Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 1 | 2013

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 41ste jaargang - januari/februari 2013

← Welke verzorging kippen nodig hebben in de winter, lees je op p. 12.

Foto: Cristian Bortes Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer, [email protected] Lay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Maite Grugeon, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Jean-Pierre Engelmann, Mirella Gijsen, Geert Gommers, Emelie Heller, Nicola Kersting, Geertje Meire, Norbert Mergen, Luk Naets, Joop Reichenfeld, Jürgen Smit, Peter Vande Moortele, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen, Huguette van Renterghem Fotografen & illustratoren: Ajari, Alpha, Bambo, Cristian Bortes, Stefan Jacobs, Yoko Nekonomania, Nemo’s Great Uncle, Rool Paap, Joop Reichenfeld, s4sworld, Marieke Smets, Karel Spruyt, Luigi Strano, Inne Van Meer, Jan Vannoppen Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Piet Anrijs, Vissenakenstraat 381, 3300 Vissenaken

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het maartnummer in vóór 18 februari via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van april en mei. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

1| 2013

3

Inhoud

zoom Het vijfde seizoen: een magnetisch mooie, verontrustende film Eco-actief Velt-ambassadeurs gezocht & ander eco-actief nieuws Hervé De Clercq over zaden en regelgeving Consument/Column Bij winters weer hoort stevige kost. Kok Nicola Kersting haalt wat Russische nostalgie boven en zet o.a. borsjtsj en piroshki’s op tafel. p. 22

In de winter kunnen er weleens modderpoelen ontstaan in de kippenren. Wij geven je enkele tips om je kippen gelukkig te houden in barre weersomstandigheden. p. 12

Is stadslandbouw altijd ecologisch verantwoord? Hebben groenten vollegrond nodig? En kunnen biogroenten op een dak worden geteeld? Velt doet haar visie uit de doeken. p. 18

5

14 16 6

tuin Ranke struiken en wonderlijke bloempjes Loods je kippen gezond de winter door Is stadslandbouw altijd eco? De verhoogde moestuinbak

8 12 18 20

Reportage Mark Lynas pleit voor meer rationele milieubescherming

38

Column/verbeeld

33

culinair Over winterrood en sneeuwwit: verhalen ‘rond de soep’

22

weg & wijzer

25

zoekertjes

33

Lezers reageren/Uitgesproken

34

Uitgelicht

36

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Geek gardening Tekst Bart Coenen

China maakte onlangs bekend dat het technologie ontwikkelt om groenten te kweken op de maan of op Mars. Een ‘tuin’ in een cabine van 300 kubieke meter moet astronauten op ruimtemissie in staat stellen om in hun eigen lucht, water en voedsel te voorzien. Wanneer de eerste Chinezen op de maanbodem de hand aan de ploeg zullen slaan, is nog niet duidelijk (al zouden er plannen zijn om dit jaar al een verkennende maanuitstap te maken). Als ze het eerst op Mars willen zijn, zullen de communisten zich mogen reppen, want aan de overzijde van de Stille Oceaan toont ubergeek Elon Musk grote ambitie om te vertrekken. Elon Musk, die steenrijk werd met het internetbetalingssysteem PayPal en de elektrische sportwagen Tesla, wil tegen 2029 op de rode planeet een stulpje bouwen ter grootte van Phucket. Wie rijk genoeg is, mag mee. Misschien kunnen beide teams nog iets leren van Sundrop Farms, het bedrijf dat in de barre Australische woestijn pesticidenvrije tomaten, paprika’s en komkommers kweekt. Sundrop Farms gebruikt zonne-energie om water te ontzilten en om de serre te verwarmen en te koelen. Het bedrijf plant projecten in Jordanië en Qatar en wil nog veel meer groenten op het menu zetten. Volgens de Nederlandse wateringenieur en projectmanager bij Sundrop Farms Reinier Wolterbeek is ‘the sky really the limit now.’ Ik ga op ruimtereis en ik neem mee: wat ledlampjes van Philips. Het Nederlandse ‘centrum voor groeiconcepten’ PlantLab (p. 18) maakt al enkele jaren gebruik van LED’s van Philips bij onderzoek naar plantaardige productie in meerlagenteelt. De LED’s maken het mogelijk om lichtkleur en -intensiteit exact af te stemmen op de behoefte van een gewas. In de klimaatruimten van PlantLab worden ook de luchttemperatuur en -vochtigheid, worteltemperatuur en CO2 nauwkeurig geregeld. Velt-diensthoofd Kennis Geert Gommers zet in deze Seizoenen kanttekeningen bij deze evolutie (p. 18) en ook de biologische landbouw haalt voorlopig haar neus op voor zoveel technologisch geweld. Maar fascinerend is het wel.

Dergelijke technologiën zijn trouwens al lang niet meer exclusief voor laboratoria. Wie een beetje kan programmeren, koopt gewoon op het internet de sensoren en andere benodigdheden. Zo werken twee jonge Texaanse nerds onder de naam Horto Domi aan een volautomatische serre die je vanop je computer, tablet of smartphone kunt monitoren. Het ontwerp van de iglovormige serre is open source, dus voor iedereen vrij toegankelijk en reproduceerbaar. Technofoob zijn deze garden geeks niet, integendeel, ze zetten technologie in het centrum van hun ideeën en projecten. Geeks met een passie voor technologie en een liefde voor tuinieren vind je intussen in alle soorten en kleuren. Op het goed geoliede crowdfunding platform Kickstarter* buitelen ze over elkaar heen om de gunsten van het publiek. Vooral hydrocultuur, torentuinen en raamtuinsystemen zijn in en halen gemakkelijk het gevraagde geld op. Het in New York gevestigde Windowfarms inspireerde zelfs zoveel mensen dat het met gemak een vijfvoud van de gevraagde 50000 dollar ophaalde. Was je vroeger een geek – het woord komt van het Laag Duitse ‘Geck’ – dan werd je gemakkelijk uitgelachen, maar vandaag is dat anders. Geeks zijn sexy en populair, kijk maar naar het overdonderend succes van de uitsluitend door nerds bevolkte sitcom The Big Bang Theory. ‘Door de kracht van sociale netwerken op het internet, zien geeks in dat ze niet alleen zijn met hun wereldbeeld. De scene van het rationeel denken is in volle ontwikkeling. Vandaag is het cool om na te denken’, schrijft Mark Henderson, wetenschapsjournalist bij The Times in zijn boek The Geek Manifesto. ‘De geeks komen eraan. En de wereld heeft ons nodig’, besluit hij. Rationeel milieubeschermer Mark Lynas (p. 38) zal het graag horen. *Kickstarter en andere crowdfunding-platformen ontstonden als bron van alternatieve financiering voor initiatieven in de culturele sector. Het bulkt er van de ambitieuze, innovatieve en fantasierijke projecten die leven ingeblazen krijgen door de directe steun van gewone mensen. Intussen voelen ook echte garden geeks zich er thuis. → www.kickstarter.com

Zoom

5

Het vijfde seizoen Een magnetisch mooie, verontrustende film

In La cinquième saison – na Khadak (2006) en Altiplano (2009) de derde speelfilm in de trilogie van Peter Brosens en Jessica Woodworth – wordt de wereld getroffen door een mysterieuze, allesomvattende natuurramp: de lente wil niet meer komen. De cyclus van de seizoenen is volledig ontspoord. Alice en Thomas, twee jongeren die in een Ardens dorpje wonen, trachten zin te geven aan een wereld die rondom hen instort. De natuur doet haar macht gelden tegenover de mensheid: zij sterft langzaam maar zeker af. Alles verdwijnt – tot kleuren en geluiden toe. Deze angstaanjagende situatie veroorzaakt een implosie van de dorpsgemeenschap. In de pers krijgt La cinquième saison woorden als ‘verontrustend’, ‘pijnlijk mooi’ en ‘magnetisch’ toegedicht. Op het filmfestival van Venetië genoot de film dan ook veel bijval. Hij werd o.a. bekroond met de Green drop award, een prijs voor de film die het best de thema’s ‘ecologie’ en ‘duurzame ontwikkeling’ aan bod laat komen. Vanaf 23 januari 2013 speelt de film in de bioscoop. → www.thefifthseason.be

6

Consument

Eerste officiële verdeelpunten ‘Plant van hier’ Het kwaliteitslabel ‘Plant van hier’ staat voor planten die afstammen van bomen en struiken die zich na de laatste ijstijd spontaan in onze gebieden hebben gevestigd. Planten van hier zijn dus bomen en struiken die al zeer lang in onze gebieden vertoeven en die dus goed zijn aangepast aan de bodem en de leefomstandigheden in onze streken. De eerste officieel gecertificeerde verdeelpunten van ‘planten van hier’ zijn nu een feit! De bedrijven Van Goidsenhoven (Holsbeek), Peeters-Vervoort (Herenthout), Tuincentrum Roegiers (Assenede) en Hoebenschot (Lichtaart) zijn de eerste bevoorraders voor de particuliere markt (haag- en bosplantsoen). Deze verdeelpunten staan je met raad en daad bij en helpen je bij de juiste keuze op maat van je persoonlijke situatie en voorkeur. Opgelet, gezien de grote vraag en het wisselende teeltsucces geldt voor een aantal soorten dat ze beschikbaar zijn zolang de voorraad strekt. Er wordt hard gewerkt om zowel het aantal verdeelpunten als het gamma aangeboden soorten de volgende jaren flink uit te breiden. De nieuwe verdeelpunten vind je via de sectie ‘aan de slag’ - ‘waar te koop’ op de website: → www.plantvanhier.be

Eerste Repair Café in Vlaanderen

Het aantal consumenten dat aangeeft bewust met duurzaamheid bezig te zijn (37%) is hoger dan de afgelopen drie jaar. Dit geeft aan dat de markt voor duurzame producten wel tegen een stootje kan, en dat duurzame producten een structureel onderdeel van onze consumptiekeuzes vormen. Waterlopen schoner, maar kwetsbaarder Globaal is de kwaliteit van onze waterlopen aanmerkelijk verbeterd tegenover tien jaar geleden. Dat leidt de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) af uit haar meetresultaten van 2011. Investeringen in waterzuivering en de inspanningen van landbouw en bedrijven zorgden voor dat resultaat. De verbetering van de waterkwaliteit verloopt de laatste jaren echter minder snel. Door lokaal de vervuilingsbronnen in detail te identificeren en systematisch aan te pakken, komt Vlaanderen wel stap voor stap dichter bij de Europese doelstellingen. Paradoxaal genoeg zorgt een betere waterkwaliteit ook voor meer kwetsbare ecosystemen. Naarmate de waterkwaliteit verbetert, neemt namelijk de diversiteit van het waterleven in de rivier ook toe. Een plotse daling van die waterkwaliteit, bijvoorbeeld door een incidentele (bedrijfs)lozing of riooloverstort, kan dan een veel groter verlies aan waardevolle waterorganismen betekenen. → www.vmm.be/water/kwaliteit-oppervlaktewater

Het Repair Café, een succesvol Nederlands initiatief waarbij repareren centraal staat, bestaat nu ook in Vlaanderen. Antwerpen beet vorige maand de spits af met een Repair Café in het EcoHuis. Bezoekers kregen er gereedschap en materiaal ter beschikking om hun kapotte spullen te repareren, en ze konden rekenen op hulp van deskundigen. Kleding, meubels, elektrische apparaten, fietsen, servies, speelgoed… alles waar wat aan hapert, krijgt in het Repair Café een tweede leven. Het Repair Café wil laten zien dat repareren leuk is en vaak helemaal niet moeilijk. De Nederlandse Stichting Repair Café werkt sinds kort samen met het Netwerk Bewust Verbruiken om het initiatief in Vlaanderen op de kaart te zetten. Het Repair Café Antwerpen is een samenwerking met de Kringwinkel Antwerpen en Samenlevingsopbouw. Op zaterdag 2 februari 2013 volgt een tweede editie. → www.antwerpen.be/ecohuis → www.repaircafé.be

Vraag naar duurzame producten crisisproof

Fructura Award gaat naar warmterecuperatie De driejaarlijkse Fructura Award van de gelijknamige vakbeurs voor hard- en zachtfruit beloont innovatieve bedrijven of organisaties die met nieuwe technieken of diensten milieu- en duurzaamheidswinsten boeken. Het familiebedrijf Vos Technics uit Herk-de-Stad won de award met een uniek systeem voor warmterecuperatie uit koelcellen voor fruit. Gespecialiseerd in de bouw van koelcellen zocht Vos Technics naar een techniek om de onttrokken warmte te capteren en nuttig te gebruiken. Een eerste grootschalig exemplaar van het warmterecuperatiesysteem draait op het fruitbedrijf Hof ten Wijndries in Bekkevoort. Het fruitbedrijf spaart 37.000 liter stookolie uit nu het 3.000 m² vloerverwarming, een woonhuis en een gastverblijf van groene warmte kan voorzien. Ook de derde laureaat, de firma Globachem is het vermelden waard. Het bedrijf ontwikkelde een duurzaam gewasbeschermingsmiddel tegen de perenbladvlo op basis van kaliumbicarbonaat, beter gekend als bakpoeder. → www.fructura.be

Ook in jaren van economische crisis heeft de Nederlandse consument een sterke vraag naar duurzame producten. Een ruime meerderheid van de Nederlanders (62%) vindt zelfs dat bedrijven en overheid de komende jaren méér aandacht aan duurzaamheid moeten besteden. Zeven van de tien consumenten geven aan dat zij het normaal vinden dat supermarkten het assortiment verbreden met duurzame varianten en actief adverteren over hun duurzame producten. Dit blijkt uit het meest recente Duurzaamheidkompas, een onderzoek naar duurzaam consumentengedrag van Schuttelaar & Partners en MarketResponse.

Kortweg Natuur heeft nu ook biomeel Na het b.akkerbrood wordt in Limburg nu ook ‘Kortweg Natuur Bio-meel’ op de markt gebracht. Het meel is afkomstig van granen die op biologische wijze geteeld werden op lokale akkers waar men rekening houdt met de natuur. Tien procent van de ingezaaide oppervlakte wordt er voorbehouden als (winter-)biotoop voor akkervogels, planten en insecten. De Wroeter Dagcentrum in Kortessem fungeert als afzetkanaal. → www.kortwegnatuur.be

Consument/Column

Biomosselen bij Carrefour De ‘Premium Bio Mosselen’ uit Ierland die Carrefour sinds oktober aanbiedt, zijn gekweekt volgens een strikt lastenboek met als voornaamste accenten de uitstekende zeewaterkwaliteit bij Ierland, een minimale verstoring van het natuurlijk evenwicht, niet vervuilende schepen die met ecologische producten worden gereinigd en milieuvriendelijk verpakkingsmateriaal. In Ierland zijn er twee bedrijven in Bantry en Kenmare (graafschap Kerry) gecertificeerd voor de biologische mosselkweek. Omdat deze biomosselen zich zoals de Zeeuwse voeden met het natuurlijke plankton uit de zee zien de Nederlandse mosselboeren niet in waarom hun mosselen plots minder milieuvriendelijk zouden zijn. De Zeeuwse mosselkweek is zich de laatste jaren permanent aan het verduurzamen en heeft hiervoor al schouderklopjes gekregen van het Marine Stewardship Council dat het MSC-label voor duurzame visserij uitreikt. Bij een korte steekproef in de Carrefour van Lier blijken er geen Ierse biomosselen in de rekken te liggen. ‘Er is amper vraag naar,’ bevestigt de bediende van de visafdeling, ‘maar ik kan ze wel voor u bestellen indien u dat wenst.’ Een verkoopprijs van € 5,30 kg – toch zo’n € 2,00 meer dan de Zeeuwse zusjes – is allicht de meest aannemelijke verklaring voor de matige belangstelling. Bioproducten uit VS en Europa gelijkwaardig Sinds zowat een half jaar zijn de reglementering en de controle van de biologische teelt aan beide zijden van de Atlantische Oceaan gelijkwaardig bevonden. Zo moeten geëxporteerde producten niet meer twee of drie keer worden gecertificeerd, wat de handel zal bevorderen. Toch blijven er nog enkele verschillen in wetgeving bestaan. Zo mogen in Amerika biologisch gekweekte dieren geen enkele behandeling met antibiotica hebben ondergaan, waar in Europa in bepaalde gevallen zoals een uierontsteking nog twee behandelingen zijn toegestaan. Anderzijds kunnen Amerikaanse fruitboeren bij bepaalde schimmelaantastingen op appelen en peren dan weer wel gebruik maken van antibiotische preparaten. In de reglementen van het National Organic Program (NOP) staan daarnaast weinig concrete cijfers over het maximaal aantal dieren dat er op een bedrijf mogen worden gehouden en zou het theoretisch kunnen dat er biologische eenden worden gekweekt die nooit hebben mogen zwemmen. Voor Europa is het eveneens ongebruikelijk dat biologische voedingsmiddelen mogen worden verrijkt met vitaminen, mineralen en spoorelementen. Een laatste pluspunt scoren dan weer de Amerikanen: rond elke biologische akker moet een bufferzone liggen van minstens 10 m die moet verhinderen dat pesticiden van een naburig gangbaar bewerkt perceel de eigen biogewassen zouden kunnen besmetten. Bronnen: Vilt, Organic-bio.com, Schrot & Korn, NBV, Plant van hier, VMM, Schuttelaar & Partners.

7

Column Doorspoelen Tekst SuskewieD

‘We gaan de reclame omarmen’, verklaart Woestijnvisser Jan Eelen bij de (her)start van de commerciële zender Vier in de herfst. Het ligt natuurlijk wat moeilijk: spraakmakende en creatief hoogstaande programma’s die voordien op de openbare omroep VRT en Canvas hoge ogen gooiden moet men nu plots om het kwartier onderbreken voor reclamebrokken. De oplossing – opdat de kijker niet zou wegzappen: de publiciteitsblokken opleuken met ultrakorte, geinige sketches en quizjes. Goed geprobeerd, Jan, maar de reclame zelf blijft even storend en de kijkers ontdekken in dichte drommen de opnamefunctie van hun digicorder. De slimste mens, Man bijt hond en andere Kruitfabrieken bekijkt men vervolgens rustig op een later moment en de reclameblokken spoelt men eruit. Gelijk hebben ze, de kijkers, en wel hierom: de peperdure reclamespots zijn overwegend betaald door multinationals die ons willen verleiden met hun superefficiënte was- en reinigingsmiddelen, synthetische luxeparfums, smikkelklare ontbijtkoekjes en frisdranken, of hun blitse bolides die in het promofilmpje onvervaard door de knapste natuurparken razen met amper getemperde CO2-uitstoten. Aan het eind van de rit staan deze multi’s te juichen wanneer hun merk zodanig aanslaat dat het zich in ons taalgebruik heeft genesteld: ‘Nog een colaatje, schat, of doe je onze kleine eerst nog een schone pamper aan?’ Choco is nog net niet synoniem met Nutella en niet alle verse smeerkaas heet Philadelphia, maar ik heb al vrienden ‘een scheutje Dreft’ horen gebruiken terwijl ze mijn flacon Ecover hanteerden… Reclame kan uiteraard nog wel, maar dan volgens een aantal duurzame criteria: regionaal, informatief, ecologisch. Een milieuvriendelijke drukkerij, een specialist in natuurverf, de lokale isolatiedeskundige of een ecologische B&B, waardevolle dingen waar bewuste consumenten echt naar op zoek zijn. Zoals achter in deze Seizoenen, een rubriek die echt door meer dan de helft van de leden wordt gelezen in plaats van doorgespoeld. Intussen blijven de tv-bonzen maar huilen dat ze al hun programma’s alleen maar kunnen maken dankzij de reclameinkomsten, maar ze staan er niet bij stil dat niemand het dagelijkse aanbod van acht Vlaamse zenders kan behappen. Het kan echter nog dwazer: een persbericht van het Franse mineraalwater Evian meldt trots dat de gerenommeerde modeontwerpster Diane von Fürstenberg, een pittig besje van 66 jaar, een exclusief design heeft gemaakt voor een recycleerbare fles in limited edition voor het superzuivere Alpenwater. Zulke designflessen in beperkte oplages zijn de vorige jaren al een succes gebleken: 10 miljoen stuks vonden hun weg naar 150 landen. Over de ecologische voetafdruk wordt met geen woord gerept, maar de drukinkt op de fles is wel ‘biologisch’. Een designfles Evian kost een schamele € 2,59. Cadeau gekregen met de feestdagen? Designwater? Doorspoelen!

8

Tuin

Ranke struiken en wonderlijke bloempjes Huguette brengt kleur in de wintertuin Tekst Huguette van Renterghem Foto’s Luigi Strano, Bambo, Ajari en Yoko Nekonomania

Een winterse tuin heeft veel meer te bieden dan je misschien wel vermoedt. Kale bomen en saaie kleuren spreken allicht niet meteen tot de verbeelding. Maar wat denk je van bloeiende toverhazelaars, geurende Viburnum of klauterende klimop? Huguette van Renterghem vertelt over haar favoriete winterbloeiers. Een tuin vol natuur In de tuin probeer ik natuur en cultuur met elkaar te verbinden. Met natuur bedoel ik de planten en de dieren, en de natuurlijke omgeving die hen toekomt. Ik bied voedsel en schuilplekken voor vogels en egels, voor alles wat vliegt en kruipt… Streekeigen bomen en struiken vormen de basis. In de bijna 23 jaar dat we hier wonen heb ik verschillende kleine landschapselementen zien verdwijnen: meidoornhagen, vlierbosjes, struiken en bomen die uit zichzelf een plekje hadden gevonden… Vele planten bestempelt men al te gemakkelijk als ‘vuil’ en dus ‘elimineert’ men ze. In onze tuin wil ik vlier, lijsterbes, wilde pruimpjes, meidoorn en sleedoorn graag behouden. De sleedoorn heeft een plekje gekregen waar hij zijn gang mag en kan gaan. Hij maakt veel wortelopslag en waar ik vroeger één kleine sleedoorn had geplant, staat er nu een heel bosje van 4 m2. Ik kies voor plantencombinaties die zijn aangepast aan de plek waar ze groeien, en ik probeer daarbij ook om de bladvormen en de kleuren bij elkaar te laten passen. Het liefst heb ik een heel jaar lang wat bloei in de tuin. Mijn uiteindelijke doel is om de combinaties zo te maken dat ik zelf niet meer hoef in te grijpen, dat de ene plant niet meer woekert dan de andere, dat ze allemaal even sterk zijn. Het is een

groot eisenpakket dat ik voor mezelf heb opgesteld en er is eigenlijk nog maar één plekje in de tuin waar dat is gelukt.

