we het zelf ‘lekker eigenwijs’ gewoon toch ILG
provinciale middelen in het landelijk gebied.”
net goed op stoom kwam, was het budget al op.
dat de complexe subsidiestructuur flink wordt
Dat is jammer.”
vereenvoudigd. Ik zie nog steeds een prominente
Integrale aanpak
blijven noemen. Het is goed om vooruitstrevend te
“ILG heeft zichzelf zeker mogen bewijzen. Met
Toekomst
zijn, maar tegelijk niet verkeerd om wat goed is te
Integrale aanpak
succes. Op Texel zijn al goede resultaten geboekt.
“Op Texel leeft sterk het gevoel dat we verder
koesteren. ILG is zoiets goeds.”
“ILG heeft zeker iets goeds gebracht in West-Fries-
Toekomst
land. Er is aangehaakt op de bestaande regionale
“Voormalig ILG-gedeputeerde Peter Visser deed
6
STIVAS OKTOBER 2011
rol voor een regionale gebiedscommissie.”
STIVAS OKTOBER 2011
7
REPORTAGE
TWISK, DONDERDAG 22 SEPTEMBER
Marcel van der Eijk blikt tien jaar later terug op kavelruil:
want intussen konden we hier niet echt verder.”
11.36 uur Vanwege de vasthoudendheid van Stivas-medewerker Theo de Haan, maar ook door de winst die alle partijen konden boeken met een ruil, lag er uiteindelijk een ruilovereenkomst om te ondertekenen, stelt Van der Eijk. Dan stapt Van den Berg de keuken binnen. De Stivas-directeur was destijds als rentmeester namens de kerk bij het ruilproces betrokken. De veehouder: “Weet je nog, toen we vlak voor de ondertekening in het café in een apart kamertje werden geroepen?” En of die zich dat nog herinnert! “Tot
11.11 uur
het laatste moment bleef het spannend. Aan de ene kant wilde niemand de ruil meer laten springen, maar daardoor probeerden anderen om onder die druk nog iets meer uit het vuur te slepen. Wij hebben voet bij stuk gehouden en uiteindelijk heeft iedereen toch een handtekening gezet.” Van der Eijk knikt. “Sorry, we zijn zomaar verder gegaan met het verhaal. Wil je ook een bakkie…?”
‘Het werd alsmaar groter’
11.48 uur Als meerdere anekdotes over de spannende periode rond de ruil zijn opgerakeld, excuseert Van der Eijk zich om zijn zoon Finn uit school te halen. “Lopen jullie maar vast vooruit.” Slenterend over het betonpad hebben we bijna
11:48 uur
het bewuste perceel van de kerk bereikt, als Van der Eijk ons alweer met zijn bus achterhaalt. Zoonlief zit met – hoe
10.57 uur
ouders en op zich hadden we wel interesse in een deel van
toepasselijk – een boek over landbouwwerktuigen op
Als Marcel van der Eijk zijn gast het erf op hoort draaien,
de grond. We konden dan de huiskavel in één klap met 19
schoot. Als de veehouder hem even later oproept om een
beent hij grijnzend zijn stal uit, de blote rechtarm voor-
hectare vergroten. Het perceel was veel te groot om één op
koe uit de sloot te jagen, stelt die met Westfriese nuchter-
uitgestoken uit zijn afgeknipte overall voor een hartelijke
één over te nemen. Dat zouden we nooit kunnen finan-
heid vast dat zijn vader dat veel beter zelf kan doen met
handdruk. De veehouder is inmiddels gewend aan ‘vreemd’
cieren. Wie wel trouwens? Zo is de kerk erbij betrokken
zijn luide stem. Dat blijkt.
bezoek. Zeker sinds tien jaar geleden kavelruil Twisk
geraakt. Die had net grond voor woningbouw verkocht en
speelde, historisch een van de meest aansprekende,
waren op zoek naar een nieuwe investeringsmogelijkheid.
12.04 uur
vanwege het grote aantal hectares geruilde grond en de
Door het perceel aan ons te verpachten, zou een oplossing
Gedurende de korte rondrit stopt Van der Eijk de bus
vele deelnemers. Dat is ook de reden voor de komst van het
een stuk dichterbij komen.”
geregeld om glimlachend herinneringen op te halen. “Maar
Stivas Magazine, om een decennium later de balans op te
in die tijd kon ik er niet altijd zo hard om lachen hoor….
maken als opmaat richting het vijftigjarig jubileum van de
11.19 uur
stichting in 2012. Directeur Erwin van den Berg zal later
Van der Eijk tapt pratende voort nog een kop koffie in.
zitten, zo hoog liepen de spanningen soms op. Ik was in tijd
aanschuiven, maar Van der Eijk steekt vast van wal aan
Behalve de kerk, begonnen ook andere partijen de mogelijk-
behoorlijk opvliegend en dat helpt niet erg in zo’n proces.
de robuuste keukentafel achter een kop dampende koffie.
heden te zien van de ‘grondcarrousel’ die in Twisk in gang
Dan is het goed als er mensen bij zitten, die de kalmte
schrijfblokjes met aantekeningen en allerlei frutsels. “Het
“Ja, dat was wel een hectische periode. Het begon als een
was gezet. De veehouder schudt zijn hoofd als hij er nog
bewaren.” Van den Berg krijgt een klap op zijn schouder:
hoort bij het een of andere GPS-spel. Leuk om te lezen wat
overzichtelijke ruil met enkele veehouders, maar steeds
aan terugdenkt. “Waterberging, een fietspad, een vaar-
“Hè Erwin!?!”
mensen van dit gebied vinden, maar ook wel eens irritant.
meer partijen sloten aan. Het werd alsmaar groter.”
