WERKSCHRIFT VOOR MISSIE, ONTWIKKELING EN VREDESWERK

WERKSCHRIFT VOOR MISSIE, ONTWIKKELING EN VREDESWERK

MissionaireAgenda 2016 - 2

• • •

• MIVA: Elk mens is het waard De hongerigen voeden? Vredesweek: Vrede verbindt Geloven in een boodschap van hoop

konferentie nederlandse religieuzen / berne media uitgeverij abdij van berne

missionaire agenda 2016 - 2

Van de redactie

Inhoud

Opnieuw komen de werken van barmhartigheid aan bod in dit nummer van de Missionaire Agenda. MIVA vraagt dit jaar om steun voor terminaal zieken in India, zodat deze mensen op een waardige en goede manier kunnen sterven. Daarnaast spraken we met father Chika over ‘de hongerigen voeden’. Of eigenlijk, hoe we dat juist niet doen. Hij zet zich in tegen landroof door grote multinationals, waardoor Afrikaanse vrouwen niet in hun eigen voedsel kunnen voorzien. Over landroof vertelt ook father Valentine, onze Stem uit het Zuiden. Deze Missionaire Agenda gaat niet alleen over barmhartigheid, maar ook over hoop. Hoop als resultaat van missionaire samenwerking. Een samenwerking die misschien niet altijd meetbaar is in getallen, maar ervoor zorgt dat mensen

een volgende stap kunnen zetten. Hoop dat dialoog en verbondenheid uiteindelijk zullen leiden tot vrede in deze tijd van angst en terreur. PAX laat zien hoe kinderen wordt geleerd te starten met eerste stappen op weg naar vrede. De KNR vindt het belangrijk de parochiële MOV-groepen en andere vrijwilligers te ondersteunen bij hun inzet. Vandaar dat we dit blad telkens gratis toesturen. Toch vragen we dit jaar opnieuw om een vrijwillige financiële bijdrage: als blijk van waardering voor ons werk en als tegemoetkoming in de kosten. Zo kunnen we ons eigen steentje blijven bijdragen aan het bieden van hoop op een betere wereld. Erica op ’t Hoog, hoofdredacteur

3

MIVA: ‘Elk mens is het waard’

4

Zorg voor de meest kwetsbare groep patiënten is in India niet vanzelfsprekend

6 Stem uit het Zuiden: Jaar van Barmhartigheid 7

Suggesties voor liturgie

10 Beeldmeditatie 12 Werken van Barmhartigheid: De hongerigen voeden? 14 Ontwikkelingssamenwerking op een kruispunt: Mensen met een Missie 16 Vredesweek 2016: Vrede verbindt 18 Lessen in Vrede 18 Nieuws 20 Column Patrick Chatelion Counet: De oude lijster

Missionaire Jaaragenda 27 - 28 augustus 17 - 25 september 1 - 2 oktober

pagina 2

De rest van het kerkelijk collecterooster voor 2016 ziet er als volgt uit: 22 - 23 oktober Wereldmissiedag / Missio MIVA 5 - 6 november Zondag voor de Oecumene / Vredesweek / Pax voor Vrede Katholieke Vereniging voor Wereldmissiedag Oecumene voor de Kinderen 26-11/18-12 Adventsactie / Missio Kinderen

‘Elk mens is het waard’

Op 27 en 28 augustus vindt de jaarlijkse MIVA-collecte in de kerken plaats. Dit jaar vragen wij uw aandacht voor een heel bijzonder project in India: hulp aan terminaal zieken. Zorg voor mensen die stervende zijn, is in India niet vanzelfsprekend. Zeker voor de allerarmsten is deze zorg niet beschikbaar. Gelukkig zorgt de Indiase katholieke gezondheidszorgorganisatie CHAI ervoor dat dit gaat veranderen.

CHAI is gestart met het opzetten van zorgcentra voor terminaal zieke mensen in India. Op dit moment zijn er zes zogeheten palliatieve centra operationeel. Broeder Jotish leidt een van deze zorgcentra in het binnenland van India.

Broeder Jotish Broeder Jotish zet zich al sinds 2002 in voor de meest kwetsbare mensen in India. Hij heeft dan ook een duidelijke bestemming in zijn leven: ‘Je leven is alleen waardevol als je betrokken bent bij anderen, zonder er iets voor terug te vragen. Want elk mens is een geschenk van God en elk mens is het waard.’ Het is indrukwekkend te zien hoezeer broeder Jotish zich inzet voor de patiënten, en hoe waardevol de zorg is die hier wordt geboden. MIVA voelt zich dan ook bevoorrecht een bijdrage te mogen leveren aan dit project en hoopt op steun vanuit de parochies.

Hoe kunt u helpen?

De opbrengst van de MIVA-collecte dit jaar is bestemd voor de hulp aan terminaal zieken in India. We hopen met uw bijdrage meerdere palliatieve centra van vervoer te voorzien.

Broeder Jotish (links) met de ambulance van MIVA

De palliatieve zorgcentra kunnen niet zonder vervoersmiddelen

Broeder Jotish: ‘De ambulance van MIVA is van levensbelang. Als het ziekenhuis geen vervoersmiddelen heeft, kunnen de patiënten niet worden opgehaald. De ernstig zieke patiënten zijn dan aangewezen op het openbaar vervoer. Ook wordt de ambulance gebruikt om mensen die nog thuis kunnen zijn te bezoeken en ze daar hulp te bieden. Daarnaast wordt de ambulance ingezet om na het moment van overlijden de patiënt terug te brengen naar zijn familie, iets wat uiteraard van onschatbare waarde is.’

Meer informatie Op onze website www.miva.nl leest u meer over dit project. Begin juli ontvangen de parochies het campagnemateriaal voor deze collecte. Met daarin uitdeelmateriaal voor in de kerk, een persbericht, een kort filmpje, een informatiemap en liturgische suggesties. Hiermee kunt u de campagne onder de aandacht brengen in uw parochie en in de plaatselijke media. Bij voorbaat hartelijk dank voor uw medewerking!

pagina 3


Zorg voor de meest kwetsbare groep patiënten is in India niet vanzelfsprekend

MIVA op bezoek in India In maart 2016 waren Marjolein Keijsper en Daphne Op den Kamp, beiden werkzaam voor MIVA, op bezoek bij een van de palliatieve centra, op drie uur rijden van Hyderabad, in centraal India. Broeder Jotish leidt hier vanaf 2002 een kliniek voor de slachtoffers van hiv en aids. Sinds 2015 heeft het ziekenhuis ook een afdeling voor palliatieve zorg. Wij vragen Broeder Jotish waarom. ‘Er zijn in dit ziekenhuis de laatste jaren veel mensen doodgegaan aan aids. We weten dus hoe belangrijk de laatste zorg is. Gelukkig zijn er nu medicijnen tegen aids. Er overlijden in India echter ook veel mensen aan kanker of tbc. Voor hen was geen palliatieve zorg beschikbaar. Daarom hebben we sinds vorig jaar ons hospitaal opengesteld voor alle terminaal zieken.’

????

Marjolein en Daphne op bezoek in India, geheel rechts broeder Tomi

Voor de allerarmsten in India is medische begeleiding bij het levenseinde niet beschikbaar. Gelukkig zorgt de katholieke gezondheidszorgorganisatie CHAI ervoor dat dit gaat veranderen. CHAI (Catholic Health Association of India) is gestart met het opzetten van zorgcentra voor terminaal zieke mensen in India. Broeder Tomi Thomas is sinds 2011 directeur van CHAI. Hij is tevens de bedenker van dit bijzondere plan. Op dit moment zijn er zes van deze palliatieve centra operationeel. De ambitie is om

pagina 4

binnen een aantal jaren 300 centra te openen, zodat deze cruciale hulp voor veel mensen bereikbaar wordt. CHAI heeft MIVA gevraagd om ondersteuning van dit programma in de vorm van ambulances voor het noodzakelijke vervoer van patiënten. De 300 centra worden verdeeld over heel India. Dat is heel belangrijk, omdat deze zorg in India voor grote groepen van de bevolking niet beschikbaar is. Er is een trainingscentrum in Hyderabad, waar nu al verplegend personeel wordt opgeleid in palliatieve zorg. Dit verplegend personeel (religieus en niet religieus) komt reeds uit heel India.