Wie is Huguette? Huguette van Renterghem is al zes jaar siertuinlesgever voor Velt. Ze gaf lessen over gevelbegroeiing en over het onderhoud van verhardingen. Ze bezoekt kandidaat-tuinen voor de ecotuindagen. Hierover zegt Huguette: ‘Je ziet mooie tuinen en je leert gedreven, enthousiaste mensen kennen.’ Huguette is euritmiste en werkt in een school. Ze is ook huismoeder. Er wonen nog 4 kinderen thuis.

Naast natuur speelt ook cultuur een rol in de tuin. Het is immers een tuin en geen natuurgebied. Je vindt er ordening en structuur. Zo hebben we bijvoorbeeld een grasveldje om tafels te zetten en te pingpongen. Er zijn verschillende zithoekjes in de zon en in de schaduw met meubels die bij elkaar en bij de tuin passen. Hier en daar hangen er windgongen, zelfgemaakte kransen, vogelhokjes in allerlei groottes en kleuren en véél kanderlaars… Met kerst en bij speciale gelegenheden steek ik de kaarsen aan. Dat geeft een prachtig effect! Winterjasmijn en kerstroos Van eind oktober tot maart bloeit de winterjasmijn (Jasminum nudiflorum). Als het te koud wordt, houdt hij zich even in. Neemt de temperatuur weer wat toe dan herpakt de plant zich en bloeit hij weer vrolijk verder. Ik heb twee van deze planten in de tuin staan. Eentje kijkt naar het zuiden/zuidwesten en groeit tegen een klimrek aan. Ik houd hem redelijk kortgeknipt. Hij bloeit rijkelijk en vol. De andere is gericht op het zuidoosten, maar heeft gedeeltelijk schaduw van de notenboom. De ranken, die over een boog hangen, laat ik lang. Deze winterjasmijn bloeit ook lang, maar er verschijnen maar

Kerstroos.

weinig bloempjes aan. Als je er niet echt op let, vallen de bloempjes nauwelijks op. De plant heeft dus duidelijk graag veel zon. Jammer genoeg geurt hij niet, maar hoe dan ook vind ik de winterjasmijn een echte aanrader. Hij komt oorspronkelijk uit China en is gemakkelijk te stekken. Met herfstkrokussen heb ik op onze zware kleigrond geen goede ervaringen. De grond is soms te vochtig en de bollen verrotten waarschijnlijk.

Tuin

9

Hoe kies je planten voor je tuin met behulp van de Velt-Plantenzoeker? Stap 1 Kies een groenvorm die is aangepast aan de activiteit die je er wilt uitvoeren of aan de functie die de groenvorm heeft in de tuin. Houd ook rekening met het beheer dat je wilt of kunt uitvoeren. Je kiest bijvoorbeeld voor een bosje om kampen te bouwen of vogels aan te trekken, voor een bloemenborder rijk aan insecten of voor een gazon om op te zitten en te voetballen of om de was op te hangen. Op www.velt. be/plantenzoeker staan de planten gegroepeerd per groenvorm. Stap 2 Selecteer planten die zijn aangepast aan de standplaats (bodem, lichtinval). Ga de lichtinval (zon/schaduw) en het bodemtype na in je tuin. Zo weet je welke planten er kunnen gedijen. Op www.velt.be/plantenzoeker kun je selecteren op bodemtype. Stap 3 Selecteer planten op habitus (hoogte, breedte, vorm). De afmetingen van je tuin zijn wat ze zijn. Kies niet voor een zomereik in een stadstuin van 5 bij 6 m; hij zal niet kunnen uitgroeien. Bomen en struiken blijven niet oneindig lang doorgroeien. Ze bereiken hun uiteindelijke, min of meer definitieve, afmeting. Kies een boom of struik in functie van de ruimte die je hebt. Dan kan de boom probleemloos groeien en hoef jij niet te snoeien. Op www.velt.be/plantenzoeker kun je bomen en struiken selecteren op afmetingen. Stap 4 Vervolgens kun je nog extra criteria invoeren zoals de herkomst (inheems/ ingeburgerd of niet), de bloemkleur en het bloeitijdstip.

Winterjasmijn.

Sommige helleborussen beginnen al medio november te bloeien. Enkele jaren geleden kocht ik lichtgele Helleborus oriëntalis of oosters nieskruid bij Koen Van Poucke in Sint-Niklaas. Tot mijn verrassing begonnen de plant te bloeien in november en hield hij dat vol tot in maart. De Helleborus oriëntalis is niet goedkoop, maar zijn geld meer dan waard. Je hebt er maandenlang plezier van en als hij op de juiste plaats staat met een beetje kalk in de grond en afgeschermd van de ochtendzon in de winter, dan gaat hij jaren mee. Er zijn vele soorten Helleborus. De H. niger, de echte kerstroos, staat erom bekend een moeilijke klant te zijn, maar hij doet het in onze kleigrond prima. Hij staat al zeker 12 jaar op hetzelfde plekje en is uitgegroeid tot een flinke plant. De wilde Helleborus foetidus (stinkend nieskruid) vind ik erg mooi. Hij zaait zich gemakkelijk uit en duikt op onverwachte plekjes op. Dat is erg prettig.

Geliefd in kleine tuinen Viburnum begint ook eind november te bloeien. Viburnum tinus is een wintergroene struik met kleine witte bloempjes. Viburnum bodnantense ‘Dawn’, ‘Deben’ of ‘Charles Lamont’ geurt ongelooflijk lekker. Het is altijd weer een wonder om te zien hoe de knoppen beginnen te zwellen als de rest van de tuin in rust gaat. Viburnumstruiken worden meestal niet hoger dan 1,5 tot 2 m, wat ze interessant maakt voor kleinere tuinen. Het ranke struikje Lonicera fragrantissima is geen klimmer zoals zijn andere kamperfoeliefamilieleden. De takken zijn heel fijn en buigen mooi uit. Zoals zijn naam al duidelijk maakt, verspreidt het een heerlijke geur. Bloei heb je al vanaf eind november. Je kunt gemakkelijk stekjes nemen van deze plant. Interessant voor kleine tuinen, want dit struikje wordt maar 1,5 m hoog en is zeer transparant.

10

Tuin

1 m breed. De blaadjes, die zicht haast als papier openvouwen, zijn erg mooi. Net zoals bij vrouwenmantel blijven regendruppels erop liggen. De schijnhazelaar komt oorspronkelijk uit China en past prima in een kleine tuin. Cornus mas, de inheemse cornus, bloeit met piepkleine goudgele bloempjes dicht op het hout. Als hij de ruimte krijgt, maakt hij een mooie bolvormige struik. Je kunt hem ook tot kleine boom snoeien. Kwekerij Van Poucke heeft een haag van Cornus mas; heel mooi!

Wintergroen of winterzoet? We hebben twee bogen in de tuin die het hele jaar door wintergroen zijn dankzij lange klimopranken. Ze bloeien bovenaan en bijen zijn er erg blij mee.

bodnantense ‘Charles Lamont’ en een schijnhulst (Osmanthus x burkwoodii) die voor een blijvend groene achtergrond zorgt en die dikwijls al in februari bloeit met piepkleine witte bloempjes.

In januari beginnen de toverhazelaars te bloeien. Ze doen het goed in onze kleigrond, maar ik moet er zorg voor dragen dat ze niet in het nauw worden gedreven, en dat ze voldoende ruimte en licht blijven krijgen.

Gele bolletjes In januari of februari – soms nog in de sneeuw en zelfs eerder dan de sneeuwklokjes – duikt Eranthis hyemalis (winteraconiet) op, met gele bolletjes en groene schutblaadjes. Winteraconiet is een bolgewasje dat het niet gemakkelijk heeft in onze zware kleigrond. Dit mooie plantje is familie van de ranonkels en de boterbloemen. Op sommige plekken vormt dit plantje grote toefen in onze tuin.

Chimonanthus praecox of winterzoet heeft kleine, wonderlijke bloempjes die binnenin bruinrood zijn en aan de buitenkant geel. Ze zitten vast aan de takken. Deze plant heeft het graag warm. Ik heb er een die maar enkele uren per dag zon krijgt en hij heeft nog altijd niet gebloeid. Een mooi exemplaar kocht ik bij kwekerij De Bock in Oudenaarde. Het staat op een zonnig plekje, samen met Viburnum

Op het blote hout van de schijnhazelaar (Corylopsis spicata) verschijnen in februari-maart trosjes lichtgeurende groengele klokjes. De plant staat al zowat 15 jaar in onze tuin en is nu 1 m hoog en

Tot slot zien we in februari-maart de bekende lentebloeiers tevoorschijn komen: narcis, primula, forsythia, speenkruid… Boekentips van Huguette • Een prachtig en inspirerend boekje: Winterbloeiers van Jelena De Belder en Bie Wouters • Voor standplaats en grootte: Stappen naar een ecologische tuin (zie p. 47) • Helleborus-Winterroos van Hanneke van Dijk en Harry van Trier In het Arboretum van Kalmthout vindt Huguette eveneens veel inspiratie. Kwekerijentips van Huguette • Spruyt in Buggenhout • Silene in Buggenhout • Kwekerij Koen Van Poucke in Sint-Niklaas • Kwekerij De Bock in Oudenaarde Foto’s van boven naar onderen: Chimonanthus praecox en Corylopsis spicata.

Verbeeld

11

Leven in de tuin Vogels spotten in januari Tekst Peter Vande Moortele Illustratie Marieke Smets

In een levende tuin vind je veel meer planten en dieren dan diegene die de tuinman er binnenbracht. Een tuin maakt deel uit van het omliggende landschap en daardoor komen dieren en planten op bezoek. Soms is dat vervelend; denk maar aan koolwitjes of distels, maar vaak ontdek je aangename verrassingen. Door een aangepast onderhoud probeer ik die prettige verschijningen te verleiden om vaak langs te komen en eventueel te blijven. Voor mij is het een beetje zoals een postzegelverzameling: ik ‘verzamel’ bezoekers. In deze reeks ‘Leven in de tuin’ wil ik je mijn postzegelalbum laten zien en je aanzetten om ook in jouw tuin te genieten van alles wat je daar aantreft. Tijdens de koude wintermaanden valt er weinig te beleven in de tuin. Gelukkig brengen vrolijke vogeltjes beweging. Het is het ideale moment om ze te observeren. Veel vogels hebben honger en dorst, zeker als er een pak sneeuw ligt. Ze zullen maar wat blij zijn als ze in de tuin eten vinden. Ze hebben energierijk voedsel nodig om

deze barre periode door te komen en dat vinden ze bijvoorbeeld op onze voedertafel of bij de vetbolletjes in de bomen. Tijdens het eten plezieren de beestjes ons met mooie acrobatentoeren. Mezen hangen ondersteboven aan de bolletjes terwijl merels en mussen de restjes op de grond opsmullen. Wil je eens wat anders proberen, hang dan aan een ijzerdraad met onderaan een stokje een 5-tal appels in een boom. Naast merels komen er vaak spechten op af. Het open winterlandschap zorgt ervoor dat we – eventueel met een verrekijker – nog veel andere vogels zien voorbijkomen. De omgeving bepaalt welke soorten je mag verwachten. Zo zag ik vorige winter vanuit het keukenraam meermaals een blauwe kiekendief op jacht. Regenwulpen en ganzen trekken hier vaak over, op weg naar een plek om te foerageren. ‘s Avonds keren ze terug met een hels kabaal.

het broedseizoen mijn tuin te kiezen heb ik ervoor gezorgd dat ze naast voedsel en drinken een aangepaste woonplek vinden. Ik heb het geluk dat er in de tuin wat oudere fruitbomen staan, een ideale nestgelegenheid voor een reeks holenbroeders. De meidoornhaag is de favoriete woonplek van merels en lijsters. In de haag broedt elk jaar een koppel houtduiven. De grootte en de aard van de tuin bepaalt hoeveel en welke soorten vogels er nestelen. Mezen verleiden om een nestkastje te bevolken, ligt binnen ieders mogelijkheden. Het internet staat vol met bouwtekeningen van geschikte nestkasten voor bijna elke vogel. Veel websites bieden kant-en-klare kastjes aan. Voorzie een kijkopening om het broedproces te volgen. Kinderen zijn er dol op om af en toe in het kastje te kijken en de vogels vinden dat best als het niet te vaak gebeurt.

Vogels kijken wordt nog interessanter als de dieren zich in je tuin gaan voortplanten. Om vogels te verleiden om in

Een overzicht van de meest voorkomende bezoekers aan de voedertafel vind je op www.natuurpunt.be/tuinvogels.

12

Tuin

Ecologisch kippen houden Loods je kippen gezond de winter door Uit: Het ecologisch houden van kippen

De winter is een goede periode om te observeren waar er in de kippenren modderpoelen ontstaan. Het gras groeit niet en het regent vaak, terwijl de kippen buiten blijven lopen, zelfs in de sneeuw. Ontstaan er tijdens de wintermaanden veel modderpoelen of plassen, kies er dan voor om de ren te vergroten of het aantal kippen te verminderen. Ook (tijdelijk) omweiden is een oplossing.

De kippenren Als je de kippen een altijd groenblijvende en diervriendelijke kippenren wilt geven, voorzie je het best een oppervlakte van 10 tot 25 m2 per dier. De grootte hangt ook af van factoren als de bodem, de aanplantingen en het kippenras. • Grassen groeien gemakkelijker op een vruchtbare bodem met een goed humusgehalte. Op zo’n bodem ontstaan er minder snel kale plekken in de kippenren. • Zware gronden (klei, leem) warmen in het voorjaar minder snel op, waardoor na een natte winter de groei trager start. Kip-

pen kunnen er snel een kale en modderige oppervlakte van maken. • Een hoog grondwaterpeil zorgt ervoor dat bij regenval het water minder snel in de bodem trekt, zodat je sneller plassen en modderige plekken krijgt. • Sommige struiken en bomen in de ren laten minder licht door naar de bodem. Dat remt de groei van grassen. Zo laten walnoot en tamme kastanje, bomen met een dicht bladerdek, minder ondergroei toe dan bomen met een meer open bladerdek, zoals es of wilg.

Let op met modderpoelen Kippen hebben een grondige hekel aan water en modderpoelen. In de kippenren zorgen ze voor geurhinder en kunnen ze broedplaatsen worden voor ziektekiemen. Kippen met modderpoten bevuilen de nesten en de eieren, wat niet echt hygiënisch is. Ze krijgen koude poten in de winter, leggen niet meer en kunnen diarree oplopen. Bij modderpoelen moet je dus zo spoedig mogelijk ingrijpen; verhakseld hout strooien is vaak een goede en soms blijvende oplossing. Plassen ontstaan dikwijls bij de in- en uitgang van het kippenhok. Je kunt er een verhoging aanbrengen in de vorm van grof steenslag, een metalen rooster of verharding door kasseien. Een vochtminnende plant in de buurt planten is een mooie oplossing. Die zal in het groeiseizoen het overvloedige water helpen verdampen en via zijn wortelgestel voor natuurlijke drainage zorgen. Hang groenvoer of vruchten (bieten, appels) op verschillende plaatsen in de ren om te vermijden dat de kippen altijd op dezelfde plaats eten en daar sneller een modderpoel maken. Creëer een omweidingssysteem Meestal hebben kippen één ren ter beschikking, altijd op dezelfde plaats in de tuin. Maar je kunt de kippen ook op andere plekken in je tuin laten vertoeven. Als de bodem snel in een modderpoel verandert, zorg je voor een uitloop die omweiden toelaat. Bij omweiden verdeel je de ren in twee (of meer) percelen. Terwijl de dieren zich in het ene deel mogen uitleven, kan het andere deel ‘revalideren’. Je kunt een kippenhok voorzien met diverse openingen. Afhankelijk van het perceel dat ze mogen belopen, open je het specifieke deurtje in het kippenhok dat op

Tuin

het perceel in kwestie uitgeeft. Je kunt er met het omweidingssysteem ook voor zorgen dat de kippen in de winter de groentetuin onkruidvrij houden. Met hun scharrelgedrag ruimen de dieren heel wat insecten en slakken op en intussen zorgen ze voor extra bemesting. Zorg ervoor dat je kippen vanaf de lente niet meer in de groentetuin kunnen. Verse groenten zijn voor de kip een lekkernij. Een winterproof kippenhok Een voor de winter geschikt kippenhok heeft een waterdicht en lekvrij dak. De vloer is droog en gemakkelijk te reinigen. Het hok wordt goed verlucht, maar is tochtvrij (met de openingen naar een zijde gericht) en de ingang of deur is afsluitbaar en bij voorkeur naar het oosten of het zuiden gericht. Zorg voor een oversteek van 20 cm zodat afdruipende regen niet tegen de muren van het hok loopt, of vang het regenwater op via een dakgoot. Metalen dakplaten zijn niet ideaal. In de winter wordt het eronder soms te koud en in de zomer te heet. Bovendien krijg je met dit materiaal dikwijls condenswater langs de binnenkant van het dak. Vermijd dat er in het kippenhok direct zonlicht binnenkomt. Gebruik mat glas of lichtdoorlatende kunststof. Kippen houden ervan om hun eieren te leggen in een duister hoekje. Voorzie je het kippenhok van een wintertuin – een aangebouwde ruimte (te vergelijken met een veranda) waarin de kippen in de koudere wintermaanden graag vertoeven, dan blijven leghennen langer eieren leggen. Tip: laat de kippen van de natuurlijk cyclus van winter- en zomerlicht genieten. Bijverlichten in de winter – een gebruikelijke praktijk in de gangbare professionele leghennenbedrijven – is voor de liefhebber zeker niet nodig. Voeder- en drinkbak Een voeder- of drinkbak onder een afdakje is beschermd tegen vallende bladeren. Bovendien zal het water in de zomer en in de winter niet te heet of te koud worden. Let op dat er niet met water wordt gemorst. Voeder- en drinkbakjes kunnen heel eenvoudig bestaan uit kookpannen uit de keuken die een tweede leven krijgen bij de dieren. Zorg voor zware pannen die niet onmiddellijk worden omgekieperd of leg

er een flinke steen in. Zet ze altijd op een steen van 10 cm hoog in de scharrelzone en nooit onder de zitstokken. Het drinkwater wordt dan immers bevuild door het scharrelgedrag of door uitwerpselen. De strooisellaag in het kippenhok moet droog blijven. Daarom zijn hangende voeder- en drinkbakken aan te raden. Er zijn praktische drinkemmers in gegalvaniseerd staal te koop. Het water blijft schoon, wanneer je de emmer op een steen of een metalen rooster plaatst. Er zit in zo’n emmer een voorraad van ongeveer 10 l, maar bij strenge vorst barst hij soms als hij te vol is. Ververs als het vriest elke dag het drinkwater van de kippen. Winterse voeding Bij het voederen van kippen bestaat de kunst erin om de voedingsbronnen te combineren tot een evenwichtig en gevarieerd geheel. Het is onmogelijk om één algemeen voeder voor alle kippen te bepalen. Diverse factoren bepalen immers welk voer het meest geschikt is: de leeftijd van de kip, de functie (legkip, vleeskip, etc.), het aanbod aan planten, bessen, etc. in de buitenren en de hoeveelheid groenvoer die je uit de tuin kunt halen. In de winter is er minder voedsel beschikbaar in de buitenren. • Maïs is door het hoge eiwitgehalte een ideaal graan voor vleeskippen. Het bevat veel koolhydraten waardoor het vooral in de winter een nuttig voedermiddel is. Maar maïs is ook een graansoort die nogal snel tot vetvorming leidt. Daarom is maïs typisch wintervoedsel. Gooi een hele kolf in de buitenren; dat geeft de kippen een fijne bezigheid. • Kolen hebben een relatief hoog eiwitgehalte. Hang ze op kophoogte zodat ze niet vertrappeld en vuil worden. Maak een houten constructie met haken om de kolen aan te bevestigen. In de winter is boerenkool geliefd groenvoer. • Zonnebloempitten bevatten veel eiwitten en olie. Ze zijn zeer welkom als extraatje in de winter. • Kippen zijn dol op kruiden en de zaden ervan. Wanneer er weinig kruiden in de kippenren staan, kun je bussels kruiden samenbinden en ze in de ren ophangen zodat de dieren er naar eigen behoefte in kunnen pikken. Of snijd de kruiden fijn en vermeng ze met graan. Een kruidenaftreksel te drinken geven is nog een mogelijkheid.

13

Let op bevroren kam en kinlellen Een normale kam en normale kinlellen zien er goed doorbloed en stevig uit. Meestal hebben ze een felrode kleur. Blauwrode plekken in de winter vertellen dat deze lichaamsdelen bevroren zijn. Dit komt vooral voor bij rassen met grote kopversierselen. Zorg ervoor dat de dieren in de winter droog zitten en kunnen schuilen in een droog en tochtvrij hok. De kippen mogen niet in de drinkbakken hangen met hun kinlellen. Bevroren delen sterven af, meestal na een periode van vier tot vijf weken. Bij extreme koude bescherm je de kam en de kinlellen door ze in te wrijven met plantaardige olie. Tip: leg een voorraad gedroogde kruiden aan om de winter te overbruggen. Pluk de bladeren, droog ze op een donkere, warme plaats, verpulver ze en bewaar ze op een droge en vorstvrije plek. Gedroogde kruiden zijn goed in de winter, maar er gaat niets boven verse kruiden! In de tuin vind je een hoop interessante kruiden: muur, brandnetel, duizendblad, groot kaasjeskruid, herderstasje, klein hoefblad, kruiskruid, knoopkruid…

Het ecologisch houden van kippen Kom nog veel meer te weten over het houden van kippen in Velts kippenbijbel! Ledenprijs: € 14,95 (+ € 4,30 verzending). Niet-ledenprijs: € 19,50 Bestellen • België: stort het bedrag op rek.nr. 0010990550-62 van Velt vzw, met vermelding ‘Kippenboek’ en naam en adres. • Nederland: stort het bedrag op giro 362280 van Velt Nederland, met vermelding ‘Kippenboek’ en naam en adres. • Je kunt het boek ook kopen bij je afdeling.

