Missionaire. Agenda Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk. Wereldmissiemaand: Vietnam. Adventsactie: Groot denken, klein doen

Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk

Missionaire

Agenda

2011 - 3

• Wereldmissiemaand: Vietnam •  Adventsactie: Groot denken, klein doen •  Solidaridad: Op weg naar Goed Goud •  Religie komt telkens opnieuw tot leven

missionaire agenda

2011 - 3

Van de redactie

Dit nummer van de Missionaire Agenda gonst van de activiteit. Het is voor het grootste deel gewijd aan campagnes. Aan de orde komen Wereldmissiemaand, de Adventsactie en de campagne voor Goed Goud van Solidaridad. Missio richt zich in deze Wereldmissiemaand op Vietnam, een Aziatisch land met veel katholieken. Deze hebben het niet gemakkelijk, maar zij zetten zich niettemin volop in, zowel voor de samenleving als voor de opbouw van hun kerk. De Adventsactie-nieuwe-stijl gaat haar tweede jaar in. De stuwende krachten erachter vertellen over de actie als geheel. Vervolgens wordt een van de voorkeursprojecten gepresenteerd door de initiatiefneemster. De Solidaridadcampagne voor Goed Goud gaat zijn tweede jaar in. Goed Goud is iets van de lange adem, een streven van jaren. Daarom net als vorig jaar informatie hierover. Wellicht is het voor de lezer een verrassing om Adventsactie-nieuwe-stijl en de Goed-Goudcampagne van Solidaridad beide in de Missionaire Agenda aan te treffen. Wij zien Solidaridad als een goede organisatie, die we van harte de

gelegenheid geven in ons blad de groepen in de parochies te informeren. Anderzijds heeft Solidaridad de Adventsactie teruggegeven aan de bisschoppenconferentie, die hieraan een nieuwe invulling heeft gegeven. Die invulling moet zich nog bewijzen, en wij hopen dat de Adventsactienieuwe-stijl daarin slaagt. De Solidaridadcampagne voor Goed Goud is niet meer gebonden aan de Advent, maar daarom niet minder de moeite waard. De redactie van de Missionaire Agenda is nog steeds in overleg met de bisschop-referent en zijn vertegenwoordigers over de toekomst van dit blad. De steun die we van lezers krijgen in de vorm van reacties of vrijwillige financiële bijdragen zijn voor ons een belangrijke steun. Ook dit jaar kregen we veel kleine giften, die ons zeer helpen. Wie wil, kan nog steeds bijdragen, via bankrekening 12.01.03.818, t.n.v. Uitgeverij Abdij van Berne, o.v.v. Missionaire Agenda.

Missionaire Jaaragenda

• 18 t/m 25 september  Vredesweek • 1-2 oktober  Wereldmissiedag voor kinderen • 22-23 oktober  Wereldmissiedag

• 5-6 november  Willibrordzondag • 26 november t/m 18 december  Adventsactie

Inhoud

Aankondigingen Wereldmissiemaand: Geloof in Vietnam Campagne: Missio steunt kerk in Vietnam Suggesties voor liturgie Campagne: Adventsactie: Groot denken, klein doen Voorkeursproject Adventsactie: Pure Jute Beeldmeditatie Gespreksvragen bij de beeldmeditatie Stem uit het Zuiden: De helpende hand Campagne: Solidaridad: Op weg naar Goed Goud Geloof komt telkens opnieuw tot leven – deel 2 Nieuws Column: Willem van Beek – Chewunyisa

Het kerkelijk collecterooster voor 2011 ziet er als volgt uit:

pagina 2

Tom Boesten, hoofdredacteur Missionaire Agenda

pagina 3 pagina 4 pagina 5 pagina 6 pagina 8 pagina 9 pagina 10 pagina 12 pagina 12 pagina 14 pagina 17 pagina 19 pagina 20

Missie-Zendingskalender 2012

Missie-Zendingskalender 2012

Ziel van de Andes is de titel van de nieuwe Missie-Zendingskalender. De Peruaanse kunstenaar Jaime Colán laat via zijn schilderijen zien hoe hij aankijkt tegen zijn geboorteland. Er zijn dingen die hem zorgen baren, zoals de verandering van het klimaat, waarvan ook in het Andesgebergte de gevolgen te zien zijn. Daarnaast wordt de kloof tussen arm en rijk in zijn geboorteland alleen maar groter, waarbij de vrouwen de grootste last van de armoede dragen. Bovendien signaleert Colán dat de eeuwenoude cultuur van de Indianen wordt bedreigd. Dit alles zorgt er in zijn ogen voor dat ‘de ziel van de Andes lijdt’. In de vele kleurrijke platen van de nieuwe Missie-Zendingskalender toont Colán de ziel van de Andes. De kalender is nog steeds populair. Mensen met een Missie heeft in 2010 circa 16.000 exemplaren verkocht. De opbrengst van de kalenderverkoop komt ten goede aan het werk van Mensen met een Missie. Interesse in verkoop? Wilt u zich binnen uw parochie ook inzetten voor de verkoop van de Missie-Zendingskalender en hiermee een belangrijke bijdrage leveren aan het werk van Mensen met een Missie? U bent van harte welkom. Meld u nu aan bij Violet Aluç, via telefoonnummer 070 – 31 36 733 of via het emailadres [email protected].

Digitale Nieuwsbrief over missie

In juli werd de eerste digitale nieuwsbrief van de CMBR, uitgever van deze Missionaire Agenda, gelanceerd. De titel Op zoek naar sporen van God is typisch CMBR en geeft ook aan wat de bedoeling is. Met deze nieuwsbrief wil de CMBR nieuws bieden over onderwerpen die de missionaire religieuzen aan het hart gaan, maar zelden de kranten halen. Zes thema’s zullen worden bestreken in de berichtgeving: • Gerechtigheid • Vrede • Heelheid van de schepping • Interreligieuze dialoog • Religieuzen zonder grenzen • Missie in Nederland Het is de bedoeling deze nieuwsbrief tweemaandelijks uit te geven. Aanmelden kan via [email protected]

Aankondigingen Internationale Dag van het Voedsel Bijna een miljard mensen ter wereld lijden chronische honger. De hoge voedselprijzen treffen de armsten het hardst. De Food for Life Campagne roept christenen overal ter wereld op om in de week van 10 tot 17 oktober extra aandacht te besteden aan acties die ertoe kunnen bijdragen dat voedsel beschikbaar is voor allen. Op internet is een resource guide beschikbaar in het Engels, Frans en Spaans. Zie: http://www.e-alliance.ch/ en/s/food/2011-churches-week-of-action-on-food/ De geest van Assisi in Amsterdam De Franciscanen en Sant’Egidio organiseren op 27 oktober een gebedsdag in Amsterdam voor mensen uit diverse religieuze tradities. Dit in navolging van de Wereldgebedsdag voor de Vrede, die 25 jaar geleden in Assisi werd gehouden op initiatief van paus Johannes Paulus II. Informatie: www.spiritofassisi.nl Startmanifestatie Vastenaktie De jaarlijkse startmanifestatie van de Vastenaktie vindt dit jaar plaats op 5 november in de HAS in ’s-Hertogenbosch. Centraal in de Vastenaktie staan dit jaar stedelijke projecten in Ethiopië. In het volgende nummer van de Missionaire Agenda meer aandacht hiervoor. Informatie: www.vastenaktie.nl

pagina 3

missionaire agenda

2011 - 3

Wereldmissiemaand 2011

Geloof in Vietnam Wereldmissiemaand (oktober) staat dit jaar in het teken van Vietnam. Met zes miljoen katholieken vormt Vietnam de op één na grootste katholieke gemeenschap in Zuid-Oost Azië. Op een bevolking van 86 miljoen is dat overigens bescheiden te noemen. Ongeveer 80% van de bevolking is boeddhist. Vietnam roept herinneringen op oorlog en bootvluchtelingen, maar het heeft ook een prachtige natuur, die door steeds meer toeristen is ontdekt. Gelovigen hebben het moeilijk in Vietnam, of ze nu boeddhist of christen zijn.

