193 INHOUD
1
UIT DE STUURKUIP
2
VAN DE KAMPANJE
3
VERENIGINGSEVENEMENTEN • 18 Uurs-tocht • Man Over Boord!
5
PLANOLOGIE * Kort planologisch nieuws
8
TECHNIEK AAN BOORD
10
• Zonnepanelen
LEDENADMINISTRATIE
12
• Nieuwe leden
ERVARINGEN
12
• Colin Archer Memorial Race:
Lauwersoog – Larvik BOEKEN
16
• Scheepsmanoeuvres onder zeil
VARIA
17
• ‘Varen doe je samen’
EVENEMENTENBULLETIN
18
ADVERTENTIES
23
ATTENTIE
23
INFORMATIE VOOR AUTEURS
24
TOERZEILEN 193
1
UIT DE STUURKUIP Marc Couwenbergh
LAAG WATER Ditmaal een zomereditie Toerzeilen: Minder pagina’s, maar geen ‘komkommer-verhalen’. Op de inhoud van de bijdragen valt niets af te
natuurlijke loop in de productie van Toerzeilen. Zoiets als de getijbeweging. Ter illustratie een paar foto’s van laagwater aan de kust van Normandië.
Havenmond Courseulles-sur-Mer
dingen. Het zijn er alleen minder dan doorgaans, maar daarvoor is het zomer. Voor Toerzeilers is dat natuurlijk op de eerste plaats de tijd om te zeilen. De ervaring leert dat na de vakantie de verhalen over tochten en belevenissen weer binnen stromen. De
Haven van Courseullessur-Mer
2
TOERZEILEN 191
Geschiedenis van de navigatie Liefhebbers over de geschiedenis van de navigatie zullen veel plezier beleefd hebben aan het VPRO-programma OVT van zondag 25 juli over de sextant en zijn voorgangers: de octant en het Davids-kwadrant. Satellietnavigatie en GPS hebben de sextant inmiddels gemaakt tot een museumstuk. Toch maakte dit instrument samen met de chronometer die heel precies de tijd aangaf, het in de tweede helft van de achttiende eeuw voor het eerst mogelijk om nauwkeurig een positie op zee te bepalen. Eeuwenlang had de zeeman nooit precies geweten waar hij zich bevond. Een instrument dus dat de geschiedenis veranderde, zoals OVT stelde. Aan het programma werkte o.a. mee: W.F.J. Mörzer Bruyns, auteur van het
boek ‘Schip recht door zee: de octant in de Republiek in de 18e eeuw’. Over dit boek publiceerde NRC Handelsblad in de Wetenschapsbijlage van 8 en 9 mei eerder dit jaar. Naast het technische verhaal geeft het boek ook inzicht in de praktijk van kleine particuliere zeevaartschooltjes, de rol van instru-
mentenmakers en officieren die de VOC aanspoorden tot aankoop van deze navigatieinstrumenten over te gaan. Voor wie het programma gemist heeft, is een en ander terug te vinden op de website http://www.vpro.nl /geschiedenis/index.shtml.
VAN DE KAMPANJE Peter Paternotte, voorzitter
Vakantie en de hittegolf Deze bijdrage schrijven als je zelf net terug bent van vakantie en de mussen van het dak vallen van de tropische hitte die Nederland begin augustus ervaart, is geen sinecure. Temeer niet daar de professionele werkzaamheden weer volop aandacht vragen en we allemaal ervaren dat denkprocessen trager verlopen bij hogere omgevingstemperaturen, veel collega’s op vakantie zijn en een algeheel vakantiegevoel zich meester maakt van veel aanwezigen, zich uitend in vroeg naar huis, veel gepraat en ……klagen over de warmte.
Een echte Colin Archer in Larvik, Noorwegen.
Terugkijkend op de eigen vakantie zijn het de contrasten die bijblijven. Mijn vakantie bestond uit het noordwaarts varen naar Larvik in Noorwegen als deelnemer met wedstrijdbemanning aan de Colin Archer Memorial Race, in deels zeer nat, koud en winderig weer en vervolgens met ingevlogen familie en vrienden via Zweden, Denemarken en een stukje Noord-Duitsland terugvaren in geleidelijk aan beter wordend weer, waarvan de laatste dagen met veel zon en nauwelijks wind. De motor moest ons vrijwel geheel thuis brengen vanaf Cuxhaven. De dagen ervoor waren we in opeens weer koud en zeer miezerig weer het Kielerkanaal door gemotord. Afgelopen vrijdag zat ik op het Snekermeer te genieten van een windkracht twee finale van het Skûtsjesilen, met veel zon en warmte. Niettemin een spannende wedstrijd met zijn eigen licht weer charme en overduidelijke spanningen (Bolsward won het kampioenschap voor het eerst weer sinds 17 jaar en Heerenveen, dat nog een kansje maakte, slaagde er niet in voorbij Bolsward te komen). Eigenlijk niets bijzonders: het weer is een gegeven en we dienen ons in te stellen op alle mogelijke situaties. Het varen staat voorop en een goede schipper dient allerlei weersomstandigheden het hoofd te kunnen bieden en daarbij nog genoegen aan zijn sport te kunnen ontlenen.
