Luxembourg for gourmets

Luxembourg for gourmets Ministère des Classes Moyennes et du Tourisme www.mdt.public.lu Ministère de l’Agriculture, de la Viticulture et du Développement rural www.ma.public.lu Office National du Tourisme www.visitluxembourg.lu Chambre de l’Agriculture www.lwk.lu Commission de Promotion des Vins & Crémants de Luxembourg www.vins-cremants.lu Horesca Luxembourg www.horesca.lu Leader www.leader.lu Offices Régionaux du Tourisme www.ardennes-lux.lu www.mullerthal.lu Parc Naturel de la Haute-Sûre www.naturpark-sure.lu Parc Naturel de l’Our www.naturpark-our.lu

Local Produce from Luxembourg Producten van de Luxemburgse bodem Foreword 4 Inleiding Springs and Nature De bronnen en de natuur

Impressum

6

Treasures of the Countryside Schatten van het platteland

10

Masters of Barley De meesters van de gerst

16

Beef and Pork ... Runderen en varkens ...

22

In vino qualitas

28

White Gold  Het witte goud

34

Finest delicatessen Fijne delicatessen

38

Publisher: Office National du Tourisme du Grand-Duché de Luxembourg, 2011 Texts: Romina Calò English translation: Dory Dunkel, Serge Moes Dutch translation: Anne Marie Hill-Drieskens, Annette Declerck-Gaspardam Photography: Boshua Photos: p. 2 - 3, 32 Andrés Lejona / p. 5 Parc Naturel de l’Our / p. 5, 42 Miselerland / p. 8 Raymond Clement / p. 9 Domaine Thermal de Mondorf / p. 14 Office Régional du tourisme, Ardennes Luxembourgeoises / p. 15, 18 Office National du Tourisme / p. 24 Chambre de l’Agriculture / p. 26 René Meyer / p. 5, 28, 29 - 30, 31, 32 Commission de Promotion des Vins & Crémants de Luxembourg / p. 33 Carlo Rinnen Graphical concept: a | part Luxembourg

Good spirits De geestrijke wateren

44

Foodmap.lu 48

With the compliments of the Grand Duchy’s Professionals of the Palate Met de hartelijke groeten van de smaakspecialisten van het Groothertogdom Luxemburg

4

Local Produce from Luxembourg

Producten van de Luxemburgse bodem

A number of gourmet restaurants can be found in the “îlot gastronomique”, along the quaint cobbled lanes of the old town. Het zogenaamde gastronomische eiland en zijn restaurants gelegen in de geplaveide steegjes van het oude stadsgedeelte van Luxemburg zijn een goed voorbeeld van de veelvuldige aanbiedingen die het geluk uitmaken van de liefhebbers van de goede tafel.

On the Menu: typical local produce.

Op het menu: de producten van het land!

No matter whether derived from a centennial tradition or newly developed, Luxembourg’s local produce is outstanding due to its authenticity; authentic in taste, authentic in the producer’s desire to experiment and to permanently re-invent the preparation as well as the presentation of local dishes, whilst at the same time remaining true to traditional principles. This brochure is presented in the form of a menu, spiked with tips, information and anecdotes as a tribute to all these products. It has been divided into eight chapters, just like a menu might be divided into eight courses.

Of ze nu van een eeuwenoude traditie afstammen of slechts enkele jaren oud zijn, de producten van Luxemburgse bodem onderscheiden zich door een doorslaggevende deugd : hun authenticiteit. Authentiek de smaak van de goedgemaakte dingen, authentiek de trots van een goed bewaard natuurlijk erfgoed, authentiek de wil om zich te overtreffen en zich te vernieuwen en toch trouw te blijven aan zijn principes. De hulde gebracht aan al deze producten uit zich in de vorm van een menu, een menu boordevol informatie, goede ideeën, anekdotes en nijverheid. Al deze rijkdom is verdeeld in acht categorieën, zoals de veelvuldige gerechten die dit nationaal menu komen verrijken.

We start with the most essential ingredient: Water. One sip cleans the palate. Bread, as well as fruit and vegetables might follow. After this maybe a beer as an aperitif? You’ll be spoilt for choice. The main course might consist of beef or pork, or maybe poultry or game? This could be served with a tasty Moselle wine or even a bubbly crémant, a perfect accompaniment to any meal. Finally some cheese and of course a desert from a large choice of fine delicacies. A home grown herbal tea or locally produced liqueur is a perfect conclusion to this feast. Enjoy your meal!

Basis van alles, het water dat aan de oorsprong van alles is. Noodzakelijk en zuiver, opent ze het maaltijd en de eetlust. Het brood, maar ook de groenten, het fruit en alle andere “schatten van het platteland” volgen in het voorgerecht. Een biertje als aperitief? Luxemburg beschikt over een ruime keuze om over te gaan tot het hoofdgerecht, vertrekkend van de “runderen en varkens...” of zelfs, waarom niet van gevogelte of wild. En waarom deze spijzen niet nuttigen met een uitstekende Moezelwijn? Of eventueel een schuimwijn, die u door zijn soepelheid tijdens heel het eten door kunt blijven drinken. Dan een melkproduct, een kaas... voor u overgaat naar het dessert, rondsnuffelend in de banketbakkerijafdeling die deel uitmaakt van de fijne nationale delicatessen, dezelfde die de toebereiding toeliet van de hele maaltijd, met gedoseerde smaaktoetsen. Een kruidenthee of likeur om in schoonheid te eindigen en het feestmaal is perfect: Laat het u smaken.

5

Local Produce from Luxembourg

Producten van de Luxemburgse bodem

It is a well known fact that the Luxembourgers appreciate eating well. The Grand Duchy proudly boasts the highest density of Michelin stars of any country in the world. For sure, this is not a coincidence, but proof of tireless endeavours by local chefs to surprise, refine and improve the quality of native and regional dishes in order to satisfy the exacting customer.

Dat men graag lekker eet in Luxemburg is niets nieuws. De hoogste Europese concentratie Michelinsterren per inwoner bewijst dat men er steeds mee bezig is. Het is geen toeval dat de Luxemburgse gastronomen zweren bij lokale producten. Want het gaat om de kwaliteit, vanaf de akker tot op het bord. En natuurlijk gaat het om de tevredenheid van de consument.

Consumer preference seems to have undergone a change. Nowadays some 3% of the country’s agricultural surface is organically cultivated, ample testimony to the producers’ increased awareness of the customers’ health consciousness. Organic food is widely available, although still only moderately produced. The State controls and awards this produce with a number of quality labels among which the widely respected “Marque Nationale” label, warrant for the goods’ regulated origin. More than ever people spend their holidays in the countryside and local weekly markets are very popular. It proves that we are returning to the natural unspoilt values which make up our gastronomy. These values are the produce of the land.

Deze is met de tijd veranderd en zijn bewustheid ook. Vandaag wordt 3% van de landbouwgrond biologisch bewerkt wat de betrokkenheid van de distributeurs bewijst. Het bio aanbod is alom vertegenwoordigd, zelfs als het in de minderheid is. In dezelfde zorg voor een gecontroleerde oorsprong, vertrouwt men sinds lang de producten met het door de staat uitgegeven label “Marque Nationale”, of andere regionale of meer specifieke labels. Steeds meer mensen plannen hun vakantie op het Luxemburgs platteland en de weekmarkten zijn zeer geliefd. En het bewijs is er : men beleeft een ware terugkeer naar de bronnen van een goede gastronomie. Dit zijn de waarden van de producten van het land.

Luxembourg

Luxembourg’s geographical landscape.

De geografie van de Luxemburgse landschappen.

The regional diversity in this tiny country is simply astonishing. The Ardennes in the North of the country are well known for their green valleys and romantic castles while the region of the Mullerthal - also called Little Switzerland inspires the visitor by its bizarre rock formations. The beautiful Moselle valley in the South East is impressive with its elegant river and its lush vineyards. The centre of the country is characterised by the cultural flair of its capital, while the South -sometimes referred to as the Land of the Red Rocksreminds us of the country’s industrial past. In the Ardennes, two regional parks: the “Upper-Sûre” and the “Our” Natural Parks, abound with local initiatives promoting authentic local produce.

