Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 6 | 2011
2
Colofon
Colofon
Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 39ste jaargang - november/december 2011
Foto: Andrew Rakowski
Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76
[email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen,
[email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer,
[email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Lieven David, Suzy De Wilde, Geert Gommers, Maite Grugeon, Emelie Heller, Nicola Kersting, Laurence Machiels, Luk Naets, Ludo en Pierre Zanders Fotografen & illustratoren: Bostoen, Filip Claessens, Lieven David, Leen De Pelseneer, Wil de Vooght, EverJean, Hertog Karel (archief), Leren Ondernemen (archief), Magic Madzik, Original Nomad, Andrew Rakowski (cover), François Schnell, Swamibu, Marc Temmermans (archief), Danielle Tsi, Nicodemo Valerio, Visie op Sierteelt, Frédérique Voisin-Demery, Yannou Administratie: Karin Holemans,
[email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be
V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts
Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het januarinummer in vóór 19 december via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van februari en maart. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 25,00 op rekening IBAN NL27INGB0000674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij
[email protected] of bel 03 281 74 75.
6 | 2011
3
Inhoud
Bij deze Seizoenen vind je een zadenlijst vol bijzondere rassen. Maar waar komen zaden vandaan? En kun je ze zelf kweken? Lieven David legt uit. p. 8.
In de verkavelingen van de toekomst denkt men eerst na over het groen en dan pas over de huizen. Ecovillages: mens en milieu varen er wel bij. p. 14.
Welke chocolade viel het meest in de smaak bij het Velt-proefpanel: de Oxfam bio fondant? De Rapunzel Espresso?Green en Black’s? Ontdek het op p. 17.
Redactioneel
4
zoom Tuinieren met meer
5
Consument/Column
6
Eco-actief Marleens hemelse koekje en ander eco-actief nieuws
28
tuin Wie wint zaad? Heemtuin Hertog Karel: kinderen ontdekken tuingeheimen Ecovillage: een nieuwe kijk op verkavelingen
8 12 14
Sorbet Invasieve planten… en alternatieven
16
Column/verbeeld
11
culinair Chocoladeproeverij + recepten
17
weg & wijzer
23
zoekertjes
27
Lezers reageren/Uitgesproken
30
Uitgelicht
32
ledenvoordelen
38
4
Redactioneel
Exotische liefde Tekst Bart Coenen
De bestrijding van exoten in de Vlaamse waterlopen levert resultaat op. In twee jaar tijd werd de massale aanwezigheid van exoten in waterlopen weggewerkt op een paar kleine broeihaarden na. Kostprijs: 800.000 euro per jaar. Door de groeiende aandacht voor biodiversiteit komen uitheemse planten almaar meer in het visier van overheden. Dit najaar startte een promotiecampagne met een 'Gedragscode invasieve planten in België'. De code werd ontwikkeld door AlterIAS, een project gecofinancierd door de Europese Commissie en alle regionale administraties verantwoordelijk voor leefmilieu in België. Velt ondertekent deze gedragscode. Dit betekent dat Velt de code ondersteunt en actief promoot bij haar leden. De code bestaat uit vijf richtlijnen waaronder het vrijwillig stoppen met de verkoop van 28 invasieve plantensoorten. Vergelijkbare initiatieven lopen in andere Europese landen en worden aanbevolen door de Raad van Europa. Zo is er in Nederland een convenant waterplanten. Intussen is een Vlaams wetgevend actieplan (lees: een verbod) met betrekking tot vier invasieve waterplanten in voorbereiding. Het is dus niet ondenkbaar dat de wetgever later de handel in nog meer invasieve soorten aan banden legt. Verdiep je je in het thema, dan valt meteen op hoe complex het is. De ene exoot is de andere niet. Maar een klein aantal geïntroduceerde uitheemse planten wordt invasief en ook inheemse planten kunnen een invasief karakter hebben. Erover communiceren zonder weerstand op te roepen, is dus een hele klus. Want een verboden liefde raakt mensen in het hart. Hoe reageren tuiniers wanneer ze vernemen dat hun mooie vlinderstruik ongewenst is (p. 16)? Hoe voelen
