Werkblad beschrijving interventie

Stoppen met Roken op Maat 2.0

Werkblad beschrijving interventie


Gebruik de handleiding bij dit werkblad www.nji.nl/jeugdinterventies/beschrijven of www.loketgezondleven.nl/kwaliteit-van-interventies/beoordeling

Contact NJi

Gert van den Berg [email protected] 030-2306873

Contact RIVM

Sandra van Dijk [email protected] 030-2748678

1


Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam Adres Postcode Plaats E-mail Telefoon Fax Website (van de interventie)

Universiteit Maastricht in samenwerking met Vision2Health POB 616 6200 MD Maastricht [email protected] 043-3882410 www.vision2health.com (demo)

Contactpersoon

Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder

Naam Adres Postcode Plaats E-mail Telefoon Fax

Onderstaande in te vullen door Nederlands Jeugdinstituut /RIVM

Documentatie voor de erkenningscommissie

De volgende documentatie wordt in viervoud toegestuurd aan de erkenningscommissie:

Aangekruiste documenten worden na de beoordeling geretourneerd.

Deelcommissie

Aankruisen welke deelcommissie de interventie zou moeten beoordelen.

Documentnummer

1. 2. 3. 4. 5.

Interventiebeschrijving

Deelcommissie I. jeugdzorg, psychosociale en pedagogische preventie Deelcommissie II. jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering Deelcommissie III. ontwikkelingsstimulering, onderwijsgerelateerde hulpverlening en jeugdwelzijn Deelcommissie IV preventie en gezondheidsbevordering voor volwassenen en ouderen

2


Voor u begint Check met behulp van onderstaande lijst of u alle vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. Als u één of meer vragen met nee moet beantwoorden, maakt uw interventie geen kans op erkenning door de erkenningscommissie. Uw interventie moet eerst verder ontwikkeld worden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). De vraagnummers in de checklist corresponderen met de onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de erkenningscriteria. Op de websites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM vindt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop. Criteria voor erkenning op Niveau I: theoretisch goed onderbouwd Vraag 1

Is de aard, ernst, omvang of spreiding van het probleem of risico waar de interventie zich op richt duidelijk omschreven?

Ja

Nee

Vraag 2

Zijn er concrete doelen, zo nodig onderscheiden in einddoelen en voorwaardelijke doelen?

Ja

Nee

Vraag 3.1

Bevat de documentatie een definitie van de doelgroep met relevante kenmerken?

Ja

Nee

Vraag 4.1

Bevat de methodiek een handleiding of protocol waarin de benodigde handelingen, de volgorde ervan, de duur van de interventie, de frequentie en intensiteit van de contacten en materialen zijn vastgelegd?

Ja

Nee

Vraag 4.2

Zijn de verschillende onderdelen van de interventie beschreven op het niveau van concrete activiteiten?

Ja

Nee

Vraag 5

Is duidelijk wat de benodigde materialen, waaronder een Nederlandstalige handleiding of protocol, zijn en waar deze materialen verkrijgbaar zijn?

Ja

Nee

Vraag 6

Is een analyse gemaakt van met het probleem samenhangende factoren (oorzaken, directe en indirecte risico- en beschermingsfactoren)?

Ja

Nee

Is er een theoretische onderbouwing gegeven waarin de doelgroep, de doelen en de methodiek (de werkzame factoren) verantwoord worden op basis van de probleemanalyse?

Ja

Nee

Is duidelijk hoe de doelgroep, doelen en methodiek onderling op elkaar aansluiten?

Ja

Nee

Vraag 8

Is de interventie overdraagbaar, bijvoorbeeld door een systeem van trainingen, begeleiding, registratie, licenties, een overdrachtsprotocol, website, helpdesk of eerdere ervaringen?

Ja

Nee

Overige

Is bekend wie de ontwikkelaar, licentiehouder is en wie de uitvoerende en of ondersteunende organisaties zijn?

Ja

Nee

3


Samenvatting

Het is handig de samenvatting als laatste in te vullen. Gebruik voor de samenvatting als geheel maximaal 600 woorden.

Doel De interventie richt zich op mensen die willen stoppen met roken. Doelgroep De interventie is bedoeld voor rokers die willen stoppen met roken op korte termijn en boven de 18 jaar zijn. Aanpak De interventie bestaat uit een online stoppen met roken programma, waarbij advies op maat wordt gegeven. Het gaat hierbij om een uitbreiding van een al in gebruik zijnde advies-op-maat interventie. De Stoppen met Roken op Maat 1.0 is een interventie die zich richt op rokers die willen stoppen met roken en bestaat uit een selectie van significante longitudinale predictoren van stoppen met roken. De huidige interventie Stoppen met Roken op Maat 2.0 betreft een vertaling van het Advies op Maat 1.0 waarbij de feedback via brieven werden verzonden, naar een Internetversie, met tevens hierbij opgenomen advies op maat over de sociale omgeving en advies op maat over actieplannen. Door middel van het invullen van vragenlijsten via Internet en het krijgen van op maat gemaakte adviezen zullen de rokers begeleiding krijgen in hun stoppoging. De verschillende adviezen zijn gebaseerd op de antwoorden die deelnemers geven op de vragen over rookgedrag, kennis, attitude, sociale invloed, eigen effectiviteit, actieplannen en intentie om te stoppen met roken. Deze adviezen worden via Internet en indien gewenst ook via email verstrekt, en kunnen ook worden uitgeprint. Materiaal Het materiaal bestaat uit een online interventie welke meerdere malen kan worden bezocht. Onderzoek Stoppen met Roken op Maat 2.0 is getest via een RCT. Het doel van deze studie was te testen of via Internet gestuurd adviesopmaat over stoppen met roken effectief was. De studie had een experimenteel design met een voormeeting en een nameting (na 6 maanden). De deelnemers werden willekeurig toegewezen aan de experimentele conditie (web-based advies-op-maat interventie of de controle conditie (niet getailord web-based advies). Na 6 maanden Stoppen met Roken advies rapporteerde 21,5% van de rokers in de experimentele groep en 9,8% in de controle groep niet te hebben gerookt gedurende de laatste 24 uur; deze percentages zijn 20,4% en 7,8% voor het niet hebben gerookt gedurende de laatste 7 dagen. Additionele analyses laten verder zien dat het aantal gemaakte en uitgevoerde actieplannen significante voorspellers waren van de succeskans om te stoppen met roken. Verder laten de uitkomsten zien dat specifieke feedback op deze actieplannen het maken en het uitvoeren van deze plannen bevordert. Er werden geen verschillen gevonden voor geslacht, leeftijd, opleiding/SES. Uit de procesevaluatievragen die gesteld werden na 6 maanden bleek dat deelnemers de adviezen op maat interessanter, geloofwaardiger, meer vernieuwend en betrouwbaarder vonden dan de standaard brief uit de controleconditie. De analyses laten geen differentiële effecten zien voor opleidingsniveau hetgeen impliceert dat de interventie even geschikt en effectief is voor rokers met een laag en hoog opleidingsniveau.

4


Beschrijving voor erkenning op niveau I: theoretisch goed onderbouwd A. Interventiebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 1. Risico- of probleemomschrijving Gemiddeld roken op dit moment 28% van alle Nederlanders. Roken is schadelijk voor de gezondheid en veroorzaakt verschillende aandoeningen zo als COPD, (long)kanker, hart- en vaataandoeningen. Ieder jaar sterven rond 20.000 mensen aan roken gerelateerde ziekten (Stivoro, 2011). Zo sterven jaarlijks ruim 5000 mensen door hart-en vaatziekten veroorzaakt door het roken. Per jaar komen er ruim 9000 nieuwe gevallen van longkanker bij, en overlijden bijna 9000 personen aan longkanker. Longkanker komt in 90% van de gevallen door roken en 75% van de mensen die COPD krijgt, heeft gerookt (Longkankerinformatie Centrum, 2011). Meeroken is eveneens schadelijk. Jaarlijks sterven rond 2000 mensen als gevolg van meeroken. Roken kan beschouwd worden als een verslaving. De tabak in de sigaret is een verslavend middel dat nicotine bevat. Nicotineafhankelijkheid wordt door meerdere factoren bepaald. Maat hiervoor is hoeveel sigaretten iemand op een dag rookt, hoeveel moeite het die persoon kost om te stoppen en de tijdsuur waarbinnen iemand na het wakker worden een sigaret opsteekt. Mensen die meer dan tien sigaretten op een dag roken en de eerste sigaret na het ontwaken binnen 30 minuten aansteken worden als nicotineafhankelijk beschouwd (Chavannes N.H et al, 2007). De verschillende gevolgen van roken zijn te verkomen door te stoppen met roken. Onze interventie richt zich op mensen die willen stoppen met roken. Advies op maat, ook wel computer tailoring genoemd in het Engels, is een effectieve methode om verschillende subgroepen binnen een populatie effectief te kunnen benaderen (De Vries & Brug, 1999). Dit is mogelijk omdat advies op maat specifieke feedback geeft die toegesneden is op de karakteristieken van de persoon. Is bijvoorbeeld de persoon matig gemotiveerd en niet overtuigd van de voordelen van het stoppen, dan krijgt de persoon hierover informatie. Is de persoon zeer gemotiveerd, al overtuigd van de voordelen van het stoppen met roken, dan bekrachtigd het advies op maat deze opvattingen en zoomt dan verder in op de barrières die de persoon nog ervaart om effectief te kunnen stoppen (zie ook Dijkstra et al., 1998; De Vries et al., 2008). Advies op maat over stoppen met roken is in Nederland ontwikkeld in de jaren 90 als een methode om te kunnen stoppen met roken. In een werkplekinterventie is deze voor het eerst toegepast, en de resultaten suggereerden de potentie (Willemsen, De Vries, Van Breukelen & Genders, 1998).Vervolgens is via een aantal experimenten de werkzaamheid van advies op maat getest, waarbij rokers een advies op maat toegestuurd kregen; dit bleek effectief te zijn (Dijkstra, De Vries, & Roijackers,, 1998). Ook bleek multiple tailoring (het verkrijgen van meerdere feedbackbrieven) de effectiviteit verder te vergroten (Dijkstra, De Vries, Roijackers, & Van Breukelen, 1998). De werkzame factoren van advies op maat zijn inmiddels ook uitgebreid gedocumenteerd, zoals hogere relevantie, personalisering, boodschapacceptatie, herlezien van de boodschappen (Dijkstra & De Vries, 1999; Dijkstra, 2005; Kreuter, Fishbein & Dijkstra, 2008). Met de komst van Internet is het goedkoper om mensen advies op maat via Internet te geven. Dit impliceert de vertaling van de oudere methode naar een web-based methode, hetgeen geschiedde in het Stoppen met Roken 2.0 programma. Dit programma is gebaseerd op het IChange Model (De Vries et al., 2003) en geeft advies op maat over de determinanten attitude, sociale invloed, eigen effectiviteit en actie planning. Het belang van deze factoren is in verschillende internationale en nationale studies gedocumenteerd (Etter, 2005; Strecher et al.,2005, Velicer, & Prochaska, 2004).De huidige interventie Stoppen met Roken op Maat 2.0 is vooral bedoeld voor mensen die gemotiveerd zijn om te stoppen met roken, 18 jaar zijn of ouder en binnen 1 jaar willen stoppen met roken. Vanwege het online karakter moeten ze toegang hebben tot internet en voldoende de Nederlandse taal beheersen.

5


2. Doel van de interventie

Roken is een van de belangrijkste oorzaken van ziekte en vroegtijdig overlijden. Tot op heden zijn interventies waarmee mensen gestimuleerd en ondersteund kunnen worden om te stoppen met roken met name gericht op het algemene publiek, terwijl er aanwijzingen zijn dat dergelijke interventies een beter resultaat hebben als advies op maat wordt gegeven. De interventie bestaat uit een online stoppen met roken programma, waarbij advies op maat wordt gegeven. Advies op maat betekent dat een ieder die een vragenlijst invult over een bepaald gezondheidsonderwerp of gedrag niet langer één algemeen advies krijgt na afloop, maar gedurende het invullen specifieke boodschappen krijgt te zien die gebaseerd zijn op één of meerdere antwoorden van de persoon. Computer tailoring interventies (CT) zijn effectief gebleken om mensen te helpen bij het stoppen met roken. Het primaire doel van het programma is om rokers te stimuleren om te stoppen met roken en vervolgens te begeleiden bij hun stoppoging en het volhouden van het stopgedrag. Rokers wordt feedback gegeven over hun opvattingen over roken teneinde de attitude ten aanzien van niet roken positief te laten zijn, door middel van feedback te geven over hoe ze kunnen omgaan met lastige situaties, sociale steun kunnen verkrijgen,de eigen effectiviteit ten aanzien van stoppen met roken en niet roken hoog te laten worden, en hen specifieke plannen te laten ontwikkelen om hun intentie om te stoppen met roken te faciliteren. We willen met deze interventie ervoor zorgen dat rokers die gemotiveerd zijn om te stoppen hun plan ook in actie omzetten en met behulp van ons programma gestopt blijven. Het programma geeft de roker duidelijke adviezen wat hij zou kunnen doen om succesvol gestopt te blijven. Stoppogingen die van tevoren goed voorbereid worden kunnen binnen ons programma beschouwd worden als bereikbare doelen. Een uitvoerbaar plan voor hun stoppogingen zal de roker helpen om met verschillende aanvaardbare inspanningen tijdens de stoppoging te kunnen omgaan. Na 6 en 12 maanden word de respondent gevraagd naar zijn stopgedrag en wordt er gekeken of hij zijn stoppoging heeft kunnen volhouden.

3. Doelgroep van de interventie

3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? Tot op heden zijn interventies waarmee mensen gestimuleerd en ondersteund kunnen worden om te stoppen met roken voornamelijk gericht op het algemene publiek, terwijl er aanwijzingen zijn dat dergelijke interventies een beter resultaat hebben als ze op maat gemaakt worden voor verschillende doelgroepen. Stoppen met roken programma’s blijken effectiever te zijn naarmate de roker meer gemotiveerd is om te stoppen. Onze interventie richt zich daarom voornamelijk op mensen die op korte termijn, binnen 6 maanden van plan zijn om te stoppen met roken. Belangrijk is dat rokers de intentie hebben om te stoppen met roken en gemotiveerd zijn om te stoppen. De interventie is dus bedoeld voor algemeen rokend publiek en getest bij rokers van minimaal 18 jaar of ouder. Echter dit impliceert niet dat de interventie niet geschikt is voor jongere rokers. De effectiviteit bij jongere deelnemers is echter niet getest. Voorwaarden voor deelname aan de interventie is dat men gemotiveerd is om te stoppen met roken. 3.2 Indicatie- en contra indicatiecriteria niet bekend 3.3. Toepassing bij migranten De interventie is niet speciaal ontwikkeld voor migrantengroepen. Het onderzoek laat geen differentieel effect zien voor migranten en niet migranten. Ze is dus door migrantengroepen te gebruiken, vermits ze de Nederlandse taal machtig zijn. (Te Poel, Bolman, Reubsaet, & De Vries, 2009).

4. Aanpak van de interventie

4.1. Opzet van de interventie De interventie bestaat uit een online stoppen met roken programma waarbij advies op maat wordt gegeven. Het gaat hierbij om een uitbreiding van een eerder effectieve advies-op-maat interventie over stoppen met roken voor volwassenen (Stoppen met Roken Advies op Maat 1.0) dat via brieven werd aangeboden (Dijkstra, De Vries, Roijackers, & Van Breukelen, 1998a; Dijkstra, De Vries, & Roijackers, 1998b). Door het toenemend gebruik van internet op school, het werk en thuis is internet tegenwoordig een van de meest toegankelijke manieren om grote groepen mensen direct en effectief te kunnen bereiken. Bij de huidige interventie gaat het om het veranderen van relevante factoren die van invloed zijn

6


gebleken op succesvol stoppen met roken. Persoonlijke feedback wordt gegeven op de antwoorden van de roker over diens opvattingen over het roken, de intentie om te stoppen, attitude, sociale invloed, eigen effectiviteit en actieplannen. Deze factoren staan ook centraal in het I-Change Model (De Vries et al., 2003).

4.2 Inhoud van de interventie

Deelnemers die willen stoppen met roken ontvangen inloggegevens en een vragenlijst die gebaseerd is op het I-Change Model (De Vries et al., 2003). Er worden vragen gesteld over de hierboven genoemde determinanten. Vervolgens krijgen ze op basis van de eigen antwoorden een advies op maat. De interventie gebruikt drie strategieën: 1. Personalisatie (de naam van een persoon gebruiken); 2. Motivationele feedback (feedback over voor en nadelen; sociale steun, eigen effectiviteit en actieplannen); 3. Herhaalde feedback (getailorde informatie op meerdere momenten) is ook mogelijk indien de roker dit wenst. De effectiviteit van Stoppen met Roken 2.0 is alleen gebaseerd op een eenmalig advies. Eerder onderzoek (Dijkstra et al.,1998 ) toonde al aan dat het verstrekken van meerdere feedback momenten effectiever is dan eenmalig advies. Het is dan ook te verwachten dat de effectiviteit van meerdere adviesmomenten – als de roker dit wenst te ontvangen – de effectiviteit verder zal doen toenemen. De inhoud van de interventie is gebaseerd op de beïnvloedbare factoren uit het I-Change model (De Vries et al., 2003). Daarnaast zijn verschillende gezondheidscommunicatietechnieken gebruikt in de teksten, zoals terugkoppeling, empathie, weerleggen van foutieve opvattingen, aanbieden van nieuwe beliefs, social modeling en ondersteuning middels visuele prompts. Beschrijving onderdelen van de interventie: De interventie begint met een introductie en een baselinevragenlijst, waar onder andere sociaal demografische kenmerken, het rookgedrag, de motivatie om te stoppen met roken en de determinanten van het roken gevraagd worden. De antwoorden op deze vragen genereert een advies op maat over stoppen met roken voor deze persoon. Bij het advies op maat wordt er dus rekening gehouden met verschillende kenmerken van de persoon, zoals de mate van verslaving, de mate van perceptie van de voordelen van stoppen met roken, de mate van sociale steun voor het stoppen die de persoon verwacht, de mate van barrières die de persoon ziet om effectief te kunnen stoppen en de mate van specifieke plannen die de persoon maakt om effectief te kunnen stoppen. Mensen moeten verder aangeven binnen welke tijdsperiode ze van plan zijn om te stoppen met roken (binnen 1 maand, 3 maanden, 6 maanden, 1 jaar). Aan de hand van de antwoorden van de respondenten krijgen ze specifiek advies over motivatie. Vervolgens wordt ingegaan op hun stoppen met roken attitude. Rokers krijgen uitgebreidere vragen over de voor- en nadelen die zij verwachten van stoppen met roken en krijgen aan de hand van hun antwoorden feedback over de door hen gegeven antwoorden. Hierna wordt dieper ingegaan op de steun die rokers ervaren van anderen om te stoppen en niet meer te roken. Hierna wordt ingegaan op de lastige situaties die zij verwachten om (blijvend) te stoppen. Rokers krijgen dan adviezen over hoe ze om kunnen gaan met deze lastige situaties. Ook wordt ingegaan hoe ze hiervoor effectieve actieplannen kunnen maken om makkelijker en effectiever om te kunnen gaan met deze barrières en effectief te kunnen stoppen met roken . Indien respondenten dit wensen, kunnen ze meerdere keren de interventie bezoeken. Zij krijgen dan wederom advies op maat, wat gegenereerd is specifiek voor hun nieuwe situatie. Voorbeelden van gegenereerde adviezen op maat: Advies Voordelen: Uw gezondheid verbetert als u stopt met roken. Hier hebt u helemaal gelijk in. Een jaar na het stoppen is uw kans op het krijgen van een hartaanval al kleiner. Wist u dat er op korte termijn ook al verbeteringen zijn? Na 48uur: Er is geen nicotine meer in het lichaam aanwezig. Na 72 uur: Het ademen wordt gemakkelijker. Na 2-12 weken: De bloedsomloop verbetert. Na 3-9 maanden: Indien u last hebt van een rokershoest, een piepende ademhaling en/of andere ademhalingsproblemen, zult u merken dat deze klachten aanzienlijk verminderen, omdat u longen veel beter gaan werken. Advies Nadelen: U verwacht dat u zich minder goed kunt ontspannen als u niet meer rookt. Wat veel mensen niet weten, is dat in een sigaret helemaal geen stofje zit dat u helpt te ontspannen. Integendeel zelfs: roken doet uw hartslag en bloeddruk juist stijgen! Vaak ontstaat dat gevoel van ontspanning gewoon doordat mensen even rustig gaan zitten tijdens het roken. Stoppen met roken zal dus niet 7


veel veranderen aan de mate waarin u zich kunt ontspannen. Probeer uw ontspanning in andere bezigheden te zoeken, zoals door het lezen van een boek of tijdschrift of gewoon door even rustig te gaan zitten. Advies Sociale invloed: U geeft aan dat de mensen in uw nabije omgeving vinden dat u niet zou moeten roken. Daarnaast hebt u het gevoel dat deze mensen u steunen om niet te roken. Roken heeft een negatieve invloed op uw gezondheid en niet-roken wordt dan ook zeer aanbevolen door de Nederlandse rooknorm. Wanneer we naar de mensen in uw omgeving kijken, zien we dat de meerderheid van deze mensen wel voldoet aan deze norm. Gelukkig ontvangt u steun uit uw omgeving om niet te roken, [heer_mevrouw] [naam]. Deze steun is namelijk erg belangrijk en kan u op weg helpen om succesvol te stoppen met roken. Niet alleen deze steun, maar ook het feit dat veel mensen in uw omgeving niet roken kan een duwtje in de rug zijn om zelf ook een niet-roker te worden. Advies Coping plannen: U hebt nog geen plannen gemaakt om ervoor te zorgen dat het u in de toekomst zal lukken om niet te roken als u net gegeten hebt en als u een pauze neemt. U raadt het vast al: toch is het verstandig om dit te doen. Wij willen u hier graag bij helpen. U zou bijvoorbeeld de volgende plannen kunnen maken: • Probeer na het eten iets anders te gaan doen dan gewoonlijk. Bleef u eerst aan tafel zitten roken, ruim dan nu de tafel vast af, begin met de afwas of ga even naar buiten om een stukje te wandelen. • Doorbreek de gewoonten die u hebt en richt uw pauze eens helemaal anders in! Ga niet meer met de gebruikelijke groep rokers naar buiten, maar maak eens een wandeling of een praatje met een collega. U zou ook uw pauze kunnen gebruiken om boodschappen te doen. Kies in ieder geval een bezigheid die u leuk vindt! Advies Self–efficacy: U geeft aan dat u verwacht dat het moeilijk voor u zal worden om niet te roken als u net gegeten hebt en als u een pauze neemt. U bent niet de enige roker die deze situaties als moeilijk ervaart. Voor veel rokers zijn dit vaak de vaste momenten waarop ze even rustig een sigaretje roken. Door altijd op dezelfde momenten te roken, ontstaat een gewoonte. Dit lijkt bij u ook het geval te zijn. Het is echter goed om te weten dat u iets aan deze gewoonten kunt doen. Belangrijk is dat u juist op deze momenten probeert om afleiding te zoeken in andere bezigheden.

5. Materialen en links

De onderzochte interventie staat op moment van schrijven niet online want de onderzochte interventie is na afloop van de RCT offline gehaald. De aangeboden interventie gaat niet verschillen van de onderzochte interventie. Er wordt op dit moment gewerkt aan het opnieuw online zetten van de interventie. De verwachting is dat deze binnenkort beschikbaar zal zijn. Een demo van een aangepaste interventie voor organisaties en bedrijven is wel beschikbaar gemaakt en verkrijgbaar op de website www.vision2health.com. Het betreft niet de onderzochte interventie, maar is alleen een voorbeeld van een online advies op maat interventie. In deze versie (versie 2.1) zijn de teksten ingekort en qua formulering iets aangepast op basis van procesevaluatie en verdere usability tests. Deze verkorte versie is gebaseerd op de SMR 2.0 versie, maar ingekort omdat het een onderdeel is van een leefstijl programma, waarin naast roken ook adviezen worden gegeven over andere gedragingen.

B. Onderbouwing van de interventie 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak

Probleemanalyse: Wat zijn de factoren die het probleem beïnvloeden? Beïnvloedbare factoren: Tabak is schadelijk voor de gezondheid en een verslavend genotmiddel. Ieder jaar sterven rond 20.000 mensen aan roken gerelateerde ziekten (Stivoro, 2011). Het verslavende element in tabak is nicotine. Zo als eerder beschreven wordt de mate van verslaving bepaald door verschillende factoren. Hierbij is belangrijk binnen welke tijdsperiode de roker weer een sigaret moet aansteken na het ontwaken en de hoe8


veelheid sigaretten die iemand rookt op een dag. Mensen die meer dan tien sigaretten op een dag roken en de eerste 30 minuten na het wakker worden een sigaret moeten roken worden als nicotineverslaafd beschouwd. Bij tabaksverslaving is verder ook belangrijk om te weten hoe snel iemand van tabak afhankelijk wordt en hoeveel tijd en moeite het iemand kost om te stoppen. Voor de algemene samenleving is het belangrijk om de schade van roken en tabaksverslaving zoveel hoe mogelijk te beperken. De kennis over roken en de schade van roken is verder onder de groep rokers vaak heel laag. (ITC Project (March 2011). Het is daarom belangrijk om een goede methode en behandeling beschikbaar te hebben waarmee rokers voorlichting over de schade van roken en ondersteuning ontvangen tijdens het stoppen met roken. Welke factoren zijn beïnvloedbaar? Uit verschillende studies gedaan bij onze vakgroep blijkt dat het stoppen met roken wordt beïnvloed door de verschillende factoren: attitudes, sociale invloed, eigen effectiviteit, en actieplannen (De Vries, Mudde, Dijkstra & Willemsen, 1998; Dijkstra et al., 1998; Van Osch et al. 2009). De verschillende elementen zijn gebaseerd op het I-Change Model, dat een verklaring biedt voor motivationele en gedragsmatige veranderingen (De Vries et al., 2003). Sommige studies suggereren dat ongemotiveerde rokers mogelijk iets meer baat hebben bij informatie over de voor- en nadelen van het stoppen met roken dan van andere informatie, terwijl rokers die zeer gemotiveerd zijn meer baat kunnen hebben bij informatie over hoe om te gaan met barrières en hoe specifieke plannen te maken om met problemen en deze barrières om te gaan (De Vries & Backbier, 1995; De Vries et al., 1998; Van Osch et al., 2009); het gebruik van actieplannen blijkt ook relapse te kunnen voorkomen (Hoving, Mudde, & De Vries, 2006). De factoren attitude en eigen effectiviteit werden reeds succesvol beïnvloed door middel van computer tailoring (advies op maat), en resulteerde in het Advies op Maat 1.0. De vertaling van deze methode naar het web en de inclusie van feedback over de sociale invloed en actieplannen resulteerde in het Advies op Maat over Roken 2.0. Tevens is de formulering van eerdere adviezen op basis van gegevens uit de procesevaluatie ietwat aangepast. De uiteindelijke selectie van items voor het Advies op Maat 2.0 is gebaseerd op het Advies op Maat 1.0, en een selectie van de significante longitudinale predictoren van stoppen met roken. Verbinding probleemanalyse, doel, doelgroep en aanpak Uit voorgaand onderzoek van Dijkstra & De Vries in 1999 bleek dat mensen advies op maat prefereren boven een algemeen advies op maat. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat deelnemers deze manier van informeren veel persoonlijker, relevanter en aantrekkelijker vonden (Dijkstra et al., 2005). De adviezen op maat zijn gebaseerd op het I-Change Model, de opvolger van het ASE-model, dat verschillende wetenschappelijke theorieën op het gebied van de gezondheidspsychologie en–communicatie integreert. Volgens het I-Change Model doorlopen mensen voor een gedragsveranderingsproces een aantal fases: 1. bewustwording; 2. motivatie; 3. actie oftewel gedragsverandering. Elk van deze fasen wordt beïnvloed door andere factoren. Zo is zelfvertrouwen en het maken van actieplannen erg relevant wanneer iemand zich in de actiefase bevindt, maar mogelijk minder relevant indien men zich nog niet gemotiveerd voelt het probleem aan te pakken. Concreet betekent dit dus dat een persoon die zich nog niet bewust is van een probleem (bijvoorbeeld iemand die denkt voldoende te bewegen maar dit toch niet blijkt te doen), meer gebaat is bij informatie over de voor- en nadelen van het desbetreffende gedrag en bij kennistoetsing over de gevolgen van het gedrag. Onze onderzoeksgroep heeft de laatste jaren zeer veel aandacht besteed aan het verfijnen en toetsen van dit model. Meerdere studies hebben intussen aangetoond dat dit model daadwerkelijk bijdraagt aan succesvolle gedragsverandering (De Vries, Mesters, Van ’t Riet, Willems& Reubsaet, 2006; De Vries, Kremers, Smeets, Brug & Eijmael, 2008; Segaar, Bolman, Willemsen & De Vries, 2006) Werkzame factoren/mechanismen 1. Een web-based advies-op-maat interventie blijkt effectiever te zijn dan een web-based interventie die bestaat uit een generiek advies (Civliak, Sheikh, Stead, & Car, 2010). Verschillende studies tonen dit aan zie bijvoorbeeld Dijkstra et al., 1998; Te Poel et al., 2009 voor Nederlandse publicaties over stoppen met roken of Noar Benac, & Harris, 2007, Lancaster & Stead, 2005, voor een internationaal overzicht over de effecten van advies op maat. De algemene werkzame onderdelen van advies op maat wordt ook uitgebreid beschreven in verschillende artikelen (Dijkstra & De Vries, 1999; Dijkstra, 2005; Kreuter, Fishbein, Dijkstra, 2008). Daarom is het belangrijk dat stoppen met roken informatie voor deelnemers van een interventie op maat wordt aangeboden; in vakjargon spreken we dan van “getailored informatie”. 2. Verandering van de meest belangrijke determinanten voor stoppen met roken zijn: attitude, sociale

9


steun, eigen effectiviteit, intentie en actieplannen. Het belang van deze determinanten is uitgebreid gedocumenteerd en het recente belang voor specifieke actieplannen als effectieve goalsetting strategie is recentelijk aangetoond (Van Osch et al.2009; Hoving et al.2006; De Vries et al., 2008). De motivatie die iemand heeft om te stoppen met roken en het aantal gemaakte en uitgevoerde actieplannen blijken significante voorspellers van de succeskans op stoppen met roken te zijn. Specifieke feedback op deze actieplannen bevorderen het maken en het uitvoeren van plannen. Het uitvoeren van de geplande actieplannen correleert namelijk sterk positief met een hogere kans om te zijn gestopt met roken. Het onderscheidend vermogen van Stoppen met Roken 2.0 in vergelijking met traditionele interventies betreft dus de opzet: ze geeft advies op maat. Daarnaast gaat de interventie uitgebreid in op het stellen en volhouden van actieplannen, wat vaak veel minder expliciet aan bod komt in andere stoppen met roken interventies. Verspreiding interventie: Deelnemers van de interventie zijn voor het onderzoek geworven via kranten, TV en via de website van STIVORO. Veel zorgverzekeringen gaan rokers attenderen op de website van STIVORO om meer informatie te verkrijgen over het onderwerp stoppen met roken. Via STIVORO kan daarom een brede groep van rokers geworven worden en vervolgens worden doorverwezen naar de interventie. De interventie kan ook worden aangeboden door verschillende soorten gezondheidsorganisaties, zoals het KWF, NHS, NAF, GGD-en, de thuiszorg en ziekenhuizen. Aanbieding van de interventie via andere organisaties zoals bedrijven is tevens ook mogelijk. Bij alle strategieën kunnen rokende deelnemers op ons programma attent gemaakt worden en doorverwezen worden naar de website. Werving via verschillende kanalen heeft als voordeel dat de kans op het bereiken van verschillende typen rokers wordt vergroot. De wervingsstrategie zal aangepast worden aan de strategie die voor de desbetreffende organisatie geschikt is. De wervingsstrategieën kunnen dus per gebruiker en doelgroep verschillen. Zo is het denkbaar dat de thuiszorg heel andere kanalen zal gaan gebruiken dan een bedrijf. Waar in de huisartspraktijk vaak nog met posters en flyers geworven wordt is het aannemelijk dat bedrijven mogelijk via modernere wervingskanalen zoals intranet of digitale nieuwsbrieven mensen attent maken op stoppen met roken begeleiding. Verantwoording Eerder onderzoek naar de effecten van advies op maat laten zien dat er positieve effecten zijn bereikt door de toepassing van het ASE-model en later het I-Change Model op stoppen met roken. Hierdoor is het belang van de genoemde factoren aangetoond, alsook het effect van advies op maat zowel bij gebruik als brief als gebruik via het web (computer tailoring). Zowel nationaal onderzoek als internationaal onderzoek laat zien dat advies op maat kan resulteren in significant verhoogde stoppercentages (Dijkstra et al., 1998; Te Poel et al., 2009; Strecher, Shiffman & West, 2005; Etter, 2005; Velicer & Prochaska, 2004). Het belang van specifieke actieplannen als effectieve goalsetting strategieën is recentelijk in de studies van Osch et al, 2009 & Hoving et al, 2006 aangetoond. Deze studies hebben laten zien dat de motivatie die iemand heeft om te stoppen en het aantal gemaakte en uitgevoerde actieplannen significante voorspellers blijken te zijn van de succeskans om te stoppen met roken. Het uitvoeren van de geplande actieplannen correleerde sterk positief met een hogere kans om succesvol te stoppen met roken (Hoving et al, 2006). Na aanleiding van deze resultaten is besloten om de feedback over actieplannen niet algemeen te geven (zaosl bij Strecher en Etter & Perneger), maar hierover ook advies op maat feedback te geven. Deze strategie is ook succesvol toegepast bij computer-tailored studies over beweging en voeding (De Vries et al, 2008).

7. Samenvatting onderbouwing

Rokers kunnen effectief advies op maat krijgen via een computer tailored interventie ter ondersteuning bij het stoppen met roken. Rokers krijgen minimaal één keer advies op maat, maar kunnen deze ook meerdere keren ontvangen, afhankelijk van hun preferentie. De adviezen op maat zijn gebaseerd op het I-Change Model, de opvolger van het ASE-model, dat verschillende wetenschappelijke theorieën op het gebied van de gezondheidspsychologie en–communicatie integreert. De effecten van advies op maat voor stoppen met roken zijn zowel nationaal als internationaal aangetoond.

10


C. Overdraagbaarheid

8. Randvoorwaarden voor uitvoering en kwaliteitsbewaking 8.1. Eisen ten aanzien van opleiding 8.2 Eisen ten aanzien van overdracht en implementatie De gebruikte computer tailored feedback via Internet is uitermate geschikt voor iedereen die gebruik maakt van het internet in het algemeen en voor instanties die deze interventie willen aanbieden. De Universiteit Maastricht heeft in het kader van de valorisatie van wetenschappelijke kennis een speciale BV opgericht: Vision2Health. Hierin participeren de Universiteit Maastricht (via het MUCM+) en het software bedrijf OSE dat is gevestigd te Sittard. Dit bedrijf heeft het softwarepakket ontwikkeld waarmee het advies op maat is gemaakt: de TailorBuilder. De hierboven beschreven interventie is bij Vision2Health ondergebracht, en wordt in 2011 actief aangeboden aan verschillende organisaties. Vision2Health is op dit moment met verschillende partijen in gesprek voor het aanbieden van adviezen op maat, waaronder het Advies op Maat over Roken 2.0 dat los kan worden aangeboden, dan wel als onderdeel van een algemeen leefstijl advies op maat kan worden opgenomen. Organisaties kunnen de interventie verspreiden op de voor hen meest verstandige manier. Dit kan implicieren dat rokers worden geworven via lokale media, via internet, via bedrijfskanalen (bedrijfsemail, kranten, bedrijfsinternet etc..). Er is reeds contact met verschillende organisaties en bedrijven. Om reden van vertrouwelijkheid zijn we echter terughoudend in het verstrekken van namen. Varianten van Stoppen met Roken 2.0 (het gaat hierbij om versies waarbij de teksten iets korter zijn geworden, en soms met illustraties worden aangeboden) worden nu gebruikt in online interventies van verschillende GGDen in Limburg, Brabant en Zeeland. Verder wordt Stoppen met Roken 2.0 gebruikt voor de leefstijlcoach (Maastricht studie) en het wordt gebruikt in de nieuwe Diabetes Coach op Maat voor het diabetesprogramma DIEP. Zo als boven eerder

beschreven zijn deelnemers in onze studie geworven via de website van STIVORO, TV en verschillende kranten.

8.3 Eisen ten aanzien van kwaliteitsbewaking Het advies op maat over roken wordt zorgvuldig gemonitord qua kwaliteit. Via verschillende RCT’s wordt tevens nagegaan hoe we de effectiviteit kunnen verbeteren en vergroten. Op dit moment lopen er speciale studies die zich richten op bijvoorbeeld de preventie van relapse en het bereiken van LSES groepen. Vision2Health monitort daarnaast van haar producten ook het gebruik en effectiviteit. Vision2Health en OSE zijn betrokken bij verschillende interventies en producten (bijv. het advies over diabetes). De bescherming van privacy is hierbij essentieel en daarom zijn er verschillende beveiligingsmaatregelen aanwezig. Op dit moment wordt Stoppen met Roken op Maat 2.0 integraal gebruikt in een aantal leefstijlstudies. Dit biedt ons de mogelijkheid om een aantal kleine aanpassingen door te voeren en hiervan procesevaluatie gegevens te verkrijgen. De interventie kan dan vervolgens verder worden geoptimaliseerd, bijvoorbeeld, na suggesties komen voor een iets andere formulering. Nieuwe studies lopen ook waarbij we verschillende variaties testen. Mochten deze effectief zijn, dan zullen deze worden opgenomen in Stoppen met Roken op Maat 3.0. De verschillende veranderingen zullen worden vastgelegd in een logboek door Vision2health. 8.4 Kosten van de interventie Een web-based advies-op-maat interventie is breed inzetbaar en kost relatief weinig. Participerende organisaties kunnen een licentie verkrijgen voor het aanbieden van de interventie. De kosten van de licentie zijn vooral bedoeld ter dekking van de hostingkosten, de kosten van het personeel om de interventie te

11


onderhouden en hiervoor de procesevaluatie te doen. De kosten voor een licentie zijn 1000 euro voor het verkrijgen van een algemene licentie (dit betreft kosten voor de hosting en aanmaken van het project, en onderhoud). Verlenging van de licentie kost daarna €750 per jaar. Daarnaast betaalt de organisatie 1 € per deelname voor de eerste 1500 rokers (€1500) Nemen er meer rokers deel, bijvoorbeeld 4000, dan kost dit voor de eerste 1500 respondenten € 1 en voor de volgende respondenten kost het € 0.75 per roker. Hoe meer respondenten er deelnemen, hoe goedkoper het per roker wordt. Hieronder staat dit weergegeven in een tabel. Aantal respondenten

Kosten per respondent

1500

€1

1501 - 4000

€ 0,75

4001 - 6500

€ 0,65

6501 - 9000

€ 0,55

9001 - 11500

€ 0,45

11501 - 14000

€ 0,35

Boven 14000 respondenten worden de kosten € 0,25 per respondent.

12


9. Onderzoek naar de uitvoering van de interventie

Zoals reeds aangegeven zijn er verschillende onderzoeken gedaan naar de uitvoering van de interventie. Het doel van deze studies was het bestuderen van de effecten van een aantal additionele gedragsveranderingtechnieken bij advies op maat over roken. De eerdere studies naar de effecten van Advies op Maat 1.0 lieten duidelijk significante effecten zien (Dijkstra et al. 1998; Dijkstra, Conijn, De Vries). Bereikte resultaten De huidige interventie is een vertaling van het Advies op Maat 1.0 met hierbij opgenomen advies op maat over de sociale omgeving en advies op maat over actieplannen. Na 6 maanden bleek dat het Stoppen met Roken Advies 2.0 rapporteerde 21,5% van de rokers in de experimentele groep en 9,8% in de controlegroep niet te hebben gerookt gedurende de laatste 24 uur; deze percentages zijn 20,4% en 7,8% voor het niet hebben gerookt gedurende de laatste 7 dagen. Zoals eerder aangegeven zijn deelnemers geworven via kranten, TV en via de website van STIVORO. Uit de procesevaluatievragen die gesteld werden na 6 maanden bleek dat deelnemers (N = 187) de getailorde adviezen met actieplannen feedback interessanter, geloofwaardiger, meer vernieuwend en betrouwbaarder vonden dan de standaard brief uit de controle conditie (alle p < .05, zie tabel 3). Gemiddeld gaven de deelnemers de getailorde adviezen een 6.9 en de standaard brief een 6.3 (t(185) = 2.16, p < .04) op een schaal van 1 tot 10 (zie te Poel et al. 2008 voor een uitgebreider overzicht).Uit de procesevaluatie bleek dat sommige adviezen niet bondig waren geformuleerd, waardoor we deze voor de huidige versie hebben verbeterd. Tevens hebben we een itemreductie analyse toegepast. Dit betekent dat we in feite twee versie kunnen aanbieden, 2.0 met de originele aantal items, 2.1 met het gereduceerde aantal items. Dit heeft als voordeel dat een klant kan kiezen van welke versie ze gebruik maken.

13


Voor u verder gaat Check met behulp van onderstaande lijst of u de vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. De vraagnummers corresponderen met de desbetreffende onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de criteria voor erkenning op Niveau II en III. Op de sites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM kunt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop vinden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad).

Criteria voor erkenning op Niveau II-III: waarschijnlijk of bewezen effectief Vraag 10.1 Is de interventie via Nederlandse studies met een matige tot sterke bex Ja wijskracht onderzocht en maken deze studies het aannemelijk dat de interventie de gestelde doelen bij de doelgroep daadwerkelijk bereikt? (Voor een overzicht van de bewijskracht van onderzoek, zie de handleiding bij dit werkblad.)

Nee

Vraag 11

Nee

Is er onderzoek naar buitenlandse versies van de interventies. Dit betreft x Ja onderzoek met een ietwat ander model, maar hierbij richt men zich ook op de hierboven geschetste determinanten.

LET OP Indien vraag 10 met ja beantwoord wordt, vul dan ook Bijlage 1 in: Beschrijving kenmerken en resultaten onderzoek. Indien vraag 10 en 11 met nee beantwoord moeten worden, komt uw interventie niet in aanmerking voor een beoordeling op niveau II of III. Vul in dat geval paragraaf 10.1 en 11 op de gevraagde manier in en ga verder met paragraaf 12 onder Overige informatie. Vergeet niet het logboek in te vullen aan het einde van dit werkblad.

14


Beschrijving voor erkenning op niveau II-III: waarschijnlijk of bewezen effectief D. Effectiviteit 10. Nederlandse effectstudies 10.1. Studies naar de effectiviteit van de interventie in Nederland De studie waarin de effectiviteit van de web-based versie van Advies op Maat 1.0 uitgebreid met actieplannen is beschreven door Te Poel en collega’s in 2009 (Te Poel et al., 2009). In deze gerandomiseerde studie werd de effectiviteit van web-based advies op maat inclusief feedback over actieplannen (de Experimentele conditie; E) vergeleken met het aanbieden van vergelijkbare informatie zonder tailoring (Controle conditie; C). Actieplannen zijn acties die men dient te plannen om een specifiek gedrag uit te kunnen voeren, zoals in deze context specifieke plannen om het stoppen met roken voor te bereiden en te vergemakkelijken zoals uit het huis verwijderen van rookwaren. De studie had een experimenteel design met een voormeting en een nameting (na 6 maanden). De deelnemers werden willekeurig toegewezen aan de experimentele conditie (web-based advies-op-maat interventie gebaseerd op de web-based advies op maat interventie die door STIVORO aan de algemene bevolking werd aangeboden) of de controle conditie (niet getailored web-based advies). Het in deze studie geteste advies op maat van de experimentele conditie heeft, in tegenstelling tot de standaard interventie van STIVORO, een actieplannen module als uitbreiding. De adviezen in de advies op maat interventie waren gebaseerd op de antwoorden die deelnemers gaven op vragen bij de voormeting over rookgedrag, attitude, sociale invloed, eigen effectiviteit, actieplannen en intentie om te (stoppen met) roken. Deelnemers zijn geworven via de website van STIVORO. Vervolgens werden ze willekeurig ingedeeld in de controlegroep (web-based advies op maat zonder specifieke feedback over actieplannen) en de experimentele groep (web-based advies op maat met specifieke feedback over de actieplannen). Deelnemers vulden eerst een voormeting in en kregen direct daarna via email het advies op maat. Voorwaarden voor deelname waren: leeftijd boven de 18, een roker zijn en binnen 1 jaar willen stoppen met roken. 458 deelnemers voldeden aan deze criteria en hebben de voormeting ingevuld (224 deelnemers in de experimentele conditie en 234 deelnemers in de controle conditie). Na 6 maanden werden deze deelnemers per email opnieuw gecontacteerd en uitgenodigd om de vervolgmetingen in te vullen. Resultaten: Van de 458 deelnemers die de baseline hebben ingevuld, hebben 195 deelnemers (42,6%) ook de 6 maanden nameting ingevuld. In de controle groep zijn er 56,4 % van de deelnemers niet meer bij de nameting terug gekomen in vergelijking tot 58,5% in de interventie groep. De interventie is getest en bewezen effectief. Na het verkrijgen van een eenmalig advies bleek dat 20.4% van de rokers zijn gestopt met roken na 6 maanden, tegenover 7.8% in de controle groep (Te Poel et al., 2009). Uit de procesevaluatievragen die gesteld werden na 6 maanden bleek dat deelnemers (N = 187) de getailorde adviezen met actieplannen feedback interessanter, geloofwaardiger, meer vernieuwend en betrouwbaarder vonden dan de standaard brief uit de controleconditie. Een aantal additionele analyses werden uitgevoerd om de rol van actieplannen nader te analyseren. 2 -analyse laat zien dat deelnemers die binnen 1 maand wilden stoppen met roken meer actieplannen hadden gemaakt (M = 3.67, SD = .57) dan de deelnemers die wilden stoppen binnen 6 maanden (M = 3.58, SD = .48; p < .01). Regressie analyse laat zien dat, hoe meer actieplannen men maakte op de eerste meting, hoe meer uitgevoerde plannen men had bij de meting na 6 maanden ((ß = .17, p < .05). Verder bleek dat ook motivatie bij de voormeting (willen stoppen binnen 1 maand versus willen stoppen binnen

15


1 jaar) het aantal uitgevoerde plannen bij de meting na 6 maanden positief beïnvloedde (ß = .20, p < .01). Deelnemers in de experimentele conditie en met een hoge motivatie om te stoppen hadden de grootste kans om gestopt te zijn. Andere significante voorspellers waren het aantal uitgevoerde plannen (OR = 1.29, p < .01, 95%CI: 1.11-1.49) en de hoeveelheid eerdere stoppogingen die men had ondernomen (OR = 4.12, p < .01, 95%CI: 1.16-14.57). Er werden geen significante interactie effecten gevonden, met andere woorden de effecten verschilden niet voor geslacht, leeftijd, opleiding/SES. Conclusies Een web-based advies-op-maat interventie blijkt effectiever te zijn dan een web-based interventie die bestaat uit een generiek advies. De vertaling van de schriftelijke versie naar de web-based versie blijkt effectief te zijn, en de interventie lijkt voor zowel laag als hoog opgeleiden effectief te zijn, omdat er geen verschillen gevonden worden tussen opleiding en SES wat de effectiviteit van de interventie betreft. 10.2 Samenvatting Nederlands effectstudies De studies leveren de volgende resultaten/ op: 1. Bewijs van effectiviteit van advies op maat voor stoppen met roken via schriftelijke brieven 2. Bewijs van effectiviteit van advies op maat voor stoppen met roken via Internet 3. Bewijs van effectiviteit van de componenten attitudes, sociale invloed, eigen effectiviteit en actieplannen 4. Bewijs van effectiviteit van advies op maat voor zowel hoog- als laag opgeleiden 5. Geen verschil in effectiviteit voor leeftijd en geslacht

11. Buitenlandse effectstudies

Er bestaan een aantal buitenlandse studies waarbij ook door middel van computer tailoring stoppen met roken is bereikt. Deze maken gebruik van vergelijkbare principes die ook zijn gebruikt bij SMR 2.0. We willen hieronder twee studies noemen die het meest vergelijkbaar zijn. Een betreft een buitenlandse studie naar de effectiviteit van computer tailoring (advies-op-maat) voor stoppen met roken (Strecher et al., 2005). Hierbij is de effectiviteit van web-based stoppen met roken advies op maat materialen (experimentele conditie) met stoppen met roken materialen zonder getailorde informatie vergeleken. De materialen bestonden uit een web-based stoppen met roken begeleiding, drie stoppen met roken nieuwsbrieven die rokers via het internet hebben ontvangen en gedragsondersteunende informatie die rokers gedurende tien weken hebben ontvangen via e-mail. Na het verkrijgen van advies op maat bleek dat 29,0% van de rokers na 6 weken was gestopt tegenover 23,9% in de non-tailored conditie (OR=1.30; p<0.001. Verder laten de resultaten zien dat 22,8% in de advies op maat conditie tegenover 18,1% in de non-tailored conditie na 12 weken nog steeds was gestopt met roken (OR=1.34, p<0.001). Bij de studie van Strecher et al. (2005) hebben ze zich gericht op factoren zo als coping plannen, relapse preventie, attitude en eigen effectiviteit. Bij SMR 2.0, richten we ons op vergelijkbare factoren. Een verschil met de studie van Strecher is dat bij SMR 2.0 uitgebreider en meer getailored wordt ingegaan op de actieplannen, waar dit bij de studie van Strecher meer algemene plannen betrof. Verder ontvingen respondenten bij SMR 2.0 eenmalig advies-op-maat terwijl bij Strecher’s interventie respondenten over een periode van 10 weken gedragsondersteunende informatie ontvingen. De resultaten van de studie van Strecher hebben laten zien dat advies op maat werkt voor het effectief bevorderen van stoppen met roken. De studie van Etter & Perneger, 2011 vergelijkt de effectiviteit van een nieuw web-based advies op maat programma vs. geen interventie. Deelnemers in de interventiegroep ontvingen per email (gemiddeld 1,5 keer per 6 maanden) advies op maat boodschappen gebaseerd op antwoorden gegeven tijdens de baselinevragenlijst. Deze adviezen waren getailored op de stage of change (precontemplation, contemplation of preparation) van de deelnemers, de mate van afhankelijkheid van tabak, self-efficacy en persoonlijk kenmerken. De studie richtte zich wel op factoren zoals stages of change en self-efficacy, maar gebruikte eveneens geen actie plannen. Resultaten hebben laten zien dat rookabstinentie 2,6 keer zo groot was in de interventiegroep vergeleken met de controlegroep (interventie vs control, 5,8% vs. 2,2%, p<0.001). Het 16


programma was vooral effectief voor rokers die aan het begin van het programma nog niet gemotiveerd waren om te stoppen met roken (precontemplators) (interventie vs. controle; 3,8% vs 0,8%, p<0.001). Het verschil van deze studie met SMR 2.0 was dat de feedback over de plannen minder getailored waren dan is gebeurd in SMR 2.0. Samengevat, de overeenkomsten van SMR 2.0 met deze twee studies is dat in alle studies advies op maat is gegeven over de voor en nadelen van stoppen met roken, de eigen effectiviteit en de motivatie. Al deze studies over advies op maat blijken succesvol te zijn. De verschillen met de twee studies betreffen het feit dat in SMR 2.0 ook advies op maat is gegeven over actieplannen, terwijl de adviezen over de actieplannen in de boven genoemde studies minder getailored waren. Etter, J.F. & Perneger, T. (2001). Effectiveness of a Computer-Tailored Smoking Cessation Program, American Medical Association, 161, 2596-2601. Strecher V.J., Shiffman S., West R. (2005). Randomized controlled trial of a web-based computertailored smoking cessation program as a supplement to nicotine patch therapy, Addiction, 682688.

E. Overige informatie

12. Toelichting op de naam van de interventie

Stoppen met Roken op Maat 2.0 geeft overduidelijk aan dat het gaat over stoppen met roken en dat het gaat over advies-op-maat.

13. Uitvoering (uitvoerende en of ondersteunende organisaties en partners)

Vision2Health biedt de interventie aan. Op dit moment worden varianten van deze studie aangeboden in andere studies waarin weer verschillende onderdelen verder worden uitgetest, zoals in Persoonlijk Advies bij het Stoppen met roken (PAS, met als doel: advies-op-maat (1) vergelijken met advies-op-maat in combinatie met gesprek bij een praktijkondersteuner (2) en een controlegroep (3)), StayQuit4You (SQ4U, met als doel: preventie van relapse), Steun bij Stoppen (SBS, met als doel: testen van tekst boodschappen versus video boodschappen) alsook in een aantal leefstijlinterventies die door GGD’en worden aangeboden. Dit betreffen variaties van Stoppen met Roken op Maat 2.0.

14. Overeenkomsten met andere interventies

De meest vergelijkbare interventies is het oude advies op maat dat door STIVORO werd aangeboden. Dit was de interventie zoals ontwikkeld door de UM (zie publicaties van Dijkstra et al.). Het grootste verschil met de huidige interventie is het opnemen van adviezen over actieplannen, het web-based karakter en het feit dat rokers zelf kunnen kiezen met welk onderdeel ze aan de slag willen (bijv. voordelen en nadelen; barrières, actieplannen).

17


Aangehaalde literatuur

Civliak, M. Sheikh, A. Stead, L.F., Car, J. Internet-based interventions for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2010, 9, Art. No.: CD007078. DOI: 10.1002/14651858. CD007078.pub3 Chavannes, N.H., et al. (2007). NHG-Standaard Stoppen met roken (General Practice Protocol Smoking cessation). Huisarts & Wetenschap, 50(7), 306-314. De Vries, H. & Backbier, E. (1995). Verklaring en verandering van gedrag: een beschouwing van het transtheoretisch model. Tijdschrift Gezondheidsbevordering, 16, 26-34. De Vries, H. & Brug, H. (1999). Computer-tailored interventions motivating people to adopt health promoting behaviours; introduction to a new approach. Patient Education and Counseling, 36,99-105. De Vries, H., Mesters, I., Van ’t Riet, J., Willems, K., & Reubsaet, A. (2006). Motives of Belgian adolescents for using sunscreen: the role of action plans. Cancer, Epidemiology, Biomarkers and Prevention, 15 (7) 1360-1366. De Vries, H., Mudde, A., Dijkstra, A. & Willemsen, M. (1998). Differential beliefs, perceived social influences and self-efficacy expectations among smokers in various motivational phases. Preventive Medicine, 27, 681-689. De Vries, H., Mudde, A., Leijs, I., Charlton, A., Vartiainen, E., Buijs, G., Clemente, M.P., Storm, H., Gonzalez Navarro, A., Nebot, M., Prins, T. and Kremers, S. (2003). The European Smoking Prevention Framework Approach (EFSA): an example of integral prevention. Health Education Research, 18, 611–626. De Vries, H., Kremers, S., Smeets, T., Brug, J., & Eijmael, K. (2008). The effectiveness of tailored feedback and action plans in an intervention addressing multiple health behaviors. American Journal of Health Promotion, 22 (6), 417-425. Dijkstra, A. (2005). Working mechanisms of computer-tailored health education: evidence from smoking cessation. Health Education Research, 20, 527–539. Dijkstra, A. & De Vries, H. (1999). The development of computer-generated tailored interventions Patient Education and Counseling, 36, 193-203. Dijkstra, A., De Vries, H. & Roijackers, J. (1998). Computerized tailored feed-back to change cognitive determinants of smoking: A Dutch field experiment. Health Education Research, 13, 197-206. Dijkstra, A., De Vries, H., Roijackers, J. & Van Breukelen, G. (1998). Tailoring information to enhance quitting in smokers with low motivation to quit: Three basic efficacy questions. Psychology & Health , 17, 513-519. Dijkstra, A., Conijn, B, & Vries, H. de (2006). A match-mismatch test of a stage model in tobacco smoking. Addiction, 101,1035-1043. Dijkstra, A., De Vries, H., Roijackers, J. & Van Breukelen, G. (1998a). Tailored interventions to communicate stage-matched information to smokers in different motivational stages. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 3, 549-557. Dijkstra, A., De Vries, H. & Roijackers, J. (1998b). Long-term effectiveness of computer-generated tailored feed-back in smoking cessation. Health Education Research, 13, 207-214. Etter, J. F. (2005). Comparing the efficacy of two Internet-based, computer-tailored smoking cessation programs: A randomized trial. Journal of Medical Internet Research, 7. Etter, J.F. & Perneger, T. (2001). Effectiveness of a Computer-Tailored Smoking Cessation Program, American Medical Association, 161, 2596-2601 Hawkins, R. P., Kreuter, M., Resnicow, K., Fishbein, M. & Dijkstra, A. (2008). Understanding tailoring in communicating about health. Health Education Research, 23(3), 454-466. Hoving E.F., Mudde, A.N., & De Vries H. (2006). Predictors of smoking relapse in a sample of Dutch adult smokers; the roles of gender and action plans. Addictive Behaviors, 31,1177-1189. ITC Project (March 2011). ITC Netherlands Survey. Report on Smokers’ Awareness of the Health Risks of Smoking and Exposureto Second-hand Smoke. University of Waterloo, Ontario, Canada.

Lancaster, T. & Stead, L.F. Self-help interventions for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews 2005, 3, Art. No.: CD001118. DOI: 10.1002/14651858.pub2.

Longkankerinformatie Centrum. Geraadpleegd op 5 augustus 2011, http://www.longkanker.info/voorkomen-vanlongkanker/stoppen-met-roken.html Noar, S. M., Benac, C., & Harris, M. (2007). Does tailoring matter? Meta-analytic review of tailored print health behavior change interventions. Psychological Bulletin, 133, 673–693. Segaar, D., Bolman, C., Willemsen, M.C., & De Vries, H. (2006). Determinants of Adoption of Cognitive Behavioral Interventions in a Hospital Setting: Example of a Minimum-Contact Smoking Cessation Intevention for Cardiology Wards. Patient Education and Counselling, 61, 262-274. Stivoro. Haart en vaartziekten. Geraadpleegd op 5 augustus 2011, 18


http://www.stivoro.nl/Voor_volwassenen/Gezondheid___roken/Ziekte___roken/Hart__en_vaatziekten/index.as px Strecher V.J., Shiffman S., West R. (2005). Randomized controlled trial of a web-based computer-tailored smoking cessation program as a supplement to nicotine patch therapy, Addiction, 682-688. Te Poel, F., Bolman, C., Reubsaet, A., De Vries, H. (2009). Efficacy of a single computer-tailored e-mail for smoking cessation: results after 6 months; Health Education Research, 24, 930-940. Van Osch, L.A.D.M., Lechner, L., Reubsaet, A., Steenstra, M, Wigger, S. & De Vries, H. (2009). Optimizing the efficacy of smoking cesation contests: An exploration of determinants of successful quitting. Health Education Research, 24, 54-63. Velicer, W.F. and Prochaska J.O. (2004). A comparison of four self-report smoking cessation outcome measures. Addictive Behaviour, 2004, 29, 51-60. Willemsen, C. M., De Vries, H., Van Breukelen, G., & Genders, R. (1998). Long-Term Effectiveness of Two Dutch Work Site Smoking Cessation Programs. Health Education & Behavior, 25, 418-435.

19


Scoor met dit formulier elke effectstudie apart. Licht de score bij een item eventueel toe. Studie 1

Te Poel, F., Bolman, C., Reubsaet, A., De Vries, H. (2009). Efficacy of a single computer-tailored email for smoking cessation: results after 6 months; Health Education Research, 24, 930-940

A. Waar en waarover is de studie uitgevoerd Kruis ‘ja’ of ‘nee’ aan

Ja

1

De studie is in Nederland uitgevoerd.

X

2

De studie betreft de hier beschreven, Nederlandse interventie (en niet een andere, soortgelijke interventie of een buitenlandse versie of variant)

X

Nee

B. Typering methodologische kenmerken van het onderzoek Kruis voor elke uitspraak die waar is het hokje aan. Kruis in de overige gevallen (nee, niet van toepassing, onbekend, twijfel) geen hokje aan. 1

De meting is (mede) gericht op de doelen en de doelgroep van de interventie.

X

2

De meting is verricht met instrumenten die voldoende betrouwbaar zijn.

X

3

De meting is verricht met instrumenten die de doelen van de interventie valide operationaliseren.

X

4

Er is een voormeting (voorafgaand aan / bij start van de interventie).

X

5

Er is een nameting (aan het einde van de interventie).

X

6

De resultaten zijn met een adequate statistische techniek geanalyseerd en op significantie getoetst.

X

7

De resultaten zijn vergeleken met ander onderzoek naar de effecten van de gebruikelijke situatie, handelwijze of zorg (care-as-usual) of een andere zorgvorm bij een soortgelijke doelgroep.

X

8

Er is een (quasi-)experimentele en een controlegroep (care-as-usual) of een herhaald N=1 onderzoek met een baseline of een timeseries design met een multiple baseline of alternating treatments of een studie naar de samenhang tussen de mate waarin een interventie is toegepast en de mate waarin bedoelde uitkomsten zijn opgetreden.

9

Het onderzoek is uitgevoerd in de praktijk.

10 Er is een follow-upmeting van minimaal 6 maanden na einde interventie.

11 De experimentele en de controlegroep zijn ´at random´ samengesteld.

X

X

X

X

20

Stoppen met Roken op Maat 2.0 Classificatie bewijskracht van het onderzoek Kruis aan van welk type de opzet is op basis van de aangekruiste antwoorden in het bovenstaande schema. Alle antwoorden in de aangegeven range moeten aangekruist zijn

Veranderingsonderzoek

8

Niveau 5

1-6

Niveau 4

Geen van de onderstaande alternatieven

Zwak

Niveau 3

Niveau 2

Niveau 1

Bewijskracht

X

Zeer zwak

Matig

Resultaten van veranderingsonderzoek zijn vergeleken met ander onderzoek

Redelijk

Onderzoek met (quasi-) experimenteel design (niet in de praktijk)

1-6 1-6 1-6 1-6 7 1-6

9

Vrij sterk

Onderzoek met (quasi-) experimenteel design in de praktijk

1-6

8

9

Sterk

Onderzoek met (quasi-) experimenteel design in de praktijk en met follow-up

1-6

8

9

10

Zeer sterk

Onderzoek met experimenteel design in de praktijk en met follow-up

1-6

8

9

10

9

10 10

11

Typering overige methodologische kenmerken Kruis voor elke uitspraak die waar is het hokje aan. Kruis in de overige gevallen (nee, niet van toepassing, onbekend, twijfel) geen hokje aan. 12 Er is een controlegroep zonder interventie en/of placebo. X

13 Er is een controlegroep met een gespecificeerde andere, duidelijk gespecificeerde interventie. 14 Het onderzoek is uitgevoerd door anderen dan de ontwikkelaars of de aanbieders van de interventie.