Ondanks het kleine territorium is de regionale diversiteit verbazingwekkend. In het noorden zijn de Ardennen bekend voor hun groene valleien en hun kastelen terwijl de regio van het Müllerthal - Luxemburg’s Klein Zwitserland bekend staat voor zijn adembenemende steile rotsformaties. De mooie Moezel ten zuidoosten van het land onderscheidt zich door de wijngaarden en de elegantie van de grote rivier, terwijl het Centrum en de regio van de Rode Aarde in het zuiden meer de industrialisatie van de voorbije eeuwen oproepen. Twee natuur­ parken werden ingericht in de Ardennen, van de Boven-Sûre en recenter van de Our. In beiden zijn tal van lokale initiatieven om de kwaliteit en de authenticiteit van de producten te promoten.

www.foodmap.lu

Numerous clear natural springs all over the country further the production of healthy local produce.

Het bestaan van meerdere bronnen in Luxemburg laat de ontwikkeling van landproducten toe waarbij een zuiver en gezond water vereist is.

www.foodmap.lu

Springs and Nature De bronnen en de natuur

8

Unrestricted enjoyment

Drinkenonbeperkt aanbevolen

Springs and Nature

De bronnen en de natuur

“Unrestricted enjoyment”

“Drinkenonbeperkt aanbevolen”

More than any other natural resource, drinking water needs to be protected above all. Clean water is essential and simply invaluable. A number of rivers and fountains spring up in landscapes protected as Natural Parks. One of these, the “Upper-Sûre Lake” attracts not only thousands of visitors, it also forms an important drinking water reservoir of 380 hectares (940 acres) serving a large part of the country.

Meer dan welke andere natuurlijke voedselbron ook, moet drinkwater zorgvuldig worden beschermd. Zuiver water heeft een onschatbare waarde en is van levensbelang. Luxemburg bezit verschillende bronnen en rivieren die spontaan ontstaan in het hart van waardevolle landschappen waaruit grotendeels de natuurparken zijn ontstaan. Dit is het geval voor het meer van de Boven-Sûre. Dit is niet alleen een trekpleister voor duizenden vakantiegangers in de zomer, maar met zijn 380ha eveneens een uitgestrekte drinkwatervoorraad voor een groot deel van het Groothertogdom.

Thanks to the many springs and reservoirs around the country, the water distribution network guarantees tap water of the highest quality for every household. The water is extremely clear and some springs even have medicinal qualities. It is also used to produce various soft drinks and of course the renowned national beers. Two springs stand apart from the others, they are used for bottling mineral water: Rosport and more recently Beckerich. A third, the source ‘Kind’ in Mondorf-les-Bains has been used as a thermal spa since its discovery in 1847.

Dankzij de vele bronnen en bekkens over het hele territorium, verzekert het distributienet aan iedereen water van een hoge kwaliteit door simpelweg de kraan te openen. Deze wateren verleiden niet alleen door hun zuiverheid maar ook soms door hun helende eigenschappen. Ze dragen bij tot de productie van verschillende softdrinks en natuurlijk ook tot de productie van de befaamde nationale bieren. Twee bronnen onderscheiden zich van de anderen in het Groothertogdom, ze worden als bronwater gebotteld (Rosport en in recentere tijd Beckerich). Een derde, de Kindbron, wordt sinds haar ontdekking in 1847 gebruikt in Mondorf-les-Bains voor gezondheidskuren.

9

Unrestricted enjoyment

Drinkenonbeperkt aanbevolen

Rosport

Rosport

Situated just a stone’s throw from the German border near the historic town of Echternach, renowned for its ancestral abbey and dancing procession, the mineral water company of Rosport was founded some 50 years ago. This naturally sparkling spring water is rich in minerals thanks to its location on the edge of a volcanic zone. Since 2001 another nearby fountain assures the supply of a still mineral water called Viva, which has a particularly high magnesium content.

Op een steenworp van Duitsland, dichtbij de historische stad Echternach, bekend voor zijn abdij en zijn dansprocessie, is een vijftigtal jaren geleden de mineraalwater­ onderneming voor bronwater van Rosport begonnen. Uit de bron, aan de rand van een vulkanische zone, welt een van nature koolzuurhoudend en mineraalrijk water op. Sinds 2001 zorgt een nabije bron voor niet-bruisend water. Dit magnesiumrijke water kreeg de naam Viva. Beckerich

Beckerich A medieval legend praised the healing virtues of a miraculous spring near Beckerich. This led to the formation in 1985 of the “Eaux minérales de Beckerich” limited company. Two springs “Roxane” and “Cristaline” and one deep drilled well produce the low mineral content waters. These sources spring forth at the bottom of wooded hills in a sandstone region located in the western part of the country.

Een middeleeuwse legende over de heilzame deugden van een bron ligt aan de oorsprong van de stichting van de “SA Eaux minérales de Beckerich” in 1985. Twee bronnen en een diepteboring in de ondergrondse waterbekken staan het bottelen van zuiver bronwater toe, en van twee lichtbruisende minerale wateren, Roxane en Cristaline. Gelegen in een Luxemburgs zandgebied in het westen van het land en dichtbij de Belgische grens, ontspringen deze bronnen aan de voet van beboste heuvels.

Mondorf

The “miraculous” water of Mondorf-les-Bains

Het “wonderbaarlijke” water van Mondorf-les-Bains

At the beginning of the 19th century, whilst digging for rock salt, the lukewarm and highly mineralized water of the “Kind Spring” was discovered by chance. In 1847 its beneficial health effects were recognised; not onlydid it relieve congestion, it also had anti-allergic and antiinflammatory properties. This was the birth of Mondorf Spa; the spring has attracted visitors ever since. Situated on the French-Luxembourg border, the spa is an experience not to be missed.

In het begin van de 19de eeuw bij het zoeken naar aders van steenzout, stuitte men plotseling op het warme en rijk gemineraliseerde water van de Kindbron. Vanaf 1847 werd deze erkend als heilzaam voor de gezondheid, vooral door haar ontlastende, antiallergische en ontstekingsremmende kwaliteiten. De bronnen van Mondorf-les-Bains werden geboren. Sindsdien worden ze regelmatig bezocht. Strategisch gelegen aan het kruispunt van de Franse en Luxemburgse grenzen, is het thermaal centrum een must voor elke Luxemburgbezoeker.

www.foodmap.lu

Luxembourg’s countryside is characterised by a variety of landscapes producing a rich harvest.

Luxemburgse landschappen zijn getekend door wijdse velden, waarvan de vruchten de lokale gastronomiecultuur verrijken.

www.foodmap.lu

Treasures of the Countryside Schatten van het platteland

12

Produce of the Land

De producten van het land

Treasures of the Countryside

Schatten van het platteland

Produce of the Land

De producten van het land

Even at the beginning of the 21st Century Luxembourg is a country largely characterised by agriculture providing jobs for farmers, gardeners and labourers. In their day to day work they respect nature, especially in their use of fertiliser and chemical products. Cereal crops are widely cultivated, especially wheat, rye and barley, as well as buckwheat.

Zelfs aan het begin van de XXIste eeuw, blijft het Groothertogdom vooral een door de boeren gekenmerkt land tot groot plezier van vele beroepen zoals landbouwers en groentetelers, maar ook voor degenen die afhankelijk zijn van de oogst van de vruchten van de aarde.

Thanks to their traditional methods and technical excellence, the mills in Luxembourg guarantee a high quality of grind, much appreciated by bakers and confectioners as well as the local food industry.

In hun dagelijkse werk respecteren ze de natuur, vooral bij het gebruik van meststoffen en chemische producten. Men kweekt geselecteerde variëteiten granen, namelijk tarwe, rogge, gerst maar ook boekweit. De Luxemburgse molens bieden een hoge kwaliteit bij het malen van deze grondstoffen, zij het op traditionele wijze, zij het met moderne technieken. Zo leveren zij een product dat de zowel brood- en banketbakkers maar ook de levensmiddelindustrie overtuigt.

Produce of the Land

De producten van het land

Müllerthal Milling tradition Although a number of modern mills operate in Luxembourg today, the legacy of ancient mills still pervades. Some of these venerable ruins have been restored and have become favourite tourist attractions. The so-called “Müllerthal” region (millers’ valley) derives its name from its medieval mills.