Zorg voor terminaal zieken De palliatieve zorg bestaat voornamelijk uit pijnbestrijding, het toedienen van vocht en/of zuurstof en het verzorgen van geïnfecteerde wonden. Op dit moment volgt de arts een training om morfine toe te dienen. Gelukkig is dit op korte termijn mogelijk. Naast medische bijstand zijn de zusters er om met de patiënten te praten. Volgens een van de zusters zijn veel patiënten depressief. De patiënten krijgen niet alleen hulp van de dokter en de zusters (in het ziekenhuis werken één dokter en zeven zusters), zij ontvangen ook hulp van hun familie. Het ziekenhuis staat erop dat er

per patiënt één familielid aanwezig is voor morele steun, ‘want,’ zegt broeder Jotish, ‘iemand die stervende is, mag je niet alleen laten.’ Dat is ook de verantwoordelijkheid van de familie. We ontmoeten kort daarna Barat, een jongetje van nog geen tien jaar. Zijn exacte leeftijd is niet bekend. Hij heeft helaas geen familie en is door een medewerker van een weeshuis binnengebracht. Nu zorgen de zusters liefdevol voor hem. Barat heeft aids en is resistent tegen de medicijnen die het aidsvirus bestrijden. Daarnaast vertoont hij symptomen van tbc. Barat is heel erg ziek. We willen ons niet voorstellen hoe Barat er zonder deze zorg aan toe zou zijn. Voor opname in het ziekenhuis hoeven de patiënten niet te betalen. Als de familie de middelen heeft, moet ze wel meebetalen aan de medicijnen.

Het belang van de ambulance Op de vraag waarom de ambulance zo belangrijk is, antwoordt broeder Jotish: ‘Als het ziekenhuis geen vervoer heeft, kunnen de patiënten niet worden opgehaald. De ernstig zieke patiënten zijn dan aangewezen op het openbaar vervoer. Ook wordt de ambulance ingezet om mensen die nog thuis kunnen zijn te bezoeken en ze daar hulp te bieden. Daarnaast wordt de ambulance ingezet om na het moment van overlijden de patiënt terug te brengen naar zijn familie, iets wat uiteraard van onschatbare waarde is.’

Als we vragen naar de reden waarom broeder Jotish juist dit werk doet, antwoordt hij met een mooi Hindi lied:

Ellaihah met zijn vrouw

Foto's: MIVA

Dankbaar om in rust te kunnen sterven Emotioneel worden we van Ellaihah, een oudere man met een verband om zijn voet. Hij heeft botkanker en wordt op de palliatieve afdeling verzorgd. Vooral de open wond aan zijn been is gevaarlijk. Hij krijgt tevens pijnbestrijding. De vrouw van Ellaihah staat hem bij. Het is ontroerend om te zien hoeveel ze om elkaar geven. En wat fijn dat hij hier rustig mag sterven in haar nabijheid. Later spreken we haar nog even. Ze is ontzettend dankbaar voor de hulp die haar man ontvangt. Ze heeft heel goed contact met de zusters die ook haar bijstaan in deze moeilijke tijd.

'Iemand die stervende is, mag je niet alleen laten'

Een tuin geeft ons geuren. Een oceaan geeft ons regen. Alleen hij leeft die ander leven mogelijk maakt. Broeder Jotish legt dit verder aan ons uit: ‘We moeten anderen onbaatzuchtig helpen, net zoals de oceaan ons regen geeft en de lucht ons helpt te ademen. Je leven is alleen waardevol als je betrokken bent bij anderen, zonder er iets voor terug te vragen. Want elk mens is een geschenk van God en elk mens is het waard.’ Wat een bijzondere man. Wat bijzonder om te zien hoe hij zich inzet voor zijn patiënten en hoe waardevol de zorg is die wordt geboden. MIVA voelt zich bevoorrecht hier een bijdrage aan te mogen leveren en hoopt op steun vanuit de parochies.

pagina 5


Foto's: Justice and Peace

STEM UIT HET ZUIDEN

'Ik vergeet u nooit! Kijk, in mijn handpalmen heb Ik u geschreven.' (Jesaja 49,15-16)

Het plukken van de betelbladeren: de belangrijkste inkomstenbron van de Khasi

pagina 6

Jaar van Barmhartigheid Het is een voorrecht voor mij om met u te spreken over het Jaar van Barmhartigheid. Paus Franciscus schreef in zijn bul Misericordiae Vultus: ‘In dit Heilig Jaar zullen wij de ervaring kunnen opdoen ons hart te openen voor allen die leven in de meest hopeloze randgebieden van het bestaan die de moderne wereld op dramatische wijze doet ontstaan. Hoeveel situaties van onbestendigheid zijn er aanwezig in de wereld van vandaag! Hoeveel wonden zijn er geslagen in het vlees van zovelen die geen stem hebben, omdat hun kreet verzwakt en verstomd is door de onverschilligheid van de rijke volken.’ Deze woorden doen mij denken aan de realiteit van het leven van het inheemse Khasivolk. In het jaar 2000 besloot de regering van Bangladesh dat een deel van het land van de Khasi- en Garovolken in het Muroicherra gebied bestemd werd als ecopark. In het gebied liggen vier dorpen die hierdoor zouden worden aangetast. De regering heeft geen enkel overleg gehad met de inheemse bewoners die op deze manier van het land van hun voorouders zouden worden verdreven. Op 15 april 2001, op Eerste Paasdag, gaf de regering het startsein voor het project. Ik zal die Eerste Paasdag nooit vergeten. In plaats van een vreugdevol paasfeest te vieren, riep de inheemse bevolking deze dag uit tot een dag van droefenis en pijn in de geschiedenis van de Khasien Garobevolking in Bangladesh. Ik was seminarist in die tijd en sloot me aan bij mijn mensen om te protesteren tegen het ecoparkproject. De meeste vertegenwoordigers van de inheemse bevolking in het land, de OMI-paters en zusters, voegden zich bij ons. We hadden geen gelegenheid om de eucharistie te vieren tijdens het hoogfeest van Pasen. We deden dat op Paaszaterdag, omdat we allemaal tegen het ecoparkproject wilden protesteren op die Paaszondag. De inheemse bevolking is niet tegen een ecopark op zich, maar hun vraag was waarom dit op het land van

hun voorouders moest komen. Waarom was er geen overleg met hen geweest? De protesten hebben uiteindelijk wel resultaat gehad: het project is uitgesteld. De mensen leven evenwel in angst dat de regering het project weer zal opstarten.

De barmhartigheid van God Deze gebeurtenis helpt mij en alle inheemse mensen de barmhartigheid van God te zien. Als God niet met ons begaan zou zijn, zouden we nooit in staat zijn geweest te strijden tegen de regering. Zoals Jesaja in hoofdstuk 49,15-16 klinkt: ‘Jerusalem, Ik zal je nooit vergeten! Ik heb je naam geschreven in de palm van mijn hand.’ Nu zien we dat het de barmhartige liefde van God is, die zorgt voor ons voortbestaan. Het Jaar van Barmhartigheid is een jaar waarin we weer denken aan alle goede dingen die God heeft gedaan in uw en mijn leven. Fr. Valentine Talang, omi Via YouTube kunt u de korte Engelstalige documentaire Behind the Green zien over de protesten van de inheemse bevolking tegen de komst van het ecopark. Zoek op op YouTube: omijpic behind the green. De Stem uit het Zuiden wordt dit jaar verzorgd door pater Valentine Talang, omi. Hij is lid van de congregatie van de Missionarissen Oblaten van Maria Onbevlekt Onvangen (omi) en werkzaam in Bangladesh bij de Kashi, een inheemse gemeenschap waar hij zelf deel van uitmaakt. Deze gemeenschap leeft al eeuwenlang in de heuvelachtige Sylhet regio. De meesten zijn christen en leven van de teelt van bladen van de betelnoot. Valentine werkt samen met pater Gomes in het centrum voor Gerechtigheid, Vrede en Heelheid van de Schepping en met de stichting KUBORAJ, die opkomt voor de rechten van de Khasi en andere inheemse volken in het bisdom Sylhet. KUBORAJ is een partner van Justice and Peace Nederland.