X

15 De mate van uitval van subjecten tussen de meetmomenten is gespecificeerd. 16 De implementatiegetrouwheid is bepaald (i.e. nagegaan is wat de mate is waarin het protocol, de handleiding of de methodiek getrouw is gevolgd - ook wel behandelingsintegriteit, ‘treatment integrity’ of ‘fidelity’ genoemd).

C. Typering resultaten van het onderzoek

X

0

Geen van de onderstaande rubrieken zijn van toepassing (licht toe!).

1

Positieve resultaten: De studie rapporteert positieve effecten# ten aanzien van de doelen van de interventie.

2

Effectiviteit niet aangetoond: De studie rapporteert dat er geen effecten# ten aanzien van de doelen van de interventie zijn.

3

Negatieve resultaten: De studie rapporteert negatieve effecten# .

4

Positieve en negatieve resultaten: De studie rapporteert positieve en negatieve effecten# ten aanzien van verschillende doelen van de interventie.

8

Effectiviteit onduidelijk of onbekend.

#

Positief effect = een of meer doelen van de interventie worden gerealiseerd en deze winst is statistisch significant. Geen effect = het doel van de interventie wordt niet gerealiseerd en wordt deels gerealiseerd maar deze winst is niet statistisch significant. Negatief effect = de interventie werkt - statistisch significant - averechts of heeft ernstige, duidelijk aantoonbare ‘bijwerkingen’ .

21

Stoppen met Roken op Maat 2.0 Noteer hieronder eventueel beschikbare gegevens over effectsizes

Na het verkrijgen van een eenmalig advies bleek dat 20,4% van de rokers zijn gestopt met roken na 6 maanden, tegenover 7,8% in de controle groep. 2 -analyse laat zien dat deelnemers die binnen 1 maand wilden stoppen met roken meer actieplannen hadden gemaakt (M = 3.67, SD = .57) dan de deelnemers die wilden stoppen binnen 6 maanden (M = 3.58, SD = .48; p < .01). Regressie analyse laat zien dat, hoe meer actieplannen men maakte op de eerste meting, hoe meer uitgevoerde plannen men had bij de meting na 6 maanden ((ß = .17, p < .05). Verder bleek dat ook motivatie bij de voormeting (willen stoppen binnen 1 maand versus willen stoppen binnen 1 jaar) het aantal uitgevoerde plannen bij de meting na 6 maanden positief beïnvloedde (ß = .20, p < .01). Deelnemers in de experimentele conditie en met een hoge motivatie om te stoppen hadden de grootste kans om gestopt te zijn. Andere significante voorspellers waren het aantal uitgevoerde plannen (OR = 1.29, p < .01, 95%CI: 1.11-1.49) en de hoeveelheid eerdere stoppogingen die men had ondernomen (OR = 4.12, p < .01, 95%CI: 1.16-14.57). Er werden geen significante interactie effecten gevonden, met andere woorden de effecten verschilden niet voor geslacht, leeftijd, opleiding/SES.

22


Scoor met dit formulier elke effectstudie apart. Licht de score bij een item eventueel toe. Studie 2 Auteur : titel (jaartal)

A. Waar en waarover is de studie uitgevoerd Kruis ‘ja’ of ‘nee’ aan

1

De studie is in Nederland uitgevoerd.

2

De studie betreft de hier beschreven, Nederlandse interventie (en niet een andere, soortgelijke interventie of een buitenlandse versie of variant)

Ja

Nee

B. Typering methodologische kenmerken van het onderzoek Kruis voor elke uitspraak die waar is het hokje aan. Kruis in de overige gevallen (nee, niet van toepassing, onbekend, twijfel) geen hokje aan. 1

De meting is (mede) gericht op de doelen en de doelgroep van de interventie.

2

De meting is verricht met instrumenten die voldoende betrouwbaar zijn.

3

De meting is verricht met instrumenten die de doelen van de interventie valide operationaliseren.

4

Er is een voormeting (voorafgaand aan / bij start van de interventie).

5

Er is een nameting (aan het einde van de interventie).

6

De resultaten zijn met een adequate statistische techniek geanalyseerd en op significantie getoetst.

7

De resultaten zijn vergeleken met ander onderzoek naar de effecten van de gebruikelijke situatie, handelwijze of zorg (care-as-usual) of een andere zorgvorm bij een soortgelijke doelgroep.

8

Er is een (quasi-)experimentele en een controlegroep (care-as-usual) of een herhaald N=1 onderzoek met een baseline of een timeseries design met een multiple baseline of alternating treatments of een studie naar de samenhang tussen de mate waarin een interventie is toegepast en de mate waarin bedoelde uitkomsten zijn opgetreden.

9

Het onderzoek is uitgevoerd in de praktijk.

10 Er is een follow-upmeting van minimaal 6 maanden na einde interventie.

11 De experimentele en de controlegroep zijn ´at random´ samengesteld.

23

Stoppen met Roken op Maat 2.0 Classificatie bewijskracht van het onderzoek Kruis aan van welk type de opzet is op basis van de aangekruiste antwoorden in het bovenstaande schema. Alle antwoorden in de aangegeven range moeten aangekruist zijn

Veranderingsonderzoek

8

Niveau 5

1-6

Niveau 4

Geen van de onderstaande alternatieven

Zwak

Niveau 3

Niveau 2

Niveau 1

Bewijskracht Zeer zwak

Matig

Resultaten van veranderingsonderzoek zijn vergeleken met ander onderzoek

Redelijk

Onderzoek met (quasi-) experimenteel design (niet in de praktijk)

1-6 1-6 1-6 1-6 7 1-6

9

Vrij sterk

Onderzoek met (quasi-) experimenteel design in de praktijk

1-6

8

9

Sterk

Onderzoek met (quasi-) experimenteel design in de praktijk en met follow-up

1-6

8

9

10

Zeer sterk

Onderzoek met experimenteel design in de praktijk en met follow-up

1-6

8

9

10

9

10 10

11

Typering overige methodologische kenmerken Kruis voor elke uitspraak die waar is het hokje aan. Kruis in de overige gevallen (nee, niet van toepassing, onbekend, twijfel) geen hokje aan. 12 Er is een controlegroep zonder interventie en/of placebo. 13 Er is een controlegroep met een gespecificeerde andere, duidelijk gespecificeerde interventie. 14 Het onderzoek is uitgevoerd door anderen dan de ontwikkelaars of de aanbieders van de interventie. 15 De mate van uitval van subjecten tussen de meetmomenten is gespecificeerd. 16 De implementatiegetrouwheid is bepaald (i.e. nagegaan is wat de mate is waarin het protocol, de handleiding of de methodiek getrouw is gevolgd - ook wel behandelingsintegriteit, ‘treatment integrity’ of ‘fidelity’ genoemd).

C. Typering resultaten van het onderzoek 0

Geen van de onderstaande rubrieken zijn van toepassing (licht toe!).

1

Positieve resultaten: De studie rapporteert positieve effecten# ten aanzien van de doelen van de interventie.

2

Effectiviteit niet aangetoond: De studie rapporteert dat er geen effecten# ten aanzien van de doelen van de interventie zijn.

3

Negatieve resultaten: De studie rapporteert negatieve effecten# .

4

Positieve en negatieve resultaten: De studie rapporteert positieve en negatieve effecten# ten aanzien van verschillende doelen van de interventie.

8

Effectiviteit onduidelijk of onbekend.

#

Positief effect = een of meer doelen van de interventie worden gerealiseerd en deze winst is statistisch significant. Geen effect = het doel van de interventie wordt niet gerealiseerd en wordt deels gerealiseerd maar deze winst is niet statistisch significant. Negatief effect = de interventie werkt - statistisch significant - averechts of heeft ernstige, duidelijk aantoonbare ‘bijwerkingen’ .

Noteer hieronder eventueel beschikbare gegevens over effectsizes

24


Logboek Vul hieronder in wie iets met de beschrijving doet, wanneer dat gebeurt, en wat er gebeurd is. Pas bij volgende handelingen het versienummer aan, indien van toepassing. Naam Hein de Vries Hein de Vries Hein de Vries Hein de Vries

Datum 2 februari 2011 18 februari 2011 9 augustus 23 augustus

Handeling Beginnen met het maken van de beschrijving Feedback verwerken van mevrouw van Dale Feedback verwerken van mevrouw Lanting nieuwe versie opsturen

Documentnummer

25

Werkblad beschrijving interventie

Recommend Documents