De tradities van de molens Ook al zijn verschillende moderne molens actief op Luxemburgs grondgebied, het bestaan van vele oude molens blijft nog zichtbaar. Sommige eerbiedwaardige ruïnes zijn zelfs gerestaureerd en nu een toeristische attractie geworden. De regio Müllerthal dankt trouwens haar naam aan de aanwezigheid van talrijke molens sinds de Middeleeuwen.

13

14

Produce of the Land

De producten van het land

Specialities / Specialiteiten Despite the presence of industrial bakeries in Luxembourg, the connoisseur can still find many a fine small local bakery where local products are on sale alongside fine French style baguettes and delicious German type wholemeal breads. Tot plezier van de fijnproevers zijn er in Luxemburg naast de broodfabrieken ook nog vele kleine ambachtelijke bakkerijen. Deze lokale vakmensen hebben de middenweg gevonden tussen de Franse krokante baguette en de verschillende soorten Duitse broden.

Old varieties of cereals and vegetables have been rediscovered and are being cultivated and reintroduced for the simple reason that they are perfectly adapted to the local soil and climate. This is especially true for spelled, one of Europe’s oldest cultivars, and for a number of rigorously selected potato varieties, such as the “Vitelotte” recognisable by its violet colour.

Bijna vergeten groenten en granen zijn in ere hersteld en dit omdat ze volkomen aangepast zijn aan het klimaat en lokale bodem. Dit geldt vooral voor het spelt, één van de oudste granen uit Europa waarvan men de kwaliteiten herontdekt heeft. Dit geldt ook voor sommige aardappelvariëteiten, zoals bijvoorbeeld de streng geselecteerde Vitelotte, gemakkelijk te herkennen aan haar paarse kleur.

Several regions of the Grand Duchy are distinctly marked by agriculture. In season a number of “Pick Your Own” orchards offer their produce at unbeatable prices. These local harvests of mainly pears, apples and plums are very popular.

Vele regio’s van het Groothertogdom zijn vooral agrarisch maar verschillende gemeenten hebben de consumenten kunnen lokken met hun fruitboomgaarden. Deze openen hun deuren tijdens het seizoen voor het publiek en nodigen uit zelf fruit te komen plukken tegen zeer concurrerende prijzen. Deze zelf te plukken oogsten (vooral peren en appels, maar ook mirabellen, pruimen...) hebben een groot succes.

Every year, local cider presses supply delicious natural apple juice called “Viz”, a great favourite of kids. Some places even offer to press your own juice. Lokale fruitpersen leveren de jaarlijkse “Viz” , een heerlijk natuurlijk appelsap waar vooral de kinderen dol op zijn. Iedereen heeft de mogelijkheid zijn eigen fruitsap te laten persen.

Produce of the Land

15

De producten van het land

Due to their predilection for potatoes, Luxembourgers sometimes refer to themselves as “Gromperekinneken” i.e. “potato kings”. Als grote consumenten van aardappelen beschouwen de Luxemburgers zich als ”Gromperekinneken”, “Koningen van de aardappel”.

Nëssmoart

“Nëssmoart”, the nut market in Vianden

“Nëssmoart” de notenmarkt te Vianden

On the second Sunday in October the town of Vianden - one of the country’s most popular tourist destinations - goes totally “nutty”, as it marks the date of the yearly “Nut Market”. Dotted around the picturesque cobbled streets of this charming medieval town, stands piled high with freshly harvested walnuts and a variety of nut products sell all sorts of nutty things such as nut cakes, nut pizza, nut creams, nut liqueur, nut schnaps, etc. Add the sound of traditional brass bands and the atmosphere starts to sizzle.

Indien u op de tweede zondag van oktober naar Vianden komt, heeft u een extra reden om u te laten bekoren door de charme van de stad : een volksfeest dat het seizoen van de noot bezingt. Verschillende standjes, verspreid in de kleine pittoreske steegjes, bieden u versgeplukte noten aan, maar ook een heel gamma van producten toebereid met deze lekkernij, zoals gebak, likeuren en andere delicatessen. De degustaties, die begeleid worden door de klanken van fanfares en traditionele orkesten, verlopen in een gemoedelijke sfeer die elke bezoeker in vervoering zal brengen.

www.foodmap.lu

Even a century ago, dozens of breweries operated mainly in the south of the country. These days fewer breweries remain, distributed all over the country.

Nog geen eeuw geleden telde men nog een tiental bierbrouwerijen en velen daarvan waren in het zuiden gevestigd. Het vergelijkbaar kleine aantal van de dag van heden verdeelt zich over het hele land.

www.foodmap.lu

Masters of Barley De meesters van de gerst

18

Luxembourg beers

De nationale bieren

Masters of Barley

De meesters van de gerst

Luxembourg beers: simply convincing.

De nationale bieren: gewoon voortreffelijk

Luxembourg can truly be proud of its brewing culture. Folk tales tell of brewing in Luxembourg City as early as the Middle Ages. Among the historic breweries, the “Mousel” brewery was one of the most active during the last century until its merger with the “Diekirch” brewery led to the creation of the “Brasserie de Luxembourg Mousel-Diekirch SA”. The new company’s thriving business necessitated a move to Diekirch in the centre of the country and investment into both more spacious amenities and the latest technologies.

Luxemburg kan trots zijn op zijn brouwerscultuur. Volgens legendes werd er reeds in de Middeleeuwen gebrouwen in Luxemburg. Een van deze historische brouwerijen was de fameuze Mousel-brouwerij, die onder deze naam zeer actief was in de vorige eeuw. In 1985 kwam een fusie met de Diekirch-brouwerij tot stand met als naam “Brasserie de Luxembourg Mousel-Diekirch SA”. De bloeiende activiteiten van deze nieuwe onderneming leidden in 1999 tot een verhuizing naar Diekirch waar geïnvesteerd werd in grotere en moderne gebouwen.

“Al Dikkrich” fete

Het volksfeest “Al Dikkrich”

This much beloved July fete traditionally starts off with a parade through town in the course of which the mayor of Diekirch passes the town keys to a specially-elected mayor of “Al Dikkrich” (old Diekirch). Over the course of five days beer is flowing freely, accompanied by parades, oompah-bands, and amusements of all sorts. A most popular coming-together of History and Present, Trade and Tradition.

Dit geliefd traditioneel feest vindt jaarlijks plaats in Diekirch in de maand juli. Dit feest begint met een kleurrijke folkloristische optocht waarbij de burgemeester de sleutels van de stad overhandigt aan de burgermeester van “Al Dikkrich”, die voor deze gelegenheid verkozen wordt. De festiviteiten die bestaan uit concerten, fanfares, parades en verschillende animaties duren vijf dagen en gaan door rond eetstandjes waar het bier rijkelijk vloeit. Dit kleurrijk feest waar verleden en heden, ambacht en traditie zich vermengen, is zeer populair.

Al Dikkrich

Luxembourg beers

Luxembourg’s brewing industry merges tradition with modern technology. Met de modernste middelen respecteert de industriële productie de regels van de kunst en de traditie.

De nationale bieren

19

20

Luxembourg beers

De nationale bieren

nightlife

The “Rives de Clausen”

De œvers van Clausen

A dozen-odd cafés, bars and restaurants have set up shop since the completely rebuilt former brewing halls of the old “Mousel” brewery were re-opened in 2008. The “Rives de Clausen” (lit. banks of Clausen) -nowadays a “must” in Luxembourg’s night life- owe much of their success to the fact that they are set up along a single central lane.

Sinds hun heraanleg en opening in oktober 2008, vestigden zich verschillende horecabedrijven in de oude bieropslagplaatsen, genesteld in de lager gelegen valleien van de Pétrusse en de Alzette van Luxemburg stad. Cafés, bars en restaurants bieden hun diensten aan de steeds talrijke bezoekers. Deze nieuwe wijk, die al lang een must is voor het nachtleven, dankt haar succes aan het veelzijdig aanbod dat zich concentreert in één centrale steeg.

21

Luxembourg beers

De nationale bieren

The “Brasserie Nationale” with its Battin and Bofferding brands is among the country’s market leaders. The beers are brewed in Bascharage, located in the south of the country close to the French and Belgian borders. The old “Brasserie Simon” also counts among the country’s most important breweries. Simon has been brewing beer in Wiltz, in the north of the country, for more than 200 years and enjoys a fervent following, especially for their light pils.