LITURGISCHE SUGGESTIES

Vieren & doen

In het weekend van 27 en 28 augustus 2016 vindt de jaarlijkse MIVA-collecte in de kerken plaats. Met het ingezamelde geld worden verkeersmiddelen en communicatieapparatuur aangeschaft voor missionaire werkers in ontwikkelingslanden. Bijzonder aan MIVA is dat zij de nadruk niet zozeer legt op de schenking van deze materiële middelen. De focus van MIVA ligt vooral op de personen die haar steun krijgen: de gedreven pioniers in de ontwikkelingslanden. Zij zijn de moeite van onze steun waard. Dit jaar is dat broeder Jotish, die zich op bijzondere wijze inzet voor terminaal zieken in India. (Zie het campagne-artikel en het achtergrondartikel van MIVA in dit nummer van de Missionaire Agenda.)

Broeder Jotish vraagt om onze financiële steun bij de aanschaf van ambulances. Deze spelen een belangrijke rol in de palliatieve zorg die hij wil verlenen. In onderstaande liturgische suggesties laat ik mij leiden door de inspirerende visie van waaruit broeder Jotish stervende mensen nabij is. Tegelijk speel ik inhoudelijk in op de waarde van palliatieve zorg. Centraal evangeliefragment is deze van de 22e zondag door het jaar C. Op Nationale Ziekenzondag, twee weken later, op 11 september 2016, kunnen diverse gebeden en teksten echter ook een plek krijgen in de liturgie. Het is zeker aan te bevelen om deze liturgische suggesties onder de aandacht te brengen van de bezoekgroep in de eigen geloofsgemeenschap en van de vrijwilligers die actief zijn bij de plaatselijke Zonnebloem.

Liturgische bouwstenen Symbool Drapeer een bruine of zwarte doek over het liturgisch centrum of een verhoging bij het altaar als een soort weg. Plaats op die weg een wat grotere uitvoering van een (speelgoed)ambulance. Inleiding In dit samenzijn steken wij ons licht op bij God. Dat Hij ons zicht geeft op mensen in nood. Dat Hij uitzicht geeft in situaties van verdriet en wanhoop. Aan zijn licht willen wij ons warmen en kracht opdoen om er te zijn voor elkaar, zoals God er ook is voor iedere mens. Lied Zo vriendelijk en veilig als het licht (Gezangen voor liturgie 570) Ondertussen worden enkele waxinekaarjes aangestoken vanuit de brandende Paaskaars en geplaatst op de gedrapeerde weg, als een soort lichtbakens voor onderweg.

Gebed God, geef me oren die de roep om medelijden horen en handen die de pijn helpen verzachten. God, geef me ogen die de haat en de vooroordelen zien en geef me moed om er iets aan te doen. God, geef me een tong om woorden van troost te kunnen spreken, wanneer woorden tekort schieten. God, geef me gevoel, zodat ik mijn handen kan leggen in handen van mensen die pijn hebben, zodat ze begrijpen dat Jij, God, bij hen bent. Maar bovenal, God, geef mij liefde, zodat ik Jou kan eren, Jou kan dienen, van Jou kan houden, hier op aarde en straks in de hemel gelukkig zijn. Amen. Elisabeth Poole, Noord-Amerika fragment uit: a Maryknoll Book of Prayer (verzameld door Jan Brock; zie www.dederdekerk.nl)

pagina 7


Schriftlezing: Lucas 14,12-14 (fragment uit het evangelie van de 22e zondag door het jaar C) En Jezus zei, nu tot zijn gastheer: ‘Wanneer gij een middagof avondmaal geeft, nodig dan niet uw vrienden, broers en bloedverwanten uit en ook geen rijke buren. Het zou kunnen zijn dat zij op hun beurt u uitnodigen en dat gij het dus terugkrijgt. Maar als ge een gastmaal geeft, nodig dan de armen, gebrekkigen, kreupelen en blinden uit. Gelukkig zult ge zijn omdat zij het u niet kunnen vergelden. Het zal u vergolden worden bij de opstanding van de rechtvaardigen.

Muziek/lied Misericordes sicut pater (hymne Jaar van Barmhartigheid) Fragment uit: Elk mens is het waard (Zie campagne-artikel van de Miva, p. 3) Broeder Jotish zet zich al sinds 2002 in voor de meest kwetsbare mensen in India. Hij geeft leiding aan een kliniek voor de slachtoffers van hiv en aids. Sinds 2015 heeft dit ziekenhuis ook een afdeling voor palliatieve zorg. Broeder Jotish doet dit bijzondere werk vanuit een bijzondere visie. Met de woorden van een mooi Hindi Lied zegt hij: Een tuin geeft ons geuren. Een oceaan geeft ons regen. Alleen hij leeft die ander leven mogelijk maakt. Met eigen woorden gezegd: we moeten anderen onbaatzuchtig helpen, net zoals de oceaan ons regen geeft en de lucht ons helpt te ademen. Je leven is alleen waardevol als je betrokken bent bij anderen, zonder er iets voor terug te vragen. Want elk mens is een geschenk van God en elk mens is het waard.’ Stilte

pagina 8

Gedachte God is leven. God is liefde. God geeft zich aan de mens in liefde. En op aarde heeft God geen andere handen dan deze van de mensen. Via de mensen gaat Hij naar andere mensen, in een liefdevolle tocht, tot alle mensen een gemeenschap van broeders en zusters zijn. Joseph Losy, Frankrijk in: Wereldwijd brevier (Den Bosch 1983) 151

Stilte Lied Naar keuze: - Mens voor de mensen zijn (Zingt jubilate 506) - Ubi caritas (Taizé) Voorbede Bidden wij tot God onze Barmhartige Vader: voor alle mensen die ernstig ziek en stervende zijn: dat zij goede medische en geestelijke zorg ontvangen, dat er mensen om hen heen staan die liefdevol met hen het laatste stukje levensweg gaan, dat zij niet vereenzaamd en op een menswaardige wijze afscheid kunnen nemen van het leven; laat ons bidden… voor allen die moeten leven met een doodziek familielid aan hun zijde, of met een vriend of vriendin die ernstig ziek is: dat zij kracht ontvangen

om trouw nabij te blijven, dat zij troost geven en houvast in moeilijke momenten en zo de pijn van alle afscheid verzachten, dat zij zelf gedragen worden door de aandacht en steun van mensen om hen heen; laat ons bidden… voor alle medisch personeel, voor alle broeders en zusters die zich inzetten voor kwetsbare mensen, in het bijzonder voor alle mensen die zich inzetten voor de palliatieve zorg in India, alsook dichtbij huis, hier in Nederland: dat zij hun belangrijke werk met veel toewijding verrichten, dat in hun zorgzame inzet Gods ontfermende liefde voelbaar is; laat ons bidden… Barmhartige God, verhoor ons gebed en help ons elkaar nabij te zijn naar het voorbeeld van Jezus, uw Zoon en onze Heer. Amen.

