Nr. 42 van de agenda 2002 van Provinciale Staten van Overijssel Aan Provinciale Staten onderwerp Bijgesteld toekomstplan provinciaal natuurhistorisch museum Natura Docet te Denekamp
datum: 8 oktober 2002 ons kenmerk: ZC/2002/2112
De behandeling van dit stuk is gepland voor de vergadering van de: – Adviescommissie Meedoen aan de samenleving op 21 oktober 2002 om 15.00 uur. Behandeling in de vergadering van Provinciale Staten op 13 november 2002. Bijlagen: I. Ontwerpbesluit nr. 42 - I (bijgevoegd) II. Toekomstplan ‘Natura Docet Nieuwe Stijl’ van september 2002; Subsidie advies MICA: Natuurhistorisch museum Natura Docet; beoordeling investeringsplannen. Spreadsheet bij advies MICA. (te raadplegen via het Stateninformatiesysteem - SIS onder kenmerk CMAS/2002/78) Bijlagen zijn op te vragen via e-mail ‘
[email protected]’ (ook indien deze niet beschikbaar zijn via het SIS).
1. SAMENVATTING Het provinciale natuurhistorisch museum Natura Docet te Denekamp heeft een bijgesteld toekomstplan voor het museum ingediend. Natura Docet wil het oude museum restaureren en zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat terugbrengen (‘Museum van een museum’) en een landschapsinformatie- en studiecentrum inrichten. De provincie Overijssel draagt vanuit het budget voor culturele accommodaties een bedrag van € 500.000, in de vorm van een achtergestelde lening (onder voorwaarden), bij aan de restauratie van het museum. De provincie maakt daarmee haar verantwoordelijkheid ten aanzien van het museum waar. 2. INLEIDING EN PROBLEEMSTELLING 2.1. Inleiding Op 1 juni 2001 heeft Natura Docet een toekomstplan aangeboden aan de provincie Overijssel. Dit plan behelsde de uitvoering van drie schillen: 1. de restauratie van het oude Natura Docet; 2. het landschapsinformatie- en studiecentrum; 3. de landschapsgeschiedenis van Twente in een nog te bouwen deel van ruim 600 m2. Daarnaast bleek dat Natura Docet zonder structurele verhoging van de budgetsubsidie niet te kunnen overleven. Het plan is besproken in de vergadering van de adviescommissie Meedoen aan de Samenleving op 27 augustus 2001. Conclusie van die bespreking was dat de provincie bereid zou zijn om ƒ 3,5 miljoen (€ 1.589.000) bij te dragen aan het toekomstplan (kosten ƒ 12 miljoen; € 5.445.400), mits Natura Docet financiering van de ontbrekende ƒ 8,5 miljoen (€ 3.857.000) wist te verkrijgen. Natura Docet kreeg daarvoor een jaar de tijd. Daarbij zou verhoging van de budgetsubsidie meegenomen worden met ‘nieuw beleid 2003’. In de perspectiefnota 2003 hebben wij voorgesteld de budgetsubsidie van Natura Docet structureel met € 40.000 te verhogen. Provinciale Staten hebben daar op 26 juni 2002 mee ingestemd. Voor Natura Docet is in de provinciale begroting 2003 een structurele verhoging van € 40.000 opgenomen. Wij vragen u of u nog achter dit besluit blijft staan. Eind mei 2002 heeft het bestuur van Natura Docet een bijgestelde toekomstvisie Natura Docet ingediend. Dit plan voorzag in de uitvoering van de eerste twee schillen. Het bestuur achtte uitvoering van de derde schil nog wel wenselijk, maar verschoof dat naar de toekomst.