Een andere marktleider op de groothertogelijke biermarkt is de “Brasserie Nationale”, met haar biersoort Battin en vooral haar merk Bofferding. Gebrouwen in Bascharage, dichtbij de Belgische en Franse grens, genieten ze grote bekendheid bij de lokale bevolking. Tenslotte kan men de voornaamste bieren van het Groothertogdom niet bespreken zonder de Brasserie Simon te vermelden, die al twee eeuwen lang in Wiltz, in het noorden van het land, is gevestigd. Meer dan welk ander ook, kan ze rekenen op trouwe drinkers, die de smaak van het blonde bier, type pils, kunnen appreciëren.

Even though many small breweries were forced to shut down in the age of industrialisation, micro breweries today make a case for the contrary. Thus in the last decade no less than 4 small breweries saw the light of day: The “Ourdaller” brewery in Heinerscheid (in the “Our” natural park), “Heischter” in Heiderscheid (“Upper Sûre” natural park), “Béierhaascht” in Bascharage and lastly the “Lëtzebuerger Stadtbrauerei” in the valley of Clausen. These small breweries of regional or merely local importance play their cards close to their hearts and guard their very own brewing recipes full of pride.

Ondanks het feit dat vele kleine brouwerijen door het tijdperk van de industrialisatie moesten sluiten, zien we tegenwoordig het omgekeerde gebeuren: het fenomeen micro-brouwerijen. Niet minder dan vier zijn er ontstaan sinds een tiental jaren - de “Ourdaller brouwerij” te Heinerscheid (Natuurpark van Our), “Den Heischter” te Heiderscheid (Natuurpark van de Boven-Sûre), de “Béierhaascht” te Bascharage en de laatstgeborene “Lëtzeburger Stadtbrauerei” in het dal van Clausen. Regionaal van omvang, zelfs lokaal, biedt elke brouwerij met gepaste trots haar gisting van hop en mout aan, gebrouwen door gepassioneerde beschermers van eeuwenoude tradities.

www.foodmap.lu

It’s no secret – quality meat requires quality breeding

Er zijn geen geheimen in Luxemburg : Voor kwaliteitsvlees moet men een kwaliteitsveeteelt hebben.

www.foodmap.lu

Beef and Pork…  Runderen en varkens...

24

Meat labels

Vleeslabel

Our labels

Onze kwaliteitslabels

The country’s first quality label: “Marque nationale de la viande de porc et du jambon fumé” (national brand of pork meat and smoked ham) was created by the State in 1989. It stands for strict regulations and controls from breeding through to the final product. The label “Produit du terroir  Lëtzebuerger Rëndfleesch” (Local produce Luxembourg beef), created in 1994 as a denomination of origin, is a well recognised sign of quality. Other meat labels were created through private initiative. Thus for instance the “Upper-Sûre” nature park has its own certification label “Véi vum Séi” (cattle from the lake) since 1996.

Een van de oudste labels van het land, in 1989 door de Luxemburgse staat in het leven geroepen, is de “Marque Nationale de la viande de porc et du jambon fumé” voor varkensvlees en gerookte ham. Al heel vroeg was het baanbrekend door de strenge vereisten vanaf het fokken tot de vervaardiging van de eindproducten. Het kwaliteitsmerk van de kamer van landbouw “Produit du terroir  - Lëtzebuerger Rëndfleesch”, ditmaal rundsvlees betreffend, werd in 1994 ingevoerd en staat borg voor een puik stukje vlees. De andere labels zijn onstaan uit privéinitiatieven. Het natuurpark van de Boven-Sûre heeft zo sinds 1996 een zeer streng lastenboek voor de benaming “Véi vum Séi” (vee van het stuwmeer).

Also in 1996, the local supermarket chain “Cactus” created its own quality label: “Cactus-Rëndfleesch vum Lëtzebuerger Bauer” (Cactus beef from a Luxembourg farmer) primarily for Charolais and Limousin beef. Furthermore, a number of local farmers use their own label “Vum Bauerenhaff op den Dësch” (From the farm to the table) when selling their own produce direct from the farm, stressing the quality of the fruit of their labour.

Belangrijk in de lokale distributie, start supermarkt­ keten “Cactus” in 1996 zijn eigen kwaliteitslabel “Cactus Rëndfleesch vum Lëtzebuerger Bauer”, dat voornamelijk betrekking heeft op vlees van de Charolais - of Limousinrassen. Onder het label “Vum Bauerenhaff op den Dësch”, nodigen verschillende ondernemers uit om hun producten rechtstreeks op de boerderij te komen halen en kunnen ze zo hun inzet voor kwaliteit tonen.

Meat labels

Vleeslabel

25

Hunting has a long tradition in Luxembourg, hence venison is a long-standing ingredient in Luxembourg cuisine. Dankzij een jarenlange jachttraditie heeft het wild een belangrijke plaats in de Luxemburgse keuken.

Beef and Pork…

Runderen en varkens....

Meat labels 

“Vleeslabel”

Luxembourg’s healthy and tasty meats exceed European quality criteria for well over 20 years. Animals are traditionally bred on family-owned farms, and spend their lives largely on meadows, a fact the consumer highly appreciates. At a time when sustainability is high on the consumers agenda, regional production as well as a consistently high quality are trump cards which lie at the basis of local quality labels, developed from both private and state initiatives.

Qua smaak en kwaliteit, overtreft het geproduceerde vlees in het Groothertogdom sinds meer dan twintig jaar ruim de opgelegde Europese normen. Het veefokken gebeurt traditioneel in familiebedrijven en het verblijf van de runderen in de weiden heeft als gevolg dat de consument een grote voorkeur geeft aan vlees van Luxemburgse herkomst. In een tijdperk waarin klanten steeds veeleisender worden en beter ingelicht zijn, waarderen ze niet alleen milieuvriendelijke en regionale producten, maar ook tot hun eigen genoegen een product van hoge kwaliteit. Bewust van de noodzaak een hoge kwaliteit te garanderen, hebben verschillende publieke en privéorganisaties (zowel staats en niet-gouvernementele verenigingen) labels ingevoerd met hun specifieke kenmerken. Dit opdat de consument zich gemakkelijker kan terugvinden in het veelvuldig aanbod op de markt.

Since the early 1990s, five quality labels assure the buyer of origin, breed and quality of the meats. They all share three common major aspects: traceability of the meat from stable to table, the animal’s well-being, and the need of an ever more sustainable cultivation of the land. Meat consumption can be traced back to the most traditional dishes of Luxembourg. Born out of popular wisdom and creativity, it reflects an entire way of living, nay even of culture. As with the famous “Judd mat Gaardebounen”, there are numerous traditional recipes that show off the value of meat. Interestingly, both hobby and professional chefs tend towards a return to traditional values. It appears they all have latched on to the advantages and the greater sustainability of a delicious local piece of meat.

Zodoende beheersen vijf labels sinds de jaren negentig de nationale markt. Allen hebben drie belangrijke punten gemeen: het kunnen traceren van het vlees vanaf het dier tot het stuk vlees dat wordt aangeboden in de slagerij, het eerbiedigen van het welzijn van het dier en tenslotte de wijds verspreide zorg voor een duurzame ontwikkeling en van een minimale inmenging met de natuur. De vleesconsumptie is een gewoonte die men kan terugvinden in de traditionele Luxemburgse gerechten. Ontstaan uit een mengeling van populaire vindingrijkheid en typische karaktertrekken, spiegelt zich hier een helelevenswijze, zelfs een cultuur weer. Naar het voorbeeld van de fameuze “Judd mat Gaardebounen”, kan men de recepten niet meer tellen waarbij van verschillende stukken vlees genoten wordt. Interessant is het vast te stellen dat niet alleen de restauranthouders vandaag teruggaan naar de bronnen, maar ook de hobbykoks. Allen hebben het belang ingezien van het consumeren van smakelijk regionaal vlees dat bovendien minder belastend is voor het milieu.

