Zondag 2 november 2014 * Gedachtenis van de overledenen Kogerkerk * Preek Spreuken 9. 1 – 18 / Matteüs 25, 1 - 13
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Vandaag een prachtige en poëtische tekst uit Spreuken over wijsheid en dwaasheid en daarnaast een gelijkenis van Jezus, die bij mij vooral schuurt, wringt, irriteert. Een tekst uit Spreuken over hoe wijsheid je kan helpen in het leven, over wat wijsheid is. Een tekst uit Matteüs over alles of niets, wel of geen olie, wel of niet welkom zijn op het bruiloftsfeest. Het verbindende thema is wijsheid dan wel dwaasheid. Het zijn ook allebei teksten waarin heel veel bijbelse symboliek verwerkt is: In Spreuken een huis met 7 pilaren als verwijzing naar de 7 scheppingsdagen, de 7 dagen van de week wijsheid als dame en als feestmaal dwaasheid als prostituee en als dodenmaal. In Matteüs licht als symbool voor Gods regels ten leven 10, dat is minjan, genoeg Joodse mannen voor een bijeenkomst in de synagoge. 5, dat is de 5 boeken van Mozes, de wet dus. Hoe mooi en veelzeggend deze symboliek ook mag zijn, het ongemakkelijke gevoel bij Matteüs 25 raak ik niet kwijt. Waarom zo zwart-wit, 5 meisjes wel welkom en 5 niet, de deur potdicht. Waarom laat die bruidegom ook zo lang op zich wachten? Waarom niet samen delen? Allereerst: het is een gelijkenis. Gelijkenissen willen iets uit de werkelijkheid duidelijker maken, vertellen iets over God, over mensen. maar ze zijn nooit hetzelfde als de werkelijkheid! Er zijn gelijkenissen die iets laten zien van Gods geduld met mensen. Er zijn gelijkenissen die laten zien dat een mens niet perfect hoeft te zijn om welkom te zijn bij God Er zijn gelijkenissen die laten zien hoe kostbare mensen voor God zijn, kostbaar als een schat of een parel. Margo Trapman * preek zondag 2 november 2014 * pg. 1 van 5
Deze gelijkenis laat ook iets zien, maar de vraag is wat. Het kan er makkelijk op lijken dat deze gelijkenis gaat over mensen die welkom zijn bij God en andere mensen die dat niet zijn. De deur dicht. Keihard, zonder enige genade, zonder gein, zonder vreugde. Wat is dat voor een feest waar de helft niet welkom is?! Het kan er op lijken dat deze gelijkenis gaat over wachten en altijd waakzaam zijn, goed voorbereid op wat komt. Dodelijk vermoeiend. Dat houdt geen mens vol, je kunt niet voortdurend alert zijn, soms is je concentratie minder, soms is het tijd voor ontspanning of voor slaap om op andere momenten weer alert te kunnen zijn. Wat dan? Om de kern van een gelijkenis te kunnen begrijpen, helpt het om andere gelijkenissen en hun betekenis in het achterhoofd te houden. Als het met elkaar botst, bestaat er een goede kans, dat de gelijkenis wat anders duidelijk wil maken, dan wat je zo op het 1e gezicht zou denken. Volgens mij zien heel veel mensen wijsheid als iets dat je hebt of niet, als je het hebt, heb je geluk, en anders heb je pech. De bijbel spreekt anders over wijsheid. Steeds weer opnieuw blijkt dat het iets is waar ieder mens voor kan kiezen. Wat keuzes betreft zijn mensen soms rare wezens: soms houden ze zichzelf voor dat ze iets te kiezen hadden, terwijl er niets te kiezen was: had ik nu maar dit of dat gedaan, misschien was het dan wel goed afgelopen, misschien … Ik denk dat wel eens als ik hoofdpijn heb: had ik nu maar meer of minder dit of dat, dan had ik nu geen hoofdpijn gehad. Maar langzamerhand dringt het tot me door dat het soms gewoon domme pech is, die hoofdpijn, dat het soms niet uitmaakt wat ik wel of niet doe of dat het even niet anders kan. En zo kunnen mensen zichzelf in allerlei situaties voorhouden dat ze een keuze hadden, Margo Trapman * preek zondag 2 november 2014 * pg. 2 van 5
dat iets hun eigen schuld is, terwijl ze er eigenlijk echt niets aan konden doen. Tegelijk zijn er andere situaties en zaken waarbij mensen het idee hebben dat ze daar niets aan kunnen doen, geen keuze hebben. Wereldvrede, milieuvervuiling, dierenwelzijn, mensenrechten om maar even een paar grote problemen te noemen. Als enkeling kun je dat niet oplossen nee, maar je hebt wel de keuze of je probeert je steentje bij te dragen of dat je de hoop opgeeft en gelaten alles laat zoals het is. Maar ook dichterbij: je kunt niet voorkomen dat iemand sterft, je kunt wel kiezen hoe je met iemand omgaat tot die tijd. Of je je waardering laat blijken, tijd voor iemand maakt af en toe, of dat je altijd kritiek hebt en altijd al het andere voor laat gaan. Terug naar wijsheid. Volgens de bijbel kun je als mens dus kiezen voor wijsheid. En Spreuken 9 legt uit hoe dat kan, het is een bepaalde manier van leven, leven met God, leven naar Gods regels, die erop gericht zijn dat we God boven alles liefhebben en elkaar als onszelf. Jezus heeft het vooral over de gevolgen van die keus voor wijsheid of voor dwaasheid. Wel of niet welkom op het bruiloftsfeest, wel of niet deel aan het Koninkrijk van God. Wijs is het om te leven bij het licht van Gods regels ten leven. Wijs is het om te leven in verbondenheid met God. Wijsheid is mooi, is vrolijk en feestelijk als je Spreuken leest: als een prachtig huis waar een luxe feestmaal is en iedereen is welkom. Van wijsheid word je blij. En als je daarvoor kiest, voor wijsheid, dan staat de deur van Gods Koninkrijk voor je open, zo vertelt Jezus het ons, zoals die jongedames met brandende lampen die welkom zijn op het bruiloftsfeest. Margo Trapman * preek zondag 2 november 2014 * pg. 3 van 5
Koninkrijk van God, Koninkrijk van de hemel: dat het goed is voor alle mensen, geen honger, geen ziekte, geen geweld, geen kinderen die sterven. We kunnen niet de hele wereld redden, maar we kunnen wel op onze eigen plaats een steentje bijdragen. Een gelijkenis over het Koninkrijk der hemelen als een bruiloft waar 5 van de 10 jongedames wel en 5 niet worden toegelaten. Zelfs met deze uitleg, dat ieder mens een keus heeft, een keus moet maken, kan het toch blijven wringen. Is God echt zo hardvochtig dat voor die 5 dwaze meisjes de deur definitief potdicht zit? Hoe zit het dan met liefde en genade, eigen keus of niet? Een mens kan zich soms met de beste bedoelingen in de wereld nog vergissen en de verkeerde keus maken! De vraag is of dat is wat deze gelijkenis ons wil vertellen. Als er in de bijbel ook zo vaak sprake is van Gods liefde en geduld, dan klopt er hier toch iets niet. De verloren zoon die het helemaal verbruit had en toch van harte welkom was bij zijn vader, dat verhaal is er toch ook?! Daarom denk ik dat deze gelijkenis niet zozeer gaat over wie God is, maar vooral gaat over ons mensen. En datgene wat lastig is, die dichte deur aan het eind, die zegt niet zozeer iets over God, maar die gaat veel meer over hoe het voor ons mensen is: soms is het definitief te laat voor iets, ons leven is eindig en voor dat einde komt moeten we een aantal keuzes maken. En op een dag als vandaag is dat eigenlijk extra duidelijk. We denken aan onze geliefden die overleden zijn, die een gat, een leegte in ons leven hebben achtergelaten. Nooit meer kunnen we tegen hen zeggen dat we blij met hen zijn, nooit meer kunnen we uitpraten wat nog niet uitgepraat was, nooit meer kunnen we samen leuke dingen doen. De deur is definitief dicht. Hun leven is ten einde. Margo Trapman * preek zondag 2 november 2014 * pg. 4 van 5
En zo geldt het ook voor onze eigen levens, goede kans dat het nog een poosje mag duren, maar hoe lang, niemand weet het, en soms blijkt dat het zomaar ineens op een kwade dag flits voorbij kan zijn. Die urgentie, daar heeft Jezus het volgens mij over: er zijn dingen in het leven die je niet uit mag stellen. En natuurlijk kun je niet voortdurend leven alsof elk moment je laatste moment kan zijn, dan zouden we gek worden. Die meisjes in de gelijkenis worden op zeker moment ook slaperig en soezen weg. En dat is het punt niet. Het gaat erom, hoe het is als je wakker gemaakt wordt, zeg maar als het erop aan komt. Heb je dan olie op voorraad, heb je dan gedaan en gezegd wat belangrijk is? Heb je je keuze gemaakt? De keuze voor wijs leven of voor dwaas leven, de keuze voor leven met God en Gods regels ten leven, die als een lamp zijn die licht geeft. of leef je in het donker op goed geluk, zonder richting, zonder idee waar het heen moet. Kiezen voor wijsheid, weten welke dingen je in het leven voor het kiezen hebt, en daar dan ook een keuze maken en weten waarin je geen keuze hebt, en je daar dan ook niet schuldig over voelen. Geboorte en dood hebben we niet in de hand, hoe we daartussen leven, hoe we er voor elkaar zijn of niet zijn, in goede en kwade dagen, in vreugde en in verdriet, daarin hebben we een keus. En bij die keus mogen we ons door Gods Woord laten leiden. Bij dat alles is er de wijsheid van God die ons zegt: Vrees niet, want ik ben met je alle dagen van je leven, in dat besef te leven, dat is wijsheid. Moge het zo zijn. Amen. Margo Trapman * preek zondag 2 november 2014 * pg. 5 van 5
