Seizoenen. Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 2 | 2012

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 40ste jaargang - maart/april 2012

← Coverfoto Voor het nieuwe Velt-boekje Groenten in potten maakte Stefan Jacobs foto’s in de tuin van lesgeefster Anita Exelmans. Meer over het boekje lees je op p. 8. Met Anita Exelmans maak je kennis op p. 15. Foto: Stefan Jacobs Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer, [email protected] Lay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Maite Grugeon, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Natascha Boudewijn, Inge Boulonois, Lieven David, Luc De Clercq, Anita Exelmans, Mirella Gijsen, Maite Grugeon, Nienke Hoekstra, Riet Janssens, Nicola Kersting, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Nathalie Posson, Marc Smeyers, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Anne Marie van Dam, Thom van Vooren Fotografen & illustratoren: Victor Barro, BeCeeNe, Leen De Pelseneer, Dracophylla, Vieira Fonseca, Gemeente Nazareth, Stefan Jacobs (cover), George Joch, Tanaka Juuyoh, Kamon, Kingsbrae Garden, Simon Li, Little Blue Hen, Herr Olsen, E. Phipps/ CIMMYT, Tony Spencer, Kris Vandekerkhove, Susan Voisin, Alice Wiegand Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het meinummer in vóór 23 april via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van juni en juli. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

2 | 2012

3

Inhoud

Redactioneel

4

zoom Bosecologie en bosbeheer

5

Eco-actief Ecologische leertuinen in Nazareth en ander eco-actief nieuws Consument/Column In het boekje Groenten in potten presenteert Velt maar liefst 36 teelten voor je terras of balkon. Ontdek een voorproefje op p. 8

De zee speelt een belangrijke rol in duurzame voedselproductie. Nadia Tahon brengt zeewier op je bord als nieuwe bron van eiwit. Nicola Kersting toont wat je ermee doet in de keuken. p. 16

Landbouw, voeding, bevolking en de bioeconomie. Binnen de planetaire grens ‘Landgebruik’ komen al deze thema’s samen. p. 29

13 6

tuin Groenten in potten: het nieuwe Velt-boekje Het Singelhof: dwars door een Zeeuwse tuin

8 32

Column/verbeeld

11

culinair Zeewieren: de eiwitbron van de toekomst? Koken met zeewieren

16 18

ECOLOGIE Negen planetaire grenzen: stikstof en landgebruik

29

weg & wijzer

21

zoekertjes

12

Lezers reageren/Uitgesproken

34

Uitgelicht

36

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Kort graag Tekst Bart Coenen

Een vlotte babbelaar ben ik niet. Daarom geeft mijn kapster me tijdens het knippen graag iets te lezen. Ze gaat er blijkbaar van uit dat dit mannenbladen moeten zijn en legt voor mijn neus discreet een stapeltje met glossy tijdschriften over auto’s, voetbal en mooie vrouwen. Che, Menzo etc. Een ongeschreven tijdschriftenwet bepaalt dat dit soort bladen een technologierubriek heeft; enkele pagina’s met de nieuwste snufjes. Maar de beduimelde exemplaren in mijn schoot doen al enkele maanden dienst en de gepresenteerde smartphones en tablets zijn intussen hopeloos verouderd. Lomp en dik, uitgerust met een belachelijk traag besturingssysteem of zielig kleine schermen met véél te weinig pixels. Het gaat verschrikkelijk snel met de technologie. Wat gisteren nog sciencefiction was, gebruiken we vandaag elke dag zonder nadenken. Terwijl haartjes kriebelen in mijn neus, dwalen mijn gedachten af en bedenk ik welke enorme kloof er gaapt tussen zij die de toekomst pessimistisch ­– haast met wanhoop ­– tegemoet zien en zij die een toekomst zien vol kansen en vooruitgang. De bekende natuurdocumentairemaker David Attenborough bijvoorbeeld, zit eerder in het eerste kamp. Wanneer een journalist van het blad Time hem vraagt naar zijn visie op de toekomst, volgt iets als een diepe, vermoeide zucht. ‘Er zijn nu drie keer zoveel mensen als toen ik begon te filmen. Die moeten allemaal ergens wonen, eten en zich verplaatsen. Al die dingen vragen land en ruimte waardoor de natuur onder toenemende druk staat,’ mijmert Attenborough misantroop. In deze Seizoenen lees je in een artikel over landgebruik een citaat van architecte Carolyn Steel (p. 29). Deze Britse is een specialiste in de relatie tussen stad en voeding en een ster in de ecowereld, maar in mijn ogen brengt ze een even belegen, verslagen geluid als David Attenborough.

Levert een dergelijk pessimisme iets op? Wat heeft het voor zin wanneer je bij het lezen van deprimerende doemdenkers het liefst het boek of tijdschrift in een hoek zou gooien en weer in je bed kruipen? Gelukkig groeit een nieuwe, optimistische groene stroming die vooral kansen ziet. Ontwikkeling, vooruitgang en nog belangrijker: oplossingen. Geef mij maar optimisten zoals Alex Steffen die geloven in de menselijke ontplooiing en argumenteren dat de vergroening van de wereld niet te stoppen is. Wanneer twee derde van de miljoenensteden in de toekomst nog gebouwd moeten worden, weerhoudt niets er ons van om die steden te laten functioneren zoals natuurlijke wouden, met groene daken en spitsvondige vormen van stadslandbouw. We zullen inderdaad allemaal ergens wonen, eten en ons verplaatsen, maar dan wel in sprankelende steden waar creativiteit en experiment floreren, want in de toekomst telen we voedsel ook op daken en op zee (p. 16), eten we vis uit duurzame aquacultuur (p. 6) en wordt alles wat we doen efficiënter en minder vervuilend. Nieuwe landbouwtechnieken zullen het beste van onze ervaring uit het verleden combineren met de nieuwste technologieën. Persoonlijk zeg ik geen neen tegen een nieuwe groene landbouwrevolutie waarin het beste uit de ecologische traditie (zoals teeltrotatie) hand in hand gaat met de ontwikkeling van aangepaste gewassen, schonere machines en slimmere marktmechanismen (p. 29). Tot mijn frustratie is dit thema te groot om genuanceerd en in al haar veelzijdigheid in dit tijdschrift aan bod te laten komen, laat staan te vatten in een redactioneel. Maar op een ding ben ik trots: dat Velt er in blijft slagen om de grote dingen naar het praktische te vertalen. Zo schreef Lieven David met de hulp van onze beste lesgevers het unieke boekje Groenten in potten met daarin 36 aangepaste teeltcombinaties. En dat is echt wel vernieuwend.

Zoom

5

Bosecologie en bosbeheer Bossen hebben een belangrijke functie in het Nederlandse en Vlaamse landschap. Vroeger lag de nadruk nog op de productie van hout, maar nu neemt het belang van bossen voor natuurbehoud, recreatie en milieubescherming sterk toe. De beheerders van bossen hebben daarvoor behoorlijk wat kennis nodig. Veranderingen in de maatschappelijke en natuurlijke omgeving zoals klimaatverandering vereisen inzicht in de processen die plaatsvinden in het bos. In het boek Bosecologie en bosbeheer vind je een schat aan kennis en ervaringen over het beheer van bossen. De teksten zijn geschreven door een brede groep van vakspecialisten uit Nederland en Vlaanderen met een goed inzicht in zowel de wetenschappelijke achtergronden als de praktische aspecten van bosbeheer. Bosecologie en bosbeheer Jan Den Ouden, Bart Muys, Frits Mohren, Kris Verheyen ISBN 978 90 334 7782 9 2010, 680 p., € 59,00 Bestel je Bosecologie en bosbeheer via de Velt-webwinkel, dan krijg je 10 procent korting. → www.velt.be/winkel © Kris Vandekerkhove

6

Consument

Stevia: EU zet het licht op groen In november 2011 besliste de Europese Commissie dat steviolglycosiden, de zoetstoffen die uit stevia worden geëxtraheerd, aan voedingsmiddelen mogen worden toegevoegd om ze zoet(er) te maken. De klassieke geraffineerde witte (biet)suiker bevat veel calorieën en veroorzaakt tandbederf. In de strijd tegen obesitas is de zoektocht naar caloriearme zoetmiddelen al een hele tijd aan de gang. In lightproducten worden kunstmatige energiearme zoetstoffen zoals aspartaam gebruikt. De wetgeving over additieven voegt daar vanaf nu steviolglycosiden aan toe. Het grote verschil met het kunstmatige aspartaam is dat steviol afkomstig is van een plant; hij heeft een natuurlijke basis. Maar de extractie tot steviolgycosiden is een chemisch proces met een geraffineerd product als resultaat. Dat dit strikt gereglementeerd wordt, is dan ook een goede zaak. Steviol vind je vooral in lightproducten en moet altijd worden vermeld op de verpakking, als steviolglycosiden of als E960.

Japan is stevia al erg lang goedgekeurd en ingeburgerd, maar blijkbaar is dat voor Europa onvoldoende bewijsmateriaal. Stevia: Hoe zit het in bio? Additieven zijn niet toegestaan in biologische voeding, tenzij ze in de positieve lijst bij de wetgeving zijn opgenomen. Geraffineerde suikers zijn evenmin toegelaten in bio. Je zult in bioproducten dus enkel zoetmiddelen vinden zoals ongeraffineerde rietsuiker, diksap en honing. Dat strookt met het natuurlijke karakter dat biovoeding nastreeft. E960 is niet toegelaten in bio: het gaat om een verwerkte suiker die niet op de positieve lijst staat. In Duitsland is het anders: de bioyoghurt van het merk Andechser bevat een steviathee die nog niet erkend is als novel food. Een rechtbank in München oordeelde dat de steviaextracten geen novel food zijn, aangezien ze al in de Europese Unie werden geconsumeerd voor 1997, het jaar waarin Europa de regels inzake het in de handel brengen van novel foods heeft vastgelegd. De steviathee verschilt van steviolglycosiden, niet alleen in de manier waarop het product is verwerkt, maar ook qua smaak. De steviathee heeft een aantal extra ingrediënten die je niet zult aantreffen in het zuivere E960. De bioproducten met steviathee mogen niet in België worden verkocht. Er is nu een fairtradechocolade met steviolgycoside op de markt. Het gaat uiteraard om een niet-biologische chocolade. De smaak wijkt af van de met suiker gezoete chocolade. ASC, keurmerk voor verantwoorde kweekvis?

Steviolglycosiden versus stevia De goedgekeurde wetgeving gaat niet op voor het steviaplantje zelf. Stevia rebaudiana Bertoni en haar rechtstreekse afgeleiden – gedroogde bladeren, theeaftreksels en poeder – beschouwt de Europese Unie als novel foods. Novel food kan pas op de markt worden gebracht als de veiligheid van het product is bewezen. Zo ver staat het met stevia nog niet; de onderzoeksfase is nog niet voltooid. In Zuid-Amerika en in

Na vijf jaar overleg met meer dan 2000 stakeholders ontwikkelden WWF en IDH (Initiatief Duurzame Handel) een keurmerk voor verantwoorde kweekvis. Het ASC-keurmerk (Aquaculture Stewardship Council) komt hiermee in het rijtje te staan van FSC voor hout en MSC voor wild gevangen vis. Sinds februari 2012 ligt de eerste ASC-gelabelde Tilapia in de winkelrekken. In het lastenboek zijn ecologische en sociale principes opgenomen. Tal van criteria moeten er voor zorgen dat het bedrijf o.a. spaarzaam is met water, werkt aan de biodiversiteit in de omgeving van de boerderij en respectvol omgaat met zijn medewerkers. Het lastenboek registreert vrij nauwkeurig de knelpunten van kweekvis, maar laat hier en daar nog steken vallen. Zo rekent men bijv. op het ‘engagement ‘ van het bedrijf om toe te zien op het antibioticagebruik, het energiegebruik van de kweekvijvers en de controle op het ingevoerde vismeel. Hoewel tilapia een planteneter is, rijken veel kwekers het mengsel aan met vismeel en -olie. Daarvoor is ‘wild gevangen’ vis nodig. Het label kent dus nog wat kinderziektes, iets waar biologisch gecertificeerde vis uit aquacultuur minder last van heeft. Nog een beloftevolle oplossing is integrated multi-trophic aquaculture waarbij soorten in elkaars buurt worden gekweekt. Voedingsstoffen uitgescheiden door de ene soort dienen als voedsel voor algen die op hun beurt als voedsel dienen voor schaaldieren. Bronnen: Bio actief nr. 14, Handboek Ecologische voeding, Velt, www.sugarfreestevia.net, http://stevia.eu/nl/, www.stevia-benelux.com www.ascworldwide.org, Green Futures januari 2012.

Consument/Column

Weet wat je eet Al vijf jaar verwerken Milieudefensie, Natuur en Milieu en foodwatch de resultaten van steekproeven door het Nederlandse voedselagentschap nVWA. Het betreft residu’s van chemische bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit die worden aangeboden via verschillende verkoopkanalen. De resultaten zijn te zien op www.weetwatjeeet.nl. De actie heeft al goede gevolgen geboekt: zo is het gemiddeld aantal gifsoorten per product gedaald van 2 naar 1,5 en is het aantal producten met een gezondheidsrisico met 70 procent afgenomen. Maar in 2010 is toch nog 14 keer het risico voor jonge kinderen overschreden. Omdat druiven over het algemeen het slechtst scoren heeft bijvoorbeeld Aldi besloten om enkel nog biologische druiven aan te bieden. Toch zijn er nog enkele punten voor verbetering vatbaar: exotische producten van buiten Europa zorgen voor de meeste overtredingen, Nederlandse aardbeien bevatten gemiddeld residu’s van 4,3 pesticiden en in de supermarkten van Albert Heijn vond het nVWA bestrijdingsmiddelen op 69 procent van de groenten en vruchten. Het rapport vermeldt ook een lijstje met de schoonste producten: kiwi’s uit Nieuw-Zeeland, de meeste koolsoorten, spinazie, courgettes en ijsbergsla. Wie absoluut zeker wil zijn kiest voor bio. Bron: Milieudefensie

Parfums: er is nog hoop In het verleden konden we de bijna jaarlijkse tests van parfums door Ökotest (OT) samenvatten in een enkele regel: dure synthetische verlakkerij vol ongewenste inhoudsstoffen. Daar lijkt nu een kentering in te zijn gekomen. Om te beginnen zijn er twee parfums op de markt van gecertificeerde natuurcosmeticamakers: de Aqua di Tao N°2 (verkocht in apotheken) en de Farfalla Nuvola (natuurvoedingswinkels). In geen van beide kon OT een verdacht ingrediënt vinden en bovendien liggen hun verkoopsprijzen van € 20,00 en € 30,00 ruim onder die van merken als Yves Saint Laurent. Van de overige klassieke geurwaters kunnen enkel Dior en Lancôme nog net een bevredigend rapport voorleggen, de overige 21 krijgen een onvoldoende of kunnen er in het beste geval ‘nog net mee door’. De punten van kritiek bij de gebuisden zijn ondertussen door OT al tot in den treure herhaald: geurstoffen die allergische reacties kunnen uitlokken, goedkope synthetische muskusgeurtjes, bedenkelijke UV-filters. Toch nog een laatste positievere noot van OT: uit de analyses is gebleken dat het gebruik van diëthylftalaat als geurstabilisator in bijna alle parfums is gestopt. Bron: Öko-Test

Column Krasse klasse aan de kassa Tekst SuskewieD

Het bejaarde besje staat met haar boodschappen aan de kassa van de supermarkt te wachten om af te rekenen. De jonge winkelbediende geeft haar de raad om zelf een boodschappentas mee te brengen, omdat het gebruik van plastic tasjes slecht is voor het milieu. De dame verontschuldigt zich met de mededeling dat er in haar tijd nog geen sprake was van ‘ecologie’. Waarop de bediende zegt dat we nu net met dat probleem zitten omdat haar generatie het milieu onvoldoende heeft gespaard. ‘U hebt allicht gelijk,’ repliceert de dame, ‘vroeger brachten we de lege flessen van melk, water en bier terug naar de buurtwinkel. Daarna werden ze in de fabriek gespoeld en opnieuw gevuld; dat was onze recyclage. We wasten de babyluiers en onze kleren en lieten ze drogen op een rek of buiten in de wind, en de kleinere kinderen droegen spulletjes van hun oudere broers en zussen in de plaats van de nieuwste modeartikelen. Maar het klopt dat er toen geen sprake was van ecologie. Wij waren tevreden met één radiotoestel in huis, of later een televisie met een scherm van een zakdoek groot. In de keuken werd er met de hand geklopt, geraspt en gemalen, omdat er amper elektrische toestellen bestonden. Fragiele goederen werden – om ze met de post te kunnen versturen – in oude kranten verpakt en niet in voorgevormde kartonnen dozen of plastic enveloppen. Om het gazon af te rijden duwden we de grasmaaier met de hand voort en dus was het niet nodig om onze fysieke conditie op peil te houden op de loopband van een fitnesscentrum. Het is volledig correct om te zeggen dat ecologie toen nog niet bestond. Toch dronken wij water van de kraan en niet uit plastic wegwerpflesjes. We vulden onze pen met inkt in de plaats van een nieuwe balpen te kopen. Een bot scheermesje werd vervangen in de metalen houder, terwijl nu het hele apparaat bij het afval belandt. We hadden evenmin de term ecologie nodig om toen de tram of de bus te nemen, terwijl de kinderen met de fiets of te voet naar school gingen en er geen mama klaar stond om voor taxichauffeur te spelen. Met één stopcontact per kamer waren we best tevreden; stekkerdozen waarop wel een dozijn apparaten zijn aangesloten kenden we gewoon niet. Zo’n toestel dat signalen van satellieten in de ruimte opvangt om ons te vertellen waar de dichtstbijzijnde pizzeria zich bevindt evenmin… Logisch toch dat de jongeren van vandaag hun beklag doen over de oudjes die niet vertrouwd zijn met de huidige ecologie!’ Vrij naar een Spaanse blog op WorldPress.com

Foto’s: links: Kamon rechts: Wesley Vieira Fonseca

7

8

Tuin

Groenten in potten Nieuw Velt-boekje, met 36 teelten voor balkon en terras Tekst Lieven David en Reine De Pelseneer Foto’s Stefan Jacobs, Bacsac, De Klopperij

Lekkere zelfgekweekte groenten oogsten is niet louter weggelegd voor mensen met een grote lap grond. Heb je een kleine stadstuin of zelfs maar een vensterbank of een balkon, dan creëer je met potten en bakken een eigen eetbare minituin. In Groenten in potten ontdek je hoe je met zo’n pottentuin van start gaat. Dankzij de gedetailleerde info over 36 teelten oogst je straks wellicht een keur aan kraakverse groenten. We bieden je hier alvast een voorsmaakje aan. Waarom groenten in potten? Niet alleen mensen met weinig ruimte hebben baat bij groenten in potten; er zijn tal van andere redenen om een pottentuin aan te leggen. Wanneer je verhuisplannen hebt of je vindt het handig om tijdens je vakantie je groenten uit te besteden, dan is een ‘mobiele’ groentetuin best nuttig. Op school of in je buurtwerking heeft een pottentuin educatieve kwaliteiten. Kinderen (en grote mensen) leren vooral door te kijken en te doen. De groei van zaadje tot radijs duurt enkele weken: dat proces observeren is leerrijk. Pottentuintjes kunnen ook voor verbondenheid zorgen. Misschien heb je een gezellige babbel met de buurvrouw over je erwten of organiseer je samen met vrienden een oppotdag. Een groentepot is bovendien een origineel cadeau. Zelfs ervaren tuiniers met een grote moestuin kunnen met potten aan de slag. Ze lenen zich prima tot experimenten, bijvoorbeeld om extra vroeg of laat te kunnen oogsten. Voor je begint • Denk even na over hoeveel tijd en plaats je hebt. • Iedere dag een paar minuten aandacht is veel beter voor je planten dan een hele dag per maand. • Begin klein, met een paar potten om het tuinieren in de vingers te krijgen. Daarna kun je stilaan grotere uitdagingen aangaan. • Niet alles zal perfect lukken, maar dat is niet erg. Je leert er sowieso wat van. • Schrijf regelmatig op wat je doet of maak om de paar dagen foto’s.