26

Meat labels

Vleeslabel

Recipe / Recept

Judd mat Gaardebounen Smoked Collar of Pork With Broad Beans A traditional Luxembourg recipe

Judd mat Gaardebounen Een typisch Luxemburgs recept: gerookt varkenshalsstuk met tuinbonen

Wash the smoked collar of pork with warm water and leave to soak for a few hours in cold water, exchanging the water 2 – 3 times, then bring to the boil in the same water. Change the water after 20 – 30 minutes, bring back to the boil and add vegetables as if for a hot pot. Cooking time for an average sized collar: 1½ – 2 hours. Make sure the water does not boil too fast.

Het gepekeld en gerookt halsstuk goed afspoelen met warm water en het daarna enkele uren laten weken in koud water. Twee à driemaal het water verversen. Dan opkoken en telkens na 20 à 30 minuten het water opnieuw verversen. Vervolgens opnieuw opkoken in vers warm water met tuinkruiden en runderbouillon, dit kan naargelang de dikte van het vlees 1.30u tot 2.00u in beslag nemen.

Broad Beans: To get them right, the most important ingredient is savoury. Cut some savoury very finely. Cube one onion, and some streaky bacon. Brown lightly in butter, add the beans and some stock. Season, and add 1 table spoon of flour. Cook for a further 20 minutes. Before serving, add parsley and some double cream.

De tuinbonen doppen, ze spoelen en ze onderdompelen met kokend water. De bloem laten bruinen in vet of in uitgebakken spek, uien toevoegen en beetje bij beetje de warme bouillon bijvoegen. Op smaak brengen met versgemalen peper, laurier, kruidnagel en salie. De tuinbonen op een zacht vuurtje laten stoven in de niet te dikke saus. Door room bij te voegen zal uw saus smeuïger worden.

(Ketty Thull, “Luxemburger Koch-, Back- und Dessertbuch”, Editions Messagerie du Livre)

(Ketty Thull, “Luxemburger Koch-, Back- und Dessertbuch”, Editions Messagerie du Livre)

Meat labels

27

Vleeslabel

Ketty Thull

“Ketty Thull” (1905 – 1987) cookery book

Het receptenboek van Ketty Thull (1905 – 1987)

This book of recipes is the standard still today found in practically every Luxembourg household. It has had only minor updates since its first edition in 1948, and truly presents all of Luxembourg’s traditional dishes, often in a strange German language spiked with odd turns of phrase normally used in “Lëtzebuergesch” - the Luxembourg language - and often accompanied by odd tips.

is de Luxemburgse gastronomische referentie die we ook vandaag nog terugvinden in alle huishoudens. Sinds de eerste druk in 1948, heeft het geen noemenswaardige veranderingen ondergaan. Alle traditionele gerechten zijn in een register terug te vinden, aangevuld met goede raadgevingen, dit alles in een grammaticaal matig Duits, verrijkt met Luxemburgse uitdrukkingen, wat het een zo eigen karakter geeft.

Even the ingredients are sometimes unavailable these days, as they were made up of replacement products used during the war.

Sommige recepten brengen onvindbare ingrediënten op het toneel, zoals vervangproducten,de ersatz, die men in oorlogstijden gebruikte. Alleen de lectuur van dit werk is één van de voornaamste redenen waarom het zo dierbaar is voor meer dan één nostalgische lekkerbek.

The Luxembourgers love meat delicatessen, especially the famous “Bescht Zoossis” (lit: best salami), a delight to enjoy all year round. Grote liefhebbers van vleeswaren, waarderen de Luxemburgers vooral de beroemde “Bescht Zoossis”, waarvan men het hele jaar door kan genieten.

A typical Luxembourg open sandwich, the “Hameschmier” consists of cooked or smoked ham served on a large slice of bread with “Rose” butter.r. Het typische Luxemburgse tussendoortje: De “Hameschmier”. Een mooie snee gerookte ham “Marque nationale” op een dikke boterham die met boter van het kwaliteitsmerk “Rose” besmeerd is. Eenvoudig en lekker.

www.foodmap.lu

The Luxembourg Moselle – Between epicure and savoirfaire, a unique microcosm for unique wines

De vallei van de Moezel: Een uniek microkosmos tussen levensgenot en knowhow voor unieke wijnen.

www.foodmap.lu

In vino qualitas

30

Wines and crémants

De wijnen en mousserende wijnen

In vino qualitas

In vino qualitas

Wines and crémants

De wijnen en mousserende wijnen

It is no coincidence that the valley of the Moselle is one of Luxembourg’s major tourist attractions. The mild climate (typically one or two degrees above the country average) and the spectacular beauty of the hilly vineyards at whose feet the Moselle ambles, gives the region its quite unique character. Moreover the Moselle valley fulfills all the right conditions allowing vintners to grow excellent wines which are appreciated far beyond the borders of our tiny country. Nine different grape varieties are grown: Riesling, Pinot noir, Pinot blanc, Pinot gris, Gewürz­ traminer, Auxerrois, Rivaner, Elbling and Chardonnay. While the limestone soils of the area around Grevenmacher make for fine and vivacious wines, the keuper and marl soils around Remich give the wines a more opulent character. Furthermore, Luxembourg’s vintners have in the last decades acquired an impressive mastery in the manufacture of sparkling wines and crémants (www.vins-cremants.lu).

Het is niet toevallig dat de Moezelvallei, de enige regio van het Groothertogdom waar men wijn teelt, een van de voornaamste toeristische bestemmingen is van het land. Een gunstig klimaat (één à twee graden Celsius meer dan het nationale gemiddelde) en ook de adembenemende schoonheid van de indrukwekkende wijnrankvelden langs de Moezel, maakt deze plaats uniek. Het dal vervult ook alle wensen van de wijnboeren voor de productie van uitstekende wijnen. Men telt negen belangrijke druivensoorten- Riesling, Pinot noir, Pinot blanc, Pinot gris, Gewürztraminer, Auxerrois, Rivaner, Elbling en de Chardonnay. Eersteklas, elegante wijnen zijn afkomstig van wijngaarden geplant op de kalkachtige rotsen van het kanton Grevenmacher. De wijnen afkomstig van het kanton Remich zijn rijker en weeldiger door de kleiachtige gronden. Daarbovenop hebben de Luxemburgse wijnboeren in de laatste tien jaren een magistrale bekwaamheid bereikt bij het vervaardigen van mousserende wijnen en schuimwijnen. Deze wijnen worden krijgen steeds meer naamsbekendheid buiten Luxemburg en worden dan ook veelvuldig geëxporteerd. (www.vins-cremants.lu )

Over the course of the centuries Luxembourg’s vintners have firmed down their craft in tradition, yet they are nevertheless open to technical innovation and the latest oenological methods. Thus they manage the perfect symbiosis between ancient and modern and can therefore extract the full potential from their grapes. The results speak for themselves; year on year they garner numerous prizes and medals at international competitions.

Ook al is hun lokale knowhow en hun enthousiasme in een eeuwenoude traditie verankerd, zijn de Luxemburgse wijnboeren natuurlijk wel op de hoogte van de vernieuwde technieken en van de recentste vinificatiemethoden. Zo kunnen ze beter hun potentieel benutten om tot een perfecte symbiose te komen tussen het moderne en de traditie. De resultaten toetsen zich aan de hoogste verwachtingen als men naar de behaalde successen kijkt op de vele internationale wedstrijden.

31

Wines and crémants

De wijnen en mousserende wijnen

Much to the delight of vintners who love sharing the fruit of their labour, wine tastings -whether in private or in business circlesare increasingly popular. For a number of years now the “Wine tasting with friends” initiative gives individuals the opportunity of visiting wineries.

De nieuwsgierigheid van de consument neemt steeds meer toe en wijnproeverijen worden steeds geliefder. Met vreugde en enthousiasme delen de wijnboeren de vruchten van hun inspanningenSinds enkele jaren geeft het initiatief “Wine tasting with friends” de mogelijkheid aan particulieren om wijnkelders aan de Moezel te bezoeken. Deze ontvangen de fijnproevers en nieuwsgierigen in hun kelders en domeinen en organiseren proeverijen met een persoonlijke tint.