moderne moestuiniers zich wanneer ze hun gesmaakte Helianthus tuberosus ofwel aardpeer zien bestempeld als outcast? Ik vraag me af of clubs als de Nederlandse ‘Vrienden van de aardpeer’, nota bene een gedreven permacultuurgroep, blij zijn met hun nieuwe status van ‘vijand van de biodiversiteit’. Seizoenen-columniste Laurence Machiels maakt zich alvast behoorlijk boos omdat enkele van haar lievelingen op de zwarte lijst staan (p. 11). Wie bepaalt dit eigenlijk? Wie zet die planten op een zwarte lijst en waarom? Het zijn terechte vragen. In Vlaanderen ligt dit proces in handen van een twintigtal experts. Transparantie over de besluitvorming en de samenstelling van dit team is nodig. Daarbij komt dat de wetenschappelijke discipline die zich bezighoudt met de studie van de invasieve soorten, de invasiebiologie, pas in de jaren 1990 echt tot ontwikkeling kwam en dus nog jong is. Er is ook kritiek. Eerder dit jaar publiceerden negentien ecologen een artikel in Nature waarin ze opriepen tot een herziening van het beleid omtrent exoten en waarin ze 'ecoracisme' aanklaagden. Bij natuurbeheerders, wetenschappers, beleidsmensen en het publiek heersen heel wat vooroordelen over exoten, stelden ze. De negatieve houding tegenover uitheemse planten en dieren zou eerder ideologisch dan wetenschappelijk gedreven zijn. En ook: een nieuwe visie is nodig omdat de menselijke impact op de aarde zo ver gaat dat andere criteria dan alleen ‘afkomst’ gebruikt moeten worden. Klimaatverandering, nitraatvervuiling en veranderd landgebruik maken alles anders. Dus nee, dit is geen eenvoudig verhaal. → www.alterias.be → www.vriendenvandeaardpeer.nl
Zoom
5
Tuinieren met meer Een Samentuin is een tuin waarin mensen samen ecologisch tuinieren. Velt biedt advies en ondersteuning aan personen of besturen die een Samentuin willen oprichten. Op de nieuwe website samentuinen.org bundelt Velt de ingrediënten voor een succesvolle ecologische groepstuin en vind je een overzicht van meer dan dertig actieve Samentuinen. In de provincie Vlaams-Brabant kennen ecologische volkstuintjes een opmars. Dankzij het Europese plattelandsproject ‘Ecologische moestuincomplexen’ bewerken enthousiaste tuiniers er onder begeleiding van Velt hun eigen lapje grond. Fabienne De Jonge (foto) heeft om de twee weken een afspraak met haar collega-tuiniers in Tremelo. Ze wordt bijna lyrisch als ze over haar oogst van dit jaar vertelt: ‘Aardappelen met een volle notensmaak, schitterende pastinaken, veel boontjes.’ → www.samentuinen.org Bron: de Vlaamse Brabander
© Filip Claessens
6
Consument
Faire biomelk: beter voor boer en beestjes Mooi getimed, de lancering van Bionido in de week van de fair trade. Rond de prijs van melk voerden de Europese zuivelboeren de voorbije jaren al flink wat actie: door de dumpingprijzen die de inkopers van de supermarkten hanteren worden de landbouwers soms gedwongen om onder de kostprijs te leveren. Wanneer de prijs van biomelk wordt verbonden aan die van de gangbare zitten de bioboeren mee in de rats. Daarom is het nieuwe initiatief van biogroothandel Biosano, de coöperatie Biomelk Vlaanderen en Vredeseilanden hoogst welkom. Ze gaan uit van een transparant kostprijsmodel: twee keer per jaar berekenen ze een eerlijke prijs per liter biomelk aan de hand van alle parameters: voer, melkproductie, inkomen van de boer en gezondheidskosten van de dieren. Als een van de factoren in de tussenliggende zes maanden toch onverwacht snel