KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG 2014 Gymnasium Apeldoorn
Plaats BRIN nummer Onderzoeksnummer Datum onderzoek Datum vaststelling
: : : : :
Apeldoorn 20QU 273265 21 januari 2014 10 maart 2014
Pagina 2 van 13
1. INLEIDING De inspectie van het Onderwijs heeft op 21 en 23 januari 2014 een onderzoek uitgevoerd op het Gymnasium Apeldoorn om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Daarmee geldt dat onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De afdeling is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag 2013/2014. In dit onderzoek verzamelen wij informatie over een aantal aspecten. Deze aspecten hebben naast de kernindicatoren betrekking op de onderwerpen waarover afspraken zijn gemaakt in het bestuursakkoord (opbrengstgericht werken en differentiatie). Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. De verzamelde informatie gebruiken wij bovendien voor rapportage over de kwaliteit van het stelsel in het Onderwijsverslag 2013/2014. Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over een aantal thema’s waarover we in het Onderwijsverslag 2013/2014 zullen rapporteren, te weten zittenblijven, achterstandenbestrijding en excellente leerlingen. Het Gymnasium Apeldoorn heeft 622 leerlingen. Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. In het onderzoek is ook een aantal indicatoren uit het aanvullende kader onderzocht waarmee de stand van zaken van de afspraken in het bestuursakkoord in beeld kunnen worden gebracht. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd: • Het leerlingvolgsysteem is ingezien. In aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd;
Pagina 3 van 13
• • •
Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd; Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, vaksecties, leraren, de zorgcoördinator, de rekencoördinator, mentoren en leerlingen; Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur.
Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven.
Pagina 4 van 13
2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op het Gymnasium Apeldoorn hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of naleving. Onze conclusie voor het Gymnasium Apeldoorn is als volgt: Wij beoordelen de kwaliteit van de opbrengsten, het onderwijsproces en de kwaliteitszorg als voldoende. Het basisarrangement blijft gehandhaafd en we zien geen redenen voor intensivering van het toezicht. We hebben geen tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften.
Pagina 5 van 13
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op het Gymnasium Apeldoorn. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld Het Gymnasium Apeldoorn is een kleinschalige school waar een groot gevoel van saamhorigheid heerst. Het kenmerkt zich als een school met een veilig en ambitieus schoolklimaat met tevreden leerlingen en docenten die trots zijn op hun school. De leerresultaten zijn goed en in de lessen hebben wij basiskwaliteit waargenomen. De zorg voor en begeleiding van leerlingen is voldoende vormgegeven en de kwaliteitszorg is systematisch en planmatig. Afstemmen van het onderwijs op verschillen tussen leerlingen vindt veelal buiten de lessen plaats. Op het punt van differentiatie in de lessen valt nog winst te behalen. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel
In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke oordelen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'.
Pagina 6 van 13
Leeropbrengsten De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden
1
2
3
4
1.1
De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht.
•
1.2_V
De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo.
•
1.3_V
De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht.
•
1.4_V
Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau.
De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving
•
1
2
3
3.4
De school heeft een aanbod voor de referentieniveaus taal dat past bij alle leerlingen.
3.5
De school heeft een aanbod voor de referentieniveaus rekenen dat past bij alle leerlingen.
•
3.6
De school heeft een aanbod dat afgestemd is op (hoog)begaafde leerlingen.
•
3.8
De school heeft een aanbod dat past bij haar eigen doelen.
•
3.9
Het aanbod is afgestemd op het vervolgonderwijs of de beroepspraktijk.
•
De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken
1
2
3
De school programmeert voor iedere leerling voldoende onderwijstijd.
•
4.3
De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd.
•
5.5
1
2
De school kent een op ondersteuning en begeleiding gerichte cultuur.
Het schoolklimaat is stimulerend en ambitieus 6.1
De school is gericht op het stimuleren van talent.
6.2
De school is gericht op het leveren van (intellectuele) prestaties.
4
•
4.1
Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming
5
3
4
4
•
1
2
3
4
• •
Pagina 7 van 13
Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling
1
2
3
•
7.1
De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw.
7.2
De leraar geeft een begrijpelijke uitleg.
7.3
De leerlingen zijn actief betrokken.
•
7.4
De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces.
•
7.6
De leraar stimuleert de leerlingen tot het leveren van hoge prestaties.
•
7.7
De leraar stimuleert leerlingen tot denk- en leerstrategieën.
•
De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen
•
1
2
8.2
De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen.
•
8.3
De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen.
•
De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) (De school bestrijdt effectief achterstanden.)
1
2
3
4
3
4
9.1
De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen.
•
9.2
De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen.
•
9.3
De school heeft doelen gesteld die erop gericht zijn om achterstanden te bestrijden.
•
9.4
De school voert de ondersteuning planmatig uit.
•
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 12.1
De school evalueert systematisch de opbrengsten.
12.2
De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten.
De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces
4
1
2
3
4
• •
1
2
3
4
•
13.1
De school evalueert systematisch het onderwijsproces.
13.2
De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces.
•
13.3
De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces.
•
Pagina 8 van 13
De schoolleiding zorgt dat leraren kunnen presteren en zich ontwikkelen conform de visie van de school 14.3
N2
N4
2
3
De schoolleiding stuurt via haar personeelsbeleid op het realiseren van de onderwijskundige doelen van de school.
Nalevingsindicatoren 2014 N1
1
4
•
Onvoldoende Voldoende
Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a).
•
Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO).
•
Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31).
•
Pagina 9 van 13
3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, onderwijsproces, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Vervolgens zullen we kort ingaan op de thema onderzoeken. Opbrengsten De opbrengstenkaart 2013 (gebaseerd op de resultaten van de jaren 2010, 2011 en 2012) van het Gymnasium Apeldoorn laat goede opbrengsten zien. Bij de beoordeling van de opbrengsten hanteren we vier indicatoren. Het gemiddeld cijfer voor het centraal examen is stabiel boven het landelijk gemiddelde. Het verschil tussen schoolexamen en centraal examen is gering. Het bovenbouwrendement ligt tevens al jaren boven het landelijk gemiddelde. Dit wil zeggen dat leerlingen vanaf de derde klas zonder veel oponthoud met een diploma de school verlaten. Het onderbouwrendement is eveneens voldoende, maar in de onderliggende gegevens zien we dat relatief veel leerlingen na de eerste of tweede klas, al dan niet gedwongen, vertrekken naar een andere VO school binnen Apeldoorn. De school geeft als voornaamste oorzaken aan, dat de leerlingen die het Gymnasium voortijdig hebben verlaten, onvoldoende grammaticale basis en/of doorzettingsvermogen hebben om de vakken Latijn en Grieks op te pakken. Om deze voortijdige uitstroom tegen te gaan, wil de school samen met het basisonderwijs afspraken maken over een goede voorbereiding op het gymnasiaal onderwijs. Onderwijsleerproces De leraren van het Gymnasium Apeldoorn laten in hun lessen zien dat zij de pedagogisch didactische vervaardigheden voldoende beheersen. De opbouw van de lessen is gestructureerd en logisch. De uitleg is begrijpelijk en we hebben gemerkt dat er veel vaart zit in de lessen. Er wordt feedback gegeven zowel op het leerproces van leerlingen als op wat leerlingen moeten leren om hun resultaten te verbeteren. Doordat docenten veelvuldige interactieve momenten creëeren, worden de leerlingen bij de les betrokken. In de lessen is het gewoon om te presteren en je best te doen en we stellen vast dat de leerlingen worden gestimuleerd tot denken. Op een tweetal punten kunnen de lessen aan effectiviteit winnen. Docenten kunnen samen met hun leerlingen nog beter reflecteren op het doel van de les door aan het begin en het einde van de les stil te staan bij wat de opbrengst van de les is. Daarnaast verdient afstemming van uitleg en aanbod op de verschillen tussen leerlingen aandacht. In enkele lessen is differentiatie al
Pagina 10 van 13
zichtbaar, maar dit is met name bij instructie en minder bij verwerking van de leerstof. Differentiatie is vooral op schoolniveau georganiseerd en herkenbaar in de opzet van de zogenaamde Minerva en Capita Selecta lessen, waarbij enerzijds achterstanden kunnen worden weggewerkt en anderzijds leerlingen de kans krijgen om vakken uit te diepen of om nieuwe vakken / leergebieden te verkennen. Ondersteuning en begeleiding De zorg en begeleiding op het Gymnasium Apeldoorn voldoet aan de eisen die we daar aan stellen. De school hanteert genormeerde toetsen op het gebied van rekenen in de eerste drie jaren. Voor taal gaat de school dit jaar genormeerde toetsen afnemen. Verschillende taaldomeinen worden in de eerste klas getoetst met een intelligentietetst die bij alle leerlingen wordt afgenomen. Ook gebruikt de school de uitkomsten van deze test en genormeerde toetsen voor het bepalen van hiaten in de vaardigheden bij individuele of groepen leerlingen. Als alle verzamelde gegevens van leerlingen met specifieke behoeften in een groepsoverzicht worden gezet, dan weten de docenten middels dit overzicht met welke aandachtspunten ze in hun handelen rekening moeten houden. Dit vergemakkelijkt de differentiatie in de les. Leerlingen geven in de gesprekken met de inspecteurs aan dat zij over het algemeen tevreden zijn over de begeleiding en hulp van hun mentoren. Ze voelen zich gehoord en als er problemen zijn dan wordt gekeken welke mogelijkheden er zijn om hen te helpen. De zorg buiten de klas is planmatig ingericht. De begeleiding en ondersteuning voor leerlingen met specifieke onderwijs- en/of ondersteuningsbehoeften is in de school goed belegd. De mentor is nadrukkelijk de spil, ook in het contact naar ouders toe. Voor alle leerlingen met leerlinggebonden financiering is een handelingsplan geschreven. Kwaliteitszorg De school heeft een goed functionerend kwaliteitszorgsysteem opgezet volgens de pdca-cyclus. Drie keer per jaar voeren de rector en de bestuursvoorzitter gesprekken over de onderwijskwaliteit waarbij verantwoording wordt afgelegd over de onderwijsresultaten, onderwijsproces, begeleiding, personeel en het leiderschap. Vanuit diverse bronnen wordt informatie al dan niet verzameld of aangeleverd door een kwaliteitsmedewerker vanuit het bestuur. Opbrengsten worden systematisch geëvalueerd, kansen en bedreigingen worden geformuleerd en daar waar nodig worden acties uitgezet om toekomstige ontwikkelingen te tackelen en bij te sturen. Vaksecties worden uitdrukkelijk betrokken bij dit proces. De rector voert 1x per jaar met alle secties gesprekken volgens een gespreksformat, en als het nodig is, volgen er meerdere gesprekken met secties. Middels lesobservaties, tevredenheidsonderzoeken
Pagina 11 van 13
en functioneringsgesprekken heeft de school zicht op de kwaliteit van het onderwijs en leren. Onlangs heeft de bestuurder en kwaliteitsmedewerker een "foto" van de onderwijskwaliteit gemaakt. Ten tijde van het onderzoek moest deze evaluatie nog uitgebreid worden gecommuniceerd met het docentencorps. De rector werkt gericht aan de professionele cultuur van de school en maakt daarbij gebruik van een digitaal instrument ter ondersteuning van de gesprekkencyclus met docenten. Docenten worden uitgenodigd voor diverse gesprekken met hun teamleider en daarnaast biedt het systeem de mogelijkheid om op verschillende manieren feedback te krijgen vanuit de organisatie. Uit de verbeterplannen en de evaluaties hiervan blijkt dat er op een goede manier planmatig en doelgericht gewerkt wordt aan de schoolontwikkeling. Het gericht werken aan differentiatie staat de komende jaren als verbeteronderwerp centraal. Gerealiseerde kwaliteit wordt vastgelegd in documenten. Hier heeft de rector de laatste jaren veel aandacht aan besteed. De kwaliteit van de toetsen en schoolexamens is voldoende geborgd. Wij vinden dat de school een compliment verdient voor haar heldere en inzichtelijke kwaliteitszorgsysteem. Thema zittenblijven De school heeft als uitgangspunt dat zittenblijven in principe niet voorkomt tenzij het zinvol is. Er moet perspectief zijn dat de leerling het gymnasium gaat halen. De school geeft aan nog onvoldoende te hebben geëvalueerd of een doublure wel het gewenste effect heeft gehad. Thema achterstandenbeleid Op het Gymnasium Apeldoorn is slechts in beperkte mate sprake van achterstanden bij taal en rekenen. De school heeft haar rekenbeleid vastgelegd en dit wordt uitgevoerd conform plan. Het uitgangspunt voor de doorlopende leerlijn rekenen is dat geen enkele leerling van het Gymnasium Apeldoorn zakt als gevolg van een onvoldoende score op de rekentoets. Om dit resultaat te behalen heeft de school een doorlopende leerlijn opgesteld die bestaat uit een opeenvolging van screenen van leerlingen, bijspijkeren waarnodig en vervolgens weer screenen. Het is de bedoeling om de zwakke rekenaars in beeld te brengen en bij te spijkeren alvorens het echte examenmoment daar is. De ontwikkeling van het taalbeleid is door omstandigheden enigzins vertraagd, maar wordt dit schooljaar verder ontwikkeld door de sectie Nederlands. Leerlingen die uitvallen op verschillende taaldomeinen krijgen wel extra taalondersteuning in de Minerva lessen. Thema excellentie
Pagina 12 van 13
Gymnasium Apeldoorn profileert zich als een school waarin voor leerlingen en docenten ruimte is om grenzen te verleggen, talenten te ontwikkelen binnen en buiten de lessen, maar ook de schoolorganisatie. De school kent geen speciale topklas, maar heeft wel veel aandacht voor cognitief beter presterende leerlingen. De school legt het accent op verdiepen en verbreden van haar aanbod en minder op het versnellen van het programma. Vanaf de eerste klas starten leerlingen met het Minerva en Capita Selecta programma. Deze programma's hebben als functie het aanboren en ontdekken van nieuwe talenten / interesses bij leerlingen. Binnen deze lessen krijgen leerlingen de kans om vakken uit te diepen en /of nieuwe vakken of leergebieden te verkennen. Daarnaast worden leerlingen op het Gymnasium Apeldoorn gestimuleerd om extra uitdagingen op te pakken zoals: - het volgen van extra vakken Cambridge Engels, Filosofie en/of Russisch - door taken uit te voeren die te maken hebben met de schoolorganisatie - door leerlingen bij het maken van het profielwerkstuk extern actief op zoek te laten gaan naar experts op het gebied van onderzoek - door ze extern Master Classes of vakcollege's op universiteiten te laten volgen. - door leerlingen te laten deelnemen aan allerlei Olympiades. Het Gymnasium Apeldoorn is in de eerste tranche gecertificeerd als Olympiade School. In de vijfde klas moeten de leerlingen hun eigen begeleidingsplan opstellen, waarin ze kunnen aangeven wat zij nodig hebben om extra uitgedaagd te worden. Het format dat wordt gebruikt in de vijfde wordt nu ook ontwikkeld en overgenomen in de andere klassen. Ook zijn er binnen het Gymnasium Apeldoorn leerlingen die zich buiten de schoolorganisatie breder ontwikkelen. Dit kan zijn op het gebied van sport, cultuur, politiek of onderwijs (pré university). Sporadisch worden leerlingen de ruimte gegeven om het programma te versnellen. Er wordt dan een persoonlijk programma opgesteld. Door middel van digitaal materiaal zou de school nog meer kunnen bieden aan de cognitief beter presterende leerlingen. Digitaal onderwijs staat op het Gymnasium Apeldoorn nog in de kinderschoenen.
Pagina 13 van 13
