Seizoenen. Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 3 | 2013

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 41ste jaargang - mei/juni 2013

← Deze foto maakte Stefan Jacobs tijdens de Velt-ecotuindagen 2012 in de tuin van de familie Gijsbrechts in Bonheiden. Wil je dit jaar zelf ecotuinen ontdekken? Bekijk dan zeker de bijgevoegde brochure van de Velt-ecotuindagen!

Foto: Stefan Jacobs. Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer, [email protected] Lay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Maite Grugeon, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Lieven David, Mirella Gijsen, Paul Janssen, Nicola Kersting, Rien Klippel, Dirk Laureyssens, Luk Naets, Katelijne Schiltz, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Peter Vande Moortele, Jos Van Hoecke, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen Fotografen & illustratoren: Artizone, Erwin Benfatto, Evelyne Fiers, Christian Fischer, jayneandd, Stefan Jacobs (cover), Paul Janssen, Bas Kers, Dirk Laureyssens, Heather Quintal, Rasbak, Marieke Smets, Maarten Strack Van Schijndel Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het julinummer in vóór 17 juni via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

3 | 2013

3

Inhoud

zoom Een passie voor planten in beeld gebracht Eco-actief Nieuwe opleiding bewegingscoaches & ander eco-actief nieuws Consument/Column

Paul Janssen houdt van bloemenweides: je hebt er weinig werk mee en ze lokken heel wat nuttige insecten. Lees zijn tips op p. 18

Asperges, rabarber en gevulde druivenbladeren: het is volop lente in de keuken van Nicola Kersting!

Op 1 en 2 juni stellen weer meer dan 100 ecodurvers hun tuin open. Ontdek alles over de Velt-ecotuindagen in de bijlage.

5

15 6

tuin Zwaantje honderd en vijf: ecotuindagen aan het fort van Merksem Nieuwe pesticidenwetgeving Het wel en wee van een bloemenweide

8 12 18

verbeeld Een muis voor de buizerd

33

culinair Geurige asperges en gevulde druivenbladeren ‘Kuulkappers’ aan de Zenne: de smaak van geologie

22 36

weg & wijzer

25

zoekertjes

21

Lezers reageren/Uitgesproken

34

Uitgelicht

40

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Zware metalen Tekst Bart Coenen

Als er zoiets zou bestaan als de ‘Nobelprijs voor grootse tuinverwezenlijkingen’, dan zou die dit jaar naar mij gaan, voor mijn geniale playlist ‘metal & punk’ op de muziekstreamingsite Grooveshark. Het was groot nieuws in de mainstream media. Knack, De Morgen, Metro, allemaal namen ze het bericht over: ‘planten houden van Black Sabbath’ (voor wie na de jaren 1970 geboren is: Black Sabbath is de heavy metal band rond zanger – en nu dus ook tuingoeroe – Ozzy Osbourne). Wil je je planten flink laten bloeien, dan kun je voortaan de adviezen van Bartel ‘kakken in de natuur is een absolute aanrader’ Van Riet en Wim ‘tuinieren lost alle wereldproblemen op’ Lybaert (p. 16) links laten liggen en meteen luisteren naar het gespierde tuinadvies van Alex Agnew, presentator van De Zwaarste Lijst op Studio Brussel en de frontman van de metalband Diablo Blvd. Waar ging dit belangrijke tuinnieuws over? Chris Beardshaw, in het Verenigd Koningkrijk bekend van tuinprogramma’s als The Flying Gardener, bracht op de radio verslag uit van een test die hij uitvoerde om de impact van diverse muziekstijlen op planten te meten. Zoals de bink Bartel Van Riet Koen De Bouw deed verbleken als een preistengel, steekt Chris Beardshaw met zijn priemende blauwe ogen naar verluidt het Britse biologische tuinicoon Monty Don naar de kroon. Maar wat heeft hij precies gedaan? In vier serres kweekte Chris Beardshaw incalelies (Alstroemeria): in de eerste serre bleef het stil, in de tweede speelde klassieke muziek, in de derde werden de planten getergd met de muziek van Sir Cliff Richard (plantenmishandeling?) en in de vierde serre weerklonken de stimulerende drums, bassen en riffs van Black Sabbath.

‘We bombardeerden de serres met muziek gedurende de hele levenscyclus van de planten. We onderzochten het voorkomen van ziektes, de afstand tussen de knopen, hoe rijk de planten bloeiden, etc.’, citeerde de Britse krant The Guardian de gediplomeerde tuinkenner op haar website. Het niet zo verrassende resultaat: de lelies in de stille serre groeiden goed, de planten in de ‘klassieke serre’ bleven door de geluidsgolven kleiner, maar ze vertoonden meer bloei en kregen minder ziektes. De gelukkige planten die luisterden naar de classics van Black Sabbath bleven het kleinst, maar kregen de mooiste bloemen en waren het beste bestand tegen ziektes. Hoe verging het de jammerlijke incalelies in Sir Richard’s serre? Het hoeft niet te verbazen dat zij zelfs het einde van het experiment niet haalden. Conclusie: wie altijd al dacht dat liefhebbers van heavy metal planten waren, heeft een punt. Maar helaas, net zoals dat zo vaak gaat met wetenschappelijk onderzoek, roept ook dit experiment van Chris Beardshaw meer vragen op dan het beantwoordt: moet je om dieppaarse bloemen te krijgen Deep Purple draaien? Groeit het gras beter op Graspop dan op Pinkpop? In welke bodem kun je het beste een moshpit planten? Staan er straffen op het folteren van flora met folk? Sluit live muziek beter aan bij een ecologische leefwijze? Moet je om te experimenteren met techno toelating vragen aan de bio-ethische commissie? Is het een goed idee om tieners met gitaar en versterker in de serre te laten repeteren? Vermindert een dosis Cradle of Filth de mestbehoefte? En last but not least: hoe zit het met SABAM? Je ziet: meer onderzoek is nodig. Neem intussen geen risico en draai uit liefde voor je tuin de playlist die ik speciaal voor de deelnemers van de ecotuindagen aanmaakte op Grooveshark. De versterker op tien en welkom publiek! → www.grooveshark.com/playlist/Metal+punk/76944353

Gezocht: tuiniers ecotuindagen 2014 Ben jij een ecologische tuinier en wil je pronken met je realisaties? Stel je dan voor 1 augustus 2013 kandidaat voor de ecotuindagen van 2014 (31 mei en 1 juni). Vul het onlineformulier in of mail je gegevens (naam, adres, telefoonnummer, e-mail, soort tuin + oppervlakte) door naar Katleen Verhaert: [email protected]. → www.velt.be/ecotuindagen2014

Zoom

5

Kleuren & vormen Een passie voor planten in beeld gebracht

Maarten Strack Van Schijndel, sinds jaren als vrijwilliger actief in de Nationale Plantentuin van België, heeft een geoefend oog. ‘Alles begon met het fotograferen van de bonen uit de zadenbank van de Plantentuin, in opdracht van de wetenschappers’, zegt Maarten. ‘Het was een openbaring om zoveel diversiteit te zien: zaden van enkele centimeters groot of slechts een paar tienden van een millimeter, kleuren van diep zwart tot helder rood, vormen en texturen die je nooit zou verwachten.’ Vanaf dat moment is de passie die bij hem oplaaide om naar de natuur te kijken alleen maar sterker geworden. Van zodra een bloem of een blad in de collecties van de Plantentuin zijn aandacht trok, haalde hij zijn camera boven om het natuurschoon te vereeuwigen. Het resultaat zijn prachtige foto’s die de schoonheid van het plantenrijk laten zien. Praktisch De tentoonstelling ‘Colours and Shapes’ loopt van 6 april tot 20 oktober 2013 in de galerij van het Herbariumgebouw van de Nationale Plantentuin van België. De Plantentuin is alle dagen open vanaf 9.30 u. Velt-leden krijgen € 1,00 korting op de toegansprijs op vertoon van hun lidkaart. → www.plantentuinmeise.be

6

Consument

Aardappelen: oude knollen of verse nieuwe? Net na de winter, in de maanden april en mei, vind je in de meeste discounters en supermarkten maar één soort bio-aardappelen: ingevoerde nieuwe, meestal uit Egypte of Israël, soms uit Italië of Spanje. Op datzelfde moment zitten inlandse bioboeren nog met een behoorlijke voorraad bewaaraardappelen die ze amper nog aan de verpakkers kwijt raken. Vorig jaar hebben Duitse bioboeren nog een opgemerkte bewustmakingsactie gevoerd door gratis bewaaraardappelen uit te delen aan klanten bij de vestigingen van Aldi en Lidl. Voor het antwoord op wie schuldig is aan deze situatie verwijzen de boeren naar de verpakkers die tot 30 procent van de oogst als ‘onverkoopbaar’ uitsorteren. De verpakkers beweren dat de supermarkten uitsluitend mooi ogende knollen willen afnemen en de grootgrutters leggen de bal in het kamp van de consument ‘die perfect uitziende en mooi gewassen patatjes’ wil. Door de actie van de bioboeren is wel duidelijk geworden dat de klant zeker niet vies is van een inlandse bewaarknol en hem zelfs smakelijker vindt dan de geïmporteerde, maar dat de supermarkt hem gewoon geen keus laat. Wat nu ook vaststaat is dat een klant gerichter gaat kiezen wanneer hij over voldoende informatie beschikt. Zo is het verhelderend om te weten dat het Egyptische concern Daltex dat goed is voor 80 procent van de aardappelexport (bio én gangbaar) stukken woestijn koopt van de staat, ze irrigeert met opgepompt grondwater vermengd met opgeloste kippenmest, en daar dan de aardappelen op kweekt en verder beregent. Volgens de Duitse vereniging van bioaardappelboeren is deze kweekmethode niets anders dan industriële hydrocultuur die haaks staat op een basisdoelstelling van de biologische landbouw: het behouden en verbeteren van de vruchtbaarheid van de bodem. Ondertussen is ook bekend hoeveel water er nodig is voor een kilo woestijnaardappelen: 289 l in Egypte en 103 l in Israël. Voor inlandse knollen die slechts worden beregend bij lange droogte komen we aan amper 10 l per kilo…

Voor Marion is er een duidelijk verband tussen het massale gebruik van glyfosaat in de nazomer net voor de oogst van graangewassen en de verstoorde ontwikkeling van bomen en struiken. Glyfosaat wordt ook in toenemende mate gebruikt in privétuinen, openbare plantsoenen, spoorwegbermen en langs autowegen. Omdat de werking van glyfosaat gelinkt is aan het onderdrukken van een enzym in planten dat niet bij dieren of mensen voorkomt, is de stof lang beschouwd als veilig. Recenter wordt glyfosaat in verband gebracht met diverse aandoeningen gaande van huidirritaties tot hormonale storingen en zelfs hersentumoren. Het is dan ook jammer dat een nieuwe risico-evaluatie, door de EU voorzien in 2012, is verdaagd tot 2015. Het consumentenmagazine Öko-Test (OT) heeft 20 gangbare graanproducten op de aanwezigheid van glyfosaat laten testen. In liefst 3 van de 4 producten heeft men het herbicide kunnen aantonen. De gevonden gehaltes van 0,017 tot 0,12 mg/kg mogen dan miniem zijn in verhouding tot de wettelijk toegelaten 10 mg/kg in granen, ze liggen wel in de orde van grootte van de 0,1 mg/kg glyfosaat die maximaal aanwezig mag zijn op planten die niet met het herbicide mogen worden behandeld. OT vindt de wetgever veel te laks, omdat graanproducten nu eenmaal in grote hoeveelheden worden gegeten. De positieve resultaten in geteste broodjes en havervlokken bewijzen volgens OT dat glyfosaat het bakproces ongeschonden overleeft en dat ook andere granen dan tarwe en rogge besmet kunnen zijn.

Vrouwen hebben kleinere voetafdruk Dat Duitsers een flinke portie vlees kunnen verstouwen is bekend, en de hoeveelheden zijn zelfs verdubbeld in de tijdspanne van een eeuw. Nu blijkt ook uit een studie van de universiteit van Halle dat vrouwen het houden op een gemiddeld verbruik van ongeveer 50 g per dag terwijl zich dat bij de mannen rond de 100 g situeert. En in het westen zijn de porties zowat 10 procent kleiner dan in het oosten. Als de mannen zich zoals de vrouwen zouden voeden, zou dat een besparing betekenen van 15.000 vierkante kilometer landbouwgrond voor voedergewassen in het buitenland: de oppervlakte van een bondstaat zoals Schleswig-Holstein. Glyfosaat in graanproducten… De Duitse Marion Hahn voert al 15 jaar campagne tegen het gebruik van glyfosaat, het herbicide van Monsanto dat als Roundup wereldwijd het meest verkochte plantengif is.

© jayneandd

… en in linzen Begin 2011 was er in Duitsland een melding van biolinzen die besmet waren met glyfosaat. Na onderzoek bleek het te gaan om een vermenging met gangbaar geteelde linzen bij een Turkse exporteur. Een nieuwe test van linzen door OT geeft aan dat er sindsdien passende maatregelen zijn genomen: in geen enkel staal van biolinzen is er nog glyfosaat aangetroffen. Bij de gangbare linzen daarentegen zijn bij 8 van de 13 minstens sporen van glyfosaat gevonden, weliswaar onder de tolerante grens van 10 mg/kg. Glyfosaat wordt net voor de oogst op de gewassen gespoten om te zorgen voor een gelijkmatige afrijping van de planten. In twee gevallen zijn er ook nog verhoogde gehaltes aan andere pesticiden aangetrof-

Consument/Column

fen: deze krijgen van OT dan ook een ‘onvoldoende’ op het rapport. Kinderkoekjes: bio moet beter In Duitsland is er een grote keuze aan ‘Butterkekse’, boterkoekjes – soms in de vorm van diertjes – die kinderen maar ook volwassenen graag als tussendoortje te knabbelen krijgen. OT liet 19 merken onderzoeken in het labo. Van de resultaten van de 7 biokoekjes is zelfs OT geschrokken: alleen de Sesamstraatkoekjes van Allos verdienen een ‘zeer goede’ score, bij de overige zijn er problemen met het gehalte aan acrylamide (schadelijke stof die tijdens het bakproces ontstaat) en/of ongewenste vetsubstanties (de zogenaamde 3-MCPD-esters die ontstaan wanneer goedkoop palmvet in plaats van duurdere boter wordt gebruikt). Gelukkig is het aroma dat in biokoekjes wordt gebruikt échte vanille en geen ersatz. Bij de gangbare koekjes zijn er bij twee merken opnieuw sporen van glyfosaat aangetroffen: dat lijkt een definitief aandachtspunt van OT te worden. In het algemeen waarschuwt OT voor het suikergehalte in de koekjes waardoor ze thuis horen in de categorie van snoepgoed. Als een kind van 2 à 3 jaar oud er 4 in een dag opknabbelt, is de aanbevolen limiet van 10 procent van zijn energie-aanvoer overschreden.

7

Column Dierenweelde Tekst SuskewieD

Slaapzakken zijn niet alleen onmisbaar tijdens het kamperen, ze zijn ook handig als je na een feestje bij vrienden blijft slapen. OT heeft 15 merken laten onderzoeken en slechts twee ervan (‘Meru Oregon’ van Globetrotter en ‘OCK Journey’ van Sport-Scheck) halen een bevredigende score. Bij de 9 onvoldoende merken zitten kleppers zoals Ajungilak en Jack Wolfskin. De tekortkomingen zijn veelvoudig: organische halogeen- en tinverbindigen, optische witmakers, weekmakers en perfluorverbindingen. Deze laatste worden op de slaapzak gesproeid om hem waterafstotend te maken, maar de fluorverbindingen zijn problematisch voor het milieu omdat ze niet afbreekbaar zijn. Daarom concludeert OT: koop geen waterafstotende exemplaren en rol de slaapzak niet te veel op, zodat hij vele jaren meekan.

‘Of ik op de terugweg wil stoppen bij de dierenspeciaalzaak voor een zak hondenbrokken’, roept mijn vrouw me na. ‘En neem de lege verpakking maar mee, want anders kom je bijna zeker met de verkeerde soort terug.’ De toegang tot de dierenwinkel bestaat uit slechts twee automatische deuren, maar de ruimte binnen is zonder meer kolossaal, zowat drie keer de oppervlakte van een supermarkt voor de gegoede klasse in pakweg centraal Sri Lanka. Mijn diepgewortelde afkeer voor supermarkten krijgt er op slag een eeltlaag bij. Al onmiddellijk moet ik mij voorbij een eerste gruwel wringen: een muur van ruim vijf vierkante meter behangen met een bonte mengeling latex hondenspeeltjes waarmee James Ensor allicht creatief raad had geweten voor een doek als ‘De intocht van Christus in Brussel’. Na nog een kleinere collectie pluchen beesten te hebben doorstaan beland ik bij een SM-afdeling met lederen riemen, zware kettingen en muilbanden. Door de afwezigheid van frivole zweepjes realiseer ik me echter dat deze attributen voor kwispelende viervoeters zijn bedoeld. Ik draai linksaf en bots op mijn schoonbroer die door de schoonzus met een gelijkaardige opdracht is bedacht. ‘Hé, Sus, wat een verrassing! Gróót hier, niet? Maar allesbehalve goedkoop’, zegt hij. Hij vindt moeiteloos de lightbrokken voor zijn wat te dikke Golden Retriever, en ik lees 3 euro en nog wat per kilo op de schapkaart. Dat wil nog wel meevallen, bedenk ik. ‘Voor mij is het de eerste keer hier. Ik loop nog even rond’, zeg ik bij ons afscheid. Even verder torent een gigantische wand van wel 10 meter bij 3 voor mij op en word ik in de kuiten gebeten door een zwaar geschminkte Royal Canin-promodame die me een gratis afdrooghanddoek voor de hond aanbiedt bij aankoop van twee verpakkingen brokken. Ik pareer haar door te zeggen dat ik eigenlijk op zoek ben naar het merk Yarrah omdat die biologische brokken verkopen. ‘Maar ons merk is eigenlijk ook biologisch’, repliceert de dame. ‘De brokken bevatten geen kleurstoffen of bewaarmiddelen en zijn zo samengesteld dat ze maximaal worden verteerd: er komt achteraan niet half zoveel uit als er vooraan is ingegaan!’ Dat scheelt dan toch al heel wat voor de grootte van de poepzakjes, bedenk ik, en ik dank haar voor de info. Met versnelde pas lopend langs de rekken met minstens een dozijn merken kom ik geen biologische Yarrah tegen, maar wel het wetenschappelijk ogende SciencePlan dat volgens mijn vrouw door de dierenarts is aanbevolen. De teckel-mengeling die ik zoek blijkt zopas uitgeput te zijn, maar het prijskaartje is duidelijk: ruim 6 euro per kilo. ‘Dat is verdomd zowat even duur als mijn dagelijkse portie biologische muesli’, gil ik net niet uit…

Bronnen: Öko-Test, Schrot&Korn

Een tweede portie dierenweelde lees je in de Seizoenen van juli.

Werkhandschoenen: proper is anders OT heeft al eens eerder handschoenen voor de tuin en voor klusjes om het huis laten testen en ze keer op keer moeten afraden omwille van een reeks bedenkelijke inhoudstoffen zoals zware metalen, PAK’s (aromatische koolwaterstoffen), ftalaten, chloorhoudende stoffen en optische witmakers. Omdat het veelal om Duitse merken gaat, ben je met die info niet zoveel als je in Vlaanderen een doe-het-zelf zaak bezoekt. Voorlopig moeten we het stellen met de algemene raadgeving van OT dat personen met een gevoelige huid het best katoenen handschoenen aantrekken onder de werkhandschoenen. Een onderzoekstip voor Test-Aankoop en andere consumentenorganisaties? Koop niet te snel een nieuwe slaapzak

8

Tuin

Zwaantje honderd en vijf Ecotuindagen aan het fort van Merksem Tekst en foto’s Dirk Laureyssens

Na zijn pensionering wilde Dirk Laureyssens weer aanknopen bij zijn tuinverleden. Na wat zoeken kreeg hij bij de Volkstuinen in Merksem ‘Zwaantje 105’ toegekend. In het prille voorjaar van 2005 was Dirk verwoed in actie om zijn tuintje zaai- en plantrijp te maken. Algauw stelde hij zijn tuin open tijdens de Ecotuindagen. Dit jaar is Dirk ook weer van de partij. zijn gang gaan. Ecologisch tuinieren is veel meer dan werken zonder kunstmeststof en scheikundige bestrijdingsmiddelen. Ik spit niet, maar belucht uitsluitend met de grelinette. Er zijn bovendien een takkenril en een bijenhotelletje, er hangt een nestkastje en ik hang een voedselkooi – met mezenbollen en pindacake – op van zodra het langdurig vriest of als er sneeuw valt. De paadjes zijn bedekt met hakselhout. Aardappelen, knolselderij, rode biet, rapen en wortelen kuil ik in; prei, pastinaak en schorseneren overwinteren op het veld.

De Merksemse afdeling van de Volkstuinen vzw heeft vier locaties, samen goed voor vierhonderd tuintjes. Frans Adriaenssens, ‘t Roosensveld en ’t Zwaantje liggen rondom het fort van Merksem en Boerenschuur even ten westen daarvan aan de Laaglandlaan. ’t Zwaantje ligt aan het Zwaantjespad, een trage weg in het verlengde van de Zwaantjeslei. De nummering aan de tuintjes leidt je automatisch naar 105/107. Perceel 105 In deze tuin vind je niet alleen groenten. Alles is ingebed in het grotere geheel, met veel respect voor de bodem en de natuurlijke processen. Je ziet dan ook overal bloemen en insecten. Al wat niet in de weg staat voor de groenteteelt mag

Compost en bodemverbeteraars Bij de compostinrichting staan drie bakken. De groenten hebben voldoende aan de compost. Kunstmeststoffen zijn dus niet nodig, integendeel! Ik gebruik bentoniet omwille van het waterhoudende vermogen: onmisbaar op zandgronden en ook nuttig op vette grond. Vinasse is dan weer goed voor percelen met wortelgewassen, en basalt zorgt voor een algemene verbetering van de plantenweerstand tegen ziekten en kwalen. Er staat ook een kuipje netelgier. Vruchtwisseling Je kunt niet zonder het opstellen van een teeltplan om vruchtwisseling foutloos te realiseren. Een indeling in bedden (1,2 m breed) is hierbij erg nuttig. In tuin 105 zijn de bedden genummerd van 1 t.e.m. 12 uitsluitend bestemd voor groenteteelt. Elke plant heeft invloed op en wordt

beïnvloed door de plaats waar hij staat. Planten van dezelfde familie zijn gevoelig voor dezelfde kwalen en worden door dezelfde diertjes belaagd. Als je jaar na jaar dezelfde soort op dezelfde plaats zet, zullen de negatieve factoren altijd maar zwaarder doorwegen en daardoor leiden tot misoogst. Leer de plantenfamilies kennen, zodat je oordeelkundig jaar na jaar per bed kunt variëren en je planten gezond kunt houden. Binnen eenzelfde familie maken we nog een onderscheid tussen wortel- en knolgewassen of blad- en vruchtgewassen, omdat blad- en vruchtgewassen eerder veel compost verlangen, terwijl wortelen knolgewassen weinig of geen extra voeding vereisen. Over de bedden met wortel, kool en prei leg ik insectengaas. Serre Het is hier evenwel niet altijd rozengeur en maneschijn. Onze tuintjes liggen er ’s nachts verlaten bij: geen bewoning in de buurt, noch straatverlichting. Dat nodigt blijkbaar uit tot vandalisme… Informatieborden worden afgerukt en serres ingegooid. Mijn serre – ooit het pronkstuk van de tuin – is nu een aluminium geraamte met een lappendeken van verschillende glassoorten als stille getuige van herstellingen. Soms vinden we ’s morgens voetsporen in de tuinen en liggen er uitgerukte groenten willekeurig in het rond, insectengaas wordt gestolen, tuinhuisjes breekt men open…

Tuin

In de serre (met automatische dakramen) heb ik een vocht- en zoutprobleem in de bodem. Daarom haal ik om de drie jaar de teeltlaag (een spade diep) weg. Mijn serre is 3 bij 5 m, het gaat dus om tientallen kruiwagens. De aarde voer ik af naar groentebedden en de grond van de teeltbedden komt in de serre terecht, een zwaar karwei. Het eerste en het tweede jaar daarna beperk ik me tot het grondig doorspoelen van de bodem met regenwater of – nog beter – met kruiwagens sneeuw. Vier omnivalente groenwerkers In oktober zie ik in de tuintjes rond mij zwarte en oranje kunststofdoeken op de veldjes verschijnen, wellicht om het perceel onkruidvrij te houden tijdens de winter. Dat kan ecologischer, voor minder geld en met minder inspanning. Ik geloof in groene kabouters: ze heten Oost-Indische kers, facelia, goudsbloem en winterpostelein. In de loop van een seizoen nemen ze vele taken op zich. Ze zijn een onmisbaar onderdeel van mijn ecologische activiteiten in de tuin. Een eerste merkwaardige, hoogst nuttige eigenschap: deze planten gedragen zich als onkruid. Ze zaaien zich honderdvoudig uit. Vanaf april komen de eerste drie overal tevoorschijn, en als het begint te vriezen verwelken ze. Winterpostelein verschijnt in het najaar, blijft de hele winter groen en verdwijnt in het late voorjaar. Ondertussen hebben ze zoveel zaad verspreid dat een jaar later de cyclus herbegint, ook na het toedienen van compost en het beluchten van de bodem. Als zo’n plant in de loop van het jaar ergens in de weg staat of te fel gaat woekeren, trek ik hem uit. Makkelijk zat. Dat brengt ons bij een tweede eigenschap: het zijn uitstekende bodembedekkers, mijn ideale kompanen in de stijd tegen het onkruid. Als een bed geoogst is, wied ik alle onkruid en dan laat ik de grond vervolgens overwoekeren door een van deze planten, of een combinatie ervan. Zo ontstaat een groene zee en krijgt onkruid nauwelijks nog een kans. Vanaf oktober kan dat aan niet-ingewijden weleens gekke uitspraken ontlokken. ‘Jij hebt zo te zien nog veel werk’, kreeg ik te horen van een voorbijganger. Hij had niet door dat al die groene bedden klaarlagen voor de winter. Eerlijkheidshalve moet ik hier

9

Wie is Dirk Laureyssens? Van 1985 tot 1989 woonde Dirk Laureyssens in Stabroek, in een kleine hoeve met 800 m2 grond. ‘Daar heb ik mijn eerste passen gezet in het ecologisch (toen sprak men uitsluitend over biologisch) tuinieren. We hielden er pluimvee voor de slacht en kweekten eigen groenten. Aan de hand van de boeken van Rik Dedapper zaliger en met vallen en opstaan leerden we de knepen van het vak.’ Tijdens zijn professionele carrière gaf Dirk Laureyssens bijna uitsluitend les. ‘Onderwijzen is in de eerste plaats tonen en verwondering wekken, poortjes openen, mensen over drempels helpen, goesting doen krijgen zodat ze zelf hun verdere weg willen zoeken.’ Met zijn pensionering is die drang niet verdwenen. ‘Nu praat ik minder over mijn vak maar overwegend over het wat en hoe van mijn activiteiten in de tuin. Ik vind het belangrijk om op voorhand voor mezelf uit te maken wat ik zal tonen en waarover ik zal vertellen aan de bezoekers. Het is nodig om enige ordening te brengen in de veelheid van mogelijkheden. Didactiek verleer je niet.’ Opwinding is ook een reden: ‘Deelnemen aan de ecotuindagen brengt positieve stress en gezonde taakspanning met zich mee. In mijn doorgaans eerder windstil leventje als gepensioneerde verwelkom ik nu en dan met graagte enige werveling. Mijn tuin heeft, net zoals mijn vrijwilligerswerk aan de Karel de Grote-Hogeschool, een maatschappelijke dimensie en overstijgt het louter individuele.’

Dirks favoriete vroege en late bloeiers Zeer vroege bloeiers • winterkamperfoelie (Lonicera fragantissima) • krokus • gele kornoelje (Cornus mas) • kerstroos (Helleborus) • sneeuwklokje (Galanthus nivalis) Late bloeiers • blauwe spirea (Caryopteris clandonensis ‘Heavenly Blue’) • herfstaster (jaarlijks in te dijken) • klimop (Hedera helix) • struikklimop (Hedera helix ‘arborescens’) En alle planten die bloeien tot de vorst zoals dahlia, goudsbloem, bernagie, facelia en Oost-Indische kers.

10

Tuin

vermelden dat als je een bed volledig wilt laten dichtgroeien met facelia, het nodig is om bij te zaaien. Bij de eerste vorst bevriest het loof (behalve van winterpostelein die de hele winter groen blijft). Dat loof slaat neer en vormt een ideale deklaag tijdens de winter. Eronder gaat het bodemleven verder, kleine dieren zitten er beschut. Na de winter hark je de niet verteerde restanten bij elkaar en werp je ze op de composthoop. Winterpostelein moet je dan uittrekken, maar heeft zich ondertussen ook al uitgezaaid. Vervolgens voorzie je het bed al dan niet van compost en bodemadditieven en belucht je met de grelinette, waarna je kunt zaaien of planten. Kan het nog eenvoudiger? Deze planten zijn ook nog eens weelderige bloeiers. Het zijn dus uitstekende leveranciers van nectar en stuifmeel voor de insecten. Dat is misschien weinig spectaculair, maar in het ecologische systeem is het van het allergrootste belang. En vergeet niet dat deze bloei een streling voor het oog is. Menig wandelaar of fietser heeft al halt gehouden om te kijken naar deze plantenweelde. Voor mij zijn deze planten ook leveranciers van biomassa voor de composthoop. Vooral Oost-Indische kers en goudsbloem bloeien zo weelderig dat ik in de loop van het seizoen niet anders kan dan de overvloed uittrekken en op de composthoop gooien of een door oogst net bloot gekomen stukje aarde ermee te bedekken. Dan is de cyclus rond.

Als laatste troef vermeld ik graag dat ze culinair en medisch een rol kunnen spelen. Oost-Indische kers is volledig eetbaar en heeft een licht ontsmettende werking. De gedroogde bloemblaadjes van goudsbloem belanden in de thee, en calendulazalf is je misschien ook wel bekend. Winterpostelein is gewoon een groente, lekker in slaatjes en je maakt er ook heerlijke soep van. Perceel 107 Toen enkele jaren geleden het quasi aanpalende perceel 107 vrijkwam, nam mijn vrouw dat in pacht. Daarnaast veroverden we ettelijke meters border op de ruigte langs de parking, nu volledig aangeplant in functie van insecten. Vanaf 2010 plantte ik in het verwilderde veld achter de parking bloeiende struiken, bomen en bloemen aan voor de insecten. Zo ontstond een fraaie U-vormige oase rondom de parking en groeide mijn groentetuintje uit tot een mininatuurgebied. Dankzij dit beheer van twee percelen konden we stoppen met de voor- en nateelt in perceel 105 en zo meer ruimte creëren voor groenbemesters. Op bed 13 staan vaste planten, gekozen in functie van hun bloei voor insecten: krokus, tijm, vlinderstruik (ik heb geen last van woekering in tegenstelling tot wat ik hieromtrent las over invasieve exoten), duizendknoop (Persicaria), rode zonnehoed, hemelsleutel (Sedum), sierui, Rudbeckia ‘Goldsturm’ en lentezonnebloem

(Doroticum). Daartegenover, op de border langs het Zwaantjespad staan o.a. Helleborus, winterkamperfoelie, sint-janskruid en scharnierplant, uiteraard weer aangevuld met Oost-Indische kers die zich hier in de omheining slingert en een extra dimensie geeft aan de afsluiting. Bedden 14 t.e.m. 23 gebruik ik – net zoals bedden 1 t.e.m. 12 in perceel 105 – uitsluitend voor groenteteelt. Ze zijn als geheel opgenomen in mijn teeltplan. Op bed 24 (dat ik extra breed maakte: 9 x 2 m) heb ik een jostabes aangeplant en twee laagstammen: goudrenet en opal, een zelfbestuivende pruimenboom. Verder is de bodem daar bedekt met OostIndische kers, Sedum, winterpostelein en munt. Uittrekken is geregeld geboden! Leifruit Langs de parking heb ik een 17 m-lange binnenborder aangelegd voor leifruit: frambozen (Tullameen), twee appelbomen (Transparente de Croncels en Alkmene) en vier bramen (Loch Ness en Chester thornless). Tuinieren krijgt zo een extra dimensie. Vooral de bramen leveren al een rijkelijke oogst op. We plukken om ter plekke te smullen en kilo’s om thuis te verwerken tot jam of om in te vriezen en er later coulis van te maken. Vooral Chester thornless is een verwoede groeier met een geweldige opbrengst. Het eerste jaar dat er enkele appeltjes hingen, hebben we tot onze schade moeten vaststellen dat de vogels ons voor waren. Sindsdien staan er palen waarover wij

Tuin

vanaf juli een net hangen. Als het plukseizoen van zomerframbozen en bramen afgelopen is, moet je alle takken die gedragen hebben bij de grond wegsnoeien. Nieuwe takken hebben zich dan al ruimschoots ontwikkeld; ze krijgen nu meer licht en ruimte. Je kunt ze al gedeeltelijk aanbinden. Voormalig perceel 106 Dit stukje bestaat uit borders en het gedeeltelijk ontgonnen stuk wildernis achter de parking. Border 105 was oorspronkelijk bedoeld als buffer tegen de ruigte die vanuit de parking de tuin in groeide. Aanvankelijk had ik hier vooral hondsdraf, goudsbloem, Oost-Indische kers en een soort paarse dovenetel staan, als bodembedekkers. Het geheel bood een eerder rommelige aanblik. Sinds een drietal jaar probeer ik interessante insectenplanten aan te brengen en het geheel wat overzichtelijker te maken. Toen we perceel 107 overnamen, verkeerde het in een lamentabele toestand: de ruigte schoot vanuit de parking meer dan een meter breed de tuin in. Schuin groeiende populieren maakten vanuit de wildernis een derde van het terrein ongeschikt voor groenteteelt. De fruitborder konden we pas aanleggen nadat het randgebied met de parking van onkruid en vooral van ondergronds uitwaaierende, hardnekkige wortels was ontdaan. De aanleg van de buitenborder confronteerde ons met nog grotere problemen. Eerst moesten we metershoge populie-

renopslag verwijderen. De wortels waren onder de omheining door tot in de tuin uitgelopen en boden flink weerstand. Nadat ook de ruige grassoorten boven- en ondergronds verwijderd waren, konden we aanplanten. We kozen uitsluitend voor planten en bomen waaraan insecten iets hebben. De schietwilgen willen we mettertijd knotten om te beletten dat er opnieuw te hoge bomen groeien. Deze snoei zal om de drie jaar wat takken en twijgen opleveren voor de takkenrils. Een eenzame eikopslag kan op die manier ook bewaard blijven en is al een eerste maal geknot. Tussen beide buitenborders ligt de parking. Achter de parking ligt/lag de wildernis: een haast ondoordringbaar terrein, vol brandnetels en wilde bramen, populier, Amerikaanse vogelkers, hulst, liguster en vlier. Tijdens de winter van 2010 zijn we begonnen met de gedeeltelijke ontginning ervan. Enkele overhangende, robuuste eikentakken vanuit het verwaarloosde aanpalende perceel snoeiden we weg om meer lichtinval te krijgen. Dikke takken zijn als brandhout weggevoerd, de dunnere en de twijgen op een hoop gegooid als schuil- en nestplaats voor vogels, padden en kleine zoogdieren. Vorig jaar bleek de eik niet meer te redden. De schors aan de stam kwam los en dode takken donderden naar beneden. We hebben een professioneel team de boom drastisch laten insnoeien voor hij onze serre en het tuinhuis in zijn val zou meesleuren. De populieren heb ik zelf verwijderd, inclusief de wortels. Een helse klus! Pas daarna

11

kon ik boven- én ondergronds de netels en wilde bramen aanpakken: op de knieën (rugsparend), met de riek en de spade. Voor de biodiversiteit is een aanzienlijk gedeelte van de wildernis ongemoeid gelaten. Hier domineren braam en vooral brandnetel, een belangrijke waardplant voor vlinders. Uiteindelijk is ruim de helft van het terrein vrijgemaakt voor nieuwe aanplant. Uiteraard hebben we ook hier gekozen voor bloeiende planten en bomen in functie van nectar en stuifmeel voor de insecten, met bijzondere aandacht voor planten die in het vroege voorjaar of na augustus bloeien, dan kunnen insecten wat extra ondersteuning gebruiken. Het zou fijn zijn als dit een demotuin kon worden onder het label ‘onderhoudsarme, insectenvriendelijke tuin met bloeiers van januari tot december’. Datum en openingsuren Zaterdag 1 en zondag 2 juni van 10.30 tot 17 u. Honden niet toegelaten. Opvolgbezoek Wie graag een praktische toepassing wil zien, wordt uitgenodigd voor een opvolgbezoek op zondag 20 oktober om 14 u (o.v., het weer is bepalend). Dirk: ‘Bezoekers kunnen de “groene zee” dan met eigen ogen aanschouwen en, als het even meezit, het inkuilen van knolselderij, rode biet en raap meemaken.’

12

Tuin

Nieuwe pesticidenwetgeving Gezondheid en milieu beschermen Tekst Greet Tijskens Tekst Nederland Rien Klippel, senior beleidsmedewerker emissies bij Waterschap Scheldestromen Foto Evelyne Fiers

Sinds februari 2013 heeft Vlaanderen een nieuwe pesticidenwetgeving. Het oude decreet van 2001 werd herzien in een nieuw decreet en een actieplan. De aanleiding hiervoor is een omgezette Europese richtlijn Duurzaam Gebruik Pesticiden.

De kern van dit decreet Het geldt voor openbare besturen die voor het beheer van groenzones en verhardingen (straten, pleinen…) vanaf 1 januari 2004 geen pesticiden meer mogen gebruiken tenzij ze een afbouwprogramma hebben dat ten laatste op 31 december 2014 een nulgebruik bereikt. Om deze doelstelling te bereiken kan het openbare bestuur alternatief beheer uitvoeren, maar ook het terrein omvor-

→ www.zonderisgezonder.be/openbare-besturen.

Wat zegt de Europese richtlijn ‘Duurzaam gebruik pesticiden’? Deze richtlijn heeft als doelstelling: • de fauna en flora in het water beschermen; • drinkwater (grondwater en oppervlaktewater) beschermen; • pesticidengebruik in bos en natuur minimaliseren; • pesticidengebruik minimaliseren op plaatsen die toegankelijk zijn voor het brede publiek zoals parken, sport- en recreatieterreinen, speelplaatsen, schoolterreinen, zorginstellingen.

Een tuinpad hoeft niet altijd volledig dicht te zijn. Hier zie je een betegeld pad dat je gewoon kunt maaien met de grasmachine. Geen last van ongewenste kruidgroei!

Voorgeschiedenis: het Vlaamse decreet van 2001 In december 2001 werd het Pesticidenreductiedecreet goedgekeurd. Uitgangspunten voor dit decreet waren het verminderen van de schade aan milieu (o.a. water) en menselijke gezondheid, veroorzaakt door pesticidengebruik.

openbare bestuur, bijv. je gemeente, een voorbeeldfunctie heeft ten opzichte van haar inwoners. Een geüpdatete lijst vind je op:

men zodat het gemakkelijker te beheren valt. Soms is het ontwerp van die aard, dat alternatief beheer erg moeilijk is. Omvormen is dan belangrijk. Dat kan onder andere met behulp van de pesticidentoets (zie www.zonderisgezonder.be/openbarebesturen/pesticidentoets). Een aantal openbare besturen heeft de doelstelling van nulgebruik al bereikt. Het gaat om Destelbergen, Drogenbos, Eeklo, Evergem, Grobbendonk, Gent, Hasselt, Herstappe, Horebeke, Retie, Schelle en Zelzate. Heel wat gemeenten zijn er nog niet helemaal, maar zijn flink op weg. En er zijn er die nog een lange weg te gaan hebben. Dat is belangrijk om de doelstellingen te halen (minder schade aan milieu en gezondheid), maar ook omdat het

Vlaanderen moet deze richtlijn vertalen naar een Vlaamse regelgeving. Brussel en Wallonië moeten hetzelfde doen. Op federaal vlak moet België dat doen. We hebben het hier verder over wat Vlaanderen doet. Het nieuwe decreet* In het nieuwe decreet staat niet zoveel. Het is een overkoepeling van een aantal regelgevingen die allemaal te maken hebben met het beschermen van water, natuur of bos en het wel of niet gebruiken van pesticiden. De eigenlijke regelgeving staat in het uitvoeringsbesluit. Artikel 5 van het decreet geeft duidelijk aan wat de doelstelling is: de menselijke gezondheid en het leefmilieu beschermen tegen de risico’s die kunnen samengaan met het gebruik van pesticiden. Dat betekent dat men pesticidenvrij beheer

Tuin

bevordert. De logische hiërarchie van maatregelen wordt hierbij: • het gebruik van pesticiden voorkomen; • het gebruik van alternatieve bestrijdingswijzen; • de inzet van chemische middelen op een manier die de minste risico’s meebrengt voor mens en leefmilieu. Voor openbare besturen verandert er weinig. De nieuwe regelgeving legt hen hetzelfde op als de oude, en dit vanaf 1 januari 2015. Dat betekent dat zowel in het oude als in het nieuwe decreet straten, stadsparken, gemeentescholen, OCMW’s, begraafplaatsen etc. zonder pesticiden worden beheerd of het onderwerp zijn van een aangevraagde afwijking. Openbare besturen rapporteren hierover aan de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Vanaf 2015 mag ook de burger geen pesticiden meer gebruiken om de stoep onkruidvrij te houden. De stoep is immers openbaar terrein. ‘Vanaf 2015 mag ook de burger geen pesticiden meer gebruiken om de stoep onkruidvrij te houden. De stoep is immers openbaar terrein.’ In het nieuwe decreet worden enkele nieuwe terreinen en beheerders toegevoegd (het gaat steeds over buitenruimte, niet over gebruik binnenshuis). Het gaat over iedereen die een ‘openbare taak’ heeft en dus qua toegankelijkheid te vergelijken valt met een openbaar bestuur. Vanaf 1 januari 2015 mogen onderwijsinstellingen geen pesticiden meer gebruiken. Dat is nu al zo voor bijvoorbeeld gemeentescholen, maar vanaf 2015 geldt het voor alle scholen (ook privé), alle vormen van kinderopvang, deeltijds kunstonderwijs, centra voor leerlingenbegeleiding, alle vormen van zorginstellingen en ziekenhuizen. Voor een aantal terreinen die toegankelijk zijn voor kwetsbare groepen maar niet onder het beheer van een openbaar bestuur vallen, geldt een minimumgebruik (zie kader). Het gaat bijv. om private terreinen die openbaar toegankelijk zijn zoals private sportterreinen, recreatiedomeinen, dierenparken en pretparken.

Voorts zal er vanaf 2015 een minimumgebruik gelden voor commerciële activiteiten met een verhard terrein groter dan 200 m2. Concreet gaat dat bijvoorbeeld over een parking bij een winkel of het erf van een boer met thuisverkoop. De bedoeling hiervan is watervervuiling te voorkomen. Deze beheerders moeten hun gebruiksgegevens 5 jaar bijhouden. Die gegevens kan men opvragen. Minimumgebruik (definitie) • Als er pesticiden gebruikt worden, mag dat alleen maar plaatsgebonden, dus enkel voor de te bestrijden soort. • Als er pesticiden gebruikt worden, dan mogen dat uitsluitend federaal erkende middelen zijn, gebruikt volgens de toepassingsvoorschriften. • In het geval van aanleg of heraanleg van terreinen, wordt het terrein onderworpen aan de pesticidentoets die te vinden is op de site www.zonderisgezonder.be. Ontwerpplannen worden getoetst aan een pesticidenvrij beheer van groen en verhardingen. Wie beslist of een pesticide op de markt komt? De beslissing of een pesticide wel of niet op de Belgische markt komt, wordt genomen op federaal niveau. Vlaanderen kan hierover niets beslissen en kan dus geen pesticide van de markt houden. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen producten voor professioneel gebruik en voor amateurgebruik.

13

Jammer wel dat men niet kiest voor een volledig verbod, voor alle beheerders van terreinen die openbaar toegankelijk zijn. We hadden ook graag een drastische beperking van de verkoop aan particulieren gezien, maar dat is een federale bevoegdheid (zie kadertje boven), waarvoor nog maar weinig concrete acties vastliggen. Verder blijven sommige maatregelen aan de vage kant. Zo moeten verkooppunten particulieren kunnen informeren over preventieve maatregelen voor kruidgroei. Dat zou betekenen dat ze tegen de eigen winkel moeten handelen… Een andere vage regel zegt dat ‘een uitzondering mogelijk is als een pesticidenvrij beheer onevenredig hoge kosten met zich meebrengt’. Dit biedt mogelijkheden tot het ontsnappen aan de doelstelling van nulgebruik. Wat betekent een ‘onevenredig hoge kost’? Dit kan leiden tot een subjectieve interpretatie. Wat kun jij doen? • Beheer je tuin zonder pesticiden, net als het terras, de oprit en de stoep. Meer informatie hierover vind je in het boek Stappen naar een ecologische tuin. Geef dit boek eens cadeau aan je buren! • Maak mensen bewust door hen uit te nodigen voor een bezoek aan de VeltEcotuindagen. • Velt-afdelingen kunnen de vorming ‘Milieuvriendelijk beheer van verhardingen’ aanvragen. • Gemeenten die particulieren bewust willen maken, kunnen dat doen door bij Velt de vorming ‘Milieuvriendelijk beheer van verhardingen aan’ te vragen. • Openbare besturen die hun personeel willen opleiden, kunnen terecht bij Inverde, het forum voor groenexpertise voor de overheid en groene sector.

Standpunt Velt Tot zover de feiten. Is het nieuwe decreet een goede zaak of een gemiste kans? Het gebruik van pesticiden wordt verder beperkt en het verbod breidt uit naar andere beheerders. Dat is in ieder geval een goede zaak.

→ www.velt.be/vorming → www.inverde.be

Verder belooft men de bewustmaking van beheerders, ontwerpers en aanleggers van verhardingen en groen op schoolterreinen en in kinderopvangplaatsen. Dit zal gebeuren via de sectororganisaties. Opnieuw een goede zaak.

* Het nieuwe ‘Decreet houdende duurzaam gebruik van pesticiden in het Vlaamse Gewest’ van 8 februari 2013, het uitvoeringsbesluit van 15 maart 2013 en ‘Actieplan duurzaam pesticidengebruik’ van 1 maart 2013.

14

Tuin

In het Milieurapport Vlaanderen 2012 worden de metingen van verschillende jaren vergeleken. Op die manier kunnen we zien of het milieu erop vooruit gaat of niet. Druk op het waterleven door gewasbescherming In de periode 1990 tot 2010 is het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen met 50 procent gedaald. Het gaat hier over het totale gebruik, dus door landbouw, openbare besturen, particulieren… Deze halvering van het gebruik danken we aan: • het streven naar nulgebruik door openbare besturen; • betere doseringen en betere spuitinstallaties; • strengere residucontroles; • toename van het gebruik van geïntegreerde en biologische bestrijding. De druk op het waterleven is in die periode met 60 procent gedaald. Dat de druk meer daalt dan het gebruik is te verklaren doordat enkele van de meest toxische producten uit de handel werden genomen of strengere gebruiksbeperkingen opgelegd kregen, bijv. het verbod op het insecticide lindaan en het herbicide paraquat, en de gebruiksbeperking van het herbicide diuron en de insecticiden flufenoxuron en fenoxycarb. De situatie in Nederland In Nederland moet de beslissing nog volgen. Door de val van de regering in april vorig jaar, zit er vertraging op de tweede Nota Duurzame Gewasbescherming. We geven hier de stand van zaken op dit moment (april 2013). Zodra een beslissing over het nieuwe beleid valt, lees je het in een volgende Seizoenen. Er zijn drie aanleidingen voor de opmaak van een tweede Nota Duurzame Gewasbescherming, het actualiseren van het beleid: • Een evaluatie van de eerste EDG toont aan wat er al bereikt werd in de periode 1998-2010, maar ook welke knelpunten er zijn. Een belangrijk knelpunt wordt veroorzaakt door glyfosaat dat vooral gebruikt wordt op verhardingen en be-

Pesticiden in het oppervlaktewater Door de afname in gebruik, is er ook een verbetering vast te stellen in de meetpunten van het oppervlaktewater. Tenminste, voor die pesticiden die minder gebruikt worden. Er zijn echter ook bepaalde pesticiden waarvoor de norm nog erg vaak overschreden wordt. Bij 93 procent van de meetplaatsen is de gemiddelde concentratie van het herbicide diflufenican te hoog. Voor het herbicide oxadiazon is dat op 30 procent van de meetplaatsen het geval. Pesticiden in waterbodems Waterbodems zijn bodems die permanent onder water staan, bijv. onder een waterloop. De vervuiling in de waterloop kan neerslaan en later weer in het water terechtkomen. Dat betekent dat hier niet alleen de huidige vervuilingen gemeten worden, maar ook meer historische. De laatste 10 jaar halveerde het aantal meetplaatsen dat als sterk verontreinigd beschouwd werd. Toch is niet alles goed nieuws. In meer dan de helft van de meetplaatsen worden nog afbraakproducten van DDT gevonden boven de norm. En dat terwijl DDT al in 1974 verboden werd. Bron: ‘Mira Indicatorrapport 2012’

drijfsterreinen, buiten de landbouw dus. • De Europese richtlijn vereist dat lidstaten voor 26 november 2012 een Nationaal ActiePlan Duurzame Gewasbescherming (NAP) indienen. Dit NAP geeft aan op welke wijze de lidstaat invulling geeft aan de Europese richtlijn. • In september 2011 stelde de tweede kamer de motie Grashoff vast/op. Deze motie zegt dat het gebruik van glyfosaat in de openbare ruimte moet stoppen. Toenmalig staatssecretaris Atsma interpreteerde de motie in brede zin, ‘gericht op het bevorderen van niet chemisch beheer van de openbare ruimte’ en ‘gericht op een verbod binnen enkele jaren’. Het doel van de tweede Nota Duurzame Gewasbescherming is ‘het realiseren van een verdere innovatieve verduurzaming van het gebruik van gewasbescher-

mingsmiddelen waarmee in 2023 zo veel mogelijk is ingespeeld op de wensen van markt en maatschappij, op gebied milieu en water, voedselveiligheid en arbeidsomstandigheden en de risico’s op deze gebieden zijn geminimaliseerd.’ (citaat). De oorspronkelijke teksten klonken veelbelovend. Het gebruik op verhardingen zou stoppen in 2018 en dat op sport- en recreatieterreinen in 2021. Voor groenzones zou het huidige beleid van minimale inzet doorlopen. Maar toen kwam een periode van inspraak. De inspraak varieerde sterk. Bij de voorstanders van een strenge regelgeving vinden we de toepassers (groenvoorzieners, Cumela-loonwerk* en VHG-hoveniers**), de beheerders van de waterkwaliteit, de drinkwaterbedrijven en de gezondheidsdiensten. Onder de tegenstanders vinden we Nefyto (vereniging van fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen), producent Monsanto, Agrodis (distributie) en de Tuinbranche Nederland. De inspraak sloopte de ambitie. Het verbod werd geschrapt. Het huidige voorstel zet in op vrijwilligheid, die soms op vrijblijvendheid lijkt. Geïntegreerde gewasbescherming (eerst preventie, dan niet-chemische methoden en pas dan chemische methoden) is verplicht, maar zonder waarborgen dat dit ook zou gebeuren. De Tweede Kamer was kritisch. Vooral het gebrek aan aandacht voor de (drink) waterkwaliteit viel slecht. Inmiddels werden nieuwe verkiezingen gehouden waaruit volksvertegenwoordigers die een strengere regelgeving willen veel sterker uitkwamen. Het is nog niet bekend wat dat voor de ambities uit de tweede Nota zal betekenen. Naar verwachting behandelt de Tweede Kamer de tweede Nota nog voor het zomerreces (juli 2013). * Cumela-loonwerk is de brancheorganisatie voor ondernemers in cultuurtechniek, mestdistributie en loonwerk in de agrarische sector. ** VHG is de Vereniging van Hoveniers en Groenbedrijven.

Eco-actief

15

Nieuwe opleiding bewegingscoaches En ander eco-actief nieuws Samenstelling redactie

Auteur boek ‘Groenbeheer’ in de prijzen Vlaams minister van Milieu Joke Schauvliege heeft de ‘Prijs Rudi Verheyen’ uitgereikt aan professor Martin Hermy. Hij kreeg de onderscheiding voor zijn onderzoek naar plantendiversiteit als basis voor het hedendaagse bos-, natuur- en groenbeheer. Martin Hermy is co-auteur van het Velt-boek Groenbeheer, een verhaal met toekomst, nog steeds het referentiewerk over openbaar groen. Hij is gewoon hoogleraar en doceert aan de faculteit bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven waar hij ook diensthoofd van de afdeling Bos, Natuur en Landschap is. Hermy besteedde zijn hele loopbaan aan hoogstaand wetenschappelijk en maatschappelijk relevant onderzoek en realiseerde zo een toegevoegde waarde voor het Vlaamse natuur- en milieubeleid. Zijn onderzoek heeft ook internationale weerklank, maar bovenal resulteerde het in een aangepast bos-, natuur- en groenbeheer en een professionalisering van dat beheer in Vlaanderen. De jongste jaren is vooral zijn werk over groenbeheer en groendaken in stedelijke en verstedelijkte gebieden trendzettend geweest voor een vernieuwde aanpak in Vlaanderen. Het boek Groenbeheer, een verhaal met toekomst biedt specifieke kennis en een beleidskader voor het ontwerp en beheer van goed openbaar groen. Talrijke voorbeelden geven informatie op maat van milieu- en duurzaamheidsambtenaren, technische en groendienst, milieuraadsleden, leefmilieuschepenen en de openbare bibliotheek. Voor bestelinfo, zie p. 43. Bron: Vilt

Eerste vrouwelijke voorzitter voor Velt Leen Laenens is op de voorbije Algemene Vergadering verkozen als eerste vrouwelijke voorzitter in het bijna veertigjarige bestaan van Velt, de vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Laenens zette in haar professionele carrière o.a. het Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling (VODO) in de steigers en was tot 2012 directeur van BioForum Vlaanderen, de koepelorganisatie van de biologische landbouw en voeding. Als vrijwilliger was Leen van 2006 tot 2009 voorzitter van Oxfam-Wereldwinkels. Verder was ze voor Groen politiek actief, o.a. als schepen in Malle en als federaal volksvertegenwoordiger.

Leen Laenens is al 30 jaar lid van Velt. ‘Ik moet bekennen dat de opbrengst van mijn tuin voor de keuken de laatste jaren pover was; ik prijs me gelukkig op fietsafstand van een bioboer te wonen die dit voor mij heeft opgevangen’, zegt Laenens. ‘Ik word weer tuin-actiever, want ik werk mee in het sociaal-ecologische samentuinproject De Veldstraat in Zoersel en ik volg een cursus natuurlijk bijen houden.’ Uittredend voorzitter Piet Anrijs riep in zijn afscheidsspeech op tot innovatie: ‘We doen het goed, we bouwen voort aan Velt. Maar er moet meer zijn, vooral verdieping en vernieuwing. Velt moet op zijn tijd vooruit zijn’.

Velt-directeur Jan Vannoppen is enthousiast dat Laenens dit engagement aangaat: ‘Leen heeft veel bestuurservaring, wijsheid en een groot netwerk. Dat helpt om onze vereniging verder te laten groeien. Want ecologie is hip en Velt speelt daar op in met degelijke publicaties, workshops en projecten. Met Leen Laenens als voorzitter staan we sterk.’ Laenens raakte de bijna 80 aanwezigen met haar citaat van Pierre Rabhi, filosoof, bioboer en initiatiefnemer van Colibri, beweging pour la terre et l’humanisme: ‘De wereld in crisis heeft weer nood aan een ziel, zo zal de wereld pas écht in beweging komen.’

16

Eco-actief

Nieuwe afdeling Zeeuws-Vlaanderen Zeeuws-Vlaanderen ligt geïsoleerd tussen de Belgische grens en de Westerschelde. Daardoor zijn wij als Zeeuws-Vlamingen erg gericht op onze zuiderburen. Ons gebied is traditioneel en dun bevolkt, maar steeds meer mensen beginnen een ecologisch besef te krijgen. Bij een aantal mensen leefde de gedachte dat het goed zou zijn dat ‘groene’ mensen in de regio elkaar zouden kunnen treffen in een vereniging. Lieve en Lucile hebben de koppen bij elkaar gestoken en zijn op zoek gegaan naar bestuursleden. Die kwamen als het ware aanwaaien. We zijn erg blij dat Jos, Rinus en Loes zich bij ons aansloten. Lieve is zeer geïnteresseerd in moestuinen en in duurzaamheid. Zo heeft ze bijv. een lets-kring opgezet in Bolsward en ze heeft bijen en kippen. Rinus heeft hoogstamfruitbomen en een mooie moestuin. En hij zet peren op alcohol… Ook Loes teelt zelf groenten, ook al heeft ze veel schaduw in haar tuintje. Verder is zij lid van de ruilkring Raderwerk Zeeland. Jos en Lucile vormen een echtpaar en zijn al zo’n 38 jaar bezig met biologisch tuinieren. Ze zijn gespecialiseerd in moes- en siertuinen. Ze houden ook bijen en kippen. De feestelijke opening van onze afdeling zal 15 juni plaatsvinden. We hopen naast Velt-leden ook veel nietleden te mogen verwelkomen. In september plannen we een middag rond de oogst. In de winter willen we ons een avond verdiepen in een moestuinthema en we willen een zadenverdeling opzetten. Tussendoor staan we op verschillende marktjes en evenementen om de afdeling te promoten. Samen hopen we een bloeiende afdeling te kunnen verwezenlijken en op een inspirerende manier mensen te kunnen verenigen. We hebben er in ieder geval alle vijf erg veel zin in. Of op zijn Vlaams: wij hebben er goesting in! Met een hartelijke groet van de afdeling Zeeuws-Vlaanderen, Jos, Lucile, Lieve, Loes en Rinus.

Wint Velt de ‘Grote Prijs voor Toekomstige Generaties’? Velt is met het Samentuinen-project bij de 11 finalisten voor de ‘Grote Prijs voor Toekomstige Generaties 2013’. Breng van 22 mei tot 10 juni je stem uit. Zo halen we misschien de publieksprijs binnen als meest populaire kandidaat. Maar dan moeten jullie wel massaal stemmen! Ook de andere laureaten verdienen je aandacht, het zijn stuk voor stuk interessante initiatieven. Op 11 juni beoordeelt een jury van specialisten in duurzame ontwikkeling de kandidaatsdossiers. De laureaat wordt diezelfde avond bekendgemaakt. Stemmen doe je op: → www.gp-toekomstigegeneraties.be

De moestuin volgens Wim Wim Lybaert maakt sinds deze lente de kijkers van de televisiezender VIER warm voor moestuinieren. Dat doet hij niet alleen: Velt-lesgever André Verheecke adviseert Wim voor allerlei moestuinvragen en vanuit het Velt-secretariaat worden de programmamakers regelmatig met informatie gevoed. Rond Samentuinen bijvoorbeeld. De ambitie van Wim Lybaert reikt verder dan alleen maar mensen overtuigen dat moestuinieren niet saai is. Hij wil dat Vlaams minister-president Kris Peeters 1 miljoen euro uittrekt voor een totaalconcept rond volkstuintjes voor jonge gezinnen in centrumsteden. ‘Die zijn klein behuisd en hebben vaak geen tuin. Laat ze een moestuin huren in een afgesloten perceel met een centrale toegang en een grasveld in het midden, zodat hun kinderen er veilig kunnen spelen’, vertelt hij aan de krant De Standaard. ‘Als iedereen een moestuin had, dan zouden een pak van de wereldproblemen opgelost zijn.’ Moestuinieren is volgens Wim Lybaert immers erg sociaal: ‘Als je groenten over hebt, dan deel je ze uit en maak je iemand anders blij. In een volkstuin leer je nieuwe mensen kennen; ze versterken het sociale weefsel.’ De moestuin volgens Wim bekijk je elke vrijdag om 20.15 u op VIER. Hoe Velt helpt bij de opstart en uitbouw van een samentuin, lees je op www.samentuinen.org. Zaaigoed voor iedereen Om zaadwinning toegankelijk te maken voor een zeer breed en internationaal publiek, ontwikkelt coöperatie Longo Maï de film ‘Zaaigoed voor iedereen’ die duidelijk en in detail alle stappen van zaadteelt in beeld zal brengen. Van zaaien tot oogsten zal iedere fase en iedere bijbehorende handeling gefilmd worden. Deze film is bedoeld voor iedereen die zaden wil telen. De opnamen zullen over twee jaar gespreid worden, om ook de volledige cyclus van tweejarige

gewassen in beeld te brengen. De bedoeling is om de film gratis ter beschikking te stellen via het internet. De vertelstem wordt in verschillende talen vertaald. Om dit project te kunnen realiseren is financiële steun nodig. Alle bijdragen zijn welkom, ook voor de verspreiding van deze documentaire. Bekijk de trailer op https://vimeo. com/51870861 en download de flyer met meer info en een uitnodiging voor financiële steun op: → www.longomai.nl

Eco-actief

Er zit beweging in! In 2010 won Velt de prijs voor het vrijwilligerswerk voor het project ‘Bewegingscoaches’. Deze vrijwilligers zijn opgeleid om lokale Velt-groepen te ondersteunen en begeleiden waar nodig. Coaches opereren zelfstandig, in samenwerking met de Dienst Beweging, op vraag van afdelingen of werkgroepen. Viermaandelijks ontmoeten ze elkaar om hun ervaringen te delen. Drie jaar na de opstart van dit project, zijn er al heel wat mooie resultaten geboekt. Elle Mangelschots van afdeling Kalmthout vertelt over haar samenwerking met coach Peggy. Elle: ‘September vorig jaar zat Velt Kalmthout in een crisis: onze toenmalige voorzitter moest wegens gezondheidsredenen de afdeling loslaten, maar een opvolger was er niet. Een aantal bestuursleden had aangegeven dat ze er ook mee wilde stoppen. Natuurlijk wilde ik verder, maar dat kon ik niet alleen! Het zag er niet goed uit voor onze afdeling. Peggy, onze coach, heeft ons op dat moment goed ondersteund. We organiseerden een crisisvergadering, waarbij zij aanstuurde om uit te zoeken waar onze noden lagen en hoe we ons team toch weer op de sporen konden krijgen. We hadden verjonging nodig, maar zonder daardoor de “oude garde” te verliezen. Om nieuwe mensen aan te trekken, stuurden we een brief naar onze leden waarin we de situatie uitlegden en opriepen om ons

te ondersteunen, eventueel zonder een bestuursfunctie op te nemen. We hebben ook van de gelegenheid gebruik gemaakt om een vragenlijst rond te sturen om een beter zicht te krijgen op de verwachtingen en interesses van de leden. Uiteindelijk zijn we er meer als team dan als bestuur uitgekomen. We spraken af dat een klein kernteam het dagelijks bestuur op zich neemt en dat de anderen ondersteunen waar nodig. Bovendien hebben we twee nieuwe, ambitieuze collega’s mogen verwelkomen. Momenteel proberen we als team rustig te groeien en niets overhaast te doen. Het is belangrijk dat we ons goed voelen bij wat we doen, anders houden we het niet vol. We hebben veel plannen en ambities die we op ons eigen tempo willen realiseren. Peggy heeft ons geleerd om in de eerste plaats eens goed na te denken over wat wij willen als team en om te proberen dat af te stemmen op de vraag van onze leden. Dank je Peggy, voor je steun in heel dit proces!’ Peggy: ‘Als bewegingscoach ben ik naar een vergadering geweest van de afdeling. De uittredende voorzitter had lang de afdeling gedragen. Het zag er naar uit dat de afdeling zou worden stopgezet. In de loop van die avond ontdekte ik dat Elle het niet wilde opgeven, maar het niet alleen kon. Alle aanwezigen hebben verteld wat hun motivatie is om zich als vrijwilliger in te zetten en hoe ze dat concreet invulling willen en kunnen geven. Daarna keken we

17

waar we naartoe willen, en verdeelden we dit in kleine stapjes, zonder druk en altijd met de mogelijkheden die voorhanden zijn. Binnen een half jaar zijn er enkele nieuwe enthousiaste mensen bijgekomen. Ik heb niet zo heel veel gedaan, maar het feit dat er iemand luistert, waarbij je terecht kunt met vragen of dat er iemand is die mee een brief opstelt of een e-mail stuurt om te vragen hoe de avond was, is een meerwaarde voor het functioneren van de afdelingen. Tijdens het coachen en zeker ook tijdens de bijeenkomsten van de ‘werkgroep beweging’ leer ik veel over mezelf. Het werken met verschillende personen allemaal met hun eigenheid verruimt mijn eigen kader.’ Nieuwe opleiding bewegingscoaches Ben je geïnspireerd door het verhaal van Kalmthout en wil je zelf ook als coach aan de slag bij Velt? Dat kan! In het najaar start een nieuwe opleiding voor Velt-coaches, verspreid over vier zaterdagen. Je maakt er kennis met verschillende coachingstechnieken en inzichten in groepsdynamica. De opleiding is bedoeld voor mensen die op vrijwillige basis aan de slag willen om andere Velt-vrijwilligers te ondersteunen en zo het draagvlak van de organisatie te verbreden. Interesse? Kom naar een van de infoavonden: 28 mei in Brugge, 29 mei in Hasselt, 3 juni in Mechelen. Schrijf je op voorhand in; je krijgt de praktische info toegestuurd. Meer info: [email protected], 03 287 80 97.

18

Tuin

Het wel en wee van een bloemenweide Kleurrijke en speelse nonchalance tussen het gras Tekst en foto’s Paul Janssen

Een bloemenweide heeft heel wat te bieden. Veel nuttige insecten voelen zich er thuis. Vlinders, hommels en bijen vliegen af en aan en onze inheemse flora vaart er wel bij. Bovendien vraagt een bloemengrasland een pak minder werk dan de meeste groenvormen van de open ruimte zoals gazon. Inspiratie en enthousiasme Het enthousiasme voor de ecologische tuin heb ik vooral te danken aan de omgeving van het Turnhoutse vennengebied waar ik mijn zorgeloze kinderjaren doorbracht. De herinneringen aan kleine landschapselementen, waaronder kleinschalige en bloemrijke hooilanden, zijn voor altijd in mijn geheugen gegrift en blijven voor mij bijzonder inspirerend. Mijn vader zaliger was landbouwer in hart en nieren en genoot van het buitenleven. In de jaren 1960 tot half de jaren 1970 bewerkte hij de grond nog altijd met zijn Brabants trekpaard. Langs bloemrijke hooilandjes gaven houtkanten en heggen beschutting aan vele soorten planten, dieren, insecten en vogels. Ook op de veldweggetjes groeide een grote diversiteit aan planten. Honderden pinksterbloemen bevolkten toen de vochtige voorjaarsweiden en beemden. Als onze koeien daarna een groot deel van het weiland hadden ‘gemaaid’, mochten de kinderen helpen om het vee te begeleiden naar een andere weide. De akkers kleurden diepblauw door de vele korenbloemen die tussen de graangewassen groeiden. De landbouw werd echter grootschalig waardoor ook in mijn geboortestreek veel houtkanten, heggen en beemden verdwenen. Gelukkig bieden de vele natuurgebieden tegenwoordig een toevluchtsoord voor onze inheemse flora.

En ook onze ecologische tuinen bieden heel wat kansen aan zeldzame planten. Ervaringen uit eigen tuin Toen we zo’n twintig jaar geleden met de tuin begonnen, hebben we meteen een kleine boomgaard aangeplant met enkele halfstamfruitbomen. Daaronder was er ruimte voor een stukje grasland met bloemen. Aangezien onze tuin vroeger een akkerlandje was, zaten we opgezadeld met een behoorlijk rijke grond. Als gevolg hiervan groeiden de ingezaaide grassen in de beginjaren erg hoog zodat de bloemen nauwelijks boven de grassen uitkwamen. O.a. timoteegras hadden we beter nooit ingezaaid, want het overheerste in de beginfase. Grassen inzaaien hoeft trouwens niet; ze duiken na enige tijd vanzelf op tussen de bloemen. De tuin was op deze plek ook vrij vochtig. De graslandbloemen die we inplantten, bleken na enkele jaren toch succesvol te zijn: pinksterbloem, echte koekoeksbloem, beemdooievaarsbek, sneeuwklokjes, grote pimpernel, Crocus vernus, Narcissus cyclamineus, Camassia, gewone vogelmelk en kievitsbloem deden het bijzonder goed. Ook Centaurea jacea, margrieten, brunel en blauwe knoop hielden stand op wat drogere plekken. Helemaal achteraan stonden geen fruitbomen en daar was de grond ook voedselrijk en vochtig tot zelfs nat. Hier groeide o.a. adderwortel.

Wie is Paul Janssen? Paul Janssen haalt zijn inspiratie voor tuinen vooral uit de natuur. Als kind bestudeerde hij al plantengemeenschappen in bos en veld. Opleidingen in grafische vormgeving en tuinarchitectuur bepalen zijn visie op de vormgeving in tuinen. Paul, Ann en hun drie kinderen genieten samen van hun eigen tuin in Kasterlee, die zopas werd uitgebreid tot 26 are. Je vindt er een mediterraan getinte tuin bij het terras met aangepaste beplanting en een zwemvijver. Verder zijn er een kleinfruitkooi en ponyweide uit recuperatiehout, een bloemenweide, kikkerpoel, boomhut, boomgaard, kleine moestuin, vaste planten en ecologisch waardevolle heesters. Afdelingen kunnen de tuin na afspraak bezoeken. In zijn tuinontwerpstudio creëert Paul Janssen natuurrijke en duurzame tuinen met een ecologische visie. Hij richt zich ook op begeleiding van doehet-zelvers. Paul is lesgever, o.a. voor Velt en de Landelijke Gilden. Hij is bestuurslid bij Velt Regio Turnhout.

Tuin

19

Veel voorkomende vragen Jongeren, maar ook oudere generaties die niet vertrouwd zijn met de vroegere landbouwmethodes en het beheer van akkers en hooilanden, kunnen soms moeilijk het onderscheid maken tussen bloemenakkers en bloemenweiden of hooilanden. Korenbloemen, kamille en klaprozen groeien alleen maar op verstoorde bodem, bewerkte grond of akkerland. Je ziet ze uitsluitend in de bloemenakker. Margrieten, rode klaver, pinksterbloem en echte koekoeksbloem verdragen een maaibeheer. Je vindt ze alleen maar in een bloemenweide.

‘De herinneringen aan bloemrijke hooilanden staan voor altijd in mijn geheugen gegrift.’ Nog enkele jaren later zorgden de kruinen van de uitgegroeide bomen echter voor flink wat schaduw en hierdoor verdwenen enkele lichtminnende soorten zoals de echte koekoeksbloem en margriet. Na verloop van jaren bleven de vroegbloeiende planten over en vanaf mei-juni overheerste de beemdooievaarsbek. De bomen stonden iets te dicht bij elkaar. Een bloemengrasland heeft licht nodig. Als je hierin toch ( fruit)bomen wilt aanplanten, is het belangrijk om voldoende open plekken te behouden waar veel licht aan kan zodat er een grotere diversiteit aan planten kan groeien. Veel insecten houden van warmte. Vroegbloeiende planten hebben uiteraard het voordeel dat ze nog bloeien voor het blad aan de bomen verschijnt. Professionele aanpak De mooiste bloemenweiden leg je aan op een eerder voedselarme tot matig voedselrijke bodem en het best in de zon. Je kiest voor doorlevende graslandplanten (vaste planten en bolgewassen). Eventueel kun je aanvullen met enkele laatbloeiende uitheemse soorten om de bloei te verlengen. Bij hooilandbeheer voor dierenvoeding moet je absoluut planten vermijden die gedroogd nog giftig zijn, zoals herfsttijloos, jakobskruiskruid en sint-janskruid.

In een boomgaard mag het niet te donker worden, want dan zijn alleen nog lentebloeiers mogelijk en vooral bolgewassen. Laat voldoende openingen of afstand tussen de bomen zodat er nog veel licht door kan. In kleinere tuinen kun je bijv. een fruithaag planten langs de moestuin en ergens in de zon een bloemengraslandje integreren. Persoonlijk probeer ik ook in kleine tuinen regelmatig wat bloemrijk gras met bolgewassen te voorzien. Grotere oppervlakken kun je het best inzaaien (april of september) maar zelfs dan is mijn advies om ook enkele vierkante meters in te planten met containerplantjes (tot 16 plantjes/m²). Op die manier heb je al sneller wat bloei, want de zaailingen zullen het eerste jaar nauwelijks bloei geven. Je kunt eventueel ook akkerbloemen mee inzaaien zodat deze kortlevende planten vooral het eerste jaar zorgen voor een weelderige bloei. De akkerbloemen zullen later geleidelijk aan verdwijnen ten voordele van de vaste graslandplanten. En vergeet vooral de bolgewassen niet! Ziekten en plagen komen in bloemenweiden niet of nauwelijks voor.

Foto boven: Actea en Camassia.

De concrete aanpak vanuit verschillende aanvangssituaties roept ook veel vragen op. Hoe begin ik eraan met een verwaarloosd gazon of een braakliggend terrein? Dit zijn zaken die dan ook uitgebreid aan bod komen tijdens mijn voordrachten. Genieten in de tuin Voor mij is het wel degelijk de bloemenweide die het meeste genot oplevert in onze tuin. Vanaf de late winter kun je de opvolging waarnemen van veel verschillende planten. Elke week zie je verandering en dat is bijzonder boeiend. Niet alleen de opvolging van planten maar ook van alles wat er leeft tussen het gras is de moeite waard. Bovendien hoef ik slechts twee keer per jaar te maaien (begin juli en einde oktober). Je krijgt heel veel terug in verhouding tot de hoeveelheid werk. Ik maai met een bosmaaier en spendeer zo’n twee dagen per jaar aan het beheer. Wandelen door de bloemenweide is altijd een avontuur! Meer uitgebreide informatie over concrete soortenkeuze, aanleg en beheer van bloemenweiden vind je in het Velt-boek ‘Stappen naar een ecologische tuin’.

20

Tuin

Foto boven: Camassia; foto onder: pinksterbloem.

Pauls favoriete planten • Op voedselarme, droge zandgrond: zandblauwtje, omdat dit nog bloeit in de zomer. • Op matig voedselrijke en droge tot vochthoudende grond: blauwe knoop (Succisa pratensis) – prachtige bloemvorm, blauw. • Op matig voedselrijke, vochtige tot natte grond: pinksterbloem, echte koekoeksbloem en beemdooievaarsbek. • Bolgewassen: Fritillaria meleagris. ‘De pinksterbloem is mijn absolute favoriet vanwege de eenvoudige schoonheid en kleurnuance en de mooie herinneringen aan onze hooilanden die vol stonden met pinksterbloemen. Bovendien is het de drachtplant van mijn favoriete vlinder, het oranjetipje.’ Ledenvoordeel: tuinontwerpstudio Paul Janssen Tuinontwerpstudio Paul Janssen creëert natuurrijke en vooral duurzame tuinen met een ecologische visie. Hij richt zich ook op begeleiding van doe-het-zelvers. Een doordachte vormgeving en diversiteit in groenvormen resulteren in arbeidsvriendelijke tuinen met een hoge belevingswaarde, zowel voor kinderen als volwassenen. Bijzondere opdrachten trekken eveneens zijn aandacht. Zo heeft hij bij een woon- en zorgcentrum een tuin ontworpen voor ouderen met dementie. Jouw voordeel: Als Velt-lid geniet je 10 procent korting op een tuinontwerp en op de kostprijs van tuinadvies bij je thuis. Contact: 014 85 34 90, [email protected].

Zoekertjes

gezocht

Een huisje dichtbij een Ardense rivier, mijn man vliegvist graag en respecteert daarbij de natuur en de reglementering. [email protected] gezocht

Ik, Heidi, woon samen met man en dochter in Kessel (dicht bij het station). We hebben een grote tuin in 2 delen. Het is mijn droom om het tweede tuindeel samen met 2 of 3 personen van buitenaf om te toveren tot een gemeenschappelijke moestuin waarin we kwaliteiten zoals ‘ecologie’, ‘duurzaamheid’, ‘diversiteit’ en ‘samenwerken’ tot uitdrukking brengen. Heb je ook de wens om ‘samen’ te moestuinieren, dan ben je zeer welkom om contact op te nemen met Heidi Guns via [email protected] of 03 322 35 49. Laat ons samen de vruchten van deze tuin plukken! Te koop

Twee zuurkoolpotten van 10 l, de vraagprijs is €10,00/stuk. [email protected] Te koop

Honingslinger: € 50,00. Dame Jeanne (15 l): prijs overeen te komen. Van Haute-Lietaert, 03 252 71 53. gezocht

Vrijstaande serre voor in onze winderige tuin. Graag kom ik met m’n zonen uw ongebruikte serre demonteren, om hem bij ons in de tuin weer op te bouwen. Onze vergoeding aan u overeen te komen. Familie ClaessensDesomer, De Haan, België, 0495 22 98 50 of [email protected]. Te koop

Gezellige zuidgerichte woning nabij Brugge in kindvriendelijke buurt. Met hal, wc, woonkamer met eiken plankenvloer, halfopen keuken, garage, fietsenberging. Op 1ste verdieping 3 slpk en bdk met ligbad, zolderkamer met vaste trap. Ecologische afwerking. Cv met nieuwe condensatieketel, aansluiting houtkachel, gunstig EPC (195)., opp 554 m2. Tuin met kersenboom, notenboom, pruimenboom, eerder wilde tuin. Vraagprijs € 295.000. Westmoere 46, 8490 Snellegem(Jabbeke). Vlotte verbinding openbaar vervoer naar Brugge (10 km), uitvalswegen dichtbij. Veel bos in de omgeving. 0475 57 85 69 en 050 81 29 33. gezocht

Stukje moestuin om (ecologisch) te bewerken in ruil voor huur of een deel van de oogst. Ben ook met een beperkt aantal m2 tevreden. Omgeving Hoboken, Edegem, Kruibeke, Zwijndrecht. kimverhaeghe@yahoo. com en 0485 19 93 79.

21

Te koop

Te koop

Gerenoveerde hoeve met landschapstuin ten zw van Toulouse. Alle comfort, 4 slpk, 3 bdk, centr.verw. etc. Rozentuin, victoriaanse serre, vijver, zwembad, bijgebouwen. 10 ha. Vraagprijs: € 495.000. [email protected].

Te koop

gezocht

Prachtige grote baardirissen, tot 17 cm diameter, vele kleuren. Te zien in volle bloei van ca. 15 mei-30 juni. Te koop aan € 2,00. Tussen 30 juni en 30 juli: Japanse irissen (Ensata) in volle bloei. Ook te koop. Regio Oostende. 059 70 67 42 (Cornelissen). 2 zes-ramers bijenkasten nieuw. Voor € 95,00 met voederbakken, ideaal om zwermen te vangen. Prov. Antw, 0498 18 98 06 (Patrick). Te koop

Dakdragers voor kia cee’d. t.e.a.b. Prov. Antw, 0498 18 98 06 (Patrick).

‘t Stadsvelt is op zoek naar een lapje grond dat niet gebruikt wordt, een tuintje dat te groot is geworden of waar je geen fut meer voor hebt. Liefst in de stad Antwerpen of net er buiten om samen te tuinieren. Weet je iets of heb je gewoon zin om mee te doen, geef een seintje! [email protected] of 03 321 06 78.

Te koop

Kippenhok, slechts 1 maand gebruikt, prijs € 100,00. 02 269 11 56. Gratis

Verblijf voor 1 maand in het Westen van Ierland (aan de Atlantische Oceaan), pittoreske plaats midden in de natuur; dit in ruil voor onderhoud tuin en/of schilderwerk binnen en van gevel van een bungalow + lichte huishoudelijke hulp 2x per week. 0476 422 692.

Te koop

Alleenstaand houten huis in Sint-Andries (Brugge), 4/5 slaapkamers, met mezzanine, rustige groene omgeving biologische grond, regenwater aanwezig, 895 m2, ideaal voor iemand met groene vingers, 8 fruitbomen en talrijke jeneverbesstruiken. [email protected]. Te koop

gezocht

Handen die goesting hebben om in de grond te keuteren, mensen die goesting hebben om kennis te vergaren op vlak van herborisme en permacultuur, een hart en een lijf die in syntonie willen groeien met de natuur en de seizoenen. Ik ben een eetbaar bos aan het aanleggen volgens de gildenprincipes van de permacultuur. Als we er met z’n tweeën in werken zal de opbrengst exponentieel zijn. Uiteraard wordt de oogst gedeeld en wordt er telkens ook lekker gegeten uit de tuin. Af en toe kan, regelmatige bijeenkomsten zouden top zijn. [email protected] (O.L.V. Waver). Te koop

Matras 1,80 cm x 1,90 cm x 15 cm. Merk Latexco. Prijs o.t.k. Guy Taildeman, Zottegem. 09 360 93 02. Te koop

Antieke blankhouten bakkerijkast, onder: 1,94 l. x 0,60 d. x 0,88 h. (2 x 3 laden + 2 deurtjes) + boven: 1,90 l. x 0,32 d. x 1,33 h. (4 deurtjes met glas). € 2400. Foto’s aan te vragen via: [email protected] of 0485 32 35 60. Te huur Appartement in Borgerhout, achterkant Roma, gemeubeld of niet, max. 1 jaar, € 550/maand. 0498 83 63 34. Te koop

Pot van 10 l met waterdeksel om zuurkool in te maken. Prijs € 50,00. 09 388 52 15 (Olsene).

Heel goed gelegen leuke woning in vernieuwde dorpskern in Hove (dichtbij station). Gelijkvloers: hal, toilet, ruime woonkamer (eiken parket), voll. ingerichte keuken met mooie wintertuin. Aangelegde tuin met buitenterras, tuinverlichting en berging. 1 ste verd. voll. vernieuwde badk. met ligbad en douche, toilet, 2 slpk., bureau. Droge kelder met cv-aardgas en berging. Dubbele beglazing. Op wandelafstand van winkels, scholen en openbaar vervoer. EPC in aanvraag. 0473 64 26 76 (na 19 u). gezocht

Enthousiaste vrijwilligers voor schoonmaken, inzaaien en beplanten van biologische groentetuin, minicampingtuinen en boerderijvoortuin (Hooge Mierde, Nl). De tuinen tonen zich graag op de ecotuindagen 1 en 2 juni. Samenwerken, gezelligheid, oogst, inclusief lunch en avondeten en veel dankbaarheid. Contact via www.zerofield.nl of 0031 0641195285. Te koop

Weckpotten van 0,5 l en van 0,75 l. Prijs o.t.k. Albert Wouters, 03 383 35 14, [email protected] Te koop Zonnewassmelter - € 80,00. [email protected] of 03 663 39 71. Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

22

Culinair

Geurige asperges en gevulde druivenbladeren Over groeikracht en primeurs… Tekst Mirella Gijsen & Nicola Kersting Recepten Nicola Kersting Foto’s Artizone, Stefan Jacobs, Bas Kers en Heather Quintal

Ieder jaar als de lente doorbreekt, ben ik weer onder de indruk van de groeikracht van de natuur. De planten in onze tuin reageren gretig op de lentezon en de dagen zijn opeens weer een stuk langer. Op dit moment voedt werken in de tuin mijn energie. Als kok vind ik de lente bijzonder inspirerend; langzaam maar zeker groeit het aanbod van verse groenten weer aan. Die typische geur van asperges die je ruikt als je de eerste asperges kookt… zalig! In de horeca gooit men nogal snel en gretig met de term ‘primeur’. Vroeger dekte die term echt de lading, omdat men nog niet over de technieken en kennis beschikte om de natuur voor te zijn. Maar tegenwoordig is het mij onduidelijk wat er precies mee bedoeld wordt. Je hebt bijvoorbeeld van die minigroenten: kleine bloemkooltjes, worteltjes, raapjes etc. die men zo kweekt, die zeer duur zijn en weinig smaak hebben. Het nieuwe aspergeseizoen begint tegenwoordig al in maart. Die asperges kunnen simpelweg niet natuurlijk gekweekt zijn en zijn daarom ook weer erg duur. Het woord primeur was voor mijn vrouw en mezelf de aanleiding tot de sport om in onze tuin als eerste ‘primeurkes’ te spotten. Als ze eetbaar zijn, is het helemaal feest. In de lente vinden we er behoorlijk wat. Soms lijkt het wel of iets in één nacht is gegroeid. Dit jaar heb ik een heel bijzondere primeur gevonden. Half maart was ik de appelbomen aan het snoeien en tot mijn verbazing zag ik een paar groene blaadjes in een van de bomen. Hoe vreemd! Toen ik van wat dichterbij ging kijken, zag ik tot mijn grote vreugde dat het blaadjes van de marentak waren. Twee jaar geleden had

ik de boom ingesmeerd met marentakzaadjes, met dit als resultaat. Ik heb altijd al een fascinatie gehad voor de marentak, misschien wel omdat de druïde uit de strips van Asterix en Obelix marentak in zijn geheime toverdrank stopte, of omdat je iemand mag zoenen als je onder een marentak staat of gewoon omdat het een bijzondere plant is… In de winter zie je in de kale bomen van die grote groene bollen hangen. Om de overgang van de winter naar de lente te benadrukken, hadden we na de snoei van onze druif een bloemstuk gemaakt van narcissen in combinatie met de gesnoeide kale takken. Een soort van verwelkoming van de lente in onze huiskamer. Tot onze grote verbazing groeiden er al heel snel nieuwe blaadjes aan de druiventakken en zelfs druiventrosjes! Enige tijd later hadden de druiventakken zelfs wortels gekregen… over groeikracht gesproken! Een druif is toch in alle seizoenen heel bijzonder. Het is dan ook heerlijk om van de eerste groene blaadjes dolmades (gevulde rolletjes) te maken. Ze ogen prachtig en brengen ons meteen in zonnige en meer mediterrane sferen. Alvast een voorproefje in afwachting van de zomer!

Asperges schillen Asperges moet je zorgvuldig schillen. Het kost wat extra tijd en het vereist enige handigheid, maar je weet zeker dat het goed gaat als je de volgende richtlijnen volgt: • Was de asperges zorgvuldig. • Zet ze voor het schillen ruim een half uur in koud water. • Schil met een dunschiller of een speciale aspergeschiller vanaf 2 cm onder de kop naar het uiteinde. • Schil royaal en zeker twee keer helemaal rond, dakpansgewijs. • Snijd van het uiteinde minstens 2 cm af (het harde gedeelte). • Leg de asperges tot de bereiding opnieuw in het koude water. Van de schillen en ondereinden kun je samen met het kooknat een aspergesoep bereiden.

Culinair

23

Gevulde wijnbladeren met rijst (dolmades) Ingrediënten

Bereiding

• 200 g verse, jonge, lichtgroene of gepekelde druivenbladeren • 250 g risottorijst • 1 ui • 50 g rozijnen • 50 g geroosterde amandelen, gehakt • 2 el gehakte verse dille • 1 el gehakte verse munt • 2 el gehakte platte peterselie • 2 wortels • 0,8 dl olijfolie • 2 el citroensap • 7,5 dl warme groentebouillon

Als je verse wijnbladeren gebruikt, moet je ze eerst blancheren en afspoelen onder koud water. Gebruik je gepekelde druivenbladeren (te koop in Turkse winkels), spoel ze dan goed af onder stromend koud water en laat ze een half uur weken in water Verwijder de steeltjes van de bladeren. Fruit de ui en voeg er de rijst en de helft van de warme bouillon aan toe. Laat 10 minuten op een zacht vuur koken en meng er dan de in kleine blokjes gesneden wortelen, de gehakte amandelen, de kruiden en de rozijnen door. Leg een druivenblad met de blinkende kant naar

onderen en leg in het midden van het blad een halve eetlepel rijst. Vouw de steelkant van het blad over de vulling, vouw de linker en de rechterkant naar het midden en rol de dolmades stevig op. Bedek de bodem van een kookpan met dikke bodem met enkele te kleine of kapotte bladeren en besprenkel met 1 eetlepel olijfolie. Leg de dolmades compact op en tegen elkaar en giet er de rest van de bouillon en het citroensap over en laat onder een deksel 45 minuten op een zacht vuur koken. Serveer warm of koud met een beetje yoghurt.

Antwerpse asperges met een gepocheerd eitje Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 0,5 l licht gebonden aspergesoep • 4 superverse eieren • 1 kg asperges • 8 radijsjes • 8 champignons • 100 g koude boter • 4 tl Elixir d’Anvers • citroensap • gehakte peterselie • peper en zout

Schil de asperges en kook ze ca. 10 minuten. Giet het kookvocht niet weg, maar gebruik het als basis voor de soep. Kook de aspergeschillen 15 minuten in het kookvocht en filter de soep. Breng op smaak met bouillon en bind de soep met een roux. Werk eventueel af met room. Breng de aspergesoep aan de kook en voeg er de in plakjes gesneden champignons aan toe. Laat 5 minuten koken en voeg er de in plakjes gesneden radijsjes aan toe. Voeg al roerende de koude in blokjes gesneden boter toe. Breng op smaak met de Elixir d’Anvers, citroensap, gehakte peterselie en peper en zout. Laat de asperges opwarmen in de saus.

Zet een badje gezouten ijswater klaar. Vul een diepe kookpan met water. Breng het met flink wat witte azijn aan de kook en houd het net onder het kookpunt. Doe geen zout in het water. Breek het ei recht uit de koelkast in een kommetje. Breng het water al roerende in beweging (draaikolk) en giet met een vloeiende beweging het ei in het draaiende water. Laat 2 tot 4 minuten garen. Haal met een schuimspaan het ei uit het water en leg het in het koude bad. Om het gepocheerde ei opnieuw warm te maken, leg je het even in warm water. Schenk de saus met garnituur over de asperges en leg het eitje erop.

24

Loempia van asperges met pesto van daslook en bieslook Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

- voor de loempia: • 750 ml aspergesoep • 250 ml room • 1 bosje kervel • 5 g agaragarpoeder • peper • zout • nootmuskaat • 12 loempiavellen of brickvellen • 500 g asperges - voor de pesto: • 50 g daslook • 50 g bieslook • 30 g peterselie • 30 g geroosterde pompoenpitten • 4 teentjes look • 10 g zout • 1,5 dl extra vierge olijfolie • 60 g oude kaas • peper

Kook de soep en klop er de agaragar door. Schil de asperges en kook ze beetgaar. Snijd de asperges in stukken van 1 cm en meng ze onder de soep. Voeg de room toe en breng op smaak met peper, zout en nootmuskaat. Voeg de gehakte kervel toe en giet de massa in een ingeoliede schaal. Laat afkoelen tot de massa volledig is opgesteven. Verdeel in 12 stukken. Neem een loempiavel en leg er een stuk aspergevulling op. Vouw de onderkant over de vulling vouw de beide buitenkan-

ten naar binnen. Rol de loempia strak op en gebruik een papje van water en bloem om de loempia dicht te plakken. Bak de loempia’s 5 minuten in een frituurpan van 180° Celsius. Bereidingswijze pesto Snijd de kruiden fijn en doe al de ingrediënten, behalve de olie, in een vijzel. Stamp alles tot een fijne pasta. Voeg er dan druppelsgewijs de olie aan toe tot je een homogene bereiding hebt.

Gepocheerde rabarber met yoghurtmousse Ingrediënten

Bereiding

• 150 g mascarpone • 50 g honing • 200 ml dikke Turkse of Griekse yoghurt • 1 vanillestokje

Meng de suiker met het water en de grenadine. Breng deze siroop aan de kook en haal hem van het vuur. Laat afkoelen en bewaar tot de volgende dag in de koelkast.

- voor de rabarber: • 200 g suiker • 500 ml water • 100 ml grenadine • 250 g rabarber

Was de rabarber en snijd stukken van ongeveer 10 cm. Doe de rabarber met de siroop in een pan en verwarm tot 65° Celsius. Haal de pan met de rabarber van het vuur en sluit goed af, bijv. met aluminiumfolie. Laat de rabarber nu 6 uur afkoelen in de siroop.

Meng de honing en het vanillemerg door de yoghurt en schep dit mengsel voorzichtig door de mascarpone. Laat dit 3 uur opstijven in de koelkast. Haal de rabarber uit de siroop en kook de siroop in tot hij dik vloeibaar is. Als de siroop als een dikke laag aan de bolle kant van een lepel blijft plakken is hij goed. Houd er rekening mee dat de siroop dikker wordt bij het afkoelen.

Weg & Wijzer

Antwerpen

31.05

Permacultuur in je tuin door Lucrèce Roegiers 19.3022.30u Orangerie, De Pont 45, Schilde. Leden € 5,00. Nt-leden € 7,00. Mieke Vanderhaegen, mieke.zola@ gmail.com 0474 74 26 24. Werkgroep Dodoenstuin

01.06

08.06

Bezoek Heemtuin Oud Valkenburg en wandeling Gerendal in Valkenburg aan de Geul 9-22u, vertrek: Ecocentrum De Goren om 9u, Postelsesteenweg 71, Mol.

29.06 06.07 20.07

02.06

Onderhoud Dodoenstuin en themaworkshop 12-16u, Dodoenstuin, De Pont 45, Schilde. Mieke Vanderhaeghen, mieke. [email protected]. Werkgroep Dodoenstuin

Open samentuin dag 10-18u verschillende locaties in Antwerpen (zie website), Turnhoutsebaan 139, Antwerpen. www.antwerpen.be/ecohuis. [email protected] Stads-Potters

04.06

Kleine stadstuin, grote kansen?! door Annick Hollebeke 2022.30u. Vergaderzaal Veltsecretariaat, Uitbreidingstraat 392c, Berchem. Leden € 1,00. Nt-leden € 3,00. Inschrijven via [email protected], 0474 40 66 63. Antwerpen

05.06

(les 2)

Kruidenles 19.30-22u De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Breng een donker, glazen potje of flesje (steriel) mee als je graag tijmsiroop mee naar huis neemt. Myriam Pelckmans, breugelmans. [email protected]. Nutstuin Turnhout

Velt-ecotuindagen 1 & 2 juni 2013!

Croes, croeskim@hotmail. com. Klein Brabant

09.06

Pannenkoekendag 13-17u, Tuinchalet, Sluizenstraat 119 A, Schoten. Kristel Van Bauwel, kristelvanbauwel@ hotmail.com. ‘t Schone Schijn

10.06

Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00 + kostendelend vervoer (max € 7,00). Willy Helsen, [email protected]. Mol

01.06

Bezoek Hof-ter-Saksen door Jan Van Bogaert 13.45-17u Hof-Ter-Saksen, Haasdonkbaan 101, Beveren. Carpool vanaf CC Ter Dilft: vertrek 13u. Kim

25

Tuinbezoek 19-21u bij Eric en Maya Vermeeren-Pelkmans, Melkerijstraat 11, RavelsWeelde. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

11.06

Wandeling Mastenbos 20-22u Mastenbos 1, Kapellen. Rene Meulemans, [email protected]. Brasschaat

11.06

Laat je inspireren en informeer je over een pientere, gezonde manier van tuinieren.

In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

15.06

Tuin zonder groenresten door Paul Janssen 20-22.30u cc Alice Forceville, St.-Jozefslei 26, Westmalle. Inschrijven bij Gervaise Janssens, gervaise. [email protected], 03 464 03 16 of 0478 91 43 69. Voorkempen

13.06

Velt-ecotuindagen Meer ecotuinen, dan honderd ecodurvers bieden Voor alle open kijk inje tijdens de de Velt-ecotuindagen de kans om de geheimen van www.velt.bebijhun moestuin, siertuin of boomgaard te ontdekken. brochure deze Seizoenen.

Groenten en fruit ecologisch bewaren door An Dietvorst 2022.30u ‘t Wolffaertshof, Van Ertbornstraat 7, Aartselaar.

Helsen, [email protected]. Ecodemotuin Mol

16.06

15.06 16.06

15.06

16.06

Programma: www.velt.be/ werkgroepdodoenstuin. Mieke Vanderhaeghen, [email protected]. Werkgroep Dodoenstuin

Janssen, [email protected]. ‘t Schone Schijn

Kookworkshop De groene gastronomie door Annick Hollebeke 10-13u Vogelzangstraat 41, Kessel. Leden € 5,00. Nt-leden € 10,00. Vooraf storten op rekening BE10 7765 9783 0804 van Velt-Middenkempen. Max. 12 deeln. Breng werkkledij mee. Herman Rombouts 014 51 76 73, hermanblanche. [email protected]. Middenkempen

Feestweekend Dodoenstuin 18-22u De Pont 45, Schilde.

Werkdag 9-12u Chalet, Sluizenstraat 119A, Schoten. Simonne

Biomarkt 10u R. Lensplein 2, Vosselaar. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Nestor Janssens, [email protected]. Zuid-Antwerpen

14.06

Praktijkles Moestuin door Leo Hermans, 9.30-11.30u, Ecodemotuin, Mariëndal z/n, Mol. Nt-leden € 5,00. Willy

20.06

Tuinbezoek bij Gust Keuleers 20-22.30u Boterstraat z/n, Hombeek. Inschrijven (niet verplicht) via [email protected]. Mechelen

26

21.06

Weg & Wijzer

Kruiden en groenten in en rond de keuken 19.30-22u Rie en Jan Brusselaers, Grote Plaats 32, Wortel. Inschrijven (max. 15 deel.) via Peter Oosters, info. [email protected]. Noorderkempen

22.06

Daguitstap naar tuin van Weleda en Meijendel duinengebied 7.45-19u bijeenkomst bij Tijlcars, Everdongenlaan 17, Turnhout. Inschrijven bij breugelmans.pelckmans@ skynet.be en door storting van € 20,00 op BE71 7765 9410 2869 van Velt RegioTurnhout (max. 40 deeln.). Nutstuin Turnhout

23.06

06.07

07.07

08.07

28.07

Uitstap: Tournee generale achterna 9.45-17u Sanguisorba, Broechemlei 95, Ranst. Breng aardappelmesje mee. Inschr. door storting van € 12,00 storten op BE 94979337910114 (Velt den Bumpt) voor 20/06. Willy Schevernels, 0478 97 02 12. Den Bumpt

30.06

Gezonde groenten en fruit op biologische wijze 9.30-12u Ecotuin Wiezelo, Wiezelo 61, Wuustwezel.

08.06

Tweedaagse naar Parijs Parking Rinus, Beverseaardeweg, Roeselare. Info: nieuwsbrief VeltRoeselare of lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare

02.06

09.06

02.06

Ontdek, proef en beleef Leilekkerland 10-18u Leilekkerland, Reepkaai 4, Kortrijk.

Van kippen houden kan iedereen door Johan Deblaere 10-12u Europahal, Gen.Maczeckplein 1, Tielt. € 1,00. Inschrijven via 051 40 30 33 of jan_moeyaert@ telenet.be. Tielt

09.06

Voedingsgebreken, ziekteen insectenaantasting in de fruittuin herkennen 9.30-12u bij Gilbert Putman, Lattenklieversstraat 156, Beernem. gilbert.putman@ skynet.be. Fruitwerkgroep

09.06

Opendeurdag op het biobedrijf De Levende Aarde 10-18u Breeweg 22, Oostkamp. Nico Vandevannet van De Levende Aarde is in 2013 verkozen tot Bio-ambassadeur West-Vlaanderen. Marina Jonckheere, Jonckheere. [email protected]. Oostkamp

Bezoek ecotuinen met de fiets Marktplein Loppem. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. (20 km). Carlos Bogaert, cbogaertdeconinck@skynet. be. Groot-Zedelgem

Daguitstap Engeland 5.30-23u Rye, Sissinghurst. Met onze Engelandspecialist Dirk Mouton. Inschrijven d.m.v. storting van € 68,00 pp (bus met gids, overtocht, picknick, entree tuin en avondmaal 3 gangen) op rek. 285-036897920. Roger Deleu, rdeleu@ pandora.be. Staden

West-Vlaanderen

01.06

Hoe een biologisch product herkennen 19.30-21.30u cc Het Spoor, Eilandstraat 6, Harelbeke. Hilde Cottyn, hilde.cottyn@ gmail.com. Harelbeke

Vlinder- en bijenplanten o.l.v. Gilbert Van Looveren 9.30u Wiezelo 61, Wuustwezel. Inschrijven via Elle Mangelschots, [email protected]. Kalmthout-Essen

[email protected]. Brasschaat

29.06

06.06

Tuinbezoek 19-21u bij Anton Buytaert, Kleinrees 23, Kasterlee. Boerderij van 1924 met siertuin. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

[email protected]. ‘t Schone Schijn

28.06

Tuinbezoek 13.30-17u bij Kurt De Herdt en Christin Seghers, Vispluk Klissenhoek 62-31, Vorselaar.

www.facebook.com/pages/Bioin-de-stad/156114721216586. Frank Petit-Jean [email protected]. Eetbaar Kortrijk

Herman Rombouts, hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen

Samenkomst BD groep 20-22u Sluizenstraat 119 A, Schoten. Simonne Janssen,

Workshop composteren 19-21u Tuin Hugo D’Hooghe, Hoge Kaart 273, Brasschaat.

Simmerdown 14-00u Wijland, Fortbaan z.n., Puurs. Muziekfestival met ecosmos en infostand door Velt Klein-Brabant. jean. [email protected]. Klein Brabant

Daguitstap naar Iona-hoeve en wandeling door de Netevallei 9-19u Iona-hoeve, Bevelsesteenweg 66, Kessel. Afspraak carpoolparking in Breendonk. Jean-Pierre Adriaenssens, jean.adriaenssens@skynet. be. Klein Brabant

27.06

Inschr. via velt-kalmthout@ hotmail.com. Kalmthout-Essen

12.06 13.06

Tuinbeurs Schone Schaapjes 10-18u Vakantiehoeve Open Huis, Ieperstraat 157, Staden. € 5,00. Kinderen gratis. Bert Vansteenhuyse, [email protected]. West-Vlaanderen

3 | 2013

12.06

Kookclub: biologischvegetarisch en seizoensgebonden koken 19.30-22.30u Keuken Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem De Leeuw. Leden € 6,00. Nt-leden € 12,00. Max. 24 deel. Inschrijven bij Magda Spillier, magda_ [email protected]. Schort en keukenhanddoek meebrengen. Groot-Zedelgem

13.06

Bestuursvergadering 19.30-21.30u Bij Nico en Els, Kortwagenstraat 30b, Beitem. Magda Demeyere, magda. [email protected]. Groot-Ledegem

17.06

22.06

Tuinreis naar Ellezelle en Wodecq 8.45-20u Zedelgem de Leeuw. We carpoolen naar de 2 prachtige locaties. D. Louwage, daniel.louwage@ telenet.be. Groot-Zedelgem

23.06

29.06

29.06

Biobabbel 9.30-12u bij Ivan Vanderhaegen, Kasselrijstraat 2, Otegem. Mike Vandenbroucke, mike. [email protected]. Kortrijk-Zwevegem

Bezoek moestuin Zie kalender op www. velt.be/kalender of patrickvandenbroucke@ hotmail.com. Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen

De tuinen van Haute Normandië 6-21u Sportcentrum, Bekaertstraat 4, Zwevegem. € 135,00 + € 25,00 toeslag (single Velt-leden krijgen voorrang). inschrijven via 056 75 77 56 of martin.raepsaet@ skynet.be. Zie www.velt.be/ kortrijkzwevegem onder ‘nieuws’. Kortrijk-Zwevegem

29.06

Vegetarische kookles door Tea Verschaeve 19-22u H. Hartinstituut, Marktstraat 73, Harelbeke. € 12,00. Inschrijven door storting van € 12,00 pp op 979-527739316 en telefoneren of mailen naar Robert Schouttetens, 056 71 86 12, robert. [email protected]. Harelbeke

Bezoek milieuboerderij 13.15-18u Vaartstraat 7, Zillebeke. Afspraak aan de

30.06

kerk Beitem om 13.15. Nico Staessens, nico.staessens@ telenet.be. Beitem

Workshop: Nostalgie met vlier 14-16u DC Schiervelde, Schierveldestraat 55, Roeselare. Leden € 13,00. Nt-leden € 16,00. Overschrijven op BE89 9792 5497 2585. Inschrijven via [email protected] of 051 20 18 00. Laure Dekeerle, [email protected]. Roeselare

20.06

23.06

Zomersnoei 9.30-12u Boomgaard Poelenbos (Gemeenschapschool De Startbaan), Reutelstraat, Wevelgem.

30.06

01.07

06.07

06.07

Natuur-en cultuurreis: Eendaagse naar Wetteren 19.25u Parking Rinus, Beverseaardeweg, Roeselare. Via carpooling. Programma: zie volgende nieuwsbrief VeltRoeselare of lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare

07.07

Kruidenwandeling door Gilbert Vandekerkhove 14.30-16.30u Hof ter Emstrode, Papestraat 17, Ledegem. Nico Staessens, nico.staessens@ telenet.be. Beitem en Groot-Ledegem

Oost-Vlaanderen

We combineren dit bezoek met een andere ecoactiviteit. Info: Xenia De Boom, xenia. [email protected]. Groot-Zedelgem

01.06

Bezoek aan kersenboomgaard Zoete Polder

01.06

Katrien Opsommer, bart. [email protected]. Wevelgem

Fietstocht met bbq 13.30-19.30u Delaeystraat 56, Hooglede. Roger Deleu, [email protected]. Staden

Eco-daguitstap 10-18u, bij Marc Geens, Bauwerwaan 62, Zomergem.

Gezinsdag in Bergelen 13.30-18u NEC De Rand Bergelen, Rijksweg, Gullegem.

Fotozoektocht in Rollegem Kapelle Nico Staessens, nico. [email protected]. Beitem

Compostdag 10-16u Containerpark, Jacques Parijslaan 32, Evergem. [email protected]. Meetjesland

10-12u Zoete polder, Hazegrasstraat 85, Knokke-Heist. Inschrijven via Ivan Maertens, [email protected]. Oostkust

30.06

Fietstocht 14-17.35u Parking de Leest, St. Jorisstraat 62, Izegem. € 5,00. Koen Wydaeghe, koen. [email protected]. Izegem

Katrien Opsommer, bart. [email protected]. Wevelgem

29.06

27

Open werkdag in het Voedselbos door Bert Dhondt 10-18u Het Voedselbos, Waregemsestraat 29, Kruishoutem. www. hetvoedselbos.be, [email protected]. Voedselbos

02.06

Ochtendwandeling met natuurgids en ontbijt 7.30-10.30u ‘t Vaatje, Grote Snijdersstraat 97, Lebbeke. Frans De Block, franz.deblock@ gmail.com. Dendermonde

28

02.06

06.06

Weg & Wijzer

Opendeur bioboerderij De Loods 10-17u Ouden Dendermondsesteenweg 37, Aalst. Hilde De Meyst,

14.06

[email protected]. Aalst

22.06

Degustatie bio-wijnen 19.30-22u bij Albert en Mia Van Loo, Drieselstraat 31, Oostakker. € 12,00. Inschrijven via gentsmilieufront.be (max. 20 deeln.). Albert Van Loo, [email protected]. Damvallei

08.06

Compost en bemesting door Jos Van Hoecke 14-16u bij Annie De la Marche, Stationsstraat 126, Schellebelle. www.veltwichelen.be. [email protected]. Wichelen

09.06

Tafeldruiven in serre en buiten 9.30-11.30u ‘t Spoor, Grote Marijve 33, Ronse. Willy Debrie, fa210198@ skynet.be. Vlaamse Ardennen

09.06

Kruidenwandeling 15-18u La Grange, Mont 12, Ellezelles. 7 thematuinen in La Grange o.l.v André Capiau. Willy Debrie, fa210198@ skynet.be. Vlaamse Ardennen

11.06

22.06 23.06

Bezoek biodynamisch bedrijf Ourobouros 19.30-22u Gaverbosdreef 2, Munkzwalm. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. linda. [email protected]. Scheldevallei

Zomererf Feest Brugstraat 33, Stekene. Lotte

De praktische mini-moestuin: deel 2 door Jos Van Hoecke 9-11.30u bij Laurence Machiels, Tolstraat 47, Steenhuize. Leden € 1,00.

30.06

Open deur- en tuin dag bij imker Roger De Croock 14-18u Onolfsdijk 93, Dendermonde. emiel.

Koken met Lut 9.30-11.30u ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy

06.07

Ontmoetingsdag 14-17u De tuin van Betsy, Koningin Astridlaan 13, Hamme. Met kinderactiviteit.

07.07

Fietstocht 8-17u Start aan Markt 1, Kruishoutem. linda. [email protected]. Scheldevallei

Help, slakken vreten mijn tuin op 9.30-11.30u ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen

07.07

Jaarlijkse fietstocht 14-17u Ohioplein, Oudenaarde Eine. (+/- 20 km) Inschrijven bij Rita via 055 31 42 07. [email protected]. Oudenaarde

13.07

Opendeur Kruisbessen Proeftuin door Marc Geens, 9.30-17u, Bauwerwaan 62, Zomergem. [email protected]. Veldgebied

[email protected]. Hamme

30.06

Culturele ecotuinavond 20-23u Ten Edestraat 10, Nazareth. Leden € 8,00. Nt-leden € 10,00. Inschrijven en betalen voor 28/06 via 09 384 31 35 of nicole. [email protected]. Rek. BE93 0010 5822 8267. Scheldevallei

Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen

23.06

Natuurwandeling in domein Puyenbroeck door Etienne Raemdonck 1517.30u Puyenbrug 1a, Wachtebeke. Danny Minnebo, minnebo. [email protected]. Wichelen

[email protected]. Wichelen

23.06

Opentuinenfietstocht 13.15-18u Kerkplein 1, Geraardsbergen. (+/- 20 km). [email protected]. Geraardsbergen

Nt-leden € 3,00. Leopold Hellijn, leopoldhellyn@ skynet.be. Herzele-Sint Lievens Houtem

Compostdag 10-17u Containerpark, St Jansstraat 14, St Laureins. Antoinette Bauwens, [email protected] Meetjesland

08.06

22.06

30.06

Scheldevallei

De Greveleer, lotte13cimi@ gmail.com. www.zomererf.be. Zomererf

Bezoek De Hobbit 9.30-12u Nijverheidslaan 9, Maldegem. Leden € 2,00. Ntleden € 4,00. Inschrijven via annemie.de.kocker@telenet. be of 09 384 66 97 (max. 15 deeln.). Scheldevallei

07.06

15.06 16.06

Tuinreis NW Nederland 7-19u Kerkplein Eke, Kerkplein 1, Eke. [email protected].

28.07

Zomersnoei 9.30-12u Boomkwekerij De Bock, Pelikaanstraat 89, Nederename. [email protected]. Oudenaarde

Danny De Waele Beeweg 42 9080 Lochristi T 09 355 17 61 F 09 328 90 40

Plaatsen van tegel- & speksteenkachels Ecologische isolatie

www.dewaele-tegelkachels.be

29

Vlaams-Brabant

01.06

Samentuinen Zellik: EcoTuinbezoek door Reej Masschelein13.1517.15u Samenkomst Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, ZellikAsse. Een taalgemengde groep uit de omgeving leert de praktijk van het ecologisch tuinieren over een jaar. Dit is de aanloop naar een groepstuin die binnen twee jaar op de oefensite wordt gerealiseerd. [email protected]. Groot-Asse

02.06

Createlier Vlechten met wilg 9.30-17u bij Frans De Smedt, Smisstraat 130, Steenhuffel. € 50,00 (incl. materiaal) Je vlecht je eigen ronde mand. Inschrijven t.e.m. 22 mei, max. 8 deeln. Bart Deroover, [email protected]. Neer-Brabant

02.06

Opentuindag Samentuin Zavelhof 14-17u Zavelstraat (tgo nr. 70) z/n, Kessel-Lo. Fabienne Wierinckx,fabienne. [email protected]. Zavelhof

03.06

Kookclub 19-23u Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. Deelnemers spreken op voorhand af wie het recept en de ingrediënten voor soep, voorgerecht, hoofdgerecht of voor het dessert meebrengt. Inschrijven bij Lies Havet, [email protected]. Leuven

08.06

Samentuinen Zellik: nateelten door Steven Plas13.1517.15u Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, ZellikAsse. Reej Masschelein, [email protected]. Groot-Asse

09.06

Openvelddag CSA De Witte Beek door Marc Smeyers 14-17u Hoogstraat z/n, Bierbeek.

11.06

Inschrijven voor de workshop koken en workshop compost en bodem via jen.nold@telenet. be of 0479 53 00 66. www.dewittebeek.be. Leuven

22.06

Infoavond Voedselverliezen 20-22u Den Dijk, Dijkstraat 1, Wespelaar. Paul Debruijne,

29.06

Groot-Asse

[email protected]. Dijlevallei

15.06

Composthappening 9-13u containerpark, Putberg, Asse. Reej Masschelein, 02 452 78 13 of [email protected]. Groot-Asse

15.06

Samentuinen Zellik: onkruidbeheersing door Bram Coupé 13.1517.15u, Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, ZellikAsse. Reej Masschelein, [email protected]. Groot-Asse

06.07

Samentuinen Zellik: eerste oogst door Reej Masschelein 13.15-17.15u Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, ZellikAsse. [email protected]. Groot-Asse

Samentuinen Zellik: knolvenkelteelt door Reej Masschelein 13.15-17.15u Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, ZellikAsse. [email protected].

Zomersnoei van appel en peer door Frans Desmedt 10-12u, comité Jean-Pain, Holle Eikstraat 34, Londerzeel Leden € 2,00. Nt-leden € 5,00. Snoeischaar meebrengen. Bart Deroover, bderoover@ hotmail.com. Neer-Brabant

06.07

Samentuinen Zellik: onderhoud door Reej Masschelein14.1517.15u, Welzijnshuis,

30 F.Timmermanstraat 1, Zellik. [email protected]. Groot-Asse

13.07

Samentuinen Zellik: zomerzorgen in de tuin door Roger Bogaert 13.1517.15u, Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, Zellik. Reej Masschelein, reemas@ telenet.be. Groot-Asse

20.07

Samentuinen Zellik: oogstfeestje door Reej Masschelein 14.15-17.15u Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, Zellik. [email protected]. Groot-Asse

27.07

Help onze dagvlinders! door Liesbeth Dothee 14-17u Pedemolen, Lostraat 84, Sint-Gertrudis-Pede. Leden

16.06

15.06

21.06

15.06

Bezoek aan Stichting Ommersteyn 14-17u Schiervellaan 5, Dilsen Stokkem. Ludo Zanders, [email protected]. Maasoeter

Veltreis 8.30-17.30u Heempark, Hoogzij 7, Genk. Bezoek aan Moestuin van Hex en de Shindotuin in Tongeren. Vertrek om 8.30 aan Heempark Genk. Carpoolen. Willy Olaerts, 089 35 83 36. Genk

21.06

MidzomernachtKapermolenpiknik 18-21u Kapermolenpark, ElfdeLiniestraat 11, Hasselt. Met spel, grimm en ruil (breng drie dingen mee). Gust Duchamps, gust.duchamps@ telenet.be. Transitietuinen Limburg

22.06

Rondleiding arboretum Bokrijk met gids 9-14u Bokrijklaan 1, Genk. Leden van Opglabbeek kunnen om 9u in Opglabbeek met de fiets vertrekken of om 10u samen met andere geïnteresserden aansluiten in Bokrijk zelf. Start voorzien omstreeks 10u, einde voorzien tussen 12-13u. Paul Knoops jose. [email protected]. Opglabbeek-As

Dag van de Zeis: Maaien, Haren en Wetten 9-17u de Alverberg, Opeindestraat 128, Kortessem. Middageten ter plaatse. Gust Duchamps, gust.duchamps@ telenet.be. Transitietuinen Limburg

€ 3,00. Nt-leden € 5,00. [email protected]. Pedevallei

Limburg

Bezoek aan De Lieteberg (insectencentrum) 14-16.30u. domein Lieteberg, Zutendaal. Vertrek aan de kerk v. Opgrimbie om 13.30u. Hendrik Lenaerts, hendrik. [email protected]. Siertuingroep Maasmechelen

Samentuinen Zellik: onderhoud & oogst door Reej Masschelein 14.15-17.15u Welzijnshuis, F.Timmermanstraat 1, Zellik [email protected]. Groot-Asse

28.07

15.06

Nederland Elke 1e vrijdag v/d mnd

Iedere do

Ellke wo vm en za nm

27.07

Carine Lonneu, [email protected]. Sint-Truiden

07.07

Beverwandeling 8-10.30u De Wissen, Medaerstraat 42, Dilsen Stokkem. Afsluiting op het terras van Jeroen Zanders. Met drankje en hapje. Ludo Zanders, ludo.zanders@ euphonynet.be. Maasoeter

Tuinwerkzaamheden 9-12u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van Herk, 0497

Werken in de Velt-tuin. Bosstraat 25, Valkenswaard. [email protected]. Valkenswaard

Elke di ochtend

Werkochtend kruidentuinen 9-13u, Hopveld 21, GemertBakel. Gemert

Iedere dinsdagmiddag & laatste zondagmiddag in juli en augustus

Bezichtiging Eco-tuin 14-16u Eco-tuin Keutenberg, Keutenberg 5, Schin op Geul.

01.06

Multi Culti Tuindersmarktdag 10-16u Overdie Alkmaar, Tuinderspad 157, Alkmaar.

Leden € 1,50. Nt-leden € 3,00. www.ecotuinkeutenberg.nl 043 459 20 07. Wilma Peeters, [email protected]. Zuid-Limburg

Creatieve rommelmarkt. Reserveer Velt-publicaties tot 20/05 via t.vrolijk-taal@ xs4all.nl. Tijdens de markt is het tuincomplex van ATV De Volharding (150 tuinen) vrij toegankelijk. Tineke Vrolijk-Taal. Ecotuinieren Alkmaar

Bezoek aan de mergelgrotten in Kanne 15-17u o.l.v. Mathieu Willems (Mathieu laat zijn biokaas in de grotten rijpen. Jozef Hermans,

Moestuinieren in de praktijk 14-16u De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen.

Annelies vd Heuvel, 0497 57 40 13; annelies.vdheuvel@ gmail.com. Bergeijk

57 22 62. Bergeijk

[email protected]. Maasmechelen-Dilsen

29.06

Ecologische maaltijd, 19u in de Wingerd, € 15.00. Inschr.:

01.06

Velt Nederland in het Streekcentrum Ooievaarsdorp Het Liesvelt 10-17u Streekcentrum Ooievaarsdorp Het Liesvelt, Wilgenweg 3, Groot Ammer. Volw. € 3,50. Kinderen € 2,00. Streekmarkt met miniworkshops beeldhouwen, schilderen, weven, spinnen, etc. [email protected]. Nederland

31

06.06

De helende natuur (wandeling en lezing) 19-21u, Linde 12, Mierlo.

22.06

Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. Paula van Lingen (Veltlid) Hovenier/herborist (kruidendeskundige) gaat ons voor in en om haar tuin. Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. Aanmelden t/m 28/05 via Eric van Wanroij, ericvanwanroij66@gmail. com of 040 242 45 80. Eindhoven

08.06

Ecologische markt ATV de Rekere 10-16u Helderseweg 63A, Alkmaar. De Zonnetuin van

Leden € 6,00. Nt-leden € 10,00. We starten onze fietstocht bij lunchroom QueenBee bij het Woensels winkelcentrum. www. tuinpetitparadis.nl. Aanmelden t.e.m. 19/06 via Eric van Wanroij, ericvanwanroij66@gmail. com of 040 242 45 80. Eindhoven

29.06

Guurtje Kieft is die dag te bezichtigen. Tineke VrolijkTaal [email protected]. Ecotuinieren Alkmaar

10.06

Tuinbezoek bij Jan Lormans 19-21u Burgemeester van Udenstraat 3, Nederweert.

Feestelijke opening Velt afdeling Zeeuws-Vlaanderen 14-17u Tuin van Rinus Rentmeester, Hulsterweg 75, Kloosterzande. Het bestuur stelt zich voor en er is een info stand. Het is heerlijk toeven in de moes-, sieren fruittuin. Met hapjes en drankjes. Lucile Kroes, [email protected]. Zeeuws-Vlaanderen

20.06

29.06

Werkochtend N-O-P-Q-R 10-12.30u Velttuin achter bezoekerscentrum Leudal, Roggelseweg 58, Haelen. Lei Hermans, leihermans@ hotmail.nl. Leudal

Werkochtend J-K-L-M 10-12.30u Velttuin achter bezoekerscentrum Leudal, Roggelseweg 58, Haelen.

Kracht en gebruik van Kruiden Rondleiding & workshop in kruidentuin door Marion Gieben. 10.30-14u Landgoed Stoutenburg, Stoutenburgerlaan 5, Stoutenburg. Leden € 10,00. Nt-leden € 15,00. velthetgroenehart@hotmail. com. Het Groene Hart

30.06

Eco-Natuurmarkt 12-17u De Natuurtuin, Terlostraat 4, Bergeijk € 2,00. 30 Kramen met ecologische producten verspreid in de tuinen. H. Van Herk, hjmvanherk@ hetnet.nl. Bergeijk

07.07

Rozen, om op te eten! 19u Wasvenboerderij, De Schop, Celebeslaan 30, Eindhoven. Leden € 2,50. Ntleden € 5,00. Velt-lesgever Bertie van de Boogaard vertelt welke rozensoorten goed passen in een ecotuin en hoe je ze verzorgt. Je leert rozenblaadjes en bottels verwerken in allerlei producten. Aanmelden via [email protected]. Eindhoven

27.07

Lei Hermans, leihermans@ hotmail.nl. Leudal

Carpoolen vanaf plein voor oude gemeentehuis Heythuysen (Vlasstraat hoek Dorpsstraat) om 18.30u. Lei Hermans, leihermans@ hotmail.nl. Leudal

15.06

een keer gastvrouw/heer zijn voor dit ontmoetingsterras? Meld je dan aan bij Mirjam Weisscher via smakelijkerf@ gmail.com. Eco van Grond-Mond

Fietstocht naar en rondleiding in Tuin Petit Paradis 11-15.30u Tuin Petit Paradis, Driehoek 8, Son.

Familiedag voor de leden van Velt-Bladel 10-14u Bezoek aan 2 tuinen van Velt-leden. Locatie wordt nog bekend gemaakt. Ton Jansen, [email protected]. Bladel

13.07

Ontmoetingsterras ECO Van Grond-Mond 10-12u Terras van Tineke en Henk Schoenmaker, Schutwijk 110, Elim. Spreekt het idee van het ontmoetingsterras je aan en wil je graag ook

Nieuwe opleiding bewegingscoaches Wil je als bewegeings coach aan de slag bij Velt? Dat kan! In het najaar start een nieuwe opleiding voor Velt-coaches, verspreid over vier zaterdagen. Je maakt er kennis met verschillende coachingstechnieken en inzichten in groepsdynamica. De opleiding is bedoeld voor mensen die op vrijwillige basis aan de slag willen om andere Velt-vrijwilligers te ondersteunen en zo het draagvlak van de organisatie te verbreden. Interesse? Kom naar een van de infoavonden: 28 mei in Brugge, 29 mei in Hasselt, 3 juni in Mechelen. Schrijf je op voorhand in; je krijgt de praktische info toegestuurd. Meer info: [email protected], 03 287 80 97.

32

HET WERELDKAMP BIEDT 6 GEVULDE DAGEN MET GASTSPREKERS, INLEEFSPELEN, DEBAT, LIVE OPTREDENS, EEN FUIF, GEZELLIGE EETMOMENTEN, WORKSHOPS, ANIMATIE EN NOG ZO VEEL MEER

HOGE RIELEN LICHTAART

SCHRIJF JE IN OP WWW.WERELDKAMP.BE

WK13 adv. A5 liggend.indd 2

05/04/13 12:07

Op naar een kruidige zomer! Slechts € 5,50 (incl. verz.)

Bestel door storting van € 5,50 (incl. verz.) op rek. BE51 0010 9905 5062 voor België of op giro 362280 voor Nederland. Vermeld titel, naam en adres. Je kunt het boekje ook kopen bij je afdeling of op het Velt-secretariaat, dan bespaar je op de verzendkosten en betaal je slechts € 3,95 als Velt-lid.

Tijdens een mooie zomerdag is er haast niets heerlijker dan verse kruiden oogsten om ze – recht uit de tuin – te verwerken in een smakelijke salade, een pittige pesto of een verfrissend soepje. Een boeiende en bloeiende siertuin vol mooie én lekkere planten: met het kleurrijke Velt-boekje Sierlijk & kruidig krijg je dat zo voor elkaar. Aantrekkelijke foto’s, praktische informatie en kleine keukentips maken je warm om meteen aan de slag te gaan.

Meer publicaties: www.velt.be/winkel

Verbeeld

33

Leven in de tuin Geen volk verloren Tekst Peter Vande Moortele Illustratie Marieke Smets

Na een erg lange winterrust kijk ik telkens reikhalzend uit naar het moment waarop de eerste bijen opnieuw bij het vlieggat verschijnen. Bij een mooi lentezonnetje en een temperatuur van 9° Celsius komen de dames voor het eerst weer buiten voor de reinigingsvlucht. Het is een geweldig zicht om na de lange doodse periode activiteit te zien bij de bijenhal. Het is de laatste jaren een zeer spannend moment geworden: hoeveel bijenvolken hebben deze winter overleefd? Dit jaar ben ik zeer opgetogen, want bij alle ingewinterde volken waren bijen actief. Ik ben dus geen enkel volk verloren. Dat opent mogelijkheden voor het komende honingseizoen. Niet alleen buiten de kast, maar ook ín de kast herneemt het bijenleven. De koningin legt weer eitjes en de larven worden geboren. Deze larven moeten gevoederd worden met goed en overvloedig stuifmeel. Gelukkig vinden de bijen in deze periode toch al veel bloemen.

De belangrijkste stuifmeelbron is rond deze tijd van het jaar zonder twijfel de wilgenbloei. Bijen komen volgeladen met geel wilgenstuifmeel aan bij het vlieggat. Sommige hebben oranje pollen, afkomstig van krokusjes, mee. Het is wonderlijk waar ze al die bloeiende planten vinden. Samen met de honingbijen komen ook de hommelkoninginnen uit hun winterschuilplaats. Zij gaan nu op zoek naar een geschikt plekje om een nieuwe kolonie te stichten. Er zijn in Vlaanderen ongeveer 30 soorten hommels. Ze zijn totaal onschadelijk en zeer nuttig, maar toch zijn veel mensen bang van deze luidruchtige zoemers. Elk jaar krijg ik meermaals de vraag om ‘die dikke gevaarlijke bijen’ te komen vangen. Gelukkig zijn de meeste mensen na een interessante hommelbabbel wel te overtuigen om de beestjes gerust te laten en ervan te genieten. Het zijn eigenlijk wonderlijke wezens. Dankzij hun sterke beharing kunnen ze bij lage temperaturen vliegen (al vanaf 6° Celsius).

Ze brengen net als bijen stuifmeel naar het nest om zo hun kolonie op te bouwen. Ook de solitaire bijen beginnen langzaamaan te ontwaken. Solitaire bijen verzorgen op hun eentje het broed en zorgen zo voor nageslacht. Dit zijn vaak zeer mooie diertjes. Met een insectenhotelletje kunnen we ze van dichtbij observeren. Eigenlijk zou ik over elk van deze drie diersoorten meerdere columns kunnen schrijven. Maar er is na de lange winter zoveel te zien in onze tuin dat ik toch ook nog de aandacht wil vragen voor een aantal andere dieren. Her en der worden paddenoversteekplaatsen gebouwd om de amfibieën veilig over onze autowegen te loodsen. Ik vraag mij af hoe lang een pad of kikker in winterrust kan overleven. Als ik denk aan de kleine padjes die ik deze herfst onder de houtmijt zag kruipen, ben ik benieuwd of ze de lente gehaald hebben. Kortom, alles komt weer tot leven en dat zijn voor mij de mooiste momenten van het jaar.

34

Lezers reageren/Uitgesproken

Pompoenpitten Wij hebben veel pompoenpitten en willen ze graag gebruiken omdat ze veel gezonde stoffen bevatten. Alleen hebben die pitten een heel hard omhulsel. Hoe kun je dat omhulsel gemakkelijk verwijderen om aan het eigenlijke vruchtje te kunnen? Ik heb al geprobeerd om de pitten in de oven te stoppen, maar het vruchtje was verpulverd na een tijdje. Waarschijnlijk was de oven te heet, maar het omhulsel gaat niet open als de oven niet warm genoeg is. Hebben jullie hiervoor een oplossing? Dank bij voorbaat en de groetjes Raimond en Marianne

Antwoord van Nadia Tahon, medewerker Voeding van Velt Pompoenpitten van hun harde schil ontdoen is inderdaad een hele klus. Je droogt ze aan de lucht. In de oven kan het ook, maar dan op zeer lage temperatuur en niet langer dan 15 minuten. Je kunt de pitten opensnijden met een mesje of een schaartje. Wat men ook doet, is ze mixen met water en dan zeven. De pitten die je in de handel koopt, zijn machinaal geschild of afkomstig van naaktzadige pompoenen. Je kunt die zelf kweken en we bieden ze ook aan in onze zadenlijst. Het vruchtvlees van deze pompoen is echter heel flets van smaak. Welkom wolf Beste redactie, Met veel verstomming lees ik het artikel ‘Welkom wolf ’. Zoals al te vaak het geval is met de vos, wordt ook in uw artikel en op de website ‘welkom wolf ’ dit (mooie) dier met een ongelooflijke dosis naïviteit beschreven. Het lijkt wel op een sprookje dat, typisch, verteld wordt door een ‘groene van de stad’ die de natuur alleen

maar kent van zijn boeken en van zijn zondagse wandelingen. Ik kan u verzekeren dat de wolf net als de vos zeer snel ‘gewoon’ zal worden aan de mens en de verstedelijking, met alle gevolgen vandien. Zoals de vos zal ook dit dier zich zonder grenzen kunnen vermenigvuldigen; het eten ligt toch maar voor het oprapen (vuilnis, afval, kippen, vee), zeker in bewoonde gebieden. Ze kunnen met een veel kleiner territorium leven en er is geen concurrentie om voedsel te vinden. Hoe dichter bij de mens, hoe beter! Vossen durven al eens kippen, lammeren en zelfs baby’s (in Engeland) aan te valllen. Wat zal het met de wolf worden? Beweren dat de wolf weg blijft van de mens, zal onjuist blijken. Vergeet alsjeblieft niet van welk dier ons trouwste huisdier, de hond, afstamt! Daarenboven brengt de vos teken en de dodelijke vossenlintworm mee in de groentetuin waar kinderen in spelen. Dit zal met de wolf niet anders zijn. Mijn conclusie: laat de vos en de wolf uitsluitend in natuurreservaten en grote bossen leven. En die zijn zeker in Vlaanderen (en zelfs Wallonië) jammer genoeg al lang verdwenen… Met vriendelijke groeten, Alexis Spaas, Velt-lezer, natuurliefhebber, bioconsument

Roest Geachte redactie, Vorig jaar hadden we erg veel last van roest o.a. op kaasjeskruid, prei, bonen en schorseneren. Al in het voorjaar vertoonden zich de eerste aantastingen. We gebruikten heermoesaftreksel, maar het verbeterde niet echt. Nu hebben we nog enkele liters heermoesaftreksel en brandnetelaftreksel staan. Kan dit aftreksel bewaard worden om volgend seizoen te gebruiken of niet? De aangetaste winterprei stond onder

‘Ja. Maar hoeveel meer: dát is eigenlijk een interessantere vraag. We moeten als samenleving nadenken over wat een eerlijke prijs is, wat het bedrag is waarvoor een product op een milieuvriendelijke en ethisch ordentelijke manier tot stand kan komen.’ Ivo Mechels (52), woordvoerder Test-Aankoop, antwoordt op de vraag of hij bereid is om meer te betalen voor een ‘groen’ product.

In: Knack, 28 maart 2013.

Roest (Puccinia allii) op winterprei. Roest veroorzaakt op het blad kleine oranje sporenhoopjes die later bruin worden. © Rasbak

een insectengaas. Moet dit insectengaas behandeld worden om te voorkomen dat de roest die eventueel in het het gaas zit, volgend jaar de prei zal aantasten? Zo ja, hoe moet dit gebeuren ? Beste groeten, Jos Aerden

Antwoord van moestuinlesgever Jos Van Hoecke (met aanvullingen van moestuinmedewerkers Lieven David en Luc Vanhoegaerden) Aftreksels van planten bewaar je maar beter niet te lang, omdat de effectieve, werkzame stoffen vervluchtigen of worden afgebroken. Plantenextracten van heermoes, brandnetel etc. mogen niet langer dan 48 uur op water blijven staan. Daarna treedt een gistingsproces in werking waarbij de werkzame stoffen verloren gaan en andere stoffen in de plaats komen. Het zal zeker nuttig zijn om het insectengaas te behandelen, om de eventuele achtergebleven sporen te verwijderen. Je kunt hiervoor kokend

‘Ik wil een lans breken voor een nieuwe coalitie. Voor matiging van onze levensstijl, ook van onze vleesconsumptie, voor een duurzame dierlijke productie, want die zal blijven deel uitmaken van ons landbouw- en voedingssysteem en ten slotte voor correcte voedselprijzen, waarbij de (vee-)boer een eerlijke vergoeding krijgt voor zijn of haar inspanningen.’ Piet Vanthemsche, Boerenbond-voorzitter

In: De Standaard, 11 maart 2013.

Lezers reageren/Uitgesproken

water gebruiken. 2012 was omwille van de vele regen die er viel, de ideale biotoop voor allerlei schimmels zoals roest. De sporen van deze schimmels verspreiden zich razendsnel. Met preventief werken oogst je nog het meest succes. Ik heb per toeval een bus zeealgenextract die moest dienen voor een proef op aardappelen en tomaten als plantenversterkend middel verder gebruikt op mijn perceel prei. Het perceel heeft meermaals een bespuiting gekregen met zeewierextract, met zichtbaar resultaat: grote gezonde prei, met geen noemenswaardige aantasting van roest. Ik diende het extract preventief toe, toen het gewas nog goed gezond was. Van zodra de roest aanwezig is op het blad, lijkt het me niet evident om hem weg te krijgen. Heermoes gebruiken kan, maar dan liefst in geconcentreerde vorm, onverdund dus. Zeef het extract (1kg planten op 10 l water) door een doek en spuit preventief.

De jonge plant van de gewone berenklauw (Heracleum sphondylium) is nog niet giftig. De 15 tot 20 cm lange, jonge stengels kun je eten als je ze plukt voordat het blad zich ontvouwt. Gebruik handschoenen! © Christian Fischer.

Berenklauw Beste, Graag wil ik reageren op het artikel over het eten van – vergeten – kruiden en gewassen uit eigen tuin in het maartnummer van Seizoenen. Ik fronste toch even de wenkbrauwen toen ik las dat Frans De Smedt, de auteur van het artikel, ook berenklauw consumeert. Dat hij brandwonden oploopt bij het plukken van de scheuten neemt hij er zomaar bij. Ik ben professioneel bezig met invasieve exoten, en daar hoort berenklauw ook bij. Zeggen of schrijven dat men deze plant zo kan consumeren vraagt toch wel om enige duiding. Ten eerste is reuzenberenklauw een plant die hier niet thuishoort (afkomstig uit de Kaukasus), zich bijzonder gemakkelijk verspreidt, en andere soorten verdringt. Enkele tienduizenden zaden per plant zijn geen uitzondering.

Bovendien hebben ze een zeer lange kiemkracht; na tien jaar zijn de zaden nog steeds productief. Behalve hun invasieve karakter aan bijvoorbeeld oevers zijn berenklauwen vrij gevaarlijk. Bij de minste aanraking van de bladeren, kan men ernstige tweedegraads brandwonden krijgen, dit onder invloed van zonlicht. Dit kan tot na een week na aanraking. Laat nu net kinderen geneigd zijn om onder de – soms meer dan twee meter hoge – planten te gaan spelen of een kamp te bouwen. Bovendien, en niet onbelangrijk, bevat berenklauw de stof furanocoumarine. Dit is een toxische en kankerverwekkende stof die absoluut te mijden is. Wanneer je de plant kneust, komt trouwens een vieze geur vrij. Die geur zou al een waarschuwing op zich moeten zijn. Dus enige voorzichtigheid is geboden bij deze plant. Dat de plant een ideale bijenplant is door

zijn grote bloemschermen, kan misschien goed zijn, maar er zijn minstens even goede inheemse of exotische planten die niet invasief zijn en al helemaal niet toxisch voor mens en dier. met vriendelijke groet, Tom Van Snick

‘Men spreekt in kringen van duurzame voeding vaak met enige afwijzing over “grootschalige” landbouw. Aan de andere kant leeft er – vooral bij niet-boeren – een grote sympathie voor “kleinschalige” landbouwinitiatieven [...]. De polarisatie dreigt ze allebei in hun extremen te doen vervallen. Daar waar grootschalige landbouw op veel vlakken verstorend en vervreemdend werkt, missen te sterk kleinschalig georiënteerde landbouwprojecten vaak essentiële rendabiliteit en niet zelden ook vakmanschap.’ Geert Iserbyt, opleidingscoördinator van Landwijzer

Op: www.landwijzer.be, 22 maart 2013.

35

Insectengaas Beste, Ik overweeg om insectengaas aan te schaffen na enkele mislukte oogsten. Maar wanneer mag je gaas openklappen om te wieden en te oogsten zonder het risico te lopen dat er een zwerm gespuis binnenvliegt? Is dit verschillend voor kolen, wortelen, prei? Dank, Danny Speelmans

Antwoord van Lieven David, medewerker moestuin. Beste Danny, De wortelvlieg vliegt na 16 u; voor andere beestjes heb ik geen vlieguren gevonden. Bij winderig, regenachtig weer vliegen insecten niet uit. Open dus het gaas vroeg op de dag, bij slecht weer, en niet te lang. Winnaars tickets Valeriaan-Brussel Danny Speelmans, Sven De Grieve, Annemarie Kamerling, Albert Wouters, Anne-Mie Deblaere, Marleen Heyvaert, Bart Vanherle, Veroniek De Leenheer, An Wouters, André De Grauwe, Mieja Van Thienen, Johan Couchez, Mirjam Eeckhout, Lieve Feryn, Luc Menu, Martine De Godt, Vera Steinbuch, Nora Vanhees, Leo Noët en Kris Van Vaerenbergh. Zend je brief naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘Al dertig jaar weten wij dat spitten niet goed is, maar het is niet makkelijk om de Vlaming daarvan te overtuigen. Want de oude garde blijft het koppig doen en veel nieuwkomers die niet beter weten, die volgen. Nu iemand als Wim Lybaert het op tv afraadt, kunnen we hopelijk het grote misverstand finaal uit de wereld helpen.’ Velt-directeur Jan Vannoppen

In: Het Nieuwsblad, 2 april 2013.

36

Culinair

‘Kuulkappers’ aan de Zenne De smaak van geologie Tekst Bart Coenen Recepten Geoffrey Cambier, Christian Burlet & Benoit Cloes; Michiel van der Meulen Foto’s Erwin Benfatto

Wat hebben Brusselse spruitjes en kreeft uit de Oosterschelde met elkaar gemeen? Het zijn ingrediënten die hun ontstaan of smaak te danken hebben aan de geologie van hun land. We beseffen het niet altijd, maar geologie speelt een grote rol in de smaken en texturen van het eten op ons bord. In het kookboek Geology at the table verkennen geologen van over heel Europa de link tussen gastronomie en geologie. Een frisse kijk op lokale voeding. Christian Burlet en Geoffrey Cambier zijn geologen aan het koninklijk Belgisch Intsituut voor Natuurwetenschappen. In hun bijdrage aan het boek kregen spruitjes een hoofdrol. Geoffrey Cambier: ‘Het doel van het boek is verbanden tonen tussen voeding en geologie. In spruitkool vonden we een groente met een complexe relatie met de geschiedenis van de stad Brussel die niet alleen geologisch is, maar ook geomorfologisch en cultureel. Er is een sterke link tussen de geschiedenis van de ontbossing rond de stad Brussel en in de Zennevallei en tussen de sedimentatie van deze rivier en het waterpeil in de vallei. Er waren veel meanders in de vallei waardoor er weinig geschikte plaatsen waren voor landbouw. De bewoners van Brussel vonden in de verticaal groeiende spruitkool een manier om de opbrengst te verhogen.’ Over de precieze oorsprong van spruitkool is weinig bekend, maar de cultuur ervan rond Brussel wordt al vermeld in 1213. In de 17de en 18de eeuw werden spruitjes erg populair en uiteindelijk geraakten ze verspreid over heel Europa. Het succes van spruitjes is direct gekoppeld aan de geomorfologie van de stad Brussel. Geoffrey Cambier: ‘Brussel ligt in de alluviale vlakte van de rivier de Zenne. Deze vlakte was bedekt met veel moerassen, vijvers en beken. Het regenachtige zeeklimaat en vooral de weinig door-

latende grond beïnvloedden sterk het landschap. Door menselijke activiteiten werd fijn sediment afgezet (uit het holoceen). Stroomopwaartse ontbossing voor landbouwdoeleinden verhoogde de erosie. Slib en klei vulden daardoor de Zennevallei en zorgden voor permanent hoge waterstanden in de alluviale vlakte en een moerassig landschap tussen de meanders van de Zenne.’ Op zoek naar productieverhoging In Geology at the table beschrijven Geoffrey Cambier en Christian Burlet hoe dit proces 6000 jaar geleden begon. Het liep door in de Gallo-Romeinse tijd en tijdens de middeleeuwen. Toen Brussel in de 14de eeuw een tweede muur kreeg, ontwikkelde het tuinieren zich verder buiten de poorten, in de gemeente SintGillis. De vruchtbare moerassen werden gedraineerd en de beschikbare gronden geraakten volledig bezet. Tuinders moesten dus op zoek naar andere manieren om de productiviteit verder te verhogen om de groeiende bevolking van Brussel te voeden. In het midden van de 17de eeuwe begon men in Sint-Gillis op grote schaal spruitjes te telen. Spruitkool rendeerde beter dan kool omdat spruitjes verticaal groeien. Het is aan dit winstgevende gewas dat de inwoners van Sint-Gillis hun bijnaam ‘kuulkappers’ danken.

Het recept ‘Spruitjesvelouté op een ganache van abdijbier’ creëerden Geoffrey Cambier en Christian Burlet samen met Benoit Cloes, chef en eigenaar van de Franse culinaire boekenwinkel Le Libraire Toque uit Namen. Het is een uniek en volledig nieuw recept. Spruitkool of spruitjes Fransen noemen hen Choux de Bruxelles en in het Engels staan ze bekend als Brussels sprouts. Spruitkool (Brassica oleracea var. gemmifera) ziet eruit als kleine kool, met een diameter van ongeveer 2 tot 3 cm, en groeit langs stengels die een hoogte van meer dan 1 m kunnen bereiken. Daaraan groeien 50 tot 100 spruiten. Spruitkool is zeer koudebestendig en kan gemakkelijk een lichte vorst doorstaan. Goed gekookt hebben spruitjes een fijne koolachtige smaak, met een vleugje noot. Spruitjes worden gekookt of gestoomd, gebakken met spek, of geroosterd in een hete oven. De Engelse dichteres en kok Eliza Acton publiceerde in 1845 het eerste bekende spruitjesrecept, ‘geserveerd op een dikke snede geroosterd en beboterd brood’ in Modern Cookery for Private Families. Dit werk wordt beschouwd als het allereerste kookboek voor een breed publiek.

37

Spruitjesvelouté op een ganache van abdijbier Ingrediënten • 20 spruitjes (ongeveer 300 g) • 1 middelgrote ui • 1 l kippenbouillon • 80 g roux (half boter en half bloem) • 30 g boter • 5 cl bruin abdijbier • 20 g Belgische chocolade (ca. 53% cacao) • peper en zout

Bereiding Snipper de ui en de spruitjes. Smelt voor de roux 40 g boter in een pan. Voeg geleidelijk 40 g bloem toe en roer het mengsel tot een gladde pasta met een lichte geur van biscuit. Laat de roux niet kleuren.

Presenteertip: trek met een in de ganache gedoopte borstel een lijn over een diep bord. Giet daarover de romige soep. Werk af met in boter gekookte blaadjes van spruitkool en bestrooi met roze peper.

Bak de ui en de spruitjes in 30 g boter op een zacht vuur. Giet de kippenbouillon erover en laat 10 minuten zachtjes koken. Mix en filter deze bereiding om een gladde textuur te verkrijgen.

Giet de roux beetje bij beetje bij de spruitjes. Roer tot het geheel zich soepel vermengt, klop krachtig en voeg de resterende roux toe. Het is belangrijk om goed te kloppen na elke toevoeging. Kruid naar smaak met peper en zout. Voor de ganache: breng het bier aan de kook in een pannetje tot het stroperig is. Haal de pan van het vuur, voeg de chocolade toe en roer goed.

38

Culinair

Verklarende woordenlijst • Geologie is de wetenschap die de opbouw en de ontstaansgeschiedenis van de aardkorst bestudeert. Geologen onderzoeken ook de processen van rivieren, gletsjers, wind en zee die zich aan de aardoppervlakte afspelen en de vormen en afzettingen die daardoor ontstaan. • Geomorfologie is de wetenschap die de vormen van het landschap bestudeert net als de processen die daarbij een rol spelen. Geomorfologen maken gebruik van andere wetenschappen om het ontstaan van het landschap te verklaren, zoals biologie en ecologie voor de wisselwerking tussen natuur en landschap. Enkele landschapsvormende processen die in dit artikel aan bod komen zijn de werking van de zee (marien proces), van rivieren ( fluviatiel proces) en van de mens (biogeen proces). • Alluviaal is het losse materiaal dat als sediment door een rivier is afgezet. • Het holoceen is het geologische tijdvak van 11.700 jaar geleden tot nu. Tijdens het holoceen is het Vlaamse en Nederlandse landschap in grote mate gevormd. De Noordzee ontstond, waarbij de kuststrook met duinen zich vormde, en de moerassige veengebieden van Holland en het zeekleilandschap van Noord-Nederland. Een bijzondere kreeft Michiel van der Meulen is hoofdgeoloog van de Geologische Dienst van Nederland. In Geology at the table brengt hij het boeiende verhaal van de Oosterscheldekreeft. Geologisch en morfologisch gezien is Nederland het best bekend om zijn rivieren laaggelegen kustgebieden. Die maken het land erg geschikt voor landbouw. De provincie Zeeland met haar grillige kust is vooral bekend om de visserij en de schelpdierenindustrie. De Oosterschelde is er de thuisbasis van de Oosterscheldekreeft, een lokale variant van de Europese kreeft (Hommarus gammarus). Europese kreeften verdragen over het algemeen geen laag zoutgehalte of lage temperaturen. Een populatie kon zich pas vestigen in de Oosterschelde nadat ingenieurs de verbinding met de Schelde in 1868 sloten. Zo werd het zoutgehalte gunstiger voor kreeften, maar de populatie

werd herhaaldelijk gedecimeerd tijdens strenge winters. Ook bij de Deltawerken gingen veel kreeften dood door de massa zoet water die door de Oosterschelde naar de Noordzee stroomde. Deze sterfte door lage temperaturen en lage zoutgehaltes zorgde ervoor dat de kreeftenpopulatie telkens opnieuw opgebouwd moest worden vanuit de sterkste kreeften. Door deze sterke genetische selectie droegen weinig kreeften bij aan het DNA van de huidige Oosterscheldekreeft, maar konden bepaalde kenmerken waaronder een delicate smaak en structuur zich binnen de populatie vestigen. Vandaag is de Oosterschelde een goede habitat voor de kreeften. Hun populatie wordt zorgvuldig beheerd en er wordt op een duurzame wijze op de Oosterscheldekreeft gevist. Stichting de Noordzee, samensteller van de viswijzer, bevestigt dat het goed gaat met de kreeft in de Oosterschelde, maar wijst erop dat er mogelijk te veel vangstvergunningen zijn. Er zou ook gestroopt worden (www.goedevis.nl). Het seizoen voor de Oosterscheldekreeft loopt van 1 april tot 15 juli. Kreeft met zouterik De bereiding van Oosterscheldekreeft vergt geen ingewikkelde voorbereiding. Je kunt de kreeften het best koken of serveren als een soep, bijv. een bisque (schaaldierensoep). Michiel van der Meulen stelt in Geology at the table het eerste voor, met hollandaisesaus. Op de foto hiernaast is de kreeft vergezeld van geblancheerde zeekraal (Salicornia europaea). Deze zeegroente is al net zo kenmerkend voor de Zeeuwse keuken als de Oosterscheldekreeft. Het Zeeuwse zeekraalseizoen loopt van mei tot en met september. Zeekraal of ‘zouterik’ heeft van nature een zilte smaak, maar wordt snel slijmerig wanneer je hem te gaar kookt. Verwijder stugge delen en was de groente snel onder koud stromend water. Het volstaat om de zeekraal kort te blancheren in ongezouten water. Ook lekker: roerbak de groente enkele minuten in wat boter met een fijngesnipperde ui. Je kunt zeekraal ook rauw eten. Armeluisgroente? Vroeger werd zeekraal – door de Zeeuwen weleens ‘armeluisgroente’ genoemd – uitsluitend in het wild gesneden, zowel in Zeeland en op de Wadden als in Nor-

mandië en Bretagne. Omdat zeekraal een bedreigde plant is, werd het oogsten uit het wild aan strenge banden gelegd en teelt men meer en meer zeekraal. In open grond situeert die teelt zich in verzilte gebieden of in gebieden met zilt grondwater. In de Zeeuwse regio zijn er veel gronden geschikt, maar ook in de West-Vlaamse polders vind je op een aantal plaatsen erg ondiep zilt grondwater. Zeekraal is een eenjarige plant die zich via zaadvorming voortplant. Om te kiemen heeft zeekraalzaad zoetwater nodig. Daarvoor zorgen regenbuien in het vroege voorjaar. Van zodra het plantje ontkiemt, neemt het actief zout op. Bij het oogsten snijdt men de eetbare delen af; de houtige stengel blijft staan. Wie meer wil weten over de teelt van zeekraal, vindt een verzameling links op → www.velt.be/zeekraal

Win dit boek Geology at the table verzamelt 27 recepten uit 25 Europese landen, geselecteerd door een internationale groep van geologen. Bij elk recept wordt een ingrediënt gebruikt dat dankzij de specifieke geologische eigenschappen eigen is aan een land of streek. Men besteedt ook aandacht aan mineralen (bijv. zout) of kooktechnieken zoals het gebruik van aardwarmte. Het boek (Engelstalig) is voorlopig niet in de boekhandel verkrijgbaar, maar de Seizoenen-redactie kon de hand leggen op 5 gesigneerde exemplaren. Stuur voor 1 juni een e-mail met als onderwerp ‘geologie aan tafel’ naar [email protected] of een kaartje t.a.v. de redactie om kans te maken. → www.eurogeosurveys.org

Culinair

39

Oosterscheldekreeft met Hollandse saus Ingrediënten voor 2 personen • 200 g boter • 2 à 3 eieren • mosterd (optioneel) • (cayenne)peper en zout • 1 Oosterscheldekreeft (ca. 750 g), 2 kreeften bij grote honger • 1 citroen of court-bouillon • enkele takjes zeekraal * Boter klaren doe je zo: smelt de boter op een matig vuur zodat het water verdampt en de boter gaat schuimen. Schep met een schuimspaan het schuim af. Giet de gesmolten boter door een heel fijne zeef (of een doek).

Bereiding Hollandaisesaus Smelt 200 g ongezouten boter, klaar de boter* en laat haar afkoelen tot net boven het smeltpunt. Mix 2 of 3 eidooiers met een flinke scheut citroensap. Giet er de gesmolten boter bij terwijl je zachtjes klopt met een garde. De boter zal hierdoor emulgeren. Let op dat de boter niet te warm is, anders krijg je roerei en moet je helemaal opnieuw beginnen. Voor een dunner mengsel voeg je warm water toe. Breng op smaak met zout en peper of cayennepeper en houd de saus warm tot het opdienen, bij voorkeur au bain-marie.

Meer recepten op oosterscheldekreeft.nl

Serveer er gekookte aardappelen, geblancheerde zeekraal of een salade bij.

Gekookte kreeft Een typische Oosterscheldekreeft van ongeveer 750 g kook je gaar in ongeveer 8 minuten. Leg de kreeft met de kop naar beneden in goed gezouten kokend water met een scheutje citroensap (als alternatief kun je een goed gekruide court-bouillon gebruiken). Zorg ervoor dat de kookpan groot genoeg is om de kreeft volledig onder te dompelen. Haal de kreeft uit het water en laat ze een paar minuten rusten. Snijd de kreeft doormidden en verwijder het darmkanaal. Kraak de klauwen en dien de kreeft op met de saus en een schijfje citroen.

40

Uitgelicht

Het lekkerste terras

Tuinschatten Alle seizoenen in je moestuin

Angelo Dorny

Davidsfonds, 2013 ISBN 978 90 5826 934 8, 136 p. € 19,95

Groeten uit Transitië

Eva Peeters, Mme Zsazsa, Kristien Hens, Renate Hudak, Harald Hadazim

Joke Rous en Dorien Knockaert

VBK Media, 2012 ISBN 9789052108858, 240 p. € 24,95

Standaard uitgeverij, 2013 ISBN 9789002252587, p. € 25,00

Angelo Dorny is op zijn tweeëntwintigste al jaren goed bezig: vol enthousiasme toont hij hoe je zelf je groenten kunt kweken. Het lekkerste terras is een heel praktisch boek over groenten en kruiden kweken in potten. Ik vond het boek iets te druk en te kleurrijk, maar dat kan aan mij liggen. Over potgrond en aangepaste rassen is Angelo opvallend summier, en van mij hadden die recepten weg mogen blijven. Een paar onbegrijpelijke fouten in de tuinkalender en qua spelling wil ik wel over het hoofd zien, en het ecologische gehalte vind ik matig tot goed. Opvallend, creatief en commercieel goed gezien: achteraan vind je kortingsbonnen voor een tuinwinkelketen; zo kun je dit boek al meteen terugverdienen.

Beginnende moestuiniers zullen dit boek graag ter hand nemen: een leuk en handig overzicht van de meeste seizoenswerkzaamheden in de moestuin, de mooie groente- en fruitportretten, de bewaartips… Je krijgt al meteen zin om te gaan tuinieren. Maar daar houdt mijn positieve indruk op, vrees ik. Diverse teelten krijgen meer foto- dan tekstruimte – ieder zijn meug, denk ik dan. Vruchtwisseling, netten tegen insecten, en nog andere technieken worden zo summier uitgelegd dat je nog meer in het duister tast dan voorheen. Toen ik las dat de auteurs niet afkerig zijn van het gebruik van kunstmest, was mijn oordeel geveld, maar lees dit boek gerust zelf…

Lieven David

Lieven David

Groeten uit Transitië is niet het zoveelste droge boek over duurzamer leven met cijfermateriaal en filosofische teksten. Integendeel, het is een vrolijk en opgewekt boek geschreven door vijf ervaringsdeskundigen die alles eerst hebben uitgetest. De praktische tips zijn direct toepasbaar in je dagelijkse leven. Het boek is opgedeeld in zes hoofdstukken: ‘Op je bord’, ‘In je tuin’, ‘Onderweg’, ‘Op je lijf ’, ‘In je huis’ en ‘In de sacoche’. De duurzame alternatieven heb je in een light- en heavy-variant, zodat het boek toegankelijk is voor mensen die totaal niet met duurzaamheid bezig zijn en tegelijkertijd de doorwinterde ecoliefhebber aan zijn trekken komt. Groeten uit Transitië bevat uitgebreide handleidingen, leuke anekdotes, mooie foto’s, originele recepten en knappe tekeningen. Het bewijst kortom dat ‘groener’ gewoonweg leuk, creatief en gezond is en lang niet zo moeilijk als je misschien wel denkt.

De Seizoenen-redactie heeft een exemplaar van Het lekkerste terras om weg te schenken. Waag je kans: e-mail voor 1 juni naar [email protected] of stuur een kaartje naar Velt t.a.v. de redactie.

Winnaar Het boek De lekkerste keukenkruiden kweek je zelf (Seizoenen maart) is gewonnen door Ine Bremer.

Katleen Verhaert

41

Eco-care hoveniers & ontwerpbureau Loek Gorris Advies, creatieve tuinontwerpen, aanleg en onderhoud van natuurrijke tuinen. Ook voor dakvegetaties, vijvers, hemelwaterhergebruik (watertuinen). | Info | [email protected], www.eco-care.nl. Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de Pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort. | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, [email protected] Vakantiehoeve Wilgenhof 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder: Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be, [email protected]. Vakantie in de Dordogne Rust en natuur voor wandelaars, fietsers, kinderen, ouderen en rolstoelers. Welkom op La Colline, 7 hectare natuur in de mooie Franse Dordogne. Twee volledig rolstoelaangepaste gîtes (4 en 6 pers) Camping met 4 ruime plaatsen met splinternieuw aangepast sanitair. | Ben en Inez | Info | kijk op www.lacolline-linard.fr

www.ladolcecollina.wix.com/la-dolce-collina Een gezellige B&B gelegen in de streek van Piemonte (Italië) omgeven door typische wijngaarden waar rust en natuur primeren. Ecologische tuin, gezonde maaltijden met groenten en fruit uit eigen tuin. Mogelijkheid om zelf in de gezellige buitenkeuken te koken met producten van eigen kweek en streek. | Info | Tel.00393492955690 .Ned, Ital, Eng | Bram en Marta. Vakantiehuis in de Dordogne Welkom zijn, je thuisvoelen op een bijzondere plek in de natuur. Heerlijk genieten van de rust en ruimte. Gelegen op de grens van de Corrèze en Haute-Vienne. We zien je graag tegemoet | Meer info op www.laveyrat.com Vlees van boerderij De zwaluw (Lovendegem) We bieden momenteel een aantal biologische stieren aan (6 maand tot 2 jaar). Je kan samen met familie of vrienden een stier bekijken en bestellen, en deze dan laten verwerken door een slager (aan huis) zoals je zelf je vlees wenst. Het is goedkoper, ecologisch, verantwoord en 100% gecertificeerd bio! Rechtstreeks van de boer. | Info | 0472 82 65 97 (Nils Mouton) – www.biodezwaluw.be

42

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

Beeldhouwersstraat 46 2000 Antwerpen T. 03 237 86 03 - E. [email protected] www.natuurkleding.be open van dinsdag t/m zaterdag 10:00 u. - 18:00 u.

In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

43

Op zaterdag vind je De Loods op de markt in Aalst

44

45

46

Ledenvoordelen

‘t Bruggeske Vakantiewoning ’t Bruggeske ligt in Mol (Achterbos) en is een ideale stek om lekker te onthaasten of actief bezig te zijn in de groene Kempen. Je kunt er verblijven met 2 tot 10 personen. Bij de ombouw van de woning tot vakantiewoning zijn de uitbaters hun ecologische principes zo trouw mogelijk gebleven. De tuin is nog in omvorming; de oude fruitbomen zijn zo veel mogelijk behouden en er zijn twee sleutelgattuintjes aangelegd. De achterliggende weide zal een gevarieerd stukje natuur worden. Jouw voordeel: Velt-leden krijgen 5 procent korting op de huurprijs op vertoon van hun lidkaart (exclusief verbruik en extra diensten). → www.tbruggeske.be ‘t Lemen Voeteke ‘t Lemen Voeteke is een B&B waar je thuiskomt in rust en eenvoud. Bio-ontbijt van het huis, 100 procent privacy. Met respect voor mens, dier en natuur. Jouw voordeel: De B&B-gasten krijgen bioproducten ter waarde van 5 procent van de overnachtingsprijs met ontbijt op vertoon van lidkaart. Deze producten zijn seizoensgebonden en kunnen omvatten: boeket zonnebloemen, pompoen, courgettes en andere groenten, kaarsen in bijenwas, voorwerpen in vilt, keramiek… Contact: 014 55 24 10, [email protected] → www.tlemenvoeteke.net

Ledenvoordeel in de kijker: Huis van Haaz Natuurlijke afwerkingsmaterialen binnen en buiten huis Van natuurverven tot boenwas, van kalei tot meubelolie, van behang tot marmoleum. Ieder interieur wordt uniek met de materialen van Huis van Haaz. Geraak je er zelf niet uit, dan biedt Huis van Haaz gratis kleuren interieuradvies (voorwaarden: zie website). Natuurverven hoeven niet duurder te zijn dan klassieke kwaliteitsverven. Wel 2000 kleuren zijn mogelijk. Verder in het aanbod: natuurlijke glanspleister tadelakt (demonstratiemuur in de winkel), natuurlijke bestrijdingsmiddelen voor insecten, etc. Jouw voordeel: Velt-leden krijgen het hele jaar door 5 procent korting op alle verven op vertoon van hun lidkaart. Tijdens de maanden mei en juni 2013 verdubbelt Huis van Haaz deze korting tot 10 procent. Adres: Berlarij 19 in Lier. [email protected], 03 272 32 77. → www.huisvanhaaz.be

Nog meer voordelen! Met je Velt-lidkaart kun je intussen genieten van meer dan 150 ledenvoordelen. Ontdek ze allemaal op → www.velt.be/voordelen

L’art du jardin Naar aanleiding van de 400ste verjaardag van de geboorte van André Le Nôtre, de ontwerper van de tuinen van Versailles, wordt in Parijs een nieuw prestigieus tuinsalon in het leven geroepen: L’ art du jardin. Dit evenement vindt plaats van 29 mei tot 3 juni 2013 in het grandioze en historische kader van Le Grand Palais aan de ChampsÉlysées in Parijs. België gastland De organisatoren nodigden België officieel uit als eerste gastland en stelden de internationaal bekende landschapsarchitect Erik Dhont aan als curator van deze Belgische deelname. Erik Dhondt vat de Belgische stand (300 à 400m² groot) op als een grote ruimte opgedeeld in diverse deelruimtes en omzoomd door beuk. Velt-publicaties geselecteerd Een van deze deelruimtes wordt gebruikt om de Belgische tuintraditie te presenteren aan de hand van een selectie van boeken en tijdschriften, waaronder Seizoenen en enkele andere Velt-publicaties. In deze ruimte wordt het Belgische groenpatrimonium visueel voorgesteld door een selectie foto’s van tuinfotograaf Jean-Pierre Gabriël. De centrale ruimte is opgevat als een efemere tuininstallatie die uitgewerkt wordt i.s.m. de Brusselse bloemenartiest Thierry Boutemy. In de derde ruimte vindt je een tentoonstelling van Erik Dhondt’s eigen werk door middel van maquettes en foto’s. → www.lartdujardin.com

10 duotickets te winnen De Seizoenen-redactie mag tien gratis duotickets (t.w.v. € 18,00) van dit evenement wegschenken. Stuur voor 1 juni een e-mail met als onderwerp ‘L’art du jardin’ naar [email protected] of stuur een kaartje naar Velt t.a.v. de redactie om je kans te wagen.

Ledenvoordelen/Publicaties

10 JardiMini’s van ECOstyle te winnen ECOstyle lanceert de JardiMini, een flexibele moes-, kruiden- of siertuin voor terras en balkon. De JardiMini is gemaakt uit duurzaam, zonlicht- en vorstbestendig materiaal. Hij is water- en luchtdoorlatend: overtollig water sijpelt weg, waardoor aarde en wortels kunnen ademen. Een saaie hoek of leeg terras tover je met de JardiMini eenvoudig om tot een geurig bloeiende bloementuin, een kruidentuin of een groentetuintje op kindermaat. De JardiMini zorgt voor een snelle opwarming van de grond, waardoor de planten erin sneller zullen groeien en bloeien dan in volle grond. Omdat hij zo licht is, kun je hem in ieder seizoen gemakkelijk op de meest ideale plaats zetten (al dan niet beschut tegen wind, zon of regen).

Potgrond zonder turf Voor potgrond wordt nog vaak turf gebruikt, waardoor waardevolle natuurgebieden vernietigd worden. ECOstyle’s Cocopeat®, gemaakt van gecomposteerde kokosvezels en verrijkt met natuurlijke meststoffen, biedt een turfvrij alternatief. De kokosvezels zijn sponsachtig, waardoor de potgrond rul en luchtig is en planten er gemakkelijk en snel in wortelen. De potgrond houdt zeer goed vocht vast. Potplanten vragen gedurende de bloeiperiode regelmatig water. Met het gebruik van Cocopeat® Terras- & balkonplanten kun je tot de helft minder water geven. Een extra voordeel is dat Cocopeat® niet krimpt bij grote droogte en dat de potgrondkluit niet loskomt van de pot. Zelfs geheel uitgedroogd neemt Cocopeat® direct weer water op. Om te voorkomen dat je planten snel droog komen te staan kun je dus de JardiMini hiermee vullen. Win een JardiMini De JardiMini is te koop in ECOstyle-partnerverkooppunten en tuincentra (www.ecostyle.be/verkooppunten). Voor wie snel reageert, heeft de Seizoenen-redactie een van de tien exemplaren van de JardiMini klaarliggen. E-mail voor 1 juni naar [email protected] of stuur een kaartje naar Velt t.a.v. de redactie om je kans te wagen.

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Bessen uit de tuin (704009) € 19,95 (+ € 4,30 verz.) Nieuw! • Vier verrassende Velt-boekjes (704027) € 12,20 (+ € 4,30 verz.) Nieuw! • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 19,50 (+ € 5,30 verz.) actieprijs! • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig (704019) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Groenten in potten (704025) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) • De Brooddoos (704013) € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk (704006) € 14,95 (+ € 3,00 verz.) • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) → www.velt.be/winkel Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Vernissage of de tuin bestaat, IV Thuiskomen is een tuin. Met vogels. Met muntekruid tot aan de rand gevuld. Een duif vliegt porceleinblauw over in een klapwiekend ongeduld. De bomen kalkwit langs de muren, verwilderd. Distels staan in zaad. Grasvinken in verborgen polken. Dit wist zij steeds: de tuin bestaat. Het perk vol zijden pluimgewassen, kamille, wilde weegbree, merels op het grint, het onkruid hoog, blond stof op de terrassen. Een enkele maal staat men van vreugde blind. Aleidis Dierick Uit: Al die zalige zomers, samengesteld en ingeleid door Stefan van den Bossche, Uitgeverij P, 2005