Onze Vader Weesgegroet Gedachte Gelukkig, ze zijn er: vrouwen die meeleven en mannen. Vaak meer vrouwen dan mannen. Gelukkig, ze zijn er: de mensen met mededogen de mensen die je niet in de kou laten staan, mensen met een ruim hart.

Gelukkig, ze zijn er: de mensen die je niet vergeten, die de naam niet doorstrepen. De mensen die je het medeleven van God laten ervaren. Marinus van den Berg: Als verdriet en rouw je weg kruisen. Een kruisweg (Kampen 1993) 24

Zending en zegenbede Moge de Barmhartige God onze levensweg verlichten. Moge Hij ons zenden naar de meest kwetsbare mensen om ons heen met een luisterend oor, met onze aandacht en zorgzame nabijheid. Moge Hij ons dragen en zegenen met kracht en liefde, met troost en hoop, in de Naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Amen. Lied Zolang er mensen zijn (Gezangen voor liturgie 567b) Petra Versnel-Mergaerts Berne Media│liturgie

Gelukkig, ze zijn er: de mensen die kijken met menselijke ogen die jou niet uitstoten, die jou opnemen, die begrip tonen.

pagina 9


En toch... beeldmeditatie

Vrede scheidt de geesten wanneer iedereen een ander plan voor vrede heeft... Vrede verliest terrein wanneer belangen tegen elkaar uitgevochten worden... Vrede verdwijnt wanneer mijn vrijheid jóuw vrijheid gevangen zet...

Vrede

Maar verschijnt bij het eerste teken van een belangeloos en liefdevol gebaar.

1

pagina 10

2

3

4 Felicia Dekkers Beeldmateriaal: 1 Nederland 2015, Vredesweek AVV NJR, PAX Lize Kraan 2 Nederland 2015, Vredesweek AVV, Adam ZO. PAX Lize Kraan 3 Nederland 2014, Peace Activism, actie Bakkie met een Irakkie. PAX Pim Gerritssen 4 Irak 2014, Kulluna Muwatinun, flashmob in shopping centre in Erbil. PAX Benoite Martin

pagina 11


WERKEN VAN BARMHARTIGHEID

De hongerigen voeden? In het Jaar van Barmhartigheid besteedt de Missionaire Agenda aandacht aan de Werken van Barmhartigheid. Dit keer staat ‘de hongerigen voeden’ centraal. Dit kan in de vorm van voedselhulp of door te zorgen dat mensen zelf voedsel kunnen verbouwen. Maar, wat steun daarbij lijkt te zijn, is in feite vaak exploitatie en uitbuiting. We spraken hierover met de Nigeriaanse pater Chika Onyejiuwa, cssp. Hij werkt bij het Africa Europe Faith and Justice Network.

Foto's: AEFJN

Pater Chika Onyejiuwa

pagina 12

Sisal plantage in het Kilimanjaro district

Enkele maanden geleden bezocht pater Chika verschillende delen van Tanzania in het kader van een onderzoek naar landroof. ‘Tijdens mijn acht uur durende busreis in de regio Kilimanjaro zag ik niets anders dan sisalplantages zo ver als ik kijken kon. Sisal is een grondstof voor garen en geen voedsel’, vertelt hij. Wat hij zag, is een voorbeeld van de vele grote plantages waar producten voor de export worden verbouwd. Een ander voorbeeld zijn de grote koffieplantages. ‘Tanzanianen drinken zelf nauwelijks koffie. Alles is bedoeld voor de export. Onder het mom van Europese steun voor het verbeteren van de landbouw wordt de lokale bevolking verdreven van haar land. In Afrika is land geen bezit. Wij bezitten het land niet, het land bezit ons. We hebben het te leen van onze kinderen. En als we goed voor het land zorgen, zorgt het land ook goed voor ons’, legt pater Chika uit. ‘De kleine boeren zorgen voor biodiversiteit en niet voor monocultuur. Ze wisselen elk jaar van akkers en laten ze soms een paar jaar braak liggen, zodat de grond zich kan herstellen. Dan heb je geen kunstmest en pesticiden nodig.’ Maar nu komen er grote multinationals die met lokale Afrikaanse bedrijfjes als tussenpersoon het land opkopen voor weinig geld en daar grote plantages aanleggen. ‘Het gebeurt altijd met medewerking van een kleine lokale elite. Houd bij alles in je achterhoofd dat er sprake is van grote corruptie’, waarschuwt hij. ‘De politieke elite zorgt niet voor het

volk, alleen voor een kleine minderheid en denkt alleen aan haar eigen belang.’

De rol van multinationals Een voorbeeld is het South African Growt Agricultural Corridor project in het zuiden van Tanzania. De grote multinationals vestigen hun plantages op wat pater Chika de chosen grounds noemt: de goede, vruchtbare gronden, gelegen aan een rivier. Het gaat nooit om de droge gebieden die bedreigd worden door verwoestijning. Het water uit de rivier wordt gebruikt voor de irrigatie van de plantages, met als gevolg dat de dorpelingen stroomafwaarts gebrek hebben aan water om te drinken en om hun eigen akkertjes te bevloeien. De bedrijven beloven goede werkgelegenheid voor de lokale bevolking, maar in werkelijkheid worden ze uitgebuit voor nog geen 2 dollar per dag. Donoren moedigen door middel van initiatieven zoals de G8 New Alliance on Food Security and Nutrition de Afrikaanse overheden aan om hun land open te stellen voor buitenlandse investeringen. Dit maakt dat multinationals Afrikaans land voor weinig geld kunnen verkrijgen en verbouwen. Hun opbrengsten kunnen ze vervolgens goedkoop exporteren via vrijhandelsverdragen. Ze betalen nauwelijks belasting. Soms worden er ook contracten gesloten waarbij de multinational, in ruil voor het aanleggen van een spoorlijn, belastingvoordeel krijgt. Dat die spoorlijn alleen maar dient om de ruwe grondstoffen vanuit de bergen naar

de haven te vervoeren en de omringende dorpen niet op deze spoorlijn worden aangesloten, zoals in Senegal is gebeurd, is niet van belang. Als het bedrijf voldoende belasting zou betalen, zou de regering zelf voor goede infrastructuur kunnen zorgen. Maar door de corruptie gebeurt dat niet. Hierdoor komt de lokale bevolking in het nauw. In Tanzania heerst nu een breekbare vrede. Maar er zijn onderhuidse spanningen. Er komt een moment dat de bevolking in verzet zal komen en dat er onlusten of zelfs (burger)oorlogen zullen uitbreken. ‘Alles hangt met alles samen. Dat is ook wat de paus zegt in Laudato Si’. Als we de grond in Afrika uitputten en mensen afsluiten van hun drinkwater, leidt dat tot conflicten en uiteindelijk tot meer migratie. Afrikanen gaan liever dood op de Middellandse Zee dan te sterven van de honger of dan zelfmoord te plegen in een onhoudbare situatie’, aldus pater Chika. ‘Daarnaast leidt het tot klimaatveranderingen, wat nog meer vluchtelingen op de been zal brengen en ook de westerse wereld zal treffen, met meer orkanen bijvoorbeeld.’

Educatie als oplossing Veel Afrikanen zijn zich niet bewust van hun rechten en de ware bedoelingen van de bedrijven. Educatie en goede voorlichting, bij voorkeur aan vrouwen, zijn de basis. Zij zullen vechten voor hun grond in het belang van hun kinderen. Mannen zijn meer gevoelig voor geld, macht en corruptie. Daarnaast zijn goed onderzoek en documentatie van wat er feitelijk gebeurt noodzakelijk om bedrijven aan te klagen. Dit is echter niet zonder gevaar, verschillende landrechtactivisten zijn al vermoord. ‘Uiteindelijk gaat het om het veranderen van het systeem. Het systeem deugt niet en dat leidt op de duur tot conflicten. Die verandering komt niet ineens tot stand. Het is net als bij sneeuwvlokken: één sneeuwvlok is licht en zal geen effect hebben op een zware tak, maar als er maar voldoende vlokken op die tak vallen, zal het gewicht hem uiteindelijk doen breken.’ Erica Op 't Hoog

Koffieplantage in Revuma Regio in Tanzania. Ongeveer 2000 hectare land is aan beide zijden van de rivier in gebruik genomen en de lokale gemeenschap is verdrongen. Dit is onderdeel van het SAGCOT programma, gefinancierd door de G8.

