Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Heeft u ‘m al gezien? Misschien al een stukje in gelezen? Dit jaar is er een bijzonder boek uitgekomen, en het haalde gelijk grote verkoopcijfers. Ik heb het niet over een nieuwe bestseller van Dan Brown of Nicky French. Niet over een nieuw boek over een voetbalheld, zoals ‘Kieft’. Niet over een nieuwe Saskia Noort, Herman Koch of Arnon Grunberg. Ik heb het over de Bijbel in Gewone Taal. U zult er vast iets van gehoord of gelezen hebben. Een poging om de aloude woorden van de Bijbel, fris en begrijpelijk te laten klinken. Dat je het leest en denkt: ‘O, dus dat staat er, daar gaat het om!’
Je zou denken: ‘we kennen de verhalen toch wel, waarom weer een nieuwe vertaling?’ Maar het blijkt toch steeds weer nodig, om hetzelfde op een nieuwe, andere, frisse manier te zeggen. Zo, dat het blijft verrassen, dat het iets met je doet.
1
‘In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het woord was God.’ We hebben het net gelezen uit het evangelie van Johannes. Lastige, abstracte woorden, die niet direct duidelijk zijn. Het zijn woorden, waarmee Johannes probeert het geheim, het mysterie van God en onze wereld te beschrijven. ‘In het begin’, dan moeten we denken aan de schepping, aan de basis van het bestaan. ‘In het begin’, in de basis is er iets bij God, iets van God zelf, dat de drijvende kracht is achter alles wat bestaat. En dat ‘iets’, omschrijft Johannes met het begrip: ‘het Woord’. In het Grieks staat er: ‘logos’, en dat is meer dan een klank, een toevallig gesproken woord, als alle anderen. Nee, het gaat om een basisprincipe, een kernwoord dat aangeeft wat Gods bedoeling, wat Gods wezen is.
Het eerste woord dat God spreekt in de Bijbel, in Genesis 1, is: ‘Licht’. En datzelfde word komt ook bij Johannes terug: ‘In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen.’
2
´Dat is mooi´, denkt u misschien, ´maar het blijft wel wat abstract. Hoe moet ik dat voor mij zien?’ Dat Woord, dat basisprincipe van Licht en Leven, dat is deel van God zelf. Dat is het waar God als het ware van overvloeit, zodat wij daar stukjes en beetjes van kunnen zien in onze wereld. En dat Woord vertaalt zich, steeds weer opnieuw, in verhalen van God en mens. Veel van die verhalen worden verteld in de boeken van Israël, die wij in de kerk het Eerste of het Oude Testament noemen. Verhalen van redding en bevrijding. Verhalen van licht in donkere periodes. Verhalen van onverwacht leven, als de geschiedenis lijkt dood te lopen.
Steeds weer opnieuw wordt het Woord werkelijkheid, in steeds weer nieuwe tijden en situaties. Net als een Bijbelvertaling, die in iedere tijd weer nieuwe woorden en vormen zoekt, om fris en leesbaar te blijven.
‘Maar’, zegt Johannes, ‘nu is er toch wat bijzonders gebeurd: het Woord is mens geworden.’ In één persoon, in Jezus van Nazareth, zien we dat woord van licht en leven op een hele bijzondere manier.
3
Nog nooit hebben we Gods goedheid en waarheid zó dichtbij gezien, als in deze persoon. Als een Bijbel in gewone mensentaal, zo laat Jezus zien hoe bijzonder gewoon en alledaags Gods principe van licht en leven kan zijn. Het nam de vorm aan van een mens, die andere mensen ontmoette. Die hen wilde bevrijden van de last van missers en schuldgevoel. Die hen probeerde te genezen van de pijn van de wonden die het leven sloeg. In Jezus kijken we God in het hart: zó bedoelt God ons leven.
Gods bedoeling met de wereld heeft een naam, een gezicht, een verhaal gekregen: Jezus van Nazareth. Maar het is een lastig verhaal gebleken. Weerbarstig en complex. Geen licht in de duisternis, als een aan/uit-schakelaar. Floep, en toen was er licht. Het verhaal van Jezus is ook een verhaal van een breekbaar en kwetsbaar mens. Een verhaal dat niet is begrepen en afgewezen. Omdat het geen magisch sprookje was, met een toverstokje en een lang en gelukkig einde. Gods licht en leven loopt niet met een grote boog om de scherpe kantjes van het leven heen. Het loopt niet weg voor pijn en mislukkingen, voor lijden en dood. Het zoekt de kanten van het leven op, waar we misschien zelf liever niet willen komen. Omdat zich daar onze grootste angsten schuil houden. 4
Als Jezus de weg van God gaat, is dat geen succesverhaal, maar een weg van verbazing, van onbegrip en weerstand. We lezen in het komende jaar veel uit het evangelie van Markus. En het is juist Markus die vertelt hoe Jezus steeds vragen oproept, omdat hij niet aan de verwachtingen voldoet. Steeds wordt die vraag gesteld: ‘Wie is hij toch?’ En steeds drukt Jezus het zijn leerlingen op het hart om toch vooral niets verder te vertellen. Het Markusevangelie is een Bijbelboek met een geheim, met een vraag, dat de lezer zelf moet oplossen. Ik wil u uitnodigen om in het komende jaar met ons en met Markus op we te gaan, om dat geheim op het spoor te komen. En om te zoeken naar uw eigen antwoord op de vraag: ‘Wie is hij toch?’
Ik weet niet of u de Bijbel in Gewone Taal heeft, en u moet zelf weten of u die aanschaft of niet. Het is in mijn ogen geen perfecte vertaling: er zijn veel keuzes gemaakt die ik niet zou maken. Dat is de reden dat ik er voor gekozen heb om Johannes 1 niet te lezen uit de Bijbel in Gewone Taal, maar in de Nieuwe Bijbelvertaling. Maar het is tegelijkertijd een mooie poging om Gods woord dichtbij te brengen. Dichtbij ons leven, dichtbij onze belevingswereld, zodat het fris blijft. Met kerst heeft Gods liefde een gezicht gekregen in de persoon van Jezus. Maar daarmee houdt het niet op. Net als de Bijbel, moeten ook Gods licht en leven steeds weer vertaald worden. Steeds weer een nieuw gezicht krijgen.
5
Zodat God steeds weer dichtbij komt, in het leven van ons allemaal.
En net als met een Bijbelvertaling, maken we allemaal onze eigen keuzes. En de ene formulering zal iemand meer aanspreken dan een ander. Maar het gaat er om dat we Gods liefde steeds weer vertalen, naar onze eigen, alledaagse situatie. Op onze eigen, persoonlijke manier. Zodat het Woord steeds opnieuw menselijk wordt. Kwetsbaar en breekbaar, met vallen en opstaan.
Kerst, Gods boodschap die zich vertaalt in een mensenleven, vond niet alleen plaats in het leven van Jezus van Nazareth. Kerst vindt iedere dag opnieuw plaats, in het leven van ontelbaar veel gewone mensen. En u bent uitgenodigd om mee te doen.
in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
6