Wine tasting with friends

www.winetasting.lu

www.winetasting.lu

32

Wines and crémants

De wijnen en mousserende wijnen

Crémant de Luxembourg

Luxembourg Crémants

De crémants van Luxemburg

The term “Luxembourg Crémant” was coined in 1991. Thanks to their fresh, fine and vivid character these sparkling wines made according to the traditional method of secondary fermentation in the bottle have enjoyed massive success, evidenced by the multitude of medals they win in international competitions. Crémants are a perfect accompaniment to every course of a festive meal.

De benaming “Crémant de Luxembourg” bestaat sinds 1991. Dankzij zijn frisheid, zijn finesse en zijn levendigheid, kent de Luxemburgse crémant een weergaloos succes en behaalt elk jaar prijzen bij internationale wedstrijden. De Crémant is een de top aan kwaliteit in de traditionele methode. Hij kan bij elk onderdeel van het menu geschonken worden.

Wines and crémants

33

De wijnen en mousserende wijnen

Speciality / Specialiteit

“Friture de la Moselle”

De visfrituur aan de Mœzel

is a typical dish of the Moselle region: Small fish - a little larger than whitebait - deep fried and eaten whole. After a pleasant Sunday afternoon stroll through the vineyards, one should seek out a typical Moselle restaurant. Don’t look at the menu for long. Order “Friture”. And don’t forget, fish should swim; so study the wine list. Fish should swim first in water, then in hot fat, and lastly in good wine. A first class Riesling is the best.

Een typisch gerecht uit de regio bestaat uit een frituur van kleine zoetwatervissen geserveerd met een glas Riesling. Dit gerecht wordt zo op prijs gesteld dat op zondagen de restaurants vollopen met Luxemburgers uit het hele land, maar ook mettoeristen. Culinair genieten vooral na een lange wandeling langs de wijngaarden!

Thanks to modern oenological techniques and the vintners mastery of his craft, speciality wines such as late harvests, straw or ice wines, are a further successful addition to the repertoire of local production. With “late harvest wines” the vintner pushes the harvesting date as far as possible as it improves the grapes’ sugar content. For the so-called “straw wine”, mature and healthy grapes are laid out on a grill (formerly on straw, hence the name) to allow them to dry slowly. “Ice wine”, however, demands that the grape be left on the vine right into winter, protected by nets from birds. Harvesting must be done at a maximum temperature of -7ºC, which usually implies a night-time harvest, and the still frozen solid grapes must immediately be pressed out. All of these cases produce an elitist and ultimately rare wine of the highest quality.

De wijnspecialiteiten – de late wijnoogsten, de strowijnen en de ijswijnen, zijn een geslaagde toevoeging aan de lokale productie, dankzij de nieuwe vinificatiemethoden en een kennis van meesters. De late oogsten ontstaan door een zeer late pluk, verschillend van tijdstip voor elke druivensoort. De strowijn vereist gezonde, volkomen rijpe druiven die op traliewerk gelegd worden (vroeger stro) om geleidelijk te drogen. Wat de ijswijn betreft, daar wordt verondersteld dat de druiven aan de stok bevriezen bij een temperatuur van gelijk of minder dan -7°C. Deze oogst gebeurt dus in de winter en ‘s nachts voor een zeer elitaire en kleine productie.

www.foodmap.lu

Milk products from Luxembourg are of the highest quality and variety. Small wonder, they come from the “green heart of Europe”.

De Luxemburgse melkproducten onderscheiden zich door hun kwaliteit en hun diversiteit, wat niet verwonderlijk is voor het groene hart van Europa.

www.foodmap.lu

White Gold Het witte goud

36

Milk products

De melkproducten

White Gold

Het witte goud

Milk products

De melkproducten

Luxembourg, the “green heart of Europe” is well-known for its lush forests, fields and meadows. It’s always surprising that - just a stone’s throw outside the capital and just yards away from the world’s densest motorway network - you can suddenly find yourself surrounded by cows and other farm animals, a true luxury and a sign of top-notch quality of Life. Hardly surprising then, that Luxembourg’s milk products should be so distinguished in terms of quality and variety. The offer is rich and is subject to the highest standard quality controls, viz. the oldest local brand, “Rose” butter, protected since 1932 and practically a Luxembourg institution since nearly a century.

Luxemburg, het groene hart van Europa, is bekend om zijn beboste oppervlakten en zijn open weidevelden en weilanden. Het is steeds weer een verassing om op korte afstand van de hoofdstad en de andere grote stadscentra, slechts op een steenworp van de drukke verkeersaders verwijderd, zich midden op het platteland te bevinden, waar men koeien en ander vee tegenkomt. Dit betekent pure luxe in termen van levenskwaliteit. Niet verwonderlijk dat de Luxemburgse melkproducten zich onderscheiden door hun kwaliteit en diversiteit. Het aanbod is overvloedig en streng gecontroleerd, soms zelfs door een “Marque nationale”, zoals sinds 1932 voor de fameuze roomboter “Marque Rose”, de oudste onder de marques nationales. Deze boter is een ware autoriteit in Luxemburg sinds de vorige eeuw.

More and more so-called “bio” milk products - made according to biological, organic farming methods are sold in supermarkets. These products have gradually been gaining a loyal following.

Meer en meer aanwezig in de supermarkt, kennen de biologische melkproducten een snelle groei in het Groothertogdom. Ze worden geproduceerd uit melk van koeien die gefokt zijn volgens de regels van de biologische landbouw. Sinds enkele jaren kennen deze producten en groeiend succes bij een steeds trouwere klantenkring.

Speciality / Specialiteit

The Luxembourg cheese platter

De kaasplank

Luxembourg’s cheese varieties form an appetising cheese platter, a perfect mirror of the country’s wealth of produce. Made of cows milk, “Fentange Mozzarella” is a lovely starter, and represents a successful marriage between local crafts and typically Italian tradition, no doubt due to the Italian immigration wave around the middle of the last century. Then there’s “Hëpperdanger”, an organic raw milk cheese, followed by the “Berdorfer” farm cheese and the “Roude Bouf” from the same farm. A succulent “Dottësch Farm sheep cheese”, and finally a “bio goat cheese from the Baltes Farm” close off this cheesy Tour de Luxembourg.

Met de verschillende in Luxemburg geproduceerde kazen, kan men een lekker kaasplankje samenstellen die de rijkdom van het land weerspiegelt. Onder de kazen uit koemelk is er o.a. de Mozzarella uit Fentange, als aperitiefhapje kenmerkend van de Luxemburgse knowhow en de typische Italiaanse traditie, en voortkomend uit een massale immigratie uit Italië in de vorige eeuw. Dan is er de smaakvolle Hëpperdanger, een biologische kaas gemaakt van rauwe melk. Verder een Berdorfer landkaas of een Roude Bouf, die zachter en romiger is maar toch uit dezelfde boerderij komt. Gevolgd door een heerlijke geitekaas van de Dottëschboerderij en om af te sluiten een geitekaas van de biologische boerderij Baltes. Een smaakvolle reis over het hele land tot groot genoegen van de consument.

Milk products

37

De melkproducten

Speciality / Specialiteit

“Kachkéis”, or cooked cheese

“Kachkéis”, of gekookte kaas

If there is one typical cheese from Luxembourg, it surely must be “Kachkéis”, which has a certain similarity to the French cancoillote from the Franche-Comté region. Just like its French pendant, this extremely runny cheese speciality is made of skimmed cow’s curd, a natural and healthy product with very low fat, which is eaten cold spread on a slice of bread, or poured hot over potatoes and meat delicatessen. Luxembourgers often eat Kachkéis for breakfast spread on bread with a thin layer of mustard.

Als er een typische lokale kaasspecialiteit bestaat, dan is het de “Kachkéis” of de gekookte kaas. Net als zijn verre neef uit de Franche-Comté , wordt deze half. vloeibare kaas gemaakt uit wrongel van magere koemelk. Het is een natuurlijk en gezond product, met een laag vetgehalte, die men koud op de boterham smeert of opgewarmd op de aardappelen of zelfs op fijne vleeswaren giet. In Luxemburg worden de boterhammen met Kachkéis én mosterd dikwijls bij het ontbijt gegeten.