Wat kunnen parochies doen? Ook hier is bewustwording belangrijk. Vertel wat er gebeurt en steun organisaties die zich inzetten tegen landroof zoals het AEFJN, dat onderzoek doet naar de feitelijke situaties en voorlichting geeft. Dit kan door bijvoorbeeld het houden van een sobere wereldmaaltijd die is ontwikkeld door het AEN, de Nederlandse tak van het AEFJN. Tijdens deze maaltijd wordt voorlichting gegeven over landroof. Zie www.afrikaeuropanetwerk.nl of www.knr.nl/solidariteit onder Missionaire Agenda. Zorg voor een goede lobby naar de overheid en laat ze de bedrijven in de gaten houden. Doe dat zelf ook. We moeten ze verantwoordelijk houden voor hun daden. Stop de vrijhandelsakkoorden (EPA’s): ze zijn, weliswaar op een indirecte manier, het recept voor meer landroof en uitbuiting. Kijk op de website van het AEFJN voor actuele informatie over acties: www.aefjn.org (Engelstalig). https://vimeo.com/147047652 laat in een kort filmpje zien wat de invloed van de vrijhandelsverdragen is.

De hongerigen voeden in Nederland In Afrika zorgen de vrouwen voor 70% van de voedselvoorziening, niet de grote multinationals. In ons land is de situatie heel anders. Maar er ontstaan steeds meer initiatieven waarbij mensen gezamenlijk een moestuin beginnen. De opbrengst is voor de deelnemers of gaat naar de voedselbanken. Een mooi voorbeeld is de Franciscushof in Tiel. De grond is beschikbaar gesteld door de parochie en het land wordt bewerkt door vrijwilligers. De groenten en het fruit worden gebruikt voor de maaltijden die het nabijgelegen inloophuis tweemaal per week organiseert. Zie: www.facebook.com/franciscushof of www.inloophuistiel.nl. Zie ook www.eetbaarnederland.nl voor meer inspiratie.

pagina 13


ONTWIKKELINGSSAMENWERKING OP EEN KRUISPUNT

Geloven in een boodschap van hoop In gesprek met Mensen met een Missie over Ontwikkelingssamenwerking op een kruispunt

‘Wij zijn geen ontwikkelingsorganisatie’, zo begint directeur Jeroen Goosen van Mensen met een Missie ons gesprek. ‘Wij zijn een missionaire samenwerkingsorganisatie. Bij ontwikkelen stuur je van bovenaf en dan ga je je plan implementeren. Wij beginnen met er zijn, luisteren naar onze partnerorganisatie en samen een antwoord formuleren. Dat is precies andersom.’ Frank van Eenbergen, programmaverantwoordelijke voor Latijns Amerika, vult aan: ‘De dialoog die we voeren, gaat over hun belang en ons gezamenlijk belang. Lokale organisaties zeggen: “Met jullie is het anders dan met de rest.” Dat anders houdt in dat je veel meer op gelijkwaardig niveau zit. Wij kunnen geld en expertise leveren en zij leveren mensen, capaciteit en hun expertise.’

Kentering

Jeroen Goosen en Frank van Eenbergen

De katholieke kerk heeft tot taak en verantwoordelijkheid te werken aan vrede

Voorbereiden van de grond om te zaaien

pagina 14

‘Mensen met een Missie is ontstaan uit het missionaire gedachtegoed van de religieuzen. Ongeveer tien jaar geleden moesten we in het kader van de overheidsfinanciering wat meer in termen van OS, ontwikkelingssamenwerking gaan denken. Je wordt projectuitvoerder van een bepaald beleid dat niet per se helemaal dat van jezelf is. Waarbij we wel altijd zo dicht mogelijk bij ons eigen beleid probeerden te blijven. Maar dat lukte soms niet, want je moest concessies doen’, aldus Jeroen. ‘Nu krijgt bij ons het missionaire denken weer prioriteit. Andere organisaties spelen vaak een prima, beleidsmatige rol, verder van de basis. Ontwikkelingsdenken betekent: schaalgrootte. Missionair betekent: het gaat om de mensen, per definitie kleinschalig. Wij staan samen met onze partner direct met de voeten in de klei.’

Solidariteitsagenda ‘Het katholiek sociaal denken is een prachtig handelingsperspectief: solidariteit, menselijke waardigheid, subsidiariteit, en bonum communum leiden tot wederkerigheid. Maar het moeten geen woorden worden in een humanistisch veld. Met zo’n vertrekpunt is je houding anders. Wij staan in het drieluik dat ook wordt beschreven in Laudato Si’. Dat is groter dan mijn en jouw belang. Dat gaat om de aarde, om God, om schepping. We hebben met de religieuzen de roeping om mee te werken aan Gods Koninkrijk, hoe je dat ook vorm geeft. Wij hopen die kleine steen te kunnen verzetten. Vorig jaar dongen we mee in het

medefinancieringstraject van de overheid. Daar zijn we uitgevallen omdat we meer onze eigen missionaire koers hebben gevaren. De hele ontwikkelingsagenda hangt nu onder Buitenlandse Zaken; handel en hulp zijn volledig verweven. Die kanteling betekent dat met bedrijven geld en ontwikkelingsstromen mee gaan naar het buitenland: bijvoorbeeld naar boeren die daar graan verbouwen voor westerse bierbrouwerijen. De meest kwetsbaren vallen altijd buiten zo’n agenda. Juist aan hen zijn we schatplichtig.

Missionaire werkers ouderwets? Frank: ‘Uitzenden van missionaire werk(st)ers is altijd belangrijk geweest voor Mensen met een Missie. Eerst ging het om overdracht van kennis, vervolgens, tot het eerste decennium van de 21ste eeuw, om capaciteitsversterking. Dat is nu niet meer nodig. Missionair werkers spelen nu een andere rol. Ze gaan de dialoog aan, zijn bruggenbouwers die een langere periode, tegen bijna lokale omstandigheden, bij de partnerorganisatie werken. Ze geven ook legitimiteit aan de lokale partners. Als een internationale organisatie vertrouwen in je heeft, ben je blijkbaar betrouwbaar voor anderen. Of dat waar is, is de vraag, maar zo werkt het wel. Ze zorgen voor de interreligieuze en interculturele dialoog. Dat verrijkt en leidt tot nieuwe ideeën en vormen van aanpak die niet Nederlands of Mexicaans zijn maar een mengvorm. Daarnaast brengen ze de verhalen hier naartoe, naar parochies, en zorgen zo voor draagvlak voor internationale solidariteit. En solidariteit is niet oubollig.’

100 reporters Jeroen: ‘Dat verhaal goed voor de bühne krijgen, is ook het doel van ons 100 reporters-project, waarin gewone burgers met ons op reis gaan en kennismaken met onze projecten en partners. Ook zij brengen het verhaal van onze partnerorganisaties terug naar Nederland. Evenals de jongeren doen die voor enkele maanden als mensenrechtenwaarnemers naar onze partner FrayBa in Mexico gaan.

Financiële perspectieven Jeroen: ‘Wij zijn en blijven verbonden en trouw. Ook als het financieel minder wordt, we blijven erbij. Trouw leidt tot vertrouwen en hoop. Dat is een keihard resultaat van ons werk. Wij helpen onze partnerorganisaties hun eigen financiën te regelen.’ Frank vult aan: ‘De organisaties kunnen nog niet helemaal financieel onafhankelijk worden. Maar er is een verschuiving gaande. Nationale fondsen in bijvoorbeeld Brazilië hebben wel geld voor zoiets als een kippenbedrijfje, maar er is geen subsidie voor meer politieke participatie. Dat laatste is vaak weinig kapitaalintensief. Als we dit als

focus nemen, komen we rond met minder geld.’