R.K. kerk deelde na tyfoon Ketsana voedselpakketten uit; meisje geniet van warme maaltijd © Missio Austria/ Thonhauser

Zuster met weeskinderen © pastor J.Tuan Thanh Nguyen

Beperkte godsdienstvrijheid Hoewel er officieel vrijheid van godsdienst is, controleert de staat religieuze uitingen. In 1975, na de oorlog, werden veel kerken gesloten. Grond van de kerken werd onteigend en religieuze leiders werden naar heropvoedingskampen gestuurd op verdenking van samenwerking met de Amerikanen. Eén van de bekendste gevangenen was kardinaal Franciscus Xaverius Nguyen Van Thuan. Hij zat van 1975 tot 1988 gevangen, waarvan zeven jaar in een isoleercel. Hij heeft nooit een proces gehad. Na zijn vrijlating leefde hij in ballingschap in Rome, waar hij voorzitter werd van de pauselijke raad Justitia et Pax. In 2002 is hij overleden en in 2007 is het proces tot zijn zaligverklaring gestart. Inmiddels is er veel veranderd. Er is iets meer vrijheid, en de regering praat met het Vaticaan. Toch zijn er nog beperkingen. Zo moeten de wijdingen van priesterkandidaten officiële goedkeuring van de staat hebben. Ook bepaalt de overheid het aantal seminaristen. Functionarissen van de regering zijn regelmatig bij religieuze vieringen om te controleren wat er gezegd wordt. Groeiende kerk De katholieke kerk in Vietnam lijkt na de oorlogsjaren en de jaren van daadwerkelijke onderdrukking, een inhaalslag te maken. Ze groeit en is volop in ontwikkeling. Het kerkbezoek is hoog en er worden nieuwe kerken gebouwd. Er zijn veel roepingen voor het priesterschap en het

pagina 4

religieuze leven. De Vietnamese kerk kent veel parochievrijwilligers. Tal van catechisten verzorgen de voorbereiding op de sacramenten en de begeleiding van bijbelgroepen. Ook op sociaal-maatschappelijk gebied zijn religieuzen en priesters actief. Ze werken bijvoorbeeld onder de minderheden in de bergen, waar nog veel armoede heerst. Opvang van weeskinderen van wie de ouders aan HIV/AIDS lijden of overleden zijn, behoort ook tot hun taken. In veel parochies wordt voorlichting gegeven over de gevaren en gevolgen van verslaving en tienerzwangerschap. Spiritualiteit Het katholieke geloof in Vietnam is niet los te zien van de cultuur waarin het staat. Het boeddhisme en de leer van de Chinese wijsgeer Confucius werken door in waarden en geloofsbeleving van de katholieken. Hun spiritualiteit is gekenmerkt door een houding van eerbied en respect voor het heilige. Mensen hebben een grote gevoeligheid voor het mystieke. Het bekende oosterse yin-yangprincipe komt terug in de overtuiging dat God en mens elkaar nodig hebben. Ieder heeft een eigen plek, maar mensen en God hebben elkaar nodig. Een mens moet zijn situatie accepteren en dankbaar zijn voor wat hij heeft. Een grote rol in de geloofsbeleving van de Vietnamezen, ook de katholieken, speelt de voorouderverering. De voorouders blijven bij de familie horen en beschermen de familie. In ieder gezin is een eenvoudig voorouderaltaar aanwezig, met foto’s, wierook, kaarsen en bloemen. Zo gaat de eerbied over de grenzen van het leven heen. Marianne Baijens, Missio

Missio steunt de Vietnamese kerk Meedoen met Wereldmissiemaand Ook dit jaar heeft Missio weer divers campagnemateriaal ontwikkeld voor parochies en MOV groepen. Missio Kinderkrant Vanwege het grote succes vorig jaar is er ook dit jaar weer een Kinderkrant verschenen. Een kleurrijk geheel met informatie over het leven van kinderen in Vietnam, over het land en over de katholieke Kerk. De krant kan gebruikt worden in de weekendviering van Wereldmissiedag van de kinderen (weekend van 1 en 2 oktober) en bij de kinderwoorddienst. De krant leent zich er goed voor hem uit te delen aan alle kinderen, zodat ze er thuis nog eens in kunnen kijken. Bovendien kan de Kinderkrant ook op de basisschool gebruikt worden in de les godsdienst / levensbeschouwing. Missio Parochiekrant Ook voor de volwassenen is er dit jaar een speciale krant over Vietnam verschenen. In deze krant veel informatie over het land, de mensen, de katholieke Kerk en projecten die Missio steunt. De krant is ideaal om uit te delen aan de kerkgangers bij de viering van Missiezondag (weekend van 22 en 23 oktober). Informatie uit de krant kunt u natuurlijk ook gebruiken in de viering zelf. Of wellicht wilt u de krant wel bijsluiten bij uw parochieblad. Ook dat is mogelijk. Liturgieboekjes Voor zowel Wereldmissiedag van de kinderen als voor Missiezondag zijn liturgieboekjes verschenen. Ze bevatten suggesties voor een gezinsviering, kinderwoorddienst en eucharistieviering. Bladwijzer met gebed Terug van weggeweest is de mooie bladwijzer met op de achterzijde een gebed. Deze keer een gebed tot Maria, Onze Lieve Vrouw van La Vang. La Vang is een belangrijk bedevaartsoord in Vietnam, omdat Maria daar tijdens een periode van godsdienstvervolging aan de gelovigen

is verschenen. De bladwijzer is geschikt om uit te delen aan de kerkgangers. Spaarzakje voor de kinderen Om de kinderen te stimuleren wat geld te sparen voor de kinderen in Vietnam, is er het bekende spaarzakje. U kunt het gebruiken in de groep op school en natuurlijk in de viering van Wereldmissiedag van de kinderen. Poster Natuurlijk ontbreekt ook de poster niet. Dit keer met als centraal beeld een Vietnamese religieuze. In kleine inzetjes onder op de poster wordt getoond op welke terreinen van het pastoraat Missio steun verleent. Tijdschrift Missio Wereldwijd Het september / november nummer van het tijdschrift Missio Wereldwijd staat voor een groot deel in het teken van Wereldmissiemaand en Vietnam. In verschillende reportages wordt het leven van katholieke geloofsgemeenschappen belicht. Voor het bestellen en downloaden van materialen en voor meer informatie over Wereldmissiemaand en Vietnam, kunt u kijken op www. missio.nl. Of bellen: 070 – 304 74 44. Op dit telefoonnummer kunt u zich ook opgeven voor de ontmoetingsdag op 10 september. Help ons de collecte in de kerk op Missiezondag 23 oktober tot een succes te maken!

pagina 5

missionaire agenda

2011 - 3

Suggesties voor Liturgie

Vieren & doen

pagina 6

Het najaar is de tijd om te oogsten. We genieten van de rijpe vruchten van het land: appels, peren, walnoten, druiven, … Oogstfeesten zijn mooie gelegenheden om te vieren dat de aarde weer vruchtbaar is geweest, maar zeker ook om te danken voor het werk van vele handen. Waar hard gewerkt is, daar mag ook goed feest gevierd worden! Als christenen herkennen we ons in het beeld van de werkers in de wijngaard: God geeft ons de aarde in handen in het vertrouwen dat wij goede beheerders zijn en zorg dragen voor mooie en gezonde vruchten. Helaas valt het ons mensen moeilijk om dit goede rentmeesterschap na te leven: de aarde wordt uitgeput, haar grondstoffen worden niet eerlijk verdeeld, te veel mensen leven in welvaart ten koste van te veel mensen die arm blijven… Wat staat ons te doen, opdat er ook werkelijk wat te vieren blijft in leven en liturgie?

Er zijn werkers in de wijngaard die zich deze vraag bijzonder aantrekken en dat zijn onder andere de leden van de werkgroepen voor Missie, Ontwikkeling en Vrede. Zij zijn de spil voor het missionaire werk in de parochies. Zij werken wellicht meer achter de schermen dan andere vrijwilligers in de parochies, maar er is voldoende aanleiding om hen op een zondag in oktober, de Wereldmissiemaand, in het zonnetje te zetten. Wij stellen voor om dat te doen op zondag 2 oktober, omdat de lezingen ons op deze zondag op indringende wijze laten horen wat ons te doen staat omwille van het Rijk Gods. Zondag 2 oktober is het Wereldmissiedag voor de Kinderen. Kinderen zijn van ons afhankelijk. Omwille van hun toekomst is het cruciaal dat er goede werkers zijn die op het komende Rijk gericht zijn. Want enkel dan valt er wat te vieren.