LUXLAIT - EKABE Two local dairies have managed to survive through difficult times by growing on an industrial scale. These are EKABE (established 1935 and taken over in 1989 by Lactalis, Europe’s dairy market leader), and LUXLAIT whose origins go back to 1894. Both companies clearly dominate the local market, their products such as yoghurt, milk (and other milky drinks), cream, cheese and ice cream are available across the country in many outlets. The new milk information centre in Roost near Mersch is -frankly- revolutionary. This “Vitarium”, educates on the subjects of nature, food, body and health in 45 stations. (www.vitarium.lu)

Twee zuivelfabrieken in het land hebben zich kunnen handhaven in de tijd van zware crisissen, en zijn zelfs uitgegroeid tot grote bedrijven. Het gaat om EKABE, gesticht in 1935 en opgekocht in 1989 door Lactalis, Europese leider in de melkindustrie, en LUXLAIT, waarvan de oorsprong teruggaat tot in de jaren 1894. Deze twee maatschappijen domineren duidelijk de inlandse markt en bieden, tot groot genoegen van de fijnproevers in alle supermarkten van het land smaakvolle producten aan; zoals yoghurt, melkdranken, slagroom, zure room, kazen en roomijs. Nieuw is het pedagogisch centrum rond de melk en melkproducten dat onlangs zijn deuren opende bij de fabriek van LUXLAIT in Roost dichtbij Mersch. Dit zogenaamde Vitarium laat iedereen, van welke leeftijd ook, op een frisse en speelse wijze kennismaken met de natuur, de voeding, het lichaam en de gezondheid door middel van een traject met 45 interactieve stations. (www.vitarium.lu)

www.foodmap.lu

Luxembourg delicatessen hold unsuspected treasures derived from a constantly adapted culinary tradition.

Fijne Luxemburgse delicatessen toveren ongekende schatten uit het culinaire erfgoed.

www.foodmap.lu

Finest delicatessen Fijne delicatessen

40

Invaluable gastronomic support

Onschatbare ondersteuning voor de gastronomie

Finest delicatessen

Fijne delicatessen

Invaluable gastronomic support

Onschatbare ondersteuning voor de gastronomie

Owing to its lush farming industry so close to nature, but also thanks to its traditional recipes, and especially because of its drive for authenticity and transparency, the Grand Duchy produces a host of fine food ingredients of the highest quality, which harmoniously blend into most every dish.

Het Groothertogdom bezit door zijn rijke en voor de natuur respectvolle landbouw, zijn interesse voor oude, maar toch actuele recepten, maar vooral door zijn gevoel voor authenticiteit , een groot gamma van fijne delicatessen, van een uiterst goede kwaliteit, die een perfecte harmonische aanvulling zijn bij de creatie van elk gerecht.

Take mustard for example. It comes in several variations on the theme: mild, strong, and “à l’ancienne”, the old-fashioned way. Mustard is a “must have” accompaniment to sausages such as the traditional Mettwurscht or Lëtzebuerger Grillwurscht without which no country fair can exist. Or take its “cousin” mayonnaise, a muchbeloved delicacy in Luxembourg and one that befriends many a local dish. Over and above a number of wine and fruit vinegars more and more food oils are coming to market, in particular vegetable oils made from locallygrown seeds such as rape, hemp, lin, poppy, sunflower or camelina (false flax).

Zo kenmerkt zich de groothertogelijke mosterd door zijn milde smaak. Men vindt ze ook in een sterkere versie en “à l’ancienne”. Zeer geliefd, is ze onvermijdelijke garnituur bij de Mettwurscht of de Lëtzebuerger Grillwurscht, welke verkocht worden tijdens vele volksfeesten. Ook de Luxemburgse mayonaise past bij talloze recepten die door de plaatselijke bevolking worden geapprecieerd. Behalve azijn, vindt men op de markt meer en meer verschillende soorten oliën. Zo bieden vele producenten verschillende kwalitatieve plantaardige oliën aan, vervaardigd uit ter plaatse gekweekte granen (koolzaad, lijnzaad, papaver, zonnebloem, vlasdotter...)

Astounding is also the plethora of locally-grown herbs and even teas. More than 500 different herbs grow in the herb garden at Winseler in the Upper-Sûre nature park.

Het hele scala van aromatische kruiden voor de keuken en kruidentheeën is zeer ruim. De kruidentuin in het natuurpark van de Boven-Sûre te Winseler telt meer dan vijfhonderd verschillende planten.

Invaluable gastronomic support

Onschatbare ondersteuning voor de gastronomie

Speciality / Specialiteiten Among the numerous patissiers of Luxembourg - several of whom enjoy an excellent international renown - each has their own speciality. Truffles, marzipan, candied maroons, or the chocolates locally referred to as “Knippercher” adorn their windows. Many a patisserie -as well as a number of local farmers- also sell their own jams and marmalades such as the famous “Quetsch” (prunes) jam. These must contain a minimum of 60% fruit.

Talrijk zijn de banketbakkers, sommigen zelfs van internationale roem, die zich helemaal wijden aan het vervaardigen van suikerwaren. Ieder heeft zijn specialiteit en naar gelang het seizoen, liggen de uitstalramen vol met truffels, marsepein, gekonfijte kastanjes, chocoladebonbons, alles onder de noemer “Knippercher”. Vele van deze banketbakkers bieden, naar het voorbeeld van landbouwers en lokale initiatieven, naar oude recepten geproduceerde jam en confituren aan. Dit is het geval voor de fameuze kwetsenjam. Deze kleine geneugten moeten minstens 60% fruit bevatten.

41

42

Invaluable gastronomic support

Onschatbare ondersteuning voor de gastronomie

Téi vum Séi

“Téi vum Séi” - Herbal teas from the lake

“Téi vum Séi” de kruidentheeën van het meer

All natural herbs that grow pesticide- and fertiliser free in the region of the Upper-Sûre natural park are covered by this name. Using a manual process, the Winseler tea factory turns these herbs into teas (e.g. nettle, elderberry, chamomile, mint, marigold, and lemon balm).

Alle natuurlijke kruiden, die zonder bestrijdingsmiddelen of toevoeging van chemische bemesting, op de gronden van het natuurpark van de Boven-Sûre groeien, krijgen deze benaming. De verwerking van deze kruiden (brand­ netel, vlier, kamille, munt, goudsbloem, citroenmelisse...) tot kruidentheeën gebeurt op ambachtelijke wijze in het theebedrijf te Winseler. Men kan zo een maaltijd op een gezonde manier afsluiten.

Honey / Honig Honey has always enjoyed a special place among Luxembourg’s culinary delights. The “Marque Nationale” label vouches for its quality and origin since 1973. Beyond producing honey, bees play an important role in the fertilisation of both crops and wild plants, making bee-keeping a really important element in nature conservation.

Traditioneel neemt honing een belangrijke plaats in bij de culinaire pleziertjes in het Groothertogdom. Sinds 1973 staat het keurmerk “Marque nationale” garant voor de kwaliteit en oorsprong van het product. De bijen spelen trouwens een belangrijke rol in de bestuiving van gekweekte en wilde planten. Het behoud van een welvarende bijenteelt is dus een belangrijk element bij de bescherming van de natuur.

Invaluable gastronomic support

Onschatbare ondersteuning voor de gastronomie

43

Bamkuch

“Bamkuch” - Tree cake

“Bamkuch” gebak aan het spit

In Luxembourg, there can be no wedding, no first communion, no baptism without the delicious and spectacular “tree cake”. This traditional cake is made in layers on a horizontal spit, but it is served in the vertical -like a tree trunk- hence its name. The cake contains many thin layers of rum-flavoured dough, each layer baked in turn. Once all the layers are done, the cake is coated in a sugar or caramel glaze which keeps its soft consistency under wraps. The world’s tallest tree cake - listed in the Guinness book of records - was made in 1983 on the occasion of the 100-year celebrations of Luxembourg’s fire service. It was 15 meters high!

In het Groothertogdom kan men zich geen huwelijk-, communie- of doopfeest voorstellen zonder een lekkere en spectaculaire Bamkuch. Dit traditioneel Luxemburgs gebak wordt vervaardigd op een horizontaal spit en wordt vertikaal geserveerd zoals een boomstronk. Vandaar de naam, die letterlijk “boomgebak” betekent. Hij bestaat uit vele dunne, met rum gearomatiseerde lagen deeg, die één voor één langzaamaan gebakken worden. Eenmaal gebakken, wordt het gebak geglaceerd of gecarameliseerd waardoor de zachte consistentie bewaard wordt. Volgens het Guinness Book of Records werd in 1983 de hoogste Bamkuch ter wereld gemaakt. Hij mat 15m en werd gebakken ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de federatie van de Luxemburgse brandweerlui.