Transformatie Jeroen: ‘Alles zit in een transformatie. We moeten kritisch blijven op ons eigen handelen, vanuit een sterke grondtoon: je katholieke, missionaire achtergrond. Dat blijft onze drijfveer. Anders hebben we geen bestaansrecht meer.’ Frank: ‘De huidige missionaire instituten kalven af. Onze oervaders en -moeders zijn de religieuzen, aan hen ontlenen we ons bestaan. Als dat er niet meer is, dan heb je de lekenorganisaties van de religieuzen, zoals de Franciscaanse Beweging. Maar ook de groeiende ordes en congregaties in het zuiden, de spirituele organisaties van de inheemse bevolking waarmee je samenwerkt. Die moeten je bij de les houden. Ook wij moeten internationaliseren. Jeroen tot slot: ‘De samenleving is zoekende, de spirituele belangstelling is groot. Wij willen met alle mensen van goede wil de wereld doortrekken. Ik twijfel er geen moment aan dat daar voldoende draagvlak voor is. De samenleving heeft ons geluid nodig. Mensen hebben een universeel verlangen naar leven in gemeenschap. De vraag is: geloof je in de boodschap van hoop of ga je zitten mokken? Bij dit laatste weet je zeker dat het over is. Wij geloven in onze boodschap van hoop.’ Chantal Tieleman & Erica Op ’t Hoog

Vrouwen in de kathedraal van San Cristobal bij het graf van wijlen mgr. Samuel Ruíz, de bisschop die sterk opkwam voor en samenwerkte met de inheemse bevolking. Foto's: Mensen met een Missie

De kracht van hoop geven Frank: ‘Via het geven van hoop creëer je visie op toekomst, actie richting toekomst en creëer je werkgelegenheid. Dat is wat erachter zit. Maar die stap moet je eerst zetten. En als je je niet gezien weet, niet gewaardeerd wordt en alleen maar naar beneden wordt getrapt, moet je eerst opstaan om de volgende stappen te kunnen zetten. Dat is wat missionaire organisaties onderscheidt van andere: wij zitten op die stap. Zorgt hoop geven voor resultaat? Voor mij wel, voor de overheid niet. Toch zijn onze resultaten ook meetbaar. We steunen in Mexico al twintig jaar een vrouwenorganisatie met zo’n 15.000 euro per jaar. Daarmee zijn nu zo’n drieduizend vrouwen gevormd, die allemaal een vrouwengroep achter zich hebben: een bereik van drieduizend gemeenschappen. Zelf zeggen ze: “We zijn veranderd van vrouwen die gezien werden als stenen met ogen in vrouwen met een mening en we spreken die ook uit.” Zij zijn nu referent voor grote organisaties in Mexico als het gaat om werken met vrouwen op dorpsniveau. Dat bereik je niet in twee jaar, wel in twintig.’

Meer weten over Mensen met een Missie, de missionaire werkers, het 100 reportersproject en het project FrayBa in Mexico? In Missionaire Agenda 2014-2 was een interview te lezen met Lotje Joosten die enkele maanden voor FrayBa gewerkt heeft. www.mensenmeteenmissie.nl

pagina 15


Vredesweek # 50: Vrede verbindt! In een tijd waarin angst voor terreur en oorlog de boventoon voert, organiseert vredesorganisatie PAX voor de 50ste keer de Vredesweek. Voor vrede heb je de ander nodig, misschien juist wel degene waar je bang voor bent. Als je een brug slaat naar de ander omdat je allebei vrede wilt, dan is het de vrede die je bij elkaar brengt. Vrede heeft ook met moed te maken, de durf om elkaar echt te willen verstaan, ook al is dat moeilijk. Soms vraagt dat eerst om daden van rechtvaardigheid en verzoening. Pas dan kan vrede echt verbinden. Met het motto ‘Vrede verbindt’ gaat PAX de Vredesweek (17 t/m 25 september 2016) in.

Illustratie: Len Munnik

Vluchtelingen uit Syrië worden vooral in de buurlanden opgevangen. (Foto: PAX / Andreas Stahl)

pagina 16

De tekening van Len Munnik lijkt in schril contrast te staan met de verbinding en de hoop die uit het motto van de Vredesweek spreken. Len tekent een grauwe wereld. Er hangt een schaduw overheen van oorlog en aanslagen. Die schaduw hangt al vijf jaar over Syrië, nog langer over Irak en heeft ook Europa bereikt. Terreuraanslagen zijn niet langer ver weg, ergens in de wereld, maar vinden ook in onze achtertuin plaats. Veel vluchtelingen dragen het geweld uit hun thuisland en de ellende van hun vlucht in hun herinneringen mee. Ieder die hen ontmoet, hoort hun verhalen en ziet het verdriet en de wanhoop. Daarnaast zijn er ook mensen die de komst van vluchtelingen zelf met lede ogen aanzien. Hun komst roept angst op. Angst voor geweld, angst ook voor religie en wat in naam van die religie wordt gedaan. Dit alles maakt de wereld waarin we leven grauw en grijs, onbewoonbaar.

Religie en geweld De terreurdaden die in naam van de islam worden begaan, worden gedaan door mensen die hun woede, verdriet, frustraties, maar ook hun verlangen naar rechtvaardigheid op een gewelddadige manier willen bereiken. Het zijn extremisten die een legitimering van hun daden in de bronnen van de islam vinden. Hiermee misbruiken ze de islam. De Franse islamkenner Olivier Roy spreekt in dit kader over de islamisering van het radicalisme en niet van een radicalisering van de islam. Toch verstaan mensen dit anders: aan moslims wordt gevraagd zich te distantiëren van het geweld, terwijl dat vaak niet van christenen wordt gevraagd

als christenen terreurdaden plegen. Denk aan het doodschieten van dokters in abortusklinieken in de Verenigde Staten of de terreur van de Noor Anders Breivik. Radicalisering en polarisatie ontstaan waar mensen denken in zwart-wit schema’s en de wereld verdelen in goede en slechte mensen. Het leven is echter niet zo zwartwit.

Dialoog ‘Zij vluchten voor oorlog, honger, armoede en sociale onrechtvaardigheid. Maar al te vaak krijgen deze broeders en zusters te maken met de dood. Of in ieder geval met afwijzing door diegenen die hen kunnen helpen.’ Paus Franciscus windt er geen doekjes om. Hij spreekt ons aan op onze verantwoordelijkheid. ‘Voor vrede is een taaie, geduldige, krachtige, intelligente dialoog nodig waarvoor niets bij voorbaat verloren is. De dialoog kan de oorlog overwinnen.’ Hij voegt eraan toe: ‘Daarom is het van vitaal belang dat de dialoog groeit, dat hij zich uitbreidt onder mensen van alle levensomstandigheden en overtuigingen, als een net van vrede dat de wereld en vooral de zwaksten beschermt.’ Weerstand bieden In de grauwe wereld van Len zien we twee mensen die stenen oppakken en durven te bouwen aan een nieuwe wereld, al is er nog weinig zichtbaar van die nieuwe wereld. Het is soms moeilijk te begrijpen waar mensen het geloof en de hoop vandaan halen om toch nog met elkaar aan de slag te gaan. Maar het gebeurt! We kunnen weerstand bieden tegen de krachten die ons willen verdelen op basis

van ons geloof. PAX versterkt haar contact met moslimorganisaties, kerken en andere maatschappelijke organisaties en wil daarom zij aan zij staan met moslims die samen met ons vrede en gerechtigheid zoeken. We voelen ons hierbij ook geïnspireerd door de inzet van pater Frans van der Lugt, die dezelfde boodschap tot aan zijn dood in Homs, in Syrië overbracht.