stijgt, worden de aanpassingen ook dan doorverrekend. Naast ruwvoer krijgen de dieren uitsluitend lokale eiwitbronnen toegediend in de plaats van soja die van het andere eind van de wereld wordt aangevoerd. De faire biomelk biedt men aan in polyethyleenflesjes van 0,5 l, omdat er een grote vraag is van ouderen en eenpersoonshuishoudens die weinig melk gebruiken. Vanaf volgend jaar komt er allicht ook een literfles. De huidige aanbevolen verkoopprijs bedraagt € 1,09. Meer beestjes: mosselen en biokippen Nederlandse mosselkwekers laten zich certificeren voor het MSC-keurmerk. Dat is het gevolg van overleg tussen de sector, natuurorganisaties en de overheid. De resulterende mosselconvenant moet ervoor zorgen dat vooral de mosselzaadvisserij in de Waddenzee en de Zeeuwse Delta op een manier gebeurt die het ecosysteem niet ondermijnt. Tegen 2014 moeten de mosselkwekers resultaten voorleggen die de gunstige effecten van deze aanpak bewijzen. De Europese regels voor de biologische pluimveehouderij zijn onder druk gezet door Ifoam, de internationale organisatie voor de biologische landbouw. De lengte van de uitloop vanaf de staluitgang bedraagt nu maximaal 350 m en dat werkt volgens Ifoam de schaalvergroting in de hand. Een gemiddeld biologisch leghennenbedrijf telt nu 10.000 kippen, maar er komen meer en meer uitschieters tot 33.000 stuks. Ifoam bepleit daarom een terugschroeven tot 150 m. De Biologische Pluimveehouders Vereniging (BPV) vindt die ingreep te drastisch. Zij bepleiten een diervriendelijk voorstel van 250 m uitlooplengte zodat men maximaal 12.000 hennen per bedrijf kan houden. Genmaïs voor de mens? Als het van Monsanto afhangt, plant men volgend jaar in de VS op ruim 100.000 ha genetisch gewijzigde suikermaïs voor menselijke consumptie aan, dat is 40 procent van het marktaanbod. De genmaïs zal niet alleen bestand zijn tegen herbiciden die het onkruid moeten onderdrukken, hij zal ook
pesticiden aanmaken om zichzelf tegen belagers te beschermen. Het Amerikaanse ministerie van landbouw (USDA) heeft deze nieuwe maïsvariëteit al toegestaan zonder na te gaan of deze genmaïs wel veilig is, beweert food&waterwatch ( fww). De organisatie vindt het bovendien onduldbaar dat de eerste genmaïs voor mensenelijke consumptie zelfs niet moet worden gelabeld in de winkel, waardoor de consumenten geen gerichte keuze zullen kunnen maken. Fww heeft nu een grootse petitie opgestart om aan te geven dat consumenten niet akkoord gaan met deze gang van zaken. Bioplastic: hip, hype of hola? Coca-Cola pakt in paginagrote advertenties uit met zijn nieuwe plantbottles van een halve liter die voor een vierde bestaan uit suikerrietvezels. Plastic wikkels van ecologische tijdschriften worden meer en meer composteerbaar en de bioplasticsector voorspelt in een rapport dat ze voor de periode 2010-2014 een groei van 32 procent verwacht vooral door de ontwikkeling van bioplastics uit algen. Dat laatste aspect is niet onbelangrijk omdat een sector die alleen maar grondstoffen zou verwerken die als voeder of voedsel dienen door de wereldwijde voedselcrisis heel wat kritiek zou oproepen. In Schrot&Korn spreekt de Duitse kwaliteitsconsulent Ralph Weishaupt zich uit over het gebruik van bioplastics in de natuurvoedingsbranche: ‘De ontwikkeling van bioplastics is nog zeer jong. De productie is vooral kleinschalig en weinig efficiënt. Positief is dat er voor de productie van PLA (plantaardig polymelkzuur) minder energie nodig is dan voor het vervaardigen van polyethyleen. De grondstof voor PLA is echter veelal maïszetmeel dat bijna uitsluitend wordt verkregen uit genmaïs en zulke bioplastic staat haaks op de principes van natuurvoeding. Ik zie bioplastics vooral als een goede oplossing voor de aanmaak van plastic borden, schalen, fruitnetjes en bestek die met voeding in contact komen en die na gebruik kunnen worden gecomposteerd.’ Velt is partner van Treemagotchi Vergeet Tamagotchi. Hier is Treemagotchi, een website waarmee je je levensstijl kunt verduurzamen vanachter de computer. Het concept? Plant een virtuele boom op www. treemagotchi.be en laat hem bloeien door duurzame acties op internet uit te voeren. Acties zoals de papieren telefoongids opzeggen, een seizoensgroentekalender downloaden, een petitie ondertekenen… Wie een profiel aanmaakt op www.treemagotchi.be wordt eigenaar van een gepersonaliseerde boom. Telkens wanneer je via Treemagotchi een actie uitvoert, verdien je beukennootjes waardoor je virtuele boom gaat bloeien. Naast Velt zijn enkele andere partnerorganisaties: Oxfam Wereldwinkels, Bioforum, Catapa, Bond Beter Leefmilieu, Ecolife en Komosie (Kringloopwinkels). Treemagotchi is een campagne van Netwerk Bewust Verbruiken en Ecolife. Ze loopt van oktober 2011 tot eind januari 2012. → www.treemagotchi.be
Consument/Column
Kinderlaarzen Om kinderen in regenweer niet in doorweekt schoeisel te moeten laten rondlopen opteren de meeste ouders voor een stel kleurrijke en vrolijke laarsjes waarmee hun kroost buiten kan ravotten. Öko-Test (OT) vindt het dan ook wenselijk om 16 paar gummilaarsjes naar het labo te sturen voor een grondige analyse. De resultaten zijn verre van bemoedigend: zo bestaat heel wat van de gummi feitelijk uit synthetische rubber of pvc en is de stoffen binnenbekleding en de gebruikte lijm vergeven van de ongewenste weekmakers, PAK’s, nitrosamines en kleurstoffen. De laarsjes van Playshoes en Ernsting’s Family zouden volgens OT niet verkocht mogen worden; enkel de blauwe olifantenlaarzen van Deichmann scoren “redelijk”. OT raadt aan om altijd wollen sokken te dragen in de laarsjes: zij absorberen zweet het best en houden de voeten toch warm. Keukens federale overheid gaan duurzaam Sinds juni werken Velt, Ecolife en Ecoconso samen in opdracht van de Programmatorische federale Overheidsdienst Duurzame Ontwikkeling om grootkeukens van de federale overheid te helpen verduurzamen. Het doel is om na een jaar 20 procent minder vlees en 70 procent seizoensgroenten – bij voorkeur uit eigen streek – te serveren. De begeleiding is op maat van elke keuken met opleidingen over vegetarische voeding en seizoensgroenten. Twee ervaren duurzame koks begeleiden deze opleidingen: Nicola Kersting, tot voor kort kok van restaurant Faites Simple, en Damien Poncelet, traiteur en consultant duurzame voeding. Aan dit project nemen 11 grootkeukens van de federale overheid deel. Dat is goed voor ongeveer 3600 maaltijden per dag. Daarvoor wordt dagelijks 1,8 ton voedsel/grondstoffen aangekocht voor 1 dagschotel. Dranken, voorgerecht, soep, snacks en desserts zijn daarbij niet eens inbegrepen. Grootkeukens kunnen dus echt een verschil maken! Meer info:
[email protected] Bioforum.be vernieuwt Na de nieuwe consumentenwebsite www.biomijnnatuur.be lanceert Bioforum Vlaanderen ook een vernieuwde professionele website. Deze krijgt een nieuwe stuctuur en een frisse look & feel. De site werkt met twee grote inhoudelijke blokken: ‘Netwerk’ brengt info over projecten en acties die mensen samen brengen of ‘doen netwerken’. Denk aan: Biobedrijfsnetwerken, Bio zoekt Boer, Bio zoekt Keten, Biobedrijvengids. Hier vind je ook vraag en aanbod uit de biosector terug. ‘Biosector’ bevat de basisinformatie die elke ondernemer uit de sector nodig heeft: startersinfo, wetgeving, kennis en onderzoek, marktinformatie, standpunten en internationale verbanden. Verder vind je op de nieuwe website nieuws en een agenda zodat je op de hoogte blijft van de actualiteit uit de biosector. → www.bioforum.be Bronnen: Biofood online, food&waterwatch, Schrot&Korn, Öko-Test.
