NR. 7 JULI 2010 EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR

NR. 7 | JULI 2010

EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR

‘Agrarische structuurverbetering op z’n kant?’ ‘Landbouw laat miljoenen voor kavelruil liggen’

WWW.

Inhoud

3

Erwin van den Berg

4 Nieuws

7 Reportage

Stivas-directeur Erwin van den Berg

Jan van Rheenen (DLG) bepleit constructieve aanpak kavelruilen

Stivas-delegatie brengt werkbezoek aan Drenthe

9 www.boerzoektgrond.nl

10 Achtergrond

12 Achtergrond

Thijs van der Meer zou ook graag wensen droppen op ruilsite

Peter Hoogervorst: ‘Structureel geld nodig om titels te verdedigen’

Veehouder Jan Krul wil praktische inrichting van Mijzenpolder

14 Portret

16 Focus op de regio’s

17 Ruilcolumn

Simon Hiemstra: ‘Ik ben niet soepel met het geven van herkansingen’

Huiskavels, landbouwverkeer en restwarmte

Henk Brink ziet veel dynamiek in het landelijk gebied

Wie, Waar, Wat

18 Interview

21 Opinie

Hans Schipper en Siemen Ruiter: ‘Ze moeten ons budget juist verdubbelen’

Betrokkenen reageren op ‘kortingsbrief’ provincie aan Stivas

Wie

Waar

Wat

Erwin van den Berg is directeur van Stivas,

Maandag 28 juni staat in het PS onder meer

Hoewel nog geen concrete besluiten zijn

sinds de verzelfstandiging van de stichting

de behandeling van de bezuinigingsvoor­

genomen welke organisaties wel of niet

in 2007. Sindsdien heeft hij samen met de

stellen op de agenda. Van den Berg is in

worden gekort, is Van den Berg door zijn

medewerkers gewerkt aan de verbetering

Haarlem om de sfeer te proeven en politici

bezoek aan Haarlem optimistisch over de

van de (agrarische) structuur in Noord-

met hart voor het landelijk gebied aan te

toekomst van de stichting. De landbouw­

Holland. De brief van de provincie waarin

spreken op hun verantwoordelijkheid.

gedeputeerde bezweert hem dat de

de bezuinigingen voor de komende jaren

Tussentijds brengt de directeur de achterban

provincie nog steeds positief gestemd is

bekend werden gemaakt, kwamen Van den

telefonisch op de hoogte van de gang van

over Stivas. “Houd vertrouwen! We willen

Berg rauw op zijn dak, temeer omdat de

zaken in het fraai gerestaureerde provincie-

jullie niet kwijt. Tot en met 2013 kunnen

stichting een evaluatie was beloofd, voordat

huis. Daar loopt hij tijdens een schorsing

jullie door op dezelfde voet, maar ook

over de toekomst zou worden besloten.

van de vergadering Jaap Bond tegen het lijf.

daarna rekenen we op jullie inzet.”

MEER REACTIES OP DE BRIEF VANAF PAGINA 18

STIVAS APRIL STIVAS JULI 2009 2010 3

INTERVIEW

Jan van Rheenen (DLG) bepleit constructieve aanpak

‘We laten miljoenen liggen voor structuurverbetering’ Nederland heeft nog drie jaar de tijd om 160 miljoen euro aan (agrarische) structuurverbetering te besteden. Dan loopt de POP125-regeling af. Tijd voor actie, vindt projectleider Jan van Rheenen van de Dienst Landelijk Gebied. “We moeten samen met de boeren de mouwen opstropen, de verkavelingkaarten erbij pakken en ze met een paar viltstiften opnieuw inkleuren. Met een beetje goede wil liggen er dan binnen enkele maanden meerdere kant-en-klare ruilplannen. Zo simpel kan het zijn!”

“Het is een droom van me, om de ‘biervat-methode’ eens toegepast te zien”

Wat gaat er mis?

Zijn de boeren de enige oorzaak?

Van Rheenen: “De Nederlandse overheid kan doelgerichter

“Zeker niet. Ook de procedures blijken vaak een struikelblok.

omgaan met de beschikbare middelen. Er is voldoende

Allereerst is er de bureaucratie. De aanvraagformulieren zijn

deskundigheid voor handen, er staat een zak met geld klaar

goed, maar best ingewikkeld. Nu hoeft dat niet onoverkomelijk

Wat moet er dan gebeuren?

in de tussentijd toch aan het denken gezet. Vervolgens herhaal

en ook de bestuurlijke medewerking is er. Kortom alle seinen

te zijn als kavelruilinstanties zoals Stivas aanvragers helpen

“We moeten het instrument herverkaveling veel planmatiger

je het principe nog één jaar. Dan moet er concreet plan liggen,

staan op groen.”

bij het invullen. Verder duren verkavelingstrajecten doorgaans

inzetten en in een meer integrale setting. Ik zie daarbij drie

want daarna is het over. Uiteraard maak je dat vooraf ook

drie jaar en overschrijden ze daarmee de looptijd van de POP-

opties, waarvan die met de kavelcoördinator nu wel het meest

duidelijk. Er moet een bepaalde tijdsdruk op staan, anders

Waarom gebeurt er dan toch zo weinig?

subsidie, die een maximum van twee jaar stelt. Langdurende

wordt gebruikt, maar het minst effectief is. Zo’n coördinator

gebeurt er niets. Het moet ook duidelijk zijn dat vervolgens

“Omdat we het nodeloos ingewikkeld maken. De Europese

processen kunnen in meer stukken worden gehakt, zodat er

gaat alle boeren langs en probeert ze warm te maken voor

andere gebieden aan de beurt zijn. Alles bij elkaar kost het

Unie geeft ons via de POP125-maatregel alle ruimte, alleen

wel financiële steun is om het proces op gang te houden.

een ruil. Na boer A, B en C zijn bezocht, moet hij eigenlijk

drie vaten bier, maar het is een uitgelezen kans om iets van de

heeft Nederland zelf de bandbreedte versmald. Een subsidie

Het derde kritieke punt is dat de kosten vooraf moeten worden

eerst weer terug naar boer A. En zo ontstaat een situatie dat

grond te trekken.”

wordt alleen verstrekt als de kavels met 10 procent worden

geraamd. Dat levert soms onduidelijkheid op, want het bedrag

iedereen om elkaar heen blijft draaien. Daar komt nog bij dat

vergroot. Dat is geen eis vanuit Brussel, maar is een voort-

kan later niet meer omhoog worden bijgesteld. Omlaag kan

boeren pas meedoen als de nood qua versnippering van de

Zijn die vaten eigenlijk subsidiabel?

vloeisel uit de nota Vitaal Platteland. Die restrictie moet er zo

wel, dus zou er meer met de post onvoorzien gespeeld moeten

gronden heel hoog is. Pas dan is de geest er rijp voor. Zo niet,

Lachend: “Zeker, die horen gewoon bij de kosten van de

snel mogelijk uit. Er zijn binnen maatregel 125 veel mogelijk-

worden. Dat gebeurt te weinig.”

dan investeert een ondernemer net zo lief in een nieuwe stal

informatieavond.”

heden voor structuurverbetering die nu onbenut blijven.”

of tractor.”

Met als gevolg dat er dus veel minder wordt geruild, dan mogelijk is?

Hoe wilt u dat doorbreken?

Daar zoekt u dus vrijwilligers voor. Mag dat ook in Noord-Holland zijn?

“Sowieso. Werkend aan agrarische structuurverbetering als

“Met de andere twee manieren voor vrijwillige kavelruil, die

“Uiteraard. Graag zelfs. Het is een droom van me, om de

“In een tijd van bezuinigingen klinkt het misschien gek, maar

zodanig, zitten we nog steeds enorm te aarzelen. Herverkave-

ons ter beschikking staan. Overigens ben ik helemaal niet vies

‘biervat-methode’ eens toegepast te zien. Vooral ook omdat

met opmaken doel ik uiteraard niet op verbrassen. Ik heb het

lingen verlopen heel traag. Het wordt onvoldoende planmatig

van verplicht, integendeel, maar dat is hartstikke duur. Het

ik de potentie ervan inzie.”

over het benutten van de kansen die er liggen. Dat gebeurt niet

opgepakt en de eindresultaten zijn qua impact vaak heel

duurt ook veel langer en die tijd hebben we dus niet. Daarom

en dus blijft het geld onaangeroerd. De agrarische sector zelf

gering. Je begint met twaalf boeren en je komt er uiteindelijk

wil ik toe naar meer stimulerende methoden. De eerste is: kies

valt daarbij ook iets te verwijten. Als DLG-manager heb ik veel

met drie uit. De grote kansen blijven liggen. Omdat er amper

een café en stel een vat bier beschikbaar. Nodig pak ‘m beet

En wat is de tweede stimulerende aanpak die u voor ogen staat?

ruilen zien stranden door een onprofessionele houding van

kosten mee zijn gemoeid, putten we de enorme bedragen die

twintig boeren uit, geef ze spelregels mee en zet ze met elkaar

“Die is ook wel bekend onder de term ‘schetsschuitmethode’.

agrariërs. Het misgunnen van het voordeel van de buurman

er liggen bij lange na niet uit. Daarom moeten we het veel

aan verschillende tafeltjes. Dan zal je merken dat sommigen

Daarbij nemen we tig boeren bij de hand en gaan met het

bij een ruil, is het grootste struikelblok. Als boeren en tuinders

professioneler aanpakken. Er vallen namelijk ook kosten voor

serieus gaan praten over mogelijke verbeteringen. Andere

Kadaster, een kavelruilinstantie en DLG om tafel zitten

daarover heen weten te stappen, kan iedereen geweldige

bijvoorbeeld dammen, ontsluitingswegen en waterbeheersing

hebben binnen de kortste keren ruzie. Ook zijn er die alleen

met daarop een hele grote landkaart. Uitgangspunt is: geen

sprongen vooruit maken. Gebeurt dat niet, dan heeft de sector

bij een verkavelingaanvraag onder te brengen, alleen zijn we

maar bier drinken. Het volgende jaar herhaal je de sessie op-

deelnemer wordt er slechter van, maar accepteer ook van

over twintig jaar te maken met een rampzalige kavelstructuur.”

vaak te bescheiden.”

nieuw. Sommigen zijn dan al aan de slag gegaan, anderen zijn

elkaar dat de een meer voordeel kan hebben dan de ander.

Verfrissend geluid om het geld zo snel mogelijk op te willen maken?

4 STIVAS JULI 2010

STIVAS JULI 2010 5

REPORTAGE Dat is essentieel, want veel ruilen lopen stuk op jaloezie.

gebied. Stel dat een landbouwweg noodzakelijk is en

Als er consensus bestaat over de spelregels, gaan we alle

daarmee ook een natuurgebied beter wordt omsloten, dan

wensen inventariseren. Vervolgens buigen alle deelnemers

leggen we die gewoon aan. Wat wel belangrijk is, dat niet

en enkele deskundigen zich over de puzzel en komen in

te krampachtig aan alle bestaande natuurbegrenzingen

gezamenlijkheid tot een totaalplaatje waarvan iedereen

wordt vastgehouden. Enige flexibiliteit is wel wenselijk.

dus profiteert. Niemand stapt uit het schuitje tot we dat

Niet in het aantal hectares, maar wel in de plek, het type

gezamenlijke plaatje hebben geschetst. Eventuele

natuur en de tijd waarin het wordt gerealiseerd. Waarom

bezwaren moeten binnen twee weken zijn opgelost.

gelijk een moerasland aanleggen en niet die boer nog tien

Blijken die onoverkomelijk, dan houdt het in dat gebieds-

jaar de gelegenheid geven om met lichter natuurbeheer

deel gewoon op. Dan is daar de missie alsnog mislukt.”

het landschap nog te laten verzorgen? Als we het zo samen

EXLOO, WOENSDAG 19 MEI

Stivas-delegatie neemt kijkje bij Drentse collega’s

oppakken, bereiken we veel meer.”