Vrede verbindt Eigenlijk weten we dat Vrede Verbindt en sommigen doen het al. Een aantal kerken organiseert ontmoeting en verbinding met vluchtelingen. Ook trekken kerken in 2016 gezamenlijk verder op een ‘Pelgrimage van gerechtigheid en vrede’. Dit jaar van Barmhartigheid geeft alle ruimte om die weg van vrede te gaan. Uiteraard sluit PAX, als vredesbeweging, zich hier van harte bij aan. De moed van mensen, die ondanks onzekerheid en angst toch steeds openstaan voor de ander, kan ons inspireren. Zoals bijvoorbeeld de Syrische organisatie Kesh Malek, die kinderen in Aleppo leert om niet te haten. Dit mag ons inspireren om in gesprek te blijven gaan, de eigen angst en vooroordelen onder ogen te zien, de ander de hand te reiken en daden van vrede te stellen. Steeds opnieuw. Meedoen? Zoekt u meer verdieping of wilt u een spreker uitnodigen die helpt in het zetten van de eerste stappen in de interreligieuze dialoog? Kijk dan op www.vredesweek. nl bij PAX sprekersbank. Daar vindt u ook hoe je mediation vaardigheden kunt inzetten in de eigen buurt. Sluit aan bij een Ambassade van Vrede in uw buurt of begin er zelf één. PAX helpt met advies en materiaal om uw ideeën een stap verder te brengen. De activiteiten die u ontwikkelt in de Vredesweek worden dan ook gepresenteerd op de PAX Vredesweek website. Daarmee heeft u toegang tot een groter publiek. Op de zondagen in de Vredesweek kunt u in een viering aandacht besteden aan vrede. Bestel daarvoor het PAX Vieren magazine via de winkel op de website.

Organisatie PAX, de grootste vredesbeweging van Nederland Geschiedenis De afzonderlijke organisaties, Pax Christi Nederland (1948) en IKV (1966) werken sinds 2007 intensief samen Campagne 2016 Vredesweek 2016 Vrede verbindt – Collecte 17 t/m 25 september Contact T 030 233 33 46 – E-mail [email protected] – Internet www.paxvoorvrede.nl en www.vredesweek.nl

Foto boven: Syrische vluchtelingen tijdens een wake voor Syrië op het Museumplein Amsterdam, georganiseerd door Amnesty en PAX in 2014. (Foto: Jorn van Eck) Foto onder: Vaak reizen de mannelijke familieleden het eerst en laten ze hun vrouw en kinderen later komen op een veilige plek. (Foto: PAX / Andreas Stahl)

Edwin Ruigrok & Annemarieke Hollanders

pagina 17


Lessen in Vrede Syrische kinderen groeien op in oorlog en raken gewend aan extreem geweld. Kinderen worden geïndoctrineerd met haat en zijn zo inzet van de heftige machtstrijd die het land verscheurt. PAX ondersteunt daarom Lessen in Vrede via scholen waar geloof, afkomst en politiek er niet toe doen. In gebieden waar de regering geen zeggenschap meer heeft, prediken extremistische leraren haat. Ze leren dat meisjes niet in het openbare leven thuis horen, muziek is strikt verboden en ze spreken afwijzend over andere religies en culturen. Waar er nog wel overheidsscholen staan, worden kinderen al generaties lang opgevoed met de staatsideologie die de partij van president Assad verheerlijkt en die gehoorzaamheid afdwingt. Daarom is het belangrijk dat er Lessen in Vrede worden gegeven op scholen waar kinderen niet geïndoctrineerd worden en geen inzet zijn van een heftige machtstrijd. Op een van de scholen in Oost-Aleppo. Foto: Maha Ghrer

pagina 18

Oost-Aleppo ‘De kinderen zijn vaak dapperder dan de volwassenen! Terwijl de leraressen en leraren de scholen in Oost-Aleppo nog wilden dichthouden, stonden de kinderen letterlijk te springen om weer naar school te gaan’, zo vertelt Hayma al-Yusfi van de organisatie Kesh Malek. Deze organisatie organiseert met steun van PAX en de Nationale Postcodeloterij de Lessen in Vrede op zeven basisscholen in OostAleppo. Aleppo is de grootste stad van het land en de belangrijkste industriestad. Daarom wordt zij voortdurend bevochten. Wie Aleppo verliest, verliest de oorlog. Er loopt al jaren een scheidslijn door de stad. In het oosten van de stad zijn de gevolgen het ergst. President Assad heeft dit gedeelte niet langer in handen en uit wraak probeert hij met bombardementen het dagelijks leven zoveel mogelijk te verstoren. Hij wil de samenleving in het hart raken. Scholen zijn daarom een geliefd doelwit. De zeven basisscholen zijn om die reden vanuit de lucht niet herkenbaar als school. Ze zitten in leegstaande kelders

van grote gebouwen. Die maakt PAX kindvriendelijk. Vervolgens worden de gebouwen ingericht met de benodigde lesmaterialen zoals schoolboeken, een bibliotheek, een laptop, projector en scherm.

Geweldloosheid Door de constante verandering van de frontlinie en de slechte veiligheidssituatie gaan kinderen soms tijdelijk ergens anders wonen. Dan missen ze school. Maar zodra de situatie iets veiliger wordt, komen ze terug. De leerkrachten moeten flexibel zijn en nieuwe leerlingen of leerlingen die onderdelen van het curriculum hebben gemist goed begeleiden. Kesh Malek traint de onderwijzers hoe hiermee om te gaan. Hayma blijft optimistisch en vastberaden. Zij heeft al jaren te maken met de bombardementen en de dreigende omsingeling van Aleppo, maar ze laat de inwoners van Aleppo niet in de steek. Hun kinderen blijven naar school gaan. Kesh Malek ontwikkelde nieuwe leermethodes en lesmateriaal waarmee de leerkrachten de idealen van geweldloosheid en gelijkheid in de praktijk brengen. Op de scholen van Kesh Malek wordt politiek buiten de deur gehouden. Ze vragen kinderen niet naar hun geloof of afkomst en accepteren absoluut geen politieke symbolen in de klaslokalen. Onderwijs-coördinator Zaid: ‘We accepteren zelfs niet de revolutievlag in het klaslokaal.’ Burgeractivisten en onderwijzers als Hayma en Zaïd zijn er overal in Syrië. Zij bieden kinderen een alternatief voor geweld, zodat ze minder vatbaar zijn om geronseld te worden door jihadisten of andere militaire groepen. Evert-Jan Grit

Congolese priester die streed tegen de winning van Coltan vermoord Pater assumptionist Vincent Machozi leidde de strijd tegen de illegale winning en handel in coltan, een grondstof die o.a. wordt gebruikt voor smartphones. Hij beheerde een invloedrijke website waarop hij de schending van mensenrechten vanwege de mijnbouw documenteerde en rapporteerde. De

Colofon

Omslagfoto: Palliatieve zorg in Hyderabad, India. Foto: MIVA De Missionaire Agenda is een werkschrift voor werkgroepen met een missie en verschijnt viermaal per jaar: maart, juni, september, december. Het is een uitgave van de Konferentie Nederlandse Religieuzen in samenwerking met Berne Media|uitgeverij abdij van berne jaargang 34, ISSN: 1389-5192.

zogenaamde ‘oorlog tegen coltan’ heeft al miljoenen slachtoffers gemaakt en veroorzaakt stijgende armoede en geweld in plaats van rijkdom en ontwikkeling voor de lokale bevolking. Machozi wist dat hij bedreigd werd: ‘Mijn dagen zijn geteld, ik zal worden vermoord, zei hij enkele maanden voor zijn dood tegen zijn medebroeder. Ik voel het, maar zoals Christus, in belang van ons volk, zal ik niet zwijgen. Ik zal mijn strijd voortzetten tot het einde en allen blijven veroordelen die tweestrijd en haat zaaien tussen etnische groepen in de regio en de rijkdommen exploiteren.’