7
Column In de aanbieding Tekst SuskewieD
Ze is een vrouw die opgroeide in de jaren van schaarste na de Tweede Wereldoorlog. Ze heeft dus geleerd om creatief te zijn met weinig: sokken eindeloos stoppen, zelf kleedjes naaien voor haar dochters en truien breien voor de zonen. Manlief krijgt zijn gesmeerde boterhammen mee naar het werk met als beleg een blikje sardines en goedkope appelstroop. In het weekend tovert ze regelmatig een kip op de tafel, want die heeft ze verdiend door naailes te geven bij de KAV. En soms maakt ze vis klaar als die in de aanbieding staat. Ze is een specialiste met een oog voor koopjes, promoties, acties en aanbiedingen, maar ze koopt niet eender wat: kleding en schoenen moeten degelijk genoeg zijn om door te kunnen geven aan de jongere kinderen, en voeding hoort authentiek en lekker te zijn. Wanneer de jongens zeuren om een voetbal die als promoartikel bij een pakje tweederangskoffie zit, stelt ze kordaat dat ze geen “negerzweet” wil drinken en dat de zonen die bal maar aan Sinterklaas moeten vragen. De twee dochters hebben hun moeder goed geobserveerd. Ze zijn verwoede marktbezoeksters die telkens terugkeren met drie in plaats van twee uitpuilende draagtassen, omdat ze hebben geprofiteerd van talloze ‘3 halen, 2 betalen’aanbiedingen. Het kwaliteitsaspect is evenwel niet meer zo sterk aanwezig als bij de moeder, maar rommelmarkten afschuimen vinden ze toch beneden hun waardigheid: de spullen die ze zoeken moeten nieuw zijn, of toch zo goed als. Op voedingsgebied zijn ze superfans van de wokrestaurants en andere Colmars: voor een bescheiden prijsje binnen de twee uur schransen tot je erbij neervalt en iedereen kan kiezen wat hij of zij het liefste eet. Mooi toch. In de koopjestijd gaan de remmen pas goed los bij de zussen: jurken, jassen en schoenen met superkortingen kun je toch niet laten liggen. De echtgenoten die vragen durven te stellen bij de stapels stof en bergen schoenendozen krijgen te horen dat die hele aankoop “in de aanbieding” amper meer heeft gekost dan ze voor één enkele jurk buiten de solden hadden betaald. Enkele jaren later puilen de kleerkasten dan ook uit van de zelden gedragen koopjes. Tijd om al wat uit de mode is netjes naar het asielcentrum van het Rode Kruis te brengen … Hé, dit lijkt me wel wat in tijden van 11.11.11-acties en bedeltochten voor Broederlijk Delen: met aangepaste slogans zouden de ngo’s deze promodoelgroep kunnen aanboren: ‘Uitzonderlijke aanbieding: schrap deze maand het familiebezoek aan je favoriete wokchinees en in ruil voedt Unicef een klasje Somalische kindjes gedurende vier weken.’ Of: ‘Niet te missen duurzame groenactie: koop bij je lievelingsflorist een bosje seizoensbloemen (nu in promotie!) in plaats van die pot nep-exclusieve orchideeën, en Vredeseilanden plant met het uitgespaarde geld dertig diverse tropische bomen aan in haar bebossingsproject in Congo’ of … Vul zelf naar believen aan: aanbiedingen zat dit najaar!