route… Iedereen zag ineens zijn kans schoon. Toen nog een
Ik heb geregeld op het punt gestaan om de boel te laten
12:16 uur
Er ligt vaak rotzooi op het land, of ze zitten er gewoon te
bedrijf aangaf ermee te willen stoppen en ook de provincie
12.16 uur
een prominente rol innam door een optie op een van de
Van der Eijk stapt uit om het hek te openen om het fietspad
De veehouder rolt een shagje. Langzaam borrelen de
boerderijen te nemen, werd de zaak nog complexer. Elke
op te rijden, dat grenst aan een brede sloot. De waterloop
12.33 uur
herinneringen aan de kavelruil weer boven. “Het begon
nieuwe partij die aansloot, kon het hele proces in de war
maakt deel uit van een Westfriese vaarroute. De veehouder
We vervolgen het pad, tot een rood en wit paaltje. Het stuk
er allemaal mee, dat een veehouder zijn bedrijf te koop
schoppen. Dat gebeurde soms prompt. Regelmatig hebben
rommelt wat naast de staander van het hek en diept er een
metaal heeft al voor flink veel ergernis gezorgd. Diverse
aanbood. Ik boerde destijds nog in maatschap met mijn
we ons afgevraagd of het ooit zou lukken. Heel frustrerend,
in een plastic zak gewikkeld doosje op met daarin kleine
burgers zouden liever zien dat de agrariërs er helemaal niet
11.11 uur
8
STIVAS OKTOBER 2011
poepen. Daar word ik natuurlijk niks wijzer van.”
STIVAS OKTOBER 2011
9
DRIE MENINGEN meer langs zouden kunnen. “Ze zijn niet meer gewend aan de landbouw… Soms krijg ik in de tractor een middelvinger van een fietser, of ze kijken me kwaad aan. Ik vind het wel eens jammer dat al zo snel is vergeten door wie dit mede mogelijk is gemaakt: de boeren. Wij hebben hier aan meegewerkt voor de goede zaak. Dan zou mooi zijn als er voor ons ook wat meer begrip was. We rijden niet met landbouwmachines in de rondte omdat we het zo leuk vinden, maar omdat we een bedrijf draaiende proberen te houden. Als Finn meldt dat hij honger heeft en vanmiddag ook weer gewoon naar school moet, rijdt zijn vader naar de boerderij. 12.33 uur
12.39 uur Terug in keuken vraagt Van der Eijk: “Jullie eten toch zeker wel even een broodje mee?” Onder het dekken van de tafel spreekt hij de verwachting uit dat binnen minimaal tien jaar zich ongetwijfeld een nieuwe ruil in Twisk heeft aangediend. “Nog steeds stoppen er ondernemers in de
Wateraanvoerplan Egmond Zuid goed voor bollenteelt en natuur
De kwestie
Het project Wateraanvoer Egmond Zuid maakt deel uit van de Herinrichting Bergen Egmond Schoorl (BES). De aanvoer van water uit de Egmonder Binnenvaart moet een einde maken aan het oppompen van grondwater voor de beregening van de bollenvelden in het circa 90 hectare grote gebied. Dat is goed voor de bollentelers in het gebied én voor de natuur, in casu het naastgelegen duingebied dat gebaat is bij een hoge grondwaterstand. Het Definitief Ontwerp van het project was in september 2010 bijna klaar, toen de stekker er uit werd getrokken. Aanleiding was de plotse onzekerheid over het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG), waar het project uit zou worden gefinancierd. In overleg met LTO Noord en de provincie Noord-Holland was dat voor de betrokken telers aanleiding een beroep te doen op de gelden die beschikbaar zijn voor de uitvoering van het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) 2007-2013 in Noord-Holland. Daarbij verzorgt Stivas de aanvraag en de financieel-administratieve afhandeling. Lokaal coördinator Frans Vader, teler Huub de Waal en Rob Veenman (HHNK) laten hun licht schijnen over het project.
buurt, waardoor eigendommen versnipperen. Of ik ook weer meedoe? Vast wel… De stress van toen, ben ik wel kwijt. Hoewel, vanochtend kwam het toch allemaal wel weer boven. Maar eerlijk is eerlijk: het heeft ons voornamelijk veel goeds gebracht. Wie weet hoe ik er nu anders bij had gezeten…? Niemand!”
De reacties
12.39 uur
TWITTERVIEW Familie Barhorst
@Texelsschaap Nederland Fokkers van Texelse stamboekschapen. Zwoegervrij, ARR/ARR. Melkvee, agrarisch natuurbeheer, wandelpad tussen tuinwallen. http://twitter.com/#!/texelsschaap
StivasNH Namens Stivas wil de redactie je eerst feliciteren als een van de winnaars van de #twitterprijsvraag in Opmeer @Texelsschaap. Texelsschaap Leuk! @StivasNH Daar is het allemaal mee begonnen. Leuk initiatief, leuke kalender, leuke aanleiding om met Twitter te experimenteren. StivasNH In je tweet verwijs je naar de #sexy wandeltocht langs ‘blote koeien en schapen’… @ Texelsschaap Wat houdt het Boerenommetje op Texel in? Texelsschaap @StivasNH Boerenommetje is een wandelpad onder meer over ons land, tussen tuinwallen aangelegd op basis van hoe het voor de ruilverkaveling liep. 1/2 Texelsschaap …#sexy & ‘bloot’zijn natuurlijk verwijzingen naar de actie van de #meidenuitdeklei. 2/2 @StivasNH
Tweets
StivasNH Wie is met het initiatief gekomen? @Texelsschaap En wordt er veel gebruik van gemaakt? Texelsschaap @StivasNH Het pad is aangelegd op initiatief van @DeLieuwTXL, Er wordt veel gewandeld. Mijn man spreekt daar veel toeristen en Texelaars. StivasNH @Texelsschaap Versterkt het in die zin de agrarische structuur...? Texelsschaap @StivasNH Het is een vorm van verbreding, leuk door de vergoeding voor de tuinwallen. Ook leuk om wandelaars daar over de sector te vertellen. StivasNH Welke reacties krijgen jullie zoal? @Texelsschaap En kunnen jullie die aandacht ook in #klinkendemunt omzetten? Texelsschaap Ze waarderen het wandelpad en de verhalen van mijn man. @StivasNH Dat levert geen extra geld, maar wel een goed gevoel op.
Wil je ons op twitter volgen? Dit is ons adres: @twitternh 10
STIVAS OKTOBER 2011
Favorites Following Followers Lists
StivasNH In hoeverre kan Twitter daaraan een bijdrage leveren? @Texelsschaap. Texelsschaap @StivasNH Als we, zoals vandaag, het pad hebben gemaaid, dan twitter ik dat. We hebben veel #schapenvolgers. @ DeLieuwTXL kan het retweeten. StivasNH @Texelsschaap Dan gaat ’t dus als een #lopendvuurtje Dank voor dit #Twitterview en veel plezier met de prijs: #kalendermeidenuitdeklei.
