Werkschrift voor missie, ontwikkeling en vredeswerk
Missionaire
Agenda
2012 - 4
• Vastenaktie steunt migranten in Honduras • Laatste bijbelreflectie zuster Lucineide • Parochie Nuenen op bezoek in Tucurú • Jongerenproject M25
konferentie nederlandse religieuzen / berne media uitgeverij abdij van berne
missionaire agenda
2012 - 4
Van de redactie
Het Jaar van het Geloof is begonnen. Vanaf 11 oktober, precies 50 jaar na de opening van het Tweede Vaticaans Concilie, tot aan Christus Koning volgend jaar, viert de kerk het geloof op een speciale manier. Dit jaar staat in het teken van de nieuwe evangelisatie. Nu is dat een term die gemakkelijk weerstand kan oproepen, alsof wij, net als de Jehova’s Getuigen, de straat op zouden moeten om mensen te redden van het ongeloof. Zelf zie ik dat anders. Het geloof heeft ons meer te bieden dan plichtsbesef (of schuldgevoel) ten opzichte van onze al of niet verre naasten. In het geloof beleven we dat we in die naasten Jezus kunnen ontmoeten. Elke ontmoeting kan iets bijzonders krijgen. Kijk naar zuster Valdete in Honduras, naar zuster Lucineide, naar de parochianen in Nuenen en Tucurú, naar de jongeren van het project M25. Nieuwe evangelisatie betekent dat we stilstaan bij het feit dat onze inzet en
onze manier van leven iets te maken hebben met God, en dat we dit kunnen delen met elkaar en met anderen. Het Jaar van het Geloof is echt iets om te vieren. Drie medewerkers aan de Missionaire Agenda hebben in dit nummer hun laatste bijdrage geleverd. Redactielid Paul ten Hacken is teruggetreden in verband met zijn afscheid als missiesecretaris. Zuster Lucineide dos Santos Pereira schreef vier jaar lang in elk nummer een bijbelreflectie. In dit nummer doet zij dat voor het laatst. En onze columnist Willem van Beek schrijft ook voor het laatst zijn observaties in Oeganda. Alle drie zijn we zeer erkentelijk voor de inspiratie die ze ons gaven.
Missionaire Jaaragenda
• 13 februari – 30 maart Vastenaktie • 20 – 21 april Roepingenzondag • 11 – 19 mei Week Nederlandse Missionaris • 30 – 31 augustus MIVA • 21– 28 september Vredesweek
• 5 – 6 oktober Wereldmissiedag Kinderen • 19 – 20 oktober Wereldmissiedag • 9 – 10 november Willibrordzondag • 1 – 23 december Adventsactie
Inhoud
Vastenaktie: Delen om te groeien
pagina 3
Honduras: de Amerikaanse droom blijkt een nachtmerrie
pagina 4
Stem uit het Zuiden: Toegewijd leven
pagina 6
Lees- en meditatieboekje Op weg naar Kerstmis 2012
pagina 8
Suggesties voor liturgie
pagina 9
Beeldmeditatie
pagina 10
Suggesties voor liturgie (vervolg)
pagina 12
Nederland Solidair: De mensen kunnen op eigen kracht verder
pagina 14
M25 - Jongeren herkennen Jezus in de naaste
pagina 16
Nieuws
pagina 18
Column: Willem van Beek – Omukazi owamanyi
pagina 20
Het kerkelijk collecterooster voor komend jaar ziet er voorlopig als volgt uit, onder voorbehoud van goedkeuring door de bisschoppenconferentie:
pagina 2
Tom Boesten, hoofdredacteur Missionaire Agenda
Delen om te groeien
Vastenaktie 2012
We zijn nog steeds gul!
De Veertigdagentijd leert ons soberheid, solidariteit en spiritualiteit. De vastenperiode laat ons groeien en leert ons delen. Delen is echter lang niet altijd meer vanzelfsprekend, zeker niet nu de financiële crisis zich laat gelden en veel mensen noodgedwongen zuiniger moeten leven. Toch blijkt dat mensen in Nederland nog steeds solidair zijn en zich nog steeds betrokken voelen bij al die mensen die zijn getroffen door het leven en het noodlot. Het blijkt dat mensen juist in tijden van crisis behoefte hebben aan betrokkenheid en hoop. Dat is prachtig, hoopgevend nieuws. Wat wordt uw Vastenaktie? Maak uw eigen campagne! Deel het met anderen. Raak anderen! Wij wensen u veel inspiratie bij uw voorbereidingen!
www.vastenaktie.nl
Bestel zelf uw actiematerialen via de webshop! Op de website www.vastenaktie.nl vindt u veel extra informatie over de campagne en kunt u uw materialen snel en gemakkelijk bestellen via de webshop. Op Plaza (via www.vastenaktie.nl) vindt u foto’s, kant-en-klare campagneteksten, een film en achtergrondinformatie over het campagneproject. U kunt het materiaal dat u nodig hebt, zelf downloaden. U kunt via de website ook de cd-rom bestellen met actiematerialen, als u dat liever hebt. Actiematerialen, zoals folders en posters, kunt u bestellen via de speciale Vastenaktiewebshop op de website.
Progressio Nederland
Het bestuur van Vastenaktie en Adventsactie wil de projecten die beide organisaties ondersteunen meer op de voorgrond plaatsen, zodat mensen kunnen zien waaraan hun bijdrage wordt besteed en wat de uiteindelijke resultaten zijn. Daarvoor is een gemeenschappelijke website opgezet: Progressio Nederland. Progressio Nederland maakt het mogelijk om ook na de actieperiodes de gesteunde projecten te blijven volgen én biedt bovendien door het jaar heen subsidiemogelijkheden voor projecthouders. Meer weten? Kijk op www.progressionederland.nl
pagina 3
Campagnebeeld: MARINA fotografie, Castricum
Delen om te groeien… Wat wordt uw Vastenaktie? Ook dit jaar stellen we u die vraag. En net als vorig jaar kan iedereen zijn eigen statement maken en zijn eigen vorm van vasten kiezen. In de campagne maken we zichtbaar dat iedereen kan vasten. Niet meer sms’en, niet snoepen, geen wijn, vaker op de fiets. De vorm verschilt, maar de gedachte erachter verbindt ons in de Veertigdagentijd: Even minder. Voor een ander. Zo kunnen we groeien door onze vasten te delen met anderen. Door de eeuwen heen hebben mensen gevast. Ze ontzegden zich gedurende een bepaalde periode bijvoorbeeld voedsel, een zacht bed of een comfortabel huis. Ze wilden een dieper contact maken met het mysterie dat wij God noemen en op die manier soberder leren leven, beter leren omgaan met hun medemensen en zich verantwoordelijk leren voelen voor het welzijn van mens en aarde. Jezus benadrukt in de Bergrede al deze samenhang tussen spiritualiteit, soberheid en solidariteit, als Hij het heeft over de deemoedige houding van waaruit mensen zouden moeten aalmoezen geven, bidden en vasten (Matteüs 6,1-18). Op de website www.vastenaktie.nl vindt u meer informatie over vasten en over de achtergronden van deze oude traditie. U kunt er ook teksten ter inspiratie lezen.
missionaire agenda
2012 - 4
Honduras: hoop geven aan migranten
Zuster Valdete en haar team vangen teruggestuurde migranten en hun gezinnen op.