2 Voor de financiering van de eerste schil is een bedrag nodig van Met de financiering van de tweede schil is een bedrag gemoeid van Daarbij komt nog de aflossing van de lening t.b.v. voorfinanciering Totaal benodigd is dus:
€ 499.158,-- (ƒ 1.100.000) € 1.848.263,-- (ƒ 4.073.035) € 138.740,-- (ƒ 305.745) € 2.486.161,-- (ƒ 5.478.780)
Het bijgestelde toekomstplan gaf echter geen overzicht van de te vinden dekking. In een bestuurlijk overleg op 4 juli 2002 had het bestuur van Natura Docet laten weten dat elders ook nog geen dekking was gevonden. Ook had er nauwelijks overleg plaatsgevonden met de ‘groene organisaties’ die zowel inhoudelijk als materieel bij dienen te dragen aan de totstandkoming van de tweede schil. Dit plan heeft de commissie MAS besproken in haar vergadering van 26 augustus 2002. De commissie was bijna unaniem van mening dat Natura Docet behouden zou moeten worden, maar dat het voorliggende plan te weinig aanknopingspunten bood voor besluitvorming. Het plan verwoordde geen toekomstvisie. Het bestuur van Natura Docet diende met spoed met een goed ‘overlevings- c.q. bedrijfsplan’ te komen, dat inzichtelijk maakt wat er in de toekomst gaat gebeuren bij Natura Docet. 2.2. Samenvatting overlevingsplan Natura Docet (met name de directeur Ad Wittgen) heeft erg hard gewerkt om in korte tijd alle informatie, waarvan de voorzitter, de heer Hulshof, tijdens de commissievergadering opmerkte dat die aanwezig was, samen te voegen tot een toekomstgericht plan. De informatie is afkomstig uit jaarverslagen, eerdere notities over en plannen voor de toekomst van Natura Docet en is aangevuld met nog niet op papier vastgelegde ideeën voor de toekomst. Het resultaat hebben wij onder kenmerk CMAS/2002/78 in SIS gezet. Hoewel de situatie bij Natura Docet op dit moment nijpend is, het is ‘erop of eronder’, spreken wij toch liever over een toekomstplan dan over een overlevingsplan. Het gaat tenslotte om de toekomst van Natura Docet. De hoofdstukken 1 en 2 schetsen een beeld van de geschiedenis en het heden van Natura Docet, zowel qua activiteiten als de neerslag daarvan in de bezoekersaantallen. In hoofdstuk 3 gaat Natura Docet in op het perspectief en de doelstellingen voor de toekomst. De behoeften in de regio en de overwegingen daarbij hebben uiteindelijk geleid tot het idee van de drie schillen. In hoofdstuk 4 positioneert het museum zich ten opzichte van de omgeving en dat op drie niveaus: de bestaande situatie, de in gang zijnde ontwikkelingen en de gewenste toekomstige positie. Natura Docet wil zich geleidelijk ontwikkelen tot een ‘spin in een web’. Hoofdstuk 5 beschrijft het tentoonstellingsbeleid en de museale acties. De mogelijkheden zijn afhankelijk van de toekomstige grootte van het museum, dus van het aantal schillen dat uitgevoerd gaat worden. Het public-relationsbeleid (P.R.-beleid) staat beschreven in hoofdstuk 6. Het P.R.-beleid is de laatste jaren onderbelicht geweest. Natura Docet wil actiever P.R. gaan voeren om het museum ‘op de kaart te zetten’. Een belangrijke taak van Natura Docet is de educatie. Hoofdstuk 7 behandelt het educatief beleid. Samenwerking met het voortgezet onderwijs wordt onderzocht en samen met Staatsbosbeheer worden veldcentra gerealiseerd. Natura Docet wil zich in de toekomst richten op andere doelgroepen en besteedt daar in hoofdstuk 8 aandacht aan. De verwachte bezoekersaantallen na de vernieuwing staan per schil uitgesplitst in hoofdstuk 9. In hoofdstuk 10 laat Natura Docet zien hoe de personele bezetting er uit (moet) zien, uitgesplitst per schil. De hoofdstukken 11, 12 en 13 geven de begrotingen voor de exploitatie van Natura Docet voor respectievelijk één, twee en drie schillen. Tenslotte behandelen de hoofdstukken 14 en 15 de investeringen, bouw- en inrichtingskosten en de financiering van de schillen. 2.3. Probleemstelling en overwegingen Natura Docet vraagt de provincie Overijssel in de begeleidende brief om bij te dragen aan de realisering van de eerste schil door een bedrag van € 500.000 beschikbaar te stellen.