8
Tuin
Wie wint zaad? Over de herkomst en de kweek van zaden Tekst Lieven David Foto’s Lieven David
Catalogi met prachtige namen, beschrijvingen en foto’s van groenten, mooie pakjes zaad: elk jaar weer laat ik me verleiden tot het aanschaffen en kweken van bijzondere (en ook gewone) rassen en soorten. Waar komen al die zaadjes vandaan? Kun je ze zelf kweken? En waarom zijn veel oude rassen met uitsterven bedreigd? Zaad van vroeger tot nu De oudste cultuurrassen ontstonden al tienduizend jaar geleden, doordat tuinders en boeren zelf selecteerden. Dat was niet zo moeilijk: ze namen gewoon de zaden van bijv. de hennep, linzen en tarwe met de beste opbrengst. Er was op elke boerderij wel een inwonende oude boer of boerin die de zaaddragers selecteerde, de zaden oogstte en schoonmaakte. Voor de volgende honderden generaties was zelf zaad winnen een onmisbaar onderdeel van de teeltcyclus. Aangepast aan de plaatselijke omstandigheden ontstonden zo lokale rassen: Blauwe van Luik (prei), Mechelse Vroege (bloemkool), Twellose Gele (sla) etc. Al vanaf de 16de eeuw namen kleine regionale zaadbedrijven de taak van veredeling over, eerst voor commerciële gewassen; denk maar aan de Nederlandse tulpen. Er werden onderzoeksinstituten opgericht, met ondersteuning van de overheid. Napoleon bijvoorbeeld organiseerde, naast de teelt en verwerking van suikerbieten, ook de veredeling van dit gewas. Rond 1930 vond een schaalvergroting plaats. De goedkope petroleum zorgde voor massale automatisering en mechanisering, ook en vooral in de landbouw. De veredeling stemde zich hier helemaal op af; hybride rassen waren een logische stap. Copper Cross was de eerste commer-
ciële maishybride in 1935. Sindsdien kan de industriële landbouw blijkbaar niet meer zonder. Hybriden en zaadvaste rassen Als je bij Velt zaden bestelt, dan kies je resoluut voor zaadvaste rassen. Van tuinkers Cressida bijvoorbeeld kun je eindeloos zaad winnen en uitzaaien: telkens weer komt daar hetzelfde gewas uit voort. F1-hybriden daarentegen vertrekken van twee ouderlijnen, elk met geschikte eigenschappen. Beide lijnen worden enkele jaren lang via zelfbestuiving ‘uitgezuiverd’. Als je dan lijn A kruist met lijn B, dan vertonen alle nakomelingen van uit het zaad van die kruising zowel eigenschap A als eigenschap B. De eerste generatie na de kruising wordt F1-hybride (Filial generation 1) genoemd. Dit zaad draagt altijd de gewenste eigenschappen van de oorspronkelijke ouders. Die twee ouderlijnen moeten in stand worden gehouden om telkens F1’tjes voort te brengen. De uniformiteit van die F1-hybriden is onmisbaar in de industrie: de beroepskweker kan zo precies input en output berekenen. Ouderwetse zaadvaste spruitenrassen, zoals Roodnerf of Groninger zijn professioneel helemaal weggeveegd, vooral omdat ze niet uniform zijn. Tomaat, paprika, ui, broccoli… 99 procent van de beroepsteelt werkt voor deze gewassen met hybriden.