Annette Barhorst-Brans heeft samen met haar man Herman een schapenfokkerij in Oosterend. Zij won op de Landbouwtentoonstelling Opmeer de twitterprijsvraag met haar tweet: Texelsschaap @StivasNH Beleef de agr. structuur van dichtbij. Boeren ommetje op Texel: wandelpad langs blote schapen en koeien: sexy toch? #prijsvraag
‘Bollentelers hebben recht op realisatie plan Wateraanvoer Egmond Zuid’
‘Beregenen in Egmond Zuid is momenteel verre van ideaal’
‘HNNK levert grote bijdrage aan oplossing die niet onze voorkeur heeft’
Frans Vader
Huub de Waard
Rob Veenman
LOKAAL COÖRDINATOR
BOLLENTELER
HOOGHEEMRAAD STIVAS OKTOBER 2011
11
DRIE MENINGEN
Frans Vader
leidingenstelsel naar de verschillende
hoog mogelijke gemiddelde grond
beleid onzekerheid was ontstaan over de
wateraanvoersysteem zou dan eind 2013
percelen met aftappunten voor de
waterstand.
ILG-financiering, betekende een enorme
in gebruik kunnen worden genomen.
“In het kader van de Herinrichting
beregeningsinstallaties, maakt een
Na al die jaren verdienen de betrokken
domper. Dat nu met hulp van Stivas
Ook voor de totaalbalans van de
Bergen Egmond Schoorl (BES) is eerder
einde aan het oppompen van grond
bollentelers de realisatie van het project
een beroep wordt gedaan op de POP-
herinrichting in het BES-gebied zou zo’n
met succes een vergelijkbaar project
water. Dat scheelt bollentelers veel
Wateraanvoer Egmond Zuid.
gelden, is terecht. Ook als de aanvraag
concreet resultaat voor de bollenteelt
gerealiseerd aan de Tijdverdrijflaan.
gesleep met beregeningsbuizen.
Ik durf het nog stelliger te formuleren:
niet wordt gehonoreerd, waar ik uiter-
goed zijn. Als je kijkt naar alles wat tot
Ook in Egmond Zuid is de animo voor
Bovendien zijn ze verlost van de drei-
ze hebben er recht op. De teleurstelling
aard niet van uitga, betekent dat wat mij
dusver in het kader van de herinrichting
het wateraanvoerproject groot. De
ging van verzilting van het grondwater,
in het bollenconcentratiegebied was
betreft niet het einde van het project.
is gerealiseerd, slaat de balans namelijk
grondeigenaren die mee willen doen,
een gevaar dat aan de rand van het
groot toen het project in september
Met de provincie zal dan naar andere
behoorlijk ver door naar natuur en
zijn samen goed voor 88 procent van
duingebied op de loer ligt. Ook voor de
2010 ‘in het zicht van de haven’ werd
financieringsmogelijkheden moeten
recreatie.”
de circa 90 hectare bollen die in het
natuur is het goed dat telers stoppen
getorpedeerd. Er was op dat moment
projectgebied worden geteeld. De bouw
met het oppompen van grondwater.
al heel veel tijd, energie en geld in
van een pompstation langs de Egmon-
Het natuurlijke milieu in het duin
geïnvesteerd. Dat het project werd stop-
der Binnenvaart en een ondergronds
gebied is namelijk gebaat bij een zo
gezet omdat er door nieuw regerings-
Huub de Waard
‘Tot dusver slaat de balans behoorlijk ver door naar natuur en recreatie’
worden gezocht. Als de POP-aanvraag eind 2011 wordt gehonoreerd, kan begin 2012 een begin worden gemaakt met de realisatie. Het
betere oogsten op. Bovendien is het
wat veel bewerkelijker en tijdrovender is.
30 hectare onttrokken aan de landbouw
gelegenheid creëren en een grote
beter voor het milieu: vlak voor het
Het is bepaald geen kwestie van de slang
voor natuurontwikkeling. Inclusief een
bijdrage leveren aan de economie.
“Met twee broers heb ik in Egmond
spuiten van onkruidbestrijdingsmid-
aansluiten en de kraan opendraaien,
verbetering van de waterhuishouding,
Van lokaal coördinator Frans Vader heb
Zuid, op de grens van Castricum en
delen kunnen we even kort beregenen,
zoals aan de Tijdverdrijflaan. De bronnen
is in ruil daarvoor in feite alleen in de
ik begrepen dat inmiddels ook wordt
Egmond, een bollenbedrijf van 42 hec-
om de grond vochtig te maken. De
zijn bovendien kwetsbaar en onderhoud-
Sammerpolder de landbouwstructuur
bekeken of de rentabiliteit van het
tare: de firma Gerard de Waard & Zn.
middelen slaan daardoor beter aan,
gevoelig. Last van verzilting hebben we
verbeterd. En aan de Tijdverdrijflaan is
project aan de Tijdverdrijflaan kan
We telen tulpen, narcissen, krokussen,
waardoor we er per saldo minder van
zelf nog niet, maar de kans dat een bron
het wateraanvoerplan gerealiseerd. In de
worden vergroot, door er nog eens 20
hyacinten en nog wat bijgoed. Sinds
nodig hebben.
verzandt is altijd aanwezig.
praktijk blijkt het heel goed te werken.
hectare op aan te sluiten. Voor bijna
enkele jaren huren we een perceel aan
De huidige werkwijze in Egmond
Verbetering van de waterhuishouding in
Ook in Egmond Zuid zou realisatie van
de helft van het oorspronkelijk geïnves-
de Tijdverdrijflaan, in het gebied waar
Zuid, met behulp van het oppompen
onder andere Egmond Zuid, heeft van
een vergelijkbaar wateraanvoerplan een
teerde bedrag per hectare, kun je op die
al een wateraanvoerplan is gerealiseerd.
van grondwater van een diepte van 70
meet af aan deel uitgemaakt van de
grote impuls geven aan de landbouw-
manier het areaal waarop de natuur-en
Beregenen daar is een verademing.
meter, is verre van ideaal. De meeste
herinrichtingsplannen voor het BES-
structuur in het gebied. Door te
milieudoelstelling wordt gerealiseerd
We hebben altijd voldoende water van
bronnen hebben te weinig capaciteit
gebied. Gaandeweg is het zwaartepunt
investeren in een waterleidingssysteem,
met een derde uitbreiden. Ik zou het
goede kwaliteit. Daardoor kunnen we
voor een beregeningshaspel. Daardoor
steeds meer komen te liggen bij de
laat je zien: het is en blijft een bollen
wel weten.”
beregenen op het moment dat we het
moet je of eerst de sloten volpompen
natuur. Zo is er in de strook langs de
concentratiegebied, met sterke,
willen. Dat maatwerk levert uiteindelijk
of met beregeningsbuizen in de weer,
duinen tussen Schoorl en Castricum
levensvatbare bedrijven die veel werk
Rob Veenman
‘Realisatie zou een grote impuls geven aan de structuur in het gebied’
Tijdverdrijflaan was het aanvankelijk
HHNK primair verantwoordelijk voor
het opvoergemaal in handen komt van
bestemming in de naastgelegen duinen
de bedoeling dat de provincie, het Rijk,
de aan- en afvoer van water. We gaan
de direct betrokkenen: de agrariërs in
te faciliteren door daar juist een bijdrage
“Als dagelijks bestuurder van het
HHNK en de agrariërs elk een kwart
over de sloten, boezems, vaarten,
het gebied. Omdat zij die taak op zich
te leveren aan een zo hoog mogelijk
Hoogheemraadschap Hollands
zouden betalen. Om de impasse over
gemalen en inlaten, niet over leidingen,
nemen, zijn wij bereid om onze oor-
grondwaterniveau. Het grappige is dat er
Noorderkwartier (HHNK) ben ik
de financiering te doorbreken, hebben
bruggen en duikers. We zouden kunnen
spronkelijke bijdrage van 25 procent te
nu in het gebied aan de Tijdverdrijflaan
verantwoordelijk voor het waterbeheer
wij op een gegeven moment gezegd:
zeggen: onze verantwoordelijkheid
verhogen tot 45 procent. Ook in Egmond
en straks misschien ook in Egmond Zuid
in het stedelijk gebied en voor het lan-
als aan een aantal voorwaarden wordt
houdt op bij de Egmonder Binnenvaart.
Zuid, dat een agrarische bestemming
een samenwerkingsverband van parti-
delijk gebied in Noord-Kennemerland.
voldaan zijn we bereid onze bijdrage
Maar zo zitten we niet in elkaar. We
heeft. Punt. Aan die agrarische bestem-
culieren functioneert dat vergelijkbaar
Van meet af aan is de provincie de
naar 45 procent te verhogen. Onder
voelen ons betrokken bij het gebied en
ming liggen democratisch genomen
is met de eerste waterschappen zoals die
trekker geweest van dit project, dat niet
die condities is het project aan de
steken daarom energie en geld in het
besluiten ten grondslag. En dus facili
eeuwen geleden in Nederland werden
los kan worden gezien van het beleid
Tijdverdrijflaan gerealiseerd. En onder
project dat redelijk uniek is, ook voor
teren we die agrarische bestemming,
opgericht.”
om de onttrekking van grondwater
die condities is het HHNK ook bereid
het HHNK want wij zien water liever in
door in Egmond Zuid bollentelers
aan de bodem af te bouwen en op
45 procent van het wateraanvoerplan in
sloten dan in ondergrondse leidingen.
termijn helemaal niet meer toe te staan.
Egmond Zuid te financieren.
Wij zijn dan ook blij dat het onderhoud
Bij het wateraanvoerproject aan de
Als watersysteembeheerder is het
en het beheer van het leidingstelsel en
12
STIVAS OKTOBER 2011
‘We voelen ons betrokken bij het gebied en steken daarom geld in het project’
in staat te stellen te beregenen met oppervlaktewater in plaats van met grondwater. Zoals we ook de natuur STIVAS OKTOBER 2011
13
ACHTERGROND
Voorzitter Nico Vriend van Landbouwtentoonstelling
‘Opmeer toont agrarisch kunnen en verbroedert’ De Landbouwtentoonstelling Opmeer is uitgegroeid tot een waar instituut. Het evenement werd voor het eerst georganiseerd in 1898. Meer dan eeuw lang is het dé ontmoetingsplek voor het agrarische bedrijfsleven. Voorzitter Nico Vriend, al acht jaar voorzitter van het evenement, legt uit wat het belang is van de tentoonstelling voor de sector en doet tussendoor een liefdesverklaring. Vriend runt samen met zijn neef Perry Steur een veehouderij
enorm gewaardeerd. Verder nemen we niet snel afscheid van
bedrijf in Spanbroek. De vier dochters van Vriend hadden
onze leveranciers. Ook niet als een tenten- of tribunebouwer
destijds geen van allen interesse in de veehouderij. Om zijn
een keer een fout maakt of een ander iets goedkoper kan
hele leven keihard te werken en het bedrijf met z’n pensioen
leveren. Eerst gaan we het gesprek aan en proberen samen
te verkopen, zag Vriend niet zitten. “Perry was een fanatieke
een oplossing te vinden. Dat is ook typisch Opmeer.”
knaap, die hier vanaf zijn achtste praktisch elke dag te vinden
‘Als een veehouder een hele mooie koe heeft, wil hij die graag laten zien’
was. Thuis hadden ze een klein bedrijf. Het voorstel om de
Dierenliefhebber
veestapels bij elkaar te doen en op ons bedrijf samen verder
Vriend is inmiddels ruim twintig jaar bestuurlijk bij Opmeer
kwaliteiten te tonen. Als een veehouder een hele mooie koe
Stivas – die voor in Opmeer ook weer een stand had – is voor
te gaan, viel in goede aarde. Zo kon zijn vader iedere dag te
betrokken. “Ik rolde er als vanzelf in. Mijn vader was een echte
heeft, wil hij die graag laten zien. Dat is ook de trots. Een
Vriend geen onbekende. “We hebben ook land geruild via de
werk en konden wij ons richten op de ontwikkeling van ons
dierenliefhebber. Hij had koeien, schapen, geiten, konijnen,
‘appelenman’ neemt zijn buurman graag mee de boomgaard
stichting. Een jaar of vijf geleden, leek aanvankelijk niemand
gezamenlijke bedrijf,” aldus de 61-jarige Vriend, die dagelijks
kippen, duiven en eenden, die hij graag mocht showen. Hij
in: ‘zie dat fruit toch eens hangen!’ Er lopen hier daags ruim
happig om mee te werken, totdat Stivas de boel toch aan het
het melken verzorgt.
was er ‘niet wijs van’. Hij had ook overal de stamboekpapieren
drieduizend mensen om die koeien en schapenring heen.
rollen bracht. Die onafhankelijke begeleider is noodzakelijk
Van al die dagen gaat er geen voorbij of zijn gedachten gaan
van. Ik ging als jong ventje mee op de wagen achter het veulen,
Ze kijken uiteraard naar de dieren, maar spreken er ook veel
want elke boer vindt toch dat hij het beste land inbrengt.
wel een keer uit naar de Landbouwtentoonstelling. Soms
dat dan ook mooi kon worden gekeurd. Mijn vader kon flink
collega’s. Het evenement is een ideale gelegenheid om te
Uiteindelijk kon geen van de zeven boeren meer om het
terugkijkend, maar meestal vooruitblikkend. “Eigenlijk is
foeteren als het stro of zaagsel in de hokken niet vers was.
netwerken. Dat versterkt de onderlinge band en verbroedert.”
totaalplaatje heen. Zelf hebben we grond van het voormalige
het te vergelijken met een huwelijk: ik sta er mee op en ik ga
‘Moet je kijken hoe verloren mijn kip erbij staat in dat grauwe
er mee naar bed,” lacht Vriend. “Het evenement zit in mijn
spul!’ Ik kwam er dus al jong achter wat de keuring inhoudt
Spanningsveld
systeem. Maar ik ben daar niet uniek in, hoor. Voor veel meer
voor de deelnemers. Misschien werd ik daarom wel eerst
Vriend voelt wel steeds sterker het spanningsveld tussen
achter het bedrijf en huren nog zo’n 40 hectare bij.” Die in
bestuurders, vrijwilligers en vaste bezoekers is Opmeer hét
gevraagd voor de bestuursfunctie ‘levende have’.”
presteren op de show en op het erf. “Veel bedrijven zijn
totaal 80 hectare is de gemiddelde oppervlakte voor de 120
hoogtepunt van het jaar.”
Zelf heeft Vriend ook een halve kinderboerderij aangelegd om
zwaar gefinancierd en moeten elke dag productie draaien.
koeien die Vriend dagelijks melkt. “Het is pittig, maar zeker
Enthousiast en meelevend, zijn de belangrijkste eigenschap-
de stal. “Puur voor de lol, hoor. Mijn vader was echt een slag
Het aantal inzenders is flink afgenomen, al gaat het de laatste
goed te doen,” stelt de veehouder.
pen voor de voorzitter van het evenement, vindt Vriend. “De
erger. Hoeveel mensen er uit het hele land niet langskwamen
jaren weer iets beter. Gelukkig zijn er genoeg liefhebbers, die
Druk bij de organisatie van de Landbouwtentoonstelling voelt
meeste druk ligt bij de bestuurders, die allemaal zo hun eigen
om een koe te bekijken en uiteindelijk ook met een doos
het toch regelen met een familielid of kameraad. Daarnaast
Vriend niet. “Ik ben op de dag zelf ook niet extra zenuwach-
specifieke taak hebben. Ik probeer dat een beetje in goede
duiven van het erf gingen… Ook in Opmeer had hij goede
hadden we meerdere nieuwe inzenders, die bijvoorbeeld in de
tig. Dat komt ook: we hebben alles goed op de rit. Als het met
banen te leiden. Mijn belangrijkste taak is om in de buurt
handel, met zijn enthousiasme, vlotte babbel en uiteraard
Wieringermeer zijn neergestreken. Met hun nieuwe start en
bakken uit de lucht komt, kan ik er niks meer aan doen. Als
iedereen vriendelijk te groeten. Het evenement dankt zijn
goede dieren. Want hij had er wel degelijk kijk op.”
goede veestapel willen ze zich blijkbaar toch in Opmeer laten
veehouder heb ik dat ook. We maaien als we denken dat het
succes vooral aan de vele vrijwilligers. Die moeten we niet
En juist zulke liefhebbers geven de Landbouwtentoonstelling
zien. Zulk vers bloed stemt hoopvol.” Dat doet de afgelopen
een goede tijd is. Dan heeft het geen zin om steeds naar de
alleen rond de tentoonstelling zien staan, maar het hele jaar
extra kleur, weet Vriend. “De kleine dieren en het jongvee
editie ook, met het mooie weer en 14.000 bezoekers. “Het
lucht te kijken. Als ik me van te voren zou opwinden over alle
door koesteren.”
trekken het grootste publiek en zijn een uitgelezen kans om
was een superjaar waar we in 2012 nog van profiteren. De
mogelijke rampspoed dan heb ik geen leven meer. Zo is het
Het betekent ook dat het bestuur geregeld op een begrafenis
een nieuwe generatie inzenders te bereiken. Daarnaast is
standhouders hebben ruimschoots aandacht gekregen.
ook met de show. We doen ons stinkende best, meer kunnen
Opmeer een podium voor agrarische ondernemers om hun
Iedereen had het naar de zin. Dan komen ze terug.”
we niet doen.”
zijn medeleven toont met de nabestaanden. “Zoiets wordt 14
STIVAS OKTOBER 2011
bedrijf in Zuidermeer ingebracht en er een perceel voor teruggekregen, dicht bij de huiskavel. We hebben nu 41 hectare
STIVAS OKTOBER 2011
15
PORTRET
Hans Ghijsels
dat ‘iets’ dan ook nog overeenkomt met hetgeen we vooraf
siëren alleen. “Ik zit daar overigens in op persoonlijke
hadden gehoopt, dan maakt dat het spel natuurlijk nog een
titel, net als de meeste anderen trouwens. Dat gaat van
stuk leuker.”
ambtenaren van het ministerie, tot projectontwikkelaars
De beleidsmedewerker vergelijkt het proces ook wel met
en wetenschappers. Natuurlijk heeft onze professionele
schaken, een spel dat hij bijna wekelijks speelt. “Het is een
achtergrond iets te maken met de onderwerpen die we daar
kwestie van vooraf de deelnemers inschatten, vervolgens
bespreken, maar het zijn niet zozeer de individuele belangen
een tactiek bepalen en uiteindelijk het doel bereiken. De
die leidend zijn, maar vooral onze gemeenschappelijke
Mutual Gains Approach is eigenlijk schaken op meerdere
interesses. De betrokkenheid gaat best ver. Laatst zijn we met een groep een hele zaterdag in het gemeentehuis van
‘Het is kwestie van deelnemers inschatten, de tactiek bepalen en uiteindelijk het doel bereiken’
Bergen gaan brainstormen over een ruimtelijke toekomstvisie. Daar kwamen hele bruikbare ideeën uit naar voren. Uiteindelijk is het aan de autoriteiten om er al dan niet iets mee te doen.” Rode draad in alle sessies is de zoektocht naar het ‘gemeenschappelijke belang’, voornamelijk in het landelijk gebied.
‘Het spel is als schaken op meerdere borden tegelijk’
borden tegelijk. Het is geen één tegen één-duel, maar een
Ghijsels gelooft daar heilig in en is mede daarom ook een
soort competitie met meerdere spelers, die allemaal hun
grote voorstander van vrijwillige kavelruil. Graag zou hij
eigen karakter en spelopvatting hebben. Ook dat moet je
zien dat het instrument in de toekomst ook weer groot-
meewegen in de manier waarop je het spel speelt.”
schaliger wordt ingezet. “Stivas moet uiteraard de kleinere
Naast het ‘basisboek’ van Susskind heeft Ghijsels nog veel
ruilen ook gewoon blijven uitvoeren, omdat er overal in de
meer titels vakliteratuur over gebiedsprocessen, waarin hij
provincie nog veel winst is te behalen. Daarnaast zijn er ook
zich graag verdiept. “Het is niet zo dat ik ze allemaal ‘van a
gebieden, die vooral baat hebben bij een bredere aanpak.
tot z’ zit te spellen, maar er staan veel interessante praktijk-
Er moet geld te vinden zijn om dat proces te begeleiden.
voorbeelden in, waarvan ik in mijn werk veel profijt heb,”
De politieke wil is er. Wat dat betreft heeft deze lastige
aldus Ghijsels, die Susskind zelf ook al eens ontmoette. “Hij was met een groep studenten in Nederland en ik werd door een goede collega gevraagd of ik ook wilde aansluiten. Nou
Twee volle werkdagen aan de vergadertafel. Velen zullen er als een berg tegenop zien, maar dat geldt niet voor Hans Ghijsels. De beleidsmedewerker van LTO Noord geniet van het onderhandelingsproces voor een gemeenschappelijke gebiedsvisie. “Zeker als het lukt om agrarische doelen uit het vuur te slepen. Dat geeft echt een kick.”
zoiets hoef je me geen twee keer te vragen, ook al is het in het weekend of een vrije avond. Het was boeiend om met hem over zijn aanpak van gedachte te wisselen. En zelf was
‘LinkedIn helpt me om op laagdrempelige manier contact te leggen met netwerkpartners’
hij ook heel geïnteresseerd naar de manier waarop we het in Noord-Holland hebben aangepakt en wat de uitkomsten
economische periode ook zijn voordeel. In de Zeevang zijn
waren. Dat vind ik zelf overigens ook het aardigste in zijn
we heel ver met een grote groep boeren, die bereid is om
werk: de praktijkvoorbeelden. Daar valt veel uit te halen.
mee te werken aan zo’n ruilproces. Dat komt mede doordat
Het komt dan ook geregeld voor, dat ik thuis op de bank
nu geen grote natuurclaims zijn te verwachten. Wel is een
nog eens wat cases door zit te lezen.”
combinatie met andere maatschappelijke functies, zoals
Voor Ghijsels kunnen de vergadersessies niet intensief
jaren nauw betrokken is bij het werk van Stivas.
Een andere liefhebberij van Ghijsels, heeft ook een directe
recreatie of waterberging denkbaar, wat mogelijk ook weer
genoeg. Zo verbleef hij al eens in Motel Haarlem Zuid
Het is vooral ook het onderhandelingsspel waarvan Ghijsels
link met zijn werk. “Ik zit bijna iedere avond een half uur
wat extra financiële ruimte biedt om de structuur in zo’n
(toekomst veenweidegebied Landelijk Noord), Van der Valk
geniet. Sinds hij bekend is met de theorie van Mutual Gains
of langer achter LinkedIn. een geweldig ‘social medium’.
gebied daadwerkelijk te verbeteren. Ook in Noord-Kenne-
in Breukelen (Groene Uitweg), Hotel Den Burg op Texel
Approach (vrij vertaald: benadering van de gemeenschap-
Als netwerkinstrument is het voor mij van onschatbare
merland en Waterland-Oost liggen daar mooie kansen.
(landbouwcompensatie voor natuurontwikkeling Waal en
pelijke winsten), is dat plezier alleen maar toegenomen. De
waarde. Via LinkedIn kan ik altijd een netwerk raadplegen,
Dit is het moment om die te grijpen.”
Burg) en kasteel Groeneveld in Baarn (behoud open land-
leer van Lawrence Susskind – een professor aan de Harvard
ongeacht welke dossiers op dat moment spelen. Voor LTO
schap in het Groene Hart: “Met dat akkoord is merkwaardig
University en een van Ghijsels’ favoriete schrijvers – is de
Noord ben ik bezig met Natura2000, asbest en zonnepane-
genoeg nooit iets gebeurd…”). “Het is elke keer weer een
gids om via een gestructureerd proces tot breed gedragen
len. LinkedIn helpt me om op een laagdrempelige manier
boeiend proces om samen te zoeken naar de wederzijdse
oplossingen te komen. In zijn standaardwerk ‘The Consen-
met allerlei mogelijke partners in contact te komen. Door
belangen en daar een compromis in te vinden. Als iedereen
sus Building Handbook’ zijn de spelregels voor de discussies
samen een discussiegroep te vormen, wordt het onderlinge
het gevoel heeft er beter van te worden, groeit de kans op
bepaald, op basis waarvan de deelnemers hun strategie
contact tussen de deelnemers versterkt, wat uiteindelijk de
het welslagen van de eindoplossing. Eigenlijk zijn kavel
kunnen bepalen. Tegelijkertijd biedt die benadering ook
voortgang van een dossier versoepelt.”
ruilen ook een soort gebiedsvisies, maar dan in het klein,”
een zekere garantie op resultaat. “En dat vind ik vooral het
Een van de meest waardevolle netwerkgroepen betreft de
stelt de beleidsmedewerker, die namens LTO Noord al vele
mooie van deze aanpak. Het leidt daadwerkelijk tot iets. Als
Groene Alliantie, waarbij het niet blijft bij virtueel discus-
16
STIVAS OKTOBER 2011
NA AM : HA NS GH IJS ELS S 195 7 GE BO RE N: 9 AU GU STU WE RK ER LTO NO OR D BE RO EP: BELEID SM EDE PLA ATS : HE EM SK ER K
GISCH DENKEN S GHIJSELS IS STRATE PERSOONLIJK: VOOR HAN UW VRAAGT ZICH E. HIJ LACHT: “MIJN VRO BIJNA EEN WAY OF LIF BENADERING OOK N -WI WIN HET GEZIN DIE WEL EENS AF OF WE IN ALEN VAN DE KEN. ZOALS BIJ HET BEP STEEDS MOETEN GEBRUI INDERDAAD ONHEB IK . IJK ZE GEEFT GEL VAKANTIEBESTEMMING. TE PAS SEN ...” TOE HET THUIS OOK ZOMAAR BEWUST DE NEIGING OM
STIVAS OKTOBER 2011
17
FOCUS OP DE REGIO’S
RUILCOLUMN
‘Schot in de roos’, ‘Zegt het voort’ en ‘Gebiedskenners’
Fusieclub FC Herstructurering
Altonstichting
wordt gereserveerd voor de herstructurering
de subtop ook doorgeschoven naar - om eens
aantal ‘gebiedskenners’, waarvoor Stivas
wel toereikend is om daadwerkelijk iets in
een voetbalterm te gebruiken – het linkerrijtje
Het gezegde ‘Hoort, zegt het voort’ lijkt
ook was uitgenodigd, is gesproken over
gang te zetten. Moet niet uit een heel ander
van de Eredivisie. Om die vergelijking door
op het grondgebied van de gemeente
de mogelijke behoefte daaraan en aan
vaatje worden getapt? Op zich is Noord-
te trekken: nu wordt er even niet gevoetbald
Harenkarspel van toepassing. Afgelopen
kavelruil. Provincie en DLG verwerken
Holland erg ruimhartig met de 10 miljoen
voor promotie. Neemt niet weg dat we door
zomer zijn de overeenkomsten van de
de gedane aanbevelingen in hun verdere
euro die ze alleen al uittrekt voor Greenport
moeten blijven werken, tot de competitie
kavelruilen in Eenigenburg en ’t Rijpje
planvorming. Stivas is optimistisch over
Aalsmeer. Dat is meer dan veel andere
weer wordt hervat (bij het aantrekken van de
getekend. Met kavelruil ‘Dijk’ dient zich
de uitkomsten en zal naar verwachting
provincies. Maar nogmaals: of het genoeg is,
markt). Bij dat eerste fluitsignaal moeten de
de komende maand naar verwachting een
worden ingeschakeld in het verdere
betwijfel ik. Overigens is de overheid niet als
ondernemers en overheden er klaar voor zijn.
nieuwe ondertekening aan. Gesprekken
proces.
enige verantwoordelijk. De grootste bijdrage
Met een goed team van ervaren spelers en
wordt uiteraard geleverd door de ondernemer
frisse talenten.
die investeert in een nieuw bedrijf in een
Met ervaring bedoel ik de expertise van
verouderd gebied. En daarvoor dient dat
bestuurders en ambtenaren. Onze ploeg is
over nog een nieuwe kavelruil in de omgeving van het dorp Warmenhuizen zijn
Stivas Meerlanden Amstelland
al enige tijd in volle gang. Nieuwe ideeën
en gedachten blijven zich aandienen.
Kavelruil in de regio Meerlanden-Amstel-
bedrijf wel goede jaren achter de rug te
nu vaak nog te gefragmenteerd, omdat de
Deze ontstaan bij de ondernemers zelf,
land staat al enige tijd op een laag pitje.
hebben gehad.
zes gemeenten in de Greenport Aalsmeer
bij de Stivas-medewerkers en bestuur-
De laatste kavelruil dateert van 2006.
Wat mij betreft is een goede vergelijking
begrijpelijkerwijs vooral opkomen voor de
ders, maar ook bij agrarische makelaars.
Bij toeval werd Stivas via twee sporen
te trekken met de herontwikkeling van de
eigen belangen en daarnaast ook vaak
Stivas is hier blij mee, vanuit de overtui-
benaderd om eens te komen praten over
ging dat ‘we het samen moeten doen!’
de mogelijkheden van kavelruil in de
Stivas Zaan en Kennemer
slechts beperkt tijd kunnen vrijmaken voor
polder de Ronde Hoep nabij Ouderkerk aan den Amstel. Rijkswaterstaat is één van de partijen die aan de bel trok bij
‘Bij eerste fluitsignaal moeten ondernemers en overheden er klaar voor zijn’
deze complexe opgave. Door dichter bij elkaar te kruipen en samen het grotere doel na te streven, kunnen we betere resultaten bereiken en meer continuïteit garanderen.
Werkgebieden regionale Stivassen
Achttien ondernemers in het gebied
Stivas. De verbreding van de A9 en de
Herstructurering: niets doen is geen optie,
1. Stichting Agrarisch Texel
Egmond Zuid en vertegenwoordigers van
grondbehoefte die dat vraagt is mogelijk
maar als ik terugkijk op de afgelopen tien
2. Stivas De Noordkop
DLG, hoogheemraadschap, provincie,
een aanleiding om de agrarische struc-
jaar, word ik pessimistisch. En dat terwijl het
Nederlandse binnensteden in de afgelopen
een voorwaarde om straks mee te kunnen
3. Altonstichting
LTO Noord en Stivas zijn medio oktober
tuur een impuls te geven. Naar verwach-
belang van de Nederlandse glastuinbouw
dertig jaar. Daar zijn miljarden voor uitgetrok-
blijven doen in de top van het economische
4. Stivas Zaan en Kennemer
onder leiding van Frans Vader bijeen
ting gaat Stivas in het najaar de boer op
algemeen wordt erkend. Veel politici, overhe-
ken. Verouderde en vieze centra zijn weer
klassement. Gebieden met goede collectieve
5. Stivas Westfriesland
geweest om te praten over het project
om de interesse voor kavelruil te peilen
den en brancheorganisaties benadrukken dat
hersteld tot bruisende binnensteden. Dus als
en duurzame voorzieningen blijven attractief
6. Stivas Midden Noord-Holland
Wateraanvoer Egmond Zuid. Informatie
en dit zo mogelijk te concretiseren in een
ook dit jaar weer eensgezind. Op zich is dat
we echt iets willen in de herstructurering van
voor het aantrekken van nieuwe spelers.
7. Stivas De Meerlanden-Amstelland
is over en weer uitgewisseld waarbij het
ruilproject.
terecht, want de glastuinbouw is inderdaad
de glastuinbouw, moeten we ook in die orde
Dit kunnen we alleen samen doen. Wat mij
8. Stivas De Vechtstreek
positieve besluit van de provincie om de
een sterke sector van internationale beteke-
van grootte denken. Dat brengt ook risico’s
betreft in de fusieclub FC Herstructurering,
nis? Individuele telers zijn echter vooral bezig
met zich mee. De plank kan namelijk volledig
zodat we in 2020 ook nog ons partijtje mee
POP-aanvraag te honereren een gewel-
Stivas De Noordkop
Greenport (lees de infrastructuur) is ook
dige opsteker is (zie ook Drie meningen;
Hoewel de belangrijke partijen landbouw
met de afzet van morgen. Er is amper tijd
worden misgeslagen.
spelen. En of de overheid dan de grond onder
pagina 11). Nu is het wachten op de
en natuur elkaar in de Vechtstreek de
voor een frisse en brede visie op de langere
Nu heeft het geen zin om alleen te somberen.
het stadion koopt, dat laat ik in het midden.
officiële beschikking.
hand blijven vasthouden, verlopen
termijn.
De situatie was vijftien jaar geleden ook niet
enkele kavelruilen in deze regio stroef
Daarnaast staat de primaire teelt van
rooskleurig. Sindsdien is de top van de sector
(zie ook Interview; pagina 4). Het mag
groente, bloemen en planten ruimtelijk zwaar
er toch weer in geslaagd om stappen voor-
niet worden onderkend dat met name
onder druk. Dat is niet nieuw, daar wordt
waarts te zetten door op nieuwe locaties nog
Met kavelruil ‘Weg van het Midden’ (zie ook Wie Waar Wat; pagina 3) in Anna
Stivas De Vechtstreek
Blijven investeren in het speelveld van de
Stivas Midden Noord-Holland
Michel Cappendijk
Paulowna is afgelopen zomer het eerste
concrete resultaat sinds jaren behaald
Het leek een tijdje stil rond de Zeevang,
die ruilen haperen waarbij BBL-gronden
al jaren over gesproken, ook in de regio
ambitieuzer te werk te gaan. Agriport A7 is
in het Noordelijk Zandgebied. Directe
maar achter de schermen is door de
zijn betrokken. In principe liggen er vier
Aalsmeer. Ik vraag me af of het geld dat nu
daar het laatste voorbeeld van. Vervolgens is
aanleiding is een door Stivas uitgevoerd
provincie en DLG gewerkt aan de
ruilen die afgerond kunnen worden. De
structuuronderzoek. LTO Noord-bestuur-
planvorming rond de inzet van zogehe-
druk naar alle betrokken partijen wordt
der Jan Prins noemde het bij de onder-
ten FES-gelden (Fonds Economische
opgevoerd om ze daadwerkelijk te rea-
tekening “een schot in de roos”. Stivas
Structuurversterking). Ook de landbouw
liseren. Belangrijk is in het achterhoofd
hoopt dat het resultaat meer kwekers aan
kan hiervan profiteren. Hoewel de
de gedachte vast te houden dat partijen
het denken en vooral ook praten zet over
komende bezuinigingen nog roet in het
elkaar soms ook iets moeten gunnen om
hun eigen verkaveling. Stivas heeft hier
eten kunnen gooien, heeft de provincie
samen een positief resultaat te behalen.
tijd voor uitgetrokken dit najaar en staat
gemeend al wel aandacht te besteden
Dat geldt voor agrariërs maar ook voor
in de startblokken om ruilideeën verder
aan mogelijke agrarische structuurver-
betrokken (semi)overheden.
te begeleiden.
betering. Op een discussieavond met een
18
STIVAS OKTOBER 2011
COLOFON Uitgave Stivas Noord-Holland Oktober 2011 Bezoekadres Hertog Aalbrechtweg 22d Alkmaar T: 072 57 66 990 F: 072 57 66 991
PROGRAMMAMANAGER GREENPORT AALSMEER
Postadres Postbus 145 1800 AC Alkmaar
Redactie De Geus & Hartman, Haarlem Stivas Noord-Holland
Druk Print Factory, Broek op Langedijk
www.stivasnh.nl
[email protected] twitter: @stivasNH
Fotografie De Geus & Hartman, Haarlem
Papier 9Lives, 170 grams FSC gecertificeerd papier
Ontwerp & opmaak Fraaie Zaken grafisch ontwerp, Haarlem
Oplage 1500
STIVAS OKTOBER 2011
19
Stivas is een zelfstandige stichting die zich bezighoudt met de verbetering van de (agrarische) ruimtelijke structuur. Het werk van Stivas wordt financieel ondersteund door de provincie Noord-Holland en de Europese Unie.
Stivas Noord-Holland Hertog Aalbrechtweg 22D 1823 DL Alkmaar (072) 57 66 990
[email protected] www.stivasnh.nl www.boerzoektgrond.nl