De NVvT in perspectief Ik had mijn bestuurscollega’s beloofd in de vakantie alvast wat na te denken over verdere beleidsvragen voor de komende tijd, in aansluiting op een brainstormsessie waarbij we de huidige doelstellingen en beleidsplannen de revue lieten passeren. De ervaringen met de weersomstandigheden van de afgelopen weken en het daarbij gevraagde aanTOERZEILEN 193
3
Kijken naar het skûtsjesilen. passingsvermogen brachten mij op de gedachte dat het in de kern niet zoveel anders is voor onze NVvT. De NVvT is groot en sterk geworden door zich aan te passen aan de omstandigheden, waarbij het kernthema het dienen van toerzeilend Nederland is gebleven. Aard en inhoud van de activiteiten die het de moeite waard maken dit in verenigingsverband te doen veranderen, sommige meer dan anderen. Ik noem enige hoofdzaken. Het zelf (mede) ontwikkelen van toerzeiljachten lijkt niet erg realistisch meer (ook al kunnen we ons wel degelijk constructief kritisch opstellen naar de markt en terzake adequate voorlichting geven), maar des te meer zijn kwalitatief goede en leuke evenementen een bindend element naast instructie en voorlichting. Het feit dat we dat telkenmale met een enthousiaste vrijwilligersorganisatie voor elkaar krijgen is een sterk punt van de NVvT. Door de schaal waarop we thans opereren is de vereniging onpersoonlijker geworden, het is steeds moeilijker een clubgevoel te krijgen of op te wekken als je een verenigingswimpel ziet en spontaan even contact zoekt. Het lukt meestal nog wel, maar soms wordt je raar aangekeken als je als Toerzeiler op iemand afstapt en een enthousiast praatje wil maken. Het is niet zo vanzelfsprekend 4
TOERZEILEN 193
meer en dat is natuurlijk inherent aan de schaal waarop wij opereren en de landelijke aard van onze vereniging, naast ontwikkelingen in de maatschappij zelf. Bij evenementen is dat wezenlijk anders en kost het weinig moeite het clubgevoel op te wekken, meestal wordt dat al uitgestraald. Ik pleit er overigens voor wel degelijk het clubgevoel vast te houden, ook los van evenementen. Iemand met een Toerzeilerswimpel heeft een streepje voor, ook al moet ik hem of haar eerst een nieuwe aanpraten omdat de oude wel erg gerafeld en verschoten is!
Verenigingsgezicht Natte evenementen, instructiebijeenkomsten, cursussen, het Woudschotenweekend etc. zijn allemaal ook gelegenheden om het verenigingsgezicht te tonen en leden het gevoel te geven dat ze wel degelijk lid zijn van een fantastische vereniging. En misschien moeten we daar nog meer accent op leggen, zodat het nog meer bijdraagt aan de sociale functie van de vereniging. Een ander – in toenemende mate belangrijk – onderwerp, al eerder door mij in deze rubriek aangesneden, is de behartiging van onze belangen als toerzeilers naar overheid en andere (mede) beleidsmakers. Dit heeft ons thans in contact gebracht met de grootste watersportkoepel in Nederland, het
Watersportverbond (KNWV), en ziedaar de NVvT-historie komt weer terug met vele herinneringen en emoties over de beslissingen uit het verleden om afstand te houden. De realiteit vergt echter dat we ons zonodig openstellen – in het belang van de NVvT – voor nieuwe gezichtspunten en overwegingen. Bestuur en kader zullen deze discussie moeten voeren voordat de leden worden geraadpleegd. Uiteindelijk hebt u via de Algemene Leden Vergadering de finale stem in de uit te zetten nieuwe koers. Last but not least voor deze column is onze educatieve rol een onderdeel van onze evolutie. Succesvolle trainingen en instructies staan op ons conto over een reeks van jaren. De markt ontwikkelt zich en bij terugkomst van vakantie trof ik de nieuwe ANWB nautische cursusactiviteiten brochure aan met zijn scala aan activiteiten dat mij weer tot enige reflectie bracht. Ons sterke punt is naast kwaliteit nog steeds het ‘leden voor leden’ model met mede daardoor een zeer betaalbaar pakket. Onze ambities reiken verder en de kunst
is in deze markt te blijven mikken op een bijdrage die niet echt concurreert met de markt, maar extra waarde heeft voor leden door zijn bijzondere karakter waarvoor (nog) geen alternatief bestaat. Ook dat vereist aanpassing en doordenken (bedenken) van nieuwe richtingen en oplossingen.
Core business Kortom, genoeg om bestuur en kader bezig te houden naast het feit dat de vereniging gewoon door moet draaien met zijn ‘core business’. Daar rekenen leden ons terecht op af. Voor de rest van dit zeilseizoen wens ik u namens het NVvT-bestuur nog vele aangename weekenden en wellicht nog een mooie nazomerzeilvakantie. Als dit nummer van Toerzeilen in de bus valt zit ik hopelijk met een deel van de TZ-redactie op het water als deelnemer aan de Orwell rally georganiseerd door onze Uiterton commissie. We kijken uit naar de rally en het feestelijke diner waarover de redactiesecretaris onontkoombaar verslag moet doen in het volgende nummer!
VERENIGINGSEVENEMENTEN Klaas de Maijer
VERSLAG 18 UURS-TOCHT, 4 t/m 6 JUNI 2004 Een klassieker onder de verenigingsevenementen is de 18 uurs-tocht over Waddenzee, IJsselmeer en Markermeer. In de editie van 2004 zorgde de stevige wind voor een groot aantal mijlen op de tellers. Enkelen voeren zelfs meer dan 100 mijl. Op 4 juni om 22.00 uur is de 18 uurs-tocht van start gegaan uit de diverse jachthavens op het IJsselmeer en het Markermeer. De routine is vanouds dat de schepen die ingeschreven hebben, tijdig voor de tocht voorzien worden van een kaartje met de rakken, de bladen met het startrak en een rakkenschema met de betreffende afstanden. De schepen dienen hiermee een zo goed mogelijke planning van de tocht te maken om de meeste rakken bezeild te houden. De tocht zelf wordt dan bijgehouden op het bijgeleverde logblad. De rakken kunnen gezeild worden op het IJsselmeer, Markermeer en op de westelijke Waddenzee. Door dertien schepen was ingeschreven, de twee schepen van de tochtcommissie inbe-
grepen. De weersverwachting was noordelijk 3 tot 4, met mogelijk een buitje en het gaf een goed gevoel over de omstandigheden waaronder de tocht dit jaar gevaren zou worden. Nogal eens wordt de 18 uurs geplaagd door afnemende wind. Er diende dit jaar echter extra rekening gehouden te worden met het aspect wind. Vooral in het noordelijk gedeelte van het IJsselmeer begon de wind wat westelijker te worden en toe te nemen. Windkracht 5 tot 6 werd reeds hier en daar gemeld. Onder andere uit Lemmer waren twee schepen vertrokken uit het kleinere segment en die kregen daar te maken met aardig opstuwende golfpatronen. De toegenomen wind gaf ook weer een fors aantal gevaren mijlen op de tellers. Sommige deelnemers wisten in 18 uur tot TOERZEILEN 193
5
boven de 100 mijl te komen en dat leverde een flink gemiddelde op. Ondanks de stevige wind en wat problemen met dieselvoorziening, roerproblemen, zeeziekte en een gebroken zeerailing is de tocht door alle deelnemers als zeer positief ervaren. Alle dertien schepen zijn uiteindelijk in Katwoude aangekomen, bij het eindpunt Watersportcentrum “De Zeilhoek”. Vanouds wordt het palaver tijdens de 18 uurs niet vooraf maar achteraf gehouden. Ook dit jaar weer aan boord van de “SUADA” en daar had opstapper Gerard het aardig druk met het uitdelen van glaasjes als aandenken van de tocht, en met het naar behoefte vullen daarvan met een drankje. Rond de klok van 18.00 uur werden we verwacht in eetcafé de “Zeilhoek” en hier zijn de gesprekken tijdens het diner voortgezet, diverse verhalen deden er uitgebreid de ronde. 45 Zeilers namen er deel aan het diner, dat aan het einde door Wiegert met een gesproken bijdrage werd afgesloten. Voor de zondag werd het een rustige maar zonnige terugtocht voor de deelnemers, waarbij veel geduld opgebracht diende te worden om zeilend huiswaarts te keren.
Ik hoop dat dit stukje voor de Toerzeilers er toe bijdraagt om ook eens mee te doen aan de 18 uurs-tocht, het is een leuke tocht met veel elementen erin, die bijdragen aan het opbouwen van ervaring in het nachtzeilen en het bijhouden van het logblad en de positie in de kaart. Door acht deelnemers is het logblad ingeleverd bij de “SUADA”. Enkele deelnemers hebben geen barometerstand bijgehouden en dat is toch een redelijk goede methode om bij grotere verschillen in de barometerstand een aanwakkerende wind te voorspellen. Er wordt vaak de fout gemaakt dat de positie wordt aangegeven in coördinaten. Dit is lastig omdat hieruit niet snel kan worden opgemaakt waar de vorige positie was. Beter is om bij de positie de naam van de betonning aan te geven. De logbladen zijn overigens redelijk tot uitstekend ingevuld en worden later, voorzien van een certificaat, weer geretourneerd aan de leden. Dit zal echter na de vakantie zijn als Joop Oudshoorn weer teruggekeerd is uit de Zeeuwse wateren.
Karin Nelson, a/b van Truly Fair
VERSLAG MAN-OVER-BOORD OEFENING, HUIZEN, ZATERDAG 5 JUNI 2004 Man over boord! En dan? Het antwoord op die vraag is niet zo eenvoudig. Zeker niet in de praktijk. Dat bleek maar weer eens toen Toerzeilers samen met leden van de Reddingsbrigade uit Huizen op het Gooimeer oefenden in het weer aan boord krijgen van een drenkeling. Karin Nelson doet verslag. We hadden er al wel over gelezen, zelfs een artikel uit “Zeilen“ bewaard en ook al vaak voorgesteld om te oefenen. Maar zoals zo vaak, nooit in de praktijk gebracht. Dat gold voor de meeste deelnemers die op 5 juni meededen aan de praktijkoefening Man Over Boord. ’s Ochtends vertelden Marjolein en Olaf in een boeiende voordracht hoe je een drenkeling benadert en vervolgens aan boord hijst. ’s Middags sprongen leden van de Reddingsbrigade uit Huizen spontaan in het koude water (15 graden) en wij maar proberen hem en een vrijwillige haar zoals geleerd weer aan boord te krijgen. Dat viel niet mee, theorie en uitleg met de hulp van 6
TOERZEILEN 193
een schoolbord is kennelijk nog geen garantie voor succes. Na een aantal pogingen lukte het iedereen dan toch om de drenkelingen “levend” aan boord te krijgen en de sessies konden meerdere keren herhaald worden. Olaf en Marjolein voeren mee in een reddingsboot en gaven aanwijzingen. Dat was wel nodig ook, want om de boot precies stil te leggen bij de drenkeling was ronduit moeilijk. Interessant was dat schepen niet hetzelfde reageren op zaken als fokbak, verlijeren naar de drenkeling of klapje voor en achteruit met de motor. Bij ons schip zit de relingdraad met spanners vast en is dus niet met een mes door te snijden. Ook zit onze giek te laag waardoor je de MOB niet over de reling krijgt en kan de giek niet omhoog getrokken worden vanwege een vaste giekneerhouder. We zagen om ons heen dat de meesten de MOB aan boord hesen met een val, maar je moet wel heel hard draaien aan de lier om het gewicht (nat pak) omhoog te krijgen. Alhoewel deskundigen niet enthousiast zijn over een drijvende reddingslijn, heb-
Foto: Janneke Bos TOERZEILEN 193
7
ben we ook dat geprobeerd en ons viel het niet tegen. Duidelijk werd ook dat je creatief moet zijn, iedere situatie is anders, je moet iedere keer anders reageren. Onze drenkeling hielp bijvoorbeeld soms totaal niet mee (onderkoeld, angst, bewusteloos?) en dan is het heel wat lastiger dan wanneer hij wel meewerkt. We zijn er niet aan toegekomen om de stormfok te gebruiken, dat moet een volgende keer geprobeerd worden. Want dat is zeker, we moeten veel meer oefenen. We
begrijpen de artikelen over MOB nu veel beter, die gaan we dus weer doorlezen. Wat nog niet vermeld is dat Marjolein en Olaf ook vertelden hoe een MOB voorkomen kan worden (aanlijnen) en wat te doen nadat de drenkeling aan boord is (opwarmen). Tijdens de nazit bleek dat alle deelnemers vonden dat de NVvT dit zeer geslaagde evenement een volgend jaar weer moet organiseren.
PLANOLOGIE A.W. de Ruyter van Steveninck
KORT PLANOLOGISCH NIEUWS Directeur Tameling van de Waddenvereniging heeft per 1 juni – onverwacht – ontslag genomen. Volgens ingewijden heeft dit te maken met zijn uitspraak, naar aanleiding van het rapport Meijer over gaswinning in de Waddenzee, dat als wetenschappelijk bewezen kan worden dat gaswinning geen onherstelbare nadelige gevolgen heeft, de vereniging geen bezwaren meer heeft tegen boringen. Zie TZ 191. (Schuttevaer, 15 mei 2004). De Waddenvereniging zoekt zijn heil in de toekomst meer in het actievoeren. Een motie van deze strekking is aangenomen op een recente algemene ledenvergadering op Texel. (Leeuwarder Courant, 10 mei 2004). Minister Peijs en de burgemeesters van Texel, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog hebben overeenstemming bereikt over het bemannen van de vuurtorens op de Waddeneilanden. Zie TZ 192. De bemanningen van Texel en Ameland verdwijnen, die van Terschelling en Schiermonnikoog blijven. Op Terschelling, en niet op de vaste wal zoals de minister oorspronkelijk voorstelde, komt een centrale verkeerspost voor de scheepvaart. Op vier torens, en mogelijk ook op die van Vlieland, wordt infraroodapparatuur geïnstalleerd, waarmee de scheepvaart op de Waddenzee in de gaten kan worden gehouden. De beelden worden permanent bekeken in de centrale meldpost. Het voordeel is dat ook 8
TOERZEILEN 193
's nachts en bij mist waarnemingen kunnen worden gedaan. De Tweede Kamer moet het plan van de minister nog goedkeuren. (NRC-Handelsblad, 13 juli 2004). De pleziervaart krijgt meer buitendijkse aanlegplaatsen in Lauwersoog. Hiervoor moet de vissersvloot 130 m loskade inleveren. (Leeuwarder Courant, 10 juli 2004). Naar aanleiding van enkele ongevallen en bijna-ongevallen zullen in de provincie Groningen bij alle op afstand bediende bruggen omroepinstallaties worden geplaatst. Zie TZ 173. (Schuttevaer, 1 mei 2004). Provinciale Waterstaat van Friesland vindt het invoeren van vaarbeperkingen in de Alde Feanen in het Princenhof (TZ 192) onverantwoord. Men meent dat een verbod (voor schepen groter dan kano’s en roeiboten) de veiligheid in gevaar brengt omdat deze schepen dan meer gebruik gaan maken van het Prinses Margrietkanaal, met een toename van de kans op aanvaringen met de beroepsvaart. Mogelijk wordt een minder vergaande beperking voorgesteld, voor schepen breder dan 3,5 m breedte. (Leeuwarder Courant, 5 mei 2004). De financiering voor de aquaducten bij de Jeltesloot en Woudsend is rond. Samen met drie andere projecten kosten de twee kunstwerken de komende vier jaar euro 51,4 miljoen. (Hiswa Magazine, april 2004).
Projectontwikkelaar Wind Groep wil een groot recreatieplan realiseren in Oosterzee aan het Tjeukemeer. Naast 50 luxe drijvende recreatiewoningen (die het plan financieel haalbaar moeten maken) zijn er een zalencentrum en twee havens gepland, een jachthaven met 200 ligplaatsen en een evenementenhaven met ruimte voor 25 skûtsjes en 30 passantenplaatsen. (Leeuwarder Courant, 9 juni 2004).
santensteiger. Zie TZ 175. Het aantal vaste ligplaatsen bedraagt nu 350, met 15 plaatsen aan de passantensteiger. (Provinciale Zeeuwse Courant, 12 juli 2004).
Staatssecretaris Schultz van Haegen heeft op 6 juli met het leggen van een boeienlijn het natuureiland De Kreupel ingewijd. Deze zandbank, 8 km uit de kust van Enkhuizen, zal een rustplaats en voedselgebied vormen voor verschillende soorten eenden en andere watervogels. Het eiland is niet toegankelijk voor bezoekers, ofschoon het in de bedoeling ligt t.z.t. excursies er naar te organiseren. Geen melding wordt gemaakt van de aanleg van aanleg- of ankerplaatsen in de nabijheid. Zie ook: Natuurontwikkeling IJsselmeergebied in TZ 184. (Dagblad voor Westfriesland, 8 juli 2004).
De project ontwikkelaars Grontmij en Nederlandse Zeejachthaven Ontwikkelingsmaatschappij hebben becijferd dat de aanleg van een jachthaven bij Petten (TZ 191) euro 290 miljoen gaat kosten. Men heeft de gemeente Zijpe gevraagd de planvoorbereiding financieel te steunen. (Schuttevaer, 1 mei 2004).
De jachthaven van Zierikzee heeft recent een gloednieuw drijvend sanitairgebouw erbij gekregen, met 10 douches, 10 toiletten, een wasmachine en een wasdroger. (Provinciale Zeeuwse Courant, 13 juli 2004).
Duitsland overweegt serieus een vaarbelasting in te voeren voor de meeste binnenwateren. Dit zou ook gelden voor buitenlandse jachten. Er wordt gesproken over een jaarvignet van euro 60-90. (Schuttevaer, 15 mei 2004).
Het Watersportberaad heeft een brochure uitgebracht met als titel: “Varen doe je samen”, met praktische vaartips voor het passeren van twintig drukke en/of onoverzichtelijke vaarwegknooppunten. De brochure is gratis verkrijgbaar via het Watersportberaad, postbus 85393, 3508 AJ Utrecht, of per tel. 030 6566551, of per e-mail
[email protected]. (Schuttevaer, 22 mei 2004). Staatssecretaris Schultz van Haegen heeft op 23 juni het zogenoemde doorlaatmiddel in de Zandkreekdam geopend. Hierdoor kan water vanuit de Oosterschelde naar het Veerse Meer stromen en omgekeerd. Het Veerse Meer zal als gevolg zouter en rijker aan zuurstof worden waardoor de waterkwaliteit zal verbeteren. Zie TZ 176. (NRC-Handelsblad, 24 juni 2004). De afgelopen weken is het zoutgehalte in het Veerse Meer aanmerkelijk hoger geworden, terwijl er ook meer zuurstof in het water zit. Deze effecten zijn al merkbaar bij de Veersedam, aan de andere kant van het meer. Rijkswaterstaat is aangenaam verrast door deze vlotte doorstroming. (Provinciale Zeeuwse Courant, 8 juli 2004). De jachthaven van Sint-Annaland is uitgebreid met 55 ligplaatsen en een nieuwe pas-
Oosterschelde TOERZEILEN 193
9
TECHNIEK AAN BOORD Chris van Deuzen
ZONNEPANELEN Wist u dat: • Zonnepanelen duurzame maar dure elektrische energie leveren? • Dat een zonnepaneel het meeste rendement oplevert op een boot in de zomer, juist als je de energie het best kan gebruiken? • Dat het rendement het hoogst is als het paneel loodrecht de zonnestralen kan ontvangen? • Dat, als een klein deel afgedekt wordt het rendement drastisch naar beneden gaat? • Dat hij geen herrie maakt en gewoon zijn werk doet in de zomer en wel zo’n 16 uur? Zoals in Toerzeilen 192 al gemeld en u hierboven al heeft kunnen lezen gaat het tweede artikel over zonnepanelen. Het verhaal is doelbewust niet al te technisch gemaakt. Elektrische energie aan boord is veilig, schoon en gebruiksvriendelijk. We kunnen bijna niet zonder, al zal de ene persoon meer
10
TOERZEILEN 193
behoefte hebben aan energie dan de ander. Zoals al eerder in andere artikelen gemeld kunnen we elektrische energie aan boord krijgen door middel van de walstroom, dynamo van de motor, waterkracht dynamo, windgenerator en zonnepanelen. • De walstroom is het goedkoopste, maakt geen lawaai en is voor de boot onuitputtelijk, maar niet altijd mogelijk. • De dynamo van de motor levert veel energie maar de motor maakt een hoop lawaai en stinkt. • Dynamo’s die aangedreven worden door de schroef in het water, leveren alleen energie als men snelheid door het water maakt en bovendien gaat het ten koste van de snelheid. (zie artikel in TZ192) • Een windgenerator maakt lawaai en levert alleen energie als het waait. • Zonnepanelen maken geen lawaai, stinken niet en als het licht is leveren ze energie. Het nadeel is dat er een geschikte plaats aan boord moet zijn en dat de opbrengst klein is in vergelijking met walstroom en dynamo.
Als u zonnepanelen wil gaan toepassen is het plaatsen van zo’n paneel heel belangrijk. Een zonnepaneel geeft het meeste rendement als: • Deze loodrecht de zonnestralen kan ontvangen. • Niet afgedekt wordt door obstakels zoals mast en zeilen. • Deze zo koud mogelijk is of gehouden wordt. Dus goed ventileren.
• Kijk eens kritisch naar de verbruikers. (Een autoradio gebruikt gemakkelijk 1 Ampère terwijl een goede transistorradio 0,2 Ampère en minder gebruikt. Een paar graden hoger van de koelunit scheelt heel wat, maar denk aan de bacteriën.) • Een zonnepaneel gaat zo’n 25 jaar mee. • Kijk eens op internet met het trefwoord “zonnepanelen”.
Om dit op een boot te verwezenlijken valt niet mee en u zult veel concessies moeten doen als u deze ideale energieleverancier aan boord wilt hebben. Dit zal voor iedere zeiler en boot anders zijn al naar gelang de omstandigheden. Het lijkt wel op de zeilvoering en diepgang van de boot, wat je bij de een wint verlies je bij het andere en ideaal wordt het bijna nooit. Bent u een zeiler, die van rust houdt en graag voor anker ligt dan zal u veel plezier aan zonnepanelen beleven als u tenminste het energiegebruik binnen de perken houdt. Ook als u een lange afstandzeiler bent zorgen de panelen voor de energie van uw navigatie instrumenten en verlichting. U hoeft dan niet de motor te starten om stroom te draaien.
Ikzelf gebruik mijn zonnepaneel van 50 Watt al z’n 5 jaar. Als aanvulling op de motor dynamo verlengt hij behoorlijk de tijd van mijn koelunit. Het paneel kan op een zonnige dag de energiebehoefte van de koelunit bijhouden. Na 3 nachten schakelt de koelunit ’s nachts uit omdat de spanning dan te laag wordt als we geen haven aandoen maar voor anker gaan. Als het paneel overdag de accu weer heeft opgeladen naar 12,5V slaat de koelunit weer aan. Het is toch een heerlijkheid om geen zweterige kaas en vloeibare boter te hoeven gebruiken.
Praktische tips: • Zoek een esthetische plaats om de zonnepanelen te kunnen monteren aan boord. • Er zijn verschillende maten en uitvoeringen. Een handige plaats is soms beter dan een hoog rendement. • Vuistregel voor de nodige energie is 50 Watt paneel 100Ah accu bij ”home-cars”. • Vergeet de regelaar(s) niet. Deze voorkomen dat de accu’s overladen worden.
In het volgende en voorlopig laatste artikel in deze serie, bespreken we nog een alternatief voor de stroompaal, namelijk de windgenerator. Heeft u hier zelf goede en/of slechte ervaringen mee of wilt u iets specifieks hierover vragen, of heeft u vragen of opmerkingen over de zonnepanelen en ons vorig artikel over de schroefasdynamo, laat ons dit dan even weten. Stuur een mailtje naar
[email protected]. Wij zullen proberen uw ervaringen en vragen mee te nemen in dit artikel.
TOERZEILEN 193
11
LEDENADMINISTRATIE Hans Groenestein
Nieuwe leden van 26-5-2004 t/m 20-7-2004 lidnaam
woonplaats
bootnaam
ERVARINGEN Marjolein Brandt, a/b FliereFluiter
Colin Archer Memorial Race naar Larvik, Noorwegen De beste manier om je vakantie in Noorwegen te laten beginnen is mee te doen met de Colin Archer Memorial Race. Een wedstrijd/prestatietocht vanaf Lauwersoog rechtstreeks naar Larvik aan de zuidkust van Noorwegen. Marjolein Brandt en Olaf Oosterman zeilden mee op de FF 1100 FliereFluiter. Met zo’n 120 boten maken we ons op voor de tocht naar Noorwegen. Het waait hard: zaterdag west/noordwest 6, ‘s zondags ruimend en aanwakkerend tot 7, 8. Dat wordt een straf tochtje. Met zijn vijven zeilen we de FF 1100 FliereFluiter: eigenaar Nico Lieve, schipper Olaf en bemanningsleden Robin, Mark en Marjolein. Om 11.40 uur zijn we gestart. We kruisen het 12
TOERZEILEN 193
Westgat uit, op naar de eerste boei. Na een mijl zegt Nico ineens: “Het voorluik staat nog open”. Stom. Vergeten dicht te doen na het wisselen van de fok. Ik ga naar voren en zie dat er bakken water zijn binnengekomen. Ons matras is drijfnat, de natkast staat vol water en al Olaf zijn kleren zijn doorweekt. Een goed begin. Met puts en hoosvat ga ik aan de gang.
We zijn gestart. Van l.n.r: Mark, Olaf, Nico en Robin. Emmers water leeg ik in het toilet. Niet gemakkelijk op een stampend schip. De FliereFluiter vaart bijna tegen de wind in. Ze mogen van mij niet overstag. Al het water dat ik nu aan stuurboord heb, wil ik vooral daar houden. Na een half uur is het geklaard. De matrassen staan rechtop, ons onderlaken hangt te drogen over de tafel en de voorzeilen liggen in de kajuit. Het is meteen al een puinhoop in de boot en we moeten nog drie dagen. Voorin slapen is er voorlopig niet bij. Gelukkig hebben we loodskooien. De eerste zeezieke dient zich aan. Robin haakt af en gaat in zijn kooi liggen. Ook Mark en ik voelen ons niet optimaal. Als Nico ’s avonds een maaltijd wil gaan opwarmen, wordt hij voor het eerst van zijn leven katterig. Zwetend zoekt hij zijn kooi op. Ik neem het over, maar moet dat wel bezuren. Ik dwing mezelf te eten, maar zet na drie happen zuurkool alles overboord. Het lucht wel op.
het dus goed. In de loop van de dag daalt de barometer hard. We maken ons op voor nog meer wind. Al gauw moeten we een tweede rif leggen. Dat gaat niet zonder slag of stoot. De lum-
Dalende barometer We gaan hard. Het eerste etmaal leggen we 192 mijl af, een prachtig gemiddelde. Elke twaalf uur moeten we onze positie melden aan de rest van het veld. Op zondagmiddag liggen we tussen de eerste tien boten, voornamelijk grotere wedstrijdbakken. We doen
Met de hamer proberen we de lummelbout terug te tikken. TOERZEILEN 193
13
melbout is er bijna uitgeschoten. Een uur lang zijn we in de weer met hamer en schroevendraaier. We proberen de bout terug te tikken, maar dat is nog niet gemakkelijk. De giek gaat behoorlijk heen en weer. Eindelijk lukt het. Het tweede rif gaat erin en we kunnen weer koers zetten naar de Jutland bank net voor de kust van Denemarken.
Storm Ik word wakker van het trillen van de boot. Olaf en Mark leggen een derde rif, de giek gaat behoorlijk te keer. Het waait ondertussen windkracht 9 en er komen bakken water over. Als het rif erin zit, blijft de boot trillen. Even snap ik het niet, maar dan merk ik dat Olaf het zeil niet helemaal dicht kan varen. Het killende grootzeil trilt door de hele boot. Dus zo voelt storm. Plotseling hoor ik buiten een kreet. Lawaai. Mark vraagt om de luikjes. De buiskap is eraf, een aantal pinnetjes gebroken. Een bak zout water gutst naar binnen. Op de navigatietafel. Olaf zijn reddingsvest is door de druk van het water spontaan opgeblazen. Met een paar lijntjes bindt Mark de buiskap vast op het kajuitdak. Nico wil naar buiten. Hij voelt zich als eigenaar eindverantwoordelijk en overweegt de
Langzaam naderen we de Noorse kust en de eindstreep. wedstrijd af te breken. Maar waar moet je naar toe? Naar de lage wal van Thyboron of Hangstholm? Niet verstandig met die harde wind. Eenmaal buiten blijkt dat het wel meevalt. Binnen lijkt de wind altijd erger. Buiten kun je zien waarom het zeil trilt, je ziet de golven aankomen en kunt er op anticiperen. Nico is gerustgesteld. We zeilen door.
Windstilte Als ik voor de volgende wacht gewekt wordt, waait het al minder. We kunnen het grootzeil zonder te killen varen. De FliereFluiter gaat
Windstilte op het Skagerrak. We leggen alles buiten te drogen. 14
TOERZEILEN 193
Tijdens de Parade of Sail komen we een echte Noorse Colin Archer tegen. als een speer. Zestig graden aan de wind varen we met drie reven en een werkfok gemiddeld 9,5 knopen. We rekenen uit dat we maandagmiddag al in Larvik kunnen zijn. Maar helaas gaan we dat niet halen. Binnen twee uur zijn alle reven eruit en kunnen we niet meer dan 2 knopen op het log krijgen. Windstilte. Het ging zo mooi. Meer dan twintig uur liggen we stil op het Skagerrak. Tijd genoeg om de boot weer droog te maken en alles buiten te drogen te hangen. Voor het eerst in 48 uur eten we weer fatsoenlijk. Eindelijk kunnen we een gat in de voorraden slaan. Laagje voor laagje worden alle kleren uitgepeld. Het is prachtig weer. Boeken komen te voorschijn en tegen de avond een biertje. Ondanks diverse goede voorspellingen gaat het niet waaien. De FliereFluiter glijdt de nacht in zonder veel voortgang te maken. We zitten te ver noordelijk op het Skagerrak om de stroom mee te hebben. De zeilers langs de Deense kust hebben waarschijnlijk meer geluk. Gaan ze ons toch nog inhalen. Helaas. Tegen de ochtend komt er wind. Niet uit het westen zoals beloofd, maar uit het noorden. Na 420 mijl moeten we nog kruisend naar de finish. Hemelsbreed is die nog 25 mijl weg, maar tegen stroom en wind in veel verder. Heel langzaam komen we dichter bij de
Noorse kust. Dinsdagmiddag om 14.16 uur varen we over de finish, na 73 uur. Het had een dag eerder kunnen zijn als we die windstilte niet hadden gehad. Het is niet anders. We hebben lekker gezeild. De boot hield zich prima in die windkracht 9 en de bemanning wist zich ook aardig te weren.
Feest In totaal zijn 96 schepen aangekomen. De andere zijn teruggegaan naar Lauwersoog of hebben onderweg een haven opgezocht. In de haven is het feest. Iedereen is blij dat hij het gehaald heeft. Op de steigers wordt nog lang nagepraat over de tactiek, de windkracht en de hoge golven. Op een paar wedstrijdschepen na zijn de deelnemers voornamelijk toerzeilers die hun vakantie er aan vastknopen. Zo ook onze voorzitter Peter Paternotte. Donderdagmiddag is de Parade of Sail: 100 jachten die in kiellinie (tot spijt van Peter niet zeilend) langs het geboortehuis van Colin Archer varen. Als afsluiting hebben we ’s avonds een barbecue bij de Noorse zeilvereniging. Over twee jaar gaan we weer. Zie ook www.camr.nl.
TOERZEILEN 193
15
BOEKEN Jaap Molenaar
Scheepsmanoeuvres onder zeil door H. Hazelhoff Roelfzema € 12,50; ISBN 90 803169 8 9; 48 pagina’s In deze jaaruitgave van de Stichting Nederlandse Kaap Hoorn-vaarders beschrijft de auteur de manoeuvres van de grote zeilschepen uit de 18e en 19e eeuw, zoals uitgevoerd bij het vertrek onder zeil uit een haven of van een rede, het in de wind opwerken, de zeilvoering onder verschillende weersom-
Rolrif standigheden, zoals in zwaar weer of bij blakte. Het gebruik van de ankers wordt behandeld in hoofdstukken over ankeren op lagerwal, het wenden met een anker, het anker uitbrengen met behulp van een sloep en een
Cunningham reefpatent
rivier afzakken met krabbend anker. De prachtige reproducties van litho’s en oude prenten, schetsen van de verschillende manoeuvres en ervaringen uit de oude leerboeken geven een goede indruk van wat er van de kapiteins en zijn bemanning, vooral in zwaar weer, vereist werd. Het rolrif werd eind 19e eeuw al toegepast (Cunningham’s reefpatent), al werd het geen succes omdat het natte zware doek zich vooral bij vorst en ijzel slecht liet opwinden. De ra hangt in een bocht van de kettingval en draait daardoor bij het afvieren om zijn as. Terwijl de ra zakt, wordt het zeil er omheen gewonden. (zie afbeelding) Veel van de behandelde manoeuvres worden in deze eeuw nog gebruikt, zoals het onder zeil binnenlopen van een haven (bij het uitvallen van de motor). Het is dan ook verplichte lectuur geworden op de Enkhuizer Zeevaartschool in de opleidingen Kleine- en Grote zeilvaart. Het boek is een aanrader voor zeilers die zich willen verdiepen in het varen met (grote) zeilschepen. U kunt het boek bestellen door overmaken van € 12,50 (incl. verzendkosten) op PB rekening 1377025 t.n.v. J. Molenaar te Hoorn onder vermelding van: Scheepsmanoeuvres.