Dat leidt tot een verarming van de biodiversiteit, maar daar ligt de professional niet wakker van. De amateurtuinier heeft juist baat bij wat variatie in de groentepopulatie. Klassieke winterprei bijvoorbeeld rijpt over een heel lange periode, en dat hebben wij graag. In een veldje Blauwe van Luik zijn sommige preiplanten beter bestand tegen regen, andere dan weer tegen vorst, of roest. Shelf life – bewaarbaarheid – is nog zo’n belangrijk kenmerk van hybride groenten. Harde tomaten, waarmee je petanque kunt spelen, zijn niet aan mij besteed. Als liefhebber kun je kiezen voor ouderwetse, echte smaken. Kun je zelf zaden nemen van F1-planten? Ja en nee: in principe komen uit die F2zaden wel planten voort, maar die goede eigenschappen verwateren, of beter gezegd: splitsen uit. In die tweede generatie krijg je dus in principe een hele waaier aan verschillende planten, die kunnen lijken op de oorspronkelijke ouderlijnen, de F1, of iets daartussen. F2-vruchten van kerstomaat Sungold F1 kunnen tot nader order niet tippen aan de smaak en de productiviteit van hun hybride ouder. Toch zijn er nogal wat (Velt-)tuiniers die zaden nemen uit bijv. hybride supermarktpaprika’s en tomaten: soms zitten daar prettige verrassingen tussen, soms valt de oogst tegen. De beroepsteler moet dus altijd opnieuw F1-zaden aankopen. Ggo’s en zaadbanken Sinds de jaren 1970 en ’80 kopen chemische bedrijven meer en meer veredelingsen gentechnologische bedrijven op. De belangenvermenging neemt sindsdien hand over hand toe: de firma wil natuurlijk twee keer verdienen, door zaad én door pesticiden te verkopen. Ggo-gewassen passen vaak perfect in dit plaatje.
Tuin
Zoals je begrijpt, zijn zaadveredeling en -handel in de loop van de geschiedenis in almaar minder handen terechtgekomen. Gespecialiseerde, hoogtechnologische handen, dat wel. Daar komt bij dat de bedrijven maar al te graag hun nieuwe rassen willen patenteren. Hun onderzoekswerk en hun (ggo-) technieken moeten immers renderen. De Europese regelgeving in verband met zaadwinning en -handel volgt steeds vaker de belangen van die grote bedrijven. Gelukkig is er ook weerwerk, bijvoorbeeld door consumentenorganisaties als Velt. Het aantal boeren en tuiniers dat zelf aan zaadselectie en -vermeerdering doet, is tijdens heel die tijdslijn drastisch teruggelopen, of soms zelfs tot nul herleid. Meer en meer rassen (niet alleen ggo’s) worden wettelijk beschermd: daar mag je zelfs geen zaad meer van winnen! De moderne hybrides en rassen staan constant onder druk: ook ziekten en plagen evolueren voortdurend. Door kruising met ander genetisch materiaal – bijv. van wilde verwanten en van zaadvaste rassen – kunnen veredelaars nieuwe, (tijdelijk) sterkere rassen creëren. Daarvoor hebben ze, in diverse academische en commerciële zaadbanken, een gekoelde of zelfs diepgevroren zadenvoorraad. Ook in Irak, de wieg van onze landbouw, hadden wetenschappers een indrukwekkende zaadbank aangelegd. De gebouwen – in het stadje Abu Ghraib – werden tijdens de Golfoorlog echter stuk gebombardeerd: duizenden oerrassen gingen zo verloren. De recent gebouwde Wereldzaadbank op Spitsbergen kan echter alles trotseren. Deze zaadbank bevindt zich diep in een berg, hoog boven zeeniveau, zodat de zaden veilig zijn voor tsunami’s, stijgende zeespiegels, terroristen. Het geld van de Noorse overheid en de Bill & Melinda Gates Foundation is dus goed besteed, kun je zeggen. Anderzijds: ook hier zijn de genen weer in handen van een vrij beperkte kring – je kunt er als tuinier niet zomaar een pakje Turkse erwten bestellen. Foto’s van boven naar onderen: • Peterselie maakt veel zaadschermen. • Het zaad van kool rijpt na en droogt in een luchtige zak. • Selderzaad hangt aan een bonenstaak, terwijl sla uitbundig bloeit.