Zondag 2 oktober: Wereldmissiedag voor de Kinderen en aandacht voor de MOV groepen

moet met onze schepping, want zo rijk is het niet voor iedereen. Wat is het werk dat God van ons verlangt, oftewel: hoe blijven we trouw aan de opdracht om christelijk te leven in deze tijd? In deze viering zetten we mensen in het zonnetje, die – vaak al jarenlang – daarin een speciale opdracht op zich hebben genomen: de vrijwilligers van de werkgroep Missie, Ontwikkeling en Vrede. Zij vragen nooit aandacht voor zichzelf, omdat hun missie om anderen draait. Maar vandaag mogen zij ons voorbeeld zijn en ons een spiegel voorhouden: wat is het werk dat van ons verlangt wordt, omwille van Gods Rijk? Mag deze viering ons allen bemoedigen en inspireren, opdat we steeds opnieuw goede vruchten zullen voortbrengen.

Suggestie voor versiering Maak in het liturgische centrum een opstelling van zonnebloemen, korenaren, maïskolven, druiventrossen, appels, peren en noten. Gebruik eventueel bijzettafels of krukjes van verschillende hoogtes en maak het feestelijk (niet te bont!) door het gebruik van enkele grote doeken, waar alles op gedrapeerd wordt. Begroeting en inleiding V. Welkom u allen, op deze Wereldmissiedag voor de Kinderen, hier bijeen in Gods naam, in de naam van Vader, + Zoon en heilige Geest. Amen. In de natuur is het momenteel volop oogsttijd en we mogen genieten van de vruchten van de aarde en het werk van onze handen. Maar tegelijkertijd stelt de rijke oogst die we hier in het midden zien ons voor de vraag hoe het verder

Een moment van bezinning bij de tweede lezing Leden van de werkgroep MOV (L1 en L2) spreken de onderstaande tekst ter bezinning samen uit, nadat de lezing van Paulus is gelezen. Om deze bezinning tot zijn recht te laten komen volgt daar-

na enkele minuten meditatief orgelspel, voordat het Alleluja wordt aangeheven. L1: Paulus zegt ‘Broeders en zusters, weest onbezorgd.’ L2: Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, want wij hebben bijna altijd zorgen, over ons privéleven, onze kerk of onze wereld… Wat is daarin onze grootste zorg? korte stilte L1: Paulus zegt: ‘De vrede van God zal uw harten en uw gedachten behoeden.’ L2: Kunnen wij ons met al onze zorgen toch overgeven aan deze vrede? korte stilte L1: Paulus zegt: ‘Houdt uw aandacht gevestigd op al wat waar is en breng in praktijk wat u geleerd is en overgeleverd.’ L2: Wat is het belangrijkste voor ons en onze wereld van wat is overgeleverd? Wat brengen wij daarvan in praktijk? korte stilte, waarna enkele minuten orgelspel volgt Kinderen zetten leden van de werkgroep Missie, Ontwikkeling en Vrede in het zonnetje In deze viering zijn de leden van werkgroep MOV actief betrokken en na het slotgebed worden zij naar voren gevraagd en op onderstaande wijze in het zonnetje gezet. Kinderen zijn hierover voor de viering geïnformeerd en komen op dit moment naar voren, net zoveel kinderen als er leden van de werkgroep zijn, met ieder een grote zonnebloem. V. Vandaag zijn we geconfronteerd met de vraag wat nodig is omwille van de komst van Gods Rijk.

We zijn allemaal aangesproken als werkers in Gods wijngaard, maar enkelen onder ons hebben hierin een bijzondere missie: daarom vragen we nu de leden van de werkgroep MOV naar voren. Naast ieder MOV lid gaat een kind met een zonnebloem staan. V. Jullie zetten je in voor de missionaire opdracht van de kerk van Christus. Daarin betrekken jullie ons expliciet als er projecten zijn, maar tussendoor is er natuurlijk altijd werk en er gebeurt veel achter de schermen. Daarom zetten we jullie vandaag letterlijk in het zonnetje met deze zonnige bloemen (kinderen geven aan ieder een bloem). V. Aan jullie kunnen we zien dat het missiewerk niet alleen draait om het inzamelen van geld, maar dat het vraagt om een missionaire houding, een levensstijl. In dankbaarheid bidden we om Gods zegen over ieder van jullie en over ons allen, opdat we niemand alleen laten in het werk in de wijngaard. Moge de Enige jullie en ons zegenen, opdat wij doordrongen worden van de schoonheid van de schepping. Moge de Enige jullie en ons zegenen, opdat wij wegen banen en blokkades opruimen om de schepping voor alle volkeren beschikbaar te houden. Moge de Enige jullie en ons zegenen, opdat wij niet weglopen voor het vreemde en voor vreemdelingen maar met respect open staan voor ieders overtuiging en geloof. Moge de Enige jullie en ons zegenen, opdat wij geloven in die bijzondere missie: Gods opdracht om de wijngaard tot vrucht te brengen. Laten wij dan gaan in het besef dat alle mensen Gods kinderen zijn en ons inzetten voor een wereldwijd verbond in zijn Naam. Wij worden gezegend door de Enige: Vader, + Zoon en heilige Geest.

pagina 7

missionaire agenda

2011 - 3

Adventsactie

Groot denken, klein doen Adventsactie stimuleert missionair ondernemerschap Dit najaar vindt voor de tweede keer de bisschoppelijke Adventsactie ‘nieuwe stijl’ plaats. De parochies zamelen tijdens de Adventsperiode geld in voor een aantal geselecteerde goede doelen. Maar hoe worden de deelnemende projecten geselecteerd? En hoe zit het met het uitgangspunt ‘kerken helpen kerken’? De mannen achter de Adventsactie, Matthieu Wagemaker pr en Johan Compier, vertellen over kleine projecten en solidariteit met de allerarmsten. Op 27 november as., de eerste zondag van de Advent, start de Adventsactie 2011 met een feestelijke manifestatie in Den Haag. Daarna is het aan de parochies en MOV-groepen om van de Adventsactie 2011 een succes te maken. Het team achter de Adventsactie heeft er dan intensieve maanden opzitten. Matthieu Wagemaker pr werkt als voorzitter van het bestuur actief mee: ‘Afgelopen zomer hebben we gesprekken gevoerd met de mensen die hun projecten hebben aangemeld. We hebben daaruit tien voorkeursprojecten gekozen, waarvoor de parochies geld kunnen inzamelen.’ Compier: ‘We hebben gestreefd naar een goede verdeling voor wat betreft locatie en thematiek. Zo ondersteunen we een opvanghuis voor gehandicapten in Ecuador, maar we besteden ook aandacht aan kinderen op de Filippijnen en gezinnen in de oude wijk van Bethlehem.’

Gezondheidsprogramma in Tanzania

pagina 8

Waardigheid, solidariteit, lokaal effect Bij de selectie van de projecten wordt onder meer gekeken of ze voldoen aan de criteria van de sociale leer van de katholieke kerk. ‘Respect voor de menselijke waardigheid staat centraal, maar ook solidariteit met mensen die buiten de boot dreigen te vallen’, aldus Wagemaker. De Adventsactie kijkt dus of projecten bijdragen aan betere leefomstandigheden, aan ontwikkeling en solidariteit, maar ook of ze kleinschalig zijn en lokaal effect sorteren. ‘De kerk vindt dat mensen zelf verantwoordelijk moeten kunnen zijn voor

hun welzijn en ontwikkeling’, legt Compier uit. ‘We willen daarom op lokaal niveau verschil maken.’ Dat brengt het punt ook op het ‘kerken helpen kerken’-principe. Wagemaker: ‘Wij zijn als katholieke gemeenschap thuis in iedere cultuur. We organiseren ons lokaal, maar zijn tegelijkertijd een wereldwijde gemeenschap. We zijn dienstbaar aan de samenlevingen waarvan we deel uitmaken, en stellen onze middelen en mogelijkheden ook ter beschikking aan wie niet tot onze gelovigen behoren. We maken echter wel gebruik van ons netwerk ter plaatse, omdat dat gewoon praktischer en effectiever is.’ Missionaire beweging is vitaal Een goed voorbeeldproject dit jaar is ‘Pure Jute’ vindt Wagemaker: ‘Pure Jute maakt de vitaliteit van de missionaire beweging goed zichtbaar: we willen bijvoorbeeld dat de parochies en MOVgroepen de Pure Jute tassen straks kunnen verkopen. Dit unieke Nederlandse initiatief zet in India en Bangladesh veel in beweging en vraagt aandacht voor thema’s als duurzaamheid en eerlijke handel. Dat is precies wat we met de Adventsactie willen bereiken: lokaal, kleinschalig ondernemerschap stimuleren omdat de grote wereld mensen al genoeg in de verdrukking brengt.’ Meer informatie Meer informatie over de Adventsactie vindt u op de website www.adventsactie.nl. Daar vindt u ook informatie over de voorkeursprojecten van 2011 en het bestellen van de actiematerialen. In september ontvangen alle parochies en MOV-groepen de actiekrant. Daarin staat ook alle benodigde actie-informatie. Desgewenst kunnen projectvertegenwoordigers of medewerkers van de Adventsactie een presentatie in uw parochie geven. Voor persoonlijk contact kunt u een e-mail sturen: [email protected].

Voorbeeldproject Adventsactie ‘Pure Jute’ wil solidariteit en een schone aarde Desiree Rasenberg wilde twee dingen: een betere toekomst voor mensen in ontwikkelingslanden én een schonere aarde. Ze wist beide doelen te combineren in één project: Pure Jute. Het resultaat: hippe designtassen, geproduceerd volgens fairtrade principes van biologische jute. Pure Jute is dit jaar een van de voorkeursprojecten van de Adventsactie. Achteraf is het moeilijk te bepalen wat haar in beweging bracht, maar Desiree kan wel enkele momenten noemen. Zo bezocht ze met haar gezin India om haar kinderen te laten zien dat er ook een andere wereld is dan die van het welvarende westen. Later, thuis, zag ze een documentaire over de plastic soep in de oceanen. ‘Ik was geschokt. Hiervoor zijn we toch niet op aarde?’ Geraakt door deze ervaringen startte ze als vrijwilliger en bezocht diverse projecten. Ze is kritisch over ontwikkelingshulp, omdat mensen ervan afhankelijk worden gemaakt. Desiree besloot ontwikkeling en milieu aan elkaar te knopen, en wel in India en Bangladesh. Ze had tijdens haar bezoek aan Calcutta leuke jute tassen gekocht: ‘Ik ben me in jute gaan verdiepen en ontdekte dat jute zelden fairtrade geproduceerd wordt.’ Jute bleek een goed alternatief voor katoen: ‘De productie van katoen is milieubelastend en kost veel water. Jute groeit in natte gebieden, zoals de delta’s rondom Calcutta en in Bangladesh. Het wordt daar gebruikt om water aan de grond te onttrekken. Bovendien groeit de juteplant snel en laten de wortels veel voedingsstoffen achter in de bodem. Dat levert daarna betere oogsten op.’ Ze richtte Pure Jute op en zocht samenwerking met lokale partners, waaronder de stichting Tarango in Bangladesh: ‘Deze organisatie stimuleert ondernemerschap bij vrouwen uit de lokale gemeenschappen én ziet erop toe dat er wordt geproduceerd volgens fairtrade-principes.’ Daarnaast zocht Desiree een partner die grotere partijen kan produceren. Zo ontstond de samenwerking met de Kankaria Groep in Calcutta. Ook hier staan fairtrade-principes voorop

‘en dat is wereldwijd uniek’, zegt ze trots. Het resultaat: hippe designtassen, helemaal fairtrade geproduceerd van biologische jute. Desiree: ‘Als je naar onze tassen kijkt, dan zie je gewoonweg de puurheid en de eerlijkheid. De tas vertelt zelf zijn verhaal.’ Kerk helpt mee Desiree zoekt bewust samenwerking met de kerk. Een van de partners van Pure Jute, Tarango in Bangladesh, is dit jaar bijvoorbeeld een van de voorkeursprojecten van de Bisschoppelijke Adventsactie. Desiree hecht aan haar katholieke grondslag: ‘Ik voel me meer christen door de handen uit de mouwen te steken en mensen met elkaar te verbinden. We kunnen zoveel bereiken, als we maar met elkaar samenwerken.’ De kerk kan daarbij helpen: ‘Alle opbrengsten moeten terugvloeien naar de projecten. Ik doe dit vrijwillig en ik wil niet dat tussenpersonen met de winst gaan strijken. Daarom vind ik het mooi om de Pure Jute-producten via de kerken en de Adventsactie te verkopen. Dan weet ik dat het geld terechtkomt bij de mensen waarvoor het bedoeld is.’ De producten van Pure Jute worden verkocht via de Bisschoppelijke Adventsactie. Parochies kunnen bijvoorbeeld de tassen verkopen gedurende de actieperiode – en natuurlijk daarbuiten. De opbrengst van de verkoop komt direct ten goede aan de mensen die de tassen hebben gemaakt en de jute hebben geproduceerd. Kijk voor meer informatie op de websites: www.purejute.com en www.adventsactie.nl

Logo Pure Jute

Vrouwen in Bangladesh bezig met Pure Jute

Hippe tassen

Desiree Rasenberg

pagina 9

missionaire agenda

2011 - 3

Zij kijkt ons aan… Ze verkoopt iets, op haar mooist gekleed, en kijkt ons aan maar niet helemaal, ze kijkt ook bij ons vandaan alsof ze zeggen wil: ik sta hier wel, maar eigenlijk... wil ik naar school, zoek ik een eigen weg in mijn strijd om onafhankelijkheid...

Beeldmeditatie

Ze draagt haar last, het water voor vandaag, voor haar man, haar moeder en haar kind. Ze kijkt ons aan en vraagt: zie je mij staan, ik draag mijn last maar ben ook mooi in deze bijzondere sieradentooi...

pagina 10

Ze voert haar strijd, verlokt, misbruikt en en eindeloos ver weg gevoerd. Ze kijkt ons niet aan, maar is geketend aan haar lot en vraagt ons hier wat wij gaan dóen aan haar uitzicht op een nieuw en vrij bestaan...? Felicia Dekkers

Beeldmateriaal: 1. © Hans Trienekens, Tribal vrouw, Gudjarat India 2. © Rik Thijssen, Meisje uit Peru, Bronnenboek Jongeren en Missie 3. © Ludwina Foolen sfic., Ik heb de jammerklachten gehoord. Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel

pagina 11

missionaire agenda

2011 - 3

Gespreksvragen bij de beeldpagina (blz. 10-11) 1. Kijken en niet aankijken: wat gebeurt er als mensen elkaar recht in de ogen kijken, toevallig of gericht? Dat is niet altijd gemakkelijk. Waarom eigenlijk niet? 2. Van iemand wegkijken of over iemand heen kijken kan komen door schaamte, door onzekerheid, of juist vanwege een hoogmoedige houding. We doen van alles met onze ogen. Wat betekenen ogen voor jou? 3. Op de beeldpagina staan twee foto’s van vrouwen. We worden als toeschouwer aangekeken. Zij delen zich aan ons mee, in hun situatie die anders is dan de onze. Bekijk elke foto: wat raakt je en hoe? 4. De andere afbeelding is van Ludwina Foolen bij een uitgave van Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel. Je ziet drie mensen, vrouwen, geketend aan elkaar, aan hun lot. Hun blik is naar binnen gekeerd. Waarom kijken we toch, wat trekt onze aandacht? 5. Toch ziet deze stichting trafficking, vrouwenhandel, breder: het gaat niet alleen om vrouwen maar om mensen, soms zelfs kinderen die op alle manieren uitgebuit worden. In het verhaal van zuster Lucineide worden de jongens eigenlijk onzichtbaar gemaakt, hun verbindingen worden verbroken; ze worden misleid en ergens te werk gesteld. Wie zien hen, maken hen zichtbaar? 6. Ken je een verhaal uit de bijbel waar het ook over zien gaat, over het zien van de ander? Wat is essentieel in die verhalen? 7. Zien is dus iets anders dan kijken. Zien heeft te maken met waarnemen, verbindingen leggen, verantwoordelijkheid nemen. Zou je kunnen uitleggen waarom? 8. Tot slot voegt het motto van de Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel daar nog iets aan toe: Niet alleen wat wij samen dromen is belangrijk maar vooral wat wij samen doen.

De helpende hand Er gebeuren veel slechte dingen in deze wereld. In Brazilië wordt dat het ‘systeem van de dood’ genoemd. Een voorbeeld hiervan is mensenhandel. Aan de hand van een vers uit Exodus wil zuster Lucineide stilstaan bij de zekerheid dat God de grote beschermer is van al het leven, van alle vitale krachten in de natuur. Hij rekent daarbij op ons. Hij verwacht dat wij meehelpen en doorgaan met zijn ‘reddingswerk’.