Inhalen van het zeil 16
TOERZEILEN 193
VARIA Redactie
PLEZIERVAART EN BINNENVAART: VAREN DOE JE SAMEN Het Watersportberaad, Koninklijke Schuttevaer en Rijkswaterstaat willen de veiligheid verbeteren op vaarwateren waar binnenvaart en pleziervaart samenkomen. Uit onderzoek blijkt dat onbekendheid met de lokale situatie tot ongelukken kan leiden, vooral op drukke, onoverzichtelijke knooppunten in het vaarwater. In de brochure ‘Varen doe je samen’ staat informatie over de knooppunten en wordt aangegeven hoe het beste daar te varen. Ook staan er in de brochure een overzicht van de belangrijkste verkeersregels, praktische tips en alternatieve vaarroutes. De brochure is eigenlijk een map geplastificeerde kaarten, waarin tot nog toe twintig drukke vaarwateren in Zuid en NoordHolland staan beschreven, zoals de Dordtse Kil, Hollands Diep, Hollandsche IJssel, Lek, Boven en Beneden Merwede, Noord, Spui,
Nieuwe Maas en Nieuwe Waterweg. Op de achterkant van de kaart staan onder meer marifoonkanalen waarop de recreatieschippers moeten uitluisteren en hulp van posten kunnen vragen. De map wordt waarschijnlijk in de loop van het jaar aangevuld met de knooppunten in de rest van Nederland. Ook komen de kaarten binnenkort op internet, met aanvullende informatie over bedieningstijden van bruggen en sluizen in het vaarwater. De brochure is gratis te bestellen bij Rijkswaterstaat, directie Zuid-Holland, telefoon 010- 4026666 of via de website: www.minvenw.nl/rws/scheepvaart. Leden van bij het Watersportverbond aangesloten verenigingen kunnen de brochure gratis bij hun eigen vereniging krijgen. Bron: Zeilen
Beroepsvaart en jachten samen op de Gouwe bij Boskoop. Omslag brochure ‘Varen doe je samen’. Foto Watersportverbond TOERZEILEN 193
17
INFORMATIE VOOR AUTEURS *Kopij Leden van de NVvT worden van harte uitgenodigd hun ervaringen en bevindingen alsmede deskundige bijdragen op nautisch/technisch gebied op schrift te stellen en naar de redactie van TZ te sturen. Gaarne inzenden naar het redactiesecretariaat, bij voorkeur op diskette (Word of WP) en met (veiligheidshalve) een hardcopy bijgevoegd. Zorg bij een artikel van enige omvang voor een duidelijke indeling in hoofdstukken met korte subtitels. E-mail aanlevering desgewenst via
[email protected]. Mocht aanlevering via Word/WP/E-mail op bezwaren stuiten dan getypt insturen met goed contrast en zonder lijnen op het papier (t.b.v. scan). Handgeschreven teksten kunnen alleen worden verwerkt als ze ruim voor de sluitingsdatum (zie hierna) worden ingeleverd en de leesbaarheid geen problemen oplevert. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten en zo nodig grammatica/spelling te corrigeren.
*Illustraties Lever illustraties (grafieken, tabellen, tekeningen) aan op aparte bladen (geen kopieën) en vermeld op de achterzijde de plaatsing in de tekst met een letter of cijfer. Vermeld dit in de marge van de tekst op de juiste plaats. Lever foto's afgedrukt op glanzend papier, met goed contrast en eveneens gemerkt aan de achterzijde etc. Digitale foto’s/illustraties op aparte diskette/cd-rom. Bij voorkeur JPEG-format. Zet de onder-/bijschriften op een apart vel/document. N.B. Ingezonden materiaal wordt met alle zorg omringd, maar geen verantwoordelijkheid wordt geaccepteerd voor beschadiging of vermissing.
*Eenheden Gebruik indien van toepassing genormaliseerde grootheden, eenheden (SI) en symbolen.
*Vermeld op alle kopij (1e of laatste pagina) Altijd volledige naam, adres, woonplaats, postcode en telefoonnummer van de auteur.
*Advertenties Voor leden van de vereniging worden advertenties kosteloos geplaatst, mits zij geen commercieel karakter hebben en er ruimte voor beschikbaar is. Inzenden naar redactiesecretariaat.
*Contacten met redactie De redactie wordt gevormd door leden van de vereniging. Zij verrichten hun redactionele activiteiten onbezoldigd, belangeloos en in hun vrije tijd. Als u telefonisch contact zoekt met redactieleden wordt u vriendelijk doch dringend verzocht dit in de vroege avonduren te doen en alleen over zaken die niet via de normale weg schriftelijk afgehandeld kunnen worden.
*Copyright Overname van publicaties uit Toerzeilen is alleen mogelijk met voorafgaande toestemming van de redactie. Auteurs die ingezonden kopij ook in andere publicaties willen plaatsen dienen dit vooraf aan de redactie kenbaar te maken. Auteurs die bezwaar hebben tegen opname van hun artikel op de TZ-website van de NVvT dienen dit vooraf kenbaar te maken.
*Publicatiedata/productieplanning
TZ verschijnt in de laatste week van de even maanden. Kopij voor het oktobernummer 2004 (TZ194) dient uiterlijk woensdag 22 september 2004 bij het redactiesecretariaat te zijn. Alleen zeer urgente kopij van beperkte omvang kan nog tot twee weken voor de verschijningsdatum worden opgenomen. Hiervoor dient men contact op te nemen met de hoofdredacteur (e-mail:
[email protected]).
18
TOERZEILEN 193