9
10
Tuin
vraagstelling: “Wat voedt de mens?”’ Als tuinier kun je van veel teelten zelf zaad winnen. Het Handboek Ecologisch Tuinieren geeft voor elk gewas de nodige instructies. Een minimale selectie hieruit voor beginners: • De meeste tomaten: de rijpe zaadjes eruit halen en drogen. • Boon, erwt, melde, sla, kervel, tuinkers, rucola: de beste planten laten staan en steun geven. De zaadjes op tijd oogsten (niet te onrijp, niet te laat) is een kwestie van ervaring opdoen. Bij echt serieuze zaadteelt komt eigenlijk nog veel meer kijken: probeer bovenstaande eenvoudige soorten om mee te beginnen; daarna heb je wellicht zin in meer.
Boven: slazaad rijpt met mooie pluisjes. In eigen handen Een levende genenbank vind je bij amateurtuiniers die oude rassen telen. Overal ter wereld houden tuiniers, boeren en zaadtelers rassen in stand: op het veld, niet ergens in een diepvries. Niet zomaar uit nostalgie: een bedrijf als De Bolster, werkt met goede zaadvaste wortelen (Nantes2, bijv.) en verbetert dit ras nog elk jaar. Gangbare zaadhuizen (die vooral hybriden verkopen) daarentegen investeren niet meer in het verder selecteren van die oude Nantes. Geen wonder dat hun zaadvaste rassen dan minder goed presteren dan hun hybriden. Mijn advies: koop zaadvaste rassen bij zaadhuizen die hierin gespecialiseerd zijn. Meer nog: De Bolster, Bingenheimer Saatgut en nog enkele biozaadtelers ontwikkelen nieuwe zaadvaste rassen die helemaal geschikt zijn voor de ecologische teelt. Robuust, productief en lekker! Verder zijn er gelukkig nog boeren die zelf zaad winnen en zich verenigen. De ‘Werkgroep Eigen Zaadteelt’ en ‘Stichting Zaadgoed’ maken werk van veredeling en ook van het wettelijk kader daarrond. Ik citeer graag Greet Lambrecht van de Akelei: ‘Genetische diversiteit in onze voedingsgewassen behouden is een taak van de sector zelf. Met eigen zaadteelt bezig zijn opent een diepere kijk op de
Amateurzaaddurvers Er zijn – hier en over de hele wereld – tuiniers die oude groenterassen verzamelen, of die met veel passie en geduld werken aan nieuwe rassen. Een lokale greep: • Guy Dirix uit Meise (www.belleepoquemeise.be) verzamelt, vermeerdert en verspreidt al dertig jaar lang rassen van de vorige eeuwwisseling: een levenswerk! • Jos Pauwels kreeg in 1978 van Paul Van Oosterwijck enkele zaden van staakprinsessenbonen. Jos selecteerde ze op peullengte, door zaad te nemen uit de peulen met de meeste boontjes. Oorspronkelijk had hij 7 of 8 boontjes per peul, nu al 10 of 11. • Wil de Vooght uit Geldrop houdt al 20 jaar een onbekend Spaans tomatenras, dat buiten twee op twee meter groot wordt en weinig last heeft van ziektes. • Roger Goethuys uit Rillaar zaaide in 2001 de pitjes van Zespri ® Gold, een gepatenteerde kiwi. Zes jaar later plukte hij er al heerlijke vruchten van. ‘Onmogelijk!’ zei de Zespri®-marketingdirecteur. Roger mag de vruchten of planten zeker niet verkopen, maar over weggeven staat er wellