KOERSKRANT 06 INFORMATIEKRANT VOOR ALLE MEDEWERKERS VAN DE ALOYSIUS STICHTING OVER DE KOERS EN KOERSPROJECTEN

KOERSKRANT 06 I N F O R M AT I E K R A N T V O O R A L L E M E D E W E R K E R S VA N D E A L O Y S I U S S T I C H T I N G O V E R D E K O E R S E N K O E R S P R O J E C T E N

Kennismaken met nieuwe collega’s van Gedragpunt > pagina 3 Hoe verder na het traject Pedagogische Tact? Het managementteam van Het Kompas/De Klimboom vertelt > pagina 7 Latasteschool rekent op de iPad > pagina 13

Aloysius Academie in actie De teller van het aantal trainingen dat nu wordt aangeboden via de Aloysius Academie staat op 75. Steeds meer collega’s weten de academie te vinden. De komende tijd wordt het trainingsaanbod verder uitgebreid. Aloysius investeert in een inspirerende en krachtige leer- én werkomgeving. Bij onze Aloysius Academie die nu een paar maanden draait, kun je ‘halen en brengen’. We maken namelijk graag volop gebruik van deskundigheid die onze medewerkers al in huis hebben en werken zoveel mogelijk volgens het principe ‘train de trainer’. Die kennisuitwisseling krijgt de komende jaren steeds meer nadruk. De Aloysius Academie ontwikkelt zich tot interactief platform waar we van en met elkaar leren.

Meest bekeken trainingen: 1 werken met het digibord 2 ICT-vaardigheden 3 educatieve software gekoppeld aan methodes 4 tablettraining drieluik 5 cultuurprogramma (missie, visie, kernwaarden, koers) > http://aloysius.academiemanager.nl > Inloggen? Gebruik je Citrix-wachtwoord.

Halverwege De tijd vliegt… Zeker als je druk bezig bent met de koers! We zijn alweer hard op weg naar 2016. Begin 2014 ontvang je het jaarmagazine 2013/2014 dat we uitbrengen voor onze netwerkpartners. Hierin vertellen we wat we hebben gedaan en wat onze plannen zijn voor 2015. Jij krijgt er bovendien ons Jaarplan 2014 bij. Met onze doelen meer meetbaar verwoord en de resultaten na twee jaar koers in praktijk. Terug naar nu. In deze koerskrant lees je wat er in onze scholen allemaal gebeurt op het gebied van Ontwikkeling in Beeld, Onderwijs & ICT en Kwaliteit. Van een digitale rekentuin tot een nieuwe app, van nieuwe audits tot eigen onderzoek en van traject begeleiding voor onze leerlingen tot ambulante begeleiding: het is een gevarieerde mix dit keer. Die laat zien dat we al veel doen op weg naar 2016 en daar kunnen we met recht trots op zijn! Hans Kelderman voorzitter college van bestuur Aloysius Stichting

Leraar van het jaar

Waar is jouw citaat?

Meteen deze koerskrant maar omdraaien: daar zie je de twee collega’s die Aloysius Leraar van het Jaar 2013 werden. Zij werden allebei genomineerd door collega’s en kregen een dikke bos bloemen, een heuse trofee en natuurlijk de ‘eer’!

Bij deze koerskrant vind je natuurlijk weer een inspiratieboekje, gevuld met foto’s en citaten van collega’s. We zijn natuurlijk ook benieuwd naar jouw citaat. Laat jouw ‘quote’ dus achter op intranet… Daar vind je onze citatenverzamelaar.

2

Aloysius

In ontwikkeling… de toolkit communicatie! In het eerste kwartaal van 2014 is ‘ie zéker klaar: de toolkit communicatie van Aloysius. Hierin vind je een communicatiekit en een huisstijlhandleiding. Behoefte aan een nieuwsbrief? Een tijdelijke website nodig voor een congres? Toe aan een nieuwe

gevelvlag? Om welke communicatieof huisstijluiting het ook gaat: in de toolkit vinden scholen voorbeelden, soms ook kant-en-klare producten en een aanvraagformulier. We zijn al een eind op weg met het vullen van de toolkit. Meer nieuws begin 2014.

Studiedag 2014: woensdag 19 maart! De jaarlijkse studiedag voor alle leidinggevenden van Aloysius staat weer gepland. Het wordt woensdag 19 maart 2014. De locatie houden we nog even geheim, net als het programma. Het thema is al wel bekend: 'In- en externe relaties opbouwen en onderhouden. Hoe doe je dat?' Dat sluit natuurlijk aan bij onze koers en

dan met name bij ‘Verbinden’. Met passend onderwijs in aantocht komt het er steeds meer op aan dat onze blik naar buiten gaat en dat Aloysius zich profileert, bijvoorbeeld in de samenwerkingsverbanden. Maar: hoe doe je dat dan? Hoe onderhoud je externe relaties? En hoe zit het eigenlijk intern met verbinding?

Begeleidingsdiensten bij Aloysius

Begeleidingsdiensten & Aloysius Beetje gek is het wel: ineens een andere werkgever, een nieuwe naam, een ander logo… Het hoort er allemaal bij nu Gedragpunt Scholing en Advies onder de Aloysius Stichting valt. Tegelijkertijd gaat hun dagelijkse werk gewoon door. Begeleiders/trainers Henriëtte Tilstra en Erna ter Horst, hoofd Training en Ontwikkeling Margit Bouma en directeur Peter Mol zien vooral kansen voor de toekomst en hopen dat Gedragpunt binnen Aloysius zijn eigenheid kan behouden.

Heel ingewikkeld doen ze er niet over bij Gedragpunt, dat ze nu bij Aloysius horen. “Hopelijk kunnen wij blijven doen waar wij goed in zijn”, verwoordt Henriëtte Tilstra, “maar nu onder de paraplu van Aloysius.” En waar is Gedragpunt dan goed in? In de brochure staat dit mooi beschreven. ‘We kunnen uren, dagen praten over wie we zijn, wat we doen en wat u daaraan heeft. Maar waar het om gaat is dit: als u een probleem ervaart met het gedrag van kinderen of jongeren, dan kan Gedragpunt u helpen. Heel even of voor langere tijd, totdat u het zelf (weer) kunt’. “Allemaal mooie taal: ‘kind centraal’, ‘leerkracht centraal’. Nee: probleem centraal! En daar snel iets aan doen door een leerkracht te helpen”, licht Peter toe. “Die vraag is uitgangspunt. Daar begint het. Van daaruit versterk je het vakmanschap van de leerkracht.” Daarom investeert

gedragpunt

scholing & advies

Gedragpunt veel in co-teaching: in de klas concreet laten zien hoe het kan, of via video-interactiebegeleiding bijvoorbeeld. “Inderdaad: pedagogische tact. Dat is nodig om passend onderwijs in praktijk te brengen”, is zijn overtuiging. Peter vertegenwoordigt Aloysius in diverse samen werkingsverbanden, om daar vooral vragen op te halen. “Wat zijn de wensen voor ondersteuning en advies en wat kunnen wij betekenen?”, vat hij samen. Preventief! Gedragpunt werkt niet alleen vraaggericht, maar zet zoveel mogelijk in op preventie. Neem Positive Behaviour Support (PBS). Dit programma stimuleert en beloont positief gedrag. Zeven gecertificeerde trainers verzorgen dit vanuit Gedragpunt en daar is Henriëtte er één van. “Zo’n mooi programma”, zegt zij enthousiast. “Dat kan

3

4


Margit Bouma

Peter Mol

juist ook voor het speciaal onderwijs veel betekenen.” Sterker nog: PBS zou goed zijn voor álle scholen. Daarmee voorkom je veel problemen. Als dat niet passend is…

Academie, denkt Margit. “Gedragpuntcollega’s verzorgen ook modules bij opleidingsinstellingen als de Pabo”, vertelt zij.

Erna is bezig met preventieve ambulante begeleiding. Zij begeleidt kinderen die direct hulp nodig hebben bij de begeleiding van groepen en/of kinderen die (nog) geen rugzak hebben. Zodra een ‘probleem’ ontstaat, komt ze de school in. “Scholen kunnen ons nu bellen als zij een probleem hebben. Na observatie en een gesprek volgt een plan van aanpak, met zo nodig een vervolg voor de leerkracht of het schoolteam. “We geven pragmatische en realistische handelingsadviezen waar de leerkracht meteen mee verder kan”, vertelt Erna. “Soms richt ons advies zich op een individuele leerling, soms op een klas of de school.” In een kort traject van zo’n vijf bezoeken wordt een basis gelegd waarmee de school verder kan. Juist die preventieve begeleiding heeft de toekomst, denkt Erna. “Ik hoop dat we hier zo laagdrempelig kunnen blijven werken als we nu doen.”

Wat hun werk betreft is het ronduit spannend hoe de samenwerkingsverbanden straks gaan opereren, denken Erna, Henriëtte en Margit. Aan Gedragpunt de opdracht om zo goed mogelijk te blijven werken en zichzelf te profileren. “Onderwijs moet ons weten te vinden en weten: dáár moet ik zijn met een vraag of probleem op het gebied van gedrag en daar krijg ik maatwerk.”

Aanhaken bij Aloysius Academie Ambulante begeleiding wordt steeds vaker vervangen door scholing voor het team of een leerkracht. “Wij richten ons op preventie en het voorkomen van gedragsproblemen”, vertelt Margit Bouma, verantwoordelijk voor scholing en training bij Gedragpunt. “Met onze scholing sluiten we aan bij de vraag van de school. Het zou mooi zijn om dit verder uit te breiden, zodat meer scholen uit het gehele land met hun vragen over gedrag bij ons komen.” De meeste ambulant begeleiders geven ook cursussen of trainingen. Wie weet een mooie aanvulling voor de Aloysius

Passend Onderwijs*

Frits zit met zijn tafeltje dicht bij het bureau van juf. Gewoon in de klas, maar wel op een armlengte of twee van de leerkracht af. Ik observeer een andere leerling. Na de instructie over optellen met getallen met een 0 op het einde, gaat juf even naar Frits, pakt een blad papier en praat met hem. “Frits moet het even voor zich zien”, zegt ze. “Dan heeft hij het helemaal door en kan hij rustig aan de gang. Als ik dat niet doe gaat hij aandacht trekken en raar doen.” “Kijk, dat is nu passend onderwijs”, roep ik uit. Juf kijkt mij niet-begrijpend aan en zegt: “Nee, daar gaat de directeur vanmiddag naartoe.”


Leren van elkaar “Samen met Triade iets moois bouwen binnen Aloysius. Dat is de ambitie van Peter Mol, directeur van Gedragpunt. De vraaggerichte manier van werken wordt de komende jaren verder uitgebouwd, vertelt hij. “Zo hopen we dat samenwerkingsverbanden/schoolbesturen ook na 2016 – als zij niet langer verplicht zijn om ambulante begeleiding bij ons af te nemen – bij ons komen voor advies en begeleiding.” Triade en Gedragpunt gaan ook meer landelijk ‘de boer op’ om hun diensten aan te bieden. Natuurlijk kunnen de ambulant begeleiders ook op de scholen van Aloysius aan de slag. “Met ons uitgebreide scholingsen trainingsaanbod kunnen wij natuurlijk ook veel betekenen in of voor de Aloysius Academie. We kunnen omgekeerd ook leren van de expertise van Aloysius en er zo samen het beste uithalen.” Voor Peter is Aloysius overigens heel bekend. Hij was sectordirecteur Noord, combineerde daarna zijn werk voor Aloysius met coördinatie van het regionaal expertisecentrum en werd toen directeur van dit REC.

Haakjes*

Sophie is wat later. Jas gaat uit, tas gaat van haar schouders af. Jas ophangen… Kapstok vol. Sophie kijkt naar haar jas en zoekt een haakje. Jas. Haakje. Jas. Haakje… Wel een jas, maar geen haakje. Een andere leerling zou haar jas over een andere jas heen hangen. Sophie niet. Zo is Sophie. Sophie heeft het patroon in haar hoofd: jas, haakje. Zolang het haakje ontbreekt, komt ze niet tot een besluit. Het klopt gewoon niet. Gelukkig komt juf de gang op, pakt de jas van Sophie en hangt hem over de jas van een andere leerling. Maar Sophie is niet tevreden en blijft de hele dag wat dwars… Bij de plaatselijke doe-het-zelf-zaak verkopen ze passend onderwijs: € 1,25 per haakje.

Begeleidingsdiensten bij Aloysius Aloysius werd afgelopen jaar versterkt met nieuwe collega’s van begeleidingsdiensten. In sector Zuid gaat het om Triade in Helmond en Eindhoven, in Noord en Gesloten Onderwijs om het landelijk werkende Gedragpunt in Castricum. De collega’s maakten inmiddels kennis met onze organisatie en kregen onze koers gepresenteerd.

* Uit: Open deuren, Gereedschap voor Passend Onderwijs, geschreven door Peter Mol. Er is een complete serie bundels verschenen. Leuk om te lezen! Bestellen? Mail dan [email protected] en je ontvangt nieuwe digitale bundels gratis.

Achtergrond van deze ontwikkeling: zoals bekend houden de regionale expertisecentra (REC’s) op te bestaan met de komst van passend onderwijs. Om te voorkomen dat veel deskundigheid en ervaring verdwijnt, besloot Aloysius om de ambulante diensten over te nemen. Zo kunnen we – nu als Aloysius dus – ook volop begeleiding blijven bieden aan leerlingen en hun leerkrachten. > Met de begeleidingsdiensten in Eindhoven, Helmond, Castricum, Horn

en Katwijk hebben we binnen Aloysius nu 175 medewerkers die zich bezig houden met ondersteuning, scholing en advies.

> Op 13 januari 2014 organiseert Gedragpunt het jaarlijkse onderwijssymposium ‘Als normaal anders is’, in het AFAS Stadion (AZ) in Alkmaar. Het thema is dit jaar: Kansen en Keuzes. Hoogleraar ontwikkelingspsychologie Willem Koops spreekt over een eigentijdse, pedagogische bejegening en daarna zijn allerlei workshops te volgen. Het symposium wordt georganiseerd door Gedragpunt en Ambulante Begeleiding Heliomare Onderwijs. Ook Aloysiuscollega’s in de regio schrijven zich vaak in voor dit jaarlijkse scholingsevenement. Ook interesse of meer weten? www.alsnormaalandersis.nl

In de volgende Koerskrant een kennismaking met collega’s van Triade!

5

6

Koers – nieuws in vogelvlucht

Koers in 't kort – Ontwikkeling in beeld SO steeds meer digitaal We werken steeds meer digitaal. Zo zijn alle scholen voor speciaal onderwijs in Limburg en de Antoniusschool in Castricum sinds kort aan de slag met digitale groepsplannen (in ESIS-B) en met leerlijnen taal en rekenen.

Online format ontwikkelingsperspectief VSO klaar Iedere leerling een ontwikkelingsperspectief. Dat is een belangrijk doel van onze koers. Goed nieuws: alle scholen voor VSO werken binnenkort met één online format voor zo’n ontwikkelingsperspectief. Dit is het resultaat van noeste arbeid van de landelijke Kenniskring VSO.

Aan de slag: Kenniskring handelingsgericht werken Wat bedoelen we nu precies met handelingsgericht werken? Wat zien wij dan aan gedrag in de klas? Om dat concreet te maken voor heel Aloysius start binnenkort een nieuwe Kenniskring met vertegenwoordigers uit het speciaal (basis)onderwijs.

Ontwikkeling in Beeld – praktijk

7

Kompas en Klimboom verbinden Pedagogische Tact en Positive Behavior Support

Niemand buitengesloten! Loop je de hal van De Klimboom in Hoofddorp binnen, dan valt de grote gekleurde banner meteen op. ‘Op De Klimboom wordt niemand buitengesloten’, staat erop. Met ernaast de woorden veiligheid, verantwoordelijkheid en waardering. Het ziet er prachtig uit. Belangrijker: er wordt – ook op de nabijgelegen collega-school Het Kompas – ook steeds meer naar gehandeld, vertellen directeur Karin Kersten en locatiecoördinatoren Saskia Smit en René Veerman. Dit is mede het resultaat van het traject Pedagogische Tact.

Leerkracht Merel van Ouwerkerk met leerlingen

Zo’n twee jaar geleden gingen Het Kompas en De Klimboom aan de slag met PBS. Dat staat voor Positive Behavior Support en draait om het stimuleren van positief gedrag. De pijlers: veiligheid, verantwoordelijkheid en waardering. Positief gedrag voorleven en belonen, dat is waar het om draait. Met goed gedrag ‘verdienen’ kinderen een beloning en zij leren tijdens zogenoemde ‘fout/goedlessen’ hoe het wel en niet moet.

Niets mis mee, maar écht beklijven deed het nog niet, vertelt locatie coördinator van De Klimboom, René Veerman. Al wordt de aanpak zeker ondersteund door de teams, toch bleek dat niet iedere leerkracht zich bewust was van zijn eigen, individuele belangrijke rol en verantwoordelijkheid. “Alles valt of staat met de professio naliteit van die leerkracht”, zegt directeur Karin Kersten stellig. “Om PBS,

maar bijvoorbeeld ook handelings gericht werken te laten slagen, is het belangrijk dat we allemaal onze verantwoordelijkheid nemen.” En zo kwamen de scholen uit bij Pedagogische Tact. Inmiddels zijn de vijf bijeenkomsten bijna achter de rug en is het nu de uitdaging hoe het statement ‘Niemand wordt buiten gesloten’ in de praktijk vorm krijgt.

8

Ontwikkeling in Beeld – praktijk Maatregelen op ‘n rij “We willen, heel concreet, dat ieder kind in de klas kan blijven en er niet uitgestuurd hoeft te worden”, legt Karin uit. “We hebben heldere afspraken gemaakt die daarbij helpen.” Een greep. Er is kritisch gekeken naar de groepsindeling en naar de organisatie. Zo zitten kinderen uit onderbouw, middenbouw en bovenbouw nu allemaal in hetzelfde deel van het gebouw, de inrichting werd deels

leerkracht dus wel eens door naar een collega voor advies.” “Iedereen heeft een ‘kritische vriend’, een maatje”, vertelt René. “Daarmee kun je je ervaringen delen en hij of zij volgt je kritisch.” Ook komen leerlingenbesprekingen eerder op tafel in gesprekken met de intern begeleider en/ of orthopedagoog, waarna de leerkracht bewust kan kiezen voor een bepaalde aanpak voor een kind.

je bewust gekozen voor die S van speciaal onderwijs. Dat betekent dat je de kwaliteiten van kinderen moet kunnen zien en voorbij een stoornis moet kunnen en willen kijken. Kijken naar mogelijkheden daar draait het om.” Om duidelijker te zijn over welk leerkrachtgedrag nu precies verwacht wordt, brengt Karin in kaart welke competenties gevraagd en verder ontwikkeld moeten worden. Persoonlijke

René Veerman

Saskia Smit

Karin Kersten

vernieuwd en kreeg een rustiger uitstraling. Iedere leerling krijgt tegenwoordig bij binnenkomst een hand van zijn leerkracht. En vooral: leerkrachten zijn meer zélf aan zet. Zij bedenken zelf een aanpak of oplossing, of gaan bij elkaar te rade. “Dat is wel een mooie ontwikkeling: we hebben meer zicht op onze eigen en elkaars sterke kanten. Ik verwijs een

Leerkrachtgedrag onder de loep Voor sommige collega’s was het wennen om anders te gaan werken, merkt Karin. Dat geldt ook voor haarzelf. “Ik had de neiging om snel met een oplossing te komen, terwijl ik nu vraag: heb je zélf al een idee?”

ontwikkeldoelen komen terug in de ontwikkelplannen van medewerkers en op teamniveau is een professiona liseringsplan in de maak.

Saskia Smit, locatiecoördinator van Het Kompas: “Als leerkracht hier heb

Vanuit het statement en de focus op eigen verantwoordelijkheid voor iedere leerkracht is ook de koppeling met PBS steviger gemaakt, merkt het managementteam. “We bespreken de waarden met kinderen en we hebben die zichtbaar gemaakt in de school”, vertelt Karin. En nu? Wat zeker opvalt: het is simpelweg rustiger in de school. “Je ziet hier nu kinderen werken in de hal”, wijst Karin naar de centrale ruimte. “Vorig jaar zaten hier ook wel kinderen, maar dan voor straf.”


Pedagogische Tact: hoe & wat Voor het beste speciaal onderwijs aan onze leerlingen is een ontwikkelingsgerichte houding nodig. Daarom volgen alle teams het professionaliseringstraject Pedagogische Tact. Wat heeft een kind nodig en hoe sluit je daar optimaal bij aan? Het antwoord op die vraag: op het juiste moment de goede dingen doen, óók in de ogen van kinderen. Inzicht krijgen in jezelf als leerkracht en ontdekken wanneer en hoe jij die leraar bent die je wilt zijn, daar draait het om tijdens de ontwikkelingstrajecten Pedagogische Tact. Om vanuit zelfvertrouwen aan het werk te gaan, heeft een leerling vertrouwen nodig van zijn leraar. Daarvoor is nodig dat de leraar als professional de volle verantwoordelijkheid neemt voor zijn handelen en niet succes of falen buiten zichzelf legt. Verantwoordelijkheid nemen voor je handelen dus, met oprecht vertrouwen in de ontwikkelingsmogelijkheden van leerlingen. Als kinderen weten wat er van ze verwacht wordt en hoeveel ruimte en tijd zij hebben – waar, wanneer en hoe lang mag ik werken? – kun je ze meer en meer autonomie verlenen. Dat vraagt om partnerschap tussen leerling en leraar, maar ook tussen leraar en leidinggevende. Tijdens het traject formuleren teams een ‘pedagogisch statement’ om te voorkomen dat kinderen uitvallen of worden buitengesloten. > Meer over de trajecten Pedagogische Tact vind je op www.aloysiusstichting.nl/aloysiusacademie en op www.nivoz.nl. Dit onafhankelijke instituut verbindt wetenschappelijk onderzoek met de onderwijspraktijk, onder meer via ontwikkelingstrajecten zoals Pedagogische Tact.

9

10


Op zoek naar perspectief voor jongeren: trajectdenken De onderwijsinspecteur vond het vrij uniek voor Nederland: de aanpak van Forensisch Centrum Teylingereind en De Burcht van Aloysius. Directeur Peter van den Oever geeft uitleg. En vertelt meteen over de ontwikkelingen in Het Palmhuis in Den Haag, waar hij directeur onderwijs is.

Op het visitekaartje van Peter van den Oever staat Manager Dagprogramma Teylingereind. Niet voor niets, want jongeren een zinvolle dag bezorgen waarvan onderwijs een onderdeel is: dat is de aanpak in Sassenheim. Behandelaars en docenten werken nauw samen en zoeken steeds meer verbinding. “We zijn af van het denken in ‘wij’ en ‘zij’”, constateert Peter. “Nu is het zaak om de samenwerking te borgen, want die is nog teveel afhankelijk van personen.”

Tegenwoordig wordt het dagprogramma rondom een jongere georganiseerd en pakken docenten en groepsleiders zaken samen op. Dat is nog best een organisatie, want waar vind je de tijd om elkaar te ontmoeten? Die is gevonden. Als jongeren een half uur op hun kamer zijn, is er overleg. Ook het sociaal ontwikkelingsprogramma wordt samen gegeven door de docent en de groepsleider.

Ook de intake is aangepakt. “Een jongere moest hier soms wel zeven keer zijn verhaal vertellen. Teylingereind is een justitiële jeugdinrichting. De Nu is er een gezamenlijke intake waarbij de menruim negentig jongens zijn op last van de kinder- tor en trajectbegeleider nauw samenwerken”, rechter in deze gesloten omgeving en worden hier meldt Peter. “Onze gedragswetenschappers zijn verhuisd, hun kantoren vind je nu letterlijk midbehandeld. Peter is sinds drie jaar werkzaam bij denin de organisatie. Zij zijn verantwoordelijk Teylingereind. “Er waren veel wisselingen geweest en onze school had het predicaat zwak”, voor het perspectiefplan dat iedere jongere heeft en moeten dus snel contact hebben met collega’s. vertelt hij. “Teylingereind zag de school als aparte organisatie waar de jongeren vijf uur bezig werden gehouden en andersom was dat net zo.” Die tijd is voorbij.


Wat erná? In drie jaar tijd werd De Burcht een goede school. Medewerkers blij – het ziekteverzuim daalde aanzienlijk –, Teylingereind blij, Inspectie van het onderwijs blij en vooral: goed voor de leerlingen. Maar wat ná hun verblijf in de justitiële jeugd inrichting? “De doorstroom is groot hier, veel jongens zijn hier maar kort. Reclassering is de constante factor, omdat die de jongens volgt. Daarom zoeken we daar ook meer samenwerking mee. Maar het blijft lastig. Neem alleen al instroommomenten in het onderwijs. Jongens kunnen niet altijd meteen naar school als ze Teylingereind verlaten. Of ze zijn nog niet klaar voor een vervolgopleiding.” Juist daarom wil Peter in samenwerking met de gemeente Den Haag, het mbo en een aantal dagbestedingtrajecten onderwijs bieden binnen bestaande voorzieningen. Hierdoor ontstaat een doorlopende leerlijn voor onder anderen leerlingen van De Burcht of het Palmhuis. Leerlingen

worden beter voorbereid op het mbo of kunnen hun startkwalificatie behalen. Aloysius verzorgt sinds kort het onderwijs voor zo’n zestig jongeren die bij het Palmhuis forensische/psychiatrische (dag)behandeling krijgen.

'Meer gaan denken in trajecten als we jongeren perspectief willen bieden.' In trajecten denken Gemeente Den Haag is positief omdat dit leerwerktraject hopelijk bijdraagt aan vermindering van voortijdig schoolverlaten. Daarom kwam er subsidie om het project te kunnen starten. “Hopelijk is dit het begin van meer projecten”, zegt Peter. “Ik denk dat we meer in dit soort trajecten moeten gaan denken als we jongeren perspectief willen bieden.”

11

12


Koers in 't kort – Onderwijs & ICT ICT-scholing in volle gang Medewerkers en teams scholen zich momenteel volop via de Aloysius Academie. Nadat de scholingsscan begin 2013 werd uitgevoerd en de behoefte aan ICT-scholing in kaart is gebracht, is een scholingsaanbod op maat gemaakt: 40 trainingen vind je in de academie. Medewerkers volgen die scholing zoveel mogelijk in hun eigen regio. Ook maken zij gebruik van online training en krijgen bijvoorbeeld instructie via YouTube en filmpjes.

Ook onderwijsondersteuners naar de Academie Niet alleen medewerkers met lesgevende taken volgen ICT-scholing, ook conciërges en onderwijsondersteuners gaven aan zich graag te willen ontwikkelen op ICTgebied. Dat kan natuurlijk! Begin 2014 is het scholingsaanbod via de Aloysius Academie beschikbaar.

ICT-coaches aan de slag Tessa van Geffen (SBO), Karin van de Berg (SO), Bjorn Kloostra (VSO)en Paul Guns (SO): dat zijn de ICT-coaches van Aloysius. De coaches zijn paraat om samen met ICT-partner QL-ICT collega’s en teams te adviseren en ondersteunen bij de ontwikkeling van de digitale leeromgeving.

Pilots onderwijsportaal van start De Korenaer in Deurne en het Molenduin starten binnenkort met een onderwijsportaal. Teams die ook willen aanhaken bij deze pilots: welkom! Mail dan even naar projectleider Onderwijs & ICT Ruud van de Rakt, [email protected].

Onderwijs & ICT - Praktijk

Leerkracht Francine Evers met leerlingen

Leren op je iPad en in het speelleerbos Met rekenen op de iPad maakt de Latasteschool in Horn een start met zijn digitale leeromgeving. Leerkracht en ICT’er Paul Guns, intern begeleider Jacqueline Köke en (adjunct)directeur Ton Mestrom vertellen over de eerste ervaringen. En over het speelleerbos, waarin je ook prima kunt rekenen. Ontdekken wat lengte en breedte is door naar boom stammen te kijken én sommen te maken op de iPad dus!

“Vroeger stonden wij bekend als ‘de didactische school’”, vertelt (adjunct) directeur Ton Mestrom van de Latasteschool in Horn. “Leren is nog steeds heel belangrijk: een diploma is belangrijk voor een goede plek in de maatschappij. Daarnaast hebben we in

de loop der tijd steeds meer aandacht gekregen voor sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen.” Het speelbos naast de school is juist voor dat stuk heel belangrijk, vertelt intern begeleider Jacqueline Köke.

“Het is een speelleerbos”, legt zij uit. “Kinderen kunnen er heerlijk spelen en bewegen, maar we geven er ook les.” Ton: “Aan veel van onze leerlingen merken wij dat zij veel moeten inhalen. Kinderen met een autistische beperking zijn bovendien veelal minder onderzoekend ingesteld. Terwijl een kind zich ook ontwikkelt door ervaren. Kinderen die weinig exploratief zijn ingesteld missen deze essentiële basis. In het speelleerbos bieden we kinderen eigenlijk een tweede kans.”

13

14


“De essentie van speciaal onderwijs. Dingen ontdekken en voelen, klimmen, mieren volgen, ervaren. In het speelleerbos kan dit allemaal. Simpel, maar essentieel en voorwaarde om te komen tot goed leren. En in het verlengde daarvan méns te zijn.” Met man en macht zetten ouders en team zich afgelopen jaren in om voldoende sponsors te vinden voor het bos. Het mag er zijn. Picknicktafels om aan te eten en te werken, skelters, een schommel, een waterpartij, een amfitheatertje, een schooltuin en natuurlijk: bos. Inderdaad: het resultaat van gezamenlijk ondernemerschap. “Ondernemend moet je in deze tijden wel zijn”, vindt Ton Mestrom. “Onze iPad’s hebben we bijvoorbeeld kunnen aanschaffen dankzij een Europese subsidie.”

Digitaal rekenen Die iPad’s zet de Latasteschool volop in als hulpmiddel bij het leren. Geen doel op zich dus, wil leerkracht en ICT’er Paul Guns benadrukken. Tegen dat misverstand loopt hij nogal eens aan . Paul is sinds kort ook regionaal

'We merken dat juist voor leerlingen met een autismestoornis het heel prettig is om te werken met een iPad. Het motiveert.' ICT-coach en ondersteunt dus ook andere scholen bij de ontwikkeling van hun digitale leeromgeving. “Wij werken sinds begin 2013 met iPad’s met het digitale rekenprogramma Rekentuin”, vertelt Paul. Daarmee sluit de school aan bij de leefwereld

van kinderen, die helemaal vertrouwd zijn met gamen, iPad en smartphone. Bovendien: “We doen in dezelfde tijd méér en kunnen leerlingen op hun eigen niveau laten werken. Dat levert extra begeleidingstijd op voor leerkrachten.” Via het rekenprogramma krijgen leerlingen steeds stof aangeboden op hun niveau. Zij oefenen dus extra wat lastiger gaat, of kunnen verder vooruit als het juist goed gaat. Kinderen werken dus altijd in de zone van de naaste ontwikkeling. Uiteraard is er instructie, op diverse manieren, vaak ook met gebruikmaking van concrete materialen. Dat blijft de basis van goed leren rekenen. De ervaringen: minder nakijkwerk, meer tijd voor voorbereiding en meer tijd voor extra instructie of begeleiding


van leerlingen die dat nodig hebben. “Omdat kinderen hun eigen leerlijn hebben is dit handig”, vindt Paul, “je kunt goed differentiëren. We gaan vol goede hoop verder en nemen de tijd om dit helemaal in onze genen te krijgen. We merken dat juist voor leerlingen met een autismestoornis het heel prettig is om te werken met een iPad. Het motiveert.” Op termijn wil de school ook aan de slag met een digitaal taalaanbod. Wennen Het team bereidde zich via studie dagen voor op de komst van de iPad en Rekentuin. “De ene collega is laaiend enthousiast, de ander wilde aanvankelijk denk ik het liefst terug naar de rekenboeken”, merkt Paul. “Het is een omslag in denken.” Wennen dus, voor een aantal. “Met dit soort vernieuwingen zie je dat de één het meteen omarmt en dat de ander het een hand geeft”, illustreert Paul. “Maar we willen allemaal het beste uit kinderen halen.” Dat de resultaten van CITO voor rekenen een stijgende lijn laten zien, motiveert natuurlijk wel. “We hebben zeker nog

twee jaar nodig om digitaal rekenen goed neer te zetten. Ondertussen verdiepen we ons in de mogelijkheden voor taal.” Opbrengstgericht De start van de digitale leeromgeving past bij ontwikkelingsgericht onderwijs en opbrengstgericht werken. Ton: “Vanuit onze Onderwijsplanner gaan we uit van leerlijnen; iedere leerling kan op zijn eigen uitstroombestemming werken. Voor de één is dat regulier voortgezet onderwijs, voor de ander praktijkonderwijs. Je kunt via de digitale onderwijsplanner een kind en zijn ouders ook goed laten zien wat de vaardigheidsgroei is.” Daarbij draait het trouwens zeker niet alleen om cijfers, maar om een ontwikkeling in brede zin.

De Latasteschool is met 143 leerlingen de grootste school voor speciaal onderwijs in de regio. Warmte en structuur zijn belangrijke pijlers voor het pedagogisch klimaat. Steeds vaker heeft de school ook ‘gastleerlingen’ die een kortere periode onderwijs krijgen. Ook gaan elk schooljaar wel leerlingen over naar regulier onderwijs met een periode extra begeleiding. Na groep 8 gaat een groot deel van de leerlingen door naar het regulier onderwijs.

Dit artikel verscheen ook in de informatiekrant die in de sector Zuid is gemaakt voor samenwerkingspartners van Aloysius in Noord-Brabant en Limburg.

Bewust kiest de school voor een combinatie van digitaal leren én een speelleerbos en van taak en rekenen én creatieve vakken. Die kunnen elkaar juist aanvullen voor een compleet onderwijsaanbod en de totale ontwikkeling van een kind.

Jacqueline Köke, Paul Guns en Ton Mestrom

15

16


Koers in 't kort – Kwaliteit

Onderzoek > ontwikkelen > kwaliteit!

Handboek Kwaliteit dit najaar klaar Bijna klaar: het handboek Kwaliteit. Eind 2014 is dit ook digitaal beschikbaar. Dan is het de bedoeling dat we allemaal werken volgens de afspraken en processen zoals beschreven in dit handboek. Hoever we daarmee al zijn, toetsen we onder meer via audits.

Deze herfst nieuwe audits Onze auditoren gaan dit najaar opnieuw auditeren. Deze keer zijn alle vestigingen van de Antoniusschool aan de beurt. Eind november volgen Het Molenduin, De Hilt en De Rungraaf. Deze audits doen de nieuwe auditoren die dan net zijn opgeleid. Met in totaal dertig auditoren kan Aloysius flink tempo maken met de auditrondes, op weg naar ISO-certificering in 2016.

Hoe kan De Rungraaf (met locaties in Eindhoven en Best) onderwijs en ondersteuning aan laten sluiten bij de behoeften van leerlingen die niet alleen belemmerd worden door hun gedrag, maar die ook (zeer) moeilijk lerend zijn? Dat onderzocht Carine Pruijt voor haar Masteropleiding Pedagogiek aan Fontys Hogescholen in Tilburg. Door passend onderwijs krijgt De Rungraaf meer kinderen met een lager IQ op school. Nu is het didactisch aanbod op de school gericht op leerlingen die vanwege gedrag een speciale aanpak vragen, maar die een gemiddelde of hogere intelligentie hebben. Twee groepjes moeilijk lerende kinderen en hun leer krachten deden ervaring op met de inzet van meervoudige intelligentie. Kinderen deden een test die meer inzicht opleverde in wat zij nodig hebben in de klas, van hun leerkracht en van zichzelf (leerstijl/strategie). Carine zorgde voor passende lessuggesties voor de wereldoriëntatievakken. Twee kinderen maakten ook zelf een eigen bordspel met quizvragen, zochten antwoorden op hun eigen leervragen en gaven een presentatie in hun klas. “Bijzonder is dat deze leerlingen hun methodetoetsen significant beter maakten”, concludeert Carine. “Uit het onderzoek bleek verder dat de kwaliteit van de relatie tussen de leerkracht en de leerling effect heeft op leer gedrag en –prestaties. Werken volgens de theorie van meervoudige intelligentie is geschikt voor deze doelgroep omdat je gebruik maakt van diverse leerstrategieën.” Simpel voorbeeld: weet je dat een kind muzikaal is, dan kun je hem goed leren rekenen met behulp van ritme. Conclusie van het onderzoek: het pedagogisch klimaat op De Rungraaf is geschikt voor moeilijk lerende kinderen, wat betreft het didactisch aanbod zijn meer passende middelen en lesmateriaal, gericht op praktijkonderwijs, welkom. De school is nu aan de slag met verdere invoering van de aanpak. > Carine deelt haar bevindingen graag. Meer weten? [email protected] of bel met De Rungraaf, telefoon (040) 2910429. > Op de volgende pagina’s een interview met Carine over haar rol als auditor.

Kwaliteit – Praktijk

Schoolmaatschappelijk werker Carine Pruijt

'Leerlingen betrekken bij kwaliteit'

Ze heeft er twee audits opzitten en nummer drie komt eraan. Leuk en interessant, is de conclusie van schoolmaatschappelijk werker Carine Pruijt van De Rungraaf.

Je komt nog eens ergens, als auditor. Voor de zomer bezocht Carine Pruijt nog het Molenduin voor een audit. Toch weer even iets anders dan haar eigen school voor speciaal onderwijs (cluster 4): de Rungraaf in Eindhoven. In Noord-Holland draait het om voortgezet speciaal onderwijs en hebben collega’s te maken met leerlingen die permanent verblijven bij samenwerkingspartner Lijn5. “Het bezoek maakte wel indruk. Best heftig: die deuren die letterlijk dicht

gaan”, vertelt Carine. Het was interessant om te kijken naar kwaliteit sprocessen, ook omdat Aloysius en netwerkpartner Lijn5 hun processen op elkaar moeten laten aansluiten. Wat voorál leuk was: er waren ook leerlingen betrokken bij het kwaliteitsonderzoek. “Vind ik heel belangrijk en goed. Het gaat er tenslotte vooral om hoe zij het onderwijs ervaren”, zegt Carine. Wat levert het op? Carine meldde zichzelf aan als auditor omdat haar interesse voor

‘kwaliteitsdenken’ de afgelopen jaren groeide. “Een paar jaar geleden was kwaliteit iets dat andere mensen deden”, vertelt ze. “Nu realiseer ik me dat iederéén een rol heeft, hoe groot of klein ook. Ook leerlingen zelf.” Met de komst van het ontwikkelingsperspectief zijn we meer gewend geraakt aan doelgericht werken, merkt Carine. “Maar onderweg kijken naar ons eigen handelen is nog niet altijd even vanzelfsprekend. Terwijl gericht ontwikkelen en verbeteren wel be-

17

18

Kwaliteit – Praktijk

langrijk is. Dat probeer ik in mijn eigen werk ook te doen door mijzelf te monitoren en gerichte feedback te vragen aan collega’s.” Nu is Carine bijvoorbeeld bezig met de oprichting van een ZAT+ (een uitgebreid zorgadviesteam met cluster 2, 3, 4 en speciaal basisonderwijs). “We denken dat het voor kinderen meerwaarde heeft om kennis samen te brengen, maar ik ben erop gericht om dat ook inzichtelijk te maken: wat levert het op?” Hetzelfde geldt voor een ander project. “We willen op de Rungraaf graag dat kinderen meer zelf de regie krijgen over hun leerproces. Een studente Pedagogiek gaat dit onder mijn begeleiding verder uitwerken.” Een voorbeeld: leerlingen schrijven nu zelf in de agenda die heen en weer gaat tussen thuis en school: hoe hun dag ging. Ook staan de thema’s erin waaraan aandacht wordt besteed op sociaalemotioneel vlak, zodat ouders daar thuis ook op in kunnen haken. Ontwikkelen? Ruimte! Afgelopen schooljaar startte Carine een pilot op school, voor haar afstudeeronderzoek Masteropleiding

Pedagogiek. Doel was ervaring opdoen met meer onderwijs op maat voor moeilijk lerende kinderen door goed in te spelen op hun leerstijl (meervoudige intelligentie). Dat had veel effect: niet alleen voor het competentiegevoel van leerlingen, maar ook voor opbrengstgericht werken. De methodegebonden toetsresultaten stegen namelijk aanzienlijk (zie ook pagina 16 ‘Onderzoek > ontwikkelen > kwaliteit’). De Rungraaf kijkt nu wat nodig is om de aanpak breder in te voeren in de school.

'Als alle processen op orde zijn kun je ontwikkelen.'

Zo’n project laat zien dat je wel ruimte moet hebben om te ontwikkelen, vindt Carine. “De overheid en inspectie focussen sterk op controle”, merkt zij. “Het ís ook belangrijk om te voldoen aan alle kwaliteitseisen. Maar voor mij begint het dan pas. Als alle processen op orde zijn kun je ontwikkelen.”

In Koerskrant 05 stond per abuis de foto van Carine Pruijt bij het interview met haar collega-auditor Geertje Klompen. Dit is dus Geertje! Haar interview nog even lezen? Download dan Koerskrant 05 op intranet – of check nog even de papieren versie. Op deze pagina’s lees je het interview met Carine.

Aloysius – Nieuws

Aloysius in 't kort App Gerichte berichten Snelle en makkelijke communicatie tussen ouders en school. Daar helpt onze nieuwe app Gerichte Berichten bij. Voor de kerstvakantie wordt de app binnen Aloysius geïntroduceerd. Vragen over het gebruik? Op intranet komt een praktische handleiding te staan.

Reorganisatie Harreveld Scholengemeenschap Harreveld krijgt door allerlei veranderingen in regelgeving – onder meer regionalisering in justitiële jeugdzorg - te maken met kortere onderwijstrajecten. Hierdoor is een reorganisatie helaas onvermijdelijk. Een plan hiervoor is klaar en heeft de instemming van de medezeggenschapsraad van Harreveld. Ook een sociaal plan is klaar en kreeg akkoord van de vakcentrales in het Decentraal Georganiseerd Overleg.

Bouwnieuws • Het ontwerp voor het integraal kindcentrum in Roermond is klaar. Eind dit jaar wordt het huidige pand op de locatie gesloopt en binnenkort volgt de selectie van de aannemer. Op 30 oktober kwamen alle medewerkers die in het nieuwe centrum komen te werken voor het eerst bij elkaar. Ook is een website online voor alle actuele informatie: www.kecroermond.nl • Plan is om eind 2013 de opdracht voor de bouw van ons integrale kindcentrum in Weert te kunnen afgeven. • De locatie voor het integraal kindcentrum in Eindhoven is bekend: dat komt aan de Avignonlaan 11. Voor heel Eindhoven is een integraal huisvestingsplan gemaakt. • In Lisse realiseren we een brede school, samen met jeugdzorgpartner Cardea en kinderopvang de Theepot. Planning: in 2015 open. • Ook in Hillegom werken we aan zo’n brede school, samen met openbare basisschool Hilmare en kinderopvang de Theepot.

• Het Kompas in Hoofddorp is uitgebreid met twee lokalen en het Molenduin in Santpoort-Noord wordt verbouwd. • In Schagen wil Aloysius ook graag een integraal kindcentrum realiseren: de gemeenteraad besluit dit najaar of dit door kan gaan.

Aloysius praat mee over CAO Primair Onderwijs Aloysius heeft mondelinge en schriftelijke inbreng geleverd voor de CAO Primair Onderwijs 2014. Dat is op verzoek van de vakorganisaties en de PO-Raad. College van bestuur Hans Kelderman heeft gepleit voor een eenvoudige CAO die aansluit bij passend onderwijs. Denk aan het belang van een integraal aanbod van onderwijs en zorg/behandeling. Regelgeving kan dit goed ondersteunen.

19

20

Beter dan goed

Uit alle inzendingen die binnenkwamen voor de Aloysius-verkiezing Leraar van het Jaar kregen twee leerkrachten de meeste stemmen. Twee winnaars dus: Tiny en Esther. Zij kregen al een bloemetje en ontvangen binnenkort een trofee uit handen van voorzitter college van bestuur Hans Kelderman. Die komt dan meteen een uurtje meedraaien in de klas bij Tiny en Esther.

Interactie = werkplezier “Ik ben compleet overvallen met het nieuws dat ik Aloysius Leraar van het Jaar ben”, reageert Tiny. “Ik doe gewoon mijn werk…” Niettemin: het is wél eens leuk dat wordt stil gestaan bij het vak van leerkracht, want een zware baan is het wel. “Het vergt veel inzet, je moet continu alert en actief zijn”, vindt Tiny. Niet dat ze iets anders zou willen. Ze koos bewust voor speciaal onderwijs. “Leerlingen komen pas tot leren als zij goed in hun vel zitten. De interactie met leerlingen is voor mij het werkplezier.” > Tiny van Bree werkt in de Sector Zuid bij De Korenaer aan de Strausslaan in Eindhoven.

Lief, consequent en daadkrachtig Esther van Eeden was verguld met de eretitel Leraar van het Jaar van de Sector West. Collega’s die Esther nomineerden: “Esther is een kanjer van een meid, een harde werker en een ontzettend lieve, consequente en daadkrachtige juf. Ze heeft in de korte tijd dat ze bij ons werkt al best het een en ander meegemaakt met leerlingen in haar groep. Mede daarom zou Esther de titel ‘Leraar van het Jaar’ verdienen.” > Esther van Eeden werkt in de Sector West bij De Fakkel in Nieuw-Vennep.

Colofon Uitgave, inhoud en eindredactie Aloysius Stichting Tekst Anne-Marie Veldkamp Fotografie Maria Hermes (inspiratieboekje), Jeroen Jazet (krant) Ontwerp en vormgeving Budelinc Druk Drukkerij Kempers

KOERSKRANT 06 INFORMATIEKRANT VOOR ALLE MEDEWERKERS VAN DE ALOYSIUS STICHTING OVER DE KOERS EN KOERSPROJECTEN

Recommend Documents