14

Eco-actief

Enthousiaste Velt-ambassadeurs gezocht En ander eco-actief nieuws Samenstelling redactie Foto Stefan Jacobs

Beter een groene neus Omdat Velt Beringen-Leopoldsburg-Ham-Tessenderlo toch niet zo vlot bekte, doopte deze afdeling zichzelf onlangs om tot ‘Groene Neus’. Annemie Bosmans van Velt Groene Neus legt uit: ‘Wie het plannetje van Limburg bekijkt en ziet waar onze gemeentes zich situeren, weet waarom. We vinden het ook een fijne metafoor: wij hebben een neus voor de groene ontwikkelingen in onze samenleving. Onze website is nog wat sober, maar er wordt nog aan gewerkt. → www.groeneneus.be

Samentuinen: ARGUS en Velt vinden elkaar Samentuinen zijn tuinen waarin mensen samen ecologisch tuinieren. In de volksmond heten ze ‘groepsmoestuinen’, ‘volkstuinen’ of ‘ecologische gemeenschapstuinen’. Velt is koploper van dit mens- en natuurvriendelijke initiatief en omdat de vragen naar begeleiding en ondersteuning over samen ecologisch tuinieren talrijk zijn, helpt ARGUS – het milieupunt van KBC en CERA – mee om samentuinen verder te ontwikkelen. Dankzij deze samenwerking kunnen we ‘samen tuinieren’ in 2013 optimaal op de kaart zetten. → www.samentuinen.org

Ontdek je voedselprofiel Dit jaar daagt Broederlijk Delen je uit om over je omgang met voedsel na te denken. ‘Jaarlijks wordt wereldwijd maar liefst 1,3 miljard ton voedsel verspild. Een derde van al het geproduceerde voedsel wordt nooit opgegeten, terwijl bijna 900 miljoen mensen honger hebben. Zo’n situatie is niet vol te houden’, schrijft de organisatie op haar nieuwste campagnewebsite. Je kunt er een foodtest doen om te ontdekken welk voedselprofiel het best bij jou past. Velt dacht mee bij de samenstelling van de verschillende voedselprofielen, gaf inhoudelijke input en leverde de recepten voor deze campagne. Contact: [email protected]. De foodtest is een initiatief van Broederlijk Delen met de steun van EVA, Voedselteams, Oxfam-Wereldwinkels en Femma. Ben jij een ‘hapklare brok’, een ‘exotische stoot’, een ‘gast met goesting’ of een ‘lekker lokaal ding’? Ontdek het op de website! → www.broederlijkdelen.be/foodtest

Eco-actief

Velt krijgt tweede Havelaar De Max Havelaar-campagne Fairtrade@Work laat personeel van bedrijven en organisaties kennismaken met fairtrade en de fairtradeproducten. Werkgevers die structureel fairtrade aankopen kunnen ‘Havelaars’ verdienen, als een soort engagementserkenning. De Havelaar wordt toegekend met één, twee of drie sterren, die aangeven hoe ver de organisatie gaat in haar fairtrade-engagement. Velt behaalde vorig jaar een tweede ster. Stafmedewerker Katelijne Schiltz nam trots de trofee in ontvangst. → www.fairtradeatwork.be

Zet Valeriaan al in je agenda Op 19, 20 en 21 april 2013 organiseren Velt en Natur & Progrès opnieuw de beurs Valeriaan in Tour en Taxis, Brussel. Valeriaan is dé bio-ecobeurs om alles over ecologische voeding, tuinieren, bouwen en kledij te ontdekken. Met een reeks boeiende lezingen en workshops. Het thema is dit jaar ‘Tuinieren in de stad’. → www.valeriaan.be

15

Enthousiaste Velt-ambassadeurs gezocht Kom je mee borrelen? Ben je trots op wat Velt doet? Lijkt het je boeiend om via afdelingen, werkgroepen, samentuinen, lesgevers, publicaties etc. mensen te steunen en enthousiasmeren in hun ‘ecologisch leven en tuinieren’? Vind je dat Velt nog te weinig bekend is bij ‘Jan Modaal’? Denk je dat er een kans ligt om nog méér mensen in contact te brengen met onze vereniging, zodat iedereen die interesse heeft voor ecologie en zoekt naar informatie en gelijkgezinden Velt weet te vinden? Ben je iemand die graag vertelt over wat je eco-actief doet? Praat je graag over de ontdekking van een heerlijk ecosmosrecept via een Velt-vorming/website, je zelfgeteelde biowortelen, je prachtige pottentuin of je prachtige bloemenborder? Antwoordde je minstens 1 keer ja? Dan zoeken we jou! Kom naar onze borreldag op zaterdagvoormiddag 9 maart 2013 in Antwerpen. We denken er samen met jou na over hoe we als organisatie meer mensen kunnen bereiken en hoe we jouw ideeën kunnen steunen. Daarnaast hebben we zelf enkele ideeën die we jullie graag eens voorleggen. Waar en wanneer? Zaterdag 9 maart van 10 tot 12.30 u. Velt-Secretariaat, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Antwerpen-Berchem (= 400 m van het station Antwerpen-Berchem) Inschrijven Als dank voor jouw inspiratie zorgen we met plezier voor enkele lekkere hapjes en drank. Geef voor 15 februari een seintje als je komt aan [email protected] – 03 287 80 91. Geraak je niet in Berchem of kun je er niet bij zijn op 9 maart? Houd Katleen dan ook op de hoogte van je ideeën!

Trefdag samentuinen Op 2 maart 2013 organiseert Velt een trefdag over samentuinen. Die vindt plaats van 9.30 u tot 16 u in Brussel. Iedereen die actief aan de slag wil in of met een samentuin is van harte welkom. Via verschillende workshops worden tal van aspecten van het samen tuinieren toegelicht. Denk hierbij aan de opstart, communicatie, schoolmoestuinen en werken met verschillende doelgroepen. Meer info en het volledige programma vind je op www.samentuinen.org. Inschrijven kan per e-mail bij [email protected] voor 25 februari. Je inschrijving is definitief na betaling van € 10,00 inschrijvingsgeld op rekening BE51 0010 9905 5062, BIC: GEBABEBB van Velt vzw met als mededeling ‘Trefdag Samentuinen + jouw naam’. Snel inschrijven is de boodschap, want de plaatsen zijn beperkt.

16

Eco-actief

‘Ik mis in Vlaanderen iets als Semailles’ Hervé De Clercq over zaden en regelgeving Tekst Bart Coenen Verslag Geertje Meire Foto Inne Van Meer

Wist je dat de suikerbiet een belangrijk zetje kreeg van Napoleon? Toen hij een blokkade oprichtte om Engelse producten te weren, trad de suikerbiet voor het eerst als vervanger van suikerriet op de voorgrond. Op de Velt-studiedag ‘Schiet in zaad’ vertelde Hervé De Clercq uitvoerig over de boeiende geschiedenis van groenten en zaden. Seizoenen polste na afloop naar zijn mening over recente ontwikkelingen in de zadenwetgeving. Hervé De Clercq werkt bij het ILVO, het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek. Daar doet hij aan onderzoek, veredelingswerk en de creatie van nieuwe rassen met een hoge opbrengst en een verbeterde kwaliteit. Hervé De Clercq werkt rond de veredeling van gele mosterd, bladrammenas, bladkool en facelia. ‘Dat is niet altijd eenvoudig’, vertelt Hervé, ‘want de huidige rassen zijn al hooggeselecteerd. Bij groenten werken we nu vooral aan aspecten als de opgerichtheid, de kleur en – erg actueel – de ziekteweerstand.’ Op ‘Schiet in zaad’ ging een groot deel van je uiteenzetting over de geschiedenis van de regelgeving. Waarom is regelgeving nodig? ‘Regelgeving heeft tot doel om een voedselvoorziening te verzekeren met gezonde, gecontroleerde zaden. Het is een beveiliging van de professionele landbouw, ter controle van de werking van professionele zaadhuizen en om internationale handel mogelijk te maken. Bioveiligheid, het voorkomen van ziekten en plagen in de teelten, is dus een belangrijke reden om de handel in zaden te reglementeren.’ Hervé De Clercq schuift als voorbeeld de handel en teelt van granen en zaaigranen naar voren: ‘Het is moeilijk om te zien of

je consumptiegraan of zaaigraan voor je hebt. Vroeger werd daarmee gefraudeerd. Begrijpelijk als je weet dat zaaitarwe een veelvoud kost van bijvoorbeeld voedertarwe. Het was dus interessant voor piraten om tarwe te verkopen als zaaigraan. Om boeren te beschermen tegen dit letterlijke “boerenbedrog” houdt de overheid toezicht via controlediensten om zaaigraan te certificeren binnen bepaalde klassen. Consumptiegranen moeten dan weer voldoen aan normen i.v.m. voedselproductie, voedselveiligheid en ziektedruk. Regelgeving is voor de zadenbedrijven ook de garantie op winst, die ze kunnen herinvesteren in onderzoek en veredeling. Dat betekent dat de regelgeving zowel een zegen (ontvangsten genereren) als een bedreiging (investeringskost) kan zijn voor kleine zaadbedrijven.’ Zijn de kosten die verbonden zijn aan regelgeving een hoge drempel voor kleine bedrijven? ‘Ik denk het niet. Met de recente regelgeving rond instandhoudings- en hobbyrassen zijn de kosten laag en zijn er geen moeilijke voorwaarden rond uniformiteit en bestendigheid. Greet Lambrecht van Akelei betaalde maar

€ 220,00 voor de eerste officiële aanmelding van haar preiras (zie Seizoenen van november 2012). Oké, later komen daar dossierkosten bij, maar al bij al blijft alles zeer laagdrempelig. Aan de andere kant zou het niet efficiënt zijn als iedere boer zijn zaden zelf zou moeten telen, de risico’s zou dragen, en de hele procedure zou moeten doorlopen om alles gekeurd en gecontroleerd te krijgen. Daarom is de zadenteelt als specialisatie gegroeid. De grote spelers mikken daarbij meestal op de grote teelten. Er blijft dus een speelveld over voor de kleine teelten op voorwaarde dat je de regels van de wetgeving volgt. Doe je dat niet, dan kan een concurrent je voor het gerecht brengen en loop je het risico op een hoge boete. Terecht, want als je met rassen op de markt komt die niet op de rassenlijst staan en je concurrent doet er wel alles aan om aan de regels te voldoen, dan wordt hij benadeeld. Je neemt immers een stukje van de markt in op andermans kosten.’ Wat met de zaden van amateurtuiniers zoals Frank van Keirsbilck? ‘Frank Van Keirsbilck brengt veel alternatieve groenten aan. Het is best mogelijk dat daar een succesvolle groente bij is die aanslaat bij het publiek. De vraag is wie die dan gaat vermeerderen, hijzelf of een bedrijf? Ik mis in Vlaanderen iets als Semailles. Misschien kan Velt een vergelijkbare rol spelen, want vanuit hobbytuinders kunnen interessante rassen naar voren komen. Als er een kanaal is dat zorgt voor vermeerdering en verkoop, dan kunnen nieuwigheden zelfs doorstromen naar een professioneel circuit.’ Hervé De Clercq vindt dat de wetgeving rond zaden het best Europees of mondiaal geregeld wordt. Zo voorziet het interna-

Eco-actief

tionale verdrag van de FAO in de uitwisseling van zaden tussen donor en ontvanger met rechten en plichten voor beiden. ‘Tegenstanders van de huidige internationale zadenwetgeving en de ontwikkelingen daarrond benadrukken te veel de nadelen’, vindt hij. ‘We moeten gebruik maken van de mogelijkheden die deze nieuwe wetgeving biedt.’ Herve De Clercq verwijst naar het Nagoya-protocol en de Europese verordening tegen biopiraterij. ‘Die wetgeving weerhoudt grote bedrijven ervan om een exclusiviteit te leggen op bepaalde genenbronnen, bijv. door in zuidelijke landen wilde soorten met resistentiegenen op te sporen en te claimen als hun eigendom. Nagoya wil de toegang tot de genenbronnen vergemakkelijken en voorkomen dat ze afgeschermd worden. Er groeit bovendien een consensus rond de noodzaak om te beletten dat multinationals alleenheerschappij krijgen.’ Niet iedereen vindt dat dit proces ver genoeg of snel genoeg gaat. Zo vindt Velt-studiedag ‘Schiet in zaad’ De Velt-studiedag op zaterdag 17 november 2012 was één groot zadenfeest. Een studiedag over zelf zaad winnen, de professionele zaadteeltsector en de problematiek van de erosie van de biodiversiteit van voedingsgewassen. Een verslag door Geertje Meire. Geschiedenis en regelgeving De eerste spreker op ‘Schiet in zaad’ was Hervé De Clercq van het ILVO (zie interview hiernaast). Hervé ging 10.000 jaar terug en loodste het publiek door de historiek van de landbouw. Daarna volgde een les biologie: hoe komt men via een moeder- en een vaderplant tot een F1hybride, en wat maakt dat zaad verschillend van een zaadvast ras? Tot slot een stukje wetgeving: er hangt uiteraard een hele regelgeving vast aan de handel in zaai- en pootgoed. Prei van Akelei Op Akelei, een biologisch-dynamisch tuinbouwbedrijf in Schriek, werken Greet Lambrecht en haar man al 25 jaar met eigen zaadselecties. Hun teelt van streekrassen evolueerde naar de teelt van bedrijfseigen rassen, die sterk zijn aangepast aan de typische kenmerken van de grond

Bionext, de Nederlandse ketenorganisatie voor duurzame biologische landbouw en voeding dat veredelaars en boeren vrij moeten kunnen beschikken over alle erfelijke eigenschappen van planten en dieren voor de ontwikkeling van nieuwe rassen. De organisatie vraagt via een petitie om een aanpassing van de Europese octrooiwetgeving. De petitie maakt deel uit van de campagne ‘Hart voor biodiversiteit, geen octrooi op leven’. Maaike Raaijmakers, projectleider bij Bionext, legt uit:

17

‘Planten en dieren zijn levende organismen, geen menselijke uitvindingen! Ze zijn een onderdeel van de natuur én van onze landbouwcultuur. In het belang van de biodiversiteit en de voedselproductie moet het octrooieren van planten en dieren en hun natuurlijke eigenschappen verboden worden.’ → www.petities.nl/petitie/hart-voor-biodiversiteit-geen-octrooi-op-leven

en het bedrijf, en dus een minimum aan teeltmaatregelen eisen. De specialiteit van Akelei is prei. Wie zelf zaad wint, bouwt mee aan de genetische diversiteit voor de toekomst. Maar een beginnend zaadwinner moet volgens Greet wel beseffen dat zaadteelt altijd start met een goede teelt van het gewas zelf. Dus een goede bodem en de juiste verzorging zijn onontbeerlijk.

houden en te vermeerderen. Op de eigen velden kweekt het 120 variëteiten voor de zaadteelt, maar door de samenwerking met andere biozaadtelers, bevat de catalogus inmiddels een 500-tal rassen. Semailles beschouwt het als zijn taak om de biodiversiteit te conserveren. Het bedrijf creëert geen nieuwe rassen, noch F1-hybrides.

Vergeten en nieuwe groenten Frank Van Keirsbilck kan het best omschreven worden als een bevlogen liefhebber van vergeten en nieuwe eetbare planten. Hij overstelpt ons dan ook met namen, verhalen en gelukkig ook foto’s van groenten die niet meteen een belletje doen rinkelen. Frank toont dat we slechts een topje van de ijsberg kennen voor wat eetbare planten betreft. Frank experimenteerde met talloze gewassen uit het oosten of Zuid-Amerika, en weet inmiddels welke ook op Vlaamse grond prima gedijen.

Zelf aan de slag Met een volle, tevreden buik luisteren we naar Lieven David, stafmedewerker moestuin bij Velt. Lieven bedacht de woordspeling ‘schiet in zaad!’, meteen ook de titel van deze dag. Met een vleugje gefilosofeer en nog meer woordspelingen vertelt hij wat amateur-ecotuiniers kunnen doen om de diversiteit in stand te houden.

Biodiversiteit conserveren Semailles is een biozaadteeltbedrijf bij Namen. Het is gespecialiseerd in groenten, kruiden, bloemen en plantgoed voor de moestuinier en heeft als doel de Belgische streekrassen in stand te

Zadenruilbeurs Voor, tussen en na de toespraken reppen de aanwezigen zich naar de ‘zadenruilers’. De tafels liggen letterlijk bezaaid met zaad, veelal soorten die nog niet wijdverspreid zijn. Het ene zaad is nog creatiever verpakt dan het andere… Nu is het afwachten tot de winter vertrokken is om te zaaien, te verzorgen, te zien groeien, te oogsten én opnieuw te vermeerderen!

18

Tuin

Is stadslandbouw altijd eco? De visie van Velt Tekst Geert Gommers Foto Jan Vannoppen

Stadslandbouw is in. Dat merken we aan het aantal vragen dat hier bij Velt binnenloopt. Mensen willen samen met stadsgenoten groenten en fruit telen in de buurt. En ze zoeken naar informatie. Kan ik in Brussel een ecorestaurant opstarten met de teelt van groenten en kruiden op het plat dak? Kun je in de stad de seizoenen respecteren zoals op het platteland? Is hydrocultuur op een dak aangewezen? Deze vragen nopen Velt om stadsinitiatieven te kaderen binnen haar ecologische uitgangspunten. Waarom voedsel uit je eigen stad? Als je mensen vraagt naar hun motivatie om in de stad een stadsboerderij of een eigen stadstuintje op te starten, komen twee elementen dikwijls naar boven. Eerst en vooral is er de zoektocht naar verbondenheid met wat je eet. Zelf telen is daar het beste antwoord op, of groenten kopen die in je buurt werden geteeld. Daar spelen de initiatiefnemers van stadsboerderijen op in. Bas de Groot van de stadsboerderij ‘Uit je Eigen Stad’ in Rotterdam: ‘We bieden een alternatief voor de geïndustrialiseerde voedselproductie. Boer, stad en consument worden hier nauw met elkaar verbonden. Onze klanten kopen liever hier hun wekelijkse groenten. Ze weten van welke akker ze komen, en dat schept een band. Veel meer dan de ingevoerde groenten in de supermarkt. Omgekeerd geldt dat ook voor mij. Ik, als stadsboer, heb liever dat mijn groenten hier in Rotterdam verorberd worden door stadsgenoten, dan dat ze in een buitenlandse supermarkt liggen. Soms weet je als teler niet eens waar of zelfs in welk land ze juist verkocht worden.’ De tweede motivatie is de bezorgdheid voor het milieu. Waarom zou je geen

voedsel telen op de plaats waar je woont? Voedselkilometers worden zo beperkt. Ecologisch is dat erg voordelig: vervuiling en overlast (lawaai, files) veroorzaakt door voedseltransport over lange afstand herleid je tot een minimum. Hoe teel je voedsel in de stad? Het is dus slim om in de stad locaties te voorzien waar je zelf je voedsel kunt telen. Een plantje zien kiemen, groeien, en oogsten geeft een goed gevoel. Voedsel telen in de stad gebeurt op verschillende manieren: van samentuinen waar je met stadsgenoten een stukje grond bewerkt, over terras- en balkontuintjes, daktuinen en bakken en zakken in alle vormen en maten, tot professionele hightechloodsen. Zo botsen we meteen op de kern van de vraag: op welke manier ga je tuinieren of boeren in de stad? De invulling van deze vraag bepaalt voor Velt of een stadsinitiatief al of niet duurzaam is. Het ideaal is een boerderij in of vlak naast de stad. Ze biedt een groot gamma groenten, fruit en kruiden aan, geteeld in de vollegrond. Ze werkt volgens de principes van de biologische landbouw én er worden banden gesmeed tussen de boer en de consument.

Mooie voorbeelden hiervan zijn CSAboerderijen. Uit een focusrapport van de Vlaamse overheid van oktober 2012 blijkt dat er momenteel tien van die bedrijven zijn in Vlaanderen. Ze liggen meestal in of nabij steden, vanwege de potentiële afzetmarkt. Je vindt ze bijv. in Gent, Antwerpen en Leuven. CSA CSA staat voor Community Supported Agriculture. Op een CSA-boerderij is er een wederzijdse relatie tussen de boer en buurtbewoners. Die laatsten betalen jaarlijks een ledenbijdrage om de productiekosten van de boerderij te dekken. In ruil ontvangen de leden een wekelijks oogstaandeel voor het hele teeltseizoen, in de vorm van ‘zelfpluk’ of ‘zelfoogst’, of in de vorm van paketten met groenten en fruit. Aan de andere kant van het spectrum zien we nieuwe bedrijven met nieuwe technieken opduiken. Zo is er het concept ‘Plantlab’: druk op de knop, en een paar weken later is de groente klaar. Dat zijn de plannen voor het Klokgebouw in Eindhoven, waar Plantlab voor de stad met computergestuurde units groenten op hydrocultuur onder LED-lampen wilt telen. Laag energie- en waterverbruik en weinig CO2-uitstoot. Ook nog mogelijk: telen in plastic verpakking voor gemakkelijk en schoon oogsten. Deze bedrijven plaatsen zich eveneens onder de noemer ‘stadslandbouw’. Kiest Velt voor Plantlab? Als ecologische vereniging hanteert Velt een aantal uitgangspunten om voedselproductie te beoordelen: • volwaardige voedingsmiddelen op een natuurlijke wijze produceren;

Tuin

• streven naar een milieusparend teeltsysteem zonder negatieve effecten op lange termijn: - een gesloten kringloop van organisch materiaal; - bodemzorg; - behoud van de genetische diversiteit door een variatie in gewassen en rassen; - geen gebruik maken van schadelijke stoffen, o.a. geen pesticiden; - energieverbruik zo veel mogelijk beperken en uit hernieuwbare bronnen halen; - waterverbruik zo veel mogelijk beperken of via hergebruik realiseren. • dieren zo houden dat ze hun soorteigen gedrag kunnen uiten; • behoud en herstel van natuur op en rond de boerderij; • integratie van de voedselproductie in het landschap; • de voedselproductie inbedden in de lokale economie (korte keten, participatie van consumenten). Leggen we deze uitgangspunten naast de aanpak van Plantlab, dan komen we tot de volgende vaststellingen: de voedselproductie in Plantlab staat los van omgevingsfactoren, zorg voor het landschap en herstel van de natuur komen niet aan bod, invloeden van buitenaf (regen of droog weer, natuurlijk licht of donkerte) worden zo veel mogelijk geweerd, inbedding in de lokale economie krijgt weinig aandacht. De technologische aanpak streeft ernaar om alle aspecten van de productie zo veel mogelijk te sturen en om een vooropgesteld resultaat binnen de geplande termijn te bereiken. Zo’n teeltwijze in de stad toont veel overeenkomsten met de huidige intensieve landbouw: efficiënte bedrijfsvoering, maximale productie en doorgedreven sturing zijn de prioriteiten. En daar schieten de uitgangspunten die Velt belangrijk vindt, bij in. Velt is dus geen voorstander van Plantlab, of andere agroparken, ook al gaat het om stadslandbouw. Teelt in vollegrond of op een dak? Velt richt zich van oudsher op mensen die tuinieren in vollegrond, maar niet iedereen heeft zelf een stukje grond en de samentuinen in Vlaanderen zijn vol. Iedereen heeft het recht om zelf voedsel

19

De biowetgeving is strikt De biologische teelt is een grondgebonden teelt. Een optimaal bodembeheer staat centraal, met organische mest, compost en groenbemesters, en zonder kunstmest. Biogroenten komen dus altijd uit de vollegrond. De Europese biowetgeving is duidelijk: telen op substraat is in biolandbouw verboden, op enkele uitzonderingen na (o.a. het forceren van witlof of de veel gekochte kruiden in potjes). ‘Dit betekent dat groenten en fruit op het dak van een stadsboerderij niet als biologisch verkocht mogen worden. Zij staan immers niet in de vollegrond, maar in een substraat’, zegt Esmeralda Borgo, beleidsmedewerker van Bioforum Vlaanderen. ‘Ook al is het opgevoerde substraat een mengsel van grond, turf en ander organisch materiaal, de visie van IFOAM, de wereldwijde koepelorganisatie voor de biologische sector, en de Europese wetgeving bio laat geen opening.’ te telen, ook al woon je in de stad en heb je geen grond. Daarom hebben we ook voor mensen zonder grond een aanbod ontwikkeld. We krijgen er veel positieve respons op. Onze brochure Groenten in potten gaat als zoete broodjes over de toonbank. En de stap van een pot naar een dak is snel gezet. Gemakkelijk is een dakboerderij niet: je moet goede grond vinden en opvoeren en je moet er zeker van zijn dat het dak sterk genoeg is (ook om bijv. een waterreservoir te dragen). Dan is het de kunst om de bodemvruchtbaarheid op peil te houden en te verbeteren. In de zomer is het op een stadsdak enkele graden warmer bijvoorbeeld. In een dunne grondlaag schiet je sla snel in zaad, en je kunt maar weinig of helemaal niets oogsten… Een dikke laag grond is dus een must. Ons advies: teel in vollegrond als er vol-

doende zon op het stukje grond valt. Breek een stukje van je trottoir of je binnenplaats open en ga van start in de grond. Dat lukt het best. In bakken, in potten of op een dak groenten kweken kan, maar dat vraagt meer teeltzorg. Op het dak telen wordt wel interessant als er beneden veel schaduwzones zijn. Groenten vragen zonlicht en op een dak is dat er overvloedig. Meer informatie Info over de stadsboerderij ‘Uit je Eigen Stad’ in Rotterdam: → www.uitjeeigenstad.nl

Het focusrapport van de Vlaamse overheid over CSA: → www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/ community-supported-agriculture-csa

Info over Plantlab: → www.plantlab.nl

20

Tuin

De verhoogde moestuinbak Joop Reichenfeld gaat aan de slag voor haar buurvrouw Tekst en foto’s: Joop Reichenfeld

Joop Reichenfeld woont op woonwerkerf ‘t Heem in ’s-Hertogenbosch. In de gemeenschappelijke tuin is een gedeelte gereserveerd voor zeven moestuintjes. Een buurvrouw kan niet meer zo gemakkelijk bukken, maar wil toch graag moestuinieren. Voor haar maakte Joop een verhoogde bak. Ze legt uit hoe ze te werk ging.

Recycling Ik ben gaan nadenken hoe je zo goedkoop mogelijk een bak kunt maken met materiaal dat (in de buurt) voorhanden is. Het wordt meteen een grote opruiming van de werkruimte-achtertuin van de buurvrouw. Veertien pallets gebruiken we voor de buitenkant; pallets zijn overal te vinden – vooral op bedrijventerreinen – en met onze bestelauto zijn ze gemakkelijk opgehaald, als we bijvoorbeeld toch naar de afvalstoffendienst rijden of voor iets anders in de buurt zijn. Voor antiworteldoek zoek ik de goedkoopste aanbieder op internet. Misschien

had ik het ook tweedehands ergens kunnen ophalen, maar dat bedenk ik pas later. Met hulp van de zoon van de buurvrouw, een buurman, mijn partner en mijn eigen zoon plannen we een paar werkdagen in de achtertuin van haar werkruimte. Haar tuin grenst aan de zeven moestuintjes, zodat die nu een leuke moestuinbakafscheiding krijgen. Een gevulde bak We beginnen met een laag af te graven van een stuk grond van 5 m2. Die grond leggen we op een hoop. Hierna plaatsen we de pallets. De waterpas doet het niet echt goed en door de vele mensen die

aan het werk zijn, verliezen we af en toe het geheel uit het oog, zodat het een niet geheel nette rechte bak wordt, maar een met een meer organische vorm. Voor de verbinding tussen de pallets gebruiken we hout dat nog in onze eigen tuin ligt. Tussendoor worden nog wat andere (we hebben te veel verschillende maten) pallets gehaald bij het bedrijf waar de zoon van de buurvrouw werkt. Het resthout nemen we later allemaal mee en zaag ik klein voor onze tegelkachel. Ik klim in de bak en niet het antiworteldoek er aan de bovenkant in vast. Het afval van de inmiddels gesnoeide struiken belandt onderin de bak. Het hegsnoeisel van een andere

Tuin

buurvrouw vult verder de bodem van de bak. Ook oude stronken uit onze gemeenschappelijke tuin en snoeiafval raken we op deze manier kwijt. Na flink aanstampen, volgt een laag karton van oude dozen. Hierop komt grond; een afgegraven grasdijkje (met vrij veel onkruid) verwerken we ook in de bak. Daaroverheen komt nog een laag karton, zodat we geen last krijgen van dat vele onkruid. Dan komt de grond die we apart hebben gelegd en daarop compost. De verwachting is dat de hele massa flink gaat zakken en dat we regelmatig zullen moeten aanvullen met grond. Na een week komt er nog een dikke laag compost op uit de gezamenlijke compostbakken. Compost We hebben op ’t Heem 5 compostbakken, waar iedereen zijn keuken- en tuinafval in kwijt kan. Deze bakken houd ik regelmatig bij; als een bak vol is, keer ik die helemaal en meng ik er wat verse compost, bladafval of grasmaaisel door, al naar gelang de compost te droog of te nat is. Als afdeklaag leg ik er grasmaaisel of bladeren overheen en dan mag het composteringsproces weer van start gaan.

Van tuinboon tot tomaat De uit onze eigen tuin gewonnen groenteen kruidenzaden zaai ik boven in de bak. We planten plantuitjes en plantjes die wij overhebben zoals tuinboon, peul, en boontjes. Aan de rest van de tuin werken we hierna ook af en toe. Er komt een verhoogd bed met een rand van dakpannen, waar we groenten en kruiden in zaaien. Via de ruilkring ’s-Hertogenbosch en omgeving (www.niksvoorniks.nl) kan ik aan graszoden komen, toevallig twee straten bij ons vandaan. We leggen ze middenin de tuin. Om de dag maken we het gras goed nat, want we hebben het gelegd in een heel droge periode. De buurvrouw houdt de tuin goed bij – tijdens de droge periode hield ze hem goed nat – en nu na een paar buien ziet hij er fantastisch uit. De verhoogde bak puilt uit met spontaan opgekomen planten, zoals tomaten en pompoenen. Waarschijnlijk zaten de zaden in de compost en zijn ze zo hun eigen leven gaan leiden. Wat me nog te doen staat in haar tuin is van twee oude houten bed-delen een mooie tuinbank maken.

21

Geslaagd experiment Voor mij is dit een geslaagd experiment, dat ik blijf volgen en dat wat mij betreft voor herhaling vatbaar is. Na bijna een jaar is de grond in de verhoogde bak zoals verwacht flink ingeklonken. Als de vorst weer is verdwenen zal ik hem aanvullen met tuinafval, grond en compost. → www.mw2heem.nl → www.tuinjoop.weblog.nl

Eerder gepubliceerd in ZOZ - tijdschrift voor doendenkers - www.omslag.nl

Aan de slag! Benodigdheden voor een verhoogde (moes)tuinbak van 5 bij 1 m: spade, 14 pallets, extra stukken hout voor de verbinding tussen de pallets, schroeven, accuschroefboormachine, antiworteldoek, nietmachine (tacker), (snoei)afval, karton, een hoop grond en compost.

22

Culinair

Over winterrood en sneeuwwit Verhalen ‘rond de soep’ Tekst Mirella Gijsen Recepten Nicola Kersting Foto’s Alpha, s4sworld, Nemo’s Great Uncle, Rool Paap

Wie de seizoenen volgt in de keuken, merkt in deze periode dat de keuze aan verse groenten eerder klein is. De winter is dan ook het seizoen om te koken met bewaargroenten zoals wortelen, aardappelen, rodekool, rode biet en pompoen. Opgelegde groenten zoals zuurkool kunnen ook een lekkere rol spelen. In januari hebben we na de meer feestelijke gerechten vaak nood aan ‘gewoon’ of ‘echt’ eten. De Russische keuken biedt daarvoor de ideale inspiratie… Borsjtsj voor bon-vivants Een van mijn absolute favorieten in dit seizoen is borsjtsj, een Slavische soep die meestal van rode biet wordt gemaakt en altijd melkzuur als basis heeft. Eigenlijk smaakt deze soep het hele jaar door heerlijk; serveer ze in de zomer lekker koud. Mijn liefde voor deze soep heb ik te danken aan Nicola, mijn partner, die verhalen vertelde over Slava, het Russische restaurant dat zijn ouders in Antwerpen uitbaatten. Verhalen over grote lange tafels, rijkelijk gevuld met geurende gerechten en het geroezemoes van o.a. Roemeense en Hongaarse zigeunermuzikanten. De passie voor muziek, lekker eten en drinken verbond de aanwezigen, tot in de late uurtjes… In het restaurant vond je de combinatie van hard werken en feesten, in de sfeer van Vader Gregor met zijn viool, broer Manou aan de contrabas en de zussen Tanja en Sonja die dansten in traditionele klederdracht. Nicola vertoefde toen al in de keuken; zijn liefde voor lekker eten, muziek en gezelligheid is daar ontstaan. Een vleugje ‘bon vivant-cultuur’ van het zigeunergezelschap ontbreekt niet. Toen we later zelf ons restaurant runden, waren de invloeden van deze keuken zeer aanwezig. Borsjtsj stond vaak op ons suggestiebord.

Winterrood en sneeuwwit Veel mensen houden niet van de grondsmaak van rode biet. Door een beetje zuur en zoet toe te voegen, temper je die smaak. Borsjtsj oogt verrukkelijk met zijn intens donkerrode kleur, afgewerkt met een toefje zure room. Een soep die niet misstaat op een feesttafel! Ik houd ervan om in de winter getrakteerd te worden op dwarrelende sneeuwvlokjes. Alles is zo stil en oogt maagdelijk wanneer het heeft gesneeuwd. Het landschap straalt een serene rust uit. Een kom warme borsjtsj bij zo’n winters beeld heeft iets magisch! De soep is heerlijk na een wandeling, of serveer haar als maaltijdsoep vergezeld van piroshki (deegflapjes). Piroshki zijn ook lekker als hapje tussendoor of als voorgerecht met wat gron (een soort van rodebietpickle) erbij. Rode bieten zouden goed zijn voor het immuunsysteem, bevorderend voor een goede spijsvertering, en een goede bron van foliumzuur, vitamine C en kalium. Het blad is eetbaar, zoals spinazie, en bevat bètacaroteen, ijzer en calcium. Nog een tip van mijn schoonvader Gregor: schep een lepel zure room in het midden van de borsjtsj en roer niet! Zo vermengt de smaak van de koude zure room pas in je mond met de warme soep.

Feestelijke blini’s Boekweitblini’s (pannenkoekjes) zijn een zalige combinatie van wam en koud. In de winter is boekweit erg voedzaam. Gerechten zoals kasja (geroosterde boekweit) hebben een deugddoend verwarmend effect. Hartige pannenkoeken gemaakt van boekweitmeel zijn bij ons vooral bekend in Normandië en Bretagne. Blini’s zijn dan weer typisch Russische pannenkoekjes die men meestal serveert met kaviaar. Je kunt ze ook combineren met gerookte vis, of experimenteer eens met een vegetarische versie door bijvoorbeeld geitenkaas of kruidenkaas te gebruiken. Blini’s ogen mooi en zijn uitermate geschikt voor een uitgebreide brunch. Geef er eventueel bubbels bij voor een nog feestelijker tintje. Serveer als dessert eens zoete blini’s, met honing of lekkere jam. Op een sprankelend 2013! Veggie koken in Frankrijk Nicola en Mirella delen graag hun passie voor lekker eten. In de zomer vertoeven zij meestal in ‘la douce France’, met als favoriete plek de voet van de Pyreneeën. Deze zomer bieden ze een kookworkshop aan op de prachtige volledig ingerichte camping Lac de Montbel. Zie voor meer info over deze kookworkshop op www.magicaltours-vakantie.nl bij ‘de culinaire vegetarische keuken’ of mail naar [email protected].

Culinair

23

Borsjtsj met zure room

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 1 kg rode bieten (rauw) • 0,5 kg zuurkool • 3 wortelen • 1 stronk soepselderij • 2 stronken prei • 4 uien • 4 blaadjes laurier • azijn naar smaak • 3 l groentebouillon • 2,5 dl zure room • 3 el suiker

Snijd de uien in stukjes van 1 cm en fruit ze in olie tot ze glazig zijn. Snijd nu de rest van de groenten in blokjes van 1 cm, maar houd de rode biet apart. Laat de andere groenten even mee bakken en bevochtig dan met de bouillon. Laat even doorko-

ken en voeg er dan de rode biet, en de zuurkool aan toe. Laat alles koken op een klein vuurtje tot de rode bieten gaar zijn. Breng de soep op smaak met peper, zout, suiker en de azijn. Serveer de soep met de koude zure room.

Gron (rode biet-mierikswortelpikkel) Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 1 gekookte rode biet • 3 tl geraspte mierikswortel • 2 tl appelazijn • 1 snuifje zout • evt. wat suiker

Rasp de rode biet zo fijn mogelijk. Meng er de geraspte mierikswortel en de appelazijn onder. Breng op smaak met zout en eventueel wat suiker.

24

Piroshki’s (pasteitjes met kool) Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

voor het deeg: • 250 ml lauwe melk • 25 g gedroogde gist • 500 g bloem • 1/4 tl suiker • 50 g boter (gesmolten) • 2 eieren • 10 g zout voor de vulling: • 300 g wittekool, in reepjes • 25 g boter • 200 ml melk • 1 tl suiker • 4 eieren • ca. 15 g verse dille, fijngesneden

Meng de ingrediënten voor het deeg, behalve het zout. Als de gist goed gemengd is, voeg je het zout toe. Kneed het deeg tot het elastisch aanvoelt en laat het dan afgedekt een half uur rusten. Doe kool in een kom, strooi er 1 eetlepel zout over en kneed de kool. Laat minimaal 15 minuten staan. Druk daarna de kool uit in een zeef of vergiet; knijp er zo veel mogelijk vocht uit. Verhit de boter en bak hierin de kool 1 à 2 minuten. Schenk de melk erbij, breng aan de kook en laat 7 tot 10 minuten zachtjes doorkoken. Breng op smaak met (zout en) peper en suiker.

Giet de melk af en laat de kool afkoelen. Kook de eieren in 7 à 8 minuten hard en snijd ze in kleine stukjes. Meng de kool met de fijngesneden eieren en de dille. Rol het deeg uit en steek rondjes ter grootte van een koffiekopje uit. Leg een beetje vulling op het midden van het deegrondje, strijk een beetje eigeel over de helft van het rondje en vouw het dicht. Druk de randjes goed dicht met behulp van een vork. Verwarm de oven voor op 180°C. Bak de piroshki’s 20 minuten in een oven van 180°C. Je kunt de piroshki’s ook frituren.

Boekweitblini’s met haring in zure room en gepekelde uien Ingrediënten

Bereiding

voor de blini’s: • 20 g gist • 5,5 dl lauwe melk • 1 flesje bier • 200 g bloem • 100 g boekweitmeel • 4 eieren, gesplitst • 2 el suiker • 2 el olijfolie • snuifje zout voor de haring: • 6 maatjesharingen • 2 dl zure room • 1 el verse dille • 2 witte uien

Meng de melk, de dooiers, de gist en het meel. Voeg er dan het bier, het zout, de olie en de suiker aan toe en laat een kwartier rijzen. Klop de eiwitten tot sneeuw en meng door het beslag. Snijd de uien in ringen van 0,5 cm en kneed ze met 3 eetlepels grof zeezout. Laat minstens 1 uur trekken onder druk. Spoel de uien goed af onder stromend water.

Snijd de maatjes in stukjes van 2 cm en meng met de gehakte dille, de zure room en de gepekelde uien. Bak kleine dikke pannenkoekjes van het beslag. Serveer de haring tussen twee warme blini’s.

Weg & Wijzer

Antwerpen

31.01

Borrel- en planavond VeltAntwerpen 20u, Ecohuis, Turnhoutsebaan 139, Borgerhout. Graag een seintje als je komt via Fleur Leroy, [email protected] of 0488 60 09 42. Antwerpen

02.02

04.02

K Openecohuizendag 14-17u, Heist en omgeving. Info: jan. [email protected]. Heist-opden-Berg

Asperges en andere buitenbeentjes 19.30-22u, Ecocentrum ‘De Goren’, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-

20.02

Verdeling van zaden en hulpstoffen 09-12u, Dirk Desmet, Oppuursesteenweg 34, Bornem. jean.

Snoeien van appel- en perenbomen door Stefan Eyckerman. 10-12u, Anton Buytaert, Kleinrees 23, Kasterlee. Nt-leden € 2,5. breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

12.02

Voordracht over ‘gezonde voeding’ door Thierry Marechal. 20-22.30u, GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. [email protected]. Brasschaat

16.02

Teeltervaring delen 14-17u, Tuinen De Heuvels, Stabroek. [email protected]. Polder

€. [email protected]. Den Bumpt

Tuinactiviteit

Initiatie moestuin voor jong en ‘minder jong’ door

Ecologisch leven/wonen

Kinderen welkom

Ertbornstraat 7, Aartselaar. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Inschr. door storting op BE 41 9799658877 10. [email protected]. Aartselaar

21.02

Praatavond moestuin en snoei 20-22u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout

23.02

Zaden- en meststoffenbedeling 9-12u, De Akelei, Haachtsebaan 2, Schriek. peter_hendrickx@

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen

In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

belgacom.net. Heist-op-denBerg

23.02

Afhalen biozaden en -hulpmiddelen 10-12u, bij Agnes De Kock, Herentalsebaan 77, Zoersel. francois.jans@

pandora.be. Middenkempen

24.02

Zaden ophalen 10-

27.02

Bessen uit de tuin 20-22.30u, De Markgraaf, Kapelstraat 8, Hove. Nt-leden € 2,00.

12u, ’De Klapekster’, Kolonie 41, Wortel. info. [email protected]. Noorderkempen

skynet.be. Voorkempen

23.02

Tuinieren in bakken voor kinderen en volwassenen 10-12.30, Kontich. € 25,00. Prijs per bak voor ganse reeks. Per bak 1 ouder die 1 kind (min 8 jaar) begeleidt. [email protected]. Netevallei

[email protected]. Klein Brabant

10.02

Voedingsactiviteit

Marijke Vandierendonck. 20-22u, Wolffaertshof, Van

leden € 5,00. helsen.wskynet. be, 014 81 32 35. Mol

09.02

De Moerbeiboom door Willy Keymeulen. 20-22u, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. Nt-leden 3

Wintersnoei bessen, druiven en ander klein fruit 14-16u thv Nestor en Marcel, Jan Davidlaan 38, Aartselaar. € 8,00 (degustatie), € 5,00 (enkel snoeiles). Inschr. voor 20/01 op BE 41 979 965 8877 10. Vermeld aantal pers. Nestor Janssens, [email protected]. ZuidAntwerpen

03.02

19.02

25

23.02

Afhalen zaden en plantgoed

23.02

Biodiversiteit in de tuin: bijenhotel/egelhuis/nestkastje 13-16.30u, St-Pietersburcht, Scheeveld 18, Puurs.

10-12u, johan.peeraer@ skynet.be. Netevallei

[email protected]. Klein Brabant

(o.v.)

Inschrijven bij johan. [email protected]. Netevallei

02.03

Zadenbedeling 10-12u, Francis Mertens, Steenwinkelstraat 126, Schelle. francismertens@ hotmail.com. ZuidAntwerpen

02.03

Zadenbedeling 14-16u, Ecohuis, Turnhoutsebaan 139, Borgerhout. petrus.collaert@ telenet.be. StadsrAnt-zuid

02.03

Snoeiles fruitbomen en kleinfruit door Stefan Eyckerman. 14-16.30u,

23.02

Afhaaldag van zaden en hulpmiddelen 14-16u, Rombouts, Hazenpad 11, Herentals. 014 51 76 73 of hermanblanche.rombouts@

André en Marianne Heyrman, Schriekweg 43, Zandhoven. Nt-leden € 2,00. Inschrijven bij [email protected] of 0478 45 43 08. Voorkempen

26

03.03

Weg & Wijzer

Snoeischaar meebrengen. Nt-leden € 3,00. Inschrijven bij info.noorderkempen@ velt.be. Noorderkempen

03.03

12.03

Snoeien van kleinfruit door

Snoeischaar meebrengen. breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

10.03

10.03

10.03

Pasionele tomatenteelt 19.3022u, Ecocentrum ‘De Goren’, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-

12.03

en 05.06

Kruidenavond 20-22u, de Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

18.03

02.03 16.03

15.30-16.30u, Velttuintjes Schoten, Sluizenstraat 119A, Schoten. [email protected]. Schoten

Snoeiles fruitbomen door Stefan Eyckerman. 1012u, Dieseghemhoeve, W Volkaerstraat 44, Mortsel. Snoeischaar meebrengen. veltmortselhobby@hotmail. be. Groot-Mortsel

helsen.wskynet.be of 014 81 32 35. Mol

19.03

02.02 03.02

03.02

Siertuin zonder gif door Paul Janssen. 19.30-22u. Nalah, Kasteeldreef 55, Halle-Zoersel.

Pierre Zanders. 10-12.30u, Clubhuis, Begijnhof 1, Herentals. Nt-leden € 2,50. hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen

21.03

04.02

Demonstatieles snoeien van fruitbomen en bessenstruiken 10-12.30u, Hove. Nt-leden

30.03

Ledenfeest 1216.30u, Plukboerderij,

Initiatie moestuin jong en minder jong door Marijke

5,00. Nt-leden € 10,00. [email protected]. Roeselare

06.02

13.02

Eco-huis Boom, ‘s Herenbaan 129, Boom. Inschrijven bij

07.02

21.02 28.02

Met biologisch buffet. francismertens@hotmail. com. Zuid-Antwerpen

en 20.03

Een tuin om van te smullen door Marleen Van Bossuyt. 19.30-22.30u, Zaal Centrum,

Jan Hammeneckerstraat 32, 2870 Puurs. Leden € 3,00.

Bakles 19-23u, Dienstencentrum, Deken Debolaan 97, Poperinge. Leden € 3,00. Nt-leden € 6,00. Inschrijven via olievolie@ hotmail.com. Westland

Vandierendonck. 9.30-12u,

Heidi Nuyts, 03 880 18 56. Zuid-Antwerpen

Suikers en zoetstoffen door Dr. G. Verhelst 19.30-22u, DC Ten Elsberge, Mandellaan, ingang Izegemseaardeweg 101, Roeselare. Leden €

Lente in de moestuin 20-22u. De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. breugelmans. [email protected]. Regio Turnhout

Ledenfeest – Winterse wandeling in Baliekouter Wakken 14-16.30u, De oude Pastorie, Wapenplaats 1, Wakken. Nt-leden € 5,00. € 8,00 per gezin nt-leden. Inschrijven voor 31.01 bij [email protected], 051 40 30 33 of 0497 35 81 38. jan_moeyaert@telenet. be. Tielt

Voordracht herboriste Danielle Houbrechts 20-22u, Bib, Gildenlaan 13, Herentals. Inschrijven via 014 51 76 73 of hermanblanche. [email protected]. Middenkempen

Kleinfruit snoeien 9.30-12u, bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem. [email protected]. Fruitwerkgroep

€ 1,00. reneegrysolle@ hotmail.com. Voorkempen

21.03

Nieuwjaarsreceptie 19.3022.30u, cc, Wevelgemstraat, Lauwe. bart.katrienvdhop@ edpnet.be. Wevelgem

Bioteelt van kleinfruit door

Steenwinkelstraat 499, Schelle. Nt-leden € 34,00.

12.03

Veltdepot 10-12u, bij Bart en Katrien Vanden Hove Opsommer, Groenestraat 153, Menen. bart.katrienvdhop@ edpnet.be. Wevelgem

Brood bakken 19.30-22u, Gibbo Galbergen, Don Boscostraat 37-39, Mol. Inschrijven via

Koemestpreparaten toepassen

€ 2,00. Inschrijven via info. [email protected] of 03 454 07 34. Netevallei

10.03

02.02

gmail.com. Brasschaat

leden € 5,00. helsen.wskynet. be, 014 81 32 35. Mol

09.03

Voordracht over slakken 2022.30u, GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. paul.eelen@

West-Vlaanderen

Stefan Eyckerman. 10-12u,

Talander, De Lusthoven 88, Arendonk. Nt-leden € 2,50.

04.03

Nt-leden € 5,00. Theorie en praktijk. croeskim@hotmail. com. Klein Brabant

Snoeiles: kleinfruit 10-12u, Widar, Lipseinde 43, Merksplas.

Initiatiecursus ‘Dichterbij bijen’, kennismaking met honingbijen 13.30-16.30u, compostdemodomein, Noordhinder 1, KnokkeHeist. Inschrijven via siska. [email protected] of 050 63 01 98. Oostkust

07.02

Zelf paddenstoelen telen door Ann Van Belle. 19.30-21.30u, cc Het Spoor, Eilandstraat 6, Harelbeke. j.dewilde@scarlet. be. Harelbeke

1 | 2013

08.02

Algemene ledenvergadering met nieuwjaarsreceptie 19-23u, Swaenenburg, Cathilleweg 38, Stalhille. roland_zwaenepoel@ telenet.be. Jabbeke

10.02

Bestuursvergadering 19.30-21.30u, bij Nico Staessens, Kortwagenstraat 30 b, Roeselare. magda. [email protected]. Groot-Ledegem en Beitem

17.02

24.02

Snoei laagstam appel en peer 9.30-12u, bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem. andre.vdberghe@

[email protected]. Staden

24.02

24.02

26.02 05.03 12.03 26.03

22.02

Cursus Mijn tuin (4 lessen en een tuinbezoek) 19-21.30u, Vorming-plus, JozefII-straat 4, Oostende. € 5,00/les. Inschrijven voor 12.02 via [email protected] of op 059 50 39 72. Oostende

hotmail.com. Jabbeke

26.02

23.02

27.02

28.02

Afhalen zaden - hulpstoffen 8.30-11.30u, bij Marc Cool, Sleihagestraat 107, Oostnieuwkerke. rdeleu@

Snoeiles door Wouter Demey. 14-16u, bij Eric Jacobs, Prins alexanderstraat 28, Assebroek. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. rita.neyt@ telenet.be. Brugge

23.02

Kruiden voor huis, tuin en keuken 20-22u, Ten Patershove, Maria Doolaeghestraat 2 A, Diksmuide. Leden € 2,00. Nt-leden € 3,00. koen. [email protected]. IJzervallei

17.01 31.01 28.02 14.03

Ledenfeest met pannenkoekenfestijn 15-23u, OC Rookop, Heuvellandseweg 1, Reningelst. Volw. € 12,00. Kinderen -12j € 6,00. Inschrijven voor het avondmaal voor 15.02 door overschrijven op BE 09 7380 1044 0757. In de mededeling

Voordracht zalven, siropen en tincturen maken door Gilbert Vandekerkhove. 19.30, De ketting, Meensesteenweg 713, Roeselare. Nt-leden € 2,00. magda.demeyere1@telenet. be. Groot-Ledegem

pandora.be. Staden

23.02

04.03

03.03

Cursus ecologisch moestuinieren 20-22u, Erfgoedhuis, Onze-lievevrouwestraat 45, Kortrijk. Leden € 20,00. Nt-leden € 40,00. Inschrijven via [email protected]. Overschrijving op BE26 7380 3512 429. Eetbaar Kortrijk

Entles 8.30-12u, De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. € 3,00. Nt-leden € 6,00. Inschrijven bij [email protected]. Westland

Koken met stevia door Annelies Vanneste. 19.3022u, DC Ten Elsberge, ingang Beverseaardeweg, Mandellaan 101, Roeselare. Leden € 12,00. Nt-leden € 16,00. Inschrijven voor 06.02 via [email protected] of 051 20 18 00 én overschrijven op BE89 9792 5497 2585. [email protected]. Roeselare

05.03

De biovijver in eigen tuin 20-22u, Parochiaal centrum,

J. Creytensstraat 23, Oedelem. Nt-leden € 3,00.

Pistolets en boterkoeken bakken 19.30-22.30u, De Zaaier, Akkerstraat 2, Ruddervoorde. Leden € 4,00. Nt-leden € 6,00. Jonckheere. [email protected]. Oostkamp

Kookclub: anders ontbijten 1720u, bij Wini, Beukendreef 33, Hertsberge. € 10,00. b.en.b@ skynet.be. Beernem

be. Oostkust

Snoeien van laagstam appel en peer 9.30-12u, Boomgaard Poelenbos, Reutelstraat, Wevelgem. bart.

Tuinclub 10-12u, ‘t Oud Gemeentehuis, Cathilleweg 86, Stalhille. paulclicteur@

Praktische snoeidemonstratie door Ivan Maertens. 14-17u,

d’ Oude Statie, Venetiestraat 1, Zeebrugge. ivan.1ath@scarlet.

[email protected]. Wevelgem

scarlet.be. Fruitwerkgroep

19.02

03.03

Snoeidemonstratie 9.3011.30u, bij Roger Deleu, Delaeystraat 52, Hooglede.

Kleinfruit snoeien 9.30-12u, bij Naeyaert-Duquesne, Lagestraat 24, Wevelgem. bart.katrienvdhop@edpnet. be. Wevelgem

14.02

vermeld je: … x volwassenen en … x kinderen. deridder. [email protected]. Westland

27

[email protected]. Beernem

07.03

Tuinieren met kinderen door Herman De Waele, 20-22u.

CC Ghybe, Sint-Annastraat 13, Poperinge. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Inschrijven via [email protected]. Westland

09.03

Hulpstoffen en biozaden afhalen 9-11.30u, bij Siegfried en Nicole Houthoofd, Heiweg 115 A, Roeselare. [email protected]. Roeselare

09.03

Snoeiles fruitbomen 9.3012u, Koen Heughebaert, Pastoor Costenoblestraat 21, Jonkershove. Leden € 2,00. Nt-leden € 3,00. Inschrijven via koen.heughebaert@ gmail.com of 051 54 61 40. IJzervallei

09.03

Snoeien van kleinfruit, appel en peer 14-16u, bij Danny en Gerda Reynaert - Vercruysse, Groenestraat 525, Roeselare. Inschrijven tegen 25.02 via [email protected] of 051 20 18 00. Roeselare

10.03

Snoeiles appel- en peer 9-12u, Fam. Van den Abbeele, Oude Ieperweg 4, Kruiseke. Leden

28

Weg & Wijzer

€ 2,00. Nt-leden € 4,00. Inschrijven bij deridder. [email protected]. Westland

10.03

Wouter Demey 9.30-12u,

Nt-leden € 5,00. Breng eventueel een snoeischaar en een handzaag mee. ann.d’[email protected], 0498 32 74 71. Oostkamp

27.03

Osteoporose 19.30-22u, CM lokaal Sint-Michiels, Koningin Astridlaan 1, Sint-Michiels.

28.03

16.03

Biologische moestuin in de praktijk 14u, bij Frans Rogge, Remi Baertlaan 18, St.ElooisVijve. [email protected]. Harelbeke

17.03

Fruitbomen enten 9.30-12u, bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem.

Natuurlijke cosmetica 19.30-21.30. De Kring, Hugo Verriestlaan 16, Ledegem.

01.02

02.02

Teelt van witloof 19.30-21.30u, SWOK, Ooststraat 4a, Staden. [email protected], Staden

23.03

Spillier 19.30-22.30u,

Nt-leden € 10,00. Of € 20,00 voor Leden en € 36,00 voor Nt-leden voor de volledige cursus. Inschrijven via Jonckheere.marina@skynet. be. Oostkamp

29.03

Gezonde voeding voor senioren 14.30-17u, Zaal Wit-Gele Kruis, Stovestraat 2, Diksmuide. Leden € 3,00. Ntleden € 5,00. irene.laridon@ skynet.be, IJzervallei

29.03

03.02

04.02

Info Samentuinproject Zomererf 20.30-22.30u, Droomatelier, Huikstraat 6, Stekene. Info: Ann Van Hoye, 03 296 72 23 of moestuin@ zomererf.be. Zomererf

05.02

Teelt van prei en uien door Jos Van Hoecke. 19.30-22.30u, Jongenschool de Meander, Margote 114, Wichelen.

Kookclub: alternatieven voor vlees 17-20u, bij Wini, Beukendreef 33, Hertsberge. [email protected]. Beernem

Tomatenteelt 9.30-11.30u, Wijkschool’t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. fa210198@ skynet.be. Vlaamse Ardennen

[email protected]. Wichelen

08.02

De serre het jaar rond door Jos Van Hoecke 19.3022u, Parochiezaal, Koning

Albertstraat 1, Oosteeklo. antoinette.bauwens@ telenet.be. Meetjesland

12.02

Onderhoudsnoei op laagstamappelbomen

Teelt van erwten en boontjes van A tot Z door Jos Van Hoecke. 19.30-22.30u, StJozefschool, Dorp 57 A, Impe. [email protected]. Wichelen

door Ivan Maertens, 1416u, bij fam. Wulleman-

Vanmassenhove, Fuchsiadreef 5, Knokke-Heist. ivan.1ath@

Bezoek aan plantenkwekerij Wilgenbroek 15-17u, Wilgenbroekstraat 60, Oostkamp. € 5,00. Carpooling om 14u parking Carrefour Sint Denijs Westrem (tussen benzinestation en fastfood Quick). roland.deblauwer@ skynet.be. Scheldevallei

[email protected]. Fruitwerkgroep

19.03

Algemene ledenvergadering 19-22u, De Wouw, Walburgastraat 9, Oudenaarde. Graag een seintje aan Rita via 055 31 42 07. Oudenaarde

Koken met streekeigen seizoensgebonden groenten en fruit dl 1 door Magda Ridersfort, Sportstraat 2, Ruddervoorde. Leden € 6,00.

Kruiden in de huisapotheek 14-16u, DC Schiervelde, Schierveldestraat 55, Roeselare. Leden € 13,00. Nt-leden € 16,00. Inschrijven tegen 03.03 via info. [email protected] of 051 20 18 00. lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare

Oost-Vlaanderen

€ 3,00. magda.demeyere1@ telenet.be. Groot-Ledegem

Leden € 10,00, Nt-leden € 15,00. [email protected]. Brugge

13.03

Verhoogde cholesterol natuurlijk aanpakken 19.3022u, Sportpunt 1, Bekaertstraat 4, Zwevegem. Leden € 2,00. Nt-leden € 3,00. martin. [email protected]. KortrijkZwevegem

Snoeidemonstratie door De Klimop, Fabiolalaan 2, Oostkamp. Leden € 3,00.

12.03

26.03

15.02

scarlet.be. Oostkust

RKB Planten in Potten door Anita Exelmans. 19.3021.30u, Huize Vermeire Lagae,

Slangstraat 53, Hamme.

23.03

Biologische moestuin in de praktijk 14u, bij Jan en Hilde De Saedeleer-Cottyn, Vlamingenstraat 37, Harelbeke. [email protected]. Harelbeke

[email protected]. Hamme

15.02 01.03

Cursus biologisch tuinieren les 1 door Herman De Waele, de Veldblomme, Veldstraat 50, De

1 | 2013

15.03 29.03

15.02

Pinte. Leden € 16,00. Nt-leden € 41,00. roland.deblauwer@ skynet.be. Scheldevallei Ecologische moestuin voor beginners door Jos Van Hoecke. 2022.30u, zaal Berghine,

23.02

23.02

Dendermondesteenweg 439, Destelbergen. Inschrijven via [email protected]. Damvallei

16.02

Afhalen biozaden, biovoeders en hulpmiddelen 9-11.30u, bij Albert Van Loo, Drieselstraat 31, Oostakker. Indien verhinderd

Table d’Amis - Vegetarisch koken met wintergroenten 1013u, Kostprijs ingrediënten wordt verdeeld onder deeln. [email protected]. Groene mama’s

17.02

23.02

20.02 06.03 20.03

22.02

Bijscholing Imkers 1922u, Plattelandscentrum, Leemweg 24, Sint Laureins. €

23.02

23.02

Een tuin om van te smullen door Dirk Noël. 20-23u, SintAntonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. Leden €

24.02

Voeding en gezondheid 20-23u, Parochiezaal StAldegondis, Grote Weg 235A, Geraardsbergen. lucdetaeye@ skynet.be. Geraardsbergen

Tomatenteelt binnen & buiten door Jos Van Hoecke 19.30-22u, ‘t Vaatje, Grote Snijderstraat 97, Lebbeke. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. [email protected]. Dendermonde

01.03

Veggie Café 18-20u, Droomatelier, Huikstraat 6, Stekene. € 10,00. Kindern van 4-12 jaar € 6,00. Inschrijven via 03 789 27 26 of 0486 94 61 13. Zomererf

02.03

Snoeien in de fruit- en siertuin 14-17u, bij Hubert Ingels, Mosstraat 37, Wichelen. Nt-leden € 2,00. emiel. [email protected]. Wichelen

05.03

Hoofdlijnen van het biologisch tuinieren door Jos Van Hoecke 19.30-22.30u,

Algemene vergadering en ledenfeest 19-22.30u, CC De Brouwerij, Stationsstraat 3B, Eke. € 10,00. [email protected].

Bezoekerscentrum Vzw DurmeDonkmeer, Donklaan 119 a, Berlare. jozefvanhoecke@ gmail.com. Wichelen

Snoeiles grootfruit 9.3011.30u, De Smultuin, Dendermondsesteenweg 420, Destelbergen. peggy@

07.03 14.03

24.02

Potgrond en meststoffen 9.30-11.30u, Wijkschool ‘t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. [email protected].

08.03

Afhalen zaden en hulpmiddelen 10-12u, Erf van Robert Eeckhoudt, Vennestraat 11, Wichelen. emiel.

09.03

Algemene ledenvergadering 14.30-17.30u,

Ontmoetingscentrum De Brug, Hertshage 11-19, Aalst. [email protected]. Aalst

Doedag 10-16u. Zomererf, Brugstraat 33, Stekene. Wil je helpen, bel 03 296 72 23 of [email protected]. Zomererf

[email protected]. Wichelen

24.02

Bessen het jaar rond door Marc Geens, 19.30-22u, CC De Zwaan, Dorp 1, Nazareth. Leden € 1,00. Nt-leden € 3,00. roland.deblauwer@skynet. be. Scheldevallei

Vlaamse Ardennen

24.02

Bloemschikken ‘Lente in huis’ dl 1. 19.30-22u, Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Leden € 2,50. Nt-leden: € 5,00 (voor 2 avonden. emiel. [email protected]. www.veltwichelen.be

veltdamvallei.be. Damvallei

1,00. Nt-leden € 3,00. [email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem

22.02

28.02

Scheldevallei

[email protected]. Gent

22.02

Problemen met kweken van groenten en fruit door Etienne Raemdonck. 1417u, Zaal Rio, Museumstraat 2, Hamme. Kinderen leren plantpotjes maken, zaaien, planten en maken insectenhuisjes. meert. [email protected]. Hamme

40,00. [email protected]. Krekengebied

Algemene ledenvergadering 19.30-21.30u, t’Geestje, Kasteeldreef 1, Mariakerke.

Afhaling van zaai- en plantgoed & meststoffen 9-12u, Luc & Lieve DemonieWullepit, Sonseindestraat 169, Zottegem. ldemowu@gmail.

Afhalen zaden en hulpmiddelen 19-19.30u, ‘t Vaatje, Lange Snijdersstraat 97, Lebbeke. franz.deblock@ gmail.com. Dendermonde

com. Land van Rhode

Algemene ledenvergadering 14-19.30u, Platanenhof, Gentse steenweg 158, Zele. Volw. € 28,00, kinderen € 18,00. Inschr. voor 11/02 via 0473 25 13 06 of denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum

Afhaling bestelde zaden en hulpmiddelen 9-12u, Adelin en Antoinette VerdegemBauwens, Kalestraat 41, Evergem. antoinette.

28.02

[email protected]. Meetjesland

bel 09 259 08 83 of albert@ veltdamvallei.be. Damvallei

17.02

Zaden- en meststoffenactie 9-11.30u, Brouwerij Liefmans, Aalstbaan 200, Oudenaarde. markvandendriessche@ telenet.be. Oudenaarde

29

09.03

Snoeien 14-16.30u, Dendermonde. Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. Meer info in de nieuwsbrief.

30

Weg & Wijzer

[email protected]. Dendermonde

10.03

20.03

Insecten en biologische plantenbescherming 9.3011.30u, ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. fa210198@skynet.

Snoeiles kleinfruit door Marc Geens, 9.30-12u, proeftuin, Bauwerwaan 62, Zomergem.

02.03

22.03

Kwaaltjes natuurlijk behandelen door Gilbert Vandekerkhove. 20-23u, SintAntonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. Leden € 1,00. Nt-leden € 3,00. [email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem

Snoeiles 10-12u, bij Frieda De Backer, Vuystermansstraat 6, Lede. Nt-leden € 3,00.

21.02

Vlaams-Brabant

13.03

15.03

door Marc Geens 9.30-11.30u, Zonneheem, Schietspoelstraat 9, Eeklo. € 22,00. 55+ € 18,00. Tweedaagse workshop. Doelgroep 55+. jean.pierre. [email protected]. Krekengebied

21.02 16.03 21.03

03.02

Wat zijn jouw teeltproblemen?

Slangstraat 53, Hamme.

Moestuincursus in 5 lessen door Jos Van Hoecke. 2022.30u, Joepie, Brouwerijstraat 32, Halle. helene.gillis@ skynet.be. Groot-Halle

Workshop quiches & groentetaarten door Frans De Smedt 10-12u, Bij Frans en Moniek, Smisstraat 130, Londerzeel. bderoover@

22.02

09.02

Gezond gazon door Jan Van Bogaert, 20-22u, zaal Berghine,

Snoeiwerkzaamheden in de tuin door Yves Hendrickx. 14-16.30u, Proefcentrum Kleinfruit, Molenstraat 26, Roosdaal. Inschrijven via

Galgenberg 7, Averbode.

23.02

[email protected]. Dijlevallei

25.02

17.03

15.02

Helianthus, Brembosstraat 40, Vilvoorde. € 8,00. Inschrijven

Tuinieren in een kleine tuin (Le petit potager) door Herman De Waele. 9.30-12u, De Wouw, Walburgastraat 9, Oudenaarde. jacquesmestdagh@skynet. be. Oudenaarde

19.03

Paasdecoratie 19.30-22u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. Leden € 5,00. Nt-leden € 6,00. Inschrijven voor 15/03 via denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum

26.02

voor 04/02 via bernadette. [email protected]. Breng mes, snijplank en schort mee. Zennevallei

veltdamvallei.be. Damvallei

17.03

Koken en gezondheid door Marina De Groodt. 19.30-22u,

19.02

Workshop houten meubels herstellen 19.30-22u. Inner Fire Works, Galgenberg 7, Averbode. € 27,50 of € 50,00 voor beide lessen. Info/inschrijving via www.innerfireworks.be. Hageland

veltdamvallei.be. Damvallei

Snoeiles Kleinfruit door Ivan De Clercq. 9.30-11.30u, bij Ivan De Clercq, Bijlokestraat 1, Destelbergen. peggy@

Afhalen zaden en hulpstoffen 10-12u, bij Louis De Mol,

Aarschotsesteenweg 52, Rotselaar. Jean-pierre.

[email protected] of 02 356 22 83. helene.gillis@ skynet.be. Groot-Halle

Dendermondsesteenweg 439, Destelbergen. jan@

Proeverij met gekiemde zaden 18-22u, Inner Fire Works, € 20,00. Info & reservaties: www.innerfireworks.be. Hageland

hotmail.com. Neer-Brabant

door Jos Van Hoecke 19.3021.30u, bij Vermeire Lagae, [email protected]. Hamme

15.03

24.01

RKB Verfraai je straat! Vorming Tegeltuinieren door Frans De Smedt. 20-22u, VGC Elzenhof, Kroonlaan 12, Elsene. [email protected]. Brussel

[email protected]. Aalst

Moestuinieren in potten dl 1

Teelt van kleinfruit door Roger Verlinden. 19.30-22u, Oud gemeentehuis, Waversebaan 66, Heverlee. Leden € 6,00. Nt-leden € 10,00 (voor 2 lessen). (Vervolgles 02/03 van 13.30-16u, Het Gulden Gehucht, bij Patrick Jacoby. Meistraat, Pellenberg). Inschrijven vor voor 14/02 via fabienne.wierinckx@ skynet.be of 0472 54 22. Leuven

Gaversesteenweg 853, Melsen. Leden € 1,00. Nt-leden € 3,00. roland.deblauwer@skynet. be. Scheldevallei

Leden € 2,00. Nt-leden € 4,00. roland.deblauwer@skynet. be. Scheldevallei

10.03

19.02

Van Der Maelen. 19.3022u, basisschool Melsen,

be. Vlaamse Ardennen

10.03

Van bloesemhaag tot speelbosje door Roger

Jan Vannoppen over urban farming in New York (Engelstalig) 20-22u, Urban Ecology Center, Waterloosesteenweg 789, Ukkel. Inschrijven via [email protected]. Brussel

Kookles seizoensgroenten door Marc Stroobants. 19-23u, Leren Ondernemen,

Valkerijgang 26, Leuven. Leden € 10,00. Nt-leden € 13,00. 1 week op voorhand inschrijven via marcstroobants@telenet. beof 0486 31 93 66. Leuven

01.03

Biologische zaden en plantgoed 20-22u, Trefpunt Yggdrasil, Vissenakenstraat 381, Tienen. Maak ook kennis met witloofteelt en breng stalen voor bodemanalyse binnen. piet.anrijs@pandora. be. Tienen

1 | 2013

02.03

Wintersnoei van fruitbomen 10-12u, Comité Jean Pain, Holle Eikstraat 36, Londerzeel. Breng snoeischaar, -zaag, handschoenen mee. [email protected]. Neer-Brabant

02.03

Demonstratieles snoeien fruitbomen door Leonard Quintelier. 14-17.30u, bij Julien Roelandt, Louwijn 13, Asse. Nt-leden € 4,00.

Limburg

Kookclub 19-23u, Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. lies.

Elke laatste za van de maand

02.02

07.02

17.03

Je eigen groenten op een vierkante meter 1416u, Recreatiecentrum, Breughelzaal, Keperenbergstraat 37b, Itterbeek. Leden € 3,0. Nt-leden € 5,00. Breng een onderlegger mee (bv. vuilniszak of krant). [email protected]. Pedevallei

17.03 22.03

22.02

RKB Een tuin om van te smullen door Peter Boogaerts. 20-22u, Bib,

Pierre Zanders 14-16.30u,

23.02

Theorieles ‘Moestuin t.h.v.’ (les 2) door Pierre Zanders. 19.30-21.30u, De Schans, Bivakstraat z/n, Beverlo.

Snoeien en enten 9.30-12u, René Neutelaers, Steenberg 58, Sint-Lambrechts-Herk.

Schoolstraat 23, Zemst. € 2,00. bernadette.christiaens@ telenet.be. Zennevallei

26.02 03.03

Winterwandeling (3,5km) Kapel van Wideux, hoeve Knuts en de Bloonwinning 1417u, Samenkomst Kapel van Wideux, Grote Roost zn, SintLambrechts-Herk. Hasselt Kruiden in het huishouden 19.30-22u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Genk

Tuinles door Pierre Zanders 10.30-12u, Oude Baan 227, Maasmechelen. hendrik. [email protected]. Siertuingroep Maasmechelen

Algemene vergadering 2020.30u, Lutselus, Pastorijstraat 7, Diepenbeek. mieke. [email protected]. Hasselt

15.03

Het genot van kruiden en onkruiden 20.15-22u, Lutselus, Pastorijstraat 7, Diepenbeek. € 2,00. mieke.veltdiephass@ skynet.be. Hasselt

19.03

Seizoenskookles 20-22u, CC De Bogaard - Crealokaal, Capucienessenstraat 8, StTruiden. Leden € 3,00. Ntleden € 6,00. Inschrijving voor 16/03 via carine. [email protected]. SintTruiden

19.03

Fruitbomen snoeien 9-12u, Nico Meertens, Dennengaardenlaan 9, As.

€ 2,00. mieke.veltdiephass@ skynet.be. Hasselt

24.02

15.03

Kookworkshop/heerlijk etentje 18-22u, Buurthuis Heppen, Heidestraat 65, Leopoldsburg.

[email protected]. Opglabbeek-As

24.02

Nt-leden € 2,00. velt.man@ telenet.be. MaasmechelenDilsen

Trefdag Velt Limburg met kookles door Carlo Holsteens. 14-20u, ‘t Heempark, Hoogzij 7, Genk.

€ 10,00. Inschrijven via [email protected]. Groene Neus

Snoeiles pitfruit 14-16u, Bij Sarah, Bergstraat 12, Oetingen. Nt-leden € 3,00. [email protected]. Groot-Gooik

[email protected]. Sint-Truiden

Leden € 4,00. Nt-leden € 6,00. [email protected]. Groene Neus

Kruiden kweken in potten 20-22u, GC De Platoo, Pantheonlaan 14, Koekelberg. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Inschrijven via veltbrussel@ gmail.com. Brussel

Moestuinieren in de praktijk 14-16u, De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen.

Info: pierre.zanders@gmail. com. Limburg

[email protected]. Leuven.

12.03

Snoeien in de siertuin door Bampstraat 12, Maasmechelen.

[email protected]. Groot-Asse

04.03

09.03

31

Schapen voor biologisch weidebeheer door Maarten D’Hondt 20-22u, den Ichter,

Kapelstraat 16, Opglabbeek. [email protected]. Opglabbeek-As

26.03

Kippen houden dl 3. 19.30-22u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Genk

32

Weg & Wijzer

Nederland Elke 1e vrijdag v/d mnd

Ecologische maaltijd, 19.3021.30u, Terlostraat 4, Bergeijk. Inschr. via [email protected].

Iedere do

Tuinwerkzaamheden 9-12u, Terlostraat 4, Bergeijk. Bergeijk.

Ellke wo vm en za nm

Werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard.

Elke di ochtend

29.01 12.02 26.02 12.03

06.02

Moestuincursus in Valthermond door Janneke Tops. 19-21.30u, ‘t Veurhof, Zuiderdiep 71, Valthermond. Leden € 40,00. Nt-leden € 50,00. Inschrijven door overmaken op rekeningnummer 254789609 t.n.v. C. Siepman. Vermeld ‘moestuincursus Velt’ en e-mailadres. Info 0591-556077 of [email protected]. Eco van Grond tot Mond

06.02

21.02

Lezing over voeding/ voedingcombinaties door Jeroen van Rooij. 20.30-22u,

23.02

24.02

23.02

Nt-leden € 7,50. Aanmelden via [email protected] of 040 283 49 05. Eindhoven

25.02

18.02

25.02 04.03 11.03 18.03

[email protected]. Leudal

19.02

Voeding, bloeddruk, cholesterol en overgang door

11.03

02.03

03.03

03.03

Velt Nederland op de zadenbeurs den Bosch 1117u, De Reparatiestraat Tussen Paardskerkhofweg en Parallelweg 14-30,

R Ecologisch beheer van verhardingen door Paul Janssen, 20-22u, cc Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. € 2,00. [email protected]. Bladel

21.03

Vriend en vijand in de moestuin 19-21u, Groendomein Wasven, Celebeslaan 30, Eindhoven. Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. Aanmelden via w.vooght@ chello.nl of 040 285 44 67. Eindhoven

Ruusbroechof 97, Alkmaar.

€ 80,00. wilma.peeters@tele2. nl. Zuid-Limburg

02.03

14.03

Tineke Vrolijk-Taal 19.4522u, Wijkcentrum Overdie,

Cursus moestuinieren voor gevorderden 10-16.30u, Ecotuin, Keutenberg 5, Schin op Geul. Leden € 70,00. Nt-leden

Jaarvergadering met lezing windmolens 19.30-22u, De Roffert, Berikstraat 11, Buggenum. lei.en.ans. [email protected]. Leudal

Basiscursus Ecologische Moestuin dl 1/4 door

Leden € 40,00. Nt-leden € 50,00. Aanmelden via [email protected] of 06 551 18 448. Overmaken op 254443702 t.n.v. Velt Ecotuinieren Alkmaar. Ecotuinieren Alkmaar

Cursus fruitbomen snoeien

Lezing prepareren moestuin 20-22u, De Roffert, Berikstraat 11, Buggenum. lei.en.ans.

Nt-leden € 7,50. Aanmelden via [email protected] of 040 283 49 05. Eindhoven

Algemene ledenvergadering 19.30u, M.E.C., Genneperweg 145, Eindhoven. Breng grondmonster mee om Phwaarde te testen. w.vooght@ chello.nl. Eindhoven

Snoeicursus kleinfruit door Stefan Eyckerman 10-12u, Biologische tuin, Broekdijk 1-3, Nuenen. Leden € 2,50.

Biologische tuin, Broekdijk 1-3, Nuenen. Leden € 2,50.

door Stefan Eyckerman. 10.30-13.30u, Koppelsteede, Leden € 5,00. Nt-leden € 10,00. Aanmelden via velthetgroenehart@hotmail. com. Het Groene Hart

09.03

Cursus Ecologisch Tuinieren voor beginners 10-16.30u, Ecotuin, Keutenberg 5, Schin op Geul. Leden € 80,00. Nt-leden

Snoeicursus grootfruit door Stefan Eyckerman. 10-12u,

Fruitbomen snoeien 13-16u, Kantine van ATV De Volharding, Tuinderspad 157, Alkmaar. Leden € 10,00. Nt-leden € 12,00. Aanmelden via [email protected] of 06 551 184 48. Ecotuinieren Alkmaar

€ 90,00. wilma.peeters@tele2. nl. Zuid-Limburg

[email protected]. Bergeijk

Koppeldijk 115, Utrecht.

06.03

Lezing over kippen door Max Hendriks. 19-21u,

Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. Aanmelden bij w.vooght@ chello.nl of 040 285 44 67. Eindhoven

De Wingerd in Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk.

16.02

chello.nl. Nederland

Groendomein Wasven, Celebeslaan 30, Eindhoven.

Jaarvergadering 19.30-22.30. Natuurtuin ‘t Loo, De Wingerd, Terlostraat 4, Bergeijk. [email protected]. Bergeijk

s’Hertogenbosch. w.vooght@

Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. € 2,00. intmaston@upcmail. nl. Bladel

[email protected]. Valkenswaard

Werkochtend kruidentuinen 9-13u, Hopveld 21, GemertBakel. Gemert

Jeroen Van Rooij. 20-22u, cc

30.03

Werkochtend leden beginnende met achternaam A-B 10-12.30u, Velttuin, Roggelseweg 58, Haelen. lei. [email protected]. Leudal

31.03

RKB Help, slakken in m’n tuin & Zadenruil door Miriyam Prent, 13.30-16.30u, MFA Mare Nostrum, Arubastraat 2, Alkmaar. Leden € 5,00. Ntleden € 7,00. Aanmelden via [email protected] of 06 551 184 48 en overmaking op 254443702 t.n.v. Velt Ecotuinieren Alkmaar. Ecotuinieren Alkmaar

Zoekertjes

Te koop

Sap van hoogstamappelen uit boomgaard zonder sproeistoffen en met natuurlijke bemesting door begrazing van schapen. 5-literbox voor € 8,00. [email protected]

Te koop

Te Hombeek: prachtige gezonde bomen, nog net zonder machine te verplanten: groene en rode beuken, haagbeuken, zomereiken, buxussen, alsook struiken van kleinfruit. [email protected] of 015 41 66 06.

Te koop

Oude steriliseerbokalen zonder rubbers of klemmen (nieuw systeem past niet). 5 x 1,5 l, 8 x 1 l, 3 x 0,75 l. Samen € 10,00. Af te halen in Wijnegem. 03 354 36 51. Te koop

Onderdelen van een warmtepompinstallatie (energiezuinig en duurzaam): 2 boilervaten, compressor (Stiebel Eltron)+ 3 kl.pompen(Grundfoss) en 1 bronpomp (Grundfoss). Prijs o.t.k. 06 36 39 97 19 (Helmond).

gezocht

Vrijwillig(st)er(s) uit het Mechelse voor de aanleg en het beheer van een knappe kruidentuin in ruil voor de oogst ervan en gebruik van de tuin. [email protected] gezocht

Tuinders voor volkstuintjes in Zele. 50/100/200 m² voor € 25,00/30,00/40,00/ jaar. [email protected]. gezocht

gezocht

Ecologisch wonen en zo veel mogelijk zelfvoorzienend zijn, zegt jouw dat wat? We zoeken mensen of gezinnen die ons project in de Vogezen samen met een ander gezin willen verderzetten, en die zowel praktisch als financieel kunnen bijdragen. [email protected] gezocht Een nieuwe thuis voor mijn vrouwtjeskonijn en mijn twee mannetjescavia’s. Deze dieren leven los in een stukje tuin, maar ze krijgen wel voedsel; ze kunnen dus niet in het wild overleven. Ze zijn niet mensenschuw, maar worden niet graag opgepakt. Ze leven heel graag in hun habitat, maar helaas zal de tuin binnenkort helemaal wegvallen. Het is niet gemakkelijk om opvang te vinden, want in een kooi zullen ze zeer ongelukkig worden. Wie kan me helpen, wie heeft nog dieren die buiten leven? Ze kunnen gemakkelijk bij andere dieren leven (bijv. kippen). 0478 59 70 59. gezocht

Wij zijn een jong koppel dat erg enthousiast is om een biologisch teeltproject (Permacultuur) op te starten in regio Antwerpen. We zouden vanaf het voorjaar willen starten met het kweken van groenten, fruit en kruiden, om die nadien via verschillende wegen aan de man te brengen (groentepaketten, verdeelpunten, restaurants, zelfoogst etc.). We staan te popelen om te starten, het enige wat echter ontbreekt is landbouwgrond. Beschikt u over landbouwgrond die we zouden kunnen pachten, laat het ons dan weten! Bram & Asti: 0488 28 88 26. [email protected]. Niet gevonden wat je zocht? Er staan meer dan 460 zoekertjes op www.ecozoekertjes.be.

Een klein huisje met een grote tuin in de omgeving van Mechelen om te kopen of te huren. 0498 83 63 34 (Walter en Ria). gezocht

Ik wil groenten kweken in verhoogde bakken (wegens Fybro). Wie heeft er ideeën en helpende handen voor de opbouw? Mary Rose Terryn, [email protected] (Edegem). Te koop

(Rechtstreeks van eigenaar) Kangoeroewoning met grote tuin (regio Kortrijk). Halfopen bebouwing, opp grond en bebouwing 1245m². Rustige buurt, residentiële sfeer (geen risico op verdere verkaveling, stratenaanleg of industrieterreinontwikkeling), dicht bij centrum. Bouwjaar 1935, uitgebreid in 1976 en in 2000 (bijgebouwd, vernieuwing dak en zinkwerk. Te renoveren. 2 keukens, 4 slaapkamers, 3 toiletten, 1 badkamer met douche. Ramen voorzien van dubbel glas, verwarming met aardgas (individuele kachels), waterleidingsaansluiting, eigen boorputwatervoorziening, 2 regenputten. 2 garages, ruime niet-ingerichte zolders. Grote tuin (sinds meerdere decennia biologisch bewerkt) met boomgaard, vijgen, appels, peren, pruimen, tamme kastanjes en andere hoogstammen. Vraagprijs: € 300.000. [email protected], 0495 47 48 39. gezocht

We hebben een grotwoning met 16 ha grond gekocht in Spanje, Andalusië. Ze wordt uitgerust als ecowoning: volledig off grid, volledig zelfbedruipend in een prachtige omgeving. Wie helpt ons om dit te realiseren in 2014, of staat ons met raad en daad bij? We bieden kost en inwoning in ruil. We gaan er biologisch tuinieren, ezels opvangen en met roofvogels werken. [email protected].

33

gezocht

Bijzondere kunst. VZW Bee Yourself wil samen met tal van andere organisaties een tentoonstelling opzetten waarbij kunst die bijen aantrekt, die dynamisch wordt door de bijen, centraal staat. We willen de kunstwerken in geuren en kleuren het verhaal laten vertellen van de bij, met als doel de bijen zichtbaar te maken voor de mens. Onze tentoonstelling zal te bezichtigen zijn over heel Vlaanderen, vanaf de zomer van 2013, gedurende minstens een jaar. Hierna willen we alle kunstwerken verkopen voor een goed bijendoel. We willen 150 kunstenaars en creatieve zielen warm maken om een kunstwerk te maken. Ze worden technisch bijgestaan om de kunstwerken af te stemmen op de noden van de bijen. Hierbij willen we een oproep doen aan kunstenaars, kandidaat-locaties of geïnteresseerden die mee willen denken en werken aan dit project. Neem contact op met VZW Bee Yourself. [email protected] of 0498 26 88 58. gezocht

Cohousing Waasland is een nieuwbouwproject aan de rand van Sint-Niklaas. We zoeken enthousiaste medebewoners. Het gaat over een 20-tal volledig uitgeruste privéwoningen die verschillen in grootte naargelang de behoefte van de toekomstige bewoners. Centraal staat het paviljoen dat een grote rol speelt in het sociale leven. We willen het buurtgevoel nieuw leven inblazen. In een cohousingproject zijn er veel sociale contacten, maar heeft iedereen ook voldoende privacy. We stellen onze plannen voor op infoavonden: 5/2, 7/3 en 3/4. Meer info: www. cohousingwaasland.be, [email protected]. Te koop

Mooi rijhuis op 2 are in Dilbeek, volledig te renoveren, 170 m2 bewoonbare opp. + 2 kelders + zolder, zeer goede ligging nabij ring, scholen tegenover Colruyt, mog. 4 à 5 slpk. Tuintje ZO + terras. Bouwkunstlaan 32. Geen immo. 0495 43 45 52. gezocht

Huurders voor ecologische samentuin Zavelhof in Kessel-Lo. Wil je ecologisch moestuinieren? Er is een aantal percelen (+/- 0,5 are) vrij in ecologische samentuin Zavelhof in de Zavelstraat te 3010 Kessel-Lo. Contact: Anita Tudroj – [email protected] – 0497 30 98 00. Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

34

Lezers reageren/Uitgesproken

Kappertjes van Oost-Indische kers Beste redactie, Al lange tijd zijn we op zoek naar een recept om zelf kappertjes in te maken. Kappertjes worden verkregen door de zaadjes van de Oost-Indische kers in te maken). Omdat we grote liefhebbers zijn van zowel de blaadjes als de bloemen, zouden we ook graag iets doen met de nabloei, namelijk de zaadjes. Kunnen jullie helpen met een goed recept? Alvast bedankt en groetjes, Familie De Loose-Bocklandt

Antwoord van Jean-Pierre Engelmann, Velt-lid en tuinopensteller uit Kontich Hallo, Ik heb even moeten zoeken in mijn archieven, maar uiteindelijk heb ik het recept gevonden. 1) Pluk groene zaden en maak ze grondig schoon. Je mag daarbij ook enkele kleine (jonge) blaadjes gebruiken en zelfs enkele bloemen. 2) Selecteer: Oost-Indische kers trekt oorwormen aan en grote hoeveelheden bladluis. Zorg ervoor dat je het ongedierte buiten laat… 3) Doe de schoongemaakte zaadjes in een jampot (het volgende recept geldt voor een pot van 1 l, gevuld met kappertjes). Dag 1: 4) Breng 1 l water aan de kook en neem van het vuur van zondra het water kookt. 5) Voeg 2 eetlepels zout toe en los al roerende op. 6) Giet de hete pekel over de kappertjes en dek de pot af. 7) Zet alles 1 nacht opzij. Dag 2: 8) Giet de kappertjes af en herhaal het proces van punt 4 tot 7. Dag 3: 9) Giet de kappertjes nogmaals af en

maak ze vervolgens defintief in. 10) Breng 1 l water aan de kook en neem van het vuur van zodra het water begint te koken. 11) Voeg 250 g zout toe aan het hete water en roer tot alles opgelost is 12) Voeg per liter zout water 2 l azijn toe. 13) Overgiet de kappertjes hiermee. 14) Voeg nog wat schone bloemen toe en een jong groen blaadje. 15) Sluit de pot af en laat afkoelen. Je kunt aan het laatste brouwsel ook een takje tijm of een laurierblaadje toevoegen. Smakelijk!

gelukkige winnaars. Enkele leuke reacties lees je hieronder

Biowijn Ik ben erg blij met de lezersbrief van Daniël Van Nevel in het juninummer van Seizoenen. Hij kan bogen op een lange ervaring in de productie van fruitwijn zonder sulfiet. Mijn ervaring is zelfs nog een decennium langer. Sulfiet komt bij mij niet in de wijn; als ik wel sulfiet zou gebruiken, zou ik de wijn net zo goed in de Delhaize kunnen kopen, vind ik. Ik vraag me na alle hectoliters die ik met succes maakte nog altijd af waarom die sulfiet volgens sommige producenten en aanverwanten onmisbaar zou zijn. Ik vind bijgevolg dat consumenten van zogenaamde biowijn zich niet zomaar moeten neerleggen bij de volgens mij veel te soepele normen. Kwaliteit van wat je maakt, eet en drinkt is veel te belangrijk om er concessies op te doen. Paul Wagemans

Daarom verdien ik rust… In het novembernummer van Seizoenen meldden we dat we een hangmat van MoreThanHip zouden wegschenken aan twee personen die ons een e-mail stuurden met als onderwerp ‘daarom verdien ik rust’. Kris Meynen en Maaike Huys zijn de

‘Vijf decennia onderzoek naar milieu en gezondheid heeft muisjes gebaard. Maar het was ooit erg populair, en dat vele geld voor onderzoek heeft belangengroepen gecreëerd, die geld moeten vinden om zichzelf te onderhouden. Er is geen plaats meer voor het verwerpen van fout gebleken hypothesen. Integendeel, alle rommel wordt bij elkaar gegraaid om de perceptie van een te financieren, pardon, te bestuderen probleem te onderhouden.’

Hallo Velt-redactie, Als ik jullie artikeltje met de foto van de hangmat las, voelde ik me meteen aangesproken. Ik ga een stukje levensverhaal vertellen om aan te tonen dat ik deze hangmat misschien wel verdien.Vanaf mijn 13de heb ik tuinbouwschool gevolgd en ben ik begonnen met het kweken van kruiden en vaste planten. Al mijn vrije tijd bracht ik door in de tuin of op plantenmarkten (Kalmthout, Bokrijk, Beervelde etc.). Op deze markten had ik altijd vele leuke contacten met andere tuinliefhebbers. Tot mijn 26ste heb ik dit met hart en ziel gedaan. Toen besloot ik om thuis mee in het familliebedrijf te stappen en algauw was er geen tijd meer voor de tuin en de plantjes. Toch is mijn interesse voor tuin en natuur nooit verdwenen en ik heb altijd heimwee gehad naar deze tijd. Bijna vier jaar geleden heb ik op mijn werk mijn rug gebroken (dwarslaesie) door in een kelder te vallen, met als gevolg dat mijn onderste ledematen verlamd zijn en dat ik in een rolstoel zit. Het werk dat ik deed kon ik niet meer doen en de zaak is stopgezet. Stilzitten is echter iets wat niet in mijn woordenboek staat. Na mijn revallidatie heb ik geprobeerd om terug in de tuin te werken en een ecologisch groentetuintje op te starten. Dit ging eigenlijk vrij goed. Ondertussen kweek ik 70 procent van onze groenten zelf. Zo heb ik ook Velt leren kennen en ik ben nu al enkele jaren lid. Ik kan me nu weer volledig in de tuin uitleven en voel me er prima. Verder zit ik met plannen om een project van samentuinieren op te starten in onze gemeente om zo met enkele liefhebbers ervaringen te delen.

‘Het is een bron van blijvende verwondering dat de Europeanen deze diefstal tolereren. Landbouwsubsidies zijn het 21ste eeuwse equivalent van feodale belastingen die middeleeuwse vazallen moesten betalen aan hun leenheren […] Verbazingwekkend toeval wil dat de grootste landeigenaars tot de rijkste mensen van Europa behoren.’

Milieujournalist en activist George Monbiot Luc Bonneux, arts, doctor in de medische wetenschappen en auteur van het boek ‘En ze leefden lang en gezond’

In: De Morgen, 1 december 2012

In: The Guardian, 26 november 2012

Lezers reageren/Uitgesproken

Een van de grote problemen van een dwarslaesie zijn de zenuwpijnen. Ik kan ze gedeeltelijk voorkomen door actief bezig te zijn in de tuin. Als ik echter moe word beginnen de pijnen meestal erger te worden. Dan is een hangmat de ideale plek. Het is ongelooflijk wat voor effect zo’n hangmat heeft op de zenuwpijnen. Zalig tussen de bomen hangen in onze tuin, het is de beste manier om me te ontspannen en de zenuwpijnen verdwijnen dan vanzelf. In bed of zetel krijg ik de pijn meestal niet onder controle. Een 20-tal jaar geleden hebben we een prachtige hangmat gekocht op een tuinbeurs waar ik zelf als hobbyist planten stond te verkopen. Het toeval wil nu dat deze hangmat de voorbije zomer is gesneuveld toen onze kinderen in de tuin aan het ravotten waren. Ik ben dus al een tijdje op zoek naar een nieuwe goede hangmat. Voor mij mag het al terug lente zijn! Groetjes Kris Meynen

35

Hallo, Even mezelf voorstellen: werkende vrouw met groene, ecologische vingers en oma van drie kleinkinderen. Naast samenwerken in de tuin, de serre en op het kleine akkertje wil ik graag op het schommelende ritme van de hangmat een babbeltje slaan met mijn kleinzonen of kleindochter. Lekker met z’n tweetjes soezen, verhaaltjes vertellen, liedjes kwelen, fantaseren, rondkijken en luisteren naar de vogels, vliegen, bijen en vervelende muggen… Daarom verdien(-en) ik (wij) rust. met een rustige groet,

zit (40 jaar), heb ik het voorbije jaar veel nagedacht over waar ik naartoe wil met mijn leven. Intussen is de beslissing genomen: minder carrière, meer levenskwaliteit, meer moestuin, meer tijd voor de kindjes. En daardoor ook weer ruimte voor iets dat altijd is blijven flakkeren in mijn achterhoofd, maar niet haalbaar was in mijn vroegere hectische leven: een derde kindje. In januari wordt onze derde dochter geboren. 2013 zal dus een jaar worden van rust: moederschaps-, ouderschaps- en andere rust, maar vooral gemoedsrust. Met vriendelijke groet,

Ilt Buys

Suzy Claes

Beste redactie, Vorig jaar ben ik, in een drukke internationale functie in een Amerikaanse multinational, bijna bezweken onder de werkdruk. Gelukkig heb ik nog net op tijd aan de noodrem getrokken. Sindsdien werk ik deeltijds in een kleine Vlaamse KMO, een hele verademing en verandering. Door de vrijgekomen tijd en het feit dat ik op een kantelmoment in mijn leven

Phytophthora In Seizoenen 6/2012 lees ik ‘Het viel ons wel op dat, in dezelfde weersomstandigheden, aardappelrassen die minder gevoelig zijn voor Phytophthora niet aangetast werden. Concreet ging het om Sarpo Mira, Biogold, Bionica en Toluca.’ Naar mijn ervaring is enkel het ras Sarpo Mira resistent tegen de aardappelplaag. Bionica heb ik nog niet geteeld. Op mijn zandgrond in De Kempen werden Biogold en Toluca steeds wel aangetast. Groeten, Daniel Willaeys

Antwoord van Luc Vanhoegaerden, stafmedewerker Moestuin Naast het ras Bintje hadden de proefpersonen nog andere aardappelrassen in hun tuin staan. Zo teelde ik zelf, naast Sarpo Mira voor het eerst ook Bionica, en ook die is helemaal niet aangetast het voorbije seizoen. Ik kreeg van de andere ‘testers’ te horen dat bij hen ook Biogold en Toluca onaangetast bleven. Persoonlijk teel ik al vier opeenvolgende jaren Sarpo Mira, en dat is volgens mij momenteel een bewezen nog resistent aardappelras.

‘Ik gebruik niet meer altijd graag het woord groen om een doelgroep te definiëren. Groen heeft op vele niveaus zijn weg gevonden in de heersende stroming en het is belangrijk dat “groene” merken hun inspanningen daar op richten, op het beetje groen dat zelfs bij de meest doorsnee consument aanwezig is.’ Volgens Maryanne Conlin, Eco-marketing Consultant zijn er ‘50 tinten groen’

Op: http://ecopreneurist.com (6 december 2012)

‘Consumenten willen misschien wel veranderen, maar ze willen er niet altijd voor betalen, en dat zou ook niet mogen moeten. De overdreven prijs die gekoppeld is aan groen schrikt de doorsnee consument af, daar waar de schaalvoordelen die voortkomen uit grootschalige productie en de eco-efficiëntie van toeleveringsketens aan de consument zouden moeten worden doorgegeven.’ Sally Uren, specialist duurzaam ondernemen bij Forum for the Future

In: greenfutures, oktober 2012

36

Uitgelicht

Voetprint Cooking

Dorien Soons

Fontaine Uitgevers, 2012 ISBN 978 90 5956 457 2 € 17,95

Eten heeft milieuconsequenties. Voedingsmiddelen zijn namelijk in meer of mindere mate geproduceerd en het ene product vergt meer energie dan het andere. Dat vlees een zware belasting vormt, weten we, maar hoeveel is dat eigenlijk en hoe zit dat nu met de rest? Dorien Soons verwerkt in dit boek vragen waar ook ik vaak mee zit. Wat weten we nu eigenlijk echt? Hoe bereid je het best maaltijden met de minste gevolgen voor het milieu? De schrijfster beperkt zich tot CO2, weliswaar lettend op andere aspecten, zoals gentech en bestrijdingsmiddelen. Als je echt alles zou meetellen, dan zou het inderdaad een complex geheel worden. Voetprint cooking is een kookboek met een honderdtal recepten en een toelichting van 62 pagina’s – grofweg een derde van het werk. Soons boek verdient respect, want ze weet deze ingewikkelde materie behoorlijk goed uiteen te zetten. En daar horen bronverwijzingen bij. Die staan her en der in de tekst, maar de verklaringen zul je niet in het boek terugvinden (ze staan wel op de weblog voetprintcooking.wordpress.com). Soons probeert ook andere aspecten dan CO2 mee te nemen in haar beschouwingen. Waar van toepassing zet ze de punten van voor- en tegenstanders tegen elkaar af. Maar ja, wel/niet biologisch wordt ‘verdedigd’ door dit te staven met de productie van varkensvoer. Tegenstanders van biologisch stellen dat er tweemaal zo veel landareaal nodig is om de dieren biologisch te voeren; het lijkt me een lichte vorm van manipulatie. Als je vóór biologisch bent – wie is dat niet? – en je bent gevoelig voor de argumenten van de tegenstanders, dan is er één oplos-

sing, de rode draad van het boek: eet zo min mogelijk vlees. Soons heeft het ook over de sojateelt en wat we het best eten in de plaats van vlees. Je leert dat vleesvervangers niet de fraaie milieubesparing opleveren die we zouden willen. Kortom: kappen met dat nepvlees, gewoon meer bonen eten. Of seitan. Veel, maar niet alle voedselcategorieën passeren kort de revue. Peulvruchten, noten en zaden, paddenstoelen (maar dan alleen champignons en cantharellen), vis, eieren en kaas. Mijn indruk is dat ze tegenover vlees worden geplaatst, want in plaats van de voetafdruk wordt voor deze categorieën met name de voedingswaarde belicht (eiwitten, vet, vezels, vitaminen en mineralen). Maar ook andere aspecten die met zorg voor de aarde te maken hebben worden benoemd, zoals de keuze van vis aan de hand van de viswijzer of de verklaring van het stempel op eieren. Je zou haast vergeten dat Voetprint cooking een kookboek is, maar dat is het dus voor bijna twee derde van de pagina’s. Recepten zijn stuk voor stuk voorzien van een aantal voetjes (altijd veel minder dan de 21 die een gangbare maaltijd p.p. representeren) en zijn geordend naar hoofden bijgerechten. En daarbinnen naar categorie: vleesvervangers, peulvruchten, vis etc. In de ‘hartige notentaart’ zitten champignons, maar het recept valt wel onder ‘noten’. Tot slot moet mij van het hart: hoe lang hebben auteur en uitgever nagedacht over de titel? Misschien was het van: ‘Footprint Cooking is wel heel erg Engels voor een Nederlandstalig boek. Dat kan niet. Maar Voetafdruk Kookboek bekt niet en Koken met Voetafdruk is verwarrend. Ach weet je, we noemen het Voetprint Cooking. Klinkt lekker trendy en is toch een beetje Nederlands.’ Norbert Mergen

Een uitgebreide recensie vind je op www.mergenmetz.nl

Win een exemplaar van Voetprint Cooking De Seizoenen-redactie geeft een exemplaar weg van Voetprint Cooking. Stuur voor 31 januari een e-mail met als onderwerp ‘Voetprint cooking’ naar [email protected] of een kaart naar Velt, t.a.v. De redactie.

Nefilim

De Tweede Zondvloed Åsa Schwarz

Querido 2011 ISBN 9789021439600 249 p. € 7.50

Gebroken Engel Åsa Schwarz

Querido 2012 ISBN 9789021442105 271 p. € 19.95

Åsa Schwarz is een belofte uit de stal van de Zweedse thrillerauteurs. In de Nefilim-serie verbindt ze een hedendaagse samenzwering rond het thema van de klimaatverandering met donkere Bijbelse mythologie. Dat levert de ideale ontspanning voor koude winteravonden op. Hoofdfiguur in de serie is de aantrekkelijke jonge ecoactiviste Nova Brakel. Het verhaal begint wanneer Nova met enkele vrienden besluit om actie te ondernemen tegen in hun ogen ecologisch onverantwoord handelende figuren en bedrijven. Maar dat verloopt niet zoals ze gedacht hadden. Naast auteur is Åsa Schwarz een expert in computerbeveiliging. Dat speelt ze handig uit in haar boeken en het draagt zeker bij aan de geloofwaardigheid van het verhaal. Het resultaat is een flinke dosis spanning die je vanaf de eerste pagina in het ver-

Uitgelicht

Zaaier, etc. Doorheen het boek maak je kennis met de wereld van Dorien, haar familie, haar werk, haar reizen, haar vrienden en kindjes in Afrika. Ze weet de lezer op elke pagina te boeien. Elk hoofdstuk kaart een netelige kwestie aan die te maken heeft met ons voedingspatroon. Wel of geen kaas? Waar vind je gelukkige kippen? Hoe zit het met varkens? Moeten we vis vervangen door zeewier? Elk avontuur koppelt Dorien aan recepten met verrassende combinaties van groenten, zaden, peulvruchten en kruiden, telkens van het seizoen. Gewaagde combinaties zoals spruiten met linzen en citroen, of een gazpacho van pompoen dagen de lezer uit om zelf aan de slag te gaan. Op basis van bestaande recepten maakt ze haar eigen creaties en ze ‘verplantaardigt’ klassiekers waardoor ze van tofoeprakker tot keukenprinses uitgroeit. Het boek is een plezier om te lezen – op twee avonden ben je erdoor – en eigenlijk wil je het liefst nog méér avonturen lezen. Op een laagdrempelige manier leer je wat ecologische voeding precies inhoudt en je durft tot de conclusie te komen dat ecologische voeding wel eens ‘goed’ eten kan zijn.

Bart Coenen

Emelie Heller

Goed eten

In het oog van de storm Over mensen, geschiedenis en klimaatveranderingen

Dorien Knockaert Goed eten

haal zuigt en een stevige vaart. Zo hoort een thriller te zijn. Åsa Schwarz creëert een wereld bevolkt door mensen die elkaar voortdurend beoordelen en veroordelen en dat zowel terecht als onterecht. Het mooie daarvan is dat het verhaal, zonder ook maar ergens zwaar op de hand te zijn, meteen een filosofische en ethische dimensie krijgt. Zeker in het eerste deel beheerst een soort ecologisch fundamentalisme het leven van Nova en haar vrienden. Åsa Schwarz speelt met de vraag hoe ver je kunt gaan als milieuactivist en biedt een grondige inkijk in de gedachtegang en motieven van ecofundamentalisten. Wanneer naast Nova’s groep nog een onverwachte partij in actie treedt tegen de klimaatverandering, doet het boek denken aan de ecothriller De Zwerm van Frank Schätzing, nog steeds het onovertroffen standaardwerk in het genre. In Gebroken Engel, het tweede deel van de Nefilim-serie, treedt de Armeense kwestie meer naar de voorgrond en wedijvert die als verhaallijn met Nova’s ecologische drijfveer. Het maakt het verhaal nog rijker. Een vervolg is welkom!

‘Eindelijk! Ik was twee jaar geleden ei zo na begonnen met een facebookgroep “Dorien Knockaert moet een kookboek maken”.’ Mme Zsazsa

Een jaar proeven, koken en zoeken naar een eerlijke keuken

Dorien Knockaert met foto’s van Ivan Put

Dorien Knockaert

De Bezige Bij Antwerpen, 2012 ISBN 9789085423386 272 p. €22,50

In Goed Eten vergezellen we Dorien Knockaert op haar zoektocht naar ‘goed’ eten. Aan de hand van verschillende tussenstops maakt Dorien duidelijk wat goed eten voor haar betekent: vertederende biggetjes op een ‘groene’ varkensboerderij, op visserstocht om vier uur in de ochtend, een idyllische lunch bij bioboerderij de

Chris Jacobson, Luc Goeteyn

ASP editions, 2012 ISBN: 9789057181443 284 pagina’s € 24,95

De politiek heeft geen oog voor de urgentie van de klimaatopwarming, zo bleek andermaal op de klimaattop begin vorige maand in Doha. Misschien komt het doordat we in onze rijke Westerse samenleving al zowat zestig jaar leven in het rustige

37

oog van de storm der beschavingen? Daarbij werd en wordt de energiespaarpot van de fossiele brandstoffen intensief opgesoupeerd. Het leidt tot een enorme CO2uitstoot die de intensiteit van de klimaatschommelingen doet toenemen. Het staat vast dat ook wij in de volle kracht van klimaatverandering terecht gaan komen. Wat kunnen we leren uit het verleden, om met onze onzekere toekomst om te gaan? Dit boek levert veel feiten, legt verbanden en leert mij alvast een en ander te begrijpen. Zo zijn er de voorbije 5000 jaar zes duidelijke klimaatschommelingen geweest, waarbij slechts kleine gemiddelde temperatuurwijzigingen (1°C) een enorme impact hadden op menselijke beschavingen. Droge gebieden – woestijnen en savannes – werden in de warme periodes groter en minder leefbaar. Dat leidde tot honger en sterfte; hele beschavingen gingen ten onder, zoals de Mayas en het Khmerrijk dat de tempels van Ankor Wat naliet. Of er waren grote volksverhuizingen, denk maar aan de Mongolen onder leiding van Djengis Khan. In die ‘warme middeleeuwen’ floreerde hier de wijnbouw rond kastelen en kloosters. Maar later kwam er de ‘kleine ijstijd’ (14de tot eind 17de eeuw) met hongersnood, pest, heksenvervolging en hongerrevoltes die uitmondden in de Franse Revolutie. Naast de strategie van migratie en oorlog voeren als uitweg uit een klimaatcrisis, is er de strategie van innovatie. Die kan technologisch en bestuurlijk zijn, maar recent is er ook sprake van sociale innovatie: complementaire munten, coöperatieve modellen van ondernemen en investeren. Daarvoor breken de auteurs een lans en ze leggen een verband met de Index voor Duurzaam Welzijn (ISEW), als alternatief naast het bbp. De ISEW daalt fors: 16 procent in Vlaanderen tussen 1990 en 2009. Er is dus nog werk aan de winkel en het zal van onderuit moeten komen. Maar dat had je allicht al begrepen. Jan Vannoppen

Ledenvoordeel Velt-leden genieten 15 procent korting op In het oog van de storm bij ASP editions. De korting geldt niet op de verzendingskosten. Typ bij je onlinebestelling de code VELT in het vakje ‘promotiecode’. Meer info p. 46. →www.aspeditions.be

38

Reportage

Maak komaf met de naturalistische drogreden Mark Lynas pleit voor meer rationele milieubescherming Tekst Bart Coenen Foto Karel Spruyt

Een jaar geleden verscheen de Nederlandse vertaling van The God Species, waarin klimaatspecialist Mark Lynas het concept van de planetaire grenzen uit de doeken doet. Mark Lynas sprak op sinterklaasdag op het event ‘Green Biotech for Society’ in Gent. Een goede gelegenheid voor een gesprek over klimaatverandering en om te polsen naar zijn moeilijke relatie met de traditionele milieubeweging.

Het is de meest grootschalige bron van lagekoolstofenergie die de mens ooit heeft uitgevonden. Ten tweede is de snelle uitbreiding van andere lagekoolstoftechnologieën zoals wind, waterkracht, zon (waar het kosteneffectief en gepast is), geothermie en welke hernieuwbare bronnen er ook maar te vinden zijn belangrijk. De beschikbaarheid van hernieuwbare energiebronnen kan erg groot zijn, afhankelijk van de geografische situatie.’

Kreeg je sinds het verschijnen van The God Species nog nieuwe inzichten? ‘Mijn mening evolueert voortdurend met nieuwe feiten en cijfers die uitkomen, maar ik zou niet zeggen dat ik nog grote “bekeringservaringen” heb gehad sinds ik de laatste hand aan De mens als god legde. Als er iets veranderde, is het wel dat ik nu nog meer voor hernieuwbare energiebronnen ben dan toen. Recent schreef ik enkele stukken om windenergie te verdedigen tegen aanvallen van de antiwindlobby. Die lobby claimt dat wind de CO2-uitstoot niet reduceert, maar die bewering wordt niet ondersteund door de data.’

Het Europees Parlement verwierp onlangs een resolutie die opriep tot een verbod op fraccen voor het winnen van schaliegas. Elke lidstaat krijgt het recht om zelf te beslissen over de exploitatie van deze energiebron. Wat is jouw mening hierover? ‘Ik denk dat fraccen overroepen is als het gaat over de directe milieuschade ervan. Er is bijvoorbeeld heel erg weinig overtuigend bewijs dat fraccen enige schade berokkent op het vlak van watervervuiling. En in feite, wanneer je iets van onder de grond wilt halen en daarvoor maar een klein gat moet boren waardoor je alles naar boven haalt, dan is dat heel wat beter dan een open mijn. Dit gezegd zijnde blijft fraccen uitbating van fossiele brandstof en maakt het nog veel meer daarvan vrij. Dus zelfs als schaliegas op de korte termijn steenkool vervangt, is het geen langetermijnoplossing.’

Hoe kijk je aan tegen de Duitse ‘Energiewende’? ‘Ik ben vooral een specialist in klimaatverandering en het thema energie krijgt dus vooral mijn aandacht. Op dit moment ben ik betrokken bij een filmproject dat specifiek focust op kernenergie. Wat er gebeurt in Duitsland interesseert me enorm en het is duidelijk dat ze daar een groot experiment uitvoeren. Ze reduceren hun baseload van lagekoolstofenergieopwekking en bouwen tegelijkertijd meer centrales die draaien op fossiele brandstoffen. Het ministerie van milieu opende zopas nog een bruinkoolcentrale; bruinkool

is de fossiele brandstof met de hoogste CO2-uitstoot in Europa. De centrale moet invallen wanneer er te weinig hernieuwbare energie opgewekt wordt. Dat is niet pragmatisch, noch kosteneffectief en zelfs geen milieuvriendelijke of duurzame aanpak.’ Doha-klimaattop Vandaag raakte bekend dat net als de vorige jaren ook de klimaatbesprekingen in Doha niet opschieten. Wat moet er gebeuren om de opwarming van de aarde binnen de 2° Celsius te houden? ‘Volgens de gegevens van de UNFCCC1 is het onmogelijk om de klimaatverandering binnen de 2° Celsius te houden. Daarvoor zou je immers een piek in de emissies moeten bereiken tegen 2015 en er gaat niet eens een nieuw verdrag zijn voor 2020. Volgens de laatste rapporten zal het tussen 4 en 6° Celsius worden. Op dit moment hebben we twintig jaar van praten achter de rug, maar nog zitten we vast in een van de hoogste emissiepatronen. Dit leidt ons recht naar een 4 tot 6°-wereld. Aan de andere kant zitten we nog maar op een klein stukje van dat traject, dus een daling is nog altijd mogelijk.’ Wat speelt nu dan vooral een rol? ‘Eerst en vooral verwerp ik kernenergie niet.

Ecopragmatisme Biolandbouwpionier Stewart Brand noemt zichzelf sinds enkele jaren een ‘ecopragmatist’ of pragmatisch ecologist. Ex-Greenpeace directeur Patrick Moore heeft het over sensible environmentalism (verstandig milieubewustzijn). Nog anderen verkiezen de term green modernist of new environmen-

Reportage

39

talist. Heb jij als een van de bekende figuren uit deze ecologische denkrichting een voorkeur? ‘Ik noem het rational environmentalism (rationele milieubescherming). Maar het heeft geen zin om er een etiket op te plakken. Ik denk dat het eigenlijk gaat over een soort van wetenschappelijke en sceptische benadering van de conventionele milieubescherming. Op veel vlakken heeft deze conventionele milieubescherming het absoluut bij het rechte eind. Bijvoorbeeld als het gaat over biodiversiteitsverlies en klimaatverandering. Ik heb dus geen enkel probleem met de diagnose, maar ik heb wel een andere visie op de voorgestelde oplossingen. Het gaat erom een benadering te gebruiken die gebaseerd is op bewijs bij het diagnosticeren van problemen en om te denken in termen van oplossingen eerder dan uit te gaan van een ideologische positie en dan op zoek te gaan naar zogenaamde feiten die deze positie moeten rechtvaardigen.’ Volgens de Belgische epidemioloog Luc Bonneux vindt iedere lobby wel zijn eigen hooggeleerde professor die het gewenste resultaat levert. Heeft hij gelijk? ‘Wetenschappers zijn figuren met een zekere autoriteit en ik zie milieuorganisaties die exact dezelfde tactieken gebruiken als klimaatontkenners wanneer ze hun eigen kleine minderheid van wetenschappelijke pseudo-experten sponsoren en promoten. De Séralini-case2 is hiervan een perfect voorbeeld omdat hij werkelijk de meest armzalige soort pseudowetenschap bedrijft die je kunt bedenken. Séralini wordt betaald door Greenpeace en aangehaald door de Soil Association en de hele biologische lobby. Dat doen ze omdat hij een aannemelijke feitelijke basis aanreikt voor hun ideologische uitgangspunten.’ Naturalistische drogreden Gaat je geschil met de ‘traditionele’ milieubeweging alleen over genetische modificatie en kernenergie of schuilt het probleem dieper? ‘In heel wat opzichten staan ggo’s en kernenergie symbool voor alle punten waarop de milieubeweging zich vergist, in essentie omdat ze geobsedeerd geraakt is door wat ik de “naturalistische drogreden” noem, het idee dat alles wat “natuurlijk” is goed is en alles wat door

de mens gemaakt is slecht. Je ziet dat min of meer hetzelfde debat zich afspeelt rond elk twistpunt. Geo-engineering3 is er nog een. Het is “natuurlijk” voor ons om koolstof uit te stoten, dus dat wordt niet gezien als geo-engineering, maar men beschouwt het wel als geo-engineering als we koolstof uit de natuur halen, omdat dat een intentionele menselijke toepassing is. Het is volledig irrationeel om de “natuurlijkheid” of “onnatuurlijkheid” van iets als uitgangspunt te gebruiken voor beslissingen.’ Ik zie weinig of geen pragmatische ecologisten op het Europese vasteland. Beperkt de stroming zich tot de Engelstalige wereld? ‘Ik denk dat het debat rond bijvoorbeeld kernenergie in het grootste deel van het Europese vasteland binnen de milieubeweging simpelweg niet getolereerd wordt.

Dat is vooral in Duitsland het geval. Wie daar een pleidooi durft te houden voor kernenergie wordt meteen afgeschoten en met vitriool overgoten. Dat intimideert de mensen. Voor ggo’s geldt hetzelfde verhaal, maar dan vooral in Frankrijk, het epicentrum van irrationeel fundamentalisme. Er heerst daar een soort “pastorale nationale identiteit” die uiteraard helemaal ingebeeld is, maar er wel voor zorgt dat alle ggo’s – vooral als ze geïmporteerd zijn uit de Verenigde Staten – voor eeuwig en altijd verboden moeten blijven. Het probleem met bijvoorbeeld de biologische landbouwbeweging is dat de naturalistische drogreden hun hele leidraad bepaalt. Maar of iets al dan niet natuurlijk is, biedt geen rationele basis om beslissingen te nemen over welke soort landbouw je al dan niet wilt toepassen. Er zijn heel wat zaken waarover de biologische landbouw gelijk heeft en die

40

Reportage

nuttig en goedaardig zijn, maar er zijn aan dat type landbouw ook aspecten verbonden die schadelijk zijn voor het milieu, zoals een hoger landgebruik. Die aspecten worden gewoonweg genegeerd. In essentie proberen ze zonder goede reden de technologische ontwikkeling te bevriezen rond 1950.’ ‘Ngo’s zijn op een aantal vlakken als kerken: de ideologie is groter dan de organisatie en zeker groter dan om het even welk individu in de organisatie.’ Zullen pragmatische ecologisten de milieubeweging veranderen? ‘Hoe kun je het ideologische hart en de ziel van een hele beweging veranderen als die van aan de basis helemaal fout zit? Dat is een gigantische uitdaging. Ik denk dat rationele milieubeschermers binnen de milieubeweging hun punten kunnen proberen te maken, maar uiteindelijk zal men ze toch naar de uitgang leiden en buitensluiten. Ik ken bijvoorbeeld mensen die Greenpeace verlaten hebben en nu voor kernenergie pleiten. Stephen Tindale is zo iemand. Toen hij als directeur van Greenpeace in het Verenigd Koninkrijk het debat intern probeerde te verleggen, werd hij in wezen bedreigd met ontslag. Ngo’s zijn op een aantal vlakken als kerken: de ideologie is groter dan de organisatie en zeker groter dan om het even welk individu in de organisatie. De vorm die de ideologie aanneemt is in essentie tijdelijk en maakt deel uit van een veel groter ideologisch patroon. Dus er is verandering, maar die kost heel veel tijd én moed van een heleboel mensen. Als het gaat over de politieke kant van de milieubeweging is het vooral de linkse houding die me irriteert omdat ze de milieubeweging marginaliseert. Het stoot een meerderheid van de bevolking af omdat die de automatisch linkse benadering van het leven niet deelt. Ikzelf heb in ieder geval niet zo’n linkse reflex. Naar mijn mening zijn handel en globalisering ongelooflijk positieve krachten geweest als het gaat over de vermindering van armoede. En ik denk niet dat de meeste milieubeschermers daar zo over denken.’ Maak je het jezelf niet moeilijk met dergelijke ‘aanvallen’? ‘Mijn vrouw zegt me altijd dat ik te zeer

de confrontatie aan ga, maar ik probeer soms vriendelijk te zijn, afhankelijk van de persoon met wie ik praat. Ik probeer ten minste vriendschappelijke relaties te onderhouden op privévlak met mensen die actief zijn bij Friends of the Earth, Greenpeace en andere organisaties, omdat ik hen als het er op aankomt zo veel mogelijk ervan moet overtuigen om mijn bekommernissen ernstig te nemen. In het Verenigd Koninkrijk probeer ik te werken met de mainstream ngo’s op die terreinen waar ze bereid zijn tot compromissen. Zo hielp ik onlangs een soort van coalitie op te zetten tussen de windindustrie, de nucleaire industrie en de CCS-industrie4. Deze partijen traden naar buiten met een gezamenlijk standpunt om de regering aan te porren om steviger in te zetten op CO2-reductie. Wanneer mensen uit de windsector en mensen uit de kernenergiesector samenwerken, blijft de antinucleaire lobby vanzelf buiten het plaatje. Tegelijk verplicht het de milieu-ngo’s om in te zien dat wind én kernenergie opties zijn met een lage CO2-uitstoot, dat ze beide gepromoot moeten worden. Je kunt immers niet zeggen dat je prioriteit ligt bij klimaatverandering als je vooral oppositie voert tegen energiebronnen met een kleine uitstoot.’ Zie je de milieubeweging nog als een positieve kracht? ‘Die vraag stel ik mezelf vaak. Ik denk niet dat je dit op een zinvolle manier kunt kwantificeren. Greenpeace doet een heleboel goede dingen op het vlak van ontbossing en overbevissing. Hun acties op het vlak van gifstoffen leunen naar mijn aanvoelen wel eens aan bij de naturalistische drogreden (als het synthetisch is, is het slecht), al ben ik van dit punt niet zeker. Maar het is ook duidelijk dat ze een heleboel schade hebben aangericht als het gaat over landbouw, in het bijzonder rond ggo’s. En hun fantasie over een pure hernieuwbare toekomst van wind en zon heeft ons de voorbije dertig jaar op de tredmolen van de fossiele brandstoffen gehouden. Ik bedoel, kijk maar naar buiten, er waait nu geen wind en er is geen zon en je woont in een deel van West-Europa dat op dit moment waarschijnlijk honderden gigawatts energie verbruikt, zo ongeveer het hoogst mogelijke verbruik van het seizoen. Dat haal je nooit uit hernieuwbare bronnen alleen.’

Geloof je niet in gedragsverandering? ‘Zo eenvoudig is het niet. Gedragsverandering lijkt gedreven door technologische verandering. Mijn leven is helemaal anders dan tien jaar geleden omdat ik het nu leid met mijn iPhone. Tien jaar geleden had ik niet eens een mobiele telefoon. En het is niet omdat ik op een dag besloot mijn leven in te richten met een iPhone, maar omdat nieuwe tools beschikbaar kwamen. Op dezelfde manier zullen we onze energieconsumptie veranderen. Je krijgt geen vrijwillige vermindering van het energiegebruik als dat betekent dat mensen minder levenskwaliteit hebben. Nu goed, in elk land vind je misschien honderd mensen die daarvoor open staan, maar dat maakt geen betekenisvol verschil voor de globale emissies. We moeten veel meer energie opwekken voor de groeiende bevolking in groeilanden en dat moeten we doen op een manier die zo weinig mogelijk CO2 uitstoot. Groenen vragen maar al te gretig gedragsverandering van alle anderen, maar hun eigen gedragsverandering, namelijk ideologische verandering, is onwaarschijnlijk. Dat vind ik hypocriet.’ 1. United Nations Framework Convention on Climate Change. 2. Gilles-Eric Séralini van de universiteit van Caen publiceerde in september 2012 een sterk gecontesteerd onderzoek rond het voederen van ratten met ggo-maïs en glyfosaat. 3. Het concept geo-engineering verwijst naar opzettelijke grootschalige ingrepen in het klimaatsysteem om de opwarming van de aarde te matigen. 4. CCS staat voor carbon capture and storage, de afvang en opslag van CO2.

De boeken van Mark Lynas zijn verkrijgbaar bij Uitgeverij Jan van Arkel in Nederland en bij Uitgeverij Epo in België. Velt-leden krijgen 10 procent korting bij Epo. Voer onder ‘boekenportaal’ de actiecode ‘LBD011’ in. Volg @mark_lynas op Twitter. → www.marklynas.org

41

Vraag jouw gratis tuinbordje aan en toon je buurt dat je een ecotuinier bent

Zonder pesticiden tuinieren is gezonder, daarvan moeten we jou niet overtuigen. Ook de overheid lijkt meer en meer overtuigd. Het beleid gaat in ieder geval de goede richting uit; zo komt er in Vlaanderen een nieuw decreet om het gebruik van pesticiden verder te beperken. Maar veel Vlamingen en Nederlanders vertonen hardnekkig spuitgedrag, gewoon omdat ze het altijd zo gedaan hebben. Wat ongewenst groen op de stoep, het tuinpad of in het gazon? De pesticidespuit is een al te gemakkelijke oplossing, voor de korte termijn. Om in hun buurt te tonen dat het ook anders kan, hebben al meer dan 7000 mensen een bordje ‘Zonder is gezonder’ uitgehangen. Als je hen vraagt waarom, zeggen ze bijvoorbeeld: ‘Tuinieren zonder synthetische bestrijdingsmiddelen of kunstmest, dat vinden we belangrijk voor de natuur en de gezondheid. En we laten dat graag weten aan de voorbijgangers.’ Wil jij helpen om méér mensen aan te zetten tot milieuvriendelijk tuinieren? Vraag dan een bordje aan en hang het duidelijk zichtbaar aan je huisgevel of tuinhek. Vraag ook je familie en vrienden of ze willen meedoen. Had je al een bordje en is het stuk? We vervangen het graag. Je gratis tuinbordje – en als extraatje een Velt-ecodurverpin – kun je bestellen via de onderstaande strook, of door op www.velt.be/ecodurver een pin aan te vragen en de optie ‘stuur me ook een bordje “Zonder is gezonder”’ aan te klikken. Deze actie is mogelijk dankzij de steun van VMW, Pidpa en Ecostyle. 

Ja, ik wil een gratis tuinbordje ‘Zonder is gezonder’

Naam en adres:

Telefoon: E-mail:

42

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

Natuurweek in authentiek Zuid-Frankrijk

De uitvalsbasis voor deze natuurweek met begeleide natuurwandelingen, heerlijke natuurlijke maaltijden en (culturele) excursies is L’Espinet. Dit 125 ha groene en vlaamse vakantiedomein*** ligt vlakbij Quillan, in een landschap van kalksteenrotsen, nauwe kloven, zonnige wijngaarden en uitgestrekte bossen. Op het programma staan naast de dagelijkse natuurwandeling (3 à 4 uur, onder de enthousiaste leiding van Dirk Torfs) o.a. een bezoek aan: de graalburcht van Montségur, een bio wijnen geitenboer, Rennes-le-Château, Carcassonne en boeiende presentaties over aromatherapie, de Katharen... Periode: 6 tot 13 oktober 2013 Inbegrepen: heen- en terugreis met bus - 7 nachten in vol pension (kwaliteitsvolle keuken met een overgroot deel biologische producten) – nederlandstalige begeleiding – entreegelden. Prijs: € 840 pp. Exclusief voordeel voor Velt-leden: 10% korting. Bij reservatie code ‘Velt13’ vermelden. Info en reserveren: www.lespinet.com – [email protected] – 0479 56 00 44.

☐ Ja, ik wil graag een ‘Zonder is gezonder’-bordje

Stuur dit strookje, voldoende gefrankeerd, naar Velt, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem voor België of naar Wil De Vooght, voor Nederland: Griendstraat 15, 5662 RE Geldrop.

43

Op zaterdag vind je De Loods op de markt in Aalst

44

B&B Koornemoezen | Ecologische kamer met bio ontbijt Bed & Breakfast Koornemoezen heeft maar één suitekamer en dat is een bewuste keuze. Zowel de verblijfplaats als de tuin zijn eventjes van jou alleen. De suite is volledig apart van het woonhuis: je hebt dus àlle privacy mét een ongelooflijk mooi uitzicht op de tuin, de weiden, de velden en de bossen rondom. De kamer is ingericht met ecologisch verantwoorde en natuurlijke materialen. Het ontbijt is volledig bio naar ùw smaak! Jouw ledenvoordeel: 5% | Adres: Koornemoezen 7 8210 Zedelgem/Brugge, 32 (0)50 34 22 01, [email protected], www.koornemoezen.be Eco-care hoveniers & ontwerpburo Loek Gorris Advies,cratieve tuinontwerpen aanleg en onderhoud van natuurRijke tuinen. Ook voor dakvegetaties, vijvers, hemelwat erhergebruik(watertuinen) | [email protected], www.eco-care.nl. Vakantiehoeve Wilgenhof | 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder : Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be, [email protected].

Danny De Waele Beeweg 42 9080 Lochristi T 09 355 17 61 F 09 328 90 40

Plaatsen van tegel- & speksteenkachels Ecologische isolatie

www.dewaele-tegelkachels.be

Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort. | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, [email protected]

Vakantiehuis in de Dordogne Welkom zijn, je thuis voelen op een bijzondere plek in de natuur. Heerlijk genieten van de rust en ruimte. Gelegen op de grens van de Corrèze en Haute-Vienne. We zien je graag tegemoet | Meer info op www.laveyrat.com

Aangename vakantiehuizen te huur, St. Martens-Voeren (Voerstreek) | Op een unieke manier gebouwd, rondom een prachtig binnenhof. Natuurlijke materialen; hout, leem, stro. Een verblijf in dit bijzondere, middeleeuws aandoende gebouw is een belevenis op zich! Mogelijkheden voor 2-8 personen. Korting voor Velt-leden! | Info | www.vakantiehuisvoerstreek.be. Tuinkriebels Pulhof zoekt standhouders voor 4 en 5 mei Tuinkriebels Pulhof is een markt waar zowel de professionele kweker als de gedreven particulier en verenigingen planten, bloemen en andere tuinoogst aanbieden in het Provinciaal groendomein Pulhof in Wijnegem. | Je hebt al een standplaats voor € 25,00/weekend (na 31/1 betaal je meer). Openbare besturen, vzw’s etc. kunnen gratis deelnemen. Schrijf je in op www.tuinkriebelspulhof.be.

45

Ecologische kwekerij en tuinwinkel Openingsuren: van dinsdag tot zaterdag van 9 tot 18 u. Opgelet: in augustus, december en januari sluiten wij op zaterdag om 13 u.

Ons aanbod voor de moestuin en de fruittuin • biologisch gecertificeerde zaden, pootgoed en jonge groenteplanten • uitgebreid assortiment oude fruitboomrassen en kleinfruit • keukenkruiden, eetbare planten en medicinale planten • ecologische gewasbescherming, biomeststoffen en biopotgrond

Contact: Ninoofsesteenweg 671 1500 Halle 02 361 77 61 [email protected] www.ecoflora.be

Ons aanbod voor de ecologische siertuin • inheemse wilde vaste planten, struiken, haagplanten en loofbomen • inheemse bloemenweidemengsels en verwilderingsbloembollen • ecologisch tuinhout en ‘Schwegler’-nestkasten

46

Ledenvoordelen

Academic & Scientific Publishers (ASP) Uitgeverij ASP is een in Brussel gevestigde uitgeverij van wetenschappelijke, academische en educatieve uitgaven. Als academische uitgever ziet ASP in het ontsluiten van wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke kennis haar prioritaire doelstelling. ASP brengt fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek onder de aandacht en ondersteunt en stimuleert dit. Daarnaast verspreidt ASP kennis over vakgebieden die door andere uitgeverijen genegeerd worden. Een van de thema’s waarop ASP zich toelegt, is ‘natuur en milieu’. Jouw voordeel: 15 procent korting op alle boeken uit de rubriek ‘natuur en milieu’. De korting geldt niet op de verzendingskosten. Vul bij je onlinebestelling de code VELT in bij het vakje ‘promotiecode’. Adres: Ravensteingalerij 28, 1000 Brussel [email protected]. → www.aspeditions.be

Groene Gevels Groene Gevels geeft advies over groene gevels en doet de aanleg en het onderhoud van groene gevels, met klimplanten die vanuit de volle grond via een klimhulp allerlei gebouwen begroenen. Groene Gevels werkt met bloemen, fruit of groenblijvende planten, altijd aangepast aan de locatie. Jouw voordeel: 5 procent korting op klimhulpmaterialen, klimplanten, adviesopdrachten en de aanleg zelf op vertoon van lidkaart. Adres: Kakemanstraat 11, 9280 Lebbeke 052 52 34 92, [email protected] → www.groenegevels.be

Mysterieus en ongerept Katharenland 45 km ten zuiden van Carcassonne ligt Quillan, een schilderachtig stadje aan de Aude in het Katharenland, de uitzonderlijk mooie, dunbevolkte streek tussen de Pyreneeën en de Middellandse Zee. De Vlaamse familie Torfs toverde 25 jaar geleden hun biologisch wijndomein vlakbij Quillan om tot het kwalitatieve vakantiedomein*** L’Espinet. In het 125 ha groene park staan tussen de bomen en parkjes vakantiehuizen: van studio’s tot luxe villa’s die gebouwd zijn met milieuvriendelijke materialen. Er is een uitgebreide sport- en ontspanningsinfrastructuur met o.a. een zwemmeer met bronwater. In de uitstekende keuken wordt met regionale, seizoensgebonden en gezonde producten gewerkt. Jouw voordeel: 10 procent korting op de huurprijs. Dit bedrag wordt op een interne betaalkaart geplaatst die ter plaatse naar keuze gebruikt kan worden: in de bar, het restaurant, voor excursies… Bij reservatie code ‘Velt13’ vermelden (zie vakje actiecode op het online besteldocument). Info en reserveren: www.lespinet.com of [email protected], 03 230 46 50 → www.lespinet.com

Biologische wijngaard El Placer Biologische ambachtelijke wijngaard en wijnmakerij, pionier in het gebruik van compostextract en trosnetjes. El Placer richt zich op de productie van exclusieve en karakteristieke streekwijn. De maximumoogst die El Placer op het aangeplante perceel van 3200 m2 nastreeft is 1000 l. 'We zouden eigenlijk veel meer wijn kunnen maken, maar dat doen we niet. Want veel wijn is wel lekker, maar erg lekkere wijn is toch nog leuker. Daarom knippen we direct na de bloei flink wat trosjes weg, zodat we ongeveer één fles per plant overhouden. Dat komt de smaak van de wijn ten goede.' El placer biedt een voordeel aan Velt-leden, afdelingen en groepen die een workshop of rondleiding volgen. Jouw voordeel: 10 procent korting op de workshops wijn maken (individuele en groepsinschrijvingen), workshops wijn proeven (groepsinschrijvingen) en rondleidingen met proeverij (groepsinschrijvingen). Er is geen korting op de wijnen en likeuren. Adres: Groene Velden 140, 8211 BD Lelystad, Nederland. T 0320 21 49 76, [email protected] → www.wijngaardelplacer.nl

Natuurscheurkalender De Natuurscheurkalender 2013 geeft je elke dag een vers groen blaadje met wonderlijke wetenswaardigheden, een ideetje, een rijm, een raadsel of een recept. Daarnaast krijg je heel wat tips voor een natuurtrip in de Lage Landen. Henk van Ruitenbeek zorgde voor humoristische illustraties waar je elke dag weer vrolijk van wordt. De Natuurscheurkalender is gedrukt op FSC-papier in een volledig FSC-gecertificeerde drukkerij. Van elke verkochte kalender gaat een deel van de opbrengst naar Natuurbericht.nl. Win een Natuurscheurkalender 2013 De Seizoenen-redactie mag 5 gratis exemplaren van de Natuurscheurkalender weggeven (t.w.v. € 10,00). Stuur voor 31 januari een e-mail met als onderwerp 'Natuurscheurkalender' naar [email protected] of een kaart naar Velt, t.a.v. de redactie. Natuurbron Natuurbron is een natuurvoedingswinkel met verse en droge voeding, verzorgings- en onderhoudsproducten. Jouw voordeel: € 1,00 korting per aankoopschijf van € 30,00. Deze korting geldt voor alle aankopen. Adres: Heidestatiestraat 81, 2920 Kalmthout, 03 666 90 32 → www.natuurbron.be

Nog meer voordelen! Met je Velt-lidkaart kun je intussen genieten van meer dan 150 ledenvoordelen. Ontdek ze allemaal op → www.velt.be/voordelen

Publicaties

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Bessen uit de tuin (704009) € 19,95 (+ € 4,30 verz.) Nieuw! • Vier verrassende Velt-boekjes (704027) € 12,20 (+ € 4,30 verz.) Nieuw! • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig (704019) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Groenten in potten (704025) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) • De Brooddoos (704013) € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk (704006) € 14,95 (+ € 3,00 verz.) • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) → www.velt.be/winkel

Nieuw! Bessen uit de tuin De ecologische teelt van kleinfruit Greet Tijskens

Velt, 2012 ISBN 9789081612845 Boekhandelsprijs: € 25,95 (incl. verz) Velt-ledenprijs: € 19,95 (+ € 4,30 verz.)

Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

je plakt foto’s in een stratenboek maakt niet uit van welke stad om je straatvrees te boven te komen zoals je ‘s nachts een wereld bouwt uit dromen – vlaktes waar de bizon nog iets te vertellen heeft – je leeft van beeld naar beeld & ‘s morgens hangt je mond wat scheef – je gorgelt whiskey in een theekopje maar de ijsschots waarop de laatste eskimo zijn dood tegemoet smelt die dan niet Jürgen Smit eerder verschenen op dagnotities.blogspot. nl