3 Na realisering van de eerste schil en met de verhoging van de structurele subsidie met € 40.000 is Natura in staat om met drie medewerkers en een aantal vrijwilligers: − jaarlijks twee tot drie kleinschalige wisselexposities te realiseren, eventueel op basis van een jaarthema; − op termijn een groot publiek aansprekende tentoonstelling te organiseren; − het P.R.-beleid in bescheiden mate uit te voeren; − nog beter invulling te geven aan de educatieve taak; − actie te ondernemen om andere c.q. nieuwe doelgroepen te bereiken; − jaarlijks tussen de 23.000 en 25.000 bezoekers te ontvangen; − nauwer samen te werken met andere organisaties in de omgeving, inclusief musea te Enschede. Natura Docet is dan een klein, uniek ‘museum van een museum’ dat midden in het heden staat wat haar presentatie aan het publiek betreft. Het museum kan zich financieel bedruipen, zeker als blijkt dat de gemeente Dinkelland inderdaad de jaarlijkse subsidie ook structureel gaat verhogen, zoals in het toekomstplan vermeld staat op bladzijde 36. Het bestaande ruimtegebrek kan weggewerkt worden door een andere benutting van de museumwoning (staat niet als zodanig in het plan benoemd, maar is tijdens een bestuurlijk overleg wel geopperd). Het museum trekt niet een ‘te grote broek’ aan. De verwachting ten aanzien van de bezoekersaantallen is ons inziens reëel, zeker als het P.R.-beleid actiever uitgevoerd gaat worden. Natura Docet zou graag ook in ieder geval de tweede en zo mogelijk ook de derde schil uit willen voeren om het museum een gezonde toekomst te bieden. Door het ontbreken van aanvullende financiering is het op dit moment niet mogelijk om te beginnen met realisering van de tweede en derde schil. Natura Docet heeft de realisering van de tweede schil in het plan gepland voor begin 2004. De wijze waarop dat zal gebeuren krijgt weinig aandacht in het toekomstplan. Wel staat beschreven welke (financiële) middelen nodig zijn voor de realisatie van de tweede schil en wat er allemaal mogelijk is als die schil gerealiseerd is, zoals grote tentoonstellingen, het vertellen van een samenhangend verhaal. Ook voor de derde schil bestaat bij Natura Docet alleen een beeld van het resultaat en de benodigde (financiële) middelen om te kunnen bouwen. De weg ernaar toe is nog niet geplaveid. In de begeleidende brief staat: “Afhankelijk van de bijdragen uit particuliere fondsen en het bedrijfsleven, die door ons benaderd worden, kan later een tijdspad opgesteld worden voor de ontwikkeling van schil 2 en later schil 3”. Wij vinden het niet realistisch om te veronderstellen dat de tweede schil begin 2004 gerealiseerd zal zijn, zeker gezien de geschiedenis. Het proces om te komen tot een concreet uitvoerbaar toekomstplan loopt sinds eind 1993, toen de provincie Overijssel in haar nota provinciaal museumbeleid* Natura Docet vroeg om op basis van een door het museum uitgevoerde analyse met een toekomstplan te komen. In de daaropvolgende jaren heeft Natura Docet met de beoogde partners gesproken, maar is niet tot concrete afspraken gekomen. Ook niet nadat de commissie Mas op 27 augustus 2001 een duidelijke uitspraak deed over de hoogte van de provinciale bijdrage en de voorwaarde waaronder die beschikbaar werd gesteld (zie inleiding). Een dergelijke uitspraak was volgens het bestuur van Natura Docet nodig om afspraken met anderen te kunnen maken. Medio 2003 vertrekt de huidige directeur. Er dient een (binnen de exploitatiebegroting passende) constructie gevonden te worden voor het uitvoeren van de managementtaken. Wij vragen het bestuur van Natura Docet om voor 1 mei 2003 te zorgen dat duidelijk is hoe de managementtaken vervuld gaan worden na 1 augustus 2003. Wij willen hierover uiterlijk 1 mei 2003 schriftelijk geïnformeerd worden. De exploitatiebegroting bij de eerste schil is gebaseerd op de huidige situatie. Schil één behelst ook de huidige situatie, maar dan in verbeterde vorm. Deze begroting is in vergelijking met de jaarrekening 2001 van Natura Docet reëel. Enkele posten zijn uiteraard verhoogd. In het plan is de lening, die in de vorige versie nog prominent werd vermeld, weggevallen. Navraag bij de directeur leerde dat deze lening nog steeds afgelost dient te worden. Natura Docet gaat daarvoor een verzoek indienen bij de gemeente Dinkelland. De financiële onderbouwing bij de tweede en derde schil roept vragen op. Het ineenschuiven van reeds bestaande berekeningen met nieuwe ideeen/besluiten/overwegingen, zoals het terugbrengen van de omvang van de uitbreidingen, heeft de leesbaarheid en de transparantie van de overzichten verkleind. De vraagtekens konden niet meer weggewerkt worden binnen de korte tijd die beschikbaar was voor het maken van het toekomstplan en de verwerking ervan in dit statenvoorstel. Die informatie was niet beschikbaar. De provinciale eenheid Middelen heeft de financiële hoofdstukken van het plan bekeken. Het advies is eveneens via SIS te verkrijgen. Kort samengevat luidt het advies dat het financiële verhaal onvoldoende solide is. Een gedegen onderbouwing, voor met name de schillen 2 en 3, ontbreekt. Steun aan de realisering van schil 1 lijkt, gezien de beperkte investering en de meest realistische verwachtingen, het meeste zinvol.
Deze nota is na vaststelling van de integrale cultuurnota Vreemd eten/Fremd êten en het bijbehorende uitvoeringsprogramma Nieuwe Trek/Nije Trek niet meer van kracht. *
4 2.4. Conclusie Wij vinden de ideeën voor de uitvoering van de eerste schil inhoudelijk en financieel voldoende onderbouwd. Wel willen wij uiterlijk 1 mei 2003 schriftelijk geïnformeerd worden door het bestuur van Natura Docet over de wijze waarop de taken van de directeur uitgevoerd gaan worden na 1 augustus 2003. Natura Docet heeft een gezonde toekomst als zij de eerste schil heeft gerealiseerd. Het museum is dan weliswaar klein, maar gedegen. Door de nauwere samenwerking met anderen zal het museum haar positie nog versterken. Wij zijn van mening dat Natura Docet een pas op de plaats dient te maken na de realisering van de eerste schil. Er is veel tijd en energie gaan zitten in het opstellen van het toekomstplan. Bovendien ontbreekt, zeker na het vertrek van de directeur en de technische man, de mankracht om invulling te geven aan de organisatorische totstandkoming van de tweede schil, laat staan de derde schil. Tot nu toe is ook het bestuur niet voldoende in staat geweest dit proces vorm te geven. Wij vinden de ideeën voor de uitvoering van de tweede en derde schil inhoudelijk en financieel onvoldoende onderbouwd. Wij sluiten daarom financiering van de tweede en derde schil uit. 3. OVERWOGEN OPLOSSINGSRICHTINGEN EN ALTERNATIEVEN 3.1. Mogelijke oplossingsrichting De provincie Overijssel verstrekt voor de uitvoering van de eerste schil (€ 500.000) een financiële bijdrage in de vorm van een achtergestelde lening (onder voorwaarden). De provincie maakt met een dergelijke bijdrage haar verantwoordelijkheid ten opzichte van het provinciale museum Natura Docet waar. De bijdrage aan het vernieuwingsplan komt uit het budget voor culturele accommodaties. Natura Docet dient voor 1 mei 2003 ons schriftelijk te informeren over de wijze waarop de taken van de directeur uitgevoerd gaan worden na 1 augustus 2003. Bovendien zal het museum gedurende de jaren 2003 tot en met 2007 moeten laten zien dat zij inderdaad in staat is om alle in de tweede alinea onder het kopje ‘Probleemstelling en overwegingen’ genoemde zaken te realiseren. Blijkt dat het geval, kan de lening geëlimineerd worden. Wij kiezen voor het verstrekken van een lening, omdat daarmee Natura Docet zo optimaal uitgenodigd wordt om de beloofde en gevraagde prestaties te leveren. Conform artikel 2 van het ‘DELEGATIEBESLUIT BURGERRECHTELIJKE RECHTSHANDELINGEN, PROCES- BEVOEGDHEDEN EN OVERIGE RECHTSHANDELINGEN 2000’ dient Provinciale Staten te besluiten over het verstrekken van een dergelijke lening als het bedrag hoger is dan € 227.000. Dat is hier het geval. 3.2. Alternatieven a. b.
De provincie Overijssel ziet af van een bijdrage in het vernieuwingsplan van Natura Docet. Natura Docet houdt dan op te bestaan. De bijdrage wordt verstrekt als een subsidie. De provincie heeft dan minder mogelijkheden om, bij het niet naleven van de subsidievoorwaarden door Natura Docet, de subsidie terug te vorderen.
4. VOORSTEL Gedeputeerde Staten stellen u voor in te stemmen met de restauratie en het zoveel mogelijk in oorspronkelijk staat terugbrengen van het oude Natura Docet (‘museum van een museum’). De provincie maakt hiermee haar verantwoordelijkheid ten opzichte van het provinciale museum Natura Docet waar. De kosten hiervoor bedragen € 500.000. Dit wordt ten laste gebracht van het budget voor culturele accommodaties en beschikbaar gesteld in de vorm van een achtergestelde lening. Deze lening kan na 2007 geëlimineerd worden, als Natura Docet aan de voorwaarden heeft voldaan. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, G.J. JANSEN griffier, H.A. TIMMERMAN
5 Bijlage I Ontwerpbesluit nr. 42 - I
Provinciale Staten van Overijssel, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 8 oktober 2002, kenmerk ZC/2002/2112; besluiten: 1.
in te stemmen met het beschikbaar stellen van een bedrag van € 500.000, in de vorm van een achtergestelde lening onder voorwaarden, uit het budget voor culturele accommodaties voor de restauratie en het zoveel mogelijk in oorspronkelijk staat terugbrengen van het oude Natura Docet (‘museum van een museum’). Deze voorwaarden zijn de volgende: − Natura Docet dient voor 1 mei 2003 schriftelijk mee te delen hoe de managementtaken uitgevoerd gaan worden na het vertrek van de directeur per 1 augustus 2003; − na realisering van de eerste schil en met de verhoging van de structurele subsidie met € 40.000 realiseert Natura Docet: ∗ jaarlijks twee tot drie kleinschalige wisselexposities, eventueel op basis van een jaarthema; ∗ op termijn een groot publiek aansprekende tentoonstelling; ∗ de uitvoering van een bescheiden P.R.-beleid; ∗ een nog betere invulling van de educatieve taak; ∗ acties om andere c.q. nieuwe doelgroepen te bereiken; ∗ jaarlijkse bezoekersaantallen tussen de 23.000 en 25.000; ∗ nauwere samenwerking met organisaties in de omgeving, inclusief musea in Enschede;
2.
Gedeputeerde Staten van Overijssel op te dragen de leningsovereenkomst uit te werken;
3.
hun besluit van 26 juni 2002 om de jaarlijkse budgetsubsidie van Natura Docet structureel met € 40.000 te verhogen, te handhaven.
Zwolle, Provinciale Staten voornoemd,
voorzitter,
griffier,