Zondag voor de Schepping De eerste zondag van september wordt in navolging van de encycliek Laudato Si’ aandacht gevraagd voor het behoud van de schepping en zorg voor de aarde. Een werkgroep rond mgr. De Korte heeft een aantal bouwstenen voor de liturgie voor deze dag opgesteld. Ze zijn te vinden op www.laudato-si.nl Tijdens de landelijke inspiratiedag rond Laudato Si' op 23 april jl. werd er ook een manifest gelanceerd, waarin parochianen, maar ook politieke leiders worden opgeroepen tot zorg voor de aarde en voor de armen. Meer hierover is te vinden op de website van Laudato-si.

NIEUWS / BERICHTEN

Liturgie voor Wereldvluchtelingendag Wereldvluchtelingendag is een speciale herdenkingsdag die jaarlijks gevierd wordt op 20 juni. Deze dag werd in 2000 ingesteld door de Algemene Vergadering van de VN om begrip voor vluchtelingen te vragen en hun bijdrage aan de vrede te vieren. Sindsdien wordt Vluchtelingendag in meer dan honderd landen gevierd.De Hoogstraatgemeenschap te Eindhoven, een gemeenschap van Zusters van Liefde van Schijndel die al tientallen jaren vluchtelingen opvangt in eigen huis, heeft het initiatief genomen voor een liturgiebundel, met gebeden, gedichten en teksten ter overweging. Met deze bundel willen zij anderen aansporen om in het kader van de Vluchtelingendag tijdens vieringen speciaal aandacht te schenken aan vluchtelingen. De gebeurtenissen van de laatste tijd, wereldwijd en in ons eigen land, maken deze oproep bijzonder actueel. De bundel kan worden gedownload op de site van de Konferentie Nederlandse Religieuzen. Zie: www.knr.nl/solidariteit

Meditaties rond de nieuwe duurzame ontwikkelingsdoelen Het AEFJN schreef een aantal meditaties rond de duurzame ontwikkelingsdoelen. Deze zijn in september vorig jaar door de VN vastgesteld en komen in de plaats van de millenniumdoelen. De Nederlandse vertaling is te vinden op www.knr.nl/solidariteit In ieder bisdom een plaats voor barmhartigheid Paus Franciscus sprak begin april tijdens een gebedswake in Rome de wens uit dat er in elk bisdom wereldwijd naar aanleiding van het Jaar van Barmhartigheid een nieuw oord van barmhartigheid wordt gestart. In een geïmproviseerde korte toespraak uitte hij de wens dat elk bisdom wereldwijd zou nagaan welk structureel werk van barmhartigheid kan worden opgestart, zoals een ziekenhuis, een verpleeghuis, een weeshuis, een school waar er nog geen is, een centrum voor drugsverslaafden of een ander werk van barmhartigheid. Die plaats kan dan uitgroeien tot blijvende herinnering aan het Jaar van Barmhartigheid.

De CMBR geeft een digitale nieuwsbrief uit met berichten, acties en activiteiten rond Gerechtigheid, Vrede en Heelheid van de Schepping. Meldt u aan via [email protected] of via www.knr.nl/solidariteit

Parochies ontvangen twee gratis exemplaren, waarvan één voor de missie- of MOV-groep. Uw vrijwillige bijdrage voor de Missionaire Agenda kunt u storten op rekeningnummer NL64RABO 0120103818 ten name van Uitgeverij Abdij van Berne (Heeswijk) onder vermelding van ‘Missionaire Agenda’. Vragen om extra abonnementen is mogelijk. Redactie: Willie Gardien, Erica Op 't Hoog (hoofdredacteur), Chantal Tieleman, Petra Versnel (Berne Media).

Redactieadres: KNR Postbus 111 5201 AC ’s-Hertogenbosch [email protected] www.knr.nl/solidariteit Abonnementenadministratie: Berne Media | administratie Abdijstraat 53 5473 AC Heeswijk [email protected]

pagina 19


COLUMN

De oude lijster Patrick Chatelion Counet is secretaris van het bestuur en hoofd van het bureau KNR. Vanwege het Bijbels Museum en de NCRV is hij bijzonder hoogleraar Bijbel in de Nederlandse Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam.

De natuur is onverschillig. Het maakt de grond niet uit of er op haar gewoond, gemoord, geroofd of gedood wordt. Zij vergeet aan wie ze toebehoorde, landroof of niet. Zij herinnert zich geen bloed. In de jaren zeventig hield de graficus Charles Donker een natuurdagboek bij. Op maandag 17 mei 1976 noteert hij: ‘… de Vlaamse gaai heeft een van de twee jonge zanglijsters uit het nest geroofd. Er was een paar minuten lang een geweldig spektakel, even daarna ziet alles eruit of er nooit iets is gebeurd, aan de klimop is niets te zien, aan de es is niets te zien, ik zie geen droefheid bij de oude lijster.’ Donker constateert het. Niet meer dan dat. Geen verwijt. Toch proef ik er een kwadratering van Armando’s en Anselm Kiefers notie van het ‘schuldige landschap’ in dat verbijstering uitdrukt over het feit dat de natuur de sporen van geweld uitwist. Donker kwadrateert de natuur naar het dier dat ook geen herinnering aan het geweld en het lijden lijkt te bewaren. Misschien moeten we haar in de derde macht verheffen. Naar de mens. Want toen ik in het kasteel van OudAmelisweerd de dagboekpassage voorlas aan mijn vrouw, met wie ik – toen ze mijn vrouw nog niet was – Israël bezocht waar overlevenden van de Holocaust zich verzameld hadden, zag zij in mijn ogen geen verdriet over de brand- en de slachtoffers. Ook geen verdriet over onze betreurde vaders, of die vele andere verloren voorouders tot in het eerste geslacht. Niet zag ze in mijn ogen, en ik niet in de hare, de offerandes van

konferentie nederlandse religieuzen

Auschwitz en Treblinka, niet de genocides van Congo en Armenië, noch die van de U.S.A., Europa en Zuid-Amerika. Ze zag slechts mijn enthousiasme over de etsen van Charles Donker wiens zwart wit van de berken zwart witter is dan een wandeling in het bos ooit zou kunnen doen beleven. En ze zag mijn afnemende enthousiasme over het Chinese behang in de zalen van het kasteel waarvan het blauw der wateren tot hetzelfde grijs vergeelde als het groen van het gebladerte. Maar in mijn ogen, ik herhaal het maar, zag men niet het leed van de lijster en de dood. Ik draag het leed van de wereld niet zichtbaar mee. Men ziet aan mij niet, en ik zie het zelden aan u, dat bootvluchtelingen, oorlogsslachtoffers, als slaaf verkochte kinderen, verkrachte vrouwen, opgehangen homoseksuelen, ons uit de slaap houden. Eigenlijk zou je je moeten schamen voor de hoop die je koestert in weerwil van de vele miljoenen onschuldige doden van het verleden – zou je je schuldig moeten voelen dat ze niet altijd in je gedachten zijn. Toch moet er, toen ik de veertig jaar oude notitie van Charles Donker voordroeg, iets van mijn schaamte over zoveel ellende in deze wereld, waar je niets aan doet omdat de wereld niet anders is, voelbaar zijn geweest. Mijn lichaam, mijn vlees, moet de herinnering zijn. De natuur moge onverschillig zijn, de mens die vergeet, is schuldig. Patrick Chatelion Counet

berne media uitgeverij abdij van berne

WERKSCHRIFT VOOR MISSIE, ONTWIKKELING EN VREDESWERK

Recommend Documents