KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG VMBOB VMBOK
Plaats BRIN nummer BRIN nummer Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling
: : : : : :
Leeuwarden 20DL|03|VMBOB 20DL|03|VMBOK 283523 28 - 30 april 2015 30 juni 2015
Pagina 2 van 13
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 28 en 30 april 2015 een onderzoek uitgevoerd op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden, afdelingen vmbo basis en kader, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdelingen en over de naleving van wet- en regelgeving. Daarmee geldt dit onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De afdelingen zijn betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag 2015. In dit onderzoek verzamelen wij informatie over een aantal aspecten. Deze aspecten hebben naast de kernindicatoren betrekking op aspecten van het schoolklimaat, de loopbaanoriëntatie en –begeleiding (LOB) en de maatschappelijke stage. Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. De verzamelde informatie gebruiken wij bovendien voor rapportage over de kwaliteit van het stelsel in het Onderwijsverslag 2015. Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over een aantal thema’s waarover we in het Onderwijsverslag 2015 zullen rapporteren, te weten de loopbaanoriëntatie en loopbaanbegeleiding (LOB) en de positie van de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs (onderdeel van burgerschapsvorming). Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden is een vmboschool die sinds drie jaar de volledige opleidingen basis en kader aanbiedt. De school heeft 567 leerlingen. Toezichthistorie De afdeling vmbo-b van Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden heeft sinds 2009 een basis toezichtarrangement. Voor vmbo-k geldt dat het basisarrangement sinds december 2012 van kracht is. Daarvoor is de school enige tijd zwak geweest. Het verbetertraject dat gestart is om weer een basisarrangement te krijgen heeft een cultuuromslag teweeg gebracht. Het team kijkt steeds weer kritisch naar de eigen resultaten en heeft de ambitie goede opbrengsten te realiseren.
Pagina 3 van 13
Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. In het onderzoek is ook een aantal indicatoren uit het aanvullende kader onderzocht waarmee we de sociale kwaliteit in beeld brengen. Daarnaast zijn in overleg met de school indicatoren over het aanbod met betrekking tot taal en rekenen toegevoegd (3.4 en 3.5), een indicator over de leerlingzorg (11.1)en indicatoren over professionele ruimte van leraren (14.2, 14.4, 14.5). Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: • Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. • • •
• •
•
Het leerlingvolgsysteem is ingezien. In aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd. De incidentenregistratie is ingezien. Onder de leerlingen is een digitale vragenlijst uitgezet waarin leerlingen bevraagd zijn naar hun oordeel over het schoolklimaat en de schoolveiligheid. Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, leraren, zorgcoördinatoren, taal- en rekencoördinatoren, de decaan en loopbaancoödinatoren van de afdelingen, leerlingen. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en de beleidsadviseur kwaliteit van Piter Jelles.
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven.
Pagina 4 van 13
2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden, afdelingen basis en kader, hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden, afdelingen basis en kader is als volgt. Op basis van het onderzoek kennen wij aan Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden, afdelingen basis en kader het basisarrangement toe omdat zowel de opbrengsten alsook de kwaliteit van het onderwijsproces op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau is. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld.
Pagina 5 van 13
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden, afdelingen basis en kader. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen Beeld Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden is een school met een enthousiast docententeam dat gemotiveerd is het onderwijs steeds te blijven ontwikkelen. Het organiseren van stages en projecten op maat in het bedrijfsleven en bij instellingen is daarvan een voorbeeld. De opbrengsten van de school zijn voldoende tot goed. Het onderwijsproces is van voldoende kwaliteit, maar we zijn kritisch over onderdelen van de aangetroffen leskwaliteit. Een behoorlijk deel van het team is recent gestart op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden of in het onderwijs en dat maakt dat de basiskwaliteit van de lessen aandacht nodig heeft. Die krijgt het nu niet altijd, vanwege de wens om vooruit te kijken en het onderwijs door te ontwikkelen. De aandacht van de schoolleiding en het docententeam zou allereerst uit moeten gaan naar het naleven van de schoolregels, zodat meer rust in de school ontstaat en er beter lesgegeven kan worden. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke oordelen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Sommige nummers zijn rood. Dit betekent dat zij tot het zogenaamde kernkader behoren. De blauw genummerde indicatoren (aanvullend kader) zijn indicatoren die de inspectie aan een onderzoek kan toevoegen om de kwaliteit van de betreffende indicator te beoordelen en de groen genummerde indicatoren (verdiepend kader) zijn indicatoren die de inspectie bijvoorbeeld bij een themaonderzoek wil beoordelen. De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is.
Pagina 6 van 13
Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ‘ja’ of ‘nee’. 20DL|03|VMBOB - VMBOB De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden
1
2
3
4
1.1
De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht.
•
1.2.1
De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-b.
•
1.3.1
De leerlingen van de opleiding vmbo-b behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht.
•
1.4.1
Bij de opleiding vmbo-b zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
5
•
20DL|03|VMBOK - VMBOK De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden
1
2
3
1.1
De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht.
1.2.2
De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-k.
•
1.3.2
De leerlingen van de opleiding vmbo-k behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht.
•
1.4.2
Bij de opleiding vmbo-k zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
•
De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau 2.1
De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau.
4
5
•
1
2
3
4
5
•
Pagina 7 van 13
De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving
1
2
3
3.4
De school heeft een aanbod voor de referentieniveaus taal dat past bij alle leerlingen.
•
3.5
De school heeft een aanbod voor de referentieniveaus rekenen dat past bij alle leerlingen.
•
De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 4.3
1
2
1
2
3
5.1
De leraren bevorderen door hun handelen de verwerving van sociale en maatschappelijke competenties van leerlingen.
•
5.2
De school en haar omgeving vormen een gezamenlijke pedagogische gemeenschap.
•
5.3
De school vormt een sociaal veilige gemeenschap.
•
5.4
De school ondersteunt de leerlingen en de ouders/verzorgers bij de keuzes tijdens de schoolloopbaan.
•
5.5
De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur.
•
Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling
1
2
3
7.1
De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw.
•
7.2
De leraar geeft een begrijpelijke uitleg.
•
7.3
De leerlingen zijn actief betrokken.
•
7.4
De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces.
•
De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen
1
2
8.2
De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen.
•
8.3
De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen.
•
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben (basisondersteuning). (De school bestrijdt effectief achterstanden) 9.1
De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen.
4
•
De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd.
Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming
3
4
1
2
4
4
3
4
3
4
•
Pagina 8 van 13
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben (basisondersteuning). (De school bestrijdt effectief achterstanden)
1
2
3
9.2
De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen.
•
9.4
De school voert de ondersteuning planmatig uit.
•
De school draagt bij aan een adequate overgang van (zorg)leerlingen van aanleverende en naar vervolgscholen en vervult haar rol in de zorgketen 11.1
1
2
3
De school zorgt voor een adequate overgang van zorgleerlingen die van andere scholen komen.
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten
4
4
•
1
2
3
4
12.1
De school evalueert systematisch de opbrengsten.
•
12.2
De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten.
•
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces
1
2
3
13.1
De school evalueert systematisch het onderwijsproces.
•
13.2
De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces.
•
13.3
De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces.
13.4
De school bewaakt de kwaliteit van de sociale veiligheid.
•
13.5
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijs van de sociale en maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen.
•
De schoolleiding zorgt dat leraren kunnen presteren en zich ontwikkelen conform de visie van de school 14.2
De schoolleiding zorgt voor draagvlak bij leraren voor de schooleigen visie en de daarvan afgeleide ambities en verbeterdoelen.
14.4
De schoolleiding stuurt leraren(teams) aan om het onderwijsproces zelf vorm te geven passend bij de ambities van de school.
14.5
De schoolleiding verantwoordt zich intern over de gerealiseerde onderwijskwaliteit.
•
1
2
3
4
•
• •
Nalevingsindicatoren 2013 N1
4
ja nee
Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a).
•
Pagina 9 van 13
Nalevingsindicatoren 2013
ja nee
N2
Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO).
•
N4
Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31).
•
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces, leerlingbegeleiding, kwaliteitszorg en leraarschap, LOB en sociaal klimaat. Opbrengsten op orde Opbrengstgericht werken is op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden gemeengoed en dat is terug te zien in de stabiel voldoende opbrengsten van beide afdelingen. Wij beoordelen deze dan ook als voldoende tot goed. Een van de oorzaken van het systematische opbrengstgericht werken is de sturing hierop van de schoolleiding. De schoolleiding levert elk jaar een analyse van de examenresultaten aan alle secties. Op grond hiervan evalueren de secties hun leerstofaanbod en -planning en doen zij indien nodig aanpassingen. De secties betrekken deze opbrengstenanalyse ook in het sectieverbeterplan dat zij elk jaar schrijven. In dit verbeterplan omschrijven ze hun ambities en doelen met betrekking tot de ontwikkeling van het vak. Een tweede oorzaak van de goede opbrengsten is het feit dat de toetsing in alle jaarlagen uniformer van aanpak is geworden dankzij een training die alle docenten gevolgd hebben. Ten derde is, volgens de school, de cultuur ambitieuzer geworden de afgelopen jaren. Docenten hebben de wil om hun resultaten steeds weer te verbeteren en deze houding heeft zijn weerslag op de leerlingen. Steeds vaker zijn leerlingen bijvoorbeeld voor rekenen niet meer tevreden met een zes, maar willen zij een acht scoren. Onderwijsproces heeft aandacht nodig De basiskwaliteit van het onderwijsproces op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden beoordelen wij als voldoende. Om deze basiskwaliteit te blijven waarmaken is echter aandacht nodig voor verschillende onderdelen van het pedagogisch-didactisch handelen. Wij hebben geconstateerd dat niet alle docenten sterk pedagogisch leiderschap vertonen in hun lessen. Dit leidt tot
Pagina 10 van 13
bovenmatig veel verwijderingen van leerlingen uit de les, vaak zonder dat daar voor de leerlingen consequenties aan vastzitten. Bij het creëren van een sterk pedagogisch klimaat, moeten docenten in de eerste plaats als team optreden waar het gaat om het naleven van de leefregels van de school. Dit is nu niet het geval en zo komt het voor dat leerlingen zich in de ene les wel aan de leefregels moeten houden en in de andere les niet. Naast de pedagogische randvoorwaarden zien wij twee tekortkomingen in de lespraktijk. De actieve betrokkenheid van leerlingen is in teveel lessen onvoldoende, evenals de feedback die leerlingen in de lessen krijgen op hun leren. Te vaak zagen wij dat leerlingen weinig taakgericht waren en dat de leraar hen niet wist te activeren door bijvoorbeeld uitdagende vragen te stellen of te varieren in werkvormen. Als er in de lessen feedback gegeven werd aan leerlingen was dat nauwelijks gericht op vooruitgang en dus te weinig effectief. Leerlingbegeleiding en -ondersteuning voldoende tot goed Een sterk punt van de leerlingondersteuning op Ynsicht is het nauwe contact met externe partners. Een voorbeeld hiervan zijn de jongerenwerkers die in de school een werkplek hebben. Het goede contact maakt dat leerlingen in beeld zijn en ook buiten school snel geholpen worden wanneer dat nodig is. Het handelingsgericht werken in de lessen heeft echter nog aandacht nodig. De ondersteuning van leerlingen vindt nu vooral buiten de lessen plaats. Ondersteuning die veel leerlingen nodig hebben is die op het gebied van taal en rekenen. De school heeft hier het afgelopen jaar stevig op ingezet. Het doel van de taal- en rekencoördinatoren is deze vaardigheden zoveel mogelijk geïntegreerd in de vakken aan te leren. Alle vaksecties hebben nu aandacht voor taal en rekenen in hun vakwerkplan en het hele team is getraind in aandacht geven aan leesvaardigheid en woordenschat. Er zijn weliswaar nog grote verschillen in de mate waarin vakdocenten aandacht hebben voor taal en rekenen, maar de volgende stap wordt binnenkort gezet: er worden groepsplannen gemaakt per klas en een reader met handelingsadviezen. Alle docenten zijn dan voorzien van een repertoire om de geclusterde leerlingen met verschillende noden aandacht te geven. Kwaliteitszorg en professionele ruimte leraren voldoende De kwaliteitszorg op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden beoordelen wij als voldoende. Het opbrengstgericht werken vindt, zoals gezegd, cyclisch plaats. Uit onze observaties blijkt echter dat de zorg voor voldoende leskwaliteit nog niet het gewenste resultaat oplevert. We constateren dat de schoolleiding er nog niet in slaagt alle betrokkenen aan de afgesproken procedures te houden. Evenmin