Amerikaanse droom blijkt een nachtmerrie
Het Campagneproject 2013 brengt ons in Midden Amerika, in Honduras om precies te zijn. Het confronteert ons met het harde bestaan van honderdduizenden migranten ‘zonder papieren’, maar ook met het hoopgevende werk van zuster Valdete en haar medezusters van de congregatie van de zusters Scalabrinianas. In de media worden we regelmatig geconfronteerd met het drugsgeweld in landen als Guatemala, Honduras en Mexico. Minder bekend is dat jaarlijks honderdduizenden mensen de armoede en uitzichtloosheid in hun land achter zich willen laten door uit te wijken naar de Verenigde Staten. Ze willen er voor zichzelf en hun gezin een betere toekomst vinden. Hun American dream blijkt in het overgrote deel van de gevallen echter een regelrechte nachtmerrie te zijn. De reis naar de Verenigde Staten is letterlijk levensgevaarlijk: een kwart van de migranten raakt gewond, invalide of overleeft de tocht niet. Velen halen de grens niet. Ze komen berooid terug, verkracht, beroofd, bedrogen, bedreigd... Degenen die het wel halen, lopen grote kans te worden opgepakt en teruggezonden. En dan begint alles weer van vooraf aan. Armoede
Zuster Valdete op het vliegveld van Tegucigalpa. In de eerste helft van 2012 werden 18.000 Hondurezen teruggestuurd vanuit de Verenigde Staten.
pagina 4
Ondanks de beroemde bananen en de koffie, is Honduras een van de armste landen van Amerika. Kleine boeren hebben op het platteland nauwelijks landbouwgrond ter beschikking en kunnen onvoldoende maïs, bonen en graan verbouwen om van te leven. Deze basisproducten moeten dan ook worden geïmporteerd uit het buitenland en zijn duur. Velen trekken naar de stad, om daar in de beruchte ‘informele’ sector te belanden: het leger van schoenpoetsers, autowassers en verkopers dat wanhopig probeert te overleven en de verleidingen van de machtige mara’s te weerstaan, de talloze criminele bendes. Zeker na de desastreuze gevolgen van de orkaan Mitch in 1998 werd het leven van deze kwetsbare mensen nog moeilijker: landbouwgronden werden onbruikbaar, sloppenwijken werden weggespoeld, gebouwen en wegen verwoest. Wonen en werken in de Verenigde Staten lijkt voor velen de enige uitweg uit deze uitzichtloze situatie. En zo wonen naar schatting
Zusters Scalabrinianas
Tijdens de Vastenaktie 2013 maken we kennis met zuster Valdete en haar medezusters Scalabrinianas. De congregatie heeft centra langs de hele route die de migranten volgen, dus in Honduras, Guatemala, Mexico en de VS. De priesters en zusters ontfermen zich over migranten die onderweg stranden of door de VS worden teruggestuurd. Samen met tientallen vrijwilligers en twee medezusters is zuster Valdete in Honduras een bron van hoop voor de duizenden teruggestuurde migranten. Zelf spreekt ze overigens van ‘gedeporteerden’: ‘Ik vind dat de problemen van deze mensen zich beter laten begrijpen in dit woord’, zegt ze. Want wie in de hoofdstad Tegucigalpa of in San Pedro Sula uit het vliegtuig stapt, is letterlijk beroofd van alles. Beroofd van geld en bezittingen, maar bovenal van menselijke waardigheid. Zuster Valdete: ‘Dan gaat het er om een gezicht te geven aan God. Jezus heeft geleden zoals deze mensen lijden. Wij bidden voor hen, dat zij de hoop vasthouden en niet wegglijden in hopeloosheid en de gevaren van de bendes en de straat.’ Zuster Valdete maakt vrijwel dagelijks hartverscheurende situaties mee, ze hoort dramatische verhalen en ontmoet gebroken mensen. Ze wanhoopt echter nooit: ‘Ik zie God in ieder gezicht’, zegt ze. ‘Ik kan niet aan economie en geweld denken als ik deze mensen in hun ogen kijk. Ik wil hen hoop geven, want ik zie kinderen van God.’ Wat kunnen wij bijdragen?
Campagneproject: Zusters Scalabrinianas in Honduras
Het campagneproject is het werk van de zusters Scalabrinianas. Zij trekken zich het lot aan van de migranten en hun achterblijvende gezinnen. Met hun medewerkers en vrijwilligers zetten de zusters kleine projecten op. Daarmee willen ze migrantenkinderen van de straat krijgen en behoeden voor een leven van lijmsnuiven en geweld. De zusters helpen de vrouwen het geld te beheren dat hun mannen naar huis sturen, zodat ze er een toekomst mee kunnen opbouwen voor zichzelf en hun kinderen. Migranten die berooid en gedesillusioneerd terugkeren, zijn extra gevoelig voor de verleidingen van de straat, voor misdaad en straatbendes. Voor hen werken de zusters Scalabrinianas samen met vrijwilligers in de parochies aan opvang, beroepsopleidingen en sociale integratie.
Met het campagneproject: • helpen we 16.000 migranten. Zij worden opgevangen op de luchthaven en weer op weg geholpen. Ze krijgen onder andere tijdelijk onderdak, medische hulp, transport, eten en psychologische ondersteuning; • helpen we 225 kwetsbare migranten met een beroepsopleiding; • ondersteunen we 150 kansarme kinderen met leerproblemen, zodat ze hun school kunnen afmaken; • geven we zo’n 100 jongeren computer- en informaticalessen; • helpen we ruim 1.000 kinderen en vrouwen via sociale integratie- en begeleidingsprogramma’s; • geven we aandacht aan een uiterst kwetsbare, vaak onzichtbare groep. Dat sterkt, ontroert en bemoedigt, weten we van zr. Valdete.
Zuster Valdete: ‘Ik wil hoop geven, want ik zie God in ieder gezicht.’
Nieuwe samenwerkingsovereenkomst met Cordaid
De bestaande Samenwerkingsovereenkomst tussen Vastenaktie en Cordaid is begin dit jaar verlopen. Het Vastenaktie-bestuur is blij dat de Bisschoppen Conferentie toestemming heeft gegeven voor een nieuwe Samenwerkingsovereenkomst met Cordaid. Daarin is geregeld dat Vastenaktie en Cordaid samenwerken om de Vastenaktie mogelijk te maken. Vastenaktie organiseert de campagne, Cordaid voert het projectenbeleid uit en onderhoudt het donateurenbestand. U kunt hier meer over lezen in Vastenaktie Nieuws van juni, dat is te vinden op de website: www.vastenaktie.nl
pagina 5
Foto’s: Thomas Koopman fotografie, Delft
tussen de 800.000 en 1 miljoen Hondurezen in de Verenigde Staten. Dat is bijna 15% van de bevolking!
missionaire agenda
2012 - 4
Stem uit het zuiden
Toegewijd leven Van jongs af aan was ik een intuïtief en gevoelig meisje. Gevoelig voor de werkelijkheid waarin de mensen om mij heen leven. Ik ben de achtste dochter van een jong paar, die samen negen kinderen hebben gekregen, waarvan er drie heel jong gestorven zijn. Dat was in de tijd dat de kindersterfte in Brazilië heel hoog was. Mijn ouders werden in hun leven geconfronteerd met het drama van werkeloosheid, armoede. Het ontbrak hen gewoonweg aan de financiële mogelijkheden om hun kinderen waardig onderwijs en basiszorg te geven. Al gauw ontstonden er problemen in hun huwelijk die uitmondden in de scheiding van mijn ouders. Ons gezin viel uit elkaar. Wij, zes kinderen, bleven bij mijn vader, die toen 35 was. Toen mijn jongste broertje kort daarna overleed aan mazelen, was ik met mijn vier jaren de jongste in huis. Opgroeien in moeilijke omstandigheden
Zuster Lucineide dos Santos Pereira (41) is religieuze. Ze werkte jaren met het pastoraat voor de vuilophalers. Sinds enige tijd woont deze religieuze, afkomstig uit een volkswijk, in de metropool Recife. Ze is gekozen om van daaruit de congregatie te leiden.
pagina 6
Het was een buitengewoon zwaar voor mijn vader. Hij droeg de verantwoordelijkheid voor een huis, zijn kinderen en werk. Maar met gevoel voor vaderlijke verantwoordelijkheid, en ook met veel geduld, liefde en toewijding deed hij het. Daarbij kon hij rekenen op de solidariteit van veel goede mensen, familie en buren wisselden elkaar af. Ze hielpen hem, zorgden voor ons en zorgden zo dat hij zijn baan niet verloor. In die tijd kwam oma, de moeder van mijn vader, vanuit het binnenland hier naartoe om te helpen. Na een tijd leerde mijn vader een jonge vrouw kennen met een zoontje van 7 maanden. Zij leefde net als hij in moeilijke omstandigheden, als alleenstaande moeder. Na enige tijd besloten ze te gaan samenwonen. Dat vond ik een wijs besluit. Dit koppel bracht samen nog eens zes kinderen voort, van wie er één als baby overleed. Zo waren we met elf kinderen. Voor mij persoonlijk was het moeilijk. Ik was een fragiel meisje. Mijn leven is
Tegelijk met redactielid Paul ten Hacken neemt zuster Lucineide afscheid van ons. Omdat het de laatste keer is, geven we haar graag extra veel ruimte. Zij deelt haar hele levensverhaal met ons. Zuster Lucineide leeft vanuit het geloof dat God altijd onder ons is. De eerste verzen uit het Johannesevangelie zijn haar leidraad. Veel reden om dankbaar te zijn. bedreigd geweest door diverse epidemieën. Van de jongste dochter, na de dood van mijn jongste broertje, werd ik nu ineens de oudste van een nieuwe generatie van zes kinderen. Verantwoordelijkheden
Ik groeide op en kreeg veel verantwoordelijkheden. Ik zorgde voor mijn jongere broertjes en zusjes met liefde en toewijding. Op mijn twaalfde hielp ik kinderen uit de buurt met hun huiswerk. Met deze bijlessen verdiende ik wat en dat bracht ik thuis in. Ik was 14 toen ik mijn eerste baan kreeg: juf op een arm schooltje in het binnenland. Ik maakte mijn eigen school af en ging les geven op betere scholen. In diezelfde tijd werd ik ingewijd in het leven van de kerkelijke gemeenschap. Ik deed mijn eerste communie, werd gevormd en werd lid van de liturgiegroep. Ik zette mijn eerste stappen in het pastoraat. Mijn kerk werd mijn ruimte. Een gave voor het woord
Ik was nog heel jong toen de mensen al merkten dat ik een gave had voor het woord. Ik had een goede uitspraak en ik kon helder en duidelijk mijn ideeën communiceren. De verhaaltjes die mijn vader me vertelde voor het slapen gaan, leerde ik uit mijn hoofd. In het weekend, als we met z’n allen naar de boerderij van oom en tante gingen, nam ik zelf de rol van verteller op me. Bij de catechese werd mijn talent opgemerkt door de catechisten. Zij boden mij ruimte en al gauw verzorgde ik de overwegingen in de gemeenschap. Het begon met de kindermis, later werden het de zondagsvieringen. Toen ik 19 was, leerde ik de zusters Servas da Caridade (Dienaressen van de Liefde) kennen. Ik werd bekoord door die speciale toegewijde manier van dienstbaarheid aan het volk Gods. Ik wilde die stijl van leven beter leren kennen. Ik begon een proces van roepingenbegeleiding bij de zusters.
Zuster en theologe
Hij heeft zijn tent opgeslagen onder ons
Tijdens mijn noviciaat had ik een Godservaring. Die zal ik nooit vergeten. Het bevestigde voor mij de belofte om het beste van mijzelf te geven in de liefdevolle dienst aan de armsten. Ik was uitgenodigd voor een bijeenkomst in het huis van paters Redemptoristen in Fortaleza. Het is een huis in de arme buitenwijk Serviluz, met veel krotten en armoede aan alle kanten. Twee Nederlandse paters op leeftijd werkten daar tussen en met de mensen. Hun huis was net zo eenvoudig als die van de bewoners van de wijk: geen stoelen, geen televisie, geen koelkast. Alleen al het feit dat hun huis zo eenvoudig was trok mijn aandacht, want er bestaan ook heel dure parochiehuizen. Maar er was nog iets anders, iets sterkers. Aan de centrale wand hing een grote poster met de zin: ‘Hij heeft zijn tent opgeslagen onder ons.’ In die werkelijkheid begin je het te geloven: het is werkelijk waar. De aanwezigheid en toewijding van die twee oude priesters, juist in deze extreme armoede, was voor mij de sterkste getuigenis die ik ooit heb gezien. Woorden zijn overbodig. Want daar is het Woord vlees geworden in het leven van die twee mannen van God en van de armen. Ik ging na die bijeenkomst weg met nog meer motivatie om iemand te zijn die de liefde van God onthult te midden van arme mensen. Terugkijkend op mijn levensverhaal, kom ik opnieuw tot die waarheid. Het is mijn capaciteit om de hand van God te zien in de
dagelijkse gebeurtenissen. Dat maakte en maakt nog steeds het verschil in heel mijn leven. Mij is de mogelijkheid en kans gegeven om het geïncarneerde Woord te herkennen. In al die mensen die me opgevangen hebben, die voor mij zorgden en mij lief hadden. Het vleesgeworden Woord heeft me tot de gelukkige mens gemaakt die ik vandaag ben. Ik ben missionaris geworden om aan zoveel mogelijk mensen te laten zien dat God bestaat, dat Hij van ons houdt met de liefde van een moeder, en dat Hij midden onder ons zijn tent heeft opgeslagen. Zo besluit ik mijn bijdrage aan de Missionaire Agenda. Ik dank God voor de kans die ik gekregen heb om met jullie, lieve lezers, een beetje van mijn ervaringen te delen. Misschien heb ik iets positiefs bij kunnen dragen aan jullie realiteit. Mijn dank is groot, dat jullie de artikelen hebben gelezen die ik toezond. Mijn wens is dat we samen verenigd blijven in die ene God, die altijd maar weer zijn tent blijft opzetten tussen ons. Mijn dank, waardering en genegenheid gaat ook uit naar de redactie. Van hen kreeg ik de ruimte en de kans.
In het begin was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God. Ja, het Woord is vlees geworden! Hij is onder ons zijn tent komen opslaan. Johannes 1,1+14 Willibrordvertaling © Katholieke Bijbelstichting,
Foto’s: Lisette Bogaerts
Het religieuze leven begon voor mij op mijn 21ste. Nu ben ik al 20 jaar een Serva da Caridade. De ontmoeting met de theologie heeft mijn leven veranderd. Zij heeft mijn missionaire leven bepaald. Ik heb altijd gedorst naar het Woord van God. Daarom ben ik naar de ‘bronnen’ gegaan. Ik studeerde aan het Oecumenische Centrum voor Bijbelstudies (CEBI). Ik heb deelgenomen aan verschillende theologische cursussen. Ik heb mijn graad gehaald in de Theologie aan de Katholieke Faculteit van Fortaleza. In 2008, meteen nadat ik de eerste fase van mijn academische leven had afgerond, werd ik verplaatst naar Campina Grande, mijn geboortegrond. Vandaaruit ben ik hier in Recife terecht gekomen, sinds vier jaar als generaal overste van de congregatie.
pagina 7
missionaire agenda
2012 - 4
Op weg naar kerstmis 2012 een lees- en meditatieboekje voor Advent en Kersttijd
Op weg naar Kerstmis 2012 een lees- en meditatieboekje voor Advent en Kersttijd
Deze uitgave heeft dit jaar als thema: Getuigen van geloof en van liefde! In de meditatiepagina’s die horen bij de adventszondagen staan dit jaar getuigen centraal uit Oude en Nieuwe Testament. Zij worden geplaatst naast bijzondere getuigen uit onze tijd, onder andere zuster Lucineide uit Recife en iemand van de Hoogstraatgemeenschap in Eindhoven. U vindt verder teksten en gebeden, die bij de adventsweken passen. Op weg naar Kerstmis wordt geïllustreerd met veelkleurig beeldmateriaal en bevat naast verhalen ook een mooie meditatieviering voor de advent. Een boekje om geopend op tafel te plaatsen of cadeau te geven. Het is verkrijgbaar bij Berne Media uitgeverij. Omvang: 64 pagina’s Prijs: e 4,95 per stuk Bestellen: www.berneboek.com (met gratis verzending)
of: Zie ook:
0413-291394 www.wlh.nl Dagmeditatie op weg naar Kerstmis dagelijks gratis via uw e-mail
Ook dit jaar kunt u weer elke dag de adventsmeditaties ontvangen op uw eigen e-mailadres. In iedere meditatie staan een mooie afbeelding en een dagtekst, gerelateerd aan de lezingen van die dag. Daarnaast is er altijd een interessante leestip ter verdere verdieping. U kunt met uw e-mailadres inloggen op www.berneheeswijk.com. Wanneer u de weekmeditaties al ontvangt, hoeft u zich niet opnieuw aan te melden.
Gespreksvragen bij de beeldmeditatiepagina’s op bladzijde 10 en 11 • De eerste christenen werden Mensen van de Weg genoemd. Kun je je voorstellen waarom ze zo genoemd werden? Je kunt hier misschien meerdere redenen voor aanvoeren. • Er bestaan verschillende vormen van onderweg zijn, positief en negatief: noem een aantal. • Het onderwerp van deze aflevering is migratie. Wat heeft dit woord in zijn brede betekenis met de afgebeelde hongerdoek te maken? • Kun je op de hongerdoek plaatsen aanwijzen waar de meditatietekst raakt aan de hongerdoek? • En waar liggen de verbindingen tussen de foto’s en de hongerdoek? • Waarom zijn wij in principe allemaal onderweg? Wat betekent dat voor ons menszijn?
pagina 8
Vieren & doen Als christenen kennen we de Veertigdagentijd als voorbereidingstijd op het feest van Pasen. Veertig dagen zijn we onderweg en nemen we tijd voor inkeer en bezinning. Het getal ‘veertig’ doet ons uiteraard denken aan de verhalen over Mozes, die veertig jaar met het volk van de Israëlieten door de woestijn trok – weg uit de slavernij en onderweg naar een leven in vrijheid in het aan hen beloofde land. Die belofte was al aan Abraham gedaan, die daarom ook wegtrok uit zijn vertrouwde omgeving. En we kennen het verhaal over Jezus, die na zijn doop door Johannes in de Jordaan door de heilige Geest naar de woestijn werd verdreven en beproefd werd. Hij bleef daar 40 dagen: deze tijd van beproevingen is als een proeftijd voor zijn openbare optreden. De Veertigdagentijd – woestijntijd – geeft aan ons vieren een eigen kleur. Het is ingetogen, we laten het ‘alleluja’ weg en de Migratie: beter leven?
Voor veel mensen in het Zuiden is migratie de enige oplossing die zij zien om hun ellendige levensomstandigheden te verbeteren. Maar het leven in de sloppenwijken rond grote steden, waar ze dan meestal naartoe trekken, is helaas niet altijd een verbetering. Deze concrete problematiek vraagt ons gebed én onze solidariteit: het vraagt om barmhartigheid. Hieronder bieden we bouwstenen aan voor een avondgebed, waarin we het thema ‘migratie’ verwerken vanuit de invalshoek van barmhartigheid. Zo bieden we de mogelijkheid aan om deze suggesties samen met de beeldmeditatie op pagina 10-11 te gebruiken. Drapeer met bruine en/of zwarte doeken een weg door de liturgische ruimte. Leg langs de weg allerlei dozen en doosjes: luciferdoosjes, eierdozen, schoenendozen, … Zet één grote kaars in het midden van de ruimte en zorg dat er waxinelichtjes op een schaal binnen handbereik zijn. V = Voorganger / L = Lezer / A = Allen Verzamelen
De voorganger ontsteekt de kaars of nodigt iemand uit om dit te doen. Hierna volgt de opening:
V. Heer, onze God, wij roepen tot U om ontferming; U, die bevrijdt uit de macht van de dood. A. Laat onze ogen uw heerlijkheid zien. Wek uw kracht en kom ons bevrijden. V. U, die in ons de liefde voedt, U, die de weg bent die wij gaan: zuiver en herstel ons. A. Maak ons tot volk van uw barmhartigheid; een hoopvol teken van uw Rijk van vrede. Lied
Lied om mee te gaan (GvL 655) of Hoe ver te gaan (GvL 466) Woord en stilte ter inleiding
V. Wij zijn als mensen altijd onderweg. Ook vandaag zijn we vele wegen gegaan. Nu we hier samen zijn kan alles tot rust komen. Hier in de ruimte zien we hoe de doeken een weg vormen. Laten we ons een moment bezinnen op de wegen die we vandaag gingen: waar begon onze dag? (korte stilte) Waar zijn we naartoe gegaan? (korte stilte) Wie hebben we ontmoet? (korte stilte) Waar hebben we de meeste tijd doorgebracht? (korte stilte) Was dit een aangename ruimte of was het hier donker, benauwd? (korte stilte)
Liturgische suggesties
Voorbereiding
liturgische kleur paars confronteert ons met de ernst van de zaak. De zondagslezingen nemen ons mee op de weg van Jezus, die Hij omwille van Gods zaak ten einde toe gaat. Ons samen vieren in deze tijd roept serieuze vragen op: het leidt – meer dan anders – tot bezinning op ons doen en laten. Het is kostbaar als we samen vieren, mits het inderdaad zo is, dat ons samen vieren ook leidt tot aandacht voor ons handelen: hoe werken wij in deze tijd mee aan Gods zaak, aan een leven in vrijheid en menswaardigheid voor alle mensen? Vastenaktie Nederland ondersteunt deze bezinningstijd zowel inhoudelijk als concreet. Zij reikt thema’s, teksten en beeldmateriaal aan die ons samen vieren verdiepen en ons helpen om iets te doen; om concreet met een project aan de slag te gaan in de eigen geloofsgemeenschap. Dit jaar vraagt Vastenaktie onze aandacht voor het thema ‘migratie’.
lees verder op pagina 12 >> pagina 9
missionaire agenda
2012 - 4
Wie ben je?
1
‘Wie ben je?’, vraagt iemand. ‘Ik ben een van de Mensen van de Weg, onderweg in deze wereld, op zoek naar een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.’
‘Wie ben je?’, vraagt iemand. ‘Ik ben ook onderweg, een mens op de vlucht: ik hoop dat je mij wilt ontvangen...’
‘Wie ben je?’, vraagt iemand. ‘Ik ben de weg kwijtgeraakt en heb verkeerde keuzes gemaakt: wil jij mij de goede weg wijzen?’
2 ‘Wie ben je?’, vraagt iemand. ‘Ik ben net als jij, onderweg in dit leven: laten wij elkaar hoop en vertrouwen geven...’
3
pagina 10
1. Een vreemde hand, toch opgenomen, India 2. Frisbee-speler, Ghana 3. Gevangenis in Arba Minch, Ethiopië De foto’s zijn van Hans Trienekens. De hongerdoek God onder ons is te bestellen bij Vastenaktie (www.vastenaktie.nl) Op deze website is ook vanaf begin december een powerpoint bij deze hongerdoek te downloaden. Samenstelling beeldmeditatie: Felicia Dekkers
pagina 11
missionaire agenda
2012 - 4
Waar zijn we geweest voor we naar deze viering kwamen? (korte stilte) Nu zijn we hier. Laten we achter ons laten wat geweest is en ons openen voor het hier en nu. Voor deze ruimte, het licht van de kaars, de wegen die in ons midden liggen en die we nog niet gegaan zijn. Voor het Woord en het beeld, alles wat nu in ons midden is. (korte stilte) We worden genodigd om ons te richten op het Woord van de andere kant: woorden uit de Bijbel. En met dat Woord in ons hart richten we ons op de wereld, met alle vragen en zorgen die er zijn. Het thema van Vastenaktie richt onze aandacht op migratie: op mensen die onderweg zijn in de hoop op betere levensomstandigheden. Vaak belanden deze mensen in sloppenwijken. Of dit hun leven verbetert is nog maar de vraag… Wij zijn wel veel onderweg in ons leven, maar de overgrote meerderheid in ons land heeft een plaats om te wonen, waar het droog is en warm. Omdat we ons bewust zijn dat dit voor vele mensen in onze wereld niet vanzelfsprekend is, bidden we om Gods ontferming. Kyrie
Publicatie in de krant Vrede.vieren van IKV Pax Christi 2012 De meerstemmige toonzetting kunt u vinden op de website: http://www.ministerievanvrede.nl/ media/files/kyrie-mvv.pdf Bidden
Een bewerking van psalm 52 - een wijsheidspsalm Deze psalm kan naar eigen keuze door één persoon hardop worden gebeden of afwisselend door voorbidder en allen. Spreek niet over roem en macht, het is Gods goedheid die werkt; zoek geen ruzie, geen tweestrijd, laat je tong niet te scherp zijn; kies voor liefde, niet voor haat, wees oprecht in al je woorden. Als woorden problemen veroorzaken, denk dan na over wat je zegt,
V. Wij bidden tot de Levende, die zich over ons wil buigen…
anders raak je gebroken, ontworteld, los van de levende aarde.
L. om mensen op de vlucht, zonder huis, om wie in handen vallen van misdadigers… Kyrie eleison
Die rechtvaardig zijn zien soms gebeuren hoe iemand ten onder gaat
L. om wie gekooid worden en de mond gesnoerd en geen mogelijkheid voor verweer hebben … Christe eleison L. om de aarde die verdeeld wordt en uitgebuit, om haar bewoners zonder toegang tot water… Kyrie eleison
die enkel zijn kracht zoekt in rijkdom en zich niet aan God toevertrouwd. Ik vertrouw op de liefde van God, als een groene olijf in zijn tuin. Ik loof U, en ik wil blijven hopen dat uw naam ons vervulling brengt.
V. Zo bidden wij de Levende die mensen weer doet opstaan.
Francien van de Beek in Ik groet het licht. De psalmen uit hun schaduw. Narratio, Gorinchem 2010
Tekst: Andries Govaart Muziek: Hans Leeuwenhage
Lied
With you, o Lord enkele malen herhalen Taizé, liederen en gebedenboek. Gooi & Sticht 2008
pagina 12
Lezing
Genesis 12, 1-3 Lied
With you, o Lord enkele malen herhalen Lezing
Marcus 1, 9-14 Lied
With you, o Lord enkele malen herhalen Bezinning
V. Mensen van alle tijden verlangen naar een leven in Gods licht; een leven dat vol is van geluk en genade. De werkelijkheid roept dit verlangen op: wij leven in een wereld waarin niet iedereen in goede omstandigheden opgroeit. Er is hongersnood, zoals in de tijd van Abraham; er is mensenhandel en er zijn nieuwe vormen van slavernij, zoals in de tijd van Mozes. Er is onderdrukking, zoals in de tijd van Jezus. Maar er zijn ook mensen zoals Abraham en Mozes, die zich laten raken door de ellende van hun volk, die zich laten roepen om nieuwe wegen te zoeken en zo Gods barmhartigheid zichtbaar en ervaarbaar maken. Kleine mensen die grote werken van barmhartigheid verrichten, door liefde te geven en vrede te brengen bij mensen die dit ontberen. Als wij in deze tijd bij Jezus blijven op zijn weg naar Pasen toe, dan wordt ook aan ons gevraagd om Gods barmhartigheid in ons doen en laten zichtbaar te maken. Dat we geraakt worden door de barre levensomstandigheden van mensen dichtbij en zeker ook ver weg. Dat we bereid zijn om er wat voor over te hebben, om te vasten en ons te bezinnen. Opdat het niet vanzelfsprekend wordt dat wij het goed hebben, maar dat we willen delen van wat wij ontvangen hebben. (Hier kan de beeldmeditatie (pagina 10-11) ingevoegd worden.) Symboliek en voorbeden
Tijdens iedere voorbede ontsteekt iemand een waxinelichtje en plaatst dit op de weg bij een van de dozen. V. Op de weg in de ruimte liggen allerlei dozen. Deze dozen confronteren ons met levensom-
standigheden van mensen die geen thuis hebben zoals wij. Zij leven letterlijk in dozen of in krotten van plastic en karton. Laten we licht ontsteken bij deze huizen, om licht in het leven van deze mensen te brengen. Laten wij bidden… L. voor mensen die op de vlucht zijn en altijd onderweg: dat zij bescherming krijgen en de hulp die zij nodig hebben; laat ons bidden… L. voor mensen die leven in de krottenwijken bij miljoenensteden: dat zij niet verloren gaan, maar gezien worden en hulp krijgen om een menswaardig bestaan op te bouwen; laat ons bidden… L. voor mensen die in ons land dakloos en thuisloos zijn: dat wij hen zien, bewogen worden en de hulp bieden die hen een stap verder brengt; laat ons bidden… L. voor mensen die zich belangeloos inzetten voor anderen: dat Gods barmhartigheid die zij verspreiden anderen mag inspireren hetzelfde te doen; laat ons bidden… V. Barmhartige God, U kent onze wereld en alle zorgen. Verhoor onze gebeden en sterk ons hart, opdat wij uw licht in uw wereld kunnen verspreiden. Dit vragen wij door Jezus Christus, onze Broeder en Voorganger. Amen. Zegen voor onderweg
V. Barmhartige God, U, die woorden spreekt van eeuwig leven: moge uw Naam geheiligd worden op aarde, tot welzijn en geluk van alle mensen. A. Wees het licht voor onze ogen. Wees de Geest in onze harten, om de weg met Jezus ten einde toe te gaan. Amen.
pagina 13
missionaire agenda
2012 - 4
De mensen in Tucurú kunnen op eigen kracht verder In 2010 schreven we in de Missionaire Agenda over de parochieband tussen de pastorale eenheid H. Kruis in Nuenen, Gerwen en Nederwetten en de San Miguelparochie in Tucurú in het noorden van Guatemala. Destijds waren de eerste contacten gelegd en was er sprake van een voorzichtige briefwisseling. Inmiddels is de band verstevigd en in juli van dit jaar bracht een delegatie uit Nuenen een bezoek aan Guatemala. De redactie van de Missionaire Agenda sprak met twee van hen, Johan Ebberink en Leo Beckers, over hun boeiende en leerzame reis.
Nederland Solidair
Opgraving van een massagraf uit de burgeroorlog; na identificatie kan een waardige herbegrafenis plaatsvinden. (foto: Paul Smeets)
pagina 14
Het doel van de reis was meerledig. Voorop stond de ontmoeting met de partnerparochie waardoor de mensen een gezicht krijgen. Ook bezocht de reisgroep enkele projecten, waarvan er verschillende worden gesteund vanuit Nuenen. Daarnaast wil de werkgroep de jumelage meer onder de aandacht van de Nuenense bevolking brengen. Johan en Leo benadrukken de wederkerigheid en de gelijkwaardigheid in de relatie tussen beide parochies. Het was zeker niet de bedoeling om met een zak geld vanuit Nederland naar Guatemala te reizen. Je krijgt dan al snel een soort ‘suikertante’
relatie. Het enige wat de groep meenam waren tekeningen van basisschoolleerlingen, die in Tucurú zijn uitgedeeld. Omgekeerd kreeg het reisgezelschap ook veel tekeningen mee terug. De contacten zijn belangrijk voor de bevolking van Tucurú. ‘Dat jullie een stukje van ons leven willen delen is genoeg. De overheid is zich bewust van de contacten die er zijn tussen ons en Nederland. Dat betekent dat ze ons niet zomaar meer kunnen onderdrukken, omdat de wereld er dan weet van krijgt’, zei de burgemeester. Geen hulp maar handel
Bij het bezoek aan verschillende projecten kwam wel regelmatig de noodzaak van meer financiële middelen ter sprake. Maar de burgemeester van Tucurú beseft heel goed dat bedelen afhankelijk maakt en dat handel zorgt voor economische zelfstandigheid. Hij zoekt daarom naar handelspartners voor bijvoorbeeld de koffieexport. ‘We hadden goede en open gesprekken hierover’, vertelt Johan. Ook bij het bezoek aan andere projecten kwam dit besef naar voren. ‘Het is prachtig om met eigen ogen te zien dat deze projecten ook werken en dat de mensen daar op eigen kracht verder kunnen. De koffieprojecten van Solidaridad bestaan uit begeleiding van besturen om te komen tot zelfstandig opererende coöperaties, en cursussen voor vrouwen in algemeen onderwijs en tuinbouw. Met weinig geld kun je daar veel voor elkaar krijgen. Hier wordt het motto “geef een man een vis en hij heeft een dag te eten, leer hem vissen en hij heeft elke dag te eten” in de praktijk gebracht’, aldus Leo. Maya’s
De meeste mensen in Tucurú zijn Maya’s. De inheemse bevolking vormt in Guatemala een aanzienlijke groep, maar ze worden onderdrukt door een kleine elite van families die de macht, het geld en de grond in handen heeft. Veel Mayafamilies zijn slachtoffer geworden van de burgeroorlog in de jaren ’80 van de vorige eeuw. Duizenden mensen zijn vermoord en verdwenen. Sinds enige jaren worden de massagraven geopend, en kan met DNA-onderzoek de identiteit van de slachtoffers worden vastgesteld. De Nuenense delegatie was aanwezig bij het
openen van enkele massagraven, waarin de lichamen van mannen, vrouwen en kinderen werden gevonden. Het was een aangrijpende ervaring. De achtergebleven familieleden hopen nu eindelijk te weten te komen wat er met hun dierbaren is gebeurd en kunnen hen een waardige begrafenis geven. De Nuenense delegatie sprak met een groep van nabestaanden uit Santa Lucia over de verschrikkingen die ze hebben meegemaakt, maar ook over hoe ze werken aan een nieuwe toekomst. Het waren gesprekken die een diepe indruk op het reisgezelschap hebben gemaakt. Nu heeft Tucurú voor het eerst een Maya als burgemeester. De verwachtingen van de bevolking zijn hoog gespannen en het is voor hem erg moeilijk om deze waar te maken. De parochie heeft een belangrijke rol gespeeld bij de benoeming van de burgemeester, en de pastoor zorgt ervoor dat de bewoners en parochianen gemotiveerd blijven in hun werk voor een betere samenleving. Leren van Tucurú
‘We hebben veel geleerd van de manier waarop de kerk midden in de samenleving staat en erbij betrokken is. Het lot van de parochie is het lot van het dorp. Hier kunnen wij in Nederland nog veel van leren. De kerk in Guatemala bloeit en kan een voorbeeld zijn voor ons in Nederland, waar regels soms belangrijker lijken te zijn dan mensen. Oude Mayarituelen worden opgenomen in de eucharistievieringen, zoals de oude offerceremonies. In vroeger tijden is dit in Europa ook gebeurd. Maar nu lijkt er in Nederland een angst te bestaan om de huidige Nederlandse cultuur meer toe te laten in de kerk’, stellen Leo en Johan. ‘Ook wat betreft de rol van leken en met name vrouwen in de kerk, zou Nederland nog veel kunnen leren.’ De groep zag met eigen ogen tijdens een aantal vieringen hoe de oude Mayagebruiken onderdeel zijn geworden van de eucharistie. De preek werd gehouden in het Spaans en in de taal van de Maya’s. Door de erkenning van de Mayagebruiken wordt hun zelfbewustzijn versterkt.
Toekomst
Het reisgezelschap is teruggekomen met vele verhalen, foto’s en filmmateriaal én vol plannen om de vriendschapsband verder vorm te geven. Toch ligt daar ook een punt van zorg. Hoe dragen we dit partnerschap verder uit en zorgen we dat ook de andere parochianen en inwoners van Nuenen zich betrokken gaan voelen? De werkgroep heeft dit als opdracht aan zichzelf gesteld. Er komen enkele uitzendingen bij de lokale omroep, er is een eucharistieviering geweest met Maya-elementen en in de lokale kranten is de nodige aandacht geweest voor de reis. Het streven is nu ook leden van andere werkgroepen, zoals de liturgie en vormselvoorbereiding, te betrekken bij de partnerband. Het zou goed zijn als er ook tussen deze werkgroepen van daar en van hier een uitwisseling zou komen. Ook de bredere Nuenense gemeenschap proberen ze erbij te betrekken. Maar voor een goede communicatie met Tucurú zijn er ginds meer computers nodig. En daar komt toch de fondsenwerving weer om de hoek kijken… Erica Op ‘t Hoog
Vol trots toont een vrouw haar groentetuin op de coöperatie. Ze geeft haar gezin gevarieerd eten, en verkoopt wat over is. (foto: Gemma van den Hooff)
Een uitgebreid reisverslag is te lezen op de website van de parochie: www.parochienuenen.nl
pagina 15
missionaire agenda
2012 - 4
M25
de maatschappij gezien, want op de middelbare scholen heb je nu ook maatschappelijke stages.’
Jongeren herkennen Jezus in de naaste De katechese rond het Vormsel is voor veel jongeren het laatste wat ze van de kerk meekrijgen. Zo’n tien jaar geleden vond een parochie in Delft een aanknopingspunt om verder op weg te gaan met de vormelingen. Tijdens de gespreksavonden kwam Matteüs 25,31-46 aan bod. Daardoor werd het idee geboren voor M-twentyfive, een project dat jongeren in contact brengt met mensen die op de een of andere manier een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Een van de initiatiefnemers was Hans van Bemmel ofm. We interviewden hem in Veghel, waar hij nu ook een M25project opzet.
M25-jongeren in actie
‘De insteek is niet om jongeren naar de kerk te halen. Dat werkt niet. M25 is een project voor iedereen die volgens het evangelie wil leven. Jongeren willen graag goed doen voor anderen, zeker als dat in groepsverband gebeurt. Als je het doet op een manier die past bij jongeren, is het toch mogelijk om als parochie binding te houden. Je kunt dat natuurlijk ook doen via de Katholieke Jongeren. Dat is ook een goede manier, maar meer gericht op devotie. M25 is gericht op de medemens. Het belang daarvan wordt ook in Foto’s: Peter van Mulken
pagina 16
Medemensen leren zien
Jongeren die meedoen aan M25, doen heel diverse dingen: pannenkoeken bakken in een verzorgingshuis, meehelpen bij de Voedselbank, meehelpen bij Emmaüs, bingo voor verstandelijk gehandicapten, muziekavonden voor ouderen, sinterklaascadeautjes verzorgen voor kinderen in het ziekenhuis, meedraaien in een dagopvang van daklozen en verslaafden. De ene activiteit is wat heftiger dan de andere, maar jongeren verleggen in ieder geval grenzen. Ze leren mensen kennen die ze normaal gesproken niet zo snel zouden ontmoeten, en waar ze misschien wel een straatje voor om zouden lopen. Op een gegeven moment wordt een dakloze dan een gewoon mens. Het is te vergelijken met de ontmoeting tussen Franciscus en de melaatse. Franciscus, de jonge edelman, hoog te paard gezeten, ziet een melaatse. Eerst is hij vol afkeer, maar dan komt hij van zijn paard af en geeft hem een kus. Dit grenzen verleggen is spannend, en dat is juist een van de aantrekkelijke kanten van M25. Zo leren jongeren spelenderwijs iets over de Bijbel. Niet door heel veel te praten over het geloof, maar door actie. Hans van Bemmel begint zelden over het geloof. Het is ook een bewuste keuze om de activiteiten niet met gebed te laten beginnen. Op het einde is er een moment van bezinning. Het gebed komt dan vaak vanzelf, van de deelnemers. Ze hebben Jezus herkend in de dakloze, in de bejaarde, in de klant van de Voedselbank. Op een manier die bij jongeren past
Belangrijk is dat het in een groepsverband gebeurt. Jongeren willen zoiets niet in hun eentje aanpakken. Ze doen de activiteit samen met leeftijdgenoten, ze dragen allemaal hetzelfde T-shirt, ze kunnen een beetje opgaan in de groep. Onmisbaar onderdeel is ook dat alle M25-jongeren af en toe gezamenlijk iets leuks gaan doen. Een aardig beeld geeft een filmpje dat werd gemaakt door de Rotterdamse M25groep voor een landelijke dag die in september
plaatsvond. In dit filmpje is het groepje te zien terwijl ze op weg zijn naar een activiteit. Ze komen een vriend tegen en proberen hem over te halen om mee te doen. Die voelt er niets voor: saai, iets van de kerk, niet chill. Vervolgens zien we deze jongen alleen door de wijk lopen, op zoek naar iets om te doen. Hij komt de groep weer tegen, die vrolijk bezig is. Nu sluit hij zich toch maar aan, want dat is gezelliger dan je in je eentje te vervelen. Iets waar oudere mensen moeilijk aan wennen, is de losse manier waarop jongeren zich laten betrekken bij allerlei dingen. Het is bepaald niet zo dat alle M25-deelnemers automatisch komen opdraven wanneer je een activiteit organiseert. De ene keer zijn ze met tweeën, de volgende keer met vijftien. Dat hangt af van hoe leuk de activiteit is, maar ook van toetsweken, bijbaantjes, feestjes, en of ze het in de agenda hebben opgeschreven. Als organisator hoef je je daardoor niet te laten ontmoedigen, want je maakt ook heel mooie dingen mee. Het betekent wel dat je projectmatig moet werken. De deelnemers tekenen in per keer.
De rap van de Haagse M25 groep
M25 heeft ook een facebookaccount: ‘Mtwentyfive BisdomRotterdam’. Wie op de hoogte wil blijven van alle M25-activiteiten, kan dit doen door op dit account ‘vriend’ te worden.
Feestelijke ontmoeting M25 goes Rotterdam
De kerk opnieuw opbouwen
Groeit hier de kerk van de toekomst? Hans van Bemmel: ‘Eucharistie is het hart van de gemeenschap, van mijn leven. Maar het moet groeien. Mgr. Van Luyn heeft eens tegen me gezegd: “Elke parochie zou een M25-parochie moeten zijn.” We doen het vanuit het evangelie, en diakonie moet zich niet loszingen van de kerk. Het gaat erom dat we op een eenvoudige manier over Jezus vertellen. Mensen nemen geloofswaarheden niet meer zomaar aan. Geloof is een groei. We zijn een minderheidskerk, dat moeten we onderkennen. We moeten opnieuw beginnen met het vertellen. Niet schromen om dat te doen. Kinderen luisteren naar het verhaal. De kerken zullen niet volstromen. Maar de orde van Sint Franciscus is ook klein en broos begonnen.’ M25-groepen zijn er vooral in het bisdom Rotterdam. Maar ook in de bisdommen Den Bosch en Utrecht is men bezig. Wie in de eigen parochie een M25-groep wil beginnen, kan terecht bij deze bisdommen, of bij Hans van Bemmel zelf, in de Pastorale Eenheid Veghel.
‘Heer, wanneer hebben we U hongerig gezien en U te eten gegeven, of dorstig en U te drinken gegeven? Wanneer hebben we U als vreemdeling gezien en U opgenomen, of naakt en hebben we U gekleed? Wanneer hebben we U ziek of in de gevangenis gezien en zijn we naar U toe gekomen?’ (Matteüs 25,37-39)
pagina 17
Nieuws / Berichten
missionaire agenda
2012 - 4
Vastenestafette bisdom Rotterdam
Tijdens de Veertigdagentijd van 2013 (13 februari tot en met 30 maart) wordt in het bisdom Rotterdam voor de derde keer een vastenestafette gehouden. Telkens op een andere plek in het bisdom vasten deelnemende parochies op hun eigen manier gedurende een dag of een dagdeel. Met een programma van bezinning, informatie en doe-activiteiten vragen zij aandacht voor hun Vastenaktieproject. Kenmerkend voor de vastenestafette in het bisdom Rotterdam is, dat er echt sprake is van een estafette. Twee voorwerpen worden doorgegeven van de ene plek naar de andere: een speciale kaars met het opschrift ‘Vastendag’ en een boek, waarin deelnemers een voorbede, wens of persoonlijke gedachte kunnen schrijven. Dat boek vult zich dus gaandeweg. Zo ervaren de deelnemende MOV-groepen en parochies dat ze daadwerkelijk deel uitmaken van een grotere beweging. Verslagen van activiteiten komen te staan op het weblog http:// vastenestafette.blogspot.com en op de Facebookpagina ‘Missie, Ontwikkeling en Vrede’. Oproep aan kerken: herdenking slavernij toen en nu
Driehonderd jaar slavernij liet diepe sporen na in de slavengemeenschappen. Vernedering, onderdrukking en mishandeling speelt generaties lang door in het leven van mensen. De zwarte gemeenschap wil op 1 juli 2013 vieren dat ze 150 jaar geleden in Nederland bij wet ‘bevrijd’ zijn uit het slavenbestaan. En ze nodigt ons als witte kerken uit om mee te vieren. De Raad van Kerken heeft deze uitnodiging van de zwarte gemeenschap aangenomen. De Raad vraagt aan alle geloofsgemeenschappen, parochies, gemeenten en scholen om tot 1 juli 2013 aandacht te schenken aan de slavernij in verleden en heden in Nederland en daarbuiten. De Raad roept op met elkaar in gesprek te gaan en naar mogelijke aanknopingspunten te zoeken. Uw eventuele creatieve gedachten met betrekking tot vieringen of bezinningsdagen kunt u opsturen naar de Raad van Kerken, Kon. Wilhelminalaan 5, 3818 HN in Amersfoort. Wereldgebedsdag vrijdag 1 maart
Dit jaar is de Wereldgebedsdag op vrijdag 1 maart. Over de hele wereld wordt in vele kerken dezelfde viering gehouden om zo de onderlinge verbondenheid te laten zien. De teksten voor de vieringen komen dit jaar uit Frankrijk en het thema is ‘Hoezo, een vreemdeling?’ Als basis voor de vieringen gelden de Bijbellezingen Leviticus 19,33-34.36-37 en Matteüs 25,31-40. Voor de jeugd is er een speciale viering met als thema ‘Op weg naar elkaar’. Meer informatie is te vinden op www.wereldgebedsdag.nl. Daar kunt u de teksten bestellen en vindt u een overzicht van parochies en gemeenten die meedoen. Missie in Amsterdam Zuidoost
In september is er een nieuwe missionaire communiteit van de paters SVD (Gezelschap van het Goddelijk Woord) gestart in Duivendrecht. De start is gemaakt met drie paters, afkomstig uit Indonesië en China. Het doel van de SVD is om zich in Amsterdam Zuidoost ook missionair in te zetten: voor migranten in het algemeen en voor katholieke migrantengemeenschappen in het bijzonder. Er wordt ook naar gestreefd om contacten te onderhouden met aanhangers van andere godsdiensten, zoals hindoes en moslims, én om zich op een bijzondere manier te bekommeren om mensen aan de onderkant van de maatschappij, zoals de dak- en thuislozen en de vluchtelingen met of zonder verblijfsdocumenten. Missie van de Spiritijnen
‘Spiritijn zijn is gezonden zijn. De eerste evangelisatie en de inzet voor de armen zijn nog altijd een essentieel onderdeel van onze missie om het evangelie te verkondigen.’ Zo formuleerde het Algemeen Kapittel van de Spiritijnen het deze zomer in Bagamoyo, Tanzania. De missionaire aanwezigheid moet zijn afgestemd op de culturen en samenlevingen. Dit geldt nu ook voor de nieuwe missionarissen die
pagina 18
zich moeten laten vormen door de werkelijkheden en veranderingen in de landen en regio’s waarheen ze gezonden zijn. Dit proces vraagt om een langer verblijf, en om de acceptatie dat de mensen zelf de weg tonen die we moeten gaan. Bron: www.missie-geest.nl Justitia et Pax commissies pleiten voor aandacht voor de Katholieke Sociale Leer bij nieuwe evangelisatie
Van 7 t/m 28 oktober werd in Rome de 13e Algemene Bisschoppensynode gehouden over het thema ‘Nieuwe evangelisatie voor het overdragen van het christelijk geloof ’. In aanloop naar de Synode heeft de Europese Conferentie Justitia et Pax aandacht gevraagd voor de rol van de commissies voor gerechtigheid en vrede bij het overdragen van het christelijk geloof. ‘In ons dagelijks werk communiceren wij met mensen van verschillende godsdiensten op basis van gedeelde waarden, zoals rechtvaardigheid en solidariteit. Veel sectoren waarin wordt opgeroepen tot de nieuwe evangelisatie, zijn gebieden waar commissies van Justitia et Pax al actief zijn, met name in de sociale sector, de economie, en het maatschappelijke en politieke leven.’ Ook de JPIC-commissie van de Unies van mannelijke en vrouwelijke generale oversten schreef een brief aan de Synode met daarin een vergelijkbare oproep. MOV en de nieuwe media
De sectie Dienen van het Bisdom Rotterdam is sinds enige tijd ook te vinden op de social media. Er is gestart met een Facebookpagina ‘Missie, Ontwikkeling en Vrede’. Klik ‘vind-ik-leuk’ aan en deel plannen, ervaringen en activiteiten op MOV-gebied met elkaar. Daarnaast is er een LinkedIn-groep ‘Caritas in Nederland’. Door aan te melden kunt u meedoen met discussies op het gebied van inhoud, beleid en organisatie van het caritaswerk. Speciaal aanbevolen voor PCI-bestuursleden. Migrantenpastor onderscheiden
Karmeliet Theo Beusink kreeg op 21 september een Spaanse onderscheiding, de Orde van Isabella de Katholieke. Hij ontving deze vanwege zijn inzet voor Spaanse migranten. Ruim 50 jaar geleden richtte Theo Beusink O.Carm. ‘Casa Migrante’ op, een stichting die Spaanstalige migranten in Amsterdam ondersteunt. Hij heeft sinds 1961 honderden Spaanstalige gastarbeiders, vluchtelingen, drugsverslaafden, prostituees, studenten en gelukzoekers in Amsterdam geholpen. Filmmakers gaan mensenhandel van Indiase dalits aanklagen Een groep Amerikaanse cineasten wil komend voorjaar een film uitbrengen over mensenhandel in India. Als sinds eeuwen worden dalits daar misbruikt als handelsobject. In de film wordt het verhaal verteld van een meisje die door haar straatarme vader is meegegeven aan iemand die haar een goede toekomst zou bezorgen. Die toekomst lag echter in de prostitutie. Een Amerikaanse student helpt de vader later zijn dochter terug te vinden. Hoewel de film nog niet af is, heeft de jonge actrice die het meisje speelt, al een prijs gekregen op het Monaco Charity Film Festival. De makers van de film ‘Not today’ hopen het publiek bewust te maken van de situatie van de 250 miljoen dalits in India. De trein van de vliegen
Op internet is een indrukwekkend filmpje te zien over een groep vrouwen in La Patrona, in de Mexicaanse deelstaat Vera Cruz. Door het dorp rijden goederentreinen dagelijks naar het noorden, naar de Verenigde Staten. Migranten proberen naar de grens te komen door op de trein te springen en zich daaraan vast te klampen. De vrouwen in La Patrona geven hun eten en drinken. Dat reiken ze aan terwijl de trein langsrijdt. Te zien op Youtube; vul in bij zoeken: ‘el tren de las moscas’.
De CMBR geeft een digitale nieuwsbrief uit met berichten en achtergrondartikelen uit de hele wereld over missionaire onderwerpen. Meld u aan via:
[email protected] of via www.knr.nl
pagina 19
missionaire agenda
2012 - 4
Omukazi owamanyi
Willem van Beek (65) was jarenlang directeur van Jongeren en Missie (nu Dare2go). In 2007 ging hij met de VUT (Vrij Uganda Tegemoet). Samen met zijn partner, Paul van der Geest, richtte hij ‘KisoBoKa’ op, wat in de lokale taal ‘het is mogelijk’ betekent. Vanuit die motivatie zetten zij zich nu in voor straatjongeren en de ontwikkeling in achtergebleven wijken in Jinja. Voor de laatste keer deelt hij zijn gedachten met ons.
Colofon De Missionaire Agenda is een werkschrift voor werkgroepen met een missie en verschijnt viermaal per jaar: maart, juni, september, december. Het is een uitgave van de Konferentie Nederlandse Religieuzen in samenwerking met Berne Media Uitgeverij Abdij van Berne. ISSN: 1389-5192. Parochies ontvangen twee gratis exemplaren, waarvan één voor de missie- of MOV-groep. Uw vrijwillige bijdrage voor de Missionaire Agenda kunt u storten op rekeningnummer 12.01.03.818 ten name van Uitgeverij Abdij van Berne (Heeswijk) onder vermelding van “Missionaire Agenda”. Vragen om extra abonnementen is mogelijk. Redactie: Tom Boesten (hoofdredacteur) Willie Gardien, Paul ten Hacken Erica Op ’t Hoog Leonie van Straaten Redactieadres: KNR Postbus 111 5201 AC ’s-Hertogenbosch
[email protected] www.knr.nl/solidariteit Abonnementenadministratie: Berne Media, Postbus 60, 5473 ZH Heeswijk missionaire-agenda@ bernemedia.com
‘De vrouwen hier ze buigen maar ze breken niet’, zingt Stef Bos in een lied over vrouwen in Afrika die zich vaak voortdurend moeten verplaatsen naar daar waar het beter is om te overleven. Een loflied op de vrouw.* De sterke vrouw: omukazi owamanyi. De vrouw die rondtrekt op zoek naar een betere toekomst. Honderden wonen er zo in de slums van Jinja. Gevlucht uit het Noorden voor het ‘Leger van de Heer’. Vertrokken uit het Oosten vanwege de droogte. Vanwege stammentwisten weggetrokken uit het Zuiden. Op zoek naar geluk het Westen verlaten. Ontheemd zijn ze beland tussen de krotten, waar ze onthutst ontdekken dat ook hier het geluk niet voor het oprapen ligt. In Kimasa en Soweto, de krottenwijken ten zuiden van Jinja, wonen zo tientallen identiteiten naast elkaar. Er worden verschillende talen gesproken en het krioelt er van de kindertjes. Én van de vrouwen, meer opgezadeld dan gezegend met het moederschap. Vrouwen die geen tvprogramma’s volgen of boeken over opvoeding lezen. Maar weten dat voeding op de eerste plaats komt. Daarom staan ze met hun ruggen gekromd uren op het veld. Oude vrouwen, veelal weduwen, die de zorg hebben voor 10-12 kinderen, kleinkinderen, wezen. Ze buigen maar ze barsten niet. Ze zijn niet bang om hard te werken. Ze trotseren de felle zon en de bikkelharde grond. ‘Een vrouwenhand en een paardenstaart, mogen nooit stil staan’, placht mijn moeder te zeggen. Dus zijn die handen alsmaar in de weer. Met het kneden van mais en meel. Met het vegen en dweilen van de krot en de plaats er omheen. Met hakken en planten en oogsten. Met waterhalen en wassen, urenlang gebogen naar de grond. Met een zuiverende kracht die sterker is dan onze wasmachine. Ze doen hun huishouden, maar ze zijn ook de drijvende krachten achter de kleine, informele
konferentie nederlandse religieuzen /
economie in de wijk. Waar kleine stapeltjes tomaten en casava, bosjes kool en uien van de ene hand naar de ander gaan. Waar grote zakken houtskool in kleine porties verdeeld worden en verkocht. Het zijn de vrouwen die in de jeneverstokerijen werken, die tientallen kleine restaurantjes en barretjes runnen. Het zijn de vrouwen die achter de naaimachines zitten of urenlang pinda’s pureren tot kaas. Het zijn de vrouwen die het sociale leven bepalen. Beleg een vergadering en ze verzamelen zich onder de mangoboom. Ze nemen hun eigen matten of krukjes mee. En als het een belangrijke vergadering is, zijn ze uitgedost als vorsten, de heersters over de wijk. Hier zijn ze niet onderdanig, maar zijn zij het die bepalen wat en hoe het gebeurt. In leenfondsen en microkrediet is 95% vrouw. Vechtend voor onafhankelijkheid en meer gericht op de toekomst. Voor henzelf en voor de kinderen. Ook in het kerkelijk leven staan zij voorop. Ze swingen in de koren en hun gillen en klappen maken menige dienst tot een feest. Zij organiseren de caritas, bezoeken de zieken en op belangrijke gebeurtenissen als een begrafenis spelen zij de belangrijkste rol. Hun kracht is onverwoestbaar. Hun geloof is groot. Hun hart bepaalt de koers. Sterke vrouwen. * Stef Bos: ‘Van Mpumalanga tot die Kaap’ (2001)
berne media uitgeverij abdij van berne