Zuster Lucineide dos Santos Pereira (40) is religieuze. Ze werkte jaren met het pastoraat voor de vuilophalers. Sinds enige tijd woont deze religieuze, afkomstig uit een volkswijk, in de metropool Recife. Ze is gekozen om van daaruit de congregatie te leiden.

pagina 12

De farao van Egypte zag hoe de nakomelingen van Israël zich vermenigvuldigden. Hij liet hen slavenarbeid verrichten, maar de afstammelingen van Jakob bleven in aantal groeien. Daarop sprak de koning de Hebreeuwse vroedvrouwen Sifra en Pua aan. Hij sommeerde hen: ‘Als er een jongetje geboren wordt, moet je hem doden. De vroedvrouwen antwoordden: ‘De Hebreeuwse vrouwen zijn nu eenmaal niet zoals de Egyptische: ze baren zo vlug dat ze hun

kind ter wereld brengen nog voordat de vroedvrouw erbij is.’ Zie hoe handig en creatief deze vrouwen waren bij de bescherming van het leven. Het laat zien hoe de hemelse pedagogiek werkt. God bedient zich van eenvoudige mensen om zijn wonderen te realiseren. God laat hierbij zijn moederlijke en zorgende kant zien. Een actueel voorbeeld Twee arme jongens uit een buitenwijk van mijn geboortestad Campina Grande droomden van een betere toekomst in de megastad São Paulo. Een goede baan, waarmee je zo veel verdient dat je je eigen ouders, die het financieel erg moeilijk hebben, kunt helpen. Van een ver familielid hadden ze een uitnodiging ontvangen en geld om de buskaartjes te kopen. Hij bood zijn eigen huis aan en beloofde financiële ondersteuning en werk, zodat ze daar een nieuw leven op konden bouwen. De jongens

São Paulo

van 20 en 25 jaar waren nog nooit de stad uit geweest, daar was geen geld voor. Ze hadden wat basisonderwijs genoten en nog geen enkele werkervaring. Maar dat was geen probleem. De jongens gingen. Al gauw bleek dat ze bedrogen waren. Het mooie baantje betekende werken als straatverkopers. Straat op, straat af, deur aan deur aankloppen en proberen glazen waterkannen te verkopen uit het familiefabriekje. Elke dag weer werd de wagen van de man gevuld met nieuwe kannen. Zelf bleef hij met zijn sigaretten in de auto zitten, terwijl de jongens onder de hete zon werkten. Onderweg kregen ze niets te eten of te drinken. Van het geld dat ze verdienden konden ze nauwelijks zichzelf onderhouden. Eten moesten ze in het huis van de man, die altijd een boos gezicht opzette en klagend riep: ‘Die kerels zijn hartstikke lui, ze verkopen niets!’ Ondertussen zaten de ouders thuis op een telefoontje te wachten. Om te kunnen bellen moesten de jongens echter eerst een telefoonkaart kopen. Zolang ze geen kannen verkochten was er geen geld om te bellen. Op een dag had de jongste van de twee ontzettende heimwee. Bekaf smeekte hij een oudere vrouw om een kan te kopen, dan kon hij zijn moeder bellen. De vrouw voelde wat er aan de hand was en liet de jongen haar huis binnen. Hij mocht bellen naar een van zijn tantes in een andere wijk van São Paulo. Deze tante werkte als huishoudelijke hulp in een groot huis. Het lukte de jongens haar daar aan de lijn te krijgen. De tante was nogal aangedaan door het verhaal van

Stem uit het zuiden

haar neefjes. Nog dezelfde dag ging zij naar het huis van het zogenaamde familielid om de jongens daar op te halen. Ze nam hen mee naar haar huis, een krot, waar zij woonde met haar drie kinderen. De jongens waren ontzettend blij dat ze bevrijd waren van de slavendrijver. Later lukte het hen om de ouders te bellen. Huilend vertelden ze alles wat er gebeurd was. Hun moeder stapte af op een kandidaat-politicus die ze kende en smeekte om hulp om haar zonen weer terug naar huis te kunnen halen. Dat lukte. De zonen kwamen binnen een week weer thuis. In dit waargebeurde verhaal worden drie vrouwen onafhankelijk van elkaar bewogen door moederlijke gevoelens. De oude vrouw, de tante en de moeder redden de arme jongens uit een risicovolle situatie. Ze hadden ook in de onderwereld van drugs en diefstal terecht kunnen komen, als enige uitweg om zich te ontdoen van vernederingen die zij dagelijks ondergingen. Net als de Hebreeuwse vroedvrouwen in Egypte zijn deze vrouwen beschermers van het leven. God laat telkens weer nieuwe Sifra’s en Pua’s opstaan. Ze worden bewogen door de moederlijke compassie van God. Het menselijk lijden laat hen niet koud. Hopelijk zetten deze voorbeelden ons aan om gevoeliger te zijn bij de talloze gevallen waarbij jongens, meisjes, kinderen dagelijks slachtoffer worden van mensenhandel, onderweg als migrant of uitgebuit in eigen land. Gun hen het geluk om een beschermende hand tegen te komen op hun wegen. We moeten het leven beschermen, om zo de faraonische krachten van het systeem van de dood te neutraliseren. Een systeem dat halsstarrig probeert van onze jongeren het recht te ontfutselen om te geloven en om dromen te volgen. Opgetekend door Paul ten Hacken

De vroedvrouwen antwoordden de koning van Egypte: ‘De Hebreeuwse vrouwen zijn nu eenmaal niet zoals de Egyptische: ze baren zo vlug dat ze hun kind ter wereld brengen nog voordat de vroedvrouw erbij is.’ Exodus 1,19 Willibrordvertaling © Katholieke Bijbelstichting, ‘s-Hertogenbosch

pagina 13

missionaire agenda

2011 - 3

Solidaridad

Op weg naar goed goud Goud is bijzonder waardevol. Dat zien we ook in de kerk. In de voorwerpen met de rijkste symbolische waarde zit dit edele metaal verwerkt: denk aan de binnenkant van een miskelk en aan trouwringen. Maar de winning van goud brengt grote schade toe aan mens en milieu, en goudmijnwerkers zien maar weinig terug van de werkelijke waarde van hun goud. Daarom voert Solidaridad de meerjarige campagne Op weg naar goed goud. Dit werk heeft het afgelopen jaar heel wat vruchten afgeworpen, maar net als bij koffie is de weg naar duurzaam goud lang. Daarom gaat Solidaridad in 2011 en 2012 verder. Mijnbouwers en de juwelensector laten zien dat het ook anders kan. Ingang van de mijnschacht (Ghana)

Illegale mijn in Tadó (Colombia)

pagina 14

Kleinschalige mijnbouw Ongeveer twintig procent van de wereldwijde goudwinning wordt gedaan door vijftien miljoen werkers in de kleinschalige mijnbouw, die zeer arbeidsintensief is. Verbetering van hun situatie is een topprioriteit voor Solidaridad. Goudwinning is voor deze mijnbouwers en hun gezin vaak de enige bron van inkomsten. In de kleinschalige mijnbouw wordt kwik gebruikt voor de raffinage van gouderts. Voor 1 kilo goud is 1,5 kilo kwik nodig. Bij de raffinage komen veel kwikdampen vrij met grote gezondheidsrisico’s. Omdat ook vrouwen die de zorg voor kinderen hebben, de raffinage doen, krijgen vrouwen en kinderen de zeer gevaarlijke kwikdampen binnen. Het kwikafval belandt in de natuur en vervuilt rivieren tot ver in de omtrek. Veel mensen zijn afhankelijk van de rivier voor drinkwater, voor vis en om in te wassen. Kwikvergiftigingen kunnen leiden tot aandoeningen aan het zenuwstelsel en de zintuigen, ademhalingsproblemen, geboorteafwijkingen, vertraagde ontwikkeling en nieraandoeningen. Veel kleinschalige mijnbouwers werken illegaal. Ze kunnen zich nergens op beroepen als hun werk en inkomen bedreigd wordt, doordat hen bijvoorbeeld de toegang tot hun winningsgebied wordt ontzegd, of door geweld, afpersing, intimidatie, kinderarbeid of zelfs slavenarbeid.