Served as jam, on a tarte, eaten fresh, or drunk as a liquor, prunes (= Quetschen) really are the fruit of Luxembourg’s autumn. In confituur of in een taart verwerkt, puur of omgezet als brandewijn, blijft de kwets zonder weerga het fruit van de Luxemburgse herfst.

www.foodmap.lu

Schnaps and Liquor another rich tradition whose renown reaches far beyond Luxembourg’s borders.

Brandewijn of likeuren een andere, rijke traditie die ruim over de grenzen bekend is.

www.foodmap.lu

Good spirits  De geestrijke wateren

46

Liquors and fine brandies

Likeuren en brandewijnen

Good spirits

De geestrijke wateren

Liquors and fine brandies

Likeuren en brandewijnen

The Grand Duchy’s flora brings about yet another speciality; Luxembourg’s “eaux-de-vie” or noble brandies are as varied as the plants and flowers themselves that produce these delights, and as varied the drinkers’ tastes. So numerous are the small distilleries throughout the country that not only do they cater for every taste, but also that a national label was deemed necessary. Introduced in 1985 this quality label warrants a Luxembourg origin and forbids any mixing with non-local brandies.

Het plantenrijk in het Groothertogdom levert nog een andere specialiteit op. Evenveel veelzijdig als er fruit en planten bestaan, maar vooral veelzijdig in smaak. Door het groot aantal ambachtelijke stokerijen in het hele land, is er voor elk wat wils, maar was ook het invoeren van een keurmerk noodzakelijk. Deze werd in het leven geroepen in 1985. Het liet niet alleen geen enkele aanleng of vermenging toe met andere niet inlandse brandewijnen, maar werd een garantie voor de Luxemburgse oorsprong en voor de natuurlijke gisting van de producten.

Orchards characterize Luxembourg’s landscape and inspire brandies in every village which has a distillery. Every region has a speciality, its very own favourite distillation, whether it be apple, pear, prune, ... or one of many natural products derived from a sheer endless list of natural produce. The Drëpp, the local name for brandies, is much liked [and consumed!] in many an old-fashioned local.

De Luxemburgse boomgaarden zijn op vele manieren een treffend symbool. Ze bepalen het landschap en inspireren alle dorpen waar gedistilleerd wordt tot een “eigen brouwsel”. Elke regio heeft haar specialiteit, haar geliefde brandewijn, of ze nu gemaakt worden van peren, appels of mirabellen, de lijst is lang. Heel het jaar door is de consumptie ervan aan de bar van oude cafeetjes nog veel voorkomend. De lokale “Drëpp” wordt hoog in het vaandel gedragen bij de fervente aanhangers.

Speciality / Specialiteiten

Vineyard spirits

De geesten van de wijngaarden

Distilled from the leftover grapes after they’ve been pressed, “Eau-de-vie de Marc” - aka Trester - is perhaps the best-known of wine brandies. It needs to mellow in oak vats for a couple of years. Were you aware that there is also a grape brandy, which is made from grape juice? Wine brandies -made by distilling wine- also need a few years maturing in oak casks. As an important element of wine production the yeast gradually takes up wonderful aromas which the distiller turns into a lie-de-vin. Grape liqueur - on the other hand - is what you get when you macerate grapes in eau-de-vie. A typical Moselle sweetness.

Men kent natuurlijk de “eau de vie de marc” die ontstaat een distillaat van de droesem van de druiven (wat rest van de druiven na de pers) wat dan enkele jaren op eikenhouten vaten rijpt. Maar kent u ook de “eaux de vie de raisins” waarbij de hele sappige vruchten op meesterlijke wijze worden gedistilleerd? Er zijn ook de “eaux de vie de vin”, ontstaan door het distilleren van wijnen van de Moezel­ hellingen en een jarenlange rijping op fusten. En dan nog de “lie-de-vie” (Waïnheffen). Essentieel bij de wijnbereiding, verwerft ze langzaam een prachtig aroma die de stoker opvangt. De “liqueur de raisin” komt voort van een maceratie van fruit in brandewijn. Een zoetigheidje uit de Moezelstreek...

47

Liquors and fine brandies

Likeuren en brandewijnen

The production of liqueurs requires a great deal of work. Under the seal of secrecy, the recipes of some specialist liqueurs has been passed on for generations. In the Middle Ages, production was a privilege of abbeys, monasteries and castles, concocting elixirs based on herbs grown in their gardens. Apothecaries and herbalists have developed these into proper “medicines”. It’s only since the 1960s that the term “elixir” is no longer used for non-pharmaceutical products. The word has thus disappeared from the labels, but not from the heads and minds of people. Many a Luxembourger swears to the beneficial effects of a herb brandy after a lavish meal.

De productie van likeuren is arbeidsintensief. Er zijn likeuren die zich onderscheiden door hun typische eigenschappen en waarvan het familierecept in alle geheim van generatie tot generatie doorgegeven wordt. In de middeleeuwen waren ze een voorrecht van kasteelheren, abdijen en kloosters die hun elixir maakten met de kruiden uit hun tuinen. Apothekers en drogisten verfijnden deze later tot regelrechte “medicijnen”. Het is pas in het jaar 1960 dat de benaming “elixir” niet meer toegestaan is voor niet-farmaceutische producten. De benaming verdween dus van de etiketten maar bleef wel in het collectief geheugen hangen. Er is nog altijd meer dan één Luxemburger die beweert dat hij zich beter voelt na een uitgebreide maaltijd nadat hij van één bepaald digestief gedronken heeft.

Speciality / Specialiteiten

Some spirited specialities of the Grand Duchy Cassero is the best-known liqueur of Beaufort Castle, still today made from blackcurrants in an entirely manual process without artificial colourants. Mixed with white wine it produces a wonderful “Kir”, or use crémant to make a “Kir Royal”. Many an amateur insists that Buff -  made from macerated plants according to a jealously guarded recipe - should follow every meal as it helps digestion.

Enkele geestrijke specialiteiten uit het Groothertogdom Afkomstig van het kasteel van Beaufort is de Cassero de bekendste. Gemaakt van zwarte bessen bevat hij geen enkele kunstmatige toevoeging. Waarom hem niet gebruiken bij het maken van een Kir door hem te mengen met witte wijn of bij een Kir royal met schuimwijn? Wat de “Buff” betreft, een aftreksel van planten met een goed bewaard fabricatiegeheim, bestaat er een resem liefhebbers die zich geen rijke maaltijd kunnen indenken zonder als afsluiter een klein glaasje van deze likeur.

www.foodmap.lu

www.foodmap.lu With this interactive map, you can get in touch with the producer of your choice. Click through to their web site and discover both the producer and his products starting either from a category or from a point on the map. Door deze interactieve kaart kunt u rechtstreeks in contact komen met de door u gekozen producent. Met een klik op de webpagina krijgt u een schat aan informatie over de producent of over het gekozen product. Het volstaat een categorie of een geografisch punt te kiezen. Moderne technologie in dienst van de streekproducten…

Impressum Publisher: Office National du Tourisme du Grand-Duché de Luxembourg, 2011 Texts: Romina Calò English translation: Dory Dunkel, Serge Moes Dutch translation: Anne Marie Hill-Drieskens, Annette Declerck-Gaspardam Photography: Boshua Photos: p. 2 - 3, 32 Andrés Lejona / p. 5 Parc Naturel de l’Our / p. 5, 42 Miselerland / p. 8 Raymond Clement / p. 9 Domaine Thermal de Mondorf / p. 14 Office Régional du tourisme, Ardennes Luxembourgeoises / p. 15, 18 Office National du Tourisme / p. 24 Chambre de l’Agriculture / p. 26 René Meyer / p. 5, 28, 29 - 30, 31, 32 Commission de Promotion des Vins & Crémants de Luxembourg / p. 33 Carlo Rinnen Graphical concept: a | part Luxembourg