Pagina 11 van 13
spreken de leraren elkaar voldoende aan op de naleving van de schoolregels. Daarom beoordelen wij de borging als onvoldoende. De schoolleiding legt regelmatig lesbezoeken af en bespreekt de bevindingen op individueel niveau met de docent. Ook de bevindingen van de leerlingen over het functioneren van hun docenten worden nadrukkelijk meegenomen in dit gesprek. Deze feedback van leerlingen wordt jaarlijks verkregen uit onderzoek waarvan de uitkomsten in diverse gedetailleerde rapportages, inclusief verschillende benchmarks, aan de schoolleiding en de docenten beschikbaar worden gesteld. Op de ontwikkeldagen voor het team worden aandachtspunten voor het hele team besproken. Op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden krijgen leraren een grote rol in en verantwoordelijkheid voor de schoolontwikkeling. De ontwikkeldagen worden dan ook voor een belangrijk deel gevuld door de docenten zelf. In verschillende ontwikkelgroepen worden thema's uitgewerkt die steeds gebaseerd zijn op de pijlers uit het schooljaarplan. De docenten krijgen de ruimte om het onderwijs te ontwikkelen en benutten deze ruimte ook. Wij beoordelen de indicatoren op het gebied van leraarschap dan ook als voldoende tot goed. LOB in ontwikkeling De loopbaanoriëntatie en –begeleiding op Ynsicht is in ontwikkeling. Mede ingegeven door de vernieuwing van het vmbo, zal bijvoorbeeld gewerkt worden aan het breder inzetten van reflectiegesprekken. Op dit moment is de LOB op Ynsicht in de bovenbouw voornamelijk per afdeling georganiseerd. Zo heeft Track een portfolio ontwikkeld waarin leerlingen hun LOB-activiteiten documenteren en hebben SDV en techniek ook een portfolio ontwikkeld. Een aandachtspunt voor de portfolio's is dat er in de competentiebeschrijvingen geen onderscheid wordt gemaakt tussen leerjaar drie en vier. Als dat wel gebeurt krijgt de leerling een duidelijker beeld van zijn vooruitgang. In alle afdelingen is een kartrekker die het netwerk van stagebieders en andere externe partners onderhoudt. De activiteiten die de afdelingen ontplooien in samenwerking met ROC’s en bedrijven vertonen grote overeenkomsten, met name waar het gaat om het samenstellen van een levensecht aanbod dat leerlingen laat ervaren hoe het werken in de betreffende sector eruit ziet. Sociaal klimaat Het sociaal klimaat beoordelen wij als voldoende. Er wordt weinig gepest op Piter Jelles Ynsicht Leeuwarden en als een gepeste leerling zich meldt dan pakt de school het pesten adequaat aan. Er komen nauwelijks vechtpartijen voor en leerlingen vinden de sfeer op school goed. Een reden hiervoor is de goede pauzesurveillance door de conciërges, door docenten en door de schoolwacht die bestaat uit telkens twee leerlingen. Een andere oorzaak van de betrokkenheid
Pagina 12 van 13
die leerlingen voelen bij de school is de "Eat, meet and greet" avond die aan het begin van de derde klas wordt georganiseerd. In de derde klas stromen veel leerlingen van buitenaf in en de school zet dan in op betrokkenheid bij de school door deze avond te organiseren voor alle derdeklassers en hun ouders. Toch spreken wij onze zorg uit over het grote aantal laatkomers, verwijderingen uit de les en schorsingen. Leerlingen vertonen te vaak brutaal of grensoverschrijdend gedrag en dan worden uiterste maatregelen ingezet. Deze leveren echter niet op dat het gedrag van leerlingen verandert. Zo komt het voor dat een leerling vijf keer per jaar geschorst kan worden of vijf keer per maand te laat komt. Wij vinden het zaak dat de school preventiever optreedt tegen dit leerlinggedrag, zodat de uiterste maatregelen (verwijdering uit de les en schorsing) minder vaak ingezet hoeven te worden. Het hanteren en naleven van schoolafspraken over gedrag in en buiten de les is daarbij de eerste stap.
Pagina 13 van 13