Tuin

Hoe groot moet de pot zijn? De pot moet zeker groot genoeg zijn voor je plant. Tuinkers van vijf centimeter hoog is al blij met een ondiep schaaltje. Hoe groter de groente en hoe langer de teeltduur, hoe dieper en groter je bak mag worden. Een goede diepte voor de meeste groenten is 20 à 30 cm. Courgettes hebben het liefst een pot van minstens 10 l; een emmer met enkele gaten onderin kan hiervoor heel goed dienen. Een grotere pot kan meer water en voeding vasthouden, maar hij wordt wel zwaarder. Een pot van 5 l met planten erin weegt minstens 5 kg. Je balkon, dak of vensterbank mag je zeker niet overbelasten en je rug nog minder. Houd ook rekening met het gesleur met potgrond. Begin daarom, als je twijfelt, het best in kleine potten.

9

Potgrond opnieuw gebruiken Na een heel jaar kweken is je potgrond wat uitgeput. Weggooien hoeft echter niet. Maak de pot leeg en pruts eventuele resterende wortels uit de grond. Vermeng de oude grond met 10 à 20 procent verse compost. Daarna kun je weer een nieuw kweekjaar aanvatten.

Draineer je potten Water is van levensbelang voor je potplanten, want ze kunnen niet zelf – zoals gewone tuinplanten – met hun wortels het grondwater aanboren. Ze zijn dus helemaal afhankelijk van jouw zorgen. De kunst bestaat erin dat ze noch te weinig, noch te veel water krijgen. Drainage is noodzakelijk. Anders verzuipen de wortels van je groenten. Een normale bloempot heeft al minstens één gat onderaan. Boor desnoods nog een paar flinke gaten in de bodem. In principe kun je nu meteen je pot vullen met potgrond. Toch is het beter om onderin wat potscherven, antiworteldoek (een geweven soort kunststof), jute of golfkarton te leggen, zodat het water uit de pot kan, maar de aarde in de pot blijft. Vooral grote gaten bedek je maar beter. Gebruikte kurken zijn prima bodemmateriaal. Als je een mooie hoeveelheid kurken spaart, kun je een laagje kurken onderin elke groentepot leggen. Zo maak je je pot meteen ook een stuk lichter. Wat als je op reis gaat? Een weekendje weg? Een week aan zee? Planten neem je niet mee op vakantie, maar je wilt allicht niet dat ze bij je thuiskomst helemaal verdroogd zijn. Potgroenten zijn veel afhankelijker van je goede zorgen dan groenten in de volle grond. Hoe overleven ze je vakantie? Enkele mogelijkheden: • Plan, en zaai of plant niets meer in de maand voor je vertrekt. • Oogst zo veel mogelijk voor je je koffers pakt. • Zoek een pottenoppas, die regelmatig water komt geven. • Andersom gaat ook: verhuis je potgroenten tijdelijk naar familie of vrienden en in ruil voor hun goede zorgen krijgen zij het vruchtgebruik.

10

Tuin

Een rijke oogst We presenteren in Groenten in potten twintig potten van 5 l, met in totaal 36 mogelijke beginnersgroenten. We hebben gekozen voor voor- en nateelten per pot, zodat je er lang plezier van hebt. Wanneer en waar plant of zaai je de nateelt? Dit is het eenvoudigste principe: als de ene groente geoogst is, begin je de andere te zaaien. Je kunt ook tussenin al de volgende groente zaaien. Zo win je een paar dagen of weken en gebruik je de pot efficiënter. Je hoeft de wortels van je eerste teelt niet echt te verwijderen. Laat die spinaziewortels bijv. maar zitten; ze verteren wel.

Groenten in potten: een handige gids Wil je van start gaan met een pottentuin? In Groenten in potten vind je alle info die je nodig hebt: over goede potgrond, zaaien, planten en oogsten, extra voeding en wisselteelt bijvoorbeeld. Met behulp van de beschrijvingen van 36 teelten (o.a. spinazie, paprika, radijs, rode biet, courgette, erwt, winterpostelein en brandnetel) en de handige zaai-, plant- en oogstkalender geef je jouw pottentuin meteen vorm. Aantal pagina’s: 48 ISBN: 9789081612821 Velt-ledenprijs: € 3,95 (+ € 1,55 verz.)

Hoe bestellen? Stort het juiste bedrag, (verzendingskosten inbegrepen) op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam, adres en ‘Groenten in potten’.

Gratis Bacsac! De eerste 10 bestellers van Groenten in potten krijgen een Bacsac van 3 l cadeau, een geschenk van Velt en Dendergarden. Tuinwebwinkel Dendergarden verhoogt n.a.v. het verschijnen van Groenten in potten de Velt-ledenkorting van 7,5 naar 10 procent. Bij elke bestelling van een Bacsac-product krijgen Velt-leden gratis biologische zaadpads of zaadlinten. → www.dendergarden.be

De praktische minimoestuin: potverse groenten kweken Eetbaar Kortrijk, het Ecohuis Antwerpen, De oude pastorie in Kapelle-op-den-Bos en andere groepen organiseren dit voorjaar de workshop ‘Zelf potverse groenten kweken’. Voor details en een vorming in jouw buurt, zie p. 21-28 of surf naar: → www.velt.be/kalender

Dakzaktuin Binnenkort kan iedereen in de stad zelf groenten kweken. De Klopperij maakt van afgedankte reclamedoeken plantzakken op maat van bijna alle standaard dakramen. De geperforeerde pvc-reclamedoeken (100 procent recyclage) zijn UV-bestendig en watervast, maar ook waterdoorlatend en ademend. Twee maten worden gepland: 50 l (60x30x30cm) en 70 l (80x30x30cm). → www.deklopperij.be

bacsac

Column/Verbeeld

11

Column Geen lente zonder tuinbonen! Tekst Natascha Boudewijn Illustratie Leen De Pelseneer

Zoals Italianen, die in mei complete festivals aan de eenvoudige boon wijden, doppen wij ons elk voorjaar suf om de heerlijkste gerechten te bereiden. Een aanzienlijk deel van de oogst wordt tijdens het gedop in de lentezon opgesnoept, want rauw en vers geoogst zijn de boontjes onweerstaanbaar. Alles aan de Vicia Faba fascineert. Alleen al de bijzondere combinatie van het bescheiden voorkomen met die grootse geschiedenis. In 7000 voor Christus werden ze al verbouwd in Thailand. Duizend jaar later doken ze in Mexico op. De oude Grieken gebruikten de bonen om te stemmen en aten ze het liefst heel jong, met peul en al. Behalve dan Pythagoras, die er een hekel aan had. De Romeinen dachten dat de zielen van hun doden in tuinbonen konden huizen. En de Fransen bakten al in de Middeleeuwen de verse boontjes met ui, saffraan en stukjes haring of bruinvis. Dat brengt me bij de culinaire veelzijdigheid van de tuinboon. Dit is mijn ideale moestuinplant, want alles is eetbaar: de jonge bladtoppen, de bloemen, jonge peu-

len en natuurlijk de boontjes zelf. Je kunt er zoveel lekkers mee maken. Wat dacht je van homemade lentepasta met tuinbonensaus en citroen? Of een verleidelijke frittata van jonge bladtoppen, boontjes en bloemen? Italianen bereiden tuinbonen tijdens hun lentefestivals graag met Pecorino. Maar ook met een oudere schapen- of geitenkaas van een boerderij uit je buurt smaken de boontjes goddelijk. Blancheer de jonge boontjes beetgaar. Meng met een goede olijfolie, rasp er de kaas vers overheen en voeg wat vers gemalen peper toe. Vanwege de symboliek zaaien Italianen hun tuinbonen op Allerzielen. Ook mijn winterharde tuinboon Aguadulce ging op 2 november de grond in. Al met oud en nieuw stonden hun blije lichtgroene kopjes boven de grond, en daarmee begonnen in het hart van de winter mijn zoete dromen van een heel vroege lenteoogst. Zelfs na de extreme vorstperiode van februari knapten de winterharde krachtpatsers weer op. Je kunt tuinbonen ‘leggen’ tot en met april. Als je dat zo laat doet, oogst je natuurlijk pas in de zomer. Dan

is er wel meer kans op aantasting door zwarte luis. Verwijder de jonge toppen bij de bloei om de luis geen kans te geven. Plant bernagie of dille naast je bonen, die houden de zwarte rakkers op een afstand. Als vlinderbloemige haalt de tuinboon stikstof uit de lucht en slaat dat in bolletjes rond de wortels op. Laat je de wortels in de grond zitten na de oogst, dan heb je dus stikstofrijke grond voor bijvoorbeeld pompoenen. Je kunt de tuinbonen nu nog zaaien! Denk eens aan die zoetgeurende en tere bloemen. Lijd je niet aan ‘favisme’ of bonenziekte, dan helpt de boon je ook nog met je gezondheid. De hoge concentratie aan foliumzuur is goed voor hart- en bloedvaten. Kies bijzondere soorten, als de oude Longue de Belgique of Green Windsor. Ook als je een kleine tuin of balkon hebt, kun je tuinbonen telen. Kies dan voor Sutton Dwarf, een prachtige laagblijvende Engelse soort. Ik wens iedereen een rijke tuinbonenoogst en een smakelijke lente!

12

Zoekertjes

Te koop

Aspergeklauwen uit eigen ecologische teelt . Ras ‘Martha Washington’, ideaal voor de groene teelt. € 1,00 per stuk, € 7,50 per 10 stuks op vertoon van Velt-lidkaart. [email protected], 0474 96 81 17. gezocht

Het boek ‘De mini-moestuin. Verse oogst uit pot & bak.’ van Michael Guerra. ISBN: 90-230-1058-2. Uitgeverij J.H. Gottmer, Bloemendaal. Marc Smeyers, +32 485 78 93 16, [email protected]. gezocht

Zuivere houtasse van onbehandeld hout. Geef gerust een seintje op 0499 11 07 98. Omgeving Denderstreek Vlaamse Ardennen. gezocht

Wij zijn een groepje enthousiaste groenelingen. Wij staan op het punt een stuk bouwgrond aan te kopen te Semmerzake (nabij Gavere in de Vlaamse Ardennen). We willen op deze plek een sociaal-ecologisch samenwoonproject creëren met vier wooneenheden. We zijn nog op zoek naar een vierde bewoner/gezin die met ons mee wil doen. Voel je het al kriebelen? Neem contact op met Elise Van Haver: 0498 70 20 95 of [email protected]. Te koop

Boek ‘Biodiversiteit in Belgie’ (Herman Dierickx /Marc Slootmakers). Dubbel wegens geschenk, nieuw nog in de verpakking. Vraagprijs: € 20,00 + € 6,50 verzendkosten.Jef Cornelis, Tisseltstraat 86, 1880 Ramsdonk. 015 71 00 04 of 0485 57 70 27.

Te koop

Huis in de Luypaertstraat 124, 1850 Grimbergen. € 254888. Bel-etage in beschermde dorpskern, bouwjaar 1994. Kelder, inkom, WC, garage, wasplaats, traphal, woonkamer 54 m² met open keuken, schaduwterras 9 m², kamer met bad, lavabo en wc, 3 slaapkamers. Dicht bij openbaar vervoer en wegen, stad en natuur. Tuin: 47 m², natuurvriendelijk en gifvrij, divers beplant, weinig arbeidsintensief. Mogelijk 54 m² groen en zonnig dakterras en/of zadeldak. In huis veel licht en zicht op groen in tuin en tegen muren. Energiezuinig, epc 324. annie.kerkhove@gmail. com, 0478 828 679. Te koop

Inzetkachel/tegelkachel Brunner KDE9 (185 kg gietijzer+ 50 kg steen) met recuperator 80 kg. € 250,00. Af te halen vanaf mei 2012 in 8750 Wingene. 051 65 66 35 [email protected]. Gratis

Af te halen: katoenen luiers (kidibips). Er dient wel een nieuwe rekdraad ingenaaid te worden. Garence Vandendaele, Flobecq (nabij Ronse), 068 44 88 74 of 0496 70 29 85. Te koop

• Jonge Ardense voskopram, geboren in maart 2011. Prijs: € 80,00. • Biologische zoete kersen met pit diepgevroren voor wijnbereiding, € 2,00 per kg. Peter Vandendaele, 02 360 35 55.

Gratis

Af te halen Leuven: jaargangen 2003 t.e.m. 2007 van Seizoenen in mapjes. Afspreken: 016 22 96 88. gezocht

Planten voor de aanleg van een Hildegardtuin in de Dodoenstuin van Schilde. Hildegard van Bingen (1098-1179) heeft een hele lijst van kruiden nagelaten waarin voor ieder wat nuttigs te vinden is. Meer informatie: [email protected].

Prima verteerde koestalmest. Prijs: € 15,00 per losse kubiek, afgehaald. [email protected], 011 34 21 36 (na 20 u), GSM 0474 916 924. Te koop

Graanmolen op steen, moulin. cereals.sam.ab. Ook geschikt voor fijne patisseriebloem. Vraagprijs: € 170,00. Zonnehemel met 10 lampen: € 95,00. Authentiek mini-Leuvens stoofje: € 100,00. 03 755 03 13 (Van Bogaert). Te koop

Huis in Halle-in-de-Kempen, dichtbij dorp én bos. E 313 en E34 op 10 min. Bwjr 1980. Opp 2750 m2. Bewoonb. opp 170 m2. Natuurlijke materialen en warme kleuren, geïsoleerd volgens de huidige normen. Open leef- en werkruimte. Sobere maar praktisch ingerichte keuken met natuurstenen tabletten. Badkamer met veel kastruimte, ligbad met douche. Mogelijkheid toilet. Veranda-inkom. Lichte ruimte achteraan met inbouwhoutkachel. Kelder 6x6. Hoogrendementsketel op gas voor verwarming en warm water. Zonneen schaduwterras. Houten garage aan straat en brede inrit, waardoor plaats voor extra wagens. Dwaaltuin met vijvertjes. Gedeeltelijk bostuin, gedeeltelijk English Cottage Garden. Er groeien o.a.fruitbomen en -struiken, hazelaars, tamme kastanje en notenboom. De tuin is ecologisch onderhouden. Vrij vermoedelijk lente 2012. Vraagprijs € 389000. [email protected] of 03 384 22 91.

gezocht

Een paar plantjes van de gewone huislook (Sempervivum tectorum). Peter Vandendaele, 02 360 35 55.

gezocht

Mensen die graag met hout werken en een werkruimte met anderen willen delen. Na renovatie zou ik mijn atelier willen onderverhuren. Zelf maak ik meubelen. Het atelier is 150 m2 groot en ligt in Schepdaal. 13 km van Brussel centrum. Vlot bereikbaar met auto of bus. Gemeenschappelijk gebruik van bepaalde machines. Plaats om buiten te werken. Keuken/wc/parking. Voorwaarden te bespreken. [email protected].

Te koop

gezocht

In het woonhuis van een grote vierkantshoeve in Zingem komt 1 maart 2012 een deel vrij met living, keuken, hal, gemeensch. vestiaire, 2 slaapkamers, privétuin. Dit kan gebruikt worden als tijdelijk verblijf, voor een week, maand, jaar. 0477 37 19 97, [email protected] gezocht

Pompoenrassen voor de soep (dikke) met lange bewaartijd. Ook tips om pompoenen lang te bewaren. 0487 46 00 74. Naulaerts. ADVERTENTIE Tot. uitv. kruidenwinkel in Alsemberg (Vl-Brabant). Sterk afgeprijsde thee(potten) & toeb. Weckpotjes (tulpmodel) voor confituur, sapflessen en sierflessen voor kruidenolie, azijn, e.d. Olieën & huisbereide kruidensamenstellingen. Contact: Maryse Decuyper 0478 18 7 1 33. Open na afspraak.

Te huur Op zoek naar een woonst met tuin? Samen tuinieren met gelijkgestemden zou je wel zien zitten? Wij hebben 1 wooneenheid met 2 slpk te huur in een nieuw appartementsgebouw met 4 wooneenheden in ‘t centrum van Bassevelde. Erachter ligt een parktuin van meer dan 1 ha, met eeuwenoude bomen en een vijver. Je beschikt over een ecomoestuin van 10x15 m. Samen met de andere bewoners verzorg je de siertuin. Ook samenhuizers welkom. Philip Haers, Bassevelde, 0497 45 89 61, [email protected]. gezocht

Tuinman vertrouwd met de principes van ecologisch tuinieren, 1 dag/week, vergoeding bij voorkeur met PWA cheques. Info: Kerkstraat 14, Pepingen, 02 360 35 55. Gratis

Af te halen 100 dalstenen (beton) 50x50x5 cm. Oostakker. 0479 72 33 12. Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

Eco-actief

13

Ecologische leertuinen in Nazareth En ander eco-actief nieuws Samenstelling Redactie Foto Gemeente Nazareth

Nazareth leert van boer-en-buiten De gemeente Nazareth wil de ‘groene-vinger-kennis’ van haar inwoners gebruiken en deze doorgeven aan de kinderen. Bij scholen, rusthuizen en bejaardenwoningen worden ecologische leertuintjes aangelegd. De plaatselijke Velt-afdeling ondersteunt het project. Intussen zorgen negen vrijwilligers voor de uitvoering. Ze maken de tuintjes klaar, zorgen voor compost en onderhouden de tuintjes tijdens de schoolvakanties.

Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen Velt slaat twee jaar lang samen met een tiental verenigingen en bedrijven uit de Vlaamse Ardennen de handen in elkaar om op zoek te gaan naar typische streekkruiden. In het eerste jaar dompelen we verschillende scholen onder in een heus kruidenbad met de aanleg van een kruidentuin, een bezoek aan een kruidenkweker of een zoektocht naar de perfecte ice-tea. In het tweede projectjaar komen daar workshops voor verenigingen uit de Vlaamse Ardennen bij. Van de onbeminde brandnetel tot de onbekende engelwortel, van de verrassende daslook tot de klassieke paardenbloem… ze komen allemaal aan bod met zowel hun historische, ecologische als culinaire waarde. Daarnaast ontwikkelen we een kruidenkalender en bundelen we alle kruideninitiatieven in een boekje. Contact: [email protected]

Steun voor crowdfundingactie In mei verschijnt bij uitgeverij Jan van Arkel het boek Holzer’s permacultuur van de Oostenrijkse permacultuuruitvinder Sepp Holzer. Hierin komen alle aspecten van Holzer’s aanpak aan bod, niet alleen hoe je een holistisch systeem opzet, maar vooral ook allerlei praktische details. Jan van Arkel voert voor dit boek een crowdfundingactie om het boek goedkoper te maken. Wie zich inschrijft voor € 19,95 krijgt niet alleen een exemplaar van het boek, maar zorgt er ook voor dat het boek een breder publiek bereikt. Velt steunt deze actie en bestelde alvast vijf exemplaren. www.janvanarkel.nl

14

Eco-actief

Creative Learning Lab bouwt groenteapp Creative Learning Lab, een onderdeel van Waag Society onderzoekt de meerwaarde van nieuwe media voor duurzaamheidseducatie. Tijdens hun App in a Day Labs (onderdeel van Ecomedia), bouwen ontwikkelaars samen met deelnemers nieuwe smartphoneapplicaties. Voor de ‘Seizoenseten App’ gebruikte het lab de groentekalender van Velt. Het werd een sobere, maar praktische applicatie. Bij het opstarten krijg je een overzichtelijke lijst met de seizoensgroenten van de maand. Klik je op een groente, dan krijg je meer uitleg over deze groente en een link naar een receptenwebsite. Een mooie aanvulling op de seizoensgroenteapllicaties van Leefmilieu Brussel (Android en iPhone) en Milieu Centraal (enkel iPhone). De app wordt binnenkort gepubliceerd via de Android-market. Voor meer info kijk op: → www.creativelearninglab.org.

In Memoriam: War Smeyers Op vrijdag 17 februari overleed Velt-lesgever War Smeyers op 61-jarige leeftijd. War was voorzitter van Velt Mol, zeer actief als lesgever en de bezieler van diverse projecten waaronder de ecodemotuin in Mol. Zijn afdeling schrijft over hem: ‘Eindeloze energie, eindeloze gedrevenheid, eindeloze volharding, eindeloze creativiteit… Velt Mol blijft verweesd achter.’ We houden de herinnering aan War levend.

In Memoriam: Willy Desender Op 27 februari verloor Velt ook een van haar actiefste vrijwilligers in West-Vlaanderen. Willy Desender, jarenlang voorzitter en penningmeester van de provincie en afdeling Staden, overleed plots op 65-jarige leeftijd. Willy was jarenlang de vaste waarde op nationale en provinciale evenementen. We wensen de afdeling en alle collega’s uit West-Vlaanderen veel moed om het werk van Willy verder te zetten.

Anita Vliegenberg start moestuinblog Wie haar twee jaar geleden gezegd had dat ze een moestuin zou hebben, zou Anita rustig voor gek hebben verklaard. Maar toen Anita Vliegenberg biopompoensoep proefde op een ecologisch evenement in Tongelre werd ze meteen lid van Velt. Nu heeft Anita, redacteur op de digidesk van het Eindhovens Dagblad, haar eigen moestuinblog op de website van haar krant. Tweewekelijks lees je er over haar ervaringen als beginnend moestuinier. → www.ed.nl/moestuin Nieuwe vorming ‘Tuin om van te smullen’ De rodebessenstruik kent iedereen, maar er zijn nog zoveel meer lekkere, eetbare struiken en bomen die je in je tuin kunt zetten en waarvan je vruchten kunt oogsten om zo uit het vuistje op te eten, of om te verwerken tot jam, jenevers en siropen. Dit is een vorming boordevol inspiratie voor een echte genotstuin, een siertuin om uit te plukken! Info en boeking via → www.velt.be/vorming

Nieuwe vorming ‘De kleine stadstuin’ Een tuin telt meer oppervlakte dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Denk maar aan de tuinmuren, de achtergevel en de bomen van de buren die je zicht mee bepalen. Een stadstuin heeft vaak ook een microklimaat, waar mediterrane kruiden en struiken goed gedijen. Deze vorming geeft je heel wat ideeën en een andere kijk op stadstuintjes. Info en boeking via → www.velt.be/vorming

Eco-actief

15

Ecodurver Anita: ‘Ik hekel onze wegwerpmaatschappij’ In de lente wordt de nieuwe Velt-campagne onder de titel ‘Word ecodurver’ aan het brede publiek voorgesteld. Zes Velt-ambassadeurs tonen daarin elk hun eigen ecologische passie. In elk nummer van Seizoenen stellen we een van hen aan je voor. Deze maand komt Anita Exelmans aan de beurt. Wat was je eerste Velt-ervaring? ‘Heel wat jaren geleden kreeg ik tijdens de officiële opening van een schooltuin – een tuin waarin eco en bio van groot belang waren – van een goede vriend ‘de bijbel’ van Velt (Handboek ecologisch tuinieren, nvdr.) cadeau. Uit dat boek heb ik heel wat geleerd. Het is een echte aanrader!’ Eco-actief zijn, wat is dat voor jou? ‘In de eerste plaats hekel ik onze wegwerpmaatschappij. Goede spullen worden weggegooid en dat in tijden van economische depressie! Wees creatief met de dingen, herstel en bespaar. Vroeger vonden de mensen mij gierig, nu noemen ze me ‘ecologisch bewust’. Hoe het tij kan keren… Verder probeer ik mijn ecologische voetafdruk te verkleinen. De auto laat ik zo veel mogelijk staan. Mijn oude fiets heb ik omgebouwd tot een elektrische fiets, zo kan ik grotere afstanden in een relatief korte tijd rijden. Ik probeer mensen ook aan te sporen om van donderdag ‘veggiedag’ te maken.’ Hoe maak je anderen warm voor jouw levensstijl? ‘Ik probeer alles op een ludieke manier aan te pakken. Door sfeer te creëren met dingen die voor sommigen geen waarde meer hebben breng ik mensen op ideeën. Samen met Transitie A’pen en Velt creëerden we ‘de stadspotters’. Daar zetten we de pure basis van het tuinieren uiteen op een laagdrempelige manier. Mensen die in de stad wonen en slechts een klein terras of tuintje hebben, krijgen antwoorden op vragen als: Hoe groeit een tomatenplant? Hoe verzorg je planten? etc. Op school ben ik een ‘groene’ juf. Samen met de kinderen werkte ik aan een vlindertuin, om te leren over het belang van de biodiversiteit, het klimaat, vogels… De kinderen leren door te dóén, niet door alles uit een boekje te halen. Mijn leerlingen leren om met respect voor zichzelf

en de natuur te leven, op een leuke en ontspannen manier. Alle leerlingen hebben trouwens het kinderklimaatakkoord ondertekend. Goed hé!’ Waarom koos je ervoor om met een potje bloedzuring op de foto staat? ‘Het heeft een mooi ecotintje: de pot komt van de kringloopwinkel, de potgrond stel ik zelf samen en de zaadjes van de bloedzuring heb ik gekregen. Vele mensen kennen alleen nog maar de groenten die verkrijgbaar zijn in de supermarkt. Bloedzuring zul je niet gauw vinden. Ik maak mensen graag warm voor oude of vergeten groenten. Er staat bijvoorbeeld heel wat boerenkool in mijn tuin: prachtig

om te zien en lekker! Vind me maar ouderwets, maar ik droom van een wereld waarin kinderen – én grote mensen – weten dat een ei uit de poep van een kip komt of hoe een kastanje smaakt. Tijdens een les in de tuin hoor je soms de gekste dingen…’ Anita Exelmans prijkt ook op de cover van deze Seizoenen en de prachtige foto’s voor het nieuwe Velt-boekje Groenten in potten werden gemaakt in haar tuin (zie artikel p. 8).

16

Culinair

Zeewieren De eiwitbron van de toekomst? Tekst Nadia Tahon Recensie Reine De Pelseneer Foto‘s Simon Li

In een duurzame toekomstvisie speelt de omschakeling van dierlijke eiwitten naar meer plantaardige eiwitten een essentiële rol. De impact van de industriële veeteelt op het klimaat is groot en de bevolking neemt toe. Dat we minder vlees moeten eten, raakt stilaan aanvaard. Onderzoekers buigen zich over alternatieven, want de drempel tussen weten en anders eten blijft hoog. Volgens Willem Brandenburg, onderzoeker bij Plant Research International/Wageningen UR ligt het antwoord voor een duurzame voedselproductie op zee.

2 | 2012

De Wierderij In het zilte Zeeland is de teelt van schelpdieren en aquacultuur geen onbekende. Door de klimaatverandering en door de overbevissing staan de wilde vis- en schelpdierbestanden in de Noordzee onder druk. Aquacultuur van vis én van zeewier zou een oplossing kunnen bieden. In 2011 werd de eerste zeeboerderij, de Wierderij, aan de Oosterschelde opgestart. Op deze proefboerderij selecteren onderzoekers de beste zeewieren in functie van omgevingsfactoren. Ze gaan na welke wieren geschikte eigenschappen hebben en zoeken uit welke de beste teeltsystemen zijn. Voorlopig richten de onderzoekers zich op de teelt van zeewier als eiwitbron voor visvoer. Hebben ze die onder de knie, dan gaan ze zoeken naar mogelijkheden om zeewier ook anders in te zetten, bijv. voor consumptie door de mens. Willem Brandenburg gelooft dat je met zeewieren op een duurzame manier voedsel kunt produceren. Gesloten kringlopen, water en ruimte 90 procent van de zeewierteelt situeert zich in Azië, maar dat gebeurt volgens Brandenburg op een weinig duurzame manier. Daar wordt dierlijke mest in zee gebracht om de groei van zeewier te versnellen. Dat is extreem vervuilend. In zee zitten er al genoeg nutriënten. Met rivierwater gaan tonnen stikstof, fosfaat en kalium de zee in. Op dit moment spoelt jaarlijks wereldwijd zowat 30 miljoen ton fosfor van land naar zee. Dit wordt veroorzaakt door een overmatige bemesting van gewassen. De hoeveelheid is groter dan er jaarlijks wordt gewonnen in fosfaatmijnen. Met de teelt van zeewieren op zee is een deel van de naar zee gespoelde fosfaat opnieuw te gebruiken. Daarmee draagt de teelt bij aan het beter sluitend maken van de fosfaatkringloop. Brandenburg vermoedt dat zeewier in de buurt van rivieren voldoende voedingsstoffen vanop het land krijgt toegevoerd, waardoor bemesting niet nodig is. Door de teelt van zeewier krijgt het water meer zuurstof en wordt het helderder. Dat is dan weer positief voor de vis- en schelpdierenbestanden. Buiten nutriënten hebben zeewieren enkel zon en zout water nodig voor hun groei. Het gebruik van zoet water beperkt zicht tot na de oogst: voor spoelen en verwerken. Daarmee biedt de teelt ook een antwoord op de stijgende waterproblema-

tiek. Een derde ecologische meerwaarde is dat er op zee veel meer ruimte is dan op land. Brandenburg berekende dat twee tot vier keer de oppervlakte van Portugal zou volstaan om de bevolking te voeden met zeewieren. Aquacultuur gebeurt nu meestal op basis van eiwitten uit vismeel. Daarvoor is er minstens tweemaal zoveel wild gevangen vis nodig als wat de kweek aan vis opbrengt. Als je zeewier integreert in aquacultuur, dan heb je plantaardig voedsel, proper water en een goede kraamkamer voor jonge (planten etende) vissen. Een bordje zeewier Vele zeewieren zijn uitermate geschikt voor menselijke consumptie. De voedingswaarde is vergelijkbaar met die van groenten. Sommige wieren hebben een hoog eiwitgehalte, maar dat gaat zeker niet op voor alle eetbare wieren. In Japan zijn wieren goed ingeburgerd in de eetcultuur. Van ginder overgewaaid, kennen Westerlingen zeewier vooral door het gebruik in de macrobiotische keuken. Gedroogde zeewieren vind je in de natuurvoedingswinkel. Ze worden vaak als smaakmaker aan gerechten toegevoegd. In de ecologische voeding kennen we ook agaragar, het plantaardige alternatief voor gelatine dat wordt gewonnen uit kelp. Toch maakte vooral de intrede van sushi in de supermarkt het zeewier nori (het zwarte omhulsel van sushi) bekend. Anno 2012 is zeewier in de Verenigde Staten en in Engeland tijdens de lunch al een grote trend. Zeewier wordt geroosterd, gezouten en daarna verpakt om het knapperig te houden. Wij stellen ons voorlopig tevreden met zeewier als smaakmaker en zilte teelten als zeekool en zeekraal. Maar wie goed zoekt, vindt ook biokazen met rood Bretoens zeewier, zeewierzout en ander lekkers gekruid met zeegroenten. Zeewieren hebben veel in hun mars: ze kunnen worden aangewend als meststof, als voedsel voor mens en dier, in de geneeskunde en voor de productie van bio-energie. De teelt van zeewier kan ook een ecologische meerwaarde hebben door o.a. nutriëntenkringlopen te sluiten. Of het allemaal zo’n vaart zal lopen is nog twijfelachtig. De teelt is arbeidsintensief en duur en er zijn nog veel open vragen over de impact op het milieu en de haalbaarheid van de teelt. Als zeewier op een duurzame manier geteeld kan worden, dan zullen we

17

graag eens zeespaghetti of zeeboontjes op het menu zetten. Bronnen: seaweed.iie, vegetarisme.be, zeewierwijzer.nl, www.vilt.be, wur.nl

Non•fish•a•li•cious hét visvervangende kookboek

Lisette Kreischer

Sea First Foundation, 2011, 148 p. ISBN: 9789079872299 € 19,95

Wil je omwille van ecologische redenen minder vis eten, maar houd je wel van de smaak van vis, dan is non•fish•a•li•cious wellicht wat voor jou. Dos Winkel en Sea First Foundation kwamen op het idee om een kookboek te maken met plantaardige gerechten die toch de smaak van de zee in zich dragen. Daarvoor namen ze Lisette Kreischer onder de arm, de dame die verschillende veganistische kookboeken op haar naam heeft staan en wil uitdragen dat ‘duurzaam leven heel hip kan zijn’. Kreischer experimenteerde volop met zeewiersoorten om zo een unieke ‘zeesmaak’ te geven aan haar gerechten. In het boek vind je ook bijdragen van andere koks. Een greep uit de recepten: ‘Nep crab cakes’ op smaak gebracht met kombu, ‘Non Tuna Salad’ met dulse, ‘Steamed fishless seitan’… Al deze titels doen misschien vermoeden dat het hier om een Engelstalig kookboek gaat, maar nee, Lisette Kreischer wil gewoon iets te nadrukkelijk een ‘hip Engels’ sausje over haar boek gieten. De recepten zelf zijn gelukkig vlot leesbaar in het Nederlands. Persoonlijk vind ik het niet nodig dat er voortdurend wordt verwezen naar het ‘originele’ visrecept. Vegetarisch eten moet gewoon lekker zijn, meer niet. Maar verstokte viseters zijn misschien wel te vinden voor deze aanpak. Voor al wie aan de slag wil met zeewier in de keuken, kan dit boek zeker inspiratie bieden.

18

Culinair

Koken met zeewieren Krachtig de lente tegemoet Tekst Mirella Gijsen Recepten Nicola Kersting Foto‘s BeCeeNe, Little Blue Hen, Susan Voisin, Alice Wiegand

Begin maart is de prille lente al duidelijk zichtbaar: jonge scheutjes komen nu dapper boven de aarde en ‘schieten’ de lucht in naar het licht en de zon. Prachtig toch, die opkomende energie met de ontluikende knopjes, een zachte lentezon en af en toe een opfrissende, heerlijk ruikende regenbui. Helemaal verbonden met het ritme van de natuur, beginnen onze kippen meer eieren te leggen, klaar om nieuw leven uit te broeden. Ook in ons leven is de verandering voelbaar. Denk maar aan de ‘grote kuis’. Niet voor niets vindt de grote schoonmaakperiode naar aloude traditie in het voorjaar plaats. We ruimen alles op en maken ruimte om opnieuw te beginnen. Het zaadje van nieuwe ideeën dat we geplant hebben in de winter, beginnen we nu vorm te geven. In het voorjaar verlangen we vaak naar lichtere maaltijden die tegelijkertijd energie leveren. Zeewieren zitten boordevol vitaminen en mineralen. In combinatie met alle lentescheuten, topjes van brandnetels of de eerste daslook, geven ze een enorme energieboost aan ons lichaam. Wanneer ik regelmatig zeewier eet, voel ik me meer in balans, energieker en daardoor gelukkiger. Zeewieren hebben naar verluidt ook een afslankend effect. Misschien associëren we zeewieren vooral met de Japanse of macrobiotische keuken, maar tegenwoordig is zeewier al behoorlijk geïntegreerd in de betere restaurants. Het is een fantastische zeegroente en er zijn zoveel soorten dat het een onuitputtelijke bron van mogelijkheden biedt, ook in onze dagelijkse keuken. Wie nog niet

zo vertrouwd is met de zilte smaak van zeewieren, kan het best beginnen met dulse, zeespaghetti, wakame of arame. Nori en hiziki zijn wat sterker van smaak. Dulse, zeespaghetti, wakame, nori, kombu en zeesla zijn uit Bretagne verkrijgbaar. Arame en hiziki worden vanuit Japan ingevoerd. Zeewieren vind je in natuurvoedingswinkels; ze zijn gedroogd of opgelegd in zout te verkrijgen. Zeewieren leveren veel energie. Wanneer je je een beetje slapjes voelt, kun je baat hebben bij de groenteschotel ‘Wortelen en zwarte rammenas met hiziki’. Of probeer eens de garnaalkroketjes, een Belgische delicatesse die werd opgewaardeerd met arame en verrassend knapperige zeespaghetti die de klassieke gefrituurde peterselie vervangt. Decoratief én lekker! Agaragar, dat wordt gewonnen uit wieren, gebruiken we als plantaardig alternatief voor gelatine. Een pallet van smaken en texturen creëer je met tofoe fritti, met een terre-et-mer-huwelijk: de zacht-ziltige bloemkool-dulsesaus. Norikaviaar is dan weer erg lekker als dip, op toastjes, bij witte vis of groenten…

Een energieboosttip: ga zo veel mogelijk naar buiten en kijk naar wat er allemaal ontluikt. Eet vooral de nieuwe lentescheuten, lentekruiden en groenten en dagelijks een kleine portie zeewier. Een absolute aanrader om de zeewieren van de Atlantische Oceaan te ontdekken is een zeewierwandeling in Bretagne. Je zult versteld staan!

Norikaviaar Scheur de nori in stukjes en kook hem 15 minuten op een laag pitje in een beetje water met shoyu, citroensap, gembersap en zwarte peper. Dit is een gerechtje waarvoor ik geen hoeveelheden kan opgeven, omdat je druppeltje per druppeltje moet toevoegen tot je de gewenste smaak hebt. Waar koop je zeewier? Zeewier vind je in natuurvoedingswinkels of in winkels met Oosterse voedingswaren. Nori vind je ook in goed gesorteerde supermarkten. Sommige webwinkels bieden eveneens zeewier aan. Weken en spoelen Gedroogde zeewieren moet je meestal weken in water voor gebruik, al kun je bijv. nori of dulse ook gedroogd verwerken. Koop je vers zeewier, spoel het dan goed voor gebruik.

2 | 2012

19

Wortelen en zwarte rammenas met hiziki Hiziki is een donkerbruine zeegroente. Ze bestaat uit korte draadjes en kan sterk van smaak zijn. Hiziki bevat veel calcium.

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 50 g hiziki • 2 dikke wortelen • 100 g zwarte rammenas • 1 ui • shoyu

Was en week de hiziki 30 minuten in lauw water (tot ze goed gezwollen zijn). Snijd de ui in halve maantjes en fruit ze aan in een beetje olie. Voeg de hiziki toe en laat nog even sauteren. Voeg er dan het week-

water bij en laat 1 uur sudderen op een laag vuur. Doe er een beetje shoyu, de in reepjes gesneden wortelen en rammenas bij. Laat nog 15 minuten koken. Giet het overtollige vocht weg en serveer.

Tofoe fritti met wakamapolenta en bloemkool-dulsesaus Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 200 g tofoe • melk • peper en zout • kerriepoeder voor de bloemkoolsaus: • ¼ bloemkool • 2 sjalotjes • ¼ l room • 2 dl witte wijn • ½ groentebouillonblokje • dulse (1 el gedroogde of ca. 25 g verse) voor de polenta: • 1,7 l gezouten water • 300 g polentameel • 50 g boter • 30 g wakame (geweekt indien gedroogd, gespoeld indien vers)

Bereidingswijze tofoe Snijd de tofoe in blokjes van 2 cm. Doe ze in wat melk met peper en zout en een beetje kerriepoeder en laat een halfuurtje marineren. Laat de blokjes uitlekken en omhul ze met een laagje fijne polenta. Frituur ze goudbruin op 180° Celsius. Bereidingswijze bloemkoolsaus Hak de sjalotjes fijn en fruit ze glazig. Voeg er de in kleine stukjes gesneden bloemkool, de witte wijn, de room en het bouillonblokje aan toe. Laat koken tot de bloemkool gaar is. Mix het geheel tot een gladde saus. Voeg de dulse aan de saus toe, laat nog even doorkoken en breng

op smaak met peper en zout. Om de gewenste dikte te krijgen, voeg je eventueel nog wat room of water toe. Bereidingswijze polenta Breng het water aan de kook. Strooi het polentameel heel geleidelijk in de pan terwijl je voortdurend met een houten lepel roert, zodat de polenta niet gaat klonteren. Je moet blijven roeren tot je ziet dat de massa van de wand van de pan loskomt, na ongeveer 30 minuten. Doe vervolgens de in reepjes gesneden wakame erbij en roer. Laat de polenta opstijven in een ingeoliede schaal. Snijd er plakken van die je grilt of bakt.

20

Garnaalkroketten met arame en gefrituurde zeespaghetti © Susan Voisin/ fatfreevegan.com

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

voor de garnaalkroketten: • 350 g bloem • 250 g boter • ½ kg grijze gepelde garnalen • 2 l melk • 1 l bisque • 15 g agaragar • peper en zout • 100 g arame voor de bisque (meer dan je nodig hebt voor de kroketten): • 500 g grijze garnalen (ongepeld) • 1 grote ui • 1 dl olijfolie • 1 venkelknol • 1 soepselder • 4 teentjes knoflook • 1 laurierblaadje • 1 dl pastis • 1 el tomatenpuree • 1 wortel • peper en zout • 2 l water • 1 tl venkelzaadjes

Bereidingswijze bisque Snijd de groenten in kleine blokjes en fruit de ui en prei in de olijfolie tot ze glazig zijn. Voeg garnalen, venkelzaadjes en tomatenpuree toe en laat 10 minuten stoven. Voeg de pastis en 2 l water toe en laat 30 minuten koken. Pureer met een staafmixer, zeef en breng op smaak met peper en zout.

50 g zeespaghetti

Bereidingswijze garnaalkroketten Kook de arame 30 minuten op een matig vuur. Maak een roux van de bloem en de boter en giet er als de roux goed droog is al roerende de melk, de agaragar en de bisque bij op het vuur. Breng aan de kook

en zorg ervoor dat er geen klonters van de roux in de saus blijven. Als de saus gebonden is, haal je de pan dan van het vuur en voeg je de garnalen en de gekookte arame toe. Breng op smaak met peper en zout. Stort de saus in een ingeoliede schotel van ca. 3 cm hoog en laat afkoelen. Als de massa is opgesteven, kun je kroketten vormen en paneren (achtereenvolgens: bloem, eiwit en paneermeel). Test één kroket in de hete frituurolie en paneer desnoods een tweede keer. Laat verse zeespaghetti ontzouten in water of week gedroogd zeewier. Laat uitlekken en frituur het wier tot het krokant is.

Tempura van nori met een dipsaus Ingrediënten

Bereiding

• norivel voor het tempuradeeg: • 1 kop water • 2 el kuzu , arrowroot of maïzena • 1 kop tarwebloem • 1 el shoyu voor de dipsaus: • 4 el mirin (Japanse kookwijn), sake of droge sherry • 4 el shoyu • 4 el water • een paar druppeltjes gembersap • 5 cm daikon ( witte rammenas)

Bereidingswijze dipsaus Meng het vocht en laat het aan de kook komen. Haal de pan van het vuur en voeg er de geraspte daikon aan toe. Bereidingswijze tempura Knip met een schaar het norivel in lange repen van 1/2 centimeter.

Maak een deeg van de ingrediënten (een dik pannenkoekendeeg). Zorg ervoor dat het water dat je gebruikt zo koud mogelijk is. Het mooiste resultaat krijg je met bruiswater. Haal de noristrookjes stuk voor stuk door het deeg en frituur ze goudgeel in olie van 180° Celsius.

Weg & Wijzer

21

Antwerpen

21.03 25.04

01.04

Minimoestuin voor kinderen door Anita Exelmans. 14-16.15u, Tivoli, Antwerpsesteenweg 92, Mechelen. € 3,00. marijkegeerinckx@yahoo. com. Mechelen.

Workshop groenten kweken in bakken door Anita Exelmans 14-16.30u, coStA, SintAndriesplaats 24, Antwerpen.

17.04

(evaluatie op 12.05)

€ 2,00. [email protected]. Stads-Potters.

06.04 27.04 11.05

Biologisch tuinieren voor beginners door Lieven David 20-22.30u, KWB, Schuurveldstraat 1, Oosterwijk.

19.04

21.04

Plantenruil en compostadvies 10-11.45u, Heil. Geesthoek 15, Zwijndrecht.

Scheldehappening 10-18u, De Notelaar, Notelaarsdreef 1, Bornem. Klein Brabant.

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Tuinactiviteit

Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen

Ecologisch leven/wonen Dodoenstuin zomerklaar maken. mieke.zola@ gmail.com, 0474 74 26 24. Werkgroep Dodoenstuin.

Groenten kweken in potten door Anita Exelmans 20-22.30u, ‘t Fakkeltje,

Kazernestraat 15, Zwijndrecht. € 1,00. Inschrijven via [email protected]. Den Bumpt.

21.04

Moestuin: bemesting, wilde en vergeten groenten door

Hammeneckerstraat 32, Puurs. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. [email protected]. Klein Brabant.

19.04

Praatavond vaste planten, vijvers 20-22u, de Heischuur, Schuurhoven 2, Oud Turnhout.

19.04

Water in de tuin door Hanneke Oosterlee. 2022.30u, Zaal molenhoek,

21.04

Planten in potten minimoestuin door Anita Exelmans. 20-22.30u, CC Hemelhoeve, polyval. Ruimte 2, Gemeentepark 8, Brasschaat. [email protected]. Brasschaat.

21.04

14.04

(les 3)

Cursus hoogstamfruitbomen en kleinfruit 9-12u, CC De Kollebloem, Kloosterhof 1, Puurs. jean.adriaenssens@ skynet.be. Klein Brabant.

14.04

15.04

(les 2)

[email protected]. Klein Brabant.

door Anita Exelmans. 10-12u,

22.04

21.04

Tuinieren in potten - 2 dagen door Kyra Vandenhoeck. 10-12.30u, Bistlokaal, Bistweg (achter Delhaize), Boechout. Breng 2 bloempotten mee. Leen Wouters, info. [email protected]. GrootMortsel.

21.04

22.04

Doe de Dodoens 10-16u, Dodoenstuin, Schildehof, De Pont 45, Schilde. Kom de

Plantenruildag en Kookdemo door Annick Hollebeke. 9-14u, Vogel-zangstraat 41, Kessel. hermanblanche. [email protected] of 014 51 76 73. Middenkempen.

Ecofeest - KampC 10-17u, Britselaan 20, Westerlo. vanloyenbellens@yahoo. com. Middenkempen.

Tivoli, Antwerpsesteenweg 92, Mechelen. Leden € 2,50. Nt-leden € 3,00. marijkegeerinckx@yahoo. com. Mechelen.

6de Plantenruildag 14-16u, bij Agnes De Kock - Van Aelst, Herentalsebaan 77, Zoersel. [email protected]. Voorkempen. Fairtrade fietstocht 13.30-16u. Puurs – Liezele. reinhilde_

Minimoestuin voor beginners

2de Plantenruildag 14-16u, Huize Bruyneel, Vierselbaan 2, Zandhoven. kdebie@ belgacom.net. Voorkempen.

Nt-leden € 2,00. [email protected]. Polder

21.04

Plantenruilbeurs 13-17u, Fort 4, Fortstraat 100, Mortsel. Inschr. Voor 16/04 bij aagje. [email protected] of 03 444 18 41. Groot-Mortsel.

Binnenpad 50, Stabroek

10.04

Plantenruilbeurs 1017u, Kinderboerderij, Lievevrouwkesbosweg 20, Wilrijk. Nestor Janssens. [email protected]. ZuidAntwerpen.

breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout.

03 252 78 81. Den Bumpt.

09.04

Voedingsactiviteit

René Meulemans. 19.3022u, Zaal Centrum, Jan

Nt-leden € 10,00 voor 4 lessen. Inschr. Via 014 51 76 73 of hermanblanche. [email protected]. Middenkempen.

07.04

Kinderen welkom

24.04 08.05 22.05 05.06

28.04

Cursus composteren 20-22.15u, Gem. Centr. Jan vander Noot, Mudaeusstraat 9, Brecht. Inschr. via guy.augustijns@ scarlet.be. Noorderkempen.

Voorjaarsgroenten zaaien 9.30-12u, Ecodemotuin, Mariëndal, Mol. Willy Helsen, [email protected] Ecodemotuin Mol.

29.04

Plantenruilbeurs 10-13u, ‘t Hoogste 71, Bornem. jean. [email protected] Klein Brabant.

22

29.04

Seizoenen

Nationale Plantenbeurs

Everdongenlaan, Turnhout.

Hombeek 10-18u,

Inschr. via breugelmans. [email protected]. Storten op rek. BE71 7765 9410 2869. Nutstuin Turnhout.

Leibeekstraat, Hombeek. € 5,00. vera.hendrickx0@gmail. com. Mechelen.

29.04

Boerenmarkt 10-17u, wijk Donk, Albert Dineurlaan 1, Schoten. Patricia Decelle,

12.05

30.04

07.04

14.05

Tuinbezoek 19-21u, bij Karel Borgheys, Heieinde 27, OudTurnhout. breugelmans.

Compostdemodomein, Noordhinder 1, Knokke-Heist. [email protected]. Oostkust.

15.04

[email protected]. Nutstuin Turnhout.

Kweken in potten door

17.05

Leo Hermans. 9.30-12u,

Ecodemotuin, Mariëndal, Mol. Nt-leden € 3,00. Willy

05.05

06.05

Ecologische ruilbeurs 10-

18.05

14u, bij Stefan Eyckerman, Polendam z/n, Beerse. Myriam Pelckmans, breugelmans. [email protected]. Nutstuin Turnhout.

Plantenbeurs 10-18u, SJABI - Campus Hof-ten-Berg, Hoften-Berglaan 8, Puurs. jean.

23.05

Avondwandeling op de Oude Buisse Heide 18.45-22u, Kerk van Achtmaal, Past. de Bakkerstraat 6, Achtmaal – Nederland. Carpooling wordt voorzien. paul.eelen@gmail. com. Brasschaat.

11.05

Zomerbloeiers planten 9.3012u, Ecodemotuin, Mariëndal, Mol. Willy Helsen, helsen.w@ skynet.be. Ecodemotuin Mol.

12.05

Daguitstap door Jan Van Bogaert. 8.30-17.30u, Hof ter Saksen. € 20,00. Met de bus, zelf lunchpakket meebr. Vertrek bij Tijlcars,

24.05

Velt-workshop enten en oculeren. velt.oostende@ skynet.be. Oostende.

16.04

Moestuinwerkgroep 19.3022u, Koningin Astridlaan 99, Bornem. liesbethrottiers41@

Film: Farm for the future 20-22.30u, Zaal Molenhoek, Binnenpad 50, Stabroek.

17.04

[email protected]. Polder.

27.05

Wilde planten om van te genieten 9.3012u, Eco-tuin Wiezelo, Wiezelo 61, Wuustwezel. Themawandeling o.l.v. Gilbert Van Looveren. [email protected]. Kalmthout-Essen.

Natuurlijke aanpak van verhoogd cholesterolgehalte en preventie van hart- en vaatziekten, 19.30-22u, Zaal Horizon, Maria Doolaeghestraat 13 A, Diksmuide. Leden € 2,00. Nt-leden € 3,00. Wim Maris, [email protected]. IJzervallei.

hotmail.com. Klein Brabant.

24.05

Plantenbeurs door Ivan Maertens 14-18u, Veiling De Kust, Pycke de ter Aerdelaan 47, Oostende. Met

Ecosmos voor kinderen (6-12j) met hun (groot)ouders door

€ 3,00. Nt-leden € 5,00. Inschr. door overschr. met verm. ‘ecosmos + aantal personen (volw.+kind)’ op BE 41 979 965 8877 10. njanssens1@ telenet.be. Zuid-Antwerpen.

via [email protected] of 03 454 07 34. Netevallei.

08.05

16.04

Ecohuis, ‘s Herenbaan 20, Boom. Kinderen € 1,00. Leden

Bezoek CSA boerderij ‘De Doederij’ 10-12.30u, Den Rooi 5, St-Katelijne-Waver. Inschr.

Kruidenwandeling met kruidendrank 15-17u, bij Renate Bruggeman, Kalissestraat 16, Loker. Leden € 5,00. Nt-leden € 10,00. Inschr. voor 01/04 bij Roger Deleu, [email protected]. Staden.

Adrienne Larmuseau. 14-16u,

[email protected]. Klein Brabant.

06.05

15.04

Ecologisch kippen houden door Frans Smets, 2022.15u, Parochiezaal, Dorp 43, Bouwel. Nt-leden € 2,50. hermanblanche.rombouts@ pandora.be of 014 51 76 73. Middenkempen

André Verheecke 1016.30u, Kinderboerderij ‘De

en deelname is gratis. Inschrijven bij Erica Blomme, 0486 96 94 72. Westkust-Veurne.

Dauwtrappen en kiezelpreparaat maken 6-12u, Velttuinencomplex, Sluizenstraat 119A, Schoten. Handdoek meebbr. Jozef Janssen, [email protected]. Schoten.

Helsen, [email protected]. Ecodemotuin Mol.

Plantgoedmarkt door

Lenspolder’, Elf Juliwijk 6A, Nieuwpoort. Een stand

[email protected]. Mol.

05.05

Plaagdieren en ziektes in de moestuin door Ivan Maertens 10-12u,

Bezoek aan Kamp C 12.3017u, Kamp C, Westerlo. Inschr. bij Kristel De Bie, kdebie@ belgacom.net. Voorkempen.

[email protected]. Schoten.

Wandeling met Staf Heurckmans in Schepsveld 19-22u, markt Balen aan de bank, Balen. Willy Helsen,

West-Vlaanderen

Tuinieren in potten door Bert D’hondt, 19.30-22.30u, StPauluskerk, Hoek Beeklaan/ Gerstelaan zn, Kortrijk. € 4,00. [email protected]. Eetbaar Kortrijk.

18.04

Groenten en fruit bewaren 2023u, CC Ghybe, St-Annastraat 13, Poperinge. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Ivo Vandenbroucke, olievolie@ hotmail.com. Westland.

Weg&Wijzer

19.04

Van voorgerecht tot dessert met voorjaarsplanten 13.3016.30u, Bezoekerscentrum Bulskampveld , Bulskampveld 9, Beernem. € 12,00. Inschr. via 050 55 91 00. Max 12 deeln. Bert Vansteenhuyse, [email protected]. Beernem.

19.04

28.04

28.04

05.05

Bedrijfsbezoek Lombarts Calville 15-18u, Slijpstraat 1, Voormezele. € 3,00. Hier

29.04

Plantenruilbeurs 10-12u, bij Eric en Trees Libbrecht, Beneluxlaan 101A, Harelbeke.

06.05

Eco-Biomarkt 10-18u, Manège van het Kasteel van Loppem, Steenbrugsestraat 26, Loppem. Leden € 1,00. Nt-leden € 3,00. [email protected]. GrootZedelgem.

06.05

robert.schouttetens@ telenet.be. Harelbeke.

myonline.be. Roeselare.

Impact van milieuvervuiling op onze gezondheid 20-22u, OC de Kleine Beer, Markt 1, Beernem. Lieve Putman, [email protected]. Beernem.

wordt fruit verwerkt tot heerlijk sap. deridder.dirk@ telenet.be. Westland.

myonline.be. Roeselare.

21.04

De principes van potten bakken met natuurlijke basisstoffen 14.30-17.30u, bij Kathleen Mestdagh, Vliegweg 24, Oostkamp. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. [email protected]. Oostkamp.

Ruilbeurs 13.30-15u, School Hagewinde, Vikingstraat, Roeselare. lauredekeerle@

Hoe kunnen we onze straat opfleuren? 16-18u, Kerelsplein, Roeselare. lauredekeerle@

2, Oedelem. Carpooling aan de Voerman in Lichtervelde om 14u. castelein. [email protected]. Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen.

roland_zwaenepoel@ telenet.be. Jabbeke.

Cholesterol voorkomen 1922u, cc Het Spoor, Eilandstraat 6, Harelbeke. € 5,00. jan. [email protected]. Harelbeke.

21.04

Akkerstraat 2, Hertsberge.

23

Biomarkt Den Uytkom 1017u, Kinderboerderij d’Oude Smelterij, Ieperse Heerweg 5, Torhout. koen.oosthuyse@ skynet.be. Licht-ter-Velde.

22.04

Ruil- en verkoopbeurs en tuinieren in potten door André Verheecke 14-17u,

kinderboerderij De Zeven Torentjes, Canadaring 41, Assebroek. Inschr. via Betty Haerens, [email protected] of 050 32 05 93. Brugge.

24.04

26.04

Minimoestuinen door André Verheecke 20u, De Boare, Koningsplein 1, De Panne. Krista.Hautekeur@depanne. be. Westkust-Veurne.

29.04 13.05

03.05

05.05 05.05

Biotuinmarkt 10-12u, Veltdepot, Groenestraat 153, Menen. bart.katrienvdhop@

05.05

Plantenruildag 14-17u, bij Lieve en Gilbert, Lattenklieverstraat 156, St Joris ten Distel. gilbert.putman@ skynet.be. Beernem.

Bedrijfsbezoek De Zaaier 14.30-16.30u, De Zaaier, Korte

05.05

10.05

Bezoek aan Den Hogen Akker 14.30-16u, Hogenakkerweg

Feestelijke recepten uit de kruidentuin 13.3016.30u, Bezoekerscentrum Bulskampveld (kasteel), Bulskampveld 9, Beernem. € 12,00. Inschr. via 050 55 91 00. Max. 24 deeln. Bert Vansteenhuyse, [email protected]. Beernem.

Toffe Dingendag 13-16u, bij Martine Dosselaere, M. Van Nassaustraat 8, Lombardsijde. Met Velt-workshop over op een milieuvriendelijk manier je tuin onderhouden. Kinderen helpen zaaien en kleine scheutjes verpotten. Erica Blomme, erika. [email protected], 0486 96 94 72. Westkust-Veurne.

scarlet.be. Wevelgem.

28.04

Ruibeurs 9.30-11u, Kerk Beitem, Meensestwg, Rumbeke. nico.staessens@

Planten- en zadenruilbeurs 1012u, ‘t Nieuwland, St.Michiel, Ontvangerstraat 1, Tielt. Roger Haeck, 051 40 15 22, roger. [email protected]. Tielt.

Je eigen natuurlijke cosmetica maken 19.30-22u, DC Ten Elsberge, Mandellaan, ingang Beverseaardeweg 101, Roeselare. Leden € 12,00. Nt-leden € 15,00. Meebr: inox kommetjes die op het vuur mogen, kleine kloppers, kleine pannenlikkers, lepeltjes, een keukenhanddoek, lege crèmepotjes. lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare.

skynet.be. Oostkamp.

[email protected]. Lichtter-Velde.

28.04

Bestuursvergadering 19.3022.30u, bij Etiënne Vernack, Guldensporenstraat 1, Oostkamp. eddy.gevaert@

telenet.be. Beitem. André Verheecke, 20-22u,

07.05

skynet.be. Jabbeke.

Tuinieren in potten door Zaal Ten Boomgaerde, Boomgaerdstraat 4a, Lichtervelde. € 2,00. koen.

28.04

Tuinclub 10-12u, ‘t Oud Gemeentehuis, Cathilleweg 86, Stalhille. deketelaere.marc@

10.05

Kookles Ecosmos door Koenraad Heughebaert. 2022u, bij Noël Tack, Knokke 2, Lo-Reninge. Leden € 2,00; ntleden € 3,00 (+ ingredienten). Inschr. via [email protected]. IJzervallei.

12.05

Bezoek aan Floriade, Wereld Tuinbouw Expo van Nederland

24

Seizoenen

6-21u, samenkomst parking

Rinus, Beverseaardeweg, Roeselare. Leden € 53,00. Nt-leden € 59,00. Bus, inkom+kabelbaan inbegr. http://users.myonline. be/velt-roeselare of [email protected]. Roeselare.

12.05

Tuinbezoek in Retranchement 14-17u, Anna Almekinders, Olieslagersweg 1, Retranchement, Nederland. Dit voormalig boerenerf met moestuin is ecologisch ingericht met veel aandacht voor biodiversiteit. Er wordt onderzoek gedaan naar nachtvlinders. Ivan Maertens, ivan.1ath@scarlet. be. Oostkust.

12.05

Uitstap 14.30-15.30u, De zonnekouter, Vossenholstraat 9, Machelen. Leden € 12,00. Ntleden € 17,00. Roger Deleu, [email protected]. Staden.

15.05

Voordracht Minimoestuin door André Verheecke 10-12u, De Blomme, Chrysantenstraat 30, Oostende. Leden € 2,00. Ntleden € 2,50. velt.oostende@ skynet.be. Oostende.

19.05

De nieuwe tuin bij Peter Bauwens 10-18u, Parking van het zwembad (carpooling), Vanackerestraat 7, Wevelgem. Katrien Opsommer, bart. [email protected]. Wevelgem.

21.05

Ecologische voeding, theorie en praktijk 20-22u, keuken van zaal Patria, Kerklaan 37, Assebroek. Leden € 3,00.

Oost-Vlaanderen

04.04

25.04 16.05

(12 lessen)

13.04

22.05

14.04

Demonstratie voorjaarshoning slingeren 14-17u, De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. deridder.dirk@ telenet.be of 057 33 60 63. Westland.

19.04

Moestuin ten huize van door Marijke Vandierendonck. 9.20-12.20u, Zomererf, Brugstraat 33, Stekene. Info: Lotte De Greveleer, [email protected]. Zomererf. Natuurvoeding door Sofie Mogensen 20-22.30u, CC De Steenoven, Kerkkouter z/n, Herzele. Nt-leden € 3,00.

2,00. Reserveren via marc. [email protected] of 03 776 86 89. Waasland

14.04

Degustatie biowijnen 19.45-22u, CC De Brouwerij, Stationsstraat 3B, Eke. [email protected]. Scheldevallei.

15.04

15.04

Bloembakken opvullen 9.3011.30u, Wijkcentrum ‘t Spoor, Gote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen. Eco-expo 10-17.30u, Plein Gemeentehuis, Koning Boudewijnlaan 6, Lochristi. jeanmarie.debaene@scarlet. be. Reinaert.

17.04

Permacultuur door Judith Postelmans 19.30-22.30u,

Gem. jongensschool, Margote 114, Wichelen. Nt-leden € 2,00. [email protected]. Wichelen.

17.04

Biobabbel door Thierry Marechal. 20U, OCZwijnaarde, Dorpstraat 31, Zwijnaarde. [email protected]. Gent

Nuttige en schadelijke insecten in de tuin door Yves Hendrickx. 19.30-22u, ‘t Vaatje, Grote Snijdersstraat 97, Lebbeke. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. info. [email protected]. Dendermonde.

20.04

Van mediterrane kruiden tot kruidenspiraal door Herman De Waele. 2022u, Gem. jeugdcentrum,

Hundelgemsesteenweg 445, Merelbeke. Leden € 1,00. Nt-leden € 3,00. roland. [email protected]. Scheldevallei.

Wilde kruiden lentewandeling 14-17u, De Watermolen,

Koninginnen invoeren, zomerbijen verzorgen, 19.3022u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins. Germain Van Deursen, [email protected]. Krekengebied.

Mahatma Ghandistraat 32, Gent. € 10,00 voor de hele

Waterstraat 36, Hamme. €

skynet.be. Oostkamp.

25.05

door Bert D’hondt 1416.30u, Terrein Boerse Poort,

[email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem.

Nt-leden € 5,00. rita.neyt@ telenet.be. Brugge.

Basisprincipes van hand- en voetmassage 19.30-23u, De Wieke, Brugsestraat 9, Oostkamp. eddy.gevaert@

Cursus ecologisch tuinieren

cursus. katleen.brangers@ gmail.com. Boerse Poort.

07.04

18.04

21.04

(6 lessen)

Moestuin ten huize door Jos Van Hoecke, 9.30-11.30u,

Velt-tuintjes Claeys-Bouüaert, Kasteeldreef 2, Mariakerke. [email protected]. Gent.

21.04

Plantenruildag 10-12u, bij Arlette en Jacques, Dorre Wei 9, Ename. markvandendriessche@ telenet.be. Oudenaarde.

21.04

Eigen-aardige plantendag 11.30-16.30u, Kasteel Claeys

- Bouüaert, Kasteeldreef 2, Mariakerke. erikingelbrecht@ skynet.be. Gent.

Jaaropleiding permacultuur in het Voedselbos. 6 opeenvolgende modules, telkens van donderdag 18 u tot zaterdag 18 u. 12, 13 en 14 april; 26, 27 en 28 april; 24, 25 en 26 mei; 21, 22 en 23 juni; 30 en 31 augustus en 1 september; 11, 12 en 13 oktober. Prijs: € 850,00 voor het volledige traject. Inbegrepen: lesgever, ondersteuning, lesmateriaal, vegetarische maaltijden, drank en overnachting. Inschrijven: mail zo snel mogelijk naar [email protected]. 09 280 00 01. Waregemsestraat 29, 9771 Nokere. www. voedselbos.be.

Weg&Wijzer

21.04

Jaarlijkse plantenruil 1417.30u, Holmanstraat, holmanstraat 1, Herzele.

28.04

[email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem.

22.04

Bloemenmarkt 9-12u, Stadhuis Eeklo, Markt 1, Eeklo. antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland.

Plantenruilbeurs 9-12u, Rozebroeken, Kriekerijstraat, Sint-Amandsberg. Info: www.

Doorslaardorp 60, Lokeren. Nt-leden € 3,00. Krsitof Van Stichelen, vanstichelenfransen@ skynet.be. Reinaert.

velt.be/damvallei. Inschr. via [email protected] of 09 232 30 06. Damvallei.

28.04

Plantenruilbeurs 14-16u, De Zonnekouter, Vossenholstraat 9, Machelen. mieke.roelens@

11.05

Jongeplantjesdag 10-18u, fam. Meys-Poppe, Avermaat 147, Zele. denisedelandtsheer@

28.04

hotmail.com. Zele-Centrum.

24.04

(3 lessen)

Kruiden, bloemen en zaden bewaren en verwerken, door

Heirnis, Tarbotstraat 61A, Gent.

24.04

Gezond eten en drinken met(on)kruiden door Yvette Saerens 19.30-22u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele.

30.04

(deel 2)

Technieken voor broedbeperkend imkeren 19.30-22u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins. Germain Van

04.05

Deursen, [email protected]. Krekengebied.

25.04

Film ‘Smakelijk eten’ 20-22u, GC ‘t Groenendal, Brandegems Ham 5, Merelbeke.

Plantenruil voor leden 19.30-20.30u, Parking Sociaal Huis, Oud Dorp 2, Wichelen.

06.05

09.05

www.veltwichelen.be, [email protected]. Wichelen.

27.04

Onderhoud van paden en opritten zonder pesticiden

Bijen kunnen ook ziek worden 19.30-22u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins.

Kwaaltjes natuurlijk behandelen door Gilbert Vandekerkhove 20-23u, StAntonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. leopoldhellyn@

Gezondheid uit eigen tuin 9.3011.30u, Wijkcentrum ‘t Spoor, Gote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen. Bijen en het belang van goede koninginnen 19.30-22u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins. gvand@

10.05

10.05

Straatgeveltuintjes door Roger Van Der Maelen, 20-22u, Zaal Leiezicht, StJansstraat 1, Grammene. [email protected]. Leieland. Kruidendranken maken 20-22.30u, Parochiezaal,

Op zoek naar de nachtegaal 5-7u, Café Passé, Holleken 15, Assenede. antoinette. [email protected]. Meetjesland.

13.05

Bloemenmarkt 9-13u, Kerkplein 1, Zevergem. [email protected]. Scheldevallei.

Honing, stuifmeel en propolis 19.30-22u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins.

pandora.be. Krekengebied.

door Frans De Smedt, 2022.30u, Dienstencentrum,

Heusdendorp 2, Destelbergen. Inschr. via info@ veltdamvallei.be. Damvallei.

12.05

16.05

Bijen en hun actie in de natuur 19.30-22u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins. [email protected]. Krekengebied.

20.05

skynet.be. Herzele-Sint Lievens Houtem.

[email protected]. Scheldevallei.

27.04

linda.vancauwenberge@ ugent.be. Scheldevallei.

[email protected]. Krekengebied.

€ 5,00. denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum.

25.04

Herman De Waele, 14-18u,

bij André & Frieda De Backer, Hekkouterstraat 24, Lierde.

[email protected]. Krekengebied.

02.05

11.05

Bezoek kasteeldomein 1921.30u, Kasteel Leeuwergem, Kasteelpark 1, Zottegem. € 5,00.

[email protected]. Geraardsbergen.

Daniëlle Houbrechts 19.3022u, Buurtcentrum Macharius€ 12,00. (€ 30,00/3 lessen). Ntleden € 15,00/les (€ 40,00/3 lessen). erikingelbrecht@ skynet.be. Gent.

Plantenruildag met didactische uitleg door

Tuindagen van Beervelde 10-18u, Park van Beervelde, Beervelde dorp 75, Beervelde. € 10,00. marc.temmermans@ telenet.be. Waasland.

telenet.be. Leieland.

22.04

25

Historische stadswandeling - Citadelpark 14-16.30u, Het Smak, Citadelpark 1, Gent. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Inschr. via info.meetjesland@ velt.be. Meetjesland.

22.05

Kruiden als verzorgingsmiddel 19.30-22.30u, Gem.

jongensschool, Margote 114, Wichelen. annie. delamarche@fulladsl. be, www.veltwichelen.be. Wichelen.

25.05

Zelf zaden oogsten door Herman De Waele 20-23u,

Parochiezaal St Aldegondis, Grote weg 235A, Overboelare. [email protected]. Geraardsbergen.

26.05

Moestuin ten huize van: 6 lessen; les 2 door Jos Van Hoecke, 9.30-11.30 u, Kasteel van Claeys-Bouüaert, Kasteeldreef 2, Mariakerke.

26

Seizoenen

26.05

Bestuursvergadering 19.3022u, Sonseindestraat 105, Zottegem. ldemowu@gmail.

09.04

com. Land van Rhode.

27.05 27.05

Biomarkt 10-17u, Par. Centr., K. Albertstraat 1, Oosteeklo. antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland.

Carpooling vanuit De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen.

thema ‘de juiste boom op de juiste plaats’. marc. [email protected]. Waasland.

28.05

Provinciale wandeldag in Heks. 14-18u, Herberg de Horne (vertrek), Brugstraat 30, Vechmaal – Heers. Naar jaarlijkse traditie nodigt Velt Limburg alle leden uit op een korte natuur- en landschapswandeling.

Dag van het Park 12-18u, Romain de Vidyspark, Parklaan, St-Niklaas. Infostand en

Een bijenstand realiseren en de regels 19.30-22u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins. gvand@

[email protected]. SintTruiden.

ludo.zanders@euphonynet. be. Maasoeter.

Erik Ingelbrecht, [email protected] Gent.

06.05

[email protected]. Peer.

07.05

Kersen op zandgrond door Guido Davids. 20-22u, Het Troempeelke, Kapelstr 10, Opglabbeek. frans.stals@

12.05

Stadswandeling in Bree. 14.30-16.30u, Stadscentrum, Vrijthof, Bree. Jozef Hermans, [email protected]. Maasmechelen-Dilsen.

16.05

Workshop - doedag planten & zaaien - wijkverfraaiing 10-15u, Hakkeveld, hakkeveldstraat 60, Alken. Vrije bijdrage voor een

pandora.be. Opglabbeek-As.

21.04

pandora.be. Krekengebied.

Alles wat je moet weten over compost door Carlo Holsteens. 10-12u, NEC De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt. € 1,50. Wouter_

maaltijd. gust.duchamps@ telenet.be. Transitietuinen Limburg.

[email protected]. Peer.

34ste Vlaamse Ardennendag op zondag 15 april 2012, dé trefdag voor alle gezinnen en organisaties met een hart voor natuur, bos en landschap in de Vlaamse Ardennen. Je vindt een volledig overzicht van alle activiteiten op www.vlaamseardennendag.be. info@ vlaamseardennendag.be, 055 20 72 65.

Limburg Elke laatste za vd maand

02.04

22.04

Kookles 19-22.30u, Gem. basisschool 3K, Nelisveld 5, Kinrooi. m.lambers@skynet.

24.04

29.04

07.04

01.05

05.05

09.04

05.05

20.05

euphonynet.be. Maasoeter.

22.05

De tuin, gazon maaien, onderhoud door Willy knevels 20-22u, het Troempeelke, kapelstr 10, Opglabbeek. [email protected]. Opglabbeek-As.

24.05

Plantendag bij Mats Hanssen 10-12u, Dornestraat 36, Opoeteren. ludo.zanders@

Tuin zonder bestrijdingsmiddelen 14-16u, De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. carine.

Opendeurdag volkstuin familie Krenn 13-16u, De

Moestum, Schubertstraat 42, Sittard. ludo.zanders@

Radio 2-dag 9-17u, Bokrijk, Craenevenne zn, Genk. Leden

euphonynet.be. Maasoeter.

Moestuinbezoek bij de Familie Hendrickx, thema: koken met (on)kruid 10-12u, Parking Carrefour, Burgemeester Philipslaan z/n, Maaaseik. ludo.zanders@ euphonynet.be. Maasoeter.

Ochtendwandeling 7-11u, De Borg, Kerkstraat 6, Kessenich. Maurice Lambers,

krijgen op vertoon van lidkaart aan de Velt-stand een gratis plantje. pierre. [email protected]. Limburg.

maaltijd aan vrije bijdrage. [email protected]. Transitietuinen Limburg.

Bezoek kinderboerderij 1012u, Domein Pietersheim, Neerharenweg 12, Lanaken.

Voeding als medicijn door Lisette Willems 19.30-21.30u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Leden € 3,00. Nt-leden € 4,00. Julien Meyvisch. Genk.

[email protected]. Kinrooi.

be. Kinrooi.

Workshop composttoilet – kippentractor 10.30-16.30u, Motstraat 48, Alken. Met

20.05

Genk.

Moestuinieren in de praktijk 14-16u, De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. [email protected]. Sint-Truiden.

Plantenruildag 10-12u, Heempark, Hoogzij 7, Genk.

Kookles asperges 19.3022.30u, Gem. basisschool, Nelisveld 5, Kinrooi. Maurice Lambers, m.lambers@ skynet.be. Kinrooi.

[email protected]. Limburg.

17.04

Wandeling en ledenvergadering 14-17u, De Wulp, Tussenstraat 10, Neerpelt.

26.05

Kruidenthee samenstellen door Gaby Lormans 19.3021.30, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Leden € 3,00. Nt-leden € 4,00. Julien Meyvisch. Genk.

Barbecuedag bij Goltstein 1017u, Goltstein, Burgemeester Henrilaan 7, Rotem. ludo. [email protected]. Maasoeter.

Weg&Wijzer

Vlaams-Brabant

02.04 07.05

Een kruidenmengeling maken 14-16u, Helianthus, Brembosstraat 40, Vilvoorde. Nt-leden € 12,00. Max. 15 deeln. Bart Deroover, [email protected]. Neer-Brabant.

19.04

[email protected]. Neer-Brabant.

Lieven David. 19.30-22u, Don

Boscocentrum, Ortolanenstraat 6, Kessel-Lo. Leden € 10,00.

Teelt van prei en witlof door Jos Van Hoecke, 20-22.30u, Joepie, Brouwerijstraat 32, Halle. helene.gillis@skynet.

28.04

29.04

Bonen door Jos Noppen 2022u, Charleroyhoeve, Lierbaan 16, Grimbergen. bernadette. [email protected]. Zennevallei.

21.04

Bio- en bloemenmarkt 9-17u, Gemeenteplein, Dorpstraat 9, Kampenhout. Met Velt-

Plantendag 9-17u, StPietersschool, Kloosterstraat, Korbeek-Lo. Met Velt-stand.

Bruisende Tuinmarkt 9-13u, Marktplein 1, Opwijk. Info: Eric Roelands, 052 36 51 31. NeerBrabant.

13.05

Composteren en gebruik van compost 10-12u, Deisels 26, Londerzeel. bderoover@ hotmail.com. Neer-Brabant.

13.05

18.05

Bijen 20-22u, Bib, Schoolstraat 23, Zemst. € 1,00. bernadette.

19.05

Suiker en zoetstoffen - desserts met natuurlijke zoetmiddelen door Magda Bauweleers 1012u, Mycelium gcv, Steenweg op Wezemaal 139, Rotselaar. Leden € 5,00. Nt-leden € 10,00. Inschr. voor 10/04 bij Rita Vanderauwera, rita. [email protected] of 0499 73 54 51. Dijlevallei.

20.05

22.04

Plantenruilbeurs 1418u, Zaal Familia,

22.05

Kruineikestraat 2, Tildonk. Met Velt-boekenstand. [email protected]. Dijlevallei.

Snoei van steenfruit door Roger Verlinden 20-22u,

Onder de Toren, Markt 4, Haacht. Leden € 2,00. Ntleden € 3,00. rudy.geeraerts@ telenet.be. Dijlevallei.

24.05

40 conferenties & workshops 200 exposanten Valeriaan staat dit jaar in het teken van de biologische keuken. Met een boerenmarkt, kookdemonstraties, culinaire ateliers en proeverijen.

In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

Bloemenmarkt 8-13u, Graanmarkt 1, Ninove. Met Velt-boekenstand. [email protected]. Groot-Gooik.

Plantenruilbeurs 14.30-17u, Huize Ernest Claes, Ernest

→ www.valeriaan-brussel.be

Permacultuur door Lucrece Roegiers 14-17u, Yggdrasil, Vissenakenstraat 381, Tienen. Filip Fleurbaey, ffleurbaey@ skynet.be. Midden-Brabant.

[email protected]. Leuven.

21.04

door Marc Stroobants, 19-23u, Leren Ondernemen, Valkerijgang 26, Leuven. Leden € 10,00. Nt-leden € 13,00. inschr. voor 09/05 via [email protected] of 0486 31 93 66. Leuven.

[email protected]. Zennevallei.

Herman De Waele, 20-22u,

Tordeurs, info.groot-gooik@ velt.be. Groot-Gooik.

05.05

Vegetarisch barbecuen

Bijzondere Groenten door GC De Cam, Dorpstraat 67, Gooik. Nt-leden € 3,00. Jan

stand. [email protected]. Midden-Brabant.

21.04

Kruidenwandeling met bezoek aan bijenstand 14-17u, Dorpsplein, Anonciadenstraat 1, Everberg. Nt-leden € 2,00. [email protected]. Midden-Brabant.

29.04

15.05

De kruidentuin 10-12.30u, bij Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. Leden € 3,00. Ntleden € 4,00. Eva Engels, [email protected]. Kruidenwerkgroep Groot-Asse.

be. Groot-Halle.

20.04

Claesstraat 152, Zichem. [email protected]. Hageland.

Verhardingen zonder gif door Frans De Smedt. 20U,

Gem. Centr. Gerard Walschap, St Jozefstraat 1, Londerzeel.

Tuinieren in potten door

Nt-leden € 13,00. (voor 2 lessen) Inschr. voor 26/03 via [email protected] of 0486 31 93 66. Leuven.

15.04

24.04

27

Stevia en steviolglycosyden door Roland Lemaire 2022.30u, Joepie, Brouwerijstraat 32, Halle. helene.gillis@ skynet.be. Groot-Halle.

28

Seizoenen

19.04

Nederland Elke 1ste vrijdag van de maand.

Iedere do

Ecologische maaltijd, 19.3021.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van den Putte, 040 201 24 89, [email protected]. Bergeijk. Werkzaamheden in de Velttuin, 9-12 u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk

Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. Vruchtwisseling en gewasbescherming. Aanmelden tot 15/04 bij Wil de Vooght, w.vooght@ chello.nl. Eindhoven.

21.04

Plantenruil bij Ton Jansen 10-12u, Kruisstraat 33 B, Reusel. intmaston@upcmail. nl. Bladel.

21.04

Rondleiding boomgaard Acht + bijen 10-13u, Hoek Boschdijk-Gebroeders Ganslaan - Jo Goudkuillaan, Eindhoven. Leden € 2,50.

van Herk 0497 57 22 62. Bergeijk.

Ellke wo vm en za nm

Elke di ochtend

Werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard. peet. [email protected]. Valkenswaard

Ntleden € 5,00. Anjo De Vos, Aanmelden bij veltactiviteiten.eindhoven@ gmail.com. Eindhoven.

Meewerkochtend kruidentuinen 9-13 u, Velt-tuin, Hopveld 21, Gemert-Bakel.

22.04

Gemert.

01.04 15.04 22.04

Basiscursus Ecologische Moestuin dl 1 door Tineke Vrolijk-Taal 13-15.30u, ATV De Volharding (clubgebouw), Tuinderspad 157, Alkmaar. Leden € 30,00. Nt-leden € 40,00 voor de hele cursus. Inschr. per e-mail en door betaling op rek. 25.44.43.702 t.n.v. Velt, o.v.v. naam en adres. [email protected]. Ecotuinieren Alkmaar.

14.04 15.04

Voorkomen is beter dan genezen 19-21.30u, Groendomein Wasven, Celebeslaan 30, Eindhoven.

Stadstuinen Haarlem 1116u, Haarlemse Stadstuinen, Kleverlaan 9, Haarlem. Met

Opening Tuinseizoen & verkoop moestuinplanten 10-12u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk.

11.05 12.05

6,00. Annemarievandam@ bodemdienst.nl. Holland Rijnland.

12.05

Algemene ledenvergadering Velt-Nederland 12.30-17u, Naturalis, Darwinweg 2, Leiden. Wil de Vooght, [email protected]. Nederland.

05.05

Velt-stand. w.vooght@chello. nl. Nederland.

Kraam Streekmarkt Leiden 9-16u, Streekmarkt, Doezastraat, Leiden.

Landschapswandeling met een verhaal: ‘De Groene Loper’ 9.30-17u, Station Houten, Onderdoor 13, Houten. O.l.v. Paul van Kan. 16 km door de Utrechtse landschappen. Start om 9.30 onder station Houten. Inschr. via velthetgroenehart@hotmail. com of 06 38085248. Het Groene Hart.

12.05

Tuindersmarkt 10-16u, Overdie Alkmaar, Tuinderspad 157, Alkmaar. Met infostand Ecotuinieren Alkmaar. [email protected]. Ecotuinieren Alkmaar.

20.05

Plantenruil bij Piet Beerens 10-12u, Heuvelseweg 14, Hoogeloon. Ton Jansen, [email protected]. Bladel.

26.05

Stiltewandeling en bijeenkomst in de polder(tuin) 10.30-12.30u,

[email protected]. Bergeijk.

28.04

Plantenmarkt Leidse Hortus 10-17u, Hortus Botanicus, Rapenburg 73, Leiden. €

met Ria van Roekel,

Diemerbroek 1, Papekop. www.velt.be/hetgroenehart of velthetgroenehart@ hotmail.com. Het Groene Hart.

Annemarievandam@ bodemdienst.nl. Holland Rijnland.

Danny De Waele Steengoede warmtebronnen op maat, i.s.m. Danny De Waele Tegelkachels

Bert De Keyser • Leemkachels • Ecologisch stoken • Stralingswarmte

Molenslag 12 9921 Vinderhoute 0486 75 33 87 [email protected]

www.eco-nova.info

Beeweg 42 9080 Lochristi T 09 355 17 61 F 09 328 90 40

Plaatsen van tegel- & speksteenkachels Ecologische isolatie

www.dewaele-tegelkachels.be

Ecologie

29

Negen planetaire grenzen Stikstof & landgebruik Tekst Bart Coenen Foto’s Herr Olsen, E.Phipps/CIMMYT, George Joch

We kunnen maximum 15 procent van het aardoppervlak gebruiken voor landbouw. Dat zegt de expertgroep planetaire grenzen van het Stockholm Resilience Centre. Het grootste deel daarvan (12 procent) is nu al in cultuur gebracht. Door bevolkingsgroei, toenemende welvaart en een groeiende consumptie moeten we creatief omgaan met de grond die ons rest. Veranderingen in landgebruik zijn niet nieuw. Voordat er zich in onze streken mensen vestigden, bestond het landschap vooral uit bos. Dat veranderde toen mensen aan landbouw begonnen te doen. Het bosareaal werd een eerste keer sterk teruggedrongen tijdens de Romeinse periode, maar tussen 400 en 800 na Christus ontvolkte het platteland en nam het bos weer toe. Bevolkingstoename en de opkomst van abdijen en steden leidde tot een nieuw minimum. Naar schatting was in de 13de eeuw nog slechts 9 procent van

het land bebost. In de tweede helft van de 19de eeuw werden heides en landbouwgronden bebost voor de hakhoutcultuur. In Nederland leidde dit tot bosuitbreiding, maar in Vlaanderen werd tegelijkertijd bos ontgonnen tot landbouwgrond. Door een sterkere bevolkingsgroei dan eerder werd voorzien, zal er in 2060 nood zijn aan meer dan 750.000 extra woongelegenheden in Vlaanderen. De Belgische bevolking loopt volgens recente vooruitzichten in 2060 op tot 13,5 miljoen

personen. Het wonen gebeurt in Vlaanderen vooral in grote eengezinswoningen met een tuin. Onze huizen liggen vaak in verkavelingen of verspreid in de open ruimte. ‘Als we op deze manier ruimte blijven inpalmen, is Vlaanderen op het einde van de rit volledig volgebouwd. Steeds nieuwe ruimte aansnijden voor extra woningen kan niet meer’, stelt Karlien Vandecasteele van Bondbeterleefmilieu. ‘Om onze steden en kernen leefbaar te houden, moeten we creatief omgaan met de resterende hectares.

30

Ecologie

Alleen door meer compacte woon- en samenlevingsvormen blijft er ruimte over voor publiek groen.’ Hoeveel ruimte? De Vlaamse Milieumaatschappij schetst in haar rapport Milieuverkenning 2030 hoe het milieu er binnen enkele decennia kan uitzien. Het rapport vertrekt vanuit het jaar 2005. Toen bestond het Vlaamse landoppervlak voor iets meer dan de helft uit landbouw. Wonen en handel volgden met 20 procent. Bos en natuur namen 15 procent van de Vlaamse oppervlakte in. Het rapport werkt enkele scenario’s uit om de verschuiving in landgebruik tegen 2030 te meten. Het landgebruik voor wonen en handel neemt in elk van de gehanteerde scenario’s toe. Die verdere verstedelijking gaat voornamelijk ten koste van de landbouwgronden (een tiende minder). Het areaal natuur en bos groeit ongeveer even veel. Ook in Nederland zijn de belangrijkste landgebruiksveranderingen die van agrarisch naar stedelijk gebied. Het belangrijkste landgebruik in Nederland is grasland. Samen met andere landbouwgewassen neemt het 62 procent van het landoppervlak in beslag. Over de hele EU wordt 43 procent van het landoppervlak gebruikt voor landbouw; bijna even veel is bos. De oppervlakte voor bewoning, industrie, wegen en recreatie groeit in Europa jaarlijks met 1000 km2; groei die ook ten koste gaat van productieve landbouwgrond. Kunnen we ons een dergelijk verlies veroorloven?

Stikstof De mens deponeert te veel stikstof in de aarde, o.a. door het gebruik van kunstmest en natuurlijke mest. In waterlopen stimuleert stikstof algengroei en veroorzaakt het zuurstofarm water. Dit proces heet eutrofiëring. Het zorgt voor dode zones in oceanen, nu al goed voor een oppervlakte ter grootte van Groot-Brittannië. Stikstof verwijderen, vasthouden of het met minder doen is dus de boodschap. De planetaire grens ligt volgens het Stockholm Resilience Centre op 35 miljoen ton per jaar. Nu gebruiken we een slordige 100 miljoen ton. Gezien het aantal monden dat er op de wereld te voeden is, is dit een moeilijke opdracht, maar we kunnen het wel proberen. Gelukkig vormt stikstof een onschuldig gas als een stikstofatoom zich verbindt met een ander. Bepaalde bacteriën produceren dit gas bij afwezigheid van zuurstof. Dit kunnen we vrijwaren door moerasgebieden te beschermen. Elektrisch rijden is eveneens een oplossing, omdat auto’s dan geen stikstofoxiden meer uitstoten. We kunnen nitraten uit rioolwater zuiveren en in de landbouw weinig of niet ploegen om stikstofuitspoeling te beperken. Veel boeren gebruiken te veel kunstmest. Ook daar kunnen we met minder zonder enig productiviteitsverlies. Ten slotte kunnen we proberen om gewassen te kweken of te ontwikkelen die stikstof efficiënter opnemen of zelf hun stikstof binden zoals klaver en andere peulgewassen dit doen. Dat kan via conventioneel kruisen of (controversiëler) genetische manipulatie. De Verenigde Naties schatten dat tegen het midden van deze eeuw meer dan drie miljard mensen leven in megasteden. Zeven op de tien mensen leven dan in stedelijk gebied. Positief is dat de natuur zich kan herstellen wanneer mensen naar de stad trekken. Wereldwijd is nu een tiende van het totale landoppervlak beschermd natuurgebied. Op de Conventie voor Biologische Diversiteit in Nagoya werd beslist dat dit tegen 2020 moet groeien tot 17 procent. Leven in de stad Een toekomst met meer natuur, meer stad en minder landbouw. Willen we daarvoor tekenen? Milieujournalist Mark Lynas komt in De mens als god alvast tot het besluit dat vanuit het standpunt van duurzaam landgebruik geldt dat ‘hoe meer mensen op een kluitje wonen, hoe beter het is voor het milieu.’ Vraag is hoe we al deze mensen zullen voeden. Wereldwijd wordt nu al een kwart van alles wat landplanten produceren door

mensen opgegeten of op de een of andere manier geconsumeerd. In het gehypte boek De hongerige stad schrijft Carolyn Steel dat steden drie vierde van de natuurlijke hulpbronnen opslokken. Steel, een architect, kijkt door een zwarte bril naar deze evolutie: ‘Met de ontvolking van het platteland, de landhervormingen en de voordelen van schaalvergroting maakte de Engelse landbouwrevolutie de weg vrij voor de moderne industriële landbouw. Tegenwoordig worden over de hele wereld plattelandsgemeenschappen omgevormd, waarbij het traditionele gemengde bedrijf plaats moet maken voor grootschalige monoculturen. Boeren zijn een bedreigde diersoort. Zo zijn er in India nog steeds zo’n 700.000 kleine boerderijtjes, maar de verwachting is dat dat getal over twintig jaar gehalveerd is, en hetzelfde geldt voor heel Azië. Over de hele wereld wordt het westerse model van leven in steden overgenomen en daarmee ook onze verre van volmaakte methoden om onszelf te voeden.’

In de Mexicaanse Hooglanden telen boeren afwisselend haver en maïs volgens de methodes van de conservation agriculture (CA, conserverende grondbewerking). Teeltwisseling verbetert de bodemstructuur en helpt tegen plagen en ziekten. Samen met niet-kerende bodembewerking (zero tillage) en het behoud van gewasresten is teeltrotatie een van de belangrijkste principes van CA. Landbouwer Feliciano Cruz: ‘Het is belangrijk dat we de kans krijgen om nieuwe dingen te proberen. Het land wordt moe als we alleen maïs, maïs en maïs planten.’ Haver en triticale, een kruising tussen tarwe en rogge, zijn tot hiertoe zijn favorieten. Ze dienen als voeder en laten goede gewasresten achter. Het doel van CA is de productie van stabiele, hoge opbrengsten met lage impact op het milieu. Zaaien zonder ploegen en gewasresten zoals stengels en bladeren op het veld laten, helpt de bodemstructuur te bewaren, vocht vast te houden en erosie te voorkomen. Bovendien is het minder arbeidsintensief en moeten de boeren minder machines gebruiken. Satellieten helpen CA aan te passen aan lokale omstandigheden.

Ecologie

Milieuwetenschappers Gayathri Gopalakrishnan en Paul Benda van het Argonne National Laboratory in de Amerikaanse staat Illinois bestuderen het gebruik van gewassen als biobrandstof. Geteeld langs wegen en op vervuilde gronden leveren ze energie en maken ze de bodem schoon.

Maar is dat echt zo’n groot probleem? Kunnen of moeten we deze evolutie proberen tegen te houden? ‘De realiteit is dat overal in de ontwikkelingslanden de mensen proberen om hun welvaart, hun kansen en hun zekerheid te vergroten. Ze willen genoeg te eten hebben, schoon water en dat hun kinderen niet sterven aan gemakkelijk te behandelen ziektes. Ze willen deelnemen aan de moderne wereld en er de voordelen van plukken. Overal waar ze de kans krijgen, trekken jongeren naar de stad, waar ze meer kansen hebben en ontsnappen aan culturele onderdrukking die nog vaak het kenmerk is van traditionele gemeenschappen. In veel delen van de wereld moet je nog steeds naar de stad verhuizen als je wilt trouwen met de persoon van je eigen keuze, homo bent of carrière wilt maken als vrouw’, schetst Marc Lynas in De mens als god. Steden zijn volgens Alex Steffen van Worldchanging zelfs een krachtig instrument om onze ecologische voetafdruk te verkleinen, op voorwaarde dat we wonen in compacte gemeenschappen. Steden sluiten lokale voedselproductie bovendien niet uit. Nu al telen 800 miljoen mensen voedsel in de stad en leven 200 miljoen mensen van stadslandbouw. Steden als Dakar en Sofia produceren een aanzienlijk deel van hun voedsel zelf en van Mumbai tot Montreal experimenteren steden met vormen van stadslandbouw, bijv. op groene daktuinen. In Rotterdam start dit seizoen het initia-

tief Uit je eigen stad met mobiele productiesystemen op braakliggende terreinen. Alles wat verbouwd wordt, is te koop in de eigen winkel en wordt geserveerd in het restaurant. In 2018 wil Uit je eigen stad vertegenwoordigd zijn in 5 grote steden. De gelijknamige stichting ontwikkelt en exploiteert de stadslandbouwbedrijven. Landgebruik en energie Landgebruik heeft als planetaire grens sterke raakvlakken met het thema energie. Wind, zon, waterkracht… allemaal hebben ze hun impact op het landschap en het landgebruik. Dat geldt ook voor biomassa. Wanneer een bedrijf grond opkoopt van lokale boeren om daarop biomassa te gaan produceren, leidt dit op zich niet tot ontbossing. Het doet dat wel wanneer die lokale boeren daarna bos omzetten in akkerland. Men spreekt in dit verband van de ILUC-factor (Indirect Land Use Change). De totale impact van de verschuivingen in landgebruik wordt voor de gehele oppervlakte van de Europese Unie geschat tussen 4,7 en 7,9 miljoen ha tegen 2020. Dat komt neer op een oppervlakte tussen een gebied net iets groter dan heel Nederland en een ter grootte van Ierland. Het beperkte aanbod van ecologisch duurzame biomassa bemoeilijkt in de EU de overgang van een economie gebaseerd op fossiele grondstoffen naar een bio-economie. Daarin worden afval en biologische hulpbronnen uit de bodem en

31

de zee gebruikt als grondstof voor voedsel, voeder, energie en in de industrie. Er zou in de hele EU genoeg biomassa zijn voor ongeveer een tiende van de totale energieconsumptie in 2030. Optimistische schattingen gaan tot het dubbele daarvan. Maar de EU-lidstaten mikken in hun hernieuwbare energieplannen al op 10 procent tegen 2020. Tien jaar eerder dus. Wat zijn dan de mogelijkheden? Afvalstromen en resten van landbouw en bosbeheer die geen extra landgebruik veroorzaken, zijn nu al een duurzame optie. De techniek is er ook, maar het is onwaarschijnlijk dat deze stromen tegen 2030 in meer dan 3 à 4 procent van de totale Europese vraag kunnen voorzien. Meer nog, veel van deze bronnen kennen al een nuttige toepassing, bijv. in diervoeders of als bodemverbeteraar. Specialisten onderscheiden daarom drie prioriteiten voor de transitie naar een ecologisch duurzame bio-economie. Bovenaan staat de ontwikkeling van nieuwe technologiën om meer biomassa te produceren of verzamelen zonder direct of indirect landgebruik. Sectoren waar er weinig of geen alternatieven zijn voor fossiele grondstoffen krijgen het best prioritair toegang tot de beschikbare duurzame biomassa. Dat betekent ook dat het gebruik van biomassa voor energieopwekking een lagere prioriteit heeft. Voor energieopwekking zijn er immers wel voldoende alternatieven: zon, wind, kernenergie en waterkracht. Een derde prioriteit is de ontwikkeling van een systeem van criteria en certificatie. Eurocommissaris voor Onderzoek, Innovatie en Wetenschap Geoghegan-Quinn en eurocommissaris voor Landbouw Ciolos stelden begin februari hun nieuwe strategie voor. Krachtlijnen daarvan zijn een betere coördinatie, de stimulering van onderzoek en de ontwikkeling van bio-economische markten. Europa steunt nu al enkele beloftevolle projecten zoals het Noorse Aquamax dat onderzoek doet naar vegetarische visvoeding. Bronnen • Bosecologie en bosbeheer. Acco, 2011. • Mark Lynas. De mens als god. 2011. • Sustainability of biomass in a bio-based economy. PBL Netherlands Environmental Assessment Agency, 2012. De volledige bronnenlijst is opvraagbaar.

32

Tuin

Het Singelhof Dwars door een Zeeuwse tuin Tekst Thom van Vooren Tekstbewerking Bart Coenen Foto‘s Tony Spencer, Tanaka Juuyoh, Dracophylla, Kingsbrae Garden

Thom van Vooren van bezoektuin De Singelhof in Biervliet heeft een speciale band met de planten in zijn tuin. Zoals in alle goede relaties betekent dat: geven en nemen. In de winter schreef Van Vooren over zijn planten een Verhalende plantengids. Hij laat je hier kennismaken met enkele van zijn schatten uit het hoofdstuk ‘Vaste planten’. Het is heerlijk om een tuin te hebben. Het maakt niet uit of hij groot of klein, dik of dun is. Bekijk een tuin als een menselijk lichaam. Bomen zijn de botten, heesters de spieren en de vaste planten het tere vel dat alles samenhoudt. Veel tuiniers die ik ken zijn rasechte mopperaars. Nooit is dit of dat goed genoeg.

Het gras bij de buren is altijd groener. Ik ben er ook zo een. En toch, als ik ‘s ochtends een rondje door ons Singelhof maak, dan denk ik: mooi! Soms droom ik weleens van een extra perceel grond. Dan zou ik de weide met klaprozen van Nina Balthau willen kopiëren. Voorlopig houd ik me maar bezig met

het inpassen van planten in onze eigen tuin. Zeker is dat op de een of andere dag onze met liefde behandelde planten hun eigen gang gaan of zelfs verdwijnen. Eeuwig leven bestaat nu eenmaal niet, ook niet voor vaste planten. Zeeuws knoopje Astrantia. In elke Zeeuwse tuin hoort deze plant thuis: de ‘knoop’ die Zeeland op de kaart heeft gezet als provincie met de mooiste tuinen. Ruby Wedding ( foto) staat al lang te pronken tussen andere vaste planten. Ruby Star is er de laatste jaren bij gekomen. De kleur verschilt niet veel, maar het blad is glanzend donkergroen. Hij heeft donkere steeltjes en is hoger dan alle andere rode knopen. Astrantia Major is en blijft mooi. De plant splitsen om een constante bloei te houden, doen we hier niet. Zijn de planten al wat ouder en lopen ze in bloei terug, dan vervangen we ze door zaailingen. Wit met een tikje groen, roze of zilver en plotseling een rode! Onze bloedrode eigen selectie noemen we ‘vindertje’.

Tuin

Klokjesbloem Campanula. Is het je ook al opgevallen dat op websites en in gidsen van kwekers vaak geen campanula te vinden is? Campanula poscharskyana (foto) is een laagblijvertje. Prima om droge hoekjes mee te vullen. Geef de plantjes een steuntje in de rug en ze kruipen omhoog. Papunculoides is een wilde soort en wil veel, als een echte puber. Daarom tik ik haar in april-mei even op de vingers door om en om terug te knippen. Campanula Loddon Anna was in de jaren 1980 een echte modeplant. Die moest je hebben of je telde niet mee. Campanula Elisabeth heeft 40 tot 50 cm hoge stelen met daaraan eindeloos bloeiende lila bloemen. Knip je de verwelkte bloemen eruit, dan staan er na de koffiepauze alweer nieuwe. Leverkruid Eupatorium. In mijn leven ben ik meermaals verhuisd, gelukkig altijd naar een plek met een tuintje. Mijn derde tuin was raak: 1000 m2, wat een lap! Hier sloeg het tuinvirus echt toe en stond er voor het eerst leverkruid. Sindsdien kunnen we niet meer zonder. Eupatorium maculatum Phantom is met 80 cm niet al te hoog en heeft purperroze schermen. Atropurpureum wordt 180 cm hoog en heeft een dikke, stevige stengel. Het roodbladige leverkruid Eupatorium rugosum ‘Chocolate’ komt pas laat op gang, maar kun je met zijn donkere blad bijna overal tussen zetten. Het heeft schattige bloemen in het najaar. ‘Purple Bush’ lijkt op Atropurpureum: even recht en stevig, maar wel een kopje kleiner. Scharnierbloem Physostegia virgiana rosea. Ik hoor het je al zeggen: ‘Oeps, die woekert.’ Ja, deze plant kijkt regelmatig rond of er nog meer plaats voor hem is. Hij geeft me smalle, roze aren aan recht opgaande stelen. Ik neem elk jaar stukken van zijn pol. Alles in goed overleg natuurlijk. Zonnehoed Echinacea. Oud en vertrouwd in elke tuin; de ‘gewone’ purpurea. Gewoon? Hij lijkt wel uitgestorven. De nieuwe rozerode variëteiten kregen wel allemaal een mooie naam, maar ik zie het verschil niet meer. Tenzij de bloempeddels iets anders staan zoals bij Magnus. Of de kleur moet totaal

33

Campanula

Eupatorium purpureaum

afwijken. Sunrise is er zo een: lichtgeel, niet te hoog, een echt zomerzonnetje. Icey Looks, de koele kikker met een vleugje groen, hebben we een paar keer van de dood moeten redden. Hij verdraagt geen concurrentie. Voor hij het naar zijn zin heeft, moet je vijf keer op je knieën vragen of hij dit plekje wel goed genoeg vindt. Vorig jaar hebben we eindelijk goedkeuring gekregen. Meisjesogen Coreopsis Redshift. We waren er helemaal weg van toen we deze plant voor het eerst

Physostegia virginiana rosea

zagen. Botergeel met dieprood: perfect voor het zonnige plekje dat we in gedachten hadden. En hij doet het prima. De Verhalende plantengids van het Singelhof is verkrijgbaar tijden de vijf opentuinweekends die er jaarlijks in het Singelhof zijn, waaronder de Velt-ecotuindagen. Data opentuinweekends 19 en 20 mei, 2 en 3 juni (Velt-ecotuindagen), 23 en 24 juni, 7 en 8 juli, 1 en 2 september. Telkens van 10-17 u. → www.singelhof.com

Al deze planten komen ook voor in de plantenlijst van Stappen naar een ecologische tuin, het siertuinboek van Velt. Je kunt deze lijst raadplegen via: → www.velt.be/plantenzoeker

34

Lezers reageren/Uitgesproken

Steviaklontjes Ik heb steviaklontjes van het merk Pure Via gekocht in de Colruyt. De prijs is € 5,42 euro voor 65 klontjes. Op de verpakking staat dat het natuurlijk gezoet is. Als bulkmiddel bevatten deze klontjes erythritol. Voor mij als leek klinkt dit niet zo natuurlijk. Is dit wel gezond of is het gezonder om dan maar de Canderel Green-tabletten te kopen?

het is een sterk geraffineerd product. Het steviaplantje geniet naast bijv. fruit en diksap als ongeraffineerd natuurlijk product onze voorkeur. Hoe je stevia kweekt, lees je in Seizoenen 01/2011 en op www.velt.be.

Jos Aerden, Velt-Kinrooi

Antwoord van Nadia Tahon adviseur Voeding In een ecologisch voedingspatroon krijgen de minst geraffineerde producten de voorkeur: fruit, diksap, ongeraffineerde rietsuiker, honing en esdoornsiroop bevatten een kleine hoeveelheid vitaminen en mineralen, in tegenstelling tot bijv. geraffineerde witte suiker die enkel een zoete smaak en calorieën levert. Geraffineerde steviol is minstens 200 keer zo zoet als gewone suiker, hij bevat geen calorieën en kan worden gebruikt bij suikerziekte. Als uitgangsmateriaal hebben ze beiden een natuurlijke bron: een plant of een biet. Aan stevia als kant-en-klaar zoetmiddel, voegen de meeste fabrikanten een bulkmiddel toe. Dat is een middel om de klontjes massa te geven en ze doseerbaar te maken. Erythritol is zo’n bulkmiddel. Het is een additief dat door vergisting van glucose wordt geproduceerd. Het is veel minder zoet dan stevia en bevat weinig calorieën. Maar ook dit zoetmiddel wordt verkregen door raffinage en is niet toegelaten in biologische voeding, zoals ook witte bietsuiker en steviol niet zijn toegelaten. Erythritol is bij gematigd gebruik niet ongezonder dan suiker. In de tabletjes van Canderel Green is maltodextrine het bulkmiddel. Opdat het klontje mooi en gelijkmatig smelt in je kop koffie, voegt de producent er een

Stevia (© Victor Barro)

antiklontermiddel aan toe. Calciumzouten versterken de smaak. Vernet of E468 maakt het klontje mengbaar en natuurlijke aroma’s worden toegevoegd voor een goede smaak en geur. Zowel de klontjes van Pure Via als de tabletjes van Canderel Green bevatten steviaextract, samen met een resem additieven of E-nummers. Additieven worden pas toegelaten in voeding als ze geen schadelijke invloed hebben op de gezondheid. Daarvoor worden testen gedaan op dieren. Stoffen die overgevoeligheidsreacties of andere bijwerkingen kunnen veroorzaken, zijn wel toegelaten. Additieven zijn handig om goedkopere grondstoffen te gebruiken en te camoufleren. Meestal is er een chemisch proces nodig om ze te produceren. Je kunt ze om die reden niet natuurlijk noemen. Via internet kun je zuivere steviolglycosiden zonder toevoegingen kopen en via een Duitse fabrikant vind je steviolglycosiden geëxtraheerd uit biologische stevia. Steviolglycoside is interessant als caloriearm zoetmiddel en voor diabetici. Maar

‘Mijn algemene regel is: zaken die verpakt zijn, proberen mijden. Zoveel mogelijk verse groenten en fruit. […] En voor groenten en fruit volg ik de seizoenen.’ Kim Clijsters

In: Het Nieuwsblad, 2 januari 2012

Jam maken zonder suiker In Seizoenen 2011/6 stelde Maria Hermens de vraag hoe je jam kunt maken zonder meer suiker en geleermiddel dan nodig. Emelie Heller gaf uitgebreid en helder antwoord. Zonder aan dit antwoord tekort te willen doen, wil ik wijzen op een boekje, dat ik in 1986 kocht bij De Kleine Aarde in Boxtel, Nederland: Jam maken zonder suiker. Het is van schrijver Hans Donderwinkel. In het voorwoord schrijft medeauteur Rob Weijs dat de uitdagende titel bijgesteld moet worden, omdat jam altijd wel suiker bevat. De titel bedoelt daarom ‘jam zonder toegevoegde kristalsuiker’. De Kleine Aarde bestaat helaas niet meer. Het boekje is daar dus niet meer te koop Via het ISBN-nummer 90 6454 267 8 vond ik op Google bij Bol.com (misschien in België ook wel bekend) nog twee tweedehandsaanbiedingen van respectievelijk € 8,50 en € 10,00. En dan te bedenken dat ik er destijds 5 gulden (€ 2,26) voor betaald heb! Het boekje geeft uitgebreide informatie. Als je het niet kunt vinden, dan stel ik mijn exemplaar op erewoord te leen beschikbaar. Een voorbeeld van hoe mijn vriendin jam maakt: • 1 kg fruit (aardbei, bessen) • 0,3 l diksap • 1 zakje Marmello of ander bind/geleermiddel (bijv. van Gilse geleipoeder). • afhankelijk van de fruitsoort soms nog wat citroensap

‘Ik heb intussen geleerd dat je er met een revolutionaire technologie alleen niet komt. Je moet aanvaarden dat bepaalde ontwikkelingen hun momentum moeten krijgen, dat het tijd kost om ze maatschappelijk aanvaard te krijgen.’ Mario Fleurinck, brein achter ‘s werelds eerste digitale fabriek Melotte. De ecologische impact en het energieverbruik van driedimensionaal geprinte producten ligt achtmaal lager dan bij analoge productie.

In: Vacature, 21 januari2012

Lezers reageren/Uitgesproken

Jam op die wijze gemaakt, smaakt minder zoet. Dat is even wennen. Eventueel kun je met een andere zoetstof aanvullen. Ik zie de zomer met verlangen tegemoet. Harrie Krens [email protected]

Invasieve planten In Seizoenen 2012/1 wordt door lezers gereageerd op de aardpeer (Helianthus tuberosus), die inderdaad op de zwarte lijst van de invasieve planten staat. De uitleg waarom aardperen nog in het kweekaanbod van Velt stonden, maakte mij weinig wijzer. Waarom in godsnaam aardperen op de zwarte lijst? Ik kon het niet geloven. Daarom ging ik kijken op www.alterias.be. Je klikt op de lijst invasieve en alternatieve planten en als eerste kom je op de zwarte lijst de aardpeer tegen. Uiterst rechts staat een teken voor meer uitleg en dan wordt alles duidelijk. Het gevaar is dat aardperen in rivieroevers terechtkomen en daar echt problemen veroorzaken. Die problemen hebben ze al in Duitsland en Frankrijk. In Seizoenen had ik die uitleg graag willen lezen. Maar wij in onze tuinen en tuintjes, ver van waterlopen? Al veertig jaar teel ik aardperen en bij mij kunnen ze niet ontsnappen. Toen de grond hier omgewoeld werd voor de aanleg van de aardgasleiding was ik ze zelfs even helemaal kwijt. Dit had ik niet verwacht. Normaal gezien zou er wel ergens één terug opgeschoten zijn! Niet dus. Maar geen nood, via tuinvrienden kreeg ik meer soorten dan voorheen: eerst een ras dat elk jaar bloeit met gele bloemen. Vanzelfsprekend schiet er dan minder energie over voor het vormen van knollen. De niet- of uiterst zeldzaam bloeiende geven mooiere knollen. Af en toe komt iemand met suikerziekte naar knollen vragen. In Seizoenen 2012/1 verwijst men naar de

website www.alterias.be voor alternatieven. Voor een gewone tuinier is in deze lijsten weinig of niets te vinden, enkel voor siertuiners omwille van de bloemen. Men kent de veredelde rassen van soorten als Cornus mas, duindoorn etc. beslist niet. Er zijn nochtans zeer interessante rassen bij voor wie van vruchten houdt, maar die staan niet op de lijst. Daniël Willaeys

Wat met de rat in mijn composthoop? Beste redactie, Ik heb de volgende vraag : er leeft momenteel een woelrat in onze composthoop. Ze graaft dikke gangen onderaan en tussenin. We proberen de rat via een val te doden, want volgens we gelezen hebben, brengt deze soort rat ziektes over op de mens. Graag had ik geweten of de compost nog bruikbaar is voor de moestuin, aangezien uitwerpselen van de rat in de composthoop liggen. Vriendelijke groet, Kathy De Baets

Antwoord van Lieven David, adviseur Moestuin Beste Kathy, Ik denk eerder dat je een bruine rat in je composthoop hebt: die komt vooral af op etensresten. Brood en gekookt eten horen niet thuis in de composthoop; kippen houden is daarvoor een oplossing. Alle knaagdieren kunnen ziektes overbrengen op de mens, door beten, hun uitwerpselen, vlooien… Maar dit geldt bijv. net zo goed voor katten en honden. Je compost is nog best bruikbaar, hoor: de pieren in je hoop (en alle schimmels, bacteriën, pissebedden…) maken korte metten met die rattenkeutels. Zend je brief naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘Ik heb altijd gezegd dat het evenzeer een ethische crisis was als een financiële. Volgens mij is het zeer duidelijk dat elk systeem waarbij de voordelen van de risico’s slechts enkele mensen ten goede komen, maar waarbij de kosten worden gedragen door de hele gemeenschap geen duurzaam systeem is.’ Paul Polman, CEO van Unilever Hij wil dat Unilever haar zakencijfer verdubbelt en tegelijk haar milieuimpact halveert tegen 2020.

In: Green Futures, januari 2012

35

Compost en vrieskou Ik vraag me af of mijn compostbakken de winter hebben overleefd. Het zijn twee klassieke groene compostbakken. Een jaar lang waren het niet meer dan twee bodemloze putten, maar toen kwam er eindelijk schot in de zaak: een dampende massa vol wormen en onderaan compost. Maar nu lijkt al het afval één bevroren massa. Komt dit nog wel goed? Het afval stapelt zich op een paar dagen zienderogen op zonder beweging. Ik ga er straks met mijn compostvork door. Als er nog levende wormen in zitten, kan alles dan nog goedkomen? Carolien Willems, via Facebook

Antwoord van Velt-lesgever Marc Smeyers In plastic compostvaten is het normaal dat de compostering bij strenge winterkoude stilvalt. De wormen trekken naar warmere oorden. Als het weer warmer wordt (tussen de 10 en 15) gaan ze op zoek naar voedsel en keren ze terug in het vat. Composteer je in een put in de grond, dan dek je de put het best af met een deksel van hout en plastic (isoleren). Voorzie wel luchtgaten aan de zijkanten. Hoe vochtiger je materiaal, hoe groter de kans dat het bevriest en dat ook de wormen mee bevriezen. Winnaars! Wonnen een Pim Pompoen-kwartetspel: Marike De Saeger, Warre Vanacker, Irma, Flor Wuyts, Jente & Hanne Defour. Won het spel Cro-Magnon van Kudzu: Rosalie Goots Winnaar 2 Marc Lens uit Glabbeek wint het boek De mens als god van Mark Lynas.

‘De wolf kan nu echt elk moment ons land binnenlopen en zijn oude leefgebied weer opeisen. Bever en lynx zijn hem al voorgegaan.’ Jan Loos, afgevaardigd bestuurder van Landschap vzw wijst erop dat ook bij ons grote zoogdieren profiteren van beschermingsmaatregelen en een toenemend natuurareaal om hun wederoptreden te maken.

In: Landschap nr. 1, 2012

36

Uitgelicht

Aan tafel! Van de akker tot het bord Tentoonstelling

Tour & Taxis, Havenlaan 86, 1000 Brussel Openingsuren: ma. tot vr. 9-17 u; za., zo., feestd. en schoolvakanties 10-19 u nog tot 03/06/2012 www.expo-aan-tafel.be

In de gebouwen van Tour & Taxis in Brussel loopt nog tot 3 juni de expo ‘Aan Tafel’. In vijf zalen belicht deze tentoonstelling verschillende voedingskwesties. Hierbij is er veel afwisseling tussen beeld en tekst, tussen info en interactie. Als bezoeker word je werkelijk overdonderd door nieuwe dingen. En die overdondering mag je behoorlijk letterlijk nemen: de decibels van de verschillende audio- en videofragmenten maken het soms een beetje te bont. Naast info is er ook ruimte voor een alternatieve kijk op ons voedingssysteem. Elke zaal wordt in- of uitgeleid door een werk van een kunstenaar waarin hij zijn visie op de feiten of de toekomst weergeeft. Dit zorgt ervoor dat de informatieve lijn van de tentoonstelling af en toe wordt onderbroken door een welgekomen intermezzo. In de eerste zaal geeft men weer hoe we momenteel onze voeding telen en wat de gevolgen zijn van deze productie. Met rake beelden en verbluffende cijfers opent de tentoonstelling de ogen. Zo blijkt dat 50 procent van ons voedsel bestaat uit slechts 4 planten (rijst, maïs, aardappel en tarwe), terwijl er 30000 eetbare planten zijn. In de zaal ‘transformeren’ zoomt de expo in op de vraag wat er met onze voeding gebeurt voor ze op ons bord belandt. Van pesticiden en additieven tot distributieketens, van voedselverspilling tot reclamespots: alles komt aan bod, wat maakt dat de tentoonstelling een beetje zwaar op de maag dreigt te liggen. De wereldwijde voedingsgewoontes komen aan bod in de zaal ‘eten’. Hier

krijgen vragen als ‘Sinds wanneer eten we met mes en vork?’ en ‘Wat mag een hindu allemaal eten?’ een antwoord. De problematiek van overvoeding en ondervoeding wordt er eveneens toegelicht. Op de vraag ‘Hoe kunnen we voeding blijven produceren voor de steeds groter wordende wereldbevolking?’ worden mogelijke antwoorden geformuleerd in de zaal ‘dromen’. Zowel ggo’s als duurzame landbouw komen hier aan bod, net als raamtuinieren en het voedsel van de toekomst zoals insecten en kweekvlees. Biologische landbouw komt hier eveneens aan bod, al vormt die slechts een niche. Dorien Pelckmans

Food Forward Tentoonstelling Kunst- en Architectuurcentrum Stroom, Hogewal 1,

Den Haag. t/m 1 april 2012. Gratis toegang. www.stroom.nl

Voedselvoorziening in de toekomst? Vergeet ecologisch tuinieren! Bij Stroom in Den Haag laten kunstenaars veel vooruitstrevender concepten zien om ook op lange termijn de wereldbevolking te kunnen voeden. We beginnen met satire: een jongeman jaagt met pijl en boog zijn kost bij elkaar in de supermarkt (Christian Jankowski). Maar dan wordt het toch serieus. John O`Shea onderzoekt onze verhouding tot vlees in het Meat License Project. Hoe zou het zijn als je pas vlees mag eten nadat je bewezen hebt een dier te kunnen doden? Hoe pakt dat uit? Met welke wetten heb je te maken om het voor elkaar te krijgen. Wat vinden mensen daarvan? Daarnaast heeft hij het werk Black Market Pudding: diervriendelijke bloedworst, met bloed dat afgetapt wordt van een levend varken. Dat gaat volgens een simpele procedure die routinematig door dierenartsen uitgevoerd wordt. Het product past in geen enkel hokje, voor de productie zouden de wetten aangepast moeten

worden. Michael Burton en Michiko Nitta kijken verder in de toekomst. Ze zien in de loop van de eeuw verschillende voedselsystemen tot bloei komen. Er is een fase met een strikte rantsoenering, waarbij iedereen een afgepast blokje eten per maaltijd toebedeeld krijgt. Sabotage zou tot honger leiden! Prettiger is dan toch de symbiose van algen en mensen waar we nog later naar evolueren: daarmee kan iedereen zelf koolhydraten vastleggen met fotosynthese, genietend van de zon. Arne Hendriks werkt aan een ander project: krimp de mensheid in tot 50 cm lengte per persoon. Je hebt dan nog maar een fractie nodig van je huidige behoefte aan voedsel en water. Een kip is een feestmaal voor 100 mensen, en op de oppervlakte van een balkon kun je al je groenten kweken. 9 miljard mensen op aarde voeden wordt zo heel gemakkelijk. Je kunt zebravisjes kweken die het benodigde groeiremmende hormoon produceren. Dus: raak je uitgekeken op je moestuin? Ontdek wat er allemaal nog meer kan. Er is veel meer te bedenken dan je voor mogelijk houdt. Anne Marie van Dam

De Biologische Waarderingskaart Biotopen en hun verspreiding in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Lieve Vriens, Martine Van Hove, Maurice Hoffmann

Inbo, 2011, 416 p. ISBN 978 90 403 0314 2 € 45,00

Dit boek is het destillaat van 20 jaar wetenschappelijk werk. Alle biotopen die bij ons voorkomen, worden beschreven: hun uitzicht, waar ze te vinden zijn, hoe algemeen of zeldzaam ze zijn, hun waarde, onder welke regelgeving ze vallen… Het boek bevat uitgebreide, moeilijke informatie die normaal gezien niet zo vlot toegankelijk is. Er is dan ook bijzonder

Uitgelicht

veel aandacht besteed aan de structuur van het boek. Zo slagen de auteurs erin om deze ingewikkelde informatie toch duidelijk over te brengen aan de lezer. Dat maakt het interessant voor de professionele gebruiker betrokken bij natuurbehoud, landschapszorg, ruimtelijke ordening en erfgoed. Greet Tijskens

The Powerful Garden Emerging views on the garden complex

Valerie Dewaelheyns, Kirsten Bomans, Hubert Gulinck

Garant, 2011, 236 p. ISBN 978-90-441-2733-1 € 39,00

Tot voor kort was er bij wetenschappers weinig interesse voor onderzoek naar tuinen. Dat verandert nu en dat is een goede zaak. De aard van de feiten is ruim: geschiedkundig, beleidsmatig, de spreiding, de grootte, de milieu-impact, de biodiversiteit, de waterinfiltratie. De talrijke auteurs van dit boek zijn verbonden aan verschillende universiteiten of onderzoeksinstituten en hebben vanuit hun discipline bijgedragen. Dat maakt het boek tot een goede bron van informatie voor iedereen die bezig is met ruimtelijke ordening, biodiversiteit, milieu… De auteurs vermelden uitdrukkelijk hun bedoeling: tuinen op de agenda’s van onderzoekers en beleidsmedewerkers zetten. Het boek start met een geschiedkundig overzicht van het woonbeleid in België sinds halfweg de 19de eeuw. Het woonbeleid was en is gericht op eigendom, niet op de huurmarkt. Een huurbeleid, zoals sommige buurlanden dat hebben, is dan ook zo goed als onbestaande. Het woonbeleid gericht op eigendom had als belangrijkste doelstellingen onrust en socialisme in industriële steden als Gent en Verviers voorkomen, en alcoholisme, prostitutie en de dalende invloed van de Kerk tegengaan. De kerngedachte achter

het woonbeleid was: wie een huis en een lening heeft, gaat niet revolteren. De tuin bij het huis werd beschouwd als goede bezigheidstherapie. Dit woningbeleid kreeg de steun van de paus en de katholieke partij. Volkstuinen hadden eenzelfde doel: de rurale exodus stoppen, alcoholisme en huiselijk geweld verminderen, en je kinderen arbeidzaam grootbrengen. Opnieuw dus een indirect middel tegen revoluties. Na dit historisch perspectief, volgen de recente feiten; 83 procent van de Vlamingen woont in een huis met een tuin, de totale oppervlakte tuin wordt geschat op 8,2 procent van het areaal in Vlaanderen. Voortuinen zijn meestal half zo groot als achtertuinen en worden steeds vaker een parkeerplaats voor de (tweede) auto, waarbij de waterinfiltratie afneemt. Het sympathiekste hoofdstuk is ongetwijfeld dat over de Birv coëfficient (Bunce Indicator for Rural Vitality). Dat is een meetinstrument dat door onderzoeker Bob Bunce werd opgesteld om de Rural Vitality van een dorp te meten. Een onderdeel van deze indicator is o.a. het percentage tuinen-met-moestuin ten opzichte van het totaal aantal tuinenvoldoende-groot-voor-een-moestuin. Een ander onderdeel is de mate waarin moestuiniers onderling overschotten van plantjes uitwisselen, de mate waarin overschotten van de oogst worden gedeeld met voorbijgangers, de mate waarin dorpen shows en markten organiseren, pompoenwedstrijden, bloemenshows, en een wedstrijd voor de mooiste vogelverschrikker. Enfin, de Birv indicator meet de mate waarin zo’n dorp lijkt op Midsomer, maar dan zonder de wekelijkse doden. Het moet gezegd, Bunce is een Brit.

Tijd voor Biodiversiteit

Greet Tijskens

→ www.velt.be/winkel

37

Siska Waelkens, Filip Volckaert

Acco, 2011, 190 p. Isbn 978 90 334 8109 3 € 29,50

Tijd voor Biodiversiteit is het resultaat van de bijdragen van verschillende auteurs, grotendeels verbonden aan universiteiten en onderzoeksinstituten. Dit is een wetenschappelijk werk, maar toch toegankelijk voor geïnteresseerde leken. De bestaande kennis over biodiversiteit wordt hier op een overzichtelijk rijtje gezet, elk hoofdstuk met een eigen invalshoek: biodiversiteit en evolutie, de impact van het milieu op evolutie, biodiversiteit en genetische biodiversiteit, biodiversiteit en ecosystemen, ecosysteemdiensten en of we er een economische waarde aanhangen, overexploitatie, landbouw, biodiversiteit en onze huidige maatschappij. Het boek geeft een overzicht, maar hier en daar voel je ook wel een persoonlijke mening. Bestaande werkinstrumenten worden besproken met voor- en nadelen. Greet Tijskens Velt-ledenvoordeel

Bestel Tijd voor biodiversiteit via onze webwinkel en krijg 10 procent korting.

Groenten & Andere Verhalen Guy Laurent

De Groene Gedachte, 2011, 164 p. Isbn 978 90 818 0912 2. € 26,00

Guy Laurent was een gepassioneerde tuinier. In dit postuum uitgegeven levenswerk brengt hij een schat aan kennis over groenten samen. Vooral over de geschiedenis en naamgeving van groenten kun je veel bijleren. Verwacht niet dat dit boek je zal leren hoe te zaaien of oogsten; daar hebben we andere boeken voor. Jammer ook van een paar redactiefoutjes zoals herhaalde paragrafen of de verkeerde foto bij pastinaak. Lieven David

De redactie heeft vijf exemplaren van dit boek om weg te schenken. Mail voor 15 april naar [email protected] of stuur een kaartje t.a.v. de redactie om je kans te wagen.

38

39

Opendeur op 5, 6 en 12, 13 mei2012 telkens van 14-18u

�� ������������� 40 �������������������� ��������������� ����������

������������� ����������

��������������

����������������

���������� ���������������

Ecologische kwekerij

���������������������������������� en tuinwinkel �������������������������������� ��������������� Kwekerij van ������������ • inheemse wilde planten ����������������������� • kruiden en medicinale planten ������������������������������ • inheemse haagplanten en ������������������������� oude fruitboomrassen �������������������� Openingsuren: • Bloemenweidemengsels en Dinsdag tot zaterdag ���������������������� van 9.00 u tot 18.00 u ‘Schwegler’ nestkasten ��������������������� • Biologische zaden en plantgoed voor de��������������������� moestuin �������������������������� • Ecologisch tuinhout Opgelet: Tijdens de maanden augustus, december in kastanje, hazelaar en wilg en januari sluiten wij op zaterdag om 13.00 uur ������������������������������������������ �������������������������������������� ���������������

41

Op 25 maart vind je De Loods op de beurs in Opdorp

42

43

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

44

45

Groenstraat 21 8020 Ruddervoorde GSM : 0477 / 25 23 36 [email protected] WWW.TiBri.BE

• Zonneboilers • Houtvergassers • PV installaties • Warmtepompen • Hakselhoutbranders • WKK op hout • Pelletbranders

46

Ledenvoordelen

Le Neu Moulin Verhuur van vakantiewoningen, chambres et tables d’hôtes (bio/fair trade). Jouw voordeel: 5 procent korting op het verblijf in een appartement, in laag- en tussenseizoen. Geen korting in het hoogseizoen, en geen korting op tables d’hôtes. Adres: Roannay 19, 4997 La Gleize [email protected], 0486 49 90 40 → www.neumoulin.be

ALPY vzw, Alpen en Pyreneeën, Ontdekken en Ondersteunen ALPY draagt bij aan duurzame ontwikkeling in de Alpen en Pyreneeën via activiteiten, publicaties en projecten. Jouw voordeel: € 10,00 korting (op vertoon van Veltlidkaart): op het lidmaatschap bij ALPY vzw (individueel of gezinslidmaatschap). Enkele voordelen voor leden: toegang tot bibliotheek en mediatheek, gratis nieuwsbrief en themabrochures, korting op alle activiteiten ( filmavonden, culinaire avonden, workshops, tentoonstellingen, voordrachten, studiedagen, studiereizen…), korting op producten en publicaties… Een volledig overzicht van de ledenvoordelen ontdek je op de website van ALPY. Adres: Steppestede 4, 9051 Sint-Denijs Westrem [email protected]

Humus bvba Producten en advies voor een duurzaam bodembeheer. Jouw voordeel: 5 procent korting op alle producten. Adres: Zaubeekstraat 227, 9870 Zulte → www.bio-compost.be

Vitavia Serres Hobbyserres van 1 m2 tot 13 m2. Kwaliteit aan betaalbare prijzen. Jouw voordeel: 5 procent korting op serres + toebehoren, besteld na contactname via www.vitaviaserres.be of [email protected]. → www.vitaviaserres.be

De Gastvrijheid Restaurant waar we een 3- of 5-gangenmenu (veggie of vis) serveren. Menu’s wisselen elke 3 weken. Prijs tussen € 29,00 en € 44,00. Het restaurant straalt een romantische sfeer uit met een landelijke toets. Parking voor de deur. Open op donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond, en op zondagmiddag en -avond. Jouw voordeel: 10 procent op de menu’s. Adres: Koningin Astridplein 40, 3970 Leopoldsburg. 011 64 26 95 → www.degastvrijheid.com

→ http://alpyvzw.wordpress.com

Advertenties La Colline | Rust en natuur voor wandelaars, fietsers, kinderen, ouderen en rolstoelers. Welkom op La Colline, 7 hectare natuur in de mooie Franse Dordogne. Twee volledige rolstoelaangepaste gîtes (4 en 6 pers). Camping met 4 ruime plaatsen met splinternieuw aangepast sanitair. Ben en Inez | Info | Kijk op www.lacolline-linard.fr Aangename vakantiehuizen te huur, St. Martens-Voeren (Voerstreek) | Op een unieke manier gebouwd, rondom een prachtige binnenhof. Natuurlijke materialen; hout, leem, stro. Een verblijf in dit bijzondere, middeleeuws aandoende gebouw is een belevenis op zich! Mogelijkheden voor 2-8 personen. Korting voor Velt-leden! | Info | www.laugs.com. Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort. | Info | www. vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, [email protected] Vakantiehoeve Wilgenhof | 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder : Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be, [email protected].

B&B Koornemoezen | Ecologische kamer met bio-ontbijt Bed & Breakfast Koornemoezen heeft maar één ruime kamer en dat is een bewuste keuze. Zowel de verblijfplaats als de tuin zijn eventjes van jou alleen. De kamer is volledig apart van het woonhuis: je hebt dus àlle privacy mét een ongelooflijk mooi uitzicht op de tuin, de weiden, de velden en de bossen. De kamer is ingericht met ecologische en natuurlijke materialen | 5 procent korting voor Velt-leden op de totale prijs | Info | Koornemoezen 7, 8210 Zedelgem. +32(0)50 34 22 01, [email protected]. www.koornemoezen.be. De natuur als voorbeeld voor zinvol handelen Lezing over natuurlijke landbouw, het belang van mineralen & natuurlijke water- en luchtzuivering | 07/04 om 14 u, zaal Antwerpen in de Abdij der Norbertijnen, Abijstraat 1, 3271 Averbode | Toegang: € 10,00 | Inschr.: Marc Daelemans, Averbodeweg 21 B, 3271 Zichem, 0476 35 24 84, [email protected] | Info | www.pure-milieutechniek. be/DeNatuurAlsVoorbeeldVoorZinvolHandelen/default.htm Camping ‘De Soetelaer’ Puur natuur, privacy, rust en ruimte. In het krekengebied van de Oost-Vlaamse polders. Dichtbij Brugge, Sluis, Knokke Cadzand | Info | Contact zie www.desoetelaer.be

Ledenvoordelen/Publicaties

Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - HagelingBio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Tuin van hEden - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica. nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving. be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn - Biocosmetica.nl - Vino Mundo - De Cruydthof - Goedvandoen - VaiVerde - Domein De Lusthof - Zandzeepsoda - Dendergarden - The Kitchen Garden - Nationale Plantentuin - Pajottenlander - Jaaropleiding aromatherapie Netelvuur - Wijnen Oenologic - Hermelijn - Wervel - De Pottekaashoeve - Tuinspul.nl - Kookworkshops restaurant Danku - Sengersbroek - Plant en houtgoed - B&B Koornemoezen - Duurzame Tuinartikelen Kim Bunt - Bioliki Kip van Troje - Natural Cocooning. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig (704019) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Groenten in potten (704025) Nieuw! € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • De Brooddoos (704013) € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk (704006) € 14,95 (+ € 3,00 verz.) Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.)

Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

N.a.v. De Zaaier (Arles,1888), Vincent van Gogh Zoals Van Gogh met verf op doek in ongeveer een week een akker schiep en die gedreven egde, toen de hemel aanstreek, een onbewolkte zon ophing, een boom scheef plantte waarnaast een boer met klak en zaaitas, hij vervolgens diens strooiende hand te voorschijn kwastte en zo de zaaier zien liet, zo laat het schilderij al duizenden weken horen hoe het zaad ontkiemt – Inge Boulonois Uit: Het geluk van een tafel, 2011.