Tussenhandelaren betalen vaak lage prijzen en gaan er met de winst vandoor. ‘Oro Verde®’ (groen goud) is op dit moment het bekendste duurzaam gewonnen goud van kleinschalige mijnbouwers. Het is in kleine hoeveelheden beschikbaar op de markt. Dit goud komt van mijnbouwgemeenschappen in Colombia die volgens strenge sociale en milieunormen werken. Via de Amichocofoundation helpt Solidaridad de mijnbouwers van Oro Verde® al enige jaren met training, organisatieversterking en het vinden van een markt voor hun goud. Wat doet Solidaridad In maart 2010 is, mede dankzij Solidaridad, de officiële Fairtrade-Fairmined standaard internationaal geaccepteerd. Dit betekent dat het nu mogelijk is een productieketen te organiseren die goud op de markt gaat brengen met het Fairtrade-Fairmined keurmerk. Om de productie op gang te brengen, trainen lokale partners van Solidaridad mijnbouwers en hun organisaties om volgens deze standaard te werken en het certificaat te verkrijgen. De mijnbouwers leren om Goed Goud in Colombia In Colombia werkt Solidaridad samen met AMICHOCÓ, een organisatie die opkomt voor Chocó, de minst ontwikkelde en armste provincie van Colombia. Het onderwijs en de gezondheidszorg zijn benedenmaats, de inwoners kampen met economische en milieuproblemen, kansen op elk vlak ontbreken. Een van de programma’s van AMICHOCÓ is Oro Verdez (groen goud). Oro Verde® certificeert gouddelvers die op een traditionele en verantwoordelijke manier werken. In ruil daarvoor krijgen zij een hogere vergoeding voor hun goud en platina en een jaarlijkse premie. Deze premie vloeit weer terug in de gemeenschap. Meer dan 1300 mensen hebben al direct profijt van Oro Verde® en ongeveer 7900 hectare tropisch regenwoud wordt dankzij het programma beschermd.

minder kwik op een veilige manier te gebruiken, zodat zij zelf beschermd zijn en kwik niet in het milieu terecht komt. Soms kunnen ze het kwikgebruik zelfs helemaal uitbannen. De organisaties van de mijnbouwers worden versterkt om de goudwinning en de verkoop op eigen kracht te kunnen verbeteren. De gecertificeerde mijnbouwers ontvangen tien procent premie bovenop de wereldmarktprijs. Deze wordt geïnvesteerd in de gemeenschap, bijvoorbeeld in scholen, ziekenposten en herstel van de leefomgeving. Het goudprogramma van Solidaridad omvat nu activiteiten met mijnbouwgemeenschappen in Bolivia, Peru en Colombia. Sinds de lancering van de standaard zijn er totaal drie gemeenschappen gecertificeerd. We verwachten dat er in 2011 nog drie bijkomen. In totaal gaat het hierbij om 1450 mijnbouwers en hun gezinnen. Dat zijn totaal ongeveer 7250 mensen die niet meer blootstaan aan het gevaar van kwik en een eerlijk inkomen ontvangen. Afgelopen mei zijn ook de eerste goudmijnbouwers in Ghana getraind. Ruim 500 mijnbouwers volgden een tweedaagse training. Grootschalige mijnbouw Tachtig procent van de goudwinning gebeurt via grootschalige mijnbouw. In veel landen ontbreekt het aan wetgeving om de milieu- en sociale gevolgen van mijnbouw te controleren. Ook internationale normen, denk aan arbeidsomstandigheden en milieubeleid, worden door mijnbouwbedrijven nauwelijks gerespecteerd. Ook in de grootschalige goudmijnbouw is regelmatig sprake van slechte arbeidsomstandigheden. Het werk is onveilig en de verdiensten zijn mager. Bovendien wordt er voor de winning van goud gebruik gemaakt van giftige en vervuilende stoffen als cyanide. Voor één gouden ring wordt al snel een berg van twintig ton met cyanide vervuild mijnafval geproduceerd. Cyanide kan eenvoudig via het grondwater het oppervlaktewater bereiken en vormt dan nog decennia lang een gevaar voor de volksgezondheid. Als een mijn is uitgeput, rest een verwoest, onvruchtbaar en vervuild landschap.

Bibi van der Velden in Colombia

Juwelenontwerper Bibi van der Velden Juwelenontwerper Bibi van der Velden is ambassadeur van Op weg naar goed goud. In Colombia heeft ze met eigen ogen gezien waarom duurzame goudwinning nodig is. Zij vindt het belangrijk dat goudmijnwerkers krijgen waar ze recht op hebben. Daarom ontwierp zij een uniek armbandje dat exclusief voor donateurs van de Goed-Goudcampagne van Solidaridad beschikbaar is. Bibi: ‘Wat ik zo goed vind aan Solidaridad is dat ze problemen echt bij de wortel aanpakken. Ze proberen structureel de handel te verduurzamen. Ondanks dat ik al jaren met goud werk, was ik me niet bewust van de negatieve gevolgen die het heeft voor mens en milieu. Mensen die het kostbare goud voor ons beschikbaar maken, hebben recht op eerlijke verdiensten, veilige werkomstandigheden en behoud van hun leefomgeving. Ook ik ben daarom op weg naar Goed Goud.’ Het Goed Goud armbandje dat Bibi speciaal ontwierp, is zowel robuust als elegant en is geschikt voor mannen en vrouwen. Het heeft een messing ring met gegoten icoontjes en is in grootte verstelbaar. Bibi: ‘Ik heb voor een ringvorm gekozen omdat die voor oneindigheid staat. De icoontjes op de ring staan voor vrijheid, vrede, wereldgeluk en liefde.’

Armbandje, ontworpen door Bibi van der Velden

pagina 15

missionaire agenda

2011 - 3

grootschalige goudmijnbouw. De ervaring van Solidaridad in bijvoorbeeld de kledingsector komt daarbij goed van pas.

Kinderen kunnen naar school (Colombia)

Wat doet Solidaridad De Fairtrade-Fairmined standaard is niet geschikt voor grootschalige mijnbouw. Daarom wil Solidaridad een duurzaam model ontwikkelen dat sociale en milieuomstandigheden in deze sterk gemechaniseerde mijnbouw verbetert. Een aantal grote mijnbouwbedrijven werkt al volgens bepaalde standaarden op milieu- en/ of sociaal gebied. Solidaridad wil deze beweging versterken en zo mogelijk tot wereldwijde norm verheffen. Een lange weg waarvoor veel medewerking noodzakelijk is. Solidaridad doet onderzoek naar de bestaande duurzame initiatieven in de grootschalige mijnbouw en evalueert die op hun impact. Best practices van grootschalige mijnbouwbedrijven worden op een rij gezet. Met dat onderzoek kan Solidaridad een rol en strategie ontwikkelen voor haar programma, dat gericht is op de

Wat heeft Op weg naar Goed Goud bereikt? De campagne Op weg naar goed goud heeft vanaf de lancering in oktober 2010 veel publiciteit gekregen in dagbladen, in tijdschriften, op websites en via Facebook en Twitter. Miljoenen mensen hebben er al over gelezen. Ruim 7000 mensen dragen inmiddels het speciaal door Bibi van der Velden ontworpen armbandje. Ruim 300 kerkelijke groepen hebben de campagne onder de aandacht gebracht. In februari 2011 is het eerste Fairtrade-Fairmined (FT-FM) goud in Europa aangekomen. De bekende Engelse ontwerper Stephen Webster gaat een eerste collectie trouwringen met FTFM goud maken. Livia Firth, de vrouw van Oscar Winnaar Collin Firth, droeg tijdens de Oscar uitreiking de eerste oorbellen van FT-FM-goud. Eind van dit jaar verwachten we de eerste gecertificeerde sieraden op de Nederlandse markt. Door al deze aandacht is de vraag naar FT-FMgoud enorm gestegen. Dit is een grote kans voor nog meer mijnbouwers om veiliger te werken en uit hun armoede te komen. Daarom gaat Solidaridad door met haar campagne en we willen zoveel mogelijk mensen bij ons werk betrekken, zodat we nog meer mijnbouwers kunnen helpen.

Op weg naar goed goud in de parochie Er is volop materiaal beschikbaar om de campagne Op weg naar goed goud binnen uw parochie te ondersteunen. De liturgiemap is het hele jaar bruikbaar en bevat liturgische suggesties zoals gebeden, meditatieve teksten, liederen en schriftlezingen. Alle materiaal is gericht op het thema Op weg naar goed goud, en is te gebruiken in zondagsvieringen, weekvieringen, vespers, themavieringen, kindernevendiensten of kindercatechese. Folders, posters, een artikel voor het kerkblad of lokale en regionale kranten, en collectezakjes zijn eveneens te bestellen. Op de website www.solidaridad.nl/liturgie kunt u vanaf eind september alle materialen downloaden. Daar vindt u ook achtergrondmateriaal voor themabijeenkomsten of groepsgesprekken. U kunt een medewerker van Solidaridad uitnodigen voor een lezing of viering. Alle materialen zijn te bestellen bij Solidaridad via [email protected] of 030-272 0313. We nodigen u van harte uit om de campagne Op weg naar goed goud in uw eigen geloofsgemeenschap te versterken en mensen te betrekken bij het werk voor goed goud. Succes!

pagina 16

Religie komt telkens opnieuw tot leven deel 2

In het maartnummer van de Missionaire Agenda schreef oud-hoofdredacteur John Veldman over zijn onderzoek naar de rol van religie in het werk van ontwikkelingsorganisaties. Nu beschrijft hij hoe paus Benedictus XVI probeert enkele grondgedachten van de katholieke sociale leer een nieuwe basis te geven, die ook voor mensen in onze tijd verstaanbaar is. ‘Wàt ik precies geloof valt moeilijk uit te leggen, dàt ik geloof moet je kunnen zien.’ Hierin wordt kernachtig verwoord waar het volgens mij bij religie om gaat. Religie is voor velen een bron van inspiratie, niet iets dat vastligt. Het gaat niet primair om een leer van een kerk, maar om een ervaren bezielende kracht. Soms werkt die destructief, soms bevrijdend. Het beeld van het goede leven, dat religies aanreiken, daagt uit verder te kijken dan de routine van het dagelijks leven, maar wel in levende betrokkenheid op de actualiteit. Idealen dreigen opgesloten te raken in systemen, zo concludeert Paus Benedictus XVI in zijn laatste encycliek Caritas in veritate. Dan staat niet meer de vraag naar het waarom centraal, maar die naar het hoe. Het ideaal fungeert niet langer als kracht op zich, maar wordt gevangen in het keurslijf van een systeem. Benedictus wil dit openbreken door morele oriëntaties (op) nieuw te formuleren. Ook het katholieke denken, bepaald door het begrip ‘natuurrecht’, dreigt immers tot zo’n gesloten systeem te verworden. Al enige jaren geleden constateerde kardinaal Ratzinger dat het instrument ‘natuurrecht’ bot is geworden. Het denken vanuit natuurrecht stelt dat Gods redelijkheid te herkennen is in de geschapen natuur. De natuur is niet voor niets op een bepaalde manier geschapen. Het menselijk gedrag moet in overeenstemming zijn met de natuur. Wat wel en niet mag, is dus te lezen in de schepping. In de voorbije tijd kon dit als oriëntatie dienen – en er zijn ook goede en behartenswaardige conclusies uit getrokken – maar vandaag de dag kunnen we daar niet zo veel meer mee. Wetenschappelijk onderzoek heeft een ander licht geworpen op

wat natuurlijk is en wat niet; over natuurlijke ordening wordt niet meer eenduidig gedacht. In Caritas in veritate probeert Benedictus met het begrip ‘liefde in waarheid’ de traditionele katholieke oriëntatie nieuw te formuleren en van daaruit de huidige tekenen des tijds te zien. Wat mij betreft een verfrissende benadering, die bewijst dat de katholieke traditie zich vanuit haar eigen wortels (radicaal dus) doorontwikkelt. De eerste uitwerkingen in de encycliek zijn op talrijke punten uitdagend. Minder geslaagd is die echter op het gebied van het denken over seksualiteit. Het denken in termen van ‘liefde in waarheid’ wordt niet consequent volgehouden. Het blijkt moeilijk te zijn het denken in termen van natuurrecht los te laten. Daarom wil ik op dit punt verduidelijken hoe revolutionair de nieuwe oriëntatie is. Het oude denken vat ordening van de natuur zó op, dat seksuele relaties alleen tussen man en vrouw mogelijk zijn en altijd gericht moeten zijn op het produceren van leven. Maar zo’n oriëntatie raakt opgesloten in een systeem dat seksualiteit reduceert tot de daad: dit mag wel en dit mag niet, want zó is nu eenmaal de natuur. Niet de vraag waarom staat centraal, maar de vraag hoe. De oriëntatie ‘liefde in waarheid’ breekt het denken open. Het nieuwe waarheidscriterium ligt in het antwoord op de vraag of iets uit liefde gebeurt. Als relaties worden gekenmerkt door liefde, dan zijn ze waardevol (ze bevatten waarheid). Seksualiteit wordt niet beperkt tot een daad gericht op voortplanting, maar gewaardeerd als uitingsvorm van liefde, gericht op volheid van leven. De wijze van liefhebben wordt niet gemeten aan de fysieke voltrekking ervan (hoe), maar aan de vraag of er sprake is van wederkerigheid

John Veldman achter zijn bureau Het maartnummer (2011-1) van de Missionaire Agenda, waarin deel 1 is te lezen, kunt u downloaden op www.knr.nl, via de link naar de Missionaire Agenda rechtsonder op de homepage.

pagina 17

missionaire agenda

2011 - 3

opgezet door Cordaid (katholiek), ICCO (protestant), Seva (hindoeïstisch), Islamitische Universiteit Rotterdam en OIKOS www.religie-en-ontwikkeling.nl

pagina 18

en respect (waarom). Niet kwesties als manvrouw, condoomgebruik of gezinsplanning staan voorop, maar afwegingen rondom waardigheid, oprechtheid, loyaliteit. Dit geldt alle soorten relaties. Vertrekpunt is niet wat van oudsher vastligt. ‘Liefde in waarheid’ moet telkens opnieuw inhoud krijgen. Alleen dan kan het de katholieke traditie in de moderne context levend houden. Dàt je in ‘liefde in waarheid’ gelooft, laat je zien. Het vitale punt uit deze traditie – ieder mens is concreet, historisch en uniek – wordt verwoord in de uitdrukking dat hij/zij door God – uit liefde – geschapen is naar zijn/haar beeld, dat wil zeggen: nog-niet-voltooid. In Christus heeft God alle mensen met elkaar over de dood heen verenigd in het perspectief van de komende voltooiing. Mensen worden geroepen in dat perspectief te antwoorden: mensen zijn ver-antwoord-elijk naar elkaar. Daarin ontwikkelen en realiseren zij zichzelf. Ze zijn niet uit zichzelf redzaam, zoals het huidige liberale denken ons voorhoudt, maar leren in relaties autonoom te worden. Vanuit hun eigen kwetsbaarheid komen ze via de ander tot hun eigen kracht. Individuen worden persoon in gemeenschap. En in de vraag om solidariteit klinkt de roep van God. In iedere, concrete mens – juist als beeld Gods – schuilt een waardigheid (waarheid) die respect afdwingt. Liefde in waarheid geeft op die manier richting aan het denken over mens en gemeenschap. De vitaliteit van katholieke gemeenschappen laat zich afmeten aan de wijze waarop zij telkens opnieuw invulling geven aan dit mens- en wereldbeeld. Kernbegrippen uit het Katholiek Sociaal Denken – menselijke waardigheid, subsidiariteit, solidariteit en het gemeenschappelijk goede – krijgen binnen deze verbanden hun betekenis. Zo wordt vorm gegeven aan liefde in waarheid. Enkele voorbeelden uit de praktijk van katholieke ontwikkelingsorganisaties maken dat duidelijk: • bij de bestrijding van HIV/AIDS gaat het eerder om waardigheid, oprechtheid en loyaliteit, dan om de vraag of condooms zijn toegestaan; • bij conflicten moet er niet alleen onderhandeld worden over directe oplossingen, maar moet men ook oog houden voor rela-

ties tussen groepen, waarin vragen rondom straffeloosheid, vergeving en verzoening van belang zijn; • traditionele opvattingen rondom vasten worden geactualiseerd in begrippen als soberheid, solidariteit en spiritualiteit; • handelsrelaties worden niet alleen bekeken vanuit marktwerking, maar ook vanuit de vraag of ze eerlijk zijn; • pluraliteit is een verrijking, omdat dat garandeert dat de meervoudige wijze waarop God zijn liefde in waarheid openbaart, binnenkomt. Zoals het primaat wat betreft formulering van katholieke oriëntaties ligt bij de kerkelijke leiding (eerste leergezag), en wat betreft reflectie bij theologen (tweede leergezag), zo ligt het primaat wat betreft het telkens opnieuw vorm geven aan en doorontwikkeling van de katholieke traditie bij leken en hun organisaties (derde leergezag). Daar ligt voor katholieke gemeenschappen de uitdaging: laten zien dàt je gelooft en dit geloof telkens opnieuw tot leven brengen. John Veldman

Spanningen tussen Vaticaan en China laaien op

De afgelopen tijd is de relatie tussen de katholieke kerk en de Chinese regering opnieuw op scherp komen te staan. Herhaalde malen heeft de Chinese regering bisschoppen laten wijden zonder toestemming van Rome. In de laatste jaren leek er een toenadering te groeien, doordat Peking en Rome overlegden over bisschopsbenoemingen, maar nu lijkt de regering weer een hardere koers te varen. De wijdingen worden doorgaans uitgevoerd door reeds eerder benoemde bisschoppen. Regelmatig dwingt de Chinese overheid onwillige bisschoppen om hieraan mee te werken. De normale lijn van het Vaticaan is altijd geweest, bisschoppen te excommuniceren die illegale wijdingen uitvoeren, maar door deze dwang ligt dat gecompliceerd. Nieuwe prefect Congregatie voor de Evangelisatie der Volkeren

Het Vaticaan heeft onlangs een nieuwe prefect benoemd van de Congregatie voor de Evangelisatie der Volkeren. De Italiaanse aartsbisschop Fernando Filoni zal de Indiër Ivan Dias opvolgen. Filoni geldt als een expert op het terrein van China. Dit zal ongetwijfeld een belangrijke rol hebben gespeeld bij de benoeming. Filippino’s en Afrikanen blijven in Libië om te helpen

Syrische Jezuïeten pleiten voor nationale dialoog

Syrië is al maanden het toneel van bloedig geweld van de regering tegen haar eigen bevolking. De Jezuïeten in het land hebben in juni een oproep gedaan om de strijd te beëindigen en de dialoog aan te gaan. Zij stellen dat Syrië altijd een land is geweest waarin beschavingen en religies elkaar ontmoet hebben. Het gaat tegen de traditie in om groepen uit te sluiten. De strijd om hervormingen in diverse landen in de omgeving is een teken van hoop. Vrijheid van meningsuiting is een grote waarde, die het mogelijk maakt om samen naar de waarheid te zoeken. Elke gelovige moet zijn hart zuiveren van minachting. In alle sectoren van het sociale leven moet hij een instrument van vrede en nationale eenheid zijn.

Nieuws / Berichten

Zo’n tweeduizend Filippino’s, die in Libië in de gezondheidszorg werken, zijn ondanks de oorlog op hun post gebleven om de bevolking te blijven helpen. Ook veel bouwvakkers uit Sub-Sahara-Afrika zijn gebleven. Duizenden migranten hebben door de oorlog hun werk verloren en zitten zonder bron van inkomsten. Velen proberen te vluchten, maar er zijn er ook duizenden die dienstbaar willen blijven aan de bevolking. Het vraagt veel moed om in deze uiterst moeilijke omstandigheden aan het werk te blijven: voedselschaarste, brandstoftekort, gevaar. De apostolisch vicaris van Tripoli, mgr. Martinelli sprak in een interview met AsiaNews vol lof over deze mensen.

Prijs voor bisschop Ramazzini

Bisschop Alvaro Ramazzini van San Marcos in Guatemala ontvangt dit jaar de ‘Pacem in Terris Peace and Freedom Award’ voor zijn buitengewone burgermoed. Zo meldt Kerknet. De bisschop staat bekend om zijn niet aflatende strijd tegen multinationale ondernemingen, die het platteland onherstelbaar beschadigen en leegroven bij hun ontginning van bodemrijkdommen, zoals goud. De bisschop is tevens een actief beschermer van de rechten van de indianen en een voorvechter van de landhervormingen, waarover hij vorig jaar nog op de diocesane missiedag van het bisdom Roermond kwam spreken. De prijs, die jaarlijks in de Verenigde Staten wordt toegekend, herdenkt de legendarische encycliek ‘Pacem in Terris’ van paus Johannes XXIII uit 1963. Eerdere winnaars waren Martin Luther King, Moeder Teresa en aartsbisschop Desmond Tutu. Bron: www.dederdekerk.nl

pagina 19

missionaire agenda

2011 - 3

Chewunyisa

Willem van Beek (65) was jarenlang directeur van Jongeren en Missie (nu Dare2go). In 2007 ging hij met de VUT (Vrij Uganda Tegemoet). Zijn partner, Paul van der Geest, heeft een contract met Mensen met een Missie en werkt voor het Bisdom Jinja met straatjongeren. Willem coördineert vrijwilligersprojecten.

Wie gelooft, blijft niet staan in de waan van iedere dag maar kijkt naar wat die waan overstijgt: het mysterie dat te vinden is in alles wat we niet kunnen verklaren. Daar ligt de basis van het Afrikaans geloofsbesef. Een Afrikaan (lekker even generaliseren) kan niet leven zonder God; dat maakt het leven onleefbaar. Als het niet goed gaat in Uganda – en dat is de feitelijkheid van dit moment – is de reden duidelijk: God heeft het te druk in Libië, maar over enkele maanden komt Hij Uganda weer ‘besturen’ en komt alles weer op zijn pootjes terecht.

Colofon De Missionaire Agenda is een werkschrift voor werkgroepen met een missie en verschijnt viermaal per jaar: maart, juni, september, december. Het is een uitgave van de Konferentie Nederlandse Religieuzen in samenwerking met Uitgeverij Abdij van Berne. ISSN: 1389-5192. Parochies ontvangen twee gratis exemplaren, waarvan één voor de missie- of MOV-groep. Uw vrijwillige bijdrage voor de Missionaire Agenda kunt u storten op rekeningnummer 12.01.03.818 ten name van Uitgeverij Abdij van Berne (Heeswijk) onder vermelding van “Missionaire Agenda”. Vragen om extra abonnementen is mogelijk. Redactie: Tom Boesten (hoofdredacteur), Willie Gardien, Paul ten Hacken, Erica Op ’t Hoog Martin Hoondert. Redactieadres: KNR, Postbus 111, 5201 AC ’s-Hertogenbosch, [email protected] www.knr.nl/solidariteit Abonnementenadministratie: Drukkerij Berne Postbus 27, 5473 ZG Heeswijk missionaire-agenda@ drukkerijberne.nl

Naïviteit, onmacht, gelatenheid, fatalisme? Of een staan in het leven dat wij, in het Westen (generalisatie nummer twee) verleerd hebben? Volgens theoloog Bruno de Roeck is de kern van een gelovig bestaan: de onbeantwoorde vragen van het bestaan laten bestaan zonder antwoorden. Dat is in tegenspraak met de drang van een samenleving die alles wil weten, alles wil onderzoeken. Waar zelfs onderzoek wordt gedaan naar de wijze waarop we ons toiletpapier gebruiken. De wereld wordt ingedeeld in vouwers en proppers. Althans dat deel van de wereld dat er niet gewoon de linkerhand voor gebruikt. In geen van de 23 talen van Uganda hebben ze er een woord voor. Elke dag komen we de voorbeelden tegen van die onbevangen houding die zo heerlijk anders

is dan onze drang om het leven te kennen en te beheersen. Zo vraagt een van de straatjongens of hij een serieuze vraag mag stellen: ‘Uncle Willem, hoe vinden vliegtuigen hun weg in de lucht? Heeft God daar wegen voor ze aangelegd?’ Kinderen die voor het eerst in de auto zitten: ‘Kijk, de bomen bewegen, de huizen bewegen, de mensen verdwijnen!’ Bezoekers namen rond Pasen voor ons gladiolenbollen mee. Ze kwamen uit en gaven veelkleurige bloemen. Een ongekende decoratie in ons huis. En die bezoekers namen ook van die gekleurde pilletjes mee, waarmee je eieren van kleur kunt veranderen. Onze tuinman heeft het verband snel gezien: ‘Waar zal ik die pilletjes in de grond stoppen, zodat we meer van die prachtige bloemen krijgen?’ Heerlijke onwetendheid, onbevangenheid, creativiteit, geloof in nieuwe mogelijkheden. Wellicht is dat wat we hier het meeste leren: verwondering over wat het leven te bieden heeft. In de taal van hier: Chewunyisa (Hoe bestaat het!). Daar ga je dan weer in geloven. Als gelovige, stelt Bruno de Roeck, moet je je niet zozeer verdiepen in allerlei waarheden, maar luisteren naar wat je wordt toegefluisterd door de bergen, de wolken, de bomen, de dieren, de rivieren, de mussen. Kortom: door de heilige dingen om je heen. En dan vergeet hij nog die mensen, die zo vaak het verklaarbare mystificeren omdat anders het leven onleefbaar wordt. Willem van Beek