Dat lijkt me een grote kans op teleurstelling... “Waarom?” Vergeefse moeite, omdat altijd wel een of twee partijen toch afhaken, vaak net op de cruciale plekken in het gebied…

U bent duidelijk optimistisch gestemd… “Zeker. Dat komt omdat ik geloof in een gezamenlijke aanpak. Een andere werkwijze die ik ooit in Limburg heb gelanceerd is de volgende: bij de ontwikkeling van een

“Ik weet dat nog niet zo zeker. Volgens mij hoeft het

natuurgebied kunnen we praktisch gezien meestal ruwweg

niet zover te komen als vooraf duidelijke afspraken zijn

50 procent van de percelen ter plaatse kopen en moeten

gemaakt. Want wat is het alternatief? Een wettelijke

we dus voor de rest in de omgeving terecht. Daarna slaan

verkaveling duurt zes jaar. Dan zijn die miljoenen echt

we aan het ruilen. Dat proces loopt vaak moeizaam.

al weggevloeid voor andere doeleinden. Ik heb het in

Dat verandert als we tegelijkertijd ook aan de landbouw-

het Westland ook meegemaakt. De herstructurering

structuur werken. Nu compenseren we de boeren, maar

moest daar plaatsvinden, maar er gebeurde weinig tot

geven ze geen tegemoetkoming voor hun flexibiliteit.

niets. Voor de zaal hebben we duidelijk de vraag gesteld

Als ze meewerken moeten ze immers wel percelen

‘willen jullie eigenlijk wel?’ Een positieve grondhouding is

opnieuw inrichten. Maar de samenleving heeft toch ook

namelijk een absolute vereiste. Het gaat niet om ons, maar

baat bij een ruiling met publieke doelen? Daar heb ik een

om jullie. Is de wil er niet, dan zijn we direct vertrokken

norm voor verzonnen, die niet alleen geldt voor de boer

en is het boek voor dat gebied dicht. Ik moet erbij zeggen

die wordt uitgeplaatst. Elke boer krijgt naar evenredigheid

‘Met recht een werkbezoek…’ 6.28 uur

zeg maar zo: Beter goed gekopieerd, dan slecht verzonnen.

De bus rijdt het parkeerterrein af van Motel Akersloot en

Voor ik verder ga wil nog wel even de historische positie

Welke status heeft die werkwijze?

zet koers richting Wieringerwerf waar het noordelijk deel

bepalen waarin we ons nu bevinden. Exloo, een Drents

“Ik heb er twee jaar geleden een innovatieprijs voor ge-

van de Stivas-delegatie zal opstappen voor het tegen-

dorpje met een hunebed, het eerste teken van bewoning

wonnen binnen DLG, maar het is nog niet geëffectueerd.

bezoek aan de Drentse kavelruilende collega’s. Een jaar

en daarmee ook landbouw. Hier is het allemaal begonnen.

Ik wil het wel graag eens zover brengen. Wellicht kan dat

eerder nam de Bestuurscommissie Planmatige Kavelruil

Kavelruil zit ons dus in de genen.” Gaandeweg de excursie

ook met POP125-gelden en moeten we dus haast maken.

Drenthe nog een kijkje in West-Friesland. De vergelijking

zal dat nog meerdere malen duidelijk worden.

dat deze aanpak wel iets meer voorbereiding vergt.

Wel komt het principe van de staatssteun om de hoek

tussen beide organisatie, met interessante overeenkom-

We moeten beter screenen wie er wel en niet aanschuiven.

kijken. Toch moet ook dat getackeld kunnen worden.

sten en verschillen, was leerzaam en schreeuwde om een

10.12 uur

In het verleden hebben we te veel kavelruilen afhankelijk

Neem een rij huizen, waar een trottoir moet worden

vervolg, zo werd destijds geconcludeerd. Vandaag is het

“De kavelstructuur is continue onderhevig aan slijtage”,

gemaakt van kleine partijen. Hoewel die herverkaveling

verbreed. De gemeente wil dat compenseren door een

dan zover.

schetst commissiesecretaris Caroline Schrandt de situ-

juist voor serieuze ondernemers belangrijk is, kunnen

zelfde strook achter het huis terug te geven. Dan zal zo’n

individuen het hele proces verstoren. Die moeten we

burger ook vragen: wat schuift dat verder nog? Want zo

9.38 uur

uitsluiten.”

iemand moet ook extra kosten maken, bijvoorbeeld om

De Drentse delegatie begroet de Noord-Hollanders bij

van een lange reeks presentaties, beschouwingen en

een terras aan te leggen of de tuin opnieuw in te richten.

binnenkomst in café Bussemaker in Exloo. Voorzitter Bou-

betogen. “Schaalvergroting zorgt voor verslechtering van

In het geval van de agrariër gaat het ook om kosten die

ke Durk Wilms verwijst even later in zijn openingswoord

de verkaveling. Actie is geboden, waarbij we vandaag de

moeten worden gemaakt voor het bereiken van eigen en

naar het vorige werkbezoek. “We waren destijds allebei

dag kunnen kiezen uit vrijwillige kavelruil, planmatige

publieke doelen. In die gedachte ben ik bezig.”

jaloers op elkaar. Jullie op onze grondbank en autonome

kavelruil en wettelijke herverkaveling. In Drenthe hebben

werkwijze en wij op jullie goede contacten met gemeenten

we een voorkeur voor vrijwillige planmatige kavelruil, wat

van deelname een ‘opschuivingsvergoeding’ per hectare.”

“In het verleden hebben we te veel kavelruilen afhankelijk gemaakt van kleine partijen”

Bent u niet bang dat boeren sowieso terughoudend zullen zijn, omdat ze DLG zien als een instantie die vooral natuur willen realiseren? “Nee, want DLG zelf wil helemaal niets. De provincie moet

atie in Drenthe, waarbij ze aangeeft dat haar provincie daarin “uiteraard niet uniek is”. De inleiding is de aftrap

natuurdoelen realiseren en wij voeren dat uit. Maar bijna

Dat klinkt behoorlijk vooruitstrevend?

en belangenorganisaties. Intussen zijn we met enkele

eigenlijk een mix is van het beste van allen. Bijkomend

altijd moet voor het realiseren van publieke doelen de

“Dat is het ook. Het zal ook niet eenvoudig zijn om het uit

punten op ons verlanglijstje aan de slag gegaan, zoals het

voordeel is dat daarbij –net als bij vrijwillige kavelruil

landbouw worden meegenomen. Nogmaals daarvoor zijn

te voeren, maar lukt het wel dan kunnen we er geweldige

meenemen van aanpassingswerken in een kavelruil en het

- maximaal gebruik kan worden gemaakt van de Europese

er juist de gelden. Als we er praktisch mee omspringen

stappen voorwaarts mee zetten en blijven die miljoenen

vergroten van de betrokkenheid bij lokale overheden. Ik

subsidie, namelijk 50 procent van de totale kosten.”

kunnen we heel veel gedaan krijgen, ook op agrarisch

tenminste niet liggen.”

6 STIVAS JULI 2010

STIVAS JULI 2010 7

VERVOLG REPORTAGE

11.05 uur Tijdens een korte discussie over vrijwillig zoeken naar ruilmogelijkheden, maar niet vrijblijvend, maakt Wilms

15.39 uur

duidelijk graag een pilot te willen draaien in Westdorp,

Als de bus een uur later de parkeerplaats van de Drentsche

waar eerdere initiatieven zijn gestrand. “We gaan nu kijken

Schans in het buurschap Den Hool oprijdt, is de meer-

of we een inrichtingsplan gelijk kunnen laten meedraaien

derheid van de delegatie wel toe aan een alcoholische

met een vrijwillige kavelruil. Zolang dat met elkaar in pas

versnapering. Akkerbouwer Gert ten Hool vermarkt zijn

loopt, kunnen de deelnemers nog van de organisatorische

eigen brouwgerst tot vier biersoorten die in de omgeving

voordelen profiteren. Daarna is die kans verkeken.”

gretig aftrek vinden. Die middag in het proeflokaal trou-

13.47 uur 9.38 uur

wens ook. Onder het genot van een ‘Olde Witte’, ‘Boeren Blond’ of ‘Turfsteker’, luistert men naar een coördinator

Na de lunch en een boeiende spreekbeurt van een Lofar-

die een mogelijk ruil in en om het dorp Den Hool toelicht.

medewerker over de aanleg van de grootste radiotelescoop

De kadasterkaarten zijn heel toepasselijk met pijltjes op

ter wereld, stapt het gezelschap in de bus voor een rit door

dartborden aan de wand geprikt. Potentiële ruilers doen

het fraaie Drentse landschap. De bestemming is het terrein

uit de doeken, welke specifieke voordelen een ruil voor hen

waar de immense ‘ruimtekijker’ is gesitueerd. Lofar heeft

zou hebben.

een royale plek gekregen in het natuurgebied, onder andere

13:47 uur

historische wetens­waardigheden worden niet geschuwd.

door de inbreng van het Drentse projectbureau kavelruil.

17.48 uur

Rentmeester Melle Buruma van het Drents Landschap

Kronkelend om het dorp Sleen, waarvan de kerktoren

vertelt vol humor over de “wonderlijke combinatie van

zoals beloofd uit iedere hoek te zien is, rijdt de bus rich-

miljoenen euro’s en lichtjaren aan de ene kant en grutto’s

ting Odoorn, waar het afsluitend diner is gepland. Daar

en dotterbloemen aan de andere kant. Het lijkt ver uit

vat Hans Schipper de bijeenkomst nog eens samen: “Dit

elkaar te liggen, maar toch bijten hightech en natuur

was met recht een werkbezoek. We zijn echt bestookt met

elkaar hier niet. Mede door de slagvaardige werkwijze van

wetenswaardigheden over de structuur van het Drentse

de bestuurscommissie zijn we in gesprek komen, geboeid

platteland. Maar het was wel heel zinvolle informatie,

geraakt en inmiddels zijn de eerste resultaten zichtbaar.”

waarmee we zeker ook weer ons voordeel kunnen doen.

14.17 uur

Het blijkt maar weer dat we veel van elkaar kunnen leren. Ik stel dan ook voor dat we contacten warm houden.”

14.45 uur

17:48 uur Nog geen twee maanden later wordt de daad al bij het woord gevoegd en maakt Stivas de afspraak om met landbouwgedeputeerde Jaap Bond in augustus ook eens in Drenthe poolshoogte op te nemen.

Onder aanvoering van Buruma maakt de delegatie een wandeling door het natuurgebied waar om de enkele honderden meters een soort blokkendozen omwikkeld

WWW.BOERZOEKTGROND.NL

Thijs van der Meer

met zwart landbouwfolie staan opgesteld, die volgens de bevlogen Lofar-medewerker vol zitten met sensoren,

14:17 uur

kabels en andere meetapparatuur. Hoewel de precieze

koeien. Dat is volgens mij de grootte voor de

Wat vind je van de site?

wetenschappelijke doeleinden de meeste aanwezigen ver

toekomst. Wel moeten we dan qua opper-

“Op zich is het een handig hulpmiddel om snel

boven de pet gaan, wekt de verwijzing naar toepassingen

vlakte nog behoorlijk groeien.”

te zien wat er wordt aangeboden. Wel is het

in de precisielandbouw, in ieder geval de interesse van de

Hebben jullie al eens aan vrijwillige kavelruil gedaan?

jammer dat er nu nog niet zoveel op staat.”

“Nee, dat is nog niet nodig geweest.”

“Het zou goed zijn om ook duidelijker de

Zou jullie interesse hebben in (nog) een kavelruil?

wensen er op te mogen zetten, bijvoorbeeld

agrariërs in het gezelschap.

Wat zou je aan de site veranderen?

10.43 uur

14.45 uur

Pieter Jan de Bos neemt de microfoon over van zijn collega

Na een wandeling van een uurtje en de uitwisseling van

en maakt bekend dat de bestuurscommissie in ieder geval

allerlei wetenswaardigheden over het sterrenstelsel, maar

Wat voor bedrijf hebben jullie thuis?

“Op zich niet om te ruilen, want het enige wat

Het maakt de site interessanter en

tot 2013 weer door kan. Stivas-voorzitter Hans Schipper

vooral ook over de Drentse natuurlandschap van de

“Een melkveebedrijf met 55 koeien en een

we kunnen inbrengen is onze huiskavel.”

interactiever om te bezoeken. Ook een

zorgt voor een typisch plaagstootje: “Jullie hebben het

Hunze, stapt iedereen weer in de bus, voor een rondrit

melk­quotum van zes ton. Het bedrijf meet 40

langs de verschillende ruilprojecten in Drenthe die nog

hectare.”

Waar ken je de site ‘www.boerzoektgrond.nl’ van?

rekenmodel die de financiële voordelen

steeds over de inkomsten oftewel de kosten die jullie vergoed krijgen, maar is er ook al eens berekend wat het

lopen of die recent zijn afgerond. De microfoon voor in de

“In het laatste jaar van het Clusius College

dichterbij het bedrijf, kan stimulerend werken.”

werk oplevert?” Een van de aanwezigen in de zaal merkt

bus gaat letterlijk en figuurlijk van hand tot hand, als de

Hoe is het met de agrarische structuur?

in Alkmaar hebben we een bezoek gebracht

op dat een agrarisch weekblad wel eens heeft becijferd

verschillende kavelruilcoördinatoren de kansen en

“Op zich goed. We hebben een huiskavel

aan Stivas. Daar kwam de site ook ter sprake.

Zou je (op termijn) zelf van de site gebruik willen maken?

dat het om een voordeel gaat van minimaal 1000 euro per

bedreigingen in het gebied onder de loep nemen, zo af

aan één stuk. Net als de meeste collega’s

Als voorbeeld hebben we ons bedrijf er

“Als de vraagkant meer ruimte krijgt zullen

hectare.” Reden genoeg dus om er de schouders onder te

en toe aangevuld door Buruma met een weetje over een

in de Groetpolder. Ik ben net van school en

’s middags even op laten zetten. Leuk om

we zeker onze wensen eens kenbaar maken.

blijven zetten in Drenthe. En Noord-Holland…

dieren- of plantensoort in dat specifieke deel. Ook cultuur-

binnenkort ga ik in maatschap met mijn vader

te zien, maar door een foutje stond het er

Misschien kunnen we zo een deel van de

Piet en willen we doorgroeien naar zo’n 120

’s avonds nog op.”

extra hectares bij elkaar halen.”

8 STIVAS JULI 2010

om te informeren naar huurpercelen.

laat zien van een ruil van een perceel

STIVAS JULI 2010 9

ACHTERGROND

Peter Hoogervorst, programmamanager Laag Holland:

‘Structureel geld nodig om vele titels te verdedigen’

“De subsidiepotten om onderling kavels te ruilen worden amper aangesproken”

Het programmabureau Laag Holland blijft zoeken naar structurele financiering van projecten. Volgens programmamanager Peter Hoogervorst lukt het nog steeds ‘vrij aardig’ om via incidentele subsidiepotten geld te genereren, maar eigenlijk zou het gebied niet langer aangewezen moeten zijn op dergelijk sprokkelwerk. “Op de langere termijn is het ontoereikend om de vele titels die het gebied heeft gewonnen te kunnen blijven verdedigen. Dan is structureel geld nodig.” Nationaal Landschap, Rijksbufferzone, Belvedèregebied,

ondernemers moeten er een boterham kunnen verdienen.

Maatschappelijk Waardevolle Gebied… “Laag Holland

Dat betekent dat we ruimte moeten bieden om te onderne-

grossiert in onderscheidingen”, verhult Hoogervorst

men. De ene keer lukt dat met de bouw van een grotere stal,

zijn trots over het gebied niet. De programmamanager

uiteraard wel passend in het landschap, de andere keer door

lemaal te doen is. Het moet de recreant gemakkelijk worden

jaar. Dat is een aanzienlijk bedrag, maar wel met als nadeel

baseert zich niet alleen op het oordeel van onafhankelijke

middel van verbreding. Als overheid moeten we helpen met

gemaakt met goede voorzieningen onderweg en recreatieve

dat het vaak bijdragen zijn met een korte looptijd. Volgend

jury’s en commissies. Regelmatig trekt hij ook zelf het

de infrastructuur en bestemmingsplannen. Dus: niet steeds

knooppunten, zoals de Poort van Waterland als startpunt

jaar kan zo’n regeling ineens vervallen of andere doelen

gebied in. Het liefst per kano. “Dat is eigenlijk de mooiste

nee zeggen bij een vergunningaanvraag en het daar bij laten,

voor allerlei routes. De stedeling wil daar best voor betalen.

honoreren. Ondernemers kunnen daar niet op bouwen.

manier om Laag Holland te verkennen. Via allerlei Aeën

maar meedenken met de ondernemers hoe het dan wel kan.

Ook is op educatief gebied veel meer mogelijk. Bijvoorbeeld

Daar komt bij dat we 10 tot 15 miljoen euro op jaarbasis

en Dieën maak ik dan een rondje van een kilometer of

Het voordeel van Laag Holland is dat er veel partijen bij

in samenwerking met agrarische natuurverenigingen, die

tekort komen om Laag Holland optimaal te beheren.

vijftien. Als ik vier uur later terugkeer ben ik echt moe,

betrokken zijn, die allemaal toch willen dat we het gebied in

uitleg kunnen geven over het beheer. Dat wordt voor kinde-

De kwaliteit van het landschap heeft daar zeker onder te

maar minstens zo voldaan. Want er valt hier zoveel te

ere houden. Die kennis, ervaring en daadkracht moeten we

ren uit de stad de herontdekking van de koe en de kikker.”

lijden, ook al is dat niet gelijk zichtbaar.”

genieten.”

zien te benutten.”

Voor deze gelegenheid pakken we het iets meer ontspan-

Hoogervorst bespeurt angst voor een te actieve regisserende

Nieuwsgierig

nen aan, door in Broek op Waterland een fluisterboot te

rol. Onterecht vindt hij. “Dit gebied kunnen en mogen we

Gedurende de tocht wijst Hoogervorst herhaaldelijk op

ook niet altijd het initiatief. De subsidiepotten om onderling

huren. Hoogervorst neemt als gebiedskenner plaats aan

niet voor onszelf houden. Nationale Landschappen zijn er

het natuurschoon. Kleurige vegetatie in de walkant en de

kavels te ruilen worden amper aangesproken. Dat is jammer

het roer. Na wat lage bruggetjes met een diepe buiging te

om gezien en beleefd te worden. Wel ben ik bezorgd of er

grutto’s die schreeuwend over het weiland scheren. Ook

want het is een belangrijk middel om nog een beetje mee

hebben gepasseerd, blijkt hij even later inderdaad geen

voldoende financiële middelen zijn om het beheer in stand

passeren we een groep kloetende scholieren, die uit alle

te kunnen gaan in de schaalvergroting en onnodig trekker-

woord teveel te hebben gezegd. “Weinig mensen weten

te houden. Pitrus en opslag van hout gaan ten koste van de

macht probeert uit de kant te blijven. Aan wal kijken

verkeer op smalle B-wegen te voorkomen. Als die bedragen

van al dit moois. Sommige betrokkenen willen dat graag

weidevogels. We moeten creatief omgaan met de inzet van

enkele koeien het drukke schouwspel nieuwsgierig aan.

blijven liggen, dan worden ze op een gegeven moment elders

zo houden. Ze zijn terughoudend, bang voor topdrukte,

publieke en private middelen. We hebben elkaar nodig. Dat

Hoogervorst: “Gelukkig zijn er nog steeds veehouders die

besteed. Want zoals gezegd zijn er hier zinvolle bestemmin-

maar het gebied is 55.000 hectare groot. Dat zit echt

vind ik ook het mooie van de ‘Laag Holland-organisatie’. Het

het landschap kunnen en willen beheren. Zonder hen is

gen genoeg te verzinnen.”

niet zomaar vol. We moeten juist meer mensen naar het

is netwerken, samen bezig zijn met een gemeenschappelijk

het gedaan met de kenmerkende openheid van dit gebied.

De noodzaak van kavelruilen is volgens Hoogervorst evident.

gebied lokken, zodat iedereen zelf de schoonheid ervaart.

doel, namelijk: Laag Holland op de kaart zetten en houden

De boeren in Laag Holland hebben weinig vee per hectare

“Op termijn moeten we in Laag Holland met grotere aan-

Die goodwill hebben we nodig om in ieder geval in stand

als prachtig gebied met grote cultuurhistorische waarde.”

en ontvangen daardoor vanuit Brussel minder toeslagen

eengesloten gebieden werken, die of volledig voor natuur of

te kunnen houden wat er nu is. Overheden investeren

Hoogervorst wil daarbij de link leggen met de ‘grote stad’.

dan intensieve bedrijven. Eigenlijk worden ze dus gestraft,

meer als landbouwgebied zijn ingericht. Dat vraagt keuzes.

veel geld in het gebied en de legitimatie daarvan moet uit

“Laag Holland is belangrijk als plek van rust en ruimte voor

doordat ze het landschap zo goed verzorgen. Boeren moeten

Die grotere eenheden zijn nodig om betaalbare water­

tevreden bezoekers blijken.”

de stedeling. Stad en land horen bij elkaar. Laag Holland is

fair worden betaald. Mogelijk komt er voor Maatschappelijk

systemen te houden en versnippering tegen te gaan. Ik weet

in mijn ogen in potentie een ijzersterk merk, dat we ook zo

Waardevolle Gebieden meer geld beschikbaar.”

dat het gevoelig ligt bij sommige natuuraanhangers, die het

moeten wegzetten. Die recreatieondernemer kan het niet in

Hoogervorst constateert dat al veel geld omgaat in het

liefst geen terreintje willen prijsgeven, maar laten we eerlijk

Behoud is volgens Hoogervorst iets anders dan conservering.

zijn eentje. We moeten bijvoorbeeld ook de Libelle en het

landschapsbeheer. “Ik heb het pas nog eens opgeteld en toen

zijn: uiteindelijk is Laag Holland zo mooi geworden, doordat

“Laag Holland moet geen openluchtmuseum worden. De

ANP zien te bereiken, met kant en klare tips wat er waar al-

kwam ik in Laag Holland uit op zo’n 25 miljoen euro per

de boeren er altijd zo goed voor hebben gezorgd.”

Openluchtmuseum

10 STIVAS JULI 2010

Toch oordeelt Hoogervorst dat de agrarische sector de hand ook in eigen boezem moet steken. “Ondernemers nemen zelf

STIVAS JULI 2010 11

ACHTERGROND

Jan Krul, natuurbeheerder tegen wil en dank

‘We kunnen Mijzenpolder veel praktischer inrichten’ Jan Krul in Schermerhorn is blij met kavelruil Oost West Thuis Best, waarbij hij enkele percelen dichterbij de boerderij heeft gekregen. Toch overheerst bij de melkveehouder het gevoel dat er nog veel meer kansen liggen voor structuur­ verbetering. “De pachtgronden hier in de Mijzenpolder zijn nog steeds volkomen onlogisch verdeeld. Door te schuiven met de gebruikers, zou iedereen een stuk efficiënter kunnen werken. De verpachter lijkt niet mee te willen werken. Het waarom is me volkomen onduidelijk.” Krul runt het melkveebedrijf Krul-Klaver CV sinds vijf jaar

den van ruige mest. “Ik wil overigens niet klagen.

in maatschap met zijn schoonzoon Peter Klaver. Het over-

We hebben de beheerovereenkomsten zelf ondertekend.

“Om te kunnen overleven moeten de boeren in de regio zich wel kunnen blijven ontwikkelen”

grote deel van de grond wordt gepacht van Staatsbos­beheer.

Aan de andere kant hebben we hier ook niet veel keuze. Er

Daarmee is de veehouder tegelijkertijd ook natuurbeheerder,

komt hier maar weinig grond te koop. Vandaar dat het over-

deels tegen wil en dank. “De kerk heeft de gronden destijds

grote deel van de percelen die we gebruiken, in eigendom

waarmee we een ‘nee’ kregen. Eenmaal ter plekke was de

De veehouder benadrukt niet alleen uit eigen belang te

verkocht aan de natuurorganisatie. Mijn vader had ook wel

zijn van derden. Om precies te zijn van Staatsbosbeheer.”

zaak snel rond. Zo gaat het veel vaker. Veel tegengas is

spreken. “Het huurpercelen liggen hier echt schots en scheef

vaak een gevolg van verkeerde veronderstellingen.

door elkaar. Her en der zijn kleine hoeken grond officieel in

Intussen kunnen we hier niet verder. Dat stoort me.

eigendom van Staatsbosbeheer, maar niemand weet hoe dat

Ik ben boer, geen jurist…”

ooit is ontstaan. Daarom zou het goed zijn om eens met een

interesse, maar met zijn tienen aan tafel bleef er geen geld

5

over voor grote investeringen, ook al ging het toen ‘slechts’

Vleesvee

om vijftig gulden per bunder. In die tijd leende je niet van

Dat laatste geldt ook voor veel collega’s in de omgeving.

de bank, maar betaalde je contant. Dat zat er dus gewoon

Bijna iedere veehouder in de buurt heeft te maken met enige

niet in.”

vorm van natuurbeheer. Krul-Klaver speelt daarop in met

Langs de weg

In het begin pachtte vader Krul het land voor een heel

het houden van een relatief grote kudde vleesvee. “Het is

Krul hoopt daarom dat Stivas alsnog een opening weet te

Volgens Krul heeft ook de natuur daar baat bij. “Om te kun-

schappelijk bedrag en zonder restricties. Die zijn er later pas

al jaren een liefhebberij, maar daar komt bij dat ze het heel

creëren bij Staatsbosbeheer om te komen tot enkele ruilen.

nen overleven moeten de boeren in de regio zich wel kunnen

opgekomen, zoals een uitgestelde maaidatum of het uitrij-

goed doen op de percelen met een uitgestelde maaidatum.

“Ze hebben kavelruil Mijzenpolder ook goed begeleid. We

blijven ontwikkelen. Uiteindelijk hebben ze ons toch nodig

Wat dat betreft loont het hier zeker om in vleesvee te gaan.

hebben een perceel van iets meer dan 5 hectare op afstand

voor het beheer. Neem de weidevogels: je denkt toch zeker

‘Stivas is welkom om met nieuwe voorstellen te komen’

In de echte goede landbouwgebieden, met dure grond als

ingebracht en er ruim vier hectare direct naast het bedrijf

niet dat die daar in die hoge stekeltroep gaan zitten? We

de Schermer en Beemster, liggen de opbrengsten een stuk

bij gekregen. Hoewel we iets in ruimte hebben ingeleverd,

moeten uitkijken dat het hier niet hetzelfde gaat als in de

lager.”

is dat altijd gunstiger, want langs de weg valt er voor een

Eilandspolder. Daar is het op veel plekken echt een wilder-

Annemiek Roessen: “Jan Krul geeft in zijn visie weer dat Staats­

Zodoende lukt het nog steeds om een behoorlijk inkomen

veehouder niks te verdienen.”

nis. Kijk naar de Beemster en de Schermer waar wel tijdig

bosbeheer niet zou willen meewerken. We herkennen ons daar niet

te verdienen in de Mijzenpolder. Er valt volgens Krul nog

Met de ruil worden andere ruilopties voor Krul nog een

wordt gemaaid. Daar zitten relatief de meeste weidevogels.

in. We zoeken voortdurend samen naar zogeheten ‘win-win-situaties’.

steeds te boeren, alleen wel met steeds meer voorbehouden.

stuk gunstiger. Vanuit de keuken wijst de veehouder op

Ik ga heus niet elke uitgestelde maaidatum aanvechten,

Naast het verbeteren van natuurdoelen, willen we zeker ook

Zoals enkele jaren geleden bij de bouw van een stal. Omdat

een woest perceel, met een rode gloed. “Dat stuk zouden

maar aan de andere kant zeg ik ook niet alleen ‘ja en amen’.

er altijd een natuurzweem over de polder hangt, liggen

we graag tot onze beschikking krijgen, waarbij we opnieuw

De natuur trekt zich namelijk niks aan van die data. Ik zeg

noodzakelijke verbeteringen aan de bedrijfsvoering per

land op afstand willen inleveren. We hebben bijvoorbeeld

vaak: ‘het weer is onze koopman’. Is die ons gunstig gezind

bespreken. We hebben helaas de conclusie moeten trekken dat

definitie onder vuur. “We wilden nieuw bouwen evenwijdig

nog een perceel liggen bij Avenhorn, dat ook zo voor natuur

dan kunnen we hier prima uit de voeten, maar als het weer

er, gelet op de voorstellen, nu geen haalbare mogelijkheden voor

aan de bestaande melkveestal. Dat was absoluut uitgesloten.

kan worden ingericht. Als we dat nou ruilen met dat ver-

niet meewerkt, dan is er bijna geen doorkomen aan. Die

handen zijn. Wat Staatsbosbeheer betreft is de Stivas zeker welkom

Totdat we de verantwoordelijke persoon in kwestie uitno-

rommelde perceel hier voor het huis, dan zou dat een hele

extra afhankelijkheid voelt gewoon niet lekker. Ook daar zou

om met nieuwe voorstellen te komen.”

digden om eens te komen kijken. Eerst kon hij het niet eens

logische oplossing zijn. We hebben dat al vaker geopperd,

ik graag een praktische opstelling zien van de natuurbeheer-

vinden. Dat was ook nog wel opvallend, gezien de stelligheid

maar desondanks is het nog nooit zover gekomen.”

ders. Dan kunnen we hier samen nog jaren vooruit.”

agrarische verbeterkansen van pachters binnen onze mogelijkheden faciliteren. Recent hebben we nog met Stivas om de tafel gezeten om mogelijkheden met een ‘brede blik’, zoals Jan dat noemt, te

12 STIVAS JULI 2010

brede blik naar het hele gebied te kijken en alles opnieuw en dus logischer in te delen.”

STIVAS JULI 2010 13

PORTRET

Simon Hiemstra

uit de hand…! Dat kun je nooit alleen’. En inderdaad. Bijna

chandeer. Dat geldt ook voor de landhandel. Ze weten dat ik

elke dag dienden zich nieuwe kansen aan. Uiteindelijk

een goed aanbod doe. Op het moment dat er meer partijen

hebben we de Grontmij erbij betrokken, en zijn samen het

bij zijn betrokken valt er niet meer over de voorwaarden te

bedrijf Agriport A7 BV gestart, voor de ontwikkeling van de

onderhandelen. Ik ben niet soepel met herkansingen.”

glaslocatie en het bedrijventerrein.”

Hiemstra vervolgt: “Natuurlijk is er in het begin nog ruimte

Flexibilteit

8

‘Ik ben niet soepel met geven van herkansingen’

het ja of nee. Bij een nee vraag ik nog één keer na, maar

Ondanks de hoge minimumoppervlakte voor potentiële

daarna ligt het besluit vast. Sommigen testen me toch.

nieuwkomers (AgriportA7 mocht niet concurreren met

Vergeefs, want op zo’n moment ben ik namelijk al volop

de naburige glaslocatie Het Grootslag) druppelden de

bezig met alternatieven. Te vaak zie ik dat diegenen die

aanvragen gestaag binnen. “Op een gegeven moment was

het langst moeilijk doen, daar uiteindelijk ook nog voor

wel duidelijk dat we aan het oorspronkelijke plangebied

worden beloond uit angst dat de deal anders klapt. Volgens

bij lange na niet genoeg hadden. Reden om contact te

mij heeft Stivas daar ook mee te kampen. Diegenen die het

zoeken met de grootste grondbezitter van de Wieringemeer:

langst blijven onderhandelen, krijgen het onderste uit de

Domeinen. Ze waren eerst verbaasd. Over de plannen,

kan. Daar werk ik dus niet aan mee.”

maar ook over mogelijkheden die dit project bood voor de

Hiemstra is zich er terdege bewust dat hij in zijn eentje

herstructurering van hun bezit in de Wieringermeer. Door

niks voor elkaar krijgt. “Handel is ook een kwestie van

de goede samenwerking en flexibiliteit in denken, kwamen

gunnen. Als ik ook anderen niet de kans geef om iets te

we er over het algemeen vrij soepel uit. Het ging niet alleen

verdienen, dan lukt het niet. Ons uitgangspunt is: als het

om uitwisseling van aansluitende percelen, maar vooral ook

ons nou best gaat, mag dat ook gelden voor de boeren of

om interessante locaties elders in de polder om boeren uit

welke andere partijen die meedoen. Punt is dat wanneer ze

te kunnen plaatsen.” Na de overeenstemming met Domeinen kon het grote schuiven beginnen. “Eigenlijk ben ik daarbij net als Stivas te werk gegaan. Ik heb de betrokken partijen persoonlijk bezocht en gepolst wat de toekomstplannen waren. Toen

Om kavelruilen tot stand te brengen, moet slagvaardig worden doorgepakt. Dat weet Simon Hiemstra uit ervaring. De voormalig aardappelhandelaar is samen met zijn zonen de geestelijk vader van Agriport A7. Op hun initiatief verruilde inmiddels ruim 2000 hectare in de Wieringermeer en omgeving van eigenaar of gebruiker.

om te onderhandelen, maar op een gegeven moment is

we dat hadden geïnventariseerd ben ik aan het puzzelen

“De Wieringermeer wordt straks beboerd door hooguit honderd ondernemers”

Logistiek gezien werd daarom gezocht naar een plek dichter

geslagen en heb ik ze allemaal een voorstel gedaan.

bij snelweg. Na verschillende locaties te hebben beoordeeld,

Verschil met Stivas is,dat we met ons kapitaal ook aankopen

mee­profiteren, het verdere proces ook soepeler verloopt.”

stuitte Hiemstra op een mooi groot blok onder de rook van

kunnen doen, waarmee we het ruilproces in gang kunnen

Gedurende het gesprek wordt Hiemstra gebeld door een

de grasdrogerij in Abbekerk. “De gemeente stelde dat we

zetten. Dat maakt het een stuk eenvoudiger.”

akkerbouwer die zijn bedrijf wil verkopen. “Het gebeurt me

9

daar nieuw mochten bouwen, onder de voorwaarde dat we

regelmatig, dat ze me benaderen. Niet alleen in de polder,

ook andere ondernemers de ruimte zouden bieden. Ik vond

Emotie

dat prima, omdat we daarmee allerlei nieuwe perspectieven

Toch heeft Hiemstra ervaren dat kavelruil veel meer is dan

Waarom ik er op inga? Het is ook het spel om iets te laten

kregen. Zeker toen de provincie ook nog eens op zoek ging

handel alleen. “Het is bovenal een kwestie van mensen­

slagen. Natuurlijk willen we er wat aan verdienen, want

naar een locatie voor de glastuinbouw. Als groentebedrijf

kennis. Wat wil iemand nou hebben? Bovendien gaat het

we lopen ook risico. Ik ben 68 jaar, ik vind het leuk om

hadden wij veel contact met glastuinders in het Westland en

niet alleen om de verplaatsing naar een nieuwe locatie,

nog betrokken te zijn bij het bedrijf dat mijn zonen hebben

wij wisten dat er veel animo was om op een nieuwe locatie

maar vooral ook om het loslaten van de oude plek. Het is

overgenomen. Het is ook mijn hart voor dit gebied. De

te beginnen. Toen de de voorwaarde werd gesteld dat het

dus heel anders dan groentehandel, omdat een boerderij

Wieringermeer wordt straks beboerd door hooguit honderd

wel om grote bedrijven moest gaan, was dat ook geen enkel

ook emotie is. Daarom is het niet alleen het verhaal van

ondernemers. Ik vind het belangrijk dat die hier uit de

maar bijvoorbeeld ook in Anna Paulowna of Schagen.

probleem. Onze contactpersonen wilden niet eens kleiner

die boer, maar ook die van zijn vrouw. Die moet ook willen

voeten kunnen. De agrarische structuur bepaalt in hoge

Wat begon als een poging om de eigen boerderij te

dan 20 hectare,” lacht Hiemstra.

verhuizen.”

mate de leefbaarheid van dit gebied. Daar maak ik me

verplaatsen, eindigde in de ontwikkeling van een van de

Hoewel de provincie groot voorstander was van de nieuwe

De overeenkomst tussen de handel in grond en in groente

druk om.”

modernste glastuinbouwgebieden van Nederland. Een

locatie, mocht Hiemstra bij de ontwikkeling niet rekenen

ligt voor Hiemstra besloten in de filosofie erachter. “Ik heb

tiental veehouders en akkerbouwers kreeg elders in de

op subsidie. “Het wordt gezien als een particulier initiatief.

enkele spelregels waar ik niet van afwijk. De eerste is dat

Wieringermeer een locatie aangeboden om verder te kunnen

Hoewel ik dat een kromme redenering vind, zijn wij toch

iedereen hetzelfde krijgt. Als ik vroeger bij de een 30 cent

boeren. De aanleiding van de eigen bedrijfsverplaatsing

verder gaan zoeken naar mogelijkheden om de prachtkans

betaalde voor de aardappelen, dan kreeg iedereen dat, dus

was een brand in een van de bedrijfsgebouwen ruim tien

die er lag te verzilveren. We hebben er ter ondersteuning

niet ergens anders 28 of 32 cent. Zoiets komt namelijk altijd

jaar geleden en de verscherpte eisen van de Europese super-

eerst een ervaren adviseur bij gehaald. Die zei: ‘Ik weet

uit. Ik ben daar altijd consequent in geweest. Voordeel is

markten ten aanzien van voedselveiligheid.

niet waar jullie mee bezig zijn, maar dit loopt gigantisch

dat klanten me vertrouwen en dat ze weten dat ik niet mar-

14 STIVAS JULI 2010

TR A NA AM : SIM ON HIE MS 2 GE BO RE N: 17 AP RIL 194 R’ BE RO EP : ‘KA VEL RU ILE PLA AT S: MI DD EN ME ER

G SIM ON HIE MS TR A LVE LA ND HA ND EL MA PE RS OO NL IJK : BE HA AA R KA N IK ALL ES (“D N KA RP ER VIJ VER GR AA G VIS SE N IN ZIJ HIJ INT EN S VA N ZE TTE N”) EN GE NIE T RU STI G OP EE N RIJ TJE N ZIJ N KL EIN KIN DE RE

STIVAS JULI 2010 15

FOCUS OP DE REGIO’s

RUILCOLUMN

Huiskavels, landbouwverkeer en restwarmte

Dynamiek

Breezand

duurzaamheid in de glastuinbouw een

Ook de schaalvergroting in onze eigen

schappen, Dienst Landelijk Gebied en de

Op de Lentetuin en via een mini-en-

grote rol speelt, als ook schaalvergroting

sector gaat steeds door. Daarom is het

provincie goed samen.

quête hebben zich vijftien bedrijven

en herstructurering van bedrijven.

van belang dat we het proces om tot

Planmatige kavelruil kent een meer project-

rondom Breezand gemeld met belang-

Gezocht wordt naar een koppeling met

structuurversterking te komen actief

matige aanpak. Het doel is om dergelijke

stelling voor een structuurverbetering.

bedrijven uit de omringende gemeenten

stimuleren. Grotere huiskavels en con-

ontwikkelingen binnen twee jaar af te

De bedrijven vormen drie afzonder-

en de mogelijkheden die de ‘ruimte

centratie van percelen zijn nodig om de

ronden, zodat wij weer de beschikking

lijke clusters. Opvallend is dat er geen

voor ruimte - regeling’ kan bieden.

arbeids­productiviteit te kunnen verhogen.

krijgen over de eventueel ingezette

aanmeldingen zijn van bedrijven langs

Daarnaast onderzoeken Agriport A7

Die extra effectiviteit is van economisch

hectares uit de grondpot. Daarnaast

het Balgzandkanaal, waar de verkave-

en HVC in Alkmaar de mogelijkheden

belang, maar ook het beperken van

kunnen we gebruik maken van het

ling ook voor verbetering vatbaar is.

voor hergebruik van restwarmte. Met

landbouwverkeer op de openbare wegen

instrument kavelaanvaardingswerken,

De belangstelling van de ondernemers

beperkte financiële middelen stimuleert

verdient de aandacht. Ik ben dan ook van

die aanpassingen, zoals drainage aan

gaat uit naar: een gunstiger lengte- en

en faciliteert Stivas het proces. CO2

mening dat alle bestuurders de agrarische

de percelen mogelijk maakt.

breedteverhouding van de kavels, een

en infrastructuur zijn in dit project

structuurverbetering als basis in hun werk

Toen wij begonnen, hebben we de

grotere huiskavel en concentratie van

kernwoorden.

moeten meenemen. Overigens geldt dit

vrij­willigheid als basis gekozen. Dat is

ook voor de ondernemers zelf.

overigens iets anders dan vrijblijvendheid.

We merken dat in gebieden waar

Op dit moment onderzoeken wij of een

veldkavels. Voor grotere kavels zouden bestaande sloten gedempt en nieuwe

Etersheim

sloten gegraven moeten worden. Tege-

Op 30 oktober 2009 zijn door de

functiewijziging plaatsvindt - bijvoorbeeld

verplichtend karakter zinvol en wenselijk

lijkertijd overweegt het Hoogheemraad-

provincie Noord-Holland twee ‘cheques’

door natuurontwikkeling – grondruilen

is. Zelf ben ik van mening dat bij een

2. Stivas De Noordkop

schap Hollands Noorderkwartier om

uitgereikt. Eén aan melkveehouder Jan

gemakkelijker tot stand komen. Daarom

overgang naar een verplichtend karakter,

3. Altonstichting

een watersysteemstudie van het gebied

Vrolijk in Etersheim en één aan Stivas

doen wij als bestuurscommissie extra ons

eerst duidelijke afspraken moeten worden

4. Stivaseo

te maken om knelpunten in de water

(voor meerdere ondernemers in de

best om ook ruilingen in de zogeheten

gemaakt. Onder welke voorwaarden en

5. Stivas Westfriesland

af- en aanvoer inzichtelijk te maken.

omgeving). De cheques symboliseerden

De bestuurscommissie Planmatige

‘witte gebieden’ te stimuleren. Om ook in

wanneer komt het verplichtende karakter

6. Stivas Midden Noord-Holland

Vanuit de praktijk wordt een beperking

het mede financieren van structuur-

Kavelruil Drenthe werkt nu bijna drieënhalf

7. Stivas De Groene Buffer

in de capaciteit van wateraanvoer bij het

verbetering en natuurontwikkeling in

jaar en er zijn in de provincie inmiddels

beregenen van de gewassen onderkend.

het gebied. Tegelijkertijd zijn er door

meer dan 2500 hectares onder verant-

partijen subsidieaanvragen ingediend

woordelijkheid van de commissie geruild.

voor ILG en POP. Op 29 juni heeft Sti-

Voor de komende vier jaar is een nieuwe

De eerste bijeenkomst van de kavelruil-

vas van de provincie bericht ontvangen

bestuursafspraak met de provincie gemaakt

Bij kavelruil ‘Don Bosco’ komt grond

commissie Harenkarspel dit voorjaar

dat het project ‘eindelijk’ officieel wordt

en we verwachten in die periode minimaal

beschikbaar bij de gelijknamige boer-

was meteen een zeer vruchtbare. Er

gehonoreerd.

hetzelfde aantal hectares te kunnen ruilen.

derij Don Bosco, die plaats kan bieden

was in de omgeving grond te koop en

aan een te verplaatsen agrarisch bedrijf

er is sprake van grondverwerving door

uit de polder Waal en Burg. Welk bedrijf

de gemeente Harenkarspel voor de

is nog onbekend. Bij de ruil zijn drie

aanleg van het fietspad Kerkweg (tussen

partijen en ruim 30 hectare agrarische

Werkgebieden regionale Stivassen 1. Stichting Agrarisch Texel

8. Stivas De Meerlanden-Amstelland 9. Stivas De Vechtstreek

Harenkarspel

Texel

Beemster

Verplichte grondruil kan alleen worden ingezet wanneer een enkeling een geweldige verbetering voor een gebied blokkeert

na de eerste vrijwillige opzet in beeld? Te denken valt dan aan een minimaal percentage van de betrokken eigenaren en van de totale oppervlakte. Voor mij is helder dat de verplichting tot grondruil een noodgreep is. Het kan alleen worden ingezet als een enkeling een geweldige verbetering voor een gebied blokkeert, terwijl diegene er zelf ook wel

De inzet voor de agrarische structuur­ verbetering voor de periode van 2007 tot

deze in hoofdzaak pure landbouwgebieden

degelijk beter van wordt. Want dat blijft de

Twee jaar geleden deed zich in de Beem-

2013 is vooral gericht op de (plan­matige)

de dynamiek op gang te brengen, hebben

basis: kavelruilen hebben alleen kans van

ster de gelegenheid voor een kavelruil

vrijwillige kavelruil en minder op de

we de beschikking over een soort ‘grond-

slagen als iedereen ervan profiteert.

Tuitjenhorn en Eenigenburg). Inmid-

met een puur agrarisch karakter op

reguliere en mijns inziens achterhaalde

pot’ van 150 hectare.

grond betrokken. De verbetering

dels zijn gesprekken gevoerd met acht

te zetten. In deze kavelruil kon een

landinrichtingsinstrumenten, waarin een

De bestuurscommissie in Drenthe opereert

van de agrarische structuur beslaat

agrarische partijen en één particulier.

oppervlakte van circa 15 hectare BBL-

verplichtend karakter centraal stond.

met een grote mate van zelfstandigheid.

ongeveer 100 hectare. Gevolg van de

Als deze kavelruil slaagt vergroten

grond worden afgestoten aan agrarische

Er is veel dynamiek in het landelijk

Zo kunnen wij zelf beslissen waar we

kavelruil is dat naast eerder genoemde

minimaal zeven agrarische partijen hun

partijen. Hierdoor konden meerdere be-

gebied. Diverse partijen, waaronder ook

onze coördinatoren en de grondpot willen

verplaatsingsruimte, twee agrariërs hun

bedrijfskavel en kunnen de agrarische

drijven hun huiskavel vergroten en het

niet-agrarische, zijn actief op de grond-

inzetten. Met planmatige kavelruil kan

huis- en veldkavels kunnen vergroten.

verkeersbewegingen door Tuitjenhorn

aantal veldkavels verminderen. Uitein-

markt. Te denken valt dan aan grond voor

slagvaardig, efficiënt en effectief grond

Om de bereikbaarheid en bewerkbaar-

drastisch worden verminderd.

delijk kwam er geen toestemming om

woningbouw, infrastructuur, natuur en of

worden geruild. In het kavelruilbureau

de BBL-gronden hiervoor in te zetten,

waterberging, maar bijvoorbeeld ook voor

werken partijen als LTO Noord, terrein-



VICE-VOORZITTER

beherende instanties, Kadaster, water-



LTO NOORD

heid van de samengevoegde percelen te optimaliseren zijn aanpassingen nodig,

Heerhugowaard

aangezien deze ook als ruilgrond kon

zoals het verleggen van een sloot, het

De gemeente Heerhugowaard, de pro-

dienen voor een agrariër in het project

uitvoeren van drainagewerkzaamheden

vincie, de glastuinbouwsector en enkele

Tussen IJ en Z. Dit is niet gelukt. Stivas

en het plaatsen van hekwerken. Deze

individuele ondernemers zijn al geruime

pakt het deze zomer opnieuw op met

werken komen voor een vergoeding in

tijd bezig met de voorbereidingen voor

de partijen die er destijds bij betrokken

aanmerking.

een project waarbij zowel het aspect

waren.

16 STIVAS

JULI 2010

recreatie en landgoederen.

Henk Brink,

STIVAS

JULI 2010

17

INTERVIEW

Stivas-bestuurders zoeken naar perspectief

weerga niet kent. Daar gaat veel tijd en energie in zitten, terwijl het juist moet gaan om de acties in het veld. Ook

‘Provincie zou budget moeten verdubbelen’

is het wel aardig om in dit verband het werkbezoek aan Drenthe even te noemen. Daar werkt de bestuurscommissie Planmatige Kavelruil met een budget van 1,2 miljoen euro per jaar voor het realiseren van de meest uiteenlopende ruilen. Dat is ook ons pleidooi. Het is niet alleen landbouw, maar sectoroverschrijdend. Dus als het een kwestie is van geld, kijk dan ook eens naar andere portefeuilles.”

Maar even kritisch: Stivas heeft toch vier jaar de tijd gekregen om op eigen benen te staan?

Talloze organisaties zijn in mei opgeschrikt door een brief waarin de provincie haar bezuinigingen aankondigt. Zo ook Stivas. Voorzitter Hans Schipper en secretarispenningmeester Siemen Ruiter reageren op het voornemen om de stichting op termijn te korten. “Noord-Holland heeft grote ambities. Er is nog zoveel werk te doen. Eigenlijk zou de provincie ons budget moeten verdubbelen.”

Vooral het feit dat die evaluatie op zich heeft laten wachten, lijkt me frustrerend…

Schipper: “Dat is een misvatting. Natuurlijk is er tijdens

Schipper: “Dat is het ook. De provincie heeft zich in het

het verwerven van eigen inkomsten. Maar dat was niet de

kader van het voorwaardescheppend beleid de vraag gesteld:

hoofdreden voor de verzelfstandiging. Het ging ook niet

wat moeten we met het landelijk gebied? Wij hebben

over nut en noodzaak van de Stivas. Alle betrokkenen van

antwoorden, want Stivas zet woorden om in daden. Ook al

destijds waren zeer te spreken en vol lof over het werk

duren processen soms lang, die hectares worden uiteindelijk

van de stichting. De belangrijkste drijfveer voor de ver-

het proces van de verzelfstandiging ook gesproken over

wel geruild. En dat ondanks de moeilijke omstandigheden,

zelfstandiging was de wens van provinciale staten om een

Wat hebben de aangekondigde bezuinigingen voor gevolgen voor Stivas?

Maar wat, als er te weinig geld is?

waarin de medewerkers moeten opereren. We zijn namelijk

eind te maken aan de situatie van dubbele petten: subsidie­

Ruiter: “Dan moeten ze middelen elders vandaan halen.

verzeild geraakt in een administratieve rompslomp, die zijn

verstrekker en controleur over de verleende gelden.”

Schipper: “Stivas is een organisatie die heel efficiënt werkt.

Stivas is toch de Haarlemmer Olie, omdat we kunnen

Er zijn weinig organisaties te vinden, die zoveel bereiken

‘makelen om niet’. We komen onafhankelijk bij de mensen

met zo weinig middelen. Halvering van de bijdrage, zonder

aan tafel en dragen oplossingen aan. De provincie kan Stivas

dat daar iets anders tegenover staat, zou het einde van de

absoluut niet loslaten. We worden breed gedragen, door

stichting betekenen.”

agrariërs, maar ook door gemeenten, waterschappen en

Stivas Noord-Holland is onbewust diverse malen op het verkeerde

Ruiter: “Maar zover komt het niet. Er blijft altijd ruimte en

natuurorganisaties.”

been gezet, als het gaat om het eigen voortbestaan. Vooral de

foto: Henk de Weerd

geld voor werk dat wij als Stivas doen.”

Op het verkeerde been

ongelukkige timing van de bezuinigingsbrief, zorgde voor de nodige

Die laatste groep heeft ook een brief gekregen?

onrust. Inmiddels – enkele weken na het dubbelinterview met

Vanwaar dan die brief?

Ruiter: “Inderdaad. Er zijn er veel meer verstuurd. Dat is

Hans Schipper en Siemen Ruiter – is een deel van die zorg weer

Schipper: “Daar heb ik me

nu eenmaal de politiek. Op basis van argumenten verwacht

weggenomen. Met name ook door de spontane ontmoeting van

ook over verbaasd. Vooral

ik dat we er alsnog uit komen.”

Erwin van den Berg en Jaap Bond, tijdens de schorsing van

ook omdat bij de verzelf-

Schipper: “Een belangrijk argument is – zoals gezegd - dat

de vergadering van Provinciale Staten, waarbij geruststellende

standiging is afgesproken

we met betrekkelijk weinig geld, veel in gang zetten. Met

woorden werden gewisseld. Tijdens de korte pauze kwam onder

om een evaluatie te

onze gebiedsgerichte aanpak dienen meerdere doelen:

meer ook de status van de korting op het budget aan de orde,

houden, die als basis zou

behoud en versterking van agrarisch ondernemerschap,

oftewel is het een bezuiniging, dan wel een eerder gemaakte

dienen voor een besluit

natuurontwikkeling, waterberging en de vitaliteit van het

afspraak? Bond wees daarbij nog eens op een recent GS-besluit,

over een vervolg. Ik vind

platteland…”

waarin Stivas voor 2011 hetzelfde bedrag € 574.700 als in de jaren

het verdraaid jammer dat

Ruiter: “Een goed voorbeeld is Stede Broec. Daar is een hoek

2008 tot en met 2010 krijgt. Dat er in 2012 en 2013 jaarlijks een

die toezegging niet tijdig is

agrarische grond aangekocht om onder water te zetten.

bijdrage van € 224.700 wordt voorgesteld heeft geenszins te maken

nagekomen. Uit de evalu-

Door een herschikking, via bemiddeling van Stivas, is die

met het feit dat Gedeputeerde Staten het werk van Stivas

atie zal namelijk blijken

waterberging gerealiseerd op een andere plek. Zodoende kon

overbodig vindt.

dat de werkwijze van

ook een doorgaand recreatief fietspad worden aangelegd en

Verder wil de provincie aanvullend op genoemde bedragen Stivas

Stivas heel goed past bij

kunnen ook de tuinders weer door. Iedereen tevreden. Zo

tegen betaling inzetten. Ook geeft Bond aan dat Stivas meer en

de doelen die de provincie

simpel ik het nu vertel, zo complex is dat proces. Er gaat heel

meer wordt ingeschakeld bij gebiedsgerichte ontwikkelingen.

zich stelt. Ik denk zelfs dat

veel tijd in zitten. Volgen het principe van ‘uurtje factuurtje’,

De gedeputeerde vindt het vervelend dat de evaluatie later als

onze inspanningen nog

was dit mooie project nooit tot stand gekomen. Het is zo

gepland op gang is gekomen, maar heeft het volste vertrouwen dat

worden geïntensiveerd. De provincie wil voor 2013 maar

duizend uur praten, masseren, evalueren en vastleggen.”

deze uiterlijk in het najaar is afgerond. Inmiddels hebben de eerste

liefst 9.000 hectare verkavelen. Dat gaat niet vanzelf.

Schipper: “Door het uitblijven van de evaluatie en de brief

interne besprekingen binnen de provincie plaatsgevonden.

Daar moet actief iets aan worden gedaan. Stivas levert

dreigt het nu een geldkwestie te worden, terwijl de discussie

Het bureau dat destijds bij de verzelfstandiging is betrokken, is

daaraan een bijdrage.”

over het nut zou moeten gaan.”

opnieuw ingeschakeld. De gedeputeerde geeft aan zelf de ‘lead’ in de evaluatie te houden.

18 STIVAS JULI 2010

OPINIE Handel daar dan ook naar. Om de sector te kunnen blijven faciliteren, is een organisatie als Stivas onontbeerlijk.”

Dat klinkt allemaal heel logisch… Ruiter: “Dat is het ook. Twisk is een ander concreet voorbeeld,

Stivas Magazine peilt mening in het veld:

‘Bezuinigingen staan haaks op alle ambities’

waarbij twee boerderijen uit de kern zijn gehaald. Tegelijkertijd kwam daardoor ruimte voor waterberging, woningbouw, fietspaden, bedrijvigheid buiten de kern evenals het zware verkeer dat niet meer door het lint hoeft te rijden. Dat project heeft vier jaar

In het kader van de bezuinigingen heeft de provincie Noord-Holland te kennen gegeven de financiële bijdrage aan Stivas Noord-Holland af te bouwen en uiteindelijk helemaal stop te zetten. De stichting is van mening dat de agrarische structuurverbetering in Noord-Holland hierdoor ernstig op de tocht staat. Ook voor het realiseren van natuur, recreatie en het waterberging heeft het verstrekkende gevolgen. En dat terwijl de provincie grote ambities heeft voor het landelijk gebied. Stivas Magazine peilt de mening in het veld, bij de verantwoordelijke bestuurders, politici en andere betrokkenen.

geduurd en duizend uur per jaar is absoluut het minimum. Hang daar maar eens een uurtarief aan…. Hoe willen ze zulke breed Ruiter: “Laten we ook eerlijk zijn, als we Stivas commercieel

gedragen ontwikkelingen dan financieren? Wij praten nu

moeten opzetten, dan wordt er niet meer geruild. Dan is

over enkele tonnen. Dat bedrag zouden de gedeputeerden

kavelruil simpelweg te duur.”

met elkaar toch ergens moeten kunnen vinden?”

Schipper: “Er is zoveel expertise opgebouwd, dat gooi je toch

Ruiter: “Ik weet zeker dat de partners waarmee Stivas

WAT VINDT U VAN HET BESLUIT VAN DE PROVINCIE? WELKE GEVOLGEN HEEFT DIT VOOR DE (AGRARISCHE) STRUCTUUR? KAN DE PROVINCIE HAAR AMBITIES NOG WEL WAARMAKEN? ‘Geen bezuiniging, maar afspraak’

Jan Kuiper

Cees Mantel

DIRECTEUR LANDSCHAP NOORD-HOLLAND

HOOGHEEMRAADSCHAP HNNK

DESASTREUS

Cruciale partner

niet zomaar weg.”

opereert, dit ook betreuren. Samenwerkend zijn we tot veel

Ruiter: “Er lopen allerlei projecten. Neem de verbreding van

in staat.”

Landbouwgedeputeerde Jaap Bond: “Oorspronkelijk zou de

Westfrisiaweg, waarbij alle plannen van de grondeigenaren

Schipper: “We moeten misschien nog beter uitdragen wat we

provincie Stivas tot en met 2010 financieel ondersteunen. Daar

“Heel erg jammer. Landschap

“Ik begrijp dat er moet worden

Noord-Holland heeft bij meerdere

bezuinigd. Zelf moeten we dat ook.

in kaart zijn gebracht. Hetzelfde geldt voor mogelijkheden

voor elkaar krijgen. Dat is lastig, want er zijn vaak meerdere

heb ik later nog drie jaar aan vastgeplakt om zo gelijk te lopen met

gelegenheden erg veel gehad aan de

Alleen is de vraag: waar? Ik vind het

voor compenserende natuur en waterberging. Wie kan dat

partners die er aan meewerken. Dan kunnen we niet alles

de ILG-periode. Er is toen afgesproken dat Stivas tot en met 2011

initiatieven en de medewerking van

bijzonder onverstandig om dat op Stivas

Stivas, bijvoorbeeld bij het tot stand

te doen. We komen uit een tijdperk

brengen van een bedrijfsverplaatsing en

waarin we het landelijk gebied perfect

kavelruilen in het Ilperveld in 2009. Die

konden inrichten. Sinds het spoor

van Stivas. Het gaat hier om afspraken die een paar jaar geleden

kavelruilen en bedrijfsverplaatsing waren

van de traditionele landinrichting is

gemaakt zijn en die dus los staan van de bezuinigingen die nu

zowel voor de betrokken boeren erg

verlaten, is de vrijwillige kavelruil nog

met negen regio’s, samen goed voor zo’n honderd bestuur-

Misschien wilde de provincie meer concrete resultaten zien?

spelen bij de provincie. Ik bestrijd dus dat wordt bezuinigd op

belangrijk alsook voor het toekomstig

het enige instrument dat we adequaat

ders die bij nacht en ontij paraat staat. Dat is veel waard.”

Schipper: “Dat zou dan uit de evaluatie moeten blijken.

Stivas. Iedere organisatie die een subsidie ontvangt van de provincie

beheer van dit Natura 2000 gebied.”

kunnen inzetten. Dat geldt niet alleen

Ruiter: “Wij zijn bezig ten nutte van de provincie, oftewel

Die beoordeling zal ook duidelijk maken dat gebruikmaking

de samenleving. De provinciale bijdrage is eigenlijk geen subsidie, maar een beloning voor het werk dat we uitvoeren.

goedkoper doen dan Stivas?”

naar ons toehalen, ook al zijn we wel vaak de motor die de

het volledige bedrag krijgt en in 2012 en 2013 ongeveer de helft,

Schipper: “En beter! We zijn van oudsher diep geworteld in

samenwerking draaiend houdt.”

vanwege de natuurlijke afbouw in verband met de verzelfstandiging

de regio’s. De expertise ligt er niet alleen bij de werknemers, maar ook bij allerlei bestuurders provinciebreed. We werken

heeft een algemene brief ontvangen over de bezuinigingen.

“Als Stivas haar voortbestaan

voor landbouw, maar bijvoorbeeld ook

volledig uit opdrachten moet realiseren

voor onze wateropgave. De binding die

van ILG en POP zorgt voor veel juridische en administratieve

Dit is een technische en juridische handeling waartoe de provincie

zal de financiële prikkel belangrijker zijn

Stivas heeft met de landbouw mag niet

rompslomp. In de gedetailleerde regelgeving en financiële

verplicht is. Zodoende heeft Stivas ook een brief ontvangen.

dan de maatschappelijke winst. Dat kan

worden onderschat. Deze belangrijke

negatieve gevolgen hebben voor natuur

speler in het landelijke gebied hebben

en landschap.”

we hard nodig om plannen te kunnen

Dat is wezenlijk anders. Natuurlijk moet de provincie

afhandeling gaat zoveel tijd zitten. Tegelijkertijd liggen hier

De natuurlijke afbouw van onze financiële bijdrage is zeker geen

bezuinigingen, maar dat kan dus niet hier. Want uiteindelijk

ook kansen voor Stivas. Dat is niet voorzien bij de verzelf-

waardeoordeel over het werk van Stivas of het nut van vrijwillige

gaat het de provincie zo alleen maar meer geld kosten.”

standiging. De achterliggende gedacht was: duidelijk maken

kavelruil. Integendeel. Want ik ben doordrongen van het belang

totstandkoming van de Ecologische

boeren en tuinders. Daarom zou ik de

Schipper: “Zeker ook gelet op de ambities. Neem alleen

welke taken Stivas uitvoert, afspraken maken over hoe ze dat

van een goede agrarische structuur en ook van de inspanningen

Hoofdstructuur en het beheer ervan

stichting koesteren.”

die Stivas daaraan levert. We moeten daarom kijken hoe we als

speelt Stivas een rol. Die rol wordt

al structuurvisie van de provincie.”

mag doen en daar vervolgens een bedrag tegenover stellen.”

“Dat is zeer de vraag. Bij de

realiseren. Stivas spreekt de taal van de

“De bezuinigingen zullen het in ieder

waarschijnlijk kleiner wanneer Stivas

geval niet bevorderen. De landbouw

volledig commercieel moet gaan. En

moet steeds meer toe naar blokvorming,

dan hebben we het nog niet over de

mede ook omdat het vervoer over de

Ruiter: “Voor het eerst is er een speciale economische

Ruiter: “We blijven optimistisch. In principe zijn we er

provincie daar een bijdrage aan kunnen leveren. Op dit moment

paragraaf voor de land- en tuinbouw in opgenomen. Dat

namelijk altijd uitgekomen. De winkel is altijd open

vindt een evaluatie plaats van Stivas. Als hieruit blijkt dat het

is om het belang van de agrarische sector te onderstrepen.

gebleven. En dat blijft ie ook. Let maar op.”

werk van Stivas in gevaar komt, moeten we zoeken naar andere

situatie dat Stivas het hoofd niet boven

weg steeds minder wordt getolereerd.

financiële bronnen, bijvoorbeeld ILG- en POP-gelden.

water zou kunnen houden. Dat is voor

Hoe krijg je die blokvorming voor

De structuurvisie is nu vastgesteld en daarin is een agrarische

provinciaal beleid op het gebied van

elkaar? Door onderling te ruilen. Stivas

natuur en landschap, maar ook voor de

stimuleert dat, maar ook de agrariërs

agrariërs desastreus.”

zelf moeten daar hun verantwoordelijk-

paragraaf opgenomen. Daar heb ik me sterk voor gemaakt en daarmee is de basis gelegd voor een sterke land- en tuinbouw in

heid nemen. Meer dan tot nu toe wordt

Noord-Holland.” 20 STIVAS

JULI 2010

STIVAS

JULI 2010 21

gedaan. Misschien heeft dat zelfs een

Het is daarom belangrijk de instrumen-

rol gespeeld bij dit voornemen van de

ten die daarvoor nodig zijn, zoals de

provincie.”

Stivas maar ook de Grondbank, in stand

“Die kan ze echt niet meer

te houden. De geschiedenis heeft al

brengen.” “De kans op verrommeling van het landschap wordt groter.” “Gebiedskennis is van groot belang

onder druk komen te staan, terwijl de

nog wel doen met de budgetten die nog

noodzaak voor een duurzame en leef-

beschikbaar zijn en welke alternatieven

bare omgeving groter en groter wordt.

zijn er om middelen te genereren voor

Toch is ook Staatsbosbeheer gebaat bij

de structuurverbetering in het landelijk gebied.?”

waarmaken. Draagvlak in het gebied is

bewezen, dat de sector op eigen kracht

om beleid tot uitvoering te laten komen.

een heldere en goed georganiseerde

essentieel. Stivas is daarin een cruciale

niet in staat is veel aan structuur­

Die expertise zit bij uitstek bij de lokale

organisatie die voor de agrarische struc-

partner en moet dat blijven. Voor de

verbetering te doen. In tijden, waarin het

Stivas-leden en -bestuurders. Die kennis

tuur opkomt. Alleen dan kunnen goede

Walter Kooy

provincie, maar ook voor ons.”

de agrarische sector (ook) niet mee zit is

is van groot belang om transformaties

afwegingen worden gemaakt op het vlak

D I R E C T E U R N ationaal G roen f onds

dat in mijn ogen een verkeerd signaal.”

in het landschap zorgvuldig tot stand te

van landbouw, natuur en recreatie.”

Piet Moeijes B urgemeester S chermer

Onvermijdelijk

“Wat de bezuinigingen betekenen voor de ambities van de provincie kan ik niet aangeven.”

natuurlijk onvermijdelijk. Eén ding is

Jos Smakman

zeker: pijn doet het altijd.”

K AV B - a f deling B reezand

heeft ook geen steun nodig. Alleen als

Harm Vrieling O ud - notaris

“Dat er moet worden bezuinigd is

“Een gezonde agrarische sector

brengen.”

Prioriteiten “Onder de bezuinigingen komen

Kortzichtig “Het besluit van de provincie is onbegrijpelijk en kortzichtig.” “Welke gevolgen dit besluit heeft

Terughoudend “Ik kan als persoon van alles vinden

Piet Zwaan

van de bezuinigingen, maar de provincie

W E T H O U D E R S tede B roec

is opdrachtgever van het Nationaal

Smeerolie “Op zich zou ik dat heel jammer

Groenfonds. Wij voeren het beleid uit dat de GS-colleges bepalen. Dat bete-

vinden. Stivas verricht goed werk.

kent dat wij ons niet openbaar uiten over

Misschien moeten we de provincie

bezuinigingen, tenzij hele concepten

vragen om een herbezinning. Ik zeg

ter discussie komen (bijvoorbeeld de

er door anderen beperkingen worden

we niet uit, ook de agrariers niet. De

voor de agrarische structuur laat

expres ‘misschien’, omdat ik de niet

EHS). In zo’n geval besluit het bestuur

opgelegd is, compensatie noodzakelijk.

provincie moet prioriteiten stellen.”

zich moeilijk voorspellen, maar als

hele lijst ken met organisaties die ook

van het Groenfonds tot een reactie aan

de medewerkers van Stivas bij een

met bezuinigingen te maken krijgen.

bijvoorbeeld de formateur.”

De doelstelling van Stivas moet duidelijk

“Voor de structuurontwikkeling in de

zijn en mag geen inkomenssteun

land-en tuinbouw is het jammer, maar

gesprek over een mogelijke kavelruil

Pas al ik dat weet kan ik een eerlijk

betekenen. Is de agrarische structuur in

dan zal in de toekomst de markt het zelf

bij de agrariërs aan de keukentafel

oordeel vellen. Zo zal Provinciale Staten

duurzame grondgebonden landbouw de

Noord-Holland al niet zodanig verbeterd

wel weer oplossen. Dat betekent dat

aanschuiven met lege handen, dan

ook werken, neem ik aan. Het is een

drager is van de cultuurlandschappen

dat het rechtvaardigt om eens te kijken

makelaars het oppakken, uiteraard wél

zullen zij met zeer goede argumenten

moeilijke afweging. We zijn ook al

in Noord-Holland. Het voortbestaan

naar de financiering?”

met eigen belang.”

moeten komen om medewerking te

benaderd door natuurorganisatie die

van die landbouw is dus noodzakelijk

“De bezuinigingen in verband

“Op natuurontwikkeling kan mij niet

“We kunnen wél zeggen dat

verkrijgen. De provincie gooit zoveel

aandacht vragen voor hun probleem.

voor die landschappen en dit vereist

brengen met de ambities is niet terecht

genoeg worden bezuinigd. We hebben

geld over de balk. Dit is toch maar een

Uiteindelijk moet er toch ergens worden

dat de agrarische bedrijven zich kunnen

want de ambities zullen moeten worden

al natuuroverlast genoeg.”

druppel…. Bij de provincie zou eens

gesneden en dat doet altijd pijn.”

aanpassen aan de marktsituatie.

bijgesteld. Het is een beetje het verhaal

een goede voorlichting moeten worden

“Ik heb goede ervaringen met

Daarvoor is een doelmatige agrarische

van de kip en het ei. Qua natuur, recre-

Willem Bruil

gegeven over wat een kavelruil behelst

Stivas, die ruimtelijk knap werk verricht.

structuur nodig is. Boeren kunnen dat

atie en waterberging moeten we al blij

P R O F E S S O R A grarisch R echt

en wat er mee kan worden bereikt.”

Het is toch de smeerolie in het proces

in de praktijk niet individueel regelen,

om ontwikkelingen in het landelijk

omdat het schaalniveau te hoog is en

een heel ander beeld van provinciaal

gebied voor elkaar te krijgen op een

de materie te complex. Een vorm van organisatie om dat te faciliteren is dus

zijn dat we hetgeen we nu hebben ook daadwerkelijk netjes in stand kunnen

Onverstandig “Het stopzetten van subsidies voor

“Een werkbezoek aan Drenthe gaf

houden. Ik ben het eens met het stop-

kavelruil is onverstandig. Met relatief

denken. In tegenstelling tot Assen heeft

volgens mij relatief goedkope manier.”

zetten van het realiseren van nieuwe

zeer weinig geld kan via een kavelruil

Haarlem geen idee wat er in agrarische

“Ik ben wel benieuwd welke uitleg

plannen. Er zou, bij het realiseren van

bereikt worden dat grond als het ware

sector gaande is. Boerenland betekent

de provincie daaraan wil geven. Mijn

infrastructurele werken - en dat gebeurt

komt te liggen waar het gewenst is.

ook ruimte om voor andere dan agrari-

eerste reactie is: het voornemen om

hier terughoudendheid. Pas als de

al - veel meer gekeken kunnen worden

Voor boeren betekent dat een betere

sche doeleinden te gebruiken. Helaas

te bezuinigen staat haaks op het

groene ambities concreet in het geding

naar het combineren van functies.”

agrarische bedrijfsstructuur, hetgeen op

komt daar zo weinig van terecht.”

waarmaken van de ambities.”

komen, zullen we daarop reageren

zich al waardevol is. Voor de provincie betekent het dat allerlei doelen voor

Annemiek Roessen

Joke Geldorp

burgemeester H arenkarspel

plattelandsontwikkeling en natuurbe-

R egiodirecteur S taatsbosbeheer

V O O R Z I T T E R I L G - commissie T e x el

Pijnlijk

Prikkelen

”Alle overheden, dus ook de pro-

scherming kunnen worden gerealiseerd. “De provincie is zich waarschijnlijk

“Net als bij ‘antwoord A’ past ons

richting de betreffende provincies.”

Enno Brommet STAGNATIE

altijd nodig.”

“Tal van maatschappelijke

“Ik vind de vraagstelling nogal

Jan de Veer V O O R Z I T T E R LT O N oord - werkgroep biologische landbouw

Profijt

vincie, zijn op zoek naar bezuinigings-

niet bewust van de grote voordelen van

organisaties hebben te maken met

kort door de bocht. Feit is namelijk dat

mogelijkheden, die soms drastisch zijn.

kavelruil (of wettelijke herverkaveling).

enorme kortingen op hun subsidies

Nederland en dus ook de provincie

Dat hoort bij het proces van het sluitend

Men realiseert zich waarschijnlijk niet

terwijl ambities meestal onverminderd

financiële problemen moet oplossen.

voorbeelden van biologische boeren

houden van de begroting. In die zin is er

dat allerlei doelen dan via veel duurdere

blijven. Het komt op mij over alsof de

Daarnaast is het nog maar een voorstel

en tuinders die profijt hebben gehad

weinig tegen het inventariseren van op-

instrumenten moeten worden bereikt,

provincie leuke extra’s wil of ‘moet’

van Gedeputeerde Staten, waarover

bij de inspanningen van Stivas. Hier in

ties. Als het om besluitvorming gaat, zou

zoals onteigening en dergelijke. “

inperken. Het raakt echter rechtstreeks

Provinciale Staten zich nog moet

de Wieringermeer zijn de bouwblokken

de maatschappelijke opgaven. Daar kan

uitspreken.”

nog best praktisch, maar in de kleinere

het jammer zijn wanneer de provincie

“Per saldo zal deze bezuiniging dus

snijdt in de duidelijke kerntaken die ze

waarschijnlijk leiden tot meer kosten (of

niet in gesneden worden zonder dat dit

heeft, namelijk: de zorg voor de kwaliteit

tot het niet realiseren van doelen).”

pijnlijke gevolgen heeft.”

van het landelijk gebied. Daarin speelt

“Op de gevolgen van het voornemen ga ik dus niet in, maar wat ik wel wil

“De meerwaarde van Stivas in

opmerken is dat ik de werkzaamheden

met name de landbouw een belangrijke

Arthur Helling

gebiedsprocessen heeft zich meerdere

van Stivas al zeer waardevol beschouw.

rol. De provincie is verantwoordelijk

R egiomanager R ecron N oord - H olland

malen bewezen. De stichting draagt bij

Ik praat uit ervaring, aangezien op

aan goede afwegingen in het landelijk

Texel diverse kavelruilen succesvol zijn

gebied.”

afgerond of nog steeds in volle gang

voor het scheppen van voorwaarden voor een gezonde agrarische structuur,

Expertise “Ik snap dat keuzes moeten worden

naast de verplichtingen en ambities op

gemaakt, maar Stivas is juist een

het gebied van natuurdoelstellingen.

organisatie die aan de basis probeert te

over. Mijn eerste zorg, zult u begrijpen,

Op beide gebieden valt echter nog veel

sturen. Dat is een waardevol instrument

gaat uit naar collega-organisaties als

te doen.”

om het open gebied zijn functie te

Landschap Noord-Holland, IVN en de

en misschien in een lager tempo. Verder

laten behouden en knelpunten in de

Milieufederatie Noord-Holland. Het is mij

zou ik het Stivas-bestuur ook kunnen

agrarische sector goed aan het licht te

duidelijk dat ambities op dit vlak ernstig

prikkelen met vraag: wat kunnen jullie

“Op het gebied van de agrarische structuur valt er nog veel te verbeteren.

22 STIVAS

JULI 2010

“Daar maak ik me ernstige zorgen

zijn. Er is wat dat betreft nog veel werk te doen.” “Ja, alleen wel op een lager niveau

“Dat betreuren we. Er zijn diverse

polders en oude verkavelde gebieden is sprake van enorme versnippering.”

COLOFON Uitgave Stivas Noord-Holland Juli 2010 Bezoekadres Hertog Aalbrechtweg 22d Alkmaar T: 072 57 66 990 F: 072 57 66 991

“Grotere percelen, dichterbij elkaar is voor een biologische ondernemer zo mogelijk nog belangrijker dan voor een gangbare collega. Doordat we bepaalde middelen niet mogen gebruiken, moeten we het gewas nog vaker nalopen. De extra tijd die we sowieso op het land inzetten, maakt dat elke transportbeweging er één teveel is. Ook kijkend naar het milieu en de verkeersveilgheid.” “Indirect heeft dit ook gevolgen voor de ambities van de provincie met de biologische land- en tunbouw die ze toch wil stimuleren. De omschakeling hangt er niet van af, maar wel of een bedrijf de kans krijgt om zich met een biologische werkwijze verder te ontwikkelen.”

Joke Geldhof Fractievoorzitter ( D 6 6 N oord - H olland )

KERNTAAK “Provinciale Staten hebben besloten het ruimtelijk-economisch domein en cultuurhistorie te rekenen tot de kerntaken van de Provincie. D66 begrijpt dat de tering naar de nering gezet moet worden vanwege teruglopende inkomsten. D66 vindt het onjuist dat Gedeputeerde Staten bezuinigingen aankondigen op kerntaken zoals openbaar vervoer, beheer natuurgebieden, weidevogelbescherming, steunpunten voor natuur- en milieu-educatie en stimulering van innovatie projecten. De inhoudelijke argumenten daartoe ontbreken.” “D66 vindt dat maatschappelijke organisaties die nu nog worden gesubsidieerd, maar in de toekomst niet binnen de scoop van de kerntaken vallen, op ordentelijke wijze moeten worden gestimuleerd om hun activiteiten te kunnen verzelfstandigen of aan te haken bij gemeenten. De budgetten voor deze instellingen moeten in 2011 nog ongemoeid blijven, zodat 2011 als overgangsjaar benut kan worden om die stap te maken.” “Bezuiniging op activiteiten zoals die van de Stivas vindt D66 onverantwoord en zal ten koste gaan van de agrarische structuurverbetering in Noord-Holland. Evenals voor kerntaken als het realise-

Postadres Postbus 145 1800 AC Alkmaar www.stivasnh.nl [email protected] Redactie De Geus & Hartman, Haarlem Stivas Noord-Holland

ren van de ecologische hoofdstructuur,

agrarische structuurverbetering op een

natuur en recreatie en waterberging.

of andere manier geld te vinden zijn. Ik

Allemaal ambities binnen het ruimtelijk-

zou zeggen: kijk als provincie nog eens

economisch domein waarvoor de inzet

goed naar de gestelde prioriteiten en ga

van organisaties onmisbaar is om de

in overleg met Stivas, gemeenten, de

doelen te realiseren. D66 wil dat de

waterschappen en ondernemersorgani-

aangekondigde bezuinigingen ten

saties zoals LTO Noord om na te gaan

aanzien van ondermeer Landschap

in hoeverre er mogelijkheden liggen

Noord-Holland, Stivas, IVN en NME

op andere terreinen; bijvoorbeeld ILG

worden ingetrokken.”

gelden of misschien wel geld uit Brussel of Den Haag.”

Ard Mooij P rovinciaal secretaris ( LT O N O O R D )

Dé organisatie “Voor de toekomstige ontwikkeling

“Hoe we het wenden of keren: de overheden hebben de komende jaren minder te besteden en daar zullen we aan moeten wennen, hoe groot onze

van de agrarische sector is continue

ambities of die van de provincie ook

structuurverbetering van belang. Stivas

zijn. Het komt dus nu aan op creativiteit

is de partij die volledig is ingericht om

en het bewandelen van andere wegen.

hieraan invulling te geven.”

Misschien kan de Agriboard het initiatief

“De opgave voor structuurverbetering ligt vast in het Meerjarenprogramma

nemen om een dergelijk overleg te organiseren.”

ILG. Deze activiteiten moeten hoe dan ook worden uitgevoerd. In theorie

Ad Verburg

zouden de activiteiten op het gebied van

W ethouder A alsmeer

structuurverbetering ook door andere

CONCURRENTIEPOSITIE

partijen opgepakt kunnen worden (bij-

“Macro- economische ontwik-

voorbeeld DLG), maar ook dan moeten

kelingen maken het noodzakelijk dat

hiervoor kosten worden gemaakt.”

immer wordt bezien of de bestaande

“Landbouwstructuurverbetering is

verkavelingen nog voldoende werkbaar

een provinciale doelstelling, waarbij

zijn. Dit is van groot belang voor de

Stivas dé organisatie is om daaraan

concurrentiepositie van de glastuinbouw

invulling te geven. Vanuit die optiek

in Noord- Holland. Stivas heeft zich

moeten er in de provinciale begroting

de afgelopen jaren dit probleem eigen

voor Stivas voldoende middelen worden

gemaakt en hier een nuttige bijdrage

vrijgemaakt.”

aan geleverd.”

Jacques Dekker

noodzakelijk om verschillende belangen

P rogrammamanager ( A griboard )

tegenover elkaar te zetten en is het ook

“In tijden van bezuinigingen is het

Andere wegen

zaak voor overheidsorganisaties om zich

“Stivas Noord-Holland speelt al

terug te trekken naar de kerntaken. Ook

jaren een belangrijke rol in het kader van

moeten overheden bezien of ze ‘externe’

de agrarische structuurverbetering in de

activiteiten niet op een andere manier

provincie. Agriboard vindt continuering

kan uitbesteden.”

van de werkzaamheden noodzakelijk,

“De provincie heeft hoge ambities

maar realiseert zich ook dat dit

op het vlak van de glastuinbouw en de

afhankelijk is van een zeer belangrijke

daaraan gerelateerde bedrijvigheid. Ge-

randvoorwaarde: geld. En daar zit nu

zamenlijk werken wij aan de ver­betering

het probleem in de komende jaren en

van de internationale concurrentiepositie

niet alleen voor Stivas.”

van de sierteelt, die een moeilijke tijd

“Wanneer we met z’n allen

doormaakt. Door te blijven investeren in

– inclusief de provincie – kijken naar de

de lange termijn, heb ik goede hoop dat

Structuurvisie 2040 en de positie van

de sierteelt een rooskleurige toekomst

het landelijk gebied, dan moet voor de

tegemoet gaat.”

Fotografie De Geus & Hartman, Haarlem Cover: Johnny Scriv, Istockphoto Concept en basisontwerp Fraaie Zaken grafisch ontwerp, Haarlem Opmaak en druk Print Factory, Broek op Langedijk

Papier 9Lives, 170 grams FSC gecertificeerd papier Oplage 1500

STIVAS JULI 2010 23

Stivas is een zelfstandige stichting die zich bezighoudt met de verbetering van de (agrarische) ruimtelijke structuur. Het werk van Stivas wordt financieel ondersteund door de provincie Noord-Holland.

Stivas Noord-Holland Hertog Aalbrechtweg 22D 1823 DL Alkmaar (072) 57 66 990 [email protected] www.stivasnh.nl www.boerzoektgrond.nl