Jaarverslag innovatieve referentiezorg. voor iedereen» az sint-jan AV brugge

2008

Jaarverslag 2008

« innovatieve referentiezorg voor iedereen

»

az sint-jan AV brugge

Inhoud

2

voorwoord

01

strategische doelstellingen

02

nieuwe organisatiestructuur

05

multidisciplinaire samenwerking

08

oncologie

09

pneumologie

15

kathlab

17

klinische hematologie

20

obesitaschirurgie

24

diabeteszorg

27

anesthesie

31

multidisciplinaire succesverhalen

36

De zorg in cijfers

38

informatica

40

san

41

middelen

42

Voorwoord

Voorwoord bij dit jaarverslag

Beste lezer Wij bieden u - in de hoedanigheid van beheerder, medewerker, patiënt-klant of van geïnteresseerde in het reilen en zeilen van ons AZ Sint-Jan - dit jaarverslag 2008 aan ter lezing of voor verdere reflectie. Een gezond gevoel van fierheid overheerst en mag er o.a. zijn over de collectieve inspanning van de zowat 3200 ziekenhuismedewerkers, 260 artsen inclusief, om aan een stijgend aantal patiënten, van veraf en nabij, hoogwaardige zorg en behandeling te verstrekken. Overtuig uzelf door lezing van dit jaarverslag, dat tevens als dankbetoon aan diezelfde grote medewerkersschare mag worden opgevat. Opnieuw vertrekt de inhoud van het jaarrapport van onze visie en missie, krachtig samengevat onder de zinsnede ‘innovatieve referentiezorg voor iedereen’, waarbinnen in de loop van 2008 vijf strategische doelstellingen werden weerhouden; u verneemt hierover meer in de beide artikelen van de hand van Hans Rigauts, onze gedreven hoofdgeneesheer-directeur, inmiddels ook aangeduid om de algemene leiding van de fusie AZ Sint-Jan Brugge-Oostende op zich te nemen. Een van de strategische doelstellingen behelst ‘het stimuleren van multidisciplinaire samenwerking en verantwoordelijkheid’; in de lijn hiervan bestaat de hoofdmoot van dit jaarrapport uit de beschrijving van diverse multidisciplinair werkende zorgprogramma’s en -teams, waarbij innovatieve aspecten in het oog springen. Deze speerpunt-activiteiten worden in dit jaarverslag extra in de kijker geplaatst en zetten met de vele dit jaar niet vermelde diensten, disciplines of zorgprogramma’s een sterk activiteitenjaar neer. In de tweede helft van 2008 werden we geconfonteerd met de eerste symptomen van de wereldwijde financieel-economische crisis, die in 2009 ongetwijfeld zwaarder zal doorwegen in de bedrijfswereld en het maatschappelijk leven. We prijzen ons dan ook gelukkig dat het AZ Sint-Jan Brugge voor 2008 gunstige bedrijfsresultaten kan voorleggen, zelfs enige bijkomende reserve kan aanleggen voor groei of voor moeilijke jaren in de toekomst. Zo ook bleef de globale tewerkstelling op zeer hoog niveau en kon een sterke wervingsactiviteit slechts nipt vele dienstverminderingen (vooral naar 4/5 tewerkstelling) en de ruim honderd pensioengangers compenseren; deze laatste groep, waaronder de directieleden mevrouw De Gendt (begin 2008) en de heer Daniël Vandewiele (medio 2008), willen we hier nogmaals danken voor hun betrokkenheid in de uitbouw van ons ziekenhuis. Uiteindelijk gaat onze aandacht in dit jaarverslag naar ‘wat is goed en nodig voor onze patiënten’, die weeral in ruime mate en uit een brede regio ons hun vertrouwen schonken; de resultaten van ‘een jaar werk’ leggen we graag aan hun goed-vinden voor; wij hopen dat zij hieruit besluiten dat het AZ Sint-Jan, haar geneesheren en alle medewerkers ook in de toekomst klaarstaan met ‘innovatieve referentiezorg’ voor iedereen.

Namens de directie en alle medewerkers Peter Vankersschaever, ziekenhuisdirecteur 1

Strategische doelstellingen dr. Hans Rigauts

De vijf strategische doelstellingen van het ziekenhuis zijn vanaf 2008 de leidraad van de diensten zorg en zorgondersteuning bij het opstellen van hun beleidsplannen.

Het strategisch beleidsplan met de vijf strategische doelstellingen die het ziekenhuis de volgende vijf jaar wil realiseren, is het resultaat van een proces dat eind 2005 startte. Toen werd het initiatief genomen om de Visie en Missie van het ziekenhuis te actualiseren. De directie van het ziekenhuis heeft, onder begeleiding van prof. Paul Gemmel van de Vlerick Leuven-Gent managementschool, een nieuwe Visie en Missie opgesteld. Het managementmodel voor zorgexcellentie

ganisatie precies wil bereiken. Ze zijn direct of

Kwadrant is als leidraad gekozen om het

indirect uit de Visie en Missie afgeleid. Ze om-

strategisch beleid te ontwikkelen en structuur

schrijven duidelijk gespecificeerde, gewenste

te geven. Dit model wordt ook gebruikt als

en meetbare resultaten die op een vooraf

managementmodel om het ziekenhuis aan te

aangegeven tijdstip bereikt moeten zijn.

sturen vanuit dit strategisch beleidsplan.

Het parallelle traject directie – strategische

Vermits gedragenheid in de organisatie een

denkgroepen bestond onder andere uit de

belangrijk element is in het realiseren van de

opmaak van een SWOT- en een omgevings-

Visie en Missie, is geopteerd om met multidis-

analyse die leidden tot een eerste selectie van

ciplinaire denkgroepen van start te gaan van

elf strategische doelstellingen.

©

zodra de Visie en Missie geformuleerd waren. Medewerkers van alle disciplines en niveaus

Alle medewerkers van de strategische denk-

werden uitgenodigd om zich kandidaat te stel-

groepen, de directie en de beheerders hebben

len. Uiteindelijk werden vier groepen gevormd

individueel de shortlist van elf strategische

met in totaal 70 medewerkers: de strategi-

doelstellingen van hoge naar lage prioriteit

sche denkgroepen. Hun opdracht was samen

gerangschikt. Vooraf was afgesproken dat

met de directie en de bestuursorganen de vijf

de verwerking op statistische grond zou

prioritaire doelstellingen te selecteren die in

gebeuren zonder een of andere weging toe

een periode van vijf jaar gerealiseerd moeten

te passen. Het “gewicht” van de score van

worden. Doelstellingen geven aan wat de or-

de individuele medewerker was identiek aan die van een directielid of van een bestuurder. Op basis van de niet-gewogen statistische analyse werd de top vijf van strategische doelstellingen weerhouden. Het uitwerken van de kritische succesfactoren, de kritische prestatie-indicatoren en maatstaven voor de vijf geselecteerde strategische doelstellingen gebeurde opnieuw in samenspraak met de strategische denkgroepen. De vijf strategische doelstellingen werden besproken op de Medische Raad en de Algemene Vergadering van het ziekenhuis. Op 7 november 2007 keurde de Algemene Vergadering van het AZ Sint-Jan AV de vijf

2

strategische doelstellingen

strategische doelstellingen goed en op

Deze vijf strategische doelstellingen worden

5 maart 2008 werden de uitgewerkte kritische

vanaf 2008 gebruikt als leidraad voor de

succesfactoren en maatstaven voor elk van de

beleidsplannen die dienstspecifiek - zowel in

vijf strategische doelstellingen goedgekeurd.

de zorg als in de zorgondersteuning - worden

Dit alles resulteerde in het strategisch be-

opgemaakt. Via een traject van plannen en

leidsplan voor het ziekenhuis voor de periode

bijsturen (Deming Circle) met Kwadrant© als

2008-2012. Het strategisch beleidsplan omvat

managementmodel horen de dienstspecifieke

het richtsnoer voor gecoördineerde actie de

beleidsplannen aanleiding te geven tot het

komende vijf jaar. Het is nu aan alle medewer-

behalen van het gestelde vijfjarenobjectief.

kers om de doelstellingen te helpen realise-

Het managementcollege bewaakt en zorgt

ren en zo hun bijdrage te leveren aan de visie

voor het afstemmen van de dienstspecifieke

van het ziekenhuis: ‘innovatieve referentiezorg

beleidsplannen en doelstellingen op het stra-

voor iedereen’.

tegisch beleidsplan met de vijf strategische

« de visie van het ziekenhuis: innovatieve referentiezorg voor iedereen

»

doelstellingen van het ziekenhuis. Vanaf maart 2008 werd het strategisch beleidsplan met haar vijf strategische doelstellingen in het ziekenhuis gecommuniceerd. De communicatie gebeurde door de leden van de directie aan alle personeelsgroepen: artsen, paramedici, verpleegkundigen, logistieke en administratieve medewerkers, medewerkers van schoonmaak en hygiëne, medewerkers van de technische dienst en alle andere ondersteunende diensten.

De vijf strategische doelstellingen zijn: > Een kwaliteitsvolle en innovatieve zorg

garanderen en verder uitbouwen;

> Klantvriendelijkheid, bejegening en

patiëntgerichtheid nastreven en verhogen;

> Processen afstemmen op de noden van de

patiënt en veiligheid garanderen;

> Het stimuleren van multidisciplinaire

samenwerking en verantwoordelijkheid;

> Het ontwikkelen van een modern HRM-

beleid met participatie van de diensten. 3

4


Nieuwe organisatiestructuur dr. Hans Rigauts

Aansluitend op de visie en missie van het ziekenhuis en het strategisch beleidsplan wordt een nieuwe

Het aanbieden van zorg vraagt structuur en procedures. Historisch werden ziekenhuizen daarom sterk verticaal gestructureerd met een sterke hiërarchie als basis voor de opvolging van procedures. De huidige trend in de zorgverlening gaat veel verder dan enkel het aanbod van een welbepaald type zorg.

organisatiestructuur voorgesteld. Typische kenmerken van zorg zijn nu:

en ervoor zorgt dat de beleidsopties, geno-

> de zorgvraag wordt meer bepaald

men door de Algemene Vergadering en de

vanuit de individuele patiënt dan vanuit

Raad van Bestuur, worden waargemaakt en

de organisatie;

de opdrachten, opgelegd door de wetgever,

> zorg op maat van de patiënt;

worden uitgevoerd. Deze rol wordt toebedeeld

> continuïteit van zorg: aanbieden van een

aan de directie.

zorgtraject, ook tot buiten het ziekenhuis; > er is een duidelijke accentverschuiving

Het zorgproces rond de patiënt zelf, wordt

van een zo veel en zo groot mogelijk

het best begeleid op de zorgvloer. De patiënt

zorgaanbod naar een patiëntgestuurd en

legt zijn lot in de handen van het ziekenhuis.

kwaliteitsvol zorgaanbod.

Hij verwacht de best mogelijke zorg in de best mogelijke omstandigheden. De patiënt

Het spreekt vanzelf dat het verticaal benade-

heeft naast kwaliteit van zorg ook recht op

ren van de patiënt in deze nieuwe zorgvisie

een correcte en menselijke aanpak, op een

niet meer de juiste keuze is. Het ziekenhuis

bejegening die rekening houdt met zijn spe-

moet zich eerder rond de patiënt organiseren

cifieke noden. Dit alles kan enkel wanneer de

dan dat de patiënt georganiseerd wordt bin-

actoren op de zorgvloer zelf de nodige ruimte

nen een rigide structuur.

krijgen om deze taken in onderling overleg waar te maken.

Er moeten daarom een multidisciplinaire samenwerking en een rechtstreekse com-

Daarom dient de operationele verantwoor-

municatie bestaan op niveau van de zorg-

delijkheid gedelegeerd te worden naar de

vloer, georganiseerd rond de patiënt. Deze

zorgvloer. Het rechtstreeks contact van de ac-

rechtstreekse interactie dient te worden

toren op de zorgvloer met de patiënt laat een

ondersteund door een aangepaste organisa-

correcte uitvoering en snelle bijsturing toe.

tiestructuur.

Toegewezen verantwoordelijkheid betekent evenwel ook verantwoording over en beheer-

Aanbieden van zorg is een complex gegeven

sing van de toegewezen middelen.

waarbij tal van regelgevingen en procedures,

Om die reden wordt de verantwoordelijk-

enerzijds opgelegd door de overheid, ander-

heid op de zorgvloer toegewezen aan artsen

zijds noodzakelijk om redenen van kwaliteit,

in samenspraak met verpleegkundigen en/

het zorgproces sturen.

of paramedici. Op de zorgvloer worden de actieplannen uitgevoerd, geëvalueerd en

Een overzicht houden op deze procedures is

bijgestuurd door de verantwoordelijken van

noodzakelijk. Er blijft een centrale coördine-

de zorgvloer (artsen, verpleegkundigen en

rende structuur nodig die het geheel bewaakt

paramedici). 5

Deze verantwoordelijken krijgen hiervoor

nog revalideren waardoor hij terecht komt op

mensen en middelen toegewezen.

de revalidatie zorgvloer.

De onderhandelingen voor de toewijzing

Er worden duidelijke taakafspraken gemaakt

van mensen en middelen en de opvolging

d.m.v. “Service Level Agreements“ (SLA) tus-

van de actieplannen gebeuren jaarlijks in de

sen de zorgvloeren en de zorgondersteunende

beleidscycli. Dit zijn onderhandelingen tussen

diensten (zoals keuken, schoonmaak & hygi-

de verantwoordelijken van de zorgvloer ener-

ëne, administratie,…) zodat de kwaliteit van

zijds, en het managementcollege anderzijds.

onderlinge dienstverlening kan gecontroleerd

Het managementcollege is samengesteld uit

en eventueel bijgestuurd worden.

leden van de directie, artsen, verpleegkun-

De einddoelstelling van de nieuwe organisa-

digen, paramedici en medewerkers uit de

tiestructuur is een optimale kwaliteitszorg

ondersteunende diensten.

aan te bieden aan onze patiënten en dit door multidisciplinaire samenwerking expliciet

In het nieuwe organigram staat de patiënt

in het organigram in te bedden samen met

centraal. Hij doorloopt één of meerdere zorg-

beleidscycli en concrete taakafspraken (via

vloeren. Een voorbeeld: bij een ongeval komt

SLA’s).

de patiënt terecht op de zorgvloer spoedgevallen. Er wordt een bekkenfractuur gedetecteerd waardoor de patiënt terechtkomt op de zorgvloer orthopedie. Na een operatie (zorgvloer operatiekwartier) moet de patiënt

ALGEMENE VERGADERING RAAD VAN BESTUUR DIRECTIE

MANAGEMENT COLLEGE

ADVIESORGANEN

STAFDIENSTEN

PATIËNT ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

ZORGVLOER

SLA

SLA ZORGONDERSTEUNENDE DIENSTEN

6

SLA


« De individuele patiënt bepaalt de zorgvraag, niet de organisatie

»

7

MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING oncologie

pneumologie

kathlab

klinische hematologie

obesitaschirurgie

diabeteszorg

anesthesie

multidisciplinaire succesverhalen

8

multidisciplinaire samenwerking oncologie

Totaalzorg voor de oncologische patiënt dr. Alain Bols

De oncologische patiënt heeft nood aan een correcte diagnose en een adequate therapie, maar net zo goed aan de begeleiding en ondersteuning van een goed samenwerkend team.

Deze zorg kent verschillende aspecten. Enerzijds zijn er de onontbeerlijke technische aspecten van een correcte diagnose en adequate therapie. Anderzijds is er een nog veel bredere invalshoek van structurele onderlinge samenwerking en optimale begeleiding en ondersteuning van de kankerpatiënt. Om deze redenen zijn er de laatste jaren al een aantal oncologische “klinieken” opgericht.

Twintig West-Vlamingen per dag

wordt de eerste plaats in onze provincie inge-

In het landschap van een steeds ouder wor-

nomen door borstkanker met 1.133 nieuwe

dende bevolking en een immer verder schrij-

diagnoses gevolgd door kanker van de dikke

dende wetenschappelijke vooruitgang neemt

darm en baarmoeder (respectievelijk 432 en

het aantal kankerdiagnoses zienderogen toe.

169 nieuwe diagnoses).

In 2005 kregen bijna 35.000 Vlamingen te

Technische ondersteuning van het het multidisciplinair overleg

horen dat ze kanker hadden. In West-Vlaan-

Modern times

deren ging het in dat jaar om ongeveer 7.500

De dienst radiotherapie is de grootste van

personen. Iedere dag krijgen dus ongeveer

West-Vlaanderen en beschikt over drie line-

20 West-Vlamingen een diagnose van kanker

aire versnellers. Dankzij de aanwezigheid van

te verwerken. Een belangrijk deel van deze

een cone beam CT op twee van deze toestel-

mensen komt in ons ziekenhuis terecht.

len bestaat naast de klassieke conformele ra-

Bij de mannen is prostaatkanker met 1.472

diotherapie, de mogelijkheid voor stereotaxie,

nieuwe diagnoses in West-Vlaanderen veruit

Intensity Modulated Radiotherapy (IMRT) en

de meest voorkomende kanker. De top drie

Image-Guided Radiotherapy (IGRT). Deze

wordt verder aangevuld door kankers van de

technieken laten meer doelgerichte bestralin-

long en van de dikke darm (respectievelijk

gen toe met de bedoeling de neveneffecten

601 en 547 nieuwe diagnoses). Bij de vrouwen

te verminderen. De dienst heeft daarnaast ook een rijke ervaring met brachytherapie van prostaatkanker, maar ook van baarmoederen baarmoederhalskanker. Het hematologisch transplantatiecentrum, waar ook allogene transplantaties gebeuren, is het grootste centrum van onze provincie en zelfs het tweede grootste transplantatiecentrum in Vlaanderen. Het departement medische beeldvorming heeft de mogelijkheid tot chemo-embolisatie. Leveruitzaaiingen kunnen hierdoor zeer selectief behandeld worden. De gerichte echografie met contrast en de mogelijkheid tot borstbiopsies onder NMR zijn maar enkele van de vele voorbeelden waar ons ziekenhuis zijn positie als technologisch innoverend centrum weet te handhaven. 9

« Wij wensen expliciet te investeren in het welzijn van onze patiënten.

»

Op oncologisch heelkundig gebied kunnen

maken van koeling op -5 °C. Deze “menselij-

we bogen op een exceptionele expertise op

kere” temperaturen maken dit systeem veel

het domein van de laparoscopische maag- en

aangenamer. Bovendien kan ze gedurende de

dikke darmchirurgie. Ook op het gebied van

hele periode van de therapie ook ter plaatse

resecties en reresecties van lokale recidieven

blijven zonder vervangen te worden.

en leveren/of longuitzaaiingen moeten wij

De investering is bij dergelijke projecten

niet onderdoen voor meerdere universitaire

groot. Wij wensen echter expliciet te inves-

centra. Urologische prostaatingrepen gebeu-

teren in het welzijn van onze patiënten, ook

ren al enige tijd met de gesofisticeerde

wanneer daar in louter financiële termen

Da Vinci S robot. De patiënten kennen na een

niets tegenover staat.

ingreep met de robot een vlotter postoperatief De echo-endoscopie is op het domein van

Niet verdrinken in een zee van specialisten

maag-,darm- en longtumoren uitgegroeid

Deze technische en materiële aspecten zijn

tot een belangrijk werkinstrument voor een

echter slechts een deelaspect van de totaal-

adequate diagnostiek van long-, slokdarm- en

zorg voor de oncologische patiënt.

endeldarmtumoren.

Ook op het oncologische domein heeft de

We mogen ook gerust stellen dat we tot de

subspecialisatie immers zijn intrede gedaan.

koplopers in België behoren wat de entero-

De oncoloog, als de man of vrouw (ook hier

scopie betreft. Deze nieuwe techniek laat toe

heeft de vervrouwelijking zijn intrede gedaan)

de diagnose te stellen van kleine dundarm-

die “alles van oncologie kent” is definitief

tumoren, die tot op heden niet detecteerbaar

verleden tijd.

waren.

In ons ziekenhuis zijn o.m. oncologisch chi-

herstel .

rurgen, radiotherapeuten en internist-onco-

10

Het hoofd koel houden

logen werkzaam. En binnen deze domeinen is

Technologische innovatie hoeft zich niet te

er al een verdere subspecialisatie opgetreden

beperken tot louter diagnostische of thera-

met o.a. borstchirurgen, maag-darm chirur-

peutische nieuwigheden, maar kan ook het

gen, medisch oncologen, long-oncologen,

verhogen van het comfort van de patiënt als

maag- en darm-oncologen, gynaecologische

doel hebben. Zo maakt het oncologisch dag-

oncologen, neurologisch oncologen, hema-

ziekenhuis al geruime tijd bij een aantal che-

tologen,… Ieder van deze specialismen zal

motherapieschema’s gebruik van hoofdkoe-

zijn eigen specifieke bijdrage leveren aan de

ling. Door afkoeling van de hoofdhuid tijdens

medische zorg voor de kankerpatiënt. Om te

de toediening van chemotherapie wordt het

beletten dat de patiënt verdrinkt in deze zee

haarverlies zoveel mogelijk beperkt. Tot voor

van specialisten is teamwerk essentieel.

kort werden ijskappen ingevroren op -30 à

Zo is een optimale samenwerking tussen alle

-40 °C en op het hoofd van de patiënt ge-

betrokken specialisten onderling van belang.

plaatst. Het hoeft geen betoog dat dit absoluut

Op 13 december 2002 werden in het Belgisch

niet aangenaam was. Momenteel beschikt het

Staatsblad de Koninklijke Besluiten m.b.t. de

oncologisch centrum over maar liefst vijf Pax-

Multidisciplinaire Oncologische Consulten

man coolers (zie foto pagina 11) die gebruik

(MOC) gepubliceerd. Enkele maanden later


van de oncologische patiënt. Hun functie is hoofdzakelijk informatief en begeleidend. Het meest waardevol is hun brugfunctie als “go-between” tussen de kankerpatiënt en het hele spectrum van zorgverleners als een pro Deoadvocaat die ten allen tijde de rechten van de oncologische patiënt verdedigt. Deze rechten worden overigens perfect omschreven in het charter van de patiëntenrechten van de Vlaamse Liga tegen Kanker dat het AZ Sint-Jan AV mee onderschreven heeft. In het beginstadium werden deze expertverpleegkundigen door het ziekenhuis gefinancierd. Sinds 2007 bestaat er in het kader van de borstkliniek financiering voor een borstverpleegkundige. In het kader van het Nationaal Kankerplan is er vanaf dit jaar ook financiering voor andere expertverpleegkundigen.

volgde de publicatie van de Oncologische

Henri Serruysziekenhuis te Oostende, de

Zorgprogramma’s (25 april 2003).

V.Z.W. Gezondheidszorg Oostkust te Knokke-

Lang voordien, in casu 25 jaar geleden,

Blankenberge en het Sint-Rembertziekenhuis

Voorbeelden van deze

bestonden er in ons ziekenhuis al gestructu-

te Torhout. Anderzijds is een goede verstand-

expertverpleegkundigen zijn:

reerde interdisciplinaire overlegmomenten.

houding en samenwerking met de huisarts

- Borstverpleegkundigen

Dit waren wekelijkse patiëntenbesprekingen

even belangrijk. Een vlotte en adequate rap-

- Prostaatverpleegkundigen

tussen chirurgen, medisch oncologen en

portering en een permanente beschikbaar-

- LOTUS (Long Tumor Steunpunt)

radiotherapeuten waar een geïndividualiseerd

heid blijven dan ook onze prioriteiten. Zonder

zorgplan voor elke oncologische patiënt werd

uitzondering wordt de huisarts uitgenodigd op

uitgestippeld.

het MOC van zijn of haar patiënten.

verpleegkundigen - DIO (Digestieve Oncologie of maag- en darm-oncologie) verpleegkundigen - Hoofd & Hals Care Managers

Sinds de oprichting van het Oncologisch Zorgprogramma zijn deze initiatieven in een

Specialisten in de coördinatie

ware stroomversnelling gekomen. Letterlijk

Een optimaal zorgtraject van de kankerpati-

dagelijks vinden dergelijke muldisciplinaire

ënt overstijgt echter deze collegiale samen-

oncologische consulten – kortweg MOC’s

werking, hoe optimaal deze ook verloopt.

genoemd – plaats. Deze MOC’s gebeuren

Zeker in een ziekenhuismilieu is een vlotte

zowel tussen verschillende disciplines binnen

en probleemloze samenwerking tussen alle

het ziekenhuis (intramuraal) als met verte-

deelnemers van het zorgtraject een es-

genwoordigers van de oncologische zorgpro-

sentiële vereiste. Om deze reden werden

gramma’s van met ons samenwerkende om-

expertverpleegkundigen opgeleid. Deze

liggende ziekenhuizen (extramuraal). Het gaat

specifieke oncologisch verpleegkundigen zijn

bij deze laatste om het Augustinusziekenhuis

van onschatbare waarde in het vlotte verloop

te Veurne, het AZ Damiaanziekenhuis en het

van de diagnostiek, therapie en opvolging

- (beenmerg)transplantatiecoördinatoren, e.a.

11

Vele specialismen leveren een bijdrage aan de medische zorg, interdisciplinair overleg moet vermijden dat de patiënt in een zee van specialisten verdrinkt.

Klinieken in de kliniek

Sinds vorig jaar maakt ook een psychologe

longkanker. Dit jaar starten wij dan ook met

Deze expertverpleegkundigen zijn de spil-

deel uit van het borstcentrum. Op verwijzing

de uitbouw van klinieken voor zowel Digestief

figuren van de oncologische “klinieken”. Zij

helpt zij patiënten en/of hun familieleden met

Oncologische tumoren (DIO) als voor longtu-

leggen zich toe op een kankertype met de

meer specifieke problemen zoals onder meer

moren.

bedoeling deze patiënten een optimale totaal-

de aanvaarding en verwerking van de ziekte,

Ten slotte is de verdere uitbouw van het

zorg aan te bieden. Het concept borstcentrum

depressieve gevoelens en problemen, op vlak

hematologisch transplantatiecentrum met de

is een mooi maar niet het enige voorbeeld

van intimiteit of seksualiteit.

inschakeling van een transplantatiecoördina-

in ons ziekenhuis. De borstkliniek bestaat

Zowel de borstverpleegkundige als de psycho-

tor een logisch gevolg van de vooraanstaande

al enkele jaren en kan zeker dienen als een

loge zijn steeds aanwezig op en participeren

positie die wij op dat gebied in Vlaanderen

voorbeeld voor gelijkaardige toekomstige pro-

actief aan het MOC van de borstkliniek waarin

innemen.

jecten. De huisarts of de patiënte kan op ieder

vele medische specialismen vertegenwoor-

moment de borstverpleegkundige contacte-

digd zijn. Denken we bij deze laatste aan staf-

Achter de schermen

ren, die ervoor zorgt dat de patiënte binnen

leden van de afdelingen oncologisch centrum,

Last but not least is een grondige en regel-

één werkdag op consultatie wordt gezien door

oncologische heelkunde, gynaecologie, plas-

matige kwaliteitscontrole essentieel om deze

een staflid van het Oncologisch Centrum.

tische heelkunde, huisartsgeneeskunde, me-

projecten te evalueren en waar nodig bij te

In samenspraak met dit staflid coördineert

dische beeldvorming en anatomopathologie.

sturen. In de oncologie valt of staat dergelijke

zij de nodige diagnostische onderzoeken.

Andere deelnemers aan de borstkliniek zijn

controle met een adequate registratie. Deze

Binnen de drie werkdagen wordt de patiënte

medewerkers van het Medisch Maatschappe-

oncologische database vult natuurlijk zichzelf

vervolgens teruggezien voor bespreking van

lijk Werk, kinesitherapeuten en diëtisten.

niet in. Twee oncologische datamanagers re-

de resultaten. Het hoeft geen betoog dat op

gistreren achter de schermen iedere nieuwe

dergelijke momenten de aanwezigheid van

In ons ziekenhuis zijn gelijkaardige geformali-

oncologische diagnose en opvolging van ge-

een expertverpleegkundige een belangrijke

seerde projecten reeds langere tijd aanwezig.

kende problemen. Een aantal vooraf bepaalde

ondersteuning kan betekenen. Uiteraard heeft

Zoals al gezegd, is het prostaatcarcinoom

oncologisch belangrijke parameters worden

niet iedere oncologische patiënt hier even veel

de meest frequente tumor. Reeds meerdere

door hen omgezet in een gestandaardiseerd

behoefte aan, maar ook hierin wordt iedereen

jaren is er in ons ziekenhuis dan ook een mul-

formaat en elektronisch overgemaakt aan het

in zijn eigenheid erkend.

tidisciplinaire prostaatkliniek aanwezig.

centrale kankerregister. Het zijn hun niet afla-

De borstverpleegkundige zal vervolgens,

West-Vlaanderen scoort hoger in vergelijking

tende inspanningen die, naast de inzet van de

opnieuw in samenspraak met de oncoloog,

met de rest van België wat de hoofd- & hals-

vele reeds vermelde en de vele niet-vermelde

de contacten met “het volgend specialisme”

carcinomen betreft. Het Brugs Oncologisch

medewerkers, mee garant staan voor de hoge

leggen. Dit zal dikwijls de oncologisch chirurg

Hoofd & Hals Centrum (BOHHC) bestaat sinds

kwaliteit van het oncologisch zorgprogramma.

of gynaecoloog zijn. Na de operatie volgt er

2005 en is een unieke samenwerking tussen

dan opnieuw een MOC-overleg en waar nodig

MKA-, NKO-chirurgen, radiologen, radiothe-

een terugverwijzing naar de radiotherapeut

rapeuten, medisch oncologen, anatomopatho-

en/of medisch oncoloog voor respectievelijk

logen, logopedisten, diëtisten en maatschap-

radiotherapie en/of chemotherapie.

pelijk werkers.

De rots in de branding en, zeker in het begin-

Deze prostaat- en hoofd- & hals “klinieken”

stadium, de enige constante in dit zorgtraject

zijn sinds hun ontstaan een onmisbare over-

is de borstverpleegkundige. Zij zorgt, naast

koepelende rol gaan spelen in het zorgtraject

ondersteuning van de patiënt en waar nodig

van de respectievelijke patiëntengroepen. Na

van de familieleden, voor continuïteit en coör-

prostaatkanker volgt op de tweede plaats

dinatie van de zorg.

dikke darmkanker op zijn beurt gevolgd door

12


De Belg, de baksteen en de maag > Een ander voorbeeld van materiële verwezenlijkingen die hoofdzakelijk het comfort van onze patiënten ten goede komt, is de bouw van het nieuwe oncologische dagziekenhuis. Dit zou tegen het zomerverlof 2009 afgewerkt moeten zijn. Deze nieuwe entiteit zal toelaten de chemotherapieën in dagbehandeling toe te dienen op één locatie. Bovendien zal deze nu ook kunnen plaatsvinden in een – letterlijk en figuurlijk – ruimer en aangenamer kader. > Ook de dienst radiotherapie is in deze nieuwe entiteit uitgebreid met een nieuwe bunker voor een lineaire versneller. Ondertussen is de dienst nucleaire geneeskunde ook al naar een nieuwe locatie verhuisd.

13

« Ter ondersteuning van de toenemende zorgbehoefte voor chronisch bronchiaallijden in de eerstelijnszorg, werd het longfunctielab ook rechtstreeks opengesteld voor huisartsen.

»

14

multidisciplinaire samenwerking pneumologie

De dienst longziekten kent geen recessie! dr. Yves Bogaerts

De pneumologie haalt zelden de krantenkoppen. Niettemin kent de dienst longziekten, waarvan de wortels diep in de geschiedenis van ons ziekenhuis reiken, een gevarieerde en gestaag groeiende activiteit.

In 2008 kende de activiteit een opvallende toename. We richten even de schijnwerpers op wat er in het voorbije jaar veranderde: nieuwe taken, nieuwe medewerkers, nieuwe uitrusting, …

Hoesten en piepen, allergie en roken: werk van alledag

dienst. Deze MOC blijft zich verder profile-

De zorg voor astma en COPD (chronische

Zorgprogramma.

bronchitis) maakt een groot deel van de job

Dr. R. De Pauw vervoegde de dienst als pneu-

uit, zoals in elke dienst voor longziekten. Het

moloog gespecialiseerd in thoracale oncolo-

AZ Sint-Jan AV is een van de weinige zieken-

gie en startte met endobronchiale echogra-

huizen die voor deze patiënten een specifiek

fisch geleide puncties, spitstechnologie in de

longrevalidatieprogramma aanbiedt, geleid

stadiëring van longtumoren. Twee ervaren

door een erkende longrevalidatiearts,

verpleegkundigen worden begin 2009 ook

dr. C. Haenebalcke. De wetenschappelijke ba-

geëngageerd voor een nieuwe, door de over-

sis van deze behandeling is stevig, maar het

heid ondersteunde functie van oncologisch

blijkt niet gemakkelijk patiënten met weinig

verpleegkundige. Ze kregen de mooie naam

adem warm te maken voor dit oefenprogram-

Lotus-verpleegkundige mee, voor LOngTU-

ma en bovendien is de overheidsfinanciering

mor-Steunpunt en dat vertolkt precies wat ze

… krenterig. Een echte groeipool kan dit dus

voor de patiënten willen betekenen.

ren als een bouwsteen van het Oncologisch

niet zijn.

Het longfunctielab groeit mee

Hulp bij snurken, apneu en chronisch falende ademhaling

Aan ons longfunctielab werd een derde

Obstructieve slaapapneu haalt wél de pers.

station toegevoegd. Het geheel werd geïnte-

Niet ten onrechte: het is een wijdverbreide

greerd in een netwerk. Dit resulteerde in een

stoornis. De standaardbehandeling is CPAP,

vlottere planning voor de patiënten en een

een mechanische ademhalingsondersteuning

stijging van 2669 naar 3110 onderzoeken op

tijdens de slaap die dermate efficiënt is dat,

jaarbasis. In 2009 zal ook de verbinding met

bij goede coaching, ongeveer 80% van alle pa-

het centraal patiëntendossier worden gelegd.

tiënten de therapie op lange termijn volhoudt.

Ter ondersteuning van de toenemende zorg-

Met meer dan 100 nieuwe patiënten per jaar

behoefte voor chronisch bronchiaallijden in de

neemt deze activiteit snel uitbreiding.

eerstelijnszorg werd het lab ook rechtstreeks

Dr. V. Ringoet volgt het merendeel van hen

opengesteld voor huisartsen: “DAS”, Direct

van nabij en verwierf het nationaal diploma

Acces Spirometry, was geboren. Een long-

somnologie (letterlijk: “slaapkunde”).

functieonderzoek uitvoeren is nu ook mogelijk

Onder impuls van dr. D. Van Renterghem

zónder consultatie bij de pneumoloog.

groeide in de voorbije jaren een goed uitgebouwd programma van thuisbeademing voor

“Via EBUS-TBNA (endobronchial ultrasound-guided transbronchial fine needle aspiration) kunnen mediastinale lymfeklieren vanuit de luchtpijp en onder echografisch zicht worden aangeprikt.”

Over longkanker, EBUS en Lotus

personen met ernstige respiratoire insuf-

Sedert meer dan 25 jaar vinden de artsen van

ficiëntie. Het betreft hier vooral personen met

de bij longtumoren betrokken specialismen

zware kyfoskoliose of fibrothorax enerzijds,

elkaar wekelijks voor het Multidisciplinair

gevorderde spierziekten en recent ook amyo-

Oncologisch Consult in de lokalen van onze

trofe lateraalsclerose anderzijds. 15

multidisciplinaire samenwerking pneumologie

Op de verpleegeenheid werden drie isolatiekamers in gebruik genomen voor patiënten met via de lucht overdraagbare ziekten, in de eerste plaats tuberculose.

culair Referentiecentrum West’ (een initia-

Last but not least: de verpleegeenheid…

tief om de multidisciplinaire zorg voor deze

Op de verpleegeenheid waar de patiënten

patiënten te coördineren).

pneumologie verblijven, is er een bijna vol-

Zowel CPAP als thuisbeademing vereisen een

ledig vernieuwd team, met een nieuwe hoofd-

gedegen technische ondersteuning. Eind 2008

verpleegkundige die ondertussen ingewerkt

trad een nieuwe technicus in dienst.

is. Met de glimlach en nu en dan met een

Deze activiteit kadert mee in het ‘Neuromus-

zucht groeit deze jonge ploeg gestaag in haar

Exit radiologie…

complexe taak.

Sinds mensenheugnis beschikte onze

In 2008 werden op de afdeling drie fonkel-

pneumologische polikliniek over een eigen

nieuwe isolatiekamers in gebruik genomen

röntgenzaal, waarvan de diensten door

voor patiënten met via de lucht overdraagbare

patiënten en artsen erg werden gewaardeerd.

ziekten, in de eerste plaats tuberculose. Deze

In 2008 kwam hieraan definitief een einde.

ziekte is wel zeldzaam geworden maar niet

Met de dienst radiologie werd een Service

verdwenen. De tuberkelbacil is vandaag ook

Level Agreement gesloten dat voor een vlotte

gevaarlijker omdat sommige vormen resistent

dienstverlening zorgt. Een hoogkwalitatief

geworden zijn aan de klassieke medicatie. Het

viewing station werd op de poli geplaatst, wat

AZ Sint-Jan AV besliste daarom drie een-

de pneumoloog toelaat de foto’s in optimale

persoonskamers om te bouwen met het oog

omstandigheden te bekijken.

op meer efficiënte isolatie van besmettelijke zieken. De kamers zijn uitgerust met een

De polikliniek floreert

complex systeem van luchtverversing, waarbij

De belangrijkste activiteitenparameters

de hele ruimte, inclusief een badkamer, per-

bleven stijgen. Met 1955 nieuwe patiënten

manent onder negatieve druk gehouden wordt

en 6265 raadplegingen was 2008 een topjaar.

ten opzichte van de gang. Daardoor kan uit

Andere kerncijfers volgden dezelfde trend.

de kamers geen besmette lucht ontsnappen. Tegelijk kregen ze een knappe facelift.

aantal nieuwe patiënten per jaar (pneumologie)

aantal raadplegingen (pneumologie)

2500

8000 1.955

2000 1.620

1.680

1.539

1.667

1.696

7000 5000

1500

4000 1000

16

5.372 4.004

4.142

4.295

4.481

4.558

2002

2003

2004

2005

2006

3000 2000

500 0

6.265

6000

1.717

1000 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

0

2007

2008

multidisciplinaire samenwerking Kathlab

Europese erkenning voor innovatieve elektrofysiologie en hartkatheterisatie dr. Luc Muyldermans

De hartkatheterisatieafdeling van het AZ Sint-Jan AV werd vanaf 2005 volledig vernieuwd en omvat op dit ogenblik vier hartkatheterisatiezalen in een nieuw gebouw boven de spoedgevallenafdeling.

Het vierde hartkatheterisatielaboratorium (“kathlab”) werd in 2008 en begin 2009 ingericht en beschikt over een systeem voor robotnavigatie van de elektrofysiologiekatheters. Het kathlabcentrum van het AZ Sint-Jan is op het gebied van elektrofysiologie het enige Belgische centrum met een Europese accreditering (ESC - European Society of Cardiology) voor postgraduaatopleiding in “advanced electrophysiology”.

Een geschiedenis van innovatie Het AZ Sint-Jan AV was een van de eerste

Een model van samenwerking in Noord-West-Vlaanderen

ziekenhuizen in België met een hartkathete-

In 1986 waren er 36 coronaire ballondilataties.

risatiezaal, voornamelijk voor het verrichten

20 jaar later is dit aantal gegroeid tot onge-

van coronaire angiografieën, maar daarnaast

veer 1.300 dilataties per jaar.

ook voor onderzoekingen naar kleplijden en

Sinds de cardiale zorgprogramma’s in 1999

congenitale hartafwijkingen.

het licht zagen, is een intense samenwerking

In 1986 vond de eerste PTCA “coronaire bal-

gegroeid tussen het kathlabcentrum van het

londilatatie” in ons ziekenhuis plaats, nadien

AZ Sint-Jan en de cardiologen uit de omlig-

gevolgd door klepdilataties en stentimplan-

gende ziekenhuizen in Noord-West-Vlaande-

taties.

ren en ook privégevestigde cardiologen. 13 externe cardiologen zijn geregeld consulent voor diagnostische hartkatheterisaties in het AZ Sint-Jan. Dit consulentschap gebeurt onder de vorm van collegiale patiëntenbesprekingen met stafleden cardiologie van het AZ Sint-Jan. De opstelling van de kathlabs laat toe dat een externe cardioloog en een cardioloog van het AZ Sint-Jan AV patiënten simultaan katheteriseren.

Innovatie en groei in de elektrofysiologie De elektrofysiologie (EFO) in ons ziekenhuis werd 20 jaar geleden ingevoerd door Dr. Y. Vandekerckhove. Initieel gebeurde er vooral diagnostiek en waren de therapeutische mogelijkheden beperkt. Als gevolg van een sterke toename in diagnostische en therapeutische mogelijkheden, kende de afdeling elektrofysiologie de snelste groei binnen de hartkatheterisatie (zie grafiek). Eind 2006 werd een derde hartkatheterisatiezaal geopend voor elektrofysiologie met naast 17

ook uitgebreide mappingsystemen (CARTO,

Europese accreditering voor elektrofysiologie

Localisa), integratie van CT en rotationele 3D-

De investering in mensen en middelen resul-

angiografie. In die periode vervoegde

teerde vorig jaar in een accreditering van het

Prof. M. Duytschaever het elektrofysiologie-

elektrofysiologiecentrum van het AZ Sint-Jan

team. Begin 2008 werd de groep verder ver-

AV door de ‘Europese vereniging voor Cardio-

sterkt door Prof. R. Tavernier. Zoals hierboven

logie’, voor postgraduaatopleiding in “advan-

weergegeven is ondertussen al een vierde

ced electrophysiology”. Het AZ Sint-Jan AV is

hartkatheterisatiezaal operationeel, waar

het enige Belgische centrum met dergelijke

naast alle vorige technieken ook stereotaxis

erkenning. De stafleden elektrofysiologie

beschikbaar is.

geven nu al postgraduaatopleiding in de

de klassieke röntgenologische beeldvorming,

elektrofysiologie, zowel aan Europese als aan

Stereotaxis EFO-lab: robotgestuurde katheters

Belgische cardiologen, de “fellows”. Naast zijn

Het stereotaxissysteem laat toe, door middel

Sint-Jan AV, is Prof. M. Duytschaever deeltijds

van magneten die langs de patiënt opgesteld

hoogleraar aan de Universiteit Gent en Prof. R.

staan, de elektrofysiologiekatheters robot-

Tavernier is deeltijds hoogleraar aan het AMC

gestuurd binnen in het hart van de patiënt te

(Universiteit Amsterdam). Als gevolg van het

bewegen.

kwalitatief hoogstaand werk in de elektrofy-

Dit systeem heeft een aantal voordelen ten op-

siologie, komen patiënten vanuit heel Vlaan-

zichte van een klassieke elektrofysiologiezaal.

deren naar Brugge. Hiermee ondersteunt de

Het stereotaxissysteem kan alle gebruikte

dienst cardiologie de visie en missie van het

katheterposities “onthouden”. Een belangrijke

ziekenhuis: “innovatieve referentiezorg voor

locatie in het hart kan repetitief en automa-

iedereen”.

voltijdse functie als staflid cardiologie in het AZ

tisch teruggevonden worden, eens deze positie in het systeem ingebracht is. De elektrofysiolo-

De elektrofysiologie kende, als gevolg van een sterke toename

giekathetes kunnen moeiteloos op een exacte stabiele plaats gehouden worden door de Voor de patiënt resulteert dit in de meest precieze vorm van behandeling van ritmestoornis-

binnen de hartkatheterisatie.

600 549

magneetvelden.

in diagnostische en therapeutische mogelijkheden, de snelste groei

aantal procedures EFO aantal procedures ABL

500

zijn nu twee stereotaxisssystemen in werking,

430

sen die voor het ogenblik mogelijk is. In België

400

0 18

2000

2001

2003

2004

242

2005

147

139

201

2002

86

84

189 82

174

151

100

73

blootgesteld aan röntgenstraling.

200

233

Bovendien worden de elektrofysiologen tijdens de soms langdurige procedures niet langer

298

286

300

114

meest performante is.

336

waarvan het systeem in ons ziekenhuis het

2006

2007

2008

multidisciplinaire samenwerking Kathlab

« De investeringen in mensen en middelen leidden in 2008 tot een accreditering door de ‘Europese vereniging voor Cardiologie’

» Het nieuwste EFO-kathlab.

19

Mag het even bloedserieus? dr. Jan Van Droogenbroeck

Hematologie is een discipline binnen inwendige ziekten die enorm geëvolueerd is en het ziet er niet naar uit dat die

De afdeling hematologie participeert in belangrijke studies met nieuwe geneesmiddelen en is geaccrediteerd voor de verschillende vormen van stamceltransplantatie. Verbonden met vele diensten van het ziekenhuis, poogt ze door professionele interacties en uitwisseling verder vooruitstrevende geneeskunde aan te bieden.

(r)evolutie in de nabije toekomst stilvalt. Een beetje historiek

ambulante zorg (met fatale afloop), of opteren

Hematologie of bloedziekten bestudeert de

voor een transplantatie met het risico op

aandoeningen van het bloedvormende weef-

overlijden binnen het eerste jaar. De gemid-

sel: in de eerste plaats kwaadaardige proces-

delde leeftijd bij diagnose is overigens 40 jaar.

sen uitgaande van beenmerg en lymfeklieren

CML wordt gekenmerkt door de aanwezig-

(zoals leukemie en lymfoma), maar ook stol-

heid van het Philadelphiachromosoom in

lingsafwijkingen (zoals hemofilie) en aandoe-

de kwaadaardige stamcellen. Deze chro-

ningen van de rode bloedcel (de zogenaamde

mosomale afwijking geeft aanleiding tot het

hemoglobinopathieën). Eigenlijk is hematolo-

ontstaan van het bcr/abl oncogen, dat op

gie geëvolueerd van palliatieve zorgen midden

zijn beurt leidt tot verhoogde tyrosine kinase

vorige eeuw, naar een hoogtechnologische

activiteit. CML is waarschijnlijk de aandoening

geneeskunde. De explosie binnen onder

waar de link tussen een genetisch defect en

meer de cellulaire en moleculaire biologie, de

kwaadaardige ontaarding het best is bestu-

genetica en farmacologie, hebben vooral de

deerd. In de jaren ’90 van vorige eeuw resul-

voorbije drie decennia geleid tot een geweldi-

teerde dit in de ontwikkeling van Imatinib, een

ge toename aan kennis, wat op zijn beurt het

tyrosine kinase inhibitor (TKI) die specifiek

inzicht in het ontstaan van de verschillende

werkt ter hoogte van het oncogen aanwezig bij

aandoeningen verhoogde en het ontwikkelen

onder meer CML. Imatinib werd gecommer-

van nieuwe therapieën bevorderde. Reeds in

cialiseerd onder de naam Glivec® en wordt in

1902 had collega Ehrlich – what’s in a name?

de populaire pers omschreven als ‘de leuke-

– het over het concept van de ‘magic bullet’,

miepil’ of ‘dé kankerpil’. Ondertussen zijn al

waarbij kankerbehandeling alleen de kwaad-

tweede generatie TKI’s ter beschikking.

aardige cellen zou treffen. Een eeuw later zijn

Onze afdeling nam deel aan de eerste fase

we er bijna…

III-studies met Imatinib en kan ook nu trials met de recentste generatie producten aan de patiënten aanbieden.

De ‘leukemiepil’ feld dat van chronische myeloïde leukemie

Andere molecules die het verschil maken

(CML): tot 2000 een aandoening met een

Binnen de oncologie en meer bepaald binnen

gemiddelde overleving van 5 tot 7 jaar, indien

de hematologie wordt uiteraard naarstig

behandeld met klassieke chemotherapie. Een

gezocht naar molecules die even spectacu-

allogene stamceltransplantatie resulteerde

lair als Imatinib zouden inwerken bij andere

in ongeveer 50% kans op overleven (maar ook

tumoren. Vooral door de aanwezigheid van

50% sterftekans). Patiënt en arts stonden dus

minder uniforme genetische afwijkingen is dit

voor een dilemma: kiezen tussen enkele jaren

echter veel moeilijker.

Het meest frappante voorbeeld is ongetwij-

20

multidisciplinaire samenwerking klinische hematologie

Minder drastisch, maar toch ook revolutionair,

ceerd; wij namen of nemen deel aan toon-

was de introductie van monoclonale antistof-

aangevende klinische studies met elk van de

fen (immunotherapie) in de behandeling

drie: Thalidomide, bortezomib (Velcade®) en

van lymfomen of lymfeklierkankers. Dit zijn

lenalidomide (Revlimid®).

stoffen die meestal bestaan uit een com-

Thalidomide (eind van de jaren ’50 van de vori-

binatie van een stuk menselijk en een stuk

ge eeuw op de markt gebracht als Softenon®

murien (afkomstig van de muis) antilichaam.

en overal ter wereld van de markt gehaald

Deze binden gericht op de kwaadaardige cel,

doordat het foetale afwijkingen veroorzaakte

zonder het omgevende weefsel (veel) schade

bij gebruik in het begin van de zwangerschap)

te berokkenen. Ook hier bouwde de hema-

werd dankzij de kritische geest van een

tologie in het AZ Sint-Jan AV een belangrijke

onderzoeker in 1998 uit de koelkast gehaald,

expertise op en heeft ze protocols actief met

getest en bleek zeer werkzaam. Wij behan-

de nieuwste generatie producten.

delen in ons centrum momenteel meer dan 70 patiënten met deze molecule! Heel wat

Back to the future

patiënten overleven nu 5 jaar en de patiënt die

Multipel myeloma (MM) is op dit ogenblik de

10 jaar overleeft, is niet langer een zeldzaam-

tweede meest voorkomende bloedkanker. MM

heid. Bovendien kunnen deze geneesmiddelen

wordt gekenmerkt door een ongecontroleerde

ambulant worden toegediend, wat ook leidt

groei van plasmacellen in het beenmerg.

tot een verbeterde levenskwaliteit. Daarnaast

Plasmacellen staan normaliter in voor de

participeren we in een pilootproject waarbij

productie van antilichamen; bij kwaadaar-

een specifiek opgeleide verpleegkundige bor-

dige omvorming wordt veelal een monoclo-

tezomib thuis gaat injecteren (Care@Home).

naal (identiek) eiwit gevormd en tegelijk de vorming van normale antistoffen onderdrukt. Patiënten met MM zijn dus vatbaar voor infecties. Door de interactie van beenmerg, plasmacel en bot, kunnen ook de typische osteolytische botletsels optreden, die op hun beurt leiden tot botpijnen en pathologische fracturen. De symptomen doen soms verkeerdelijk denken aan botmetastasering door een vaste tumor. Enkele recente studies wijzen op ongeveer een verdubbeling van de incidentie van deze aandoening, wat niet alleen aan de vergrijzing van de populatie kan worden toegeschreven. MM is nog steeds een incurabele aandoening, maar drie nieuwe molecules zijn de laatste vijf jaar door de FDA (Food and Drug Adminstration) aanvaard voor behandeling in de Verenigde Staten en ook in België geïntrodu21

Acht eenpersoonskamers met laminaire airflow en overdruk reduceren het infectierisico aanzienlijk.

de helft met eigen stamcellen (autoloog), de helft met stamcellen van familie of onverwante donor (allogeen). In Vlaanderen zijn er alleen in het UZ Gasthuisberg Leuven meer transplantaties. Dit is deels toe te schrijven aan een verdere toename van ons patiëntenbestand, deels aan een verhoging van de leeftijdsgrens voor transplantatie bij acute leukemie. Vooral bij acute leukemie is een allogene stamceltransplantatie dikwijls de enige optie op een duurzame respons of kans op definitieve genezing. Bovendien zijn de transplantmodaliteiten – sinds de eerste succesvolle transplantatie in de jaren ’60 van vorige eeuw – ten goede gewijzigd. Men beheerst HLA (weefsel)typering beter, er zijn efficiëntere chemoen/ of radiotherapieschemata voor de eigenlijke transplantatie en het gebruik van andere

Een dagzaal onder druk …

De sociale dienst van het ziekenhuis is steeds

bronnen dan beenmerg (perifeer bloed en

Onder meer door de introductie van deze

vertegenwoordigd op onze multidisciplinaire

navelstrengbloed) hebben de mogelijkheden

groep nieuwe molecules, is de patiëntenzorg

vergaderingen (MOC’s) en grijpt in of helpt

nog verder verruimd.

– met uitzondering van de acute leukemie -

waar nodig. Het kankerplan van minister

meer en meer verschoven naar de ambulante

Onkelinckx voorziet de aanwezigheid van

Sinds drie jaar worden ook haploïdentische

zorg. Dit leidde de voorbije 5 jaar dan ook tot

meer psychologen.

stamceltransplantaties uitgevoerd in ons ziekenhuis. Dit zijn transplantaties waarbij

een drastische toename van de dagklinische

Is er dan nog wel nood aan stamceltransplantatie?

een donor stamcellen afgeeft die de helft (of

opnames. Ook de polikliniek kent ieder jaar een verdere groei. Er wordt wel eens gesteld

CML was wereldwijd tot begin de jaren 2000

bij de patiënt. Het lab hematologie en de

dat de hematoloog het meeste patiëntencon-

de belangrijkste indicatie voor allogene

weefselbank leveren hiertoe een belangrijke

tacten heeft van alle ziekenhuisartsen.

stamceltransplantatie. Sinds het ter beschik-

inspanning: niet alleen dienen tot driemaal

In de komende jaren is er zowel een aanpas-

king hebben van Imatinib dienen veel minder

meer stamcellen afgenomen dan bij een con-

sing van de dagzaal als van de polikliniek

CML- patiënten getransplanteerd. Aangezien

ventionele transplant, ze dienen ook bewerkt

gepland.

minder lymfomapatiënten hervallen door

en geselecteerd, een procedure die meerdere

het toepassen van immunotherapie in eerste

uren in beslag neemt. Dankzij financiële on-

Wat met de druk bij de patiënt?

lijn, is er hier ook een duidelijke afname van

dersteuning van het ‘wetenschappelijk fonds

Sinds 2003 loopt een project met de VLK

transplantaties.

voor hematologie’ kan dit voor de patiënt ook

(Vlaamse Liga tegen Kanker) waarbij vrij-

Ondanks het wegvallen van deze indicaties

zonder extra kost.

willigers op dinsdagochtend de patiënten

vonden er in 2008 meer dan 70 transplanta-

Onze isolatieafdeling is de modernste van

bezoeken die nood hebben aan een babbel.

ties in het AZ Sint-Jan AV plaats; ongeveer

Vlaanderen en beschikt over acht eenper-

activiteiten, met in 2008 meer dan 7.000 dag-

22

‘haplo’) verschillen van de weefseltypering

«

multidisciplinaire samenwerking klinische hematologie

De laatste jaren zijn de transplantmodaliteiten ten goede gewijzigd. Men beheerst HLA (weefsel)-typering beter, er zijn efficiëntere chemoen/of radiotherapieschemata voor de eigenlijke transplantatie en het gebruik van andere bronnen dan beenmerg hebben de mogelijkheden nog verder verruimd.

» soonskamers met laminaire airflow en overdruk, zodat het infectierisico fors wordt gereduceerd. Onze diepvriestoiletten en bezoekersgang behoren gelukkig tot het verleden. Interessant detail: hoewel het onderhoud van deze kamers niet evident is, scoren ‘onze’ poetsdames in patiëntenenquêtes gewoonlijk heel sterk op het vlak van professionaliteit én vriendelijkheid. Een aantal verpleegkundigen en artsen werken momenteel volop aan het behalen van de JACIE-accreditatie (in het kader van de Europese evaluatie van stamcelactiviteiten).

Klinische hematologie heeft contacten met zeer veel disciplines > Ons werk zou onmogelijk zijn zonder de

Gespecialiseerde zorg vraagt speciale mensen

nauwe samenwerking met onder andere

Al van bij het opstarten van de afdeling hema-

en weefselbank, cytaferese, en HLA-lab.

tologie staat deze bekend om zijn gedreven en

Maar ook de collega’s van het lab micro-

hooggekwalificeerde verpleegkundigen. Onze

biologie worden frequent gecontacteerd.

afdeling verzorgt ook tweemaal per jaar een

Er is wekelijks multidisciplinair oncolo-

symposium, waar een buitenlandse gastspre-

gisch consult met de anatomopathologen.

ker wordt uitgenodigd tot het geven van een

Het lab voor experimentele hematologie

state of the art lecture.

streeft er altijd naar om ons de laatste

De artsen-stafleden zijn lid van verschillende

(diagnostische) tests aan te bieden. Maar

nationale en internationale wetenschappelijke

wij kunnen ook niet zonder beeldvorming

verenigingen en participeren in de meest

bij het (her)evalueren van veel van onze

recente klinische studies. Gezien onze deel-

patiënten. Bovendien heeft hematologie

name aan tientallen studies, beschikken we

raakvlakken met pneumologie, infectio-

over drie datanurses. Bovendien levert onze

logie, nefrologie, diabetologie, dermato-

groep de voorzitter van de ethische commis-

logie, maag- en darmziekten, orthopedie,

sie van het ziekenhuis en de stagemeester

pijnkliniek, … Men kan zich wellicht beter

voor inwendige ziekten.

de vraag stellen met welke discipline

het lab hematologie, de transfusiedienst

er geen interactie bestaat. Wanneer het minder vlot verloopt, is er overleg met en verwijzing naar de collega’s kritische zorgen.

23

Bariatrische heelkunde als effectieve therapie dr. Bruno Dillemans, dr. Sebastiaan Van Cauwenberge

De prevalentie van obesitas (body mass index of BMI > 30) en morbide obesitas (BMI > 40) neemt sinds een tweetal decennia epidemische vormen aan.

Epidemiologische studies tonen aan dat, wereldwijd, het medisch probleem gerelateerd aan overgewicht deze van ondergewicht overstijgt en dat de impact op overlijden door obesitas belangrijker is geworden dan deze door tabagisme. Dit is toch een indrukwekkende vaststelling. Ontluisterend is eveneens dat er - alle pre-

Mason-ingreep (open verticale gastroplastie),

ventieve maatregelen ten spijt - geen tekenen

de McLean-ingreep (laparoscopische verticale

zijn dat deze evolutie stabiliseert of afneemt.

gastroplastie of ‘maagverkleining met nietjes’

Recente, grootschalige en wetenschap-

in de volksmond), de gastric banding (‘maag-

pelijk gefundeerde studies bevestigen de

bandje’ of ‘maagring’) en de sleeve gastrecto-

povere resultaten van allerhande diëten in het

mie (waarbij van de maag een volledige buis

realiseren van een significante en duurzame

wordt gemaakt). De malabsorptieve ingrepen

gewichtsafname bij morbide-obese patiënten.

omvatten de Scopinaro-ingreep en de duo-

De enige effectieve therapie voor deze pati-

denal switch (ingrepen waarbij een zeer groot

ëntenpopulatie is chirurgie. De bariatrische

deel van de dundarm wordt ‘kortgesloten’).

heelkunde heeft dan ook een steile evolutie

Deze ingrepen werden in ons centrum groten-

gekend de laatste 15 jaren, voornamelijk in de

deels verlaten omwille van de (soms ernstige)

Verenigde Staten en in Europa.

metabole afwijkingen op lange termijn. De derde groep bestaat uit de gastric bypass, een

Welke types bariatrische ingrepen bestaan er?

ingreep waarbij de maag wordt verkleind en

De obesitasingrepen kunnen in drie grote

teerd dat kortgesloten wordt.

waarop een stukje dundarm wordt gemon-

groepen ingedeeld worden: de puur restricde gecombineerd restrictief-malabsorptieve

Historiek van de bariatrische heelkunde in het AZ Sint-Jan AV

ingrepen. Tot de eerste groep behoren de

De bariatrische heelkunde in het AZ Sint-Jan

tieve ingrepen, de malabsorptieve ingrepen en Verschillende disciplines worden betrokken in de periode die aan een bariatrische ingreep voorafgaat.

AV ontwikkelde zich sedert begin de jaren ’90 mede dankzij Dr. M. Vandelanotte. Al in 1991 voerde hij met succes de eerste gastric banding procedure uit in ons ziekenhuis. In de jaren daarop breidde hij dit uit naar de Scopinaro-ingreep en de Mason-procedure (1993). In 1995 werd in het AZ Sint-Jan AV de eerste open gastric bypass ingreep (‘Capella’) uitgevoerd. Met de opkomst van de laparoscopie werden nadien steeds meer van deze ingrepen laparoscopisch uitgevoerd. In 2002 was de eerste laparoscopische McLean-gastroplastie een feit. Vrij snel daarna werd deze minimaal invasieve toegangsweg ( ‘vijf kleine sneetjes’) toegepast op de gastric bypass en het was Dr. B. Dillemans die in 2004 de eerste

24

multidisciplinaire samenwerking klinische hematologie obesitaschirurgie

Multidisciplinariteit centraal Recent wijzigden de terugbetalingscriteria voor obesitasingrepen drastisch. Vandaag komen enkel patiënten met een BMI > 40 of met een BMI > 35 met diabetes type 2 in aanmerking voor terugbetaling door het RIZIV. De patiënten moeten bewijzen een dieet onder begeleiding gevolgd te hebben. Preoperatief dienen zij zowel endocrinologisch als psychologisch gescreend te worden om hormonale of metabole afwijkingen of onderliggende psychologische factoren uit te sluiten. In dit kader werd een goed multidisciplinair team uitgebouwd met als centrale actoren onze collega’s endocrinologen (onder leiding van dr. G. Lamberigts), drie gespecialiseerde diëtisten en collega’s van de dienst psychologie. Buiten deze door de wet verplichte samenwerkingen hebben wij reeds van bij de start van de uitwerking van ons bariatrisch chirurlaparoscopische Roux-en-Y gastric bypass

gastric bypass-procedures en 21 laparosco-

uitvoerde. Deze ingreep is tot op vandaag

pische sleeve gastrectomies uitgevoerd. Met

nog altijd de ‘gouden standaard’ bariatrische

deze cijfers scheert het AZ Sint-Jan AV hoge

procedure. Dit omdat zij een prima gewichts-

toppen in Europa en daarbuiten! Door de jaren

afname combineert met een goed bewaarde

heen is het AZ Sint-Jan AV immers meer en

levenskwaliteit en weinig bijwerkingen. In

meer een ‘center of excellence’ geworden op

2005 werd de eerste laparoscopische sleeve

het gebied van obesitaschirurgie. Als we een

gastrectomie uitgevoerd, een procedure die

blik werpen op de patiëntenpopulatie die de

het laatste jaar in de lift zit.

gastric bypass procedure onderging, stellen we vast dat het grootste deel van deze pati-

Wat cijfermateriaal…

ënten uit België afkomstig is, maar dat er ook

Tussen mei 2004 en augustus 2008 werden in

heel wat buitenlandse patiënten bewust voor

het AZ Sint-Jan AV 4705 bariatrische ingrepen

ons gerenommeerd centrum kozen. Van deze

uitgevoerd. Met maar liefst 2618 geopereerde

buitenlandse gastric bypass-patiënten zijn de

patiënten is de laparoscopische gastric

meesten afkomstig uit het Verenigd Konink-

bypass de meest uitgevoerde procedure. Een

rijk, uit Nederland en uit Denemarken.

gisch centrum geopteerd om intens samen te werken met de dienst anesthesie (ter optimalisatie van het peri-operatief gebeuren), met de dienst gastro-enterologie (in het kader van de preoperatieve check-up) en soms met de dienst pneumologie. Wij plannen daarnaast in de toekomst meer intens te gaan samenwerken met de dienst fysische geneeskunde om op een meer structurele wijze de sedentaire levensstijl van de obesitaspatiënt aan te pakken.

ander belangrijk aandeel wordt ingenomen door de laparoscopische gastric banding met 1078 procedures. Verder werden 798 laparoscopische McLean-procedures, 190 open 25

multidisciplinaire samenwerking obesitaschirurgie

« Bariatrische ingrepen hebben - naast een significante en duurzame gewichtsafname - ook een positief effect op de geassocieerde aandoeningen zoals diabetes, hypertensie, slaapapneu, hyperlipidemie, ...

»

Van obesitaschirurgie naar metabole chirurgie

ten gevolge van een zware pneumonie, wat

Naast de duurzame gewichtsafname hebben

gevreesde complicatie bij deze procedure

deze bariatrische ingrepen ook een positieve

is een anastomotische lekkage. Bij in totaal

impact op de geassocieerde aandoeningen

5 patiënten (0,19%) werd een dergelijk lek

zoals diabetes, hypertensie, slaapapneu,

vastgesteld. Deze cijfers van mortaliteit en

hyperlipidemie, … Veel van deze aandoenin-

naadlekkage zijn eenduidig beter dan deze

gen verminderen in intensiteit of verdwijnen

gerapporteerd in de wereldliteratuur (respec-

zelfs volledig na een succesvolle bariatrische

tievelijk gemiddelden van 0,28% tot 2% en

ingreep waardoor de noodzaak tot medica-

van 0,1% tot 5,25%).

de mortaliteit brengt op 0,04%. De meest

menteuze behandeling natuurlijk eveneens ënten met diabetes type 2 bleken zo gunstig

Van ‘Center of Excellence’ naar ‘Center of Efficiency’

dat deze bariatrische ingrepen nu ook meer

Ons centrum wordt wekelijks bezocht door

en meer in clinical trials voorgesteld worden

talrijke binnen- en buitenlandse chirurgen.

als behandelingsmodaliteit voor niet-obese

Zij volgen de procedures mee om op die

diabetespatiënten! De positieve effecten van

manier iets op te steken van onze chirurgi-

bariatrische chirurgie op diabetes en andere

sche techniek. De laparoscopische gastric

aandoeningen zouden onder meer toe te

bypass procedure werd door ons immers vol-

schrijven zijn aan een veranderde afgifte van

ledig gestandaardiseerd. De procedure werd

de endocriene hormonen ghrelin, GLP-1 en

opgedeeld in verschillende stappen waarin

peptide YY. Experimentele en klinische studies

iedereen die actief aan de procedure parti-

zijn lopende, met de bedoeling die metabole

cipeert (chirurg, assistent en instrumentist)

en endocriene werking verder uit te klaren,

een specifieke rol heeft. Voor Europa loopt

maar nu al is er internationale consensus om

momenteel een workshop in ons ziekenhuis

de – enge - term bariatrische heelkunde te

met de titel ‘Improving the efficiency of gastric

verruimen naar metabole heelkunde.

bypass surgery’.

afneemt of verdwijnt. De resultaten bij pati-

Ook op anesthesiologisch vlak wordt hiertoe

Resultaten

bijgedragen. Dr. J. Mulier verricht weten-

Recent werden alle patiënten die geopereerd

schappelijk onderzoek om de anesthesie bij

werden en een laparoscopische gastric

zwaarlijvige patiënten te optimaliseren. Hij

bypass ondergingen retrospectief in een

is tevens een frequent uitgenodigd spreker

database gebracht. Het doel hiervan was een

op verschillende bariatrische congressen.

overzicht te krijgen van alle complicaties en

Bovendien werd door hem recent ESPCOP

van de morbiditeit die met deze ingreep geas-

(European Society for Perioperative care of

socieerd zijn. Tussen mei 2004 en augustus

the Obese Patient) opgericht.

2008 ondergingen ruim 2600 patiënten een laparoscopische gastric bypass procedure ter behandeling van hun morbide obesitas. De gemiddelde BMI in deze populatie bedroeg 41,4. Een patiënt overleed postoperatief 26

multidisciplinaire samenwerking diabeteszorg

Diabetes Mellitus Zorg en begeleiding in en rond het AZ Sint-Jan AV Brugge dr. Gerard Lamberigts

Meer en meer diabetespatiënten

De toenemende prevalentie van diabetes is oud nieuws en is een internationaal gegeven. In België komt diabetes bij 2 tot 5% van de inwoners voor, een Europees gemiddelde.

Uit een andere Europese studie blijkt echter

kinderen is de laatste jaren sterk gestegen. Er

dat België aan de top van acht Europese

is geen algemene toename van incidentie van

landen staat, met een prevalentie die hoger is

type 1-diabetes onder de 40 jaar maar eerder

dan deze van Engeland, Frankrijk en Neder-

een vroeger optreden van de ziekte, en dit

land. In kaarten met toekomstvoorspellingen

vooral bij jongens onder de 10 jaar.

wordt geschat dat tegen 2025 tussen 5%

Type 1-diabetes wordt van meet af aan be-

en 8% van de bevolking met diabetes zal te

handeld met insuline, type 2-diabetes wordt

kampen krijgen. De toenemende incidentie

initieel meestal behandeld met tabletten. Als

en prevalentie zijn een gevolg van de toe-

de pancreas verder faalt, is insulinetherapie

nemende graad van obesitas of zwaarlijvig-

ook hier noodzakelijk.

heid van de populatie (9% van de Belgische 12% in Europa), alsook van de toenemende

Intensievere behandeling, strikte doeleinden en kwaliteitscontrole

vergrijzing. Er is niet één type of oorzaak van

Het aantal patiënten in onze diabetesconven-

diabetes, er zijn meerdere types. 85 tot 90%

tie is gestaag toegenomen. Daarenboven zien

van de diabeten lijdt aan type 2-diabetes,

we een verschuiving van de behandeling van

vroeger ‘ouderdoms’diabetes genoemd. Het

een twee injectieschema naar een multiple

is voornamelijk deze groep die groter wordt.

injectietherapie en insulinepomptherapie.

Type 2-diabetes wordt verklaard door insuli-

Deze trends zijn het gevolg van de toegeno-

neweerstandigheid of insulineresistentie. Bij

men prevalentie van diabetes maar ook van

obesitas en te veel vetweefsel is de werking

het streven naar strikte glycemiecontrole,

van insuline verminderd, zal de alvleesklier

waardoor bij type 2-diabetes vroeger insuline

of pancreas initieel compenseren door meer

opgestart wordt en ook sneller overgescha-

insulineproductie, finaal zal de pancreas falen

keld wordt op meer complexe insulinethe-

door ‘burn-out’ en dan ontstaat diabetes type

rapie. Het toegenomen gebruik van een

2. Type 1-diabetes (voorheen ‘jongeren’dia-

subcutane insulinepomp bij type 1-diabetes,

betes genoemd) ontstaat door falen van de

zelfs bij kinderen, is enerzijds een uiting van

pancreas door vernietiging van de insuline-

het streven naar strikte glycemiecontrole en

producerende cellen van de pancreas door

anderzijds van de vraag naar meer flexibiliteit

een auto-immuunproces. Het immuun- of af-

en levenskwaliteit.

weerproces is het systeem dat ons beschermt

Alle diabetesconventiecentra nemen verplicht

tegen vreemde virussen en bacteriën. Een

deel aan de IKED-studie, een “Initiatief voor

foutje in dit immuunsysteem kan lijden tot

Kwaliteitsbevordering en Epidemiologie voor

afweer tegen insulineproducerende pan-

Diabetes”. Voor een aselecte steekproef van

creascellen, met type 1-diabetes tot gevolg.

conventiepatiënten verzamelt elk centrum

Belgische studies tonen ook een beperkte

tweejaarlijks een aantal data met betrekking

toename van deze vorm van diabetes aan. Het

tot het profiel van de patiënten, de behande-

aantal nieuwe gevallen van diabetes type 1 bij

ling, de risicofactoren en vroegtijdige mer-

bevolking is obees, vergeleken met 7% tot

27

Het multidisciplinair team van ons diabetescentrum staat in voor het aanbieden van educatie, van zelfcontrolemateriaal en van een gestructureerde zorg aan de diabetespatiënten.

kers van complicaties. Deze gegevens worden

diabetesvoetkliniek van ons centrum voldeed

organisatie en protocollair werken. Sinds

na anonimisering verwerkt tot een rapport dat

ruimschoots aan deze criteria en werd dan

geruime tijd zijn er daarom via het intranet

gebruikt wordt voor feedback en dat de centra

ook onmiddellijk erkend. Sindsdien is het

voor iedereen staande orders voor de peri-

toelaat zich te vergelijken met andere centra.

aantal verwijzingen, ook van andere diabe-

operatieve begeleiding en behandeling van

Op deze wijze kunnen ze hun diabeteszorg

tescentra, gestaag toegenomen. Net zoals

diabetes in acute situaties beschikbaar. Deze

bijsturen en verbeteren.

voor de diabetesconventie is er ook voor de

protocollen worden regelmatig aangepast

voetconventie een verplichte deelname aan

volgens de specifieke noden en evoluties.

een specifieke studie voor kwaliteitspromotie

Aan artsen en verpleegkundigen wordt een

die men de IKED-voetstudie noemt.

opleiding gegeven over het gebruik ervan door

De diabetesvoetkliniek: een multidisciplinair succesverhaal

de endocrinologen en diabeteseducatoren.

Diabetesvoetproblemen zijn het gevolg van

Ter gelegenheid van een ziekenhuisopname

vasculaire insufficiëntie. Preventieve behan-

Goede glycemiecontrole bij ziekenhuisopname heeft een positieve invloed op morbiditeit, mortaliteit en verblijfsduur

deling van hoogrisicopatiënten en snelle,

Door de toegenomen prevalentie van diabetes

momenten zijn patiënten meer gemotiveerd

adequate behandeling van patiënten die een

is het aantal diabetespatiënten in het zie-

om hun diabetesbehandeling aan te pakken

wonde ontwikkelen, is cruciaal om amputaties

kenhuis sterk gestegen. De meerderheid van

en dit is dus een opportuniteit om de behan-

te voorkomen.

deze patiënten verblijft echter op andere dien-

deling bij te sturen en aanvullende educatie

Sinds 1993 organiseren we de multidiscipli-

sten, zoals chirurgie, cardiologie, neurologie

te geven. Er is sinds een tweetal jaar een

naire diabetesvoetkliniek om een optimale

en geriatrie.

diabeteseducator (uiteraard altijd gecoacht

voetzorg aan diabetespatiënten te verlenen.

Tijdens een ziekenhuisopname stijgt de

door een van de endocrinologen) beschikbaar

Elke week is er een multidisciplinaire raad-

glycemie vaak zelfs bij patiënten die voor-

voor de verblijvende patiënten.

pleging waarop endocrinoloog, orthopedisch

dien niet bekend waren met diabetes. Bij

Er zijn de laatste jaren ook diabetesreferen-

chirurg, vasculaire chirurg, dermatoloog, po-

een acute ziekte of bij een operatie komen

tieverpleegkundigen gevormd. Zij hebben een

doloog, diabetesverpleegkundige-educator en

immers stresshormonen vrij die de glyce-

beperktere opleiding gehad dan een educator.

een orthopedisch schoentechnieker aanwezig

mie verhogen. Ontregeling van de glycemie

Ze fungeren op een specifieke verpleegeen-

zijn. Het voordeel van deze raadpleging is dat

tijdens opname kan ook het gevolg zijn van de

heid en vormen daar ter plaatse de link

alle aspecten van het probleem onderzocht

verandering van voeding, van nuchter blijven,

met de educator en worden ook regelmatig

worden en dat de adviezen van de verschil-

van gebrek aan beweging of van gebruik van

bijgeschoold. Het is de bedoeling dat in de

lende artsen en zorgverleners op elkaar

bepaalde medicatie. Tot voor kort dacht men

toekomst op de meeste verpleegeenheden

afgestemd zijn.

dat een dergelijke korte ontregeling niet

een diabetesreferentieverpleegkundige werk-

Zowel bij de patiënten als bij de medewerkers

belangrijk was, en geen negatieve gevolgen

zaam is.

is er een grote tevredenheid over dit initiatief.

had. Verschillende studies hebben echter het

Daarenboven kunnen patiënten met acute

verband aangetoond tussen hyperglycemie en

voetproblemen op elk moment terecht bij

verhoogde morbiditeit en mortaliteit tijdens

de diabetesverpleegkundige of de podologe.

een ziekenhuisopname.

Afhankelijk van de noodzaak schakelt deze

Het is evident dat het diabetesteam de drij-

een arts in.

vende kracht is achter het glycemiebeleid,

In 2005 introduceerde het RIZIV op basis

maar het is niet mogelijk om alle patiënten

van een aantal functioneringscriteria de

individueel te begeleiden. Behandeling van

erkenning van de diabetesvoetklinieken. De

diabetes in het ziekenhuis vraagt dan ook

langdurige diabetes, gecompliceerd door gevoeligheidsstoornissen ten gevolge van neuropathie en dikwijls ook ten gevolge van

28

moet de diabetesbehandeling dikwijls geïntensifieerd worden en komen heel wat type 2-patiënten op insuline. Op dergelijke acute


Diabetesbehandeling: een multidisciplinair proces bij uitstek > De behandeling van diabetes heeft in ons ziekenhuis een lange traditie. Toen er in de meeste ziekenhuizen nog nauwelijks sprake was van diabetologie runde Dr. Hoste in het oude Sint-Janshospitaal al een “diabeteskliniek avant-la-lettre”. Sindsdien vond er in de diabetologie een spectaculaire evolutie plaats, zowel in de behandeling als in de opvolging. In gecontroleerde studies is bewezen dat een strikte behandeling van de glycemie, maar ook van de andere cardiovasculaire risicofactoren en het opsporen en behandelen van vroegtijdige merkers, de langetermijncomplicaties van diabetes kan voorkomen. Sinds 1988 kan een diabetescentrum een revalidatieovereenkomst afsluiten met het RIZIV, “de diabetesconventie”. In de conventie kunnen diabetespatiënten opgenomen worden die met minimum twee insuline injecties behandeld worden. De doelstelling van deze conventie is de behandeling van diabetes te verbeteren door het aanbieden van educatie, zelfcontrolemateriaal en een gestructureerde zorg door een multidisciplinair team. Deze conventie is de aanzet geweest tot de uitbouw van de multidisciplinaire diabeteskliniek: behalve 3 endocrinologen zijn er momenteel 8 diabeteseducatoren werkzaam: 4 verpleegkundigen, 3 diëtisten en 1 podologe. Recent is het team uitgebreid met een kinderarts met bijzondere bekwaamheid in de diabetologie. Kinderen zijn geen kleine volwassenen en vergen een aangepaste behandeling. Diabetesbehandeling is immers een complexe zaak en het inpassen van die behandeling in het dagelijkse leven vergt continue begeleiding. Educatie is niet alleen het verstrekken van kennis en inzicht betreffende diabetes en voeding, het aanleren van technische vaardigheden zoals het gebruik van een glucosemeter, van een insulinepen of -pomp. Educatie is ook het leren gebruiken van complexe insulineschemata en het continu aanpassen van de behandeling aan de uitdagingen van het leven. Er is een blijvende behoefte aan ondersteuning, attitudevorming en motivatietraining voor het aanpassen van de levensstijl, voor therapietrouw en regelmatige opvolging en begeleiding bij het optreden van complicaties. Alle betrokkenen van het diabetesteam hebben in dit proces hun specifieke taak. Door continu interdisciplinair overleg worden de therapeutische adviezen op elkaar afgestemd en zijn ze complementair. Het diabetesteam is 24 op 24 uur beschikbaar: er is een wachtdienst van de artsen en van de diabeteseducatoren.

29


Al sinds 1993 is er elke week een multidisciplinaire vergadering waarop een endocrinoloog, een orthopedisch chirurg, een vasculaire chirurg, een dermatoloog, een podoloog, een diabetesverpleegkundigeeducator en een orthopedisch schoentechnieker aanwezig zijn.

Blik op de toekomst

Diabetesconventie AZ Sint-Jan AV Evolute diabetespatiënten van 2000-2008 GROEP 1: zeer intensieve en intensieve patiënten (120-160 zelfcontroles per maand) GROEP 2: patiënten met zelfregulatie middels minimum 60 metingen per maand GROEP 3: patiënten met stabiele zelfcontrole middels 30 metingen per maand pomp: zeer intensief behandelde patiënten middels continue subcutane insuline-infusie met pomp 30

Op het gebied van behandeling van type

Aan dit systeem is ook een geïnformatiseerde

2-diabetes zijn er recent en ook voor de nabije

kwaliteitscontrole verbonden.

toekomst heel wat nieuwe ontwikkelingen en

Door de toenemende prevalentie van type

nieuwe behandelingsvormen die voor ons een

2-diabetes moet een deel van de diabetes-

continue uitdaging vormen. Voor de behande-

zorg in de toekomst door de eerstelijnszorg

ling van type 1-diabetes worden er binnenkort

overgenomen worden. Op 1 april 2009 wordt

toestellen voor continue glucosemeting en

het diabeteszorgtraject opgestart. De bedoe-

“smart” pompen gecommercialiseerd, zodat

ling van dit zorgtraject is de huisarts opnieuw

we niet ver meer verwijderd zijn van de artifi-

actief te betrekken bij de behandeling van type

ciële pancreas of het “closed loop“ systeem.

2-diabetes door de diabeteszorg in de eerste

Deze technische snufjes zullen vooral nuttig

lijn beter te structureren en ook educatie aan

zijn voor de behandeling van zeer instabiele

te bieden door diabeteseducatoren.

type 1-patiënten, kinderen en zwangere

De endocrinoloog en het hele diabetesteam

patiënten voor wie een zeer strikte controle

zullen een belangrijke rol spelen in het oplei-

aangewezen is. Een kinderconventie voor

den van huisartsen en diabeteseducatoren en

diabetes in ons ziekenhuis in de toekomst kan

in het gezamenlijk ontwikkelen van behande-

een nog meer geïndividualiseerde en kindge-

lingsprotocollen. Om de kwaliteit van de zorg

richte aanpak garanderen en zo de kwaliteit

te handhaven, zal de endocrinoloog met het

van leven verbeteren. Voor de bedside-

diabetesteam van het ziekenhuis de patiën-

glycemiebepalingen bij opgenomen patiënten

ten regelmatig terugzien om de behandeling

plannen we binnenkort over te schakelen op

eventueel bij te sturen of al dan niet tijdelijk

een “point of care” systeem. Daardoor kunnen

over te nemen. Het is voor alle betrokken

de resultaten van deze metingen onmiddellijk

partijen een uitdaging om de diabeteszorg in

ingelezen worden in het elektronisch dossier

België te verbeteren door het uitbouwen van

en zijn deze online beschikbaar.

de zorgtrajecten.

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Groep 1

344

352

369

411

562

659

747

814

889

groep 2

154

157

159

162

161

146

139

125

112

groep 3

505

519

509

506

441

407

377

340

308

Totalen

1.003

1.028

1.037

1.079

1.164

1.212

1.263

1.279

1.309

41

51

58

pomp

multidisciplinaire samenwerking anesthesie

Anesthesie: een buitengewone medische discipline dr. Jan Mulier, dr. Hendrik Dhaese

De eerste sporen van de moderne anesthesie vinden we terug midden de 19de eeuw.

Anesthesiologie - het woord alleen al - boezemt velen onder ons schrik in. Wanneer de ziekenhuizen in het begin van de 19de eeuw hun operatiekamer bij voorkeur op de zolderverdieping installeerden, was dat niet alleen omwille van het gunstig dakvensterlicht. Het was tevens de bedoeling het gegil en gekrijs niet te laten doordringen tot op straat.

lugubere zolderkamertje heeft ingeruild voor

Anesthesiologie is geen geïsoleerd gebeuren en is er niet alleen in het operatiekwartier

hypermoderne operatiezalen die bulken van

Artsen-anesthesiologen, anesthesiologiever-

de technologie. De dienst anesthesiologie van

pleegkundigen, recovery-verpleegkundigen,

ons ziekenhuis evolueert mee met de nieuwe

perfusionisten en pijnverpleegkundigen

ontwikkelingen en slaagt erin om af en toe

werken nauw samen. Onze belangrijkste

op nationale en internationale fora op de

werkvloer is het operatiekwartier en onze

voorgrond te treden.

kerntaak is het verzorgen van de anesthesie

Vandaag is de anesthesie uitgegroeid tot een volwaardige medische discipline, die het

bij de patiënt die een heelkundige ingreep ondergaat. Aanvankelijk werkten anesthesisten vrij solitair, nadien in team waarbij anesthesist en chirurg elk hun eigen kennis en kunde inbrachten en nu focussen we ons op het transdisciplinaire aspect van onze professie. Er is een nauwe samenwerking tussen de anesthesiologen

Het risico op anesthesie-mortaliteit is de

en de anesthesiologieverpleegkundigen.

laatste 30 jaar enorm gedaald tot ongeveer 1 op 200.000. De veiligheid en het comfort van onze patiënten staan voorop. Daarom interfereren we ook op een positieve manier met het chirurgische werk en bepalen samen de outcome van onze patiënten. Anesthesiologen begeven zich ook buiten de muren van het operatiekwartier om taken te vervullen op andere locaties in het ziekenhuis zoals de materniteit (in 2008 waren er 688 pijnloze bevallingen onder epidurale analgesie), het katheterisatielab waar hartritmestoornissen behandeld worden onder algemene anesthesie, de dienst radiologie waar patiënten, doorgaans kleine kinderen en mentaal gehandicapten, onder narcose worden gebracht omdat alleen dan een onderzoek 31

« In 2008 zijn er in het AZ Sint-Jan AV ongeveer 20.000 anesthesieën verricht, in het jaar 2000 waren dat er ongeveer 13.000.

»

Goed uitgebouwde en zeer intense samenwerking met verpleegkundigen > In het operatiekwartier werken de artsen-anesthesiologen zeer nauw samen met de anesthesiologieverpleegkundigen. Deze gespecialiseerde verpleegkundigen zijn de katalysatoren van het operatiekwartier. Deze nauwe samenwerking berust op een sterke vertrouwensrelatie. > Met de hoofdverpleegkundigen is er continu overleg om de werking in het operatiekwartier in goede banen te leiden. > Met de perfusionisten is er, samen met de hartchirurgen, een nauwe samenwerking. Perfusionisten zijn verpleegkundigen die een speciale bijkomende opleiding hebben gevolgd om de extracorporele circulatiepomp (hart-longmachine) te kunnen bedienen. Deze pomp wordt gebruikt om de harten longfunctie van een patiënt over te nemen wanneer deze patiënt een hartoperatie ondergaat. In 2008 was dit 565 maal het geval. > In de ontwaakruimte is er een zeer nauwe samenwerking met gespecialiseerde verpleegkundigen. Tijdens de ontwaakperiode na een algemene anesthesie, maar ook na een loco-regionale anesthesie (zoals epidurale verdoving of een rachi-anesthesie) verkeert de patiënt in een nog labiel evenwicht. De vitale functies, zoals de ademhaling en hartwerking, herstellen nog van de doorgemaakte anesthesie. Een nauwkeurige bewaking van deze patiënten is dus noodzakelijk. Onze recovery-verpleegkundigen nemen deze verantwoordelijke taak op zich. > Op de verpleegeenheden worden de artsen bijgestaan door pijnverpleegkundigen die de postoperatieve patiënt met een pijnpomp begeleiden.

32


Na een algemene of een loco-regionale anesthesie verblijven de patiënten aanvankelijk in de ontwaakruimte, onder nauwlettend toezicht van gespecialiseerde verpleegkundigen.

Innoverende en wetenschappelijke initiatieven Zoals in alle medische disciplines is er ook in het domein van de anesthesiologie een continue evolutie die ons steeds weer voor nieuwe uitdagingen plaatst. De laatste jaren heeft onze dienst anesthesiologie zich bijzonder geprofileerd op twee deelgebieden. Bariatrische anesthesiologie Een belangrijke wetenschappelijke activiteit werd ontwikkeld in de bariatrische anesthesiologie. Bariatrische anesthesiologie gebeurt bij ernstig zwaarlijvige patiënten die een ingreep ondergaan om te vermageren. Het grote aantal procedures maakt studies mogelijk, die nationaal en internationaal de nodige weerklank vinden via wetenschappelijke publicaties en presentaties op congresin de MRI mogelijk is, alsook het diagnos-

ren ten gevolge van vechtpartijen en mislukte

tisch onderzoek op de dag- of poliklinieken.

ontsnappingspogingen komen er geregeld

Alles samen gaat het over ongeveer 1.000

voor. Regelmatig worden er centrale kathe-

anesthesieën in 2008. De dienst anesthesie

ters geplaatst bij chronische druggebruikers

is actief op beide campussen. Op de campus

omdat hun perifere bloedvaten niet meer

SFX worden patiënten onder narcose gebracht

bruikbaar zijn door het veelvuldig spuiten.

voor een ECT (elektroconvulsietherapie). De anesthesie zorgt ervoor dat de patiënt slaapt

In 2008 zijn er in het AZ Sint-Jan AV ongeveer

en zich niets herinnert, maar ook dat de

20.000 anesthesieën verricht, in het jaar 2000

spiercontracties ten gevolge van het epilep-

waren dat er ongeveer 13.000.

tisch insult wat getemperd worden. Deze ECT’s worden nu zelfs bij ambulante patiënten

De dienst anesthesiologie maakt deel uit van

toegediend. Elektroconvulsietherapie krijgt de

het departement anesthesie & reanimatie.

laatste 10 jaar terug meer aandacht en wordt

Van de 22 artsen-anesthesiologen zijn er

steeds meer toegepast. Ook het medisch

19 die actief zijn in het operatiekwartier. De

centrum van het PCB (Penitentiair Complex

andere anesthesiologen vinden we terug op

Brugge) – waarnaar gedetineerden uit andere

de dienst intensieve zorgen en op de dienst

Vlaamse gevangenissen verwezen worden

spoedgevallen.

wanneer ze medische verzorging nodig hebben – doet beroep op de anesthesiologen van het AZ Sint-Jan AV. Pols- en onderbeenfractu-

sen. Op deze manier bouwen we samen met de chirurgen een expertise op die uitstraling geeft aan ons ziekenhuis en aan onze dienst. De ESPCOP, European society for perioperative care of the obese patient, werd door de dienst gesticht, richt het volgende Belgische anesthesie congres in en geeft leiding aan andere bariatrische centra in binnen- en buitenland. Echo-geleide loco-regionale anesthesie De dienst anesthesie van ons ziekenhuis heeft altijd een voortrekkersrol gespeeld inzake loco-regionale anesthesietechnieken, beginnend bij Prof. Sebrechts in het begin van de 20ste eeuw. Een van de voordelen van deze techniek is dat de kwaliteit van postoperatieve pijnbestrijding aanzienlijk toeneemt. Recent heeft onze dienst een nieuwe anesthesietechniek geïntroduceerd. Momenteel maken wij gebruik van een echografietoestel om zenuwstructuren op te zoeken en deze dan 33

De perfusionisten bedienen tijdens een hartoperatie de extracorporele circulatiepomp, waarmee tijdelijk de harten longfunctie van de patiënt overgenomen wordt.

zeer gericht te benaderen met een naald om een lokale verdoving toe te dienen. In hoofdzaak wordt deze techniek gebruikt voor de verdoving van een arm of van een deel van een been. Deze techniek gaat verder dan de vroeger gebruikte elektrische stimulatietechniek. Door gebruik te maken van dit echografietoestel kunnen we veiliger en betrouwbaarder werken. We zien immers de zenuwstructuur, we zien de spreiding van het lokale anestheticum en we zien onze naald. Een aantal stafleden hebben het afgelopen jaar een buitenlandse stage gevolgd, samen met opleidingssessies aan Vlaamse universiteiten.

Andere werkdomeinen Binnen het ziekenhuis - De dienst anesthesiologie bekommert zich traditioneel om het postoperatief pijnbeleid. Onze dienst levert sinds ruim 15 jaar een uitgebouwde service naar postoperatieve pijnbestrijding toe en was hierin een van de eerste van het land. Er werden een aantal protocollen uitgeschreven, een systeem op punt gesteld met pijnpompen en een van de stafleden coördineert de werkgroep acute pijn in ons ziekenhuis. In dit kader werken wij nauw samen met onze gespecialiseerde pijnverpleegkundigen. Jaarlijks worden er meer dan 1.000 pijnpompen opgestart en opgevolgd. Meer recent werd er bijzondere aandacht besteed aan het pijnbeleid bij kinderen. - De dienst anesthesiologie heeft sinds jaren een belangrijke opleidingsfunctie. In onze dienst werden tot nu toe meer dan 100 collega’s anesthesisten opgeleid die momenteel in vele Vlaamse ziekenhuizen werkzaam zijn. Als gevolg van de numerus 34


clausus en de contingentering is het aantal

Buiten het ziekenhuis

Slot

artsen in opleiding sterk gedaald. Wij

- Er is overleg met de diensten anesthesie

Naar de toekomst toe wenst de dienst

hopen in de toekomst onze opleidingsop-

van de ons omringende ziekenhuizen. Zo

anesthesiologie op zijn elan door te gaan.

dracht opnieuw ten volle te kunnen hervat-

werd een gemeenschappelijk preoperatief

Dit betekent een verder uitbouwen van de

ten. We zijn er immers van overtuigd een

samenwerkingsdocument opgesteld met

wetenschappelijke activiteit, het verder uit-

belangrijke meerwaarde te kunnen bieden

de bedoeling de preoperatieve onderzoe-

diepen van nieuwe technieken, het ontplooien

aan de academische opleiding.

ken op elkaar af te stemmen. De huisart-

en verfijnen van allerlei initiatieven en het

sen zijn betrokken bij dit initiatief.

optimaliseren van de samenwerking met alle

- Verschillende stafleden engageren zich eveneens binnen het ziekenhuis in allerlei

- De stafleden van de dienst anesthesie zijn

(al dan niet wettelijke) ziekenhuiscomités

lid van verschillende nationale en interna-

en vergaderingen zoals o.a. het Ethisch

tionale anesthesieverenigingen en nemen

Comité, de Medische Raad, het Artsen

geregeld - ook actief - deel aan congres-

Management College, de cel extern beleid

sen, symposia, workshops,…

en de redactieraad van AZLink. - De dienst anesthesiologie is traditioneel sterk betrokken bij de organisatie van het

medewerkers.

- In 2008 is een van de anesthesiologen op missie geweest naar Burundi met Artsen zonder Vakantie.

operatiekwartier. De artsen van de dienst zijn continu aanwezig wanneer er chirurgische activiteit is. Samen met de hoofdverpleegkundigen en de verantwoordelijke chirurg wordt de dagelijkse activiteit in goede banen geleid en worden er strategieën ontwikkeld voor de toekomst. In ons ziekenhuis is er een OP-commissie op-

De echo-geleide loco-regionale anesthesie is een nieuwe techniek waarbij, met behulp van een echografietoestel, de zenuwstructuren opgezocht worden en zeer gericht benaderd worden om de lokale verdoving met een naald toe te dienen.

gericht die dit alles stuurt en coördineert. Enkele stafleden hebben de afgelopen jaren een managementcursus gevolgd die nuttig is bij het opnemen van organisatorische en operationele taken. - Samen met de chirurgen werd vele jaren geleden het chirurgisch dagziekenhuis opgericht. De patiënten worden er ’s morgens opgenomen en verlaten in de late namiddag het ziekenhuis nadat ze een heelkundige ingreep onder algemene of loco-regionale anesthesie hebben ondergaan. De activiteiten van het chirurgisch dagziekenhuis nemen gestaag toe. Als coördinator fungeert een anesthesioloog.

35

Multidisciplinaire succesverhalen Jane Vanhaute

Multidisciplinaire verhalen brengen de missie van het ziekenhuis tot leven

In 2006 vulden 525 medewerkers een vragenlijst in rond organisatie-identiteit, affectieve betrokkenheid,communicatie en samenwerking. Uit de antwoorden van de artsen, paramedici, administratieve, technische medewerkers, hoofdverpleegkundigen en verpleegkundigen bleek de perceptie rond samenwerking tussen disciplines divers. Daarom gaf dr. H. Rigauts de opdracht een interne communicatiecampagne, dus met onze eigen ziekenhuismedewerkers als doelgroep, uit te werken met als doel geslaagde multidisciplinaire succesverhalen extra in de schijnwerpers te brengen. Dit gebeurde letterlijk en figuurlijk. De ene medewerker poseerde al gewilliger voor de lens dan de andere. Een succesvolle samenwerking komt tot stand door de inzet van vele medewerkers. Op basis van enkele interviews werd telkens een verhaal verteld.Tijdens de vraaggesprekken viel het op hoe enthousiast en trots medewerkers over hun onderlinge samenwerking vertelden. Een goede samenwerking komt eigenlijk iedereen ten goede. Het verhoogt de draagkracht van het team. Het werkt motiverend voor alle disciplines. En het allerbelangrijkste: het heeft wel degelijk invloed op de kwaliteit van de patiëntenzorg.

Volgende “kernwaarden” kwamen tot uiting in de campagne:

Met de succesverhalen beoogden we volgende effecten:

In 2008 werden 6 succesverhalen in de kijker gezet:

> respect

- Door de verhalen worden de waarden van

> Multidisciplinaire samenwerking

> open communicatie

onze ziekenhuismissie tot leven gebracht,

in de hoop de organisatie-identificatie

> Multidisciplinaire samenwerking rond het

en betrokkenheid bij medewerkers te > afstemming

vergroten. - We wilden de medewerkers die er in sla-

> gemeenschappelijke visie > meerwaarde van de verschillende

invalshoeken

klinisch pad van de neurostimulator > Multidisciplinaire samenwerking

in de geheugenkliniek

gen om op een dynamische, professionele,


positieve manier een meerwaarde te geven

aan hun dagdagelijkse samenwerking,


extra waarderen.

tussen maternele intensive care

en neonatale intensive care

- Daarnaast hopen we dat dergelijke suc> iedereen een stem geven

preventiecampagne cardiologie

rond het psychiatrisch beleid

cesverhalen ook de andere medewerkers


in onze organisatie zullen inspireren.

diabetesvoetkliniek

Op tien locaties in het ziekenhuis werden

De campagne is niet onopgemerkt voor-

een grote affiche en heel wat krantjes ver-

bijgegaan. “Nu weten we waarmee jullie

spreid. De succesverhalen waren eveneens

bezig zijn” waren reacties die geïnterview-

na te lezen op intranet.

den kregen van andere ziekenhuismedewerkers. Wat ons na deze campagne be-

36

Uiteraard zijn er veel diensten die op een

slist zal bijblijven is dat multidisciplinaire

goede manier met andere samenwerken.

samenwerking een van de basispijlers is

We moesten dan ook een keuze maken.

van onze ziekenhuiswerking.

multidisciplinaire samenwerking succesverhalen

37

De zorg in cijfers De meeste activiteiten in ons ziekenhuis vertoonden ook in 2008 een stijging. Hierbij enkele voorbeelden met een belangrijke impact voor het hele ziekenhuis.

ERKENDE BEDDEN SINDS 2001

CAMPUS Kenletter

Sint-Jan

sfx

heelkunde

271

-

D

inwendige geneeskunde

234

30

E

pediatrie

33

-

M

materniteit

38

-

G

geriatrie

84

60

NIC

neonatale

15

-

C

De palliatieve zorgeenheid bevond zich in 2008 nog in het woon- en zorgcentrum Minnewater, en is een samenwerkingsinitiatief met het AZ Sint-lucas en de V.Z.W. Palliatieve Zorgen Noord West-Vlaanderen. De dienst telt 9 erkende bedden, waarvan er 6 zijn ingebracht door het AZ Sint-Jan AV.

Sp-neuro

neurologische revalidatie

-

20

Sp-loco

locomotorische revalidatie

-

20

Sp-pall

palliatieve zorgeenheid

6

-

a

daghospitalisatie psychiatrie

18

-

A

psychiatrie

50

30

TOTAAL 909 BEDDEN

AANTAL OPERATIES in het centrale operatiekwartier

25.000 20.000

18.968

19.630

20.243

17.916

2008

14.731

15.285

15.933

17.061

14.455

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

25.323

25.482

25.086

25.002

24.024

24.155

24.975

25.351

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

15.000 10.000 5.000 0

AANTAL SPOEDGEVALLEN

30.000 24.000

26.615

18.000 12.000 6.000 0 38

2008

zorg in cijfers

AANTAL OPNAMES

30.000

met overnachting

25.550

25.639

25.833

2000

2001

2002

26.591

26.846

24.000

27.224

27.780

28.080

28.483

18.000 12.000 6.000 0

AANTAL RAADPLEGINGEN POLIKLINIEKEN

300

exclusief medische beeldvorming

240

227.922

251.287

2003

2004

2005

2006

2007

2008

262.392

272.377

273.836

277.210

277.629

276.920

2003

2004

2005

2006

2007

2008

212.441

180 120 60 0

AANTAL DAGBEHANDELINGEN forfaits RIZIV & daghospitalisatie exclusief daghospitalisatie psychiatrie

2000

2001

2002

40.000

34.681

32.000 24.000

26.815 22.877

22.721

23.169

23.414

2000

2001

2002

2003

28.372

29.016

2005

2006

30.912

16.000 De RIZIV-conventie betreffende de dagbehandelingen is aangepast op 1 juli 2007 en voorziet sinds die datum in forfaits chronische pijn. De aantallen van 2007 kan men dus niet zomaar vergelijken met de cijfers van de voorgaande jaren. Door de wijziging medio 2007, zijn ook 2007 en 2008 nog niet coherent.

8.000 0

2004

2007

2008 39

INFORMATICA

40

informatica San

SAN: een opslagplatform voor de toekomst Helga De Neve

Technologie en innovatie spelen een belangrijke rol in de zorgverlening

Digitale beelden, waaronder röntgenfoto’s, CT’s, MR-scans en digitale informatie m.b.t. cardiologische onderzoeken, vereisen een grote opslagcapaciteit met gegarandeerde uitbreidingsmogelijkheden.

aan de patiënt. Om alle beelden maar ook andere digitale informatie veilig en snel op te slaan en vlot toegankelijk te houden, werd in 2008 het SANopslagsysteem (Storage Area Network) na 5 jaar volledig vernieuwd. De capaciteit van 60 terabyte (TB) was niet meer voldoende om de groei in aantal en omvang van databanken, digitale beelden maar ook e-mails op te vangen. Er werd gekozen voor een oplossing die een bijna exponentiële datagroei aankan zonder stabiliteits- en performantieproblemen. Het nieuwe systeem maakt gebruik van de

het digitale patiëntendossier, tot het gedigi-

nieuwste technologieën zoals virtualisatie

taliseerde archief en tot tal van beeldverwer-

van externe opslagsystemen, een techniek

kingssystemen gegarandeerd blijft.

die vooral het beheer voor de informatici

«

bewaakt.

Het ziekenhuis investeerde in

Om veiligheidsredenen opteerde het zieken-

en verpleegkundig, komt ten goede aan alle

huis voor een ontdubbelde synchrone opstel-

zorgmedewerkers. De eigen artsen, verpleeg-

ling gespreid over twee serverlokalen die op

kundigen en paramedici hebben een snelle,

meer dan 300 meter van elkaar verwijderd

beveiligde toegang tot het dossier van hun pa-

zijn. Er is een automatische alarmering,

tiënt. De huisartsen, onze externe verwijzers,

zowel naar de eigen ICT-dienst als naar de

kunnen via de beveiligde portaalsite BIAN

SAN-leverancier, zodat een calamiteit op

(Brugs Interactief Artsennetwerk) ook onmid-

een van beide SAN-systemen onmiddellijk

dellijk beelden en resultaten opvragen.

een krachtig en veilig opslagplatform met een vlotte toegankelijkheid tot het digitale patiëntendossier, tot het gedigitaliseerde archief en tot tal

patiëntgegevens, administratief, medisch

opgemerkt wordt.

van beeldverwerkingssystemen.

»

De geïntegreerde digitale opslag van alle

Tal van andere ICT-projecten werden in 2008 Deze nieuwe SAN werd in 2008 met succes

opgestart, maar de nieuwe SAN was een

geïmplementeerd.

eerste noodzakelijke investering om de vlotte toegang tot alle gegevens en hiermee de opti-

Hiermee heeft het ziekenhuis een krachtig en

male patiëntenzorg te blijven garanderen.

veilig opslagplatform voor de komende jaren waardoor een vlotte toegankelijkheid tot 41

Middelen financiële gegevens

FINANCIERING VAN DE WERKING

2007

2008

96.175

102.522

Kamersupplementen

1.891

1.906

Forfaits conventies R.I.Z.I.V.

6.939

8.063

Farmaceutische en gelijkgestelde producten

46.099

50.112

Honoraria (omzet)

91.380

97.214

Andere opbrengsten (o.a. wedde- en investeringssubsidies)

17.832

15.661

260.316

275.478

(in 2 1000) Budget van Financiële Middelen (incl. geraamd inhaalbedrag)

totaal

FINANCIERING 2008

5,7%

Budget van Financiële Middelen (incl. geraamd inhaalbedrag)

37,2%

Kamersupplementen In 2008 zijn de totale werkingsmiddelen met 5,8% gestegen, waarbij verschillende onderdelen elk een forse groei kenden: het Budget van Financiële Middelen steeg met 6,6% of met ruim 6 miljoen euro (inclusief inhaalbedragen). De ontvangen honoraria stegen met 6,4% of met ruim 5,8 miljoen euro. De farmaceutische producten blijven een opvallende stijging kennen met 8,7%. Procentueel stegen de inkomsten via de RIZIVforfaits het meest. De ‘andere opbrengsten’ waren in 2007 opvallend hoog door een eenmalige en uitzonderlijke verkoop, zodat dit de enige rubriek is waar we een daling zien t.o.v. het vorige jaar.

42

Forfaits conventies R.I.Z.I.V.

35,3%

Farmaceutische en gelijkgestelde producten Honoraria (omzet)

Andere opbrengsten (o.a. wedde- en investeringssubsidies)

0,7% 2,9% 18,2%

middelen

WERKINGSKOSTEN

2007

2008

152.314

159.574

18.906

18.970

5.263

5.759

Inkopen farmaceutische, medische en verzorgingsprodukten

62.507

65.297

Andere kosten (administratie, energie, onderhoud, voeding, …)

19.775

23.140

258.766

272.739

(in 2 1000) Bezoldigingen en artsenvergoedingen Afschrijvingen, huur en waardeverminderingen Financiële kosten

totaal

UITGAVEN 2008

8,5%

Bezoldigingen en artsenvergoedingen

Afschrijvingen, huur en waardeverminderingen

23,9%

Financiële kosten In 2008 kenden de kosten een stijging van 5,40%. Ondanks meerdere indexeringen bleven de personeelskosten onder controle. De intrestvoeten waren in 2008 gemiddeld gezien hoger, wat - samen met een stijgend bedrag aan uitstaande leningen - een verdere toename van de financiële kosten veroorzaakte. De sterk gestegen energieprijzen wegen op het budget. De uitgaven aan onderhoudscontracten en niet geplande herstellingskosten blijven stijgen.

EVOLUTIE VAN HET GEMIDDELD JAARLIJKS PERSONEELSBESTAND, IN VOLTIJDSE EENHEDEN (2000-2008)

Inkopen farmaceutische, medische en verzorgingsprodukten Andere kosten (administratie, energie, onderhoud, voeding, … )

2.400

58,5%

2,1% 7%

+3,6%

+4,7%

+5,6%

+8,2%

+10,0%

+14,1%

+15,1%

+14,7%

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2.000 1.600 1.200

netto personeelsbestand

aandeel verpleegkundig departement

Dit stemt overeen met bijna 3000 personen, ongeveer 260 artsen niet inbegrepen.

800 400 0

2000

43

TOTALE INVESTERINGEN SINDS 2000 (in 2 1000)

30.000 25.000 17.211

15.211

15.000 10.000

21.820

25.285

20.000

27.500

26.171

23.445

20.039

14.939 12.636

5.000 0

budget 2000

2001

2002

DE BELANGRIJKSTE INVESTERINGEN 2008

2005

2006

2007

2008

2009

7.571

medische apparatuur

7.327

bijkomende inrichting van de nieuwe kathlabzalen (magnetisch navigatiesysteem en röntgeninstallatie), toestellen neonatologie (incubatoren en beademingstoestellen), toestellen labo’s, dialysemonitoren, monitoring, echografietoestellen, spuit- & infuuspompen, video-echo-punctiebronchoscoop, toestellen voor operatiekwartier, uitbreiding PACS, ...

informatica (hard- en software)

3.635

hardware: SAN (Storage Area Network), uitbreiding servers en vervangingen van PC’s, schermen en printers software: ontwikkeling door Infohos, systeemlicenties,…

andere uitrusting

1.506

waaronder bedden en nachttafels, elektrische hoog-laag dialysebedden, materiaalwagens voor de poetsploeg, kantoormeubilair,…

bouw en renovatiewerken

44

2004

afwerking van de P-blok, verdere uitbreiding en afwerking van het oncologisch centrum, 4° kathlabzaal voor elektrofysiologie, technische voorzieningen i.v.m. liften en pompstation, verbouwingen van medischmaatschappelijk werk, van ombudsdienst, van verpleegeenheden met isolatiekamers, aanpassingen op campus SFX voor de nieuwe functies dialyse en palliatieve zorgen, parking en fietsenberging, …

(in 2 1000)

Zowel in 2007 als in 2008 waren de totale geïnvesteerde bedragen lager dan deze in de periode 2004 tot 2006. De afwerking van de P-blok kwam voornamelijk tot stand in de laatste 2 jaren, terwijl de ruwbouw in 2006 veel middelen vergde. Het bedrag aan medische investeringen is in 2008 vrij stabiel gebleven t.o.v. 2007, al kunnen enkele dure toestellen in hetzelfde jaar een grote invloed hebben. Informatica kent de opvallendste stijging.

2003

Werkten mee: Dr. Yves Bogaerts, Dr. Alain Bols, Dr. Hendrik Dhaese, Carine De Bruycker, Lies De Jaeghere, Helga De Neve, Dr. Rebecca De Pauw, Dr. Sylvia Depoorter, Johan De Roos, Dr. Bruno Dillemans, Maria Galle, Iene Gevaert, Dr. Gerard Lamberigts, Dr. Jan Mulier, Dr. Luc Muyldermans, Marianne Rappé, Dr. Hans Rigauts, Hilde Sabbe, Marleen Savat, Dr. Sebastiaan Van Cauwenberge, Dr. Annick Van den Bruel, Dr. Jan Van Droogenbroeck, Rein Van Gerven, Jane Vanhaute, Dr. Achiel Van Hoof, Dr. Sylva Van Imschoot, Peter Vankersschaever, Patrick Vienne Lay-out & ontwerp:

Verantwoordelijke uitgever:

PK-Projects

Peter Vankersschaever

Fotografie:

Coördinatie & samenstelling:

Firma Soenen, Verhaeghe & Co

Kristien Casselman

Marc Lamoot

Evelyn Verhelle

Living Stone

Campus Sint-Jan Ruddershove 10 8000 Brugge t: 050 45 21 11 f: 050 45 22 38 [email protected] www.azsintjan.be

Campus SFX Spaanse Loskaai 1 8000 Brugge t: 050 47 04 70 f: 050 47 04 80 [email protected] www.azsintjan.be 45

46

az sint-jan AV brugge

Jaarverslag innovatieve referentiezorg. voor iedereen» az sint-jan AV brugge

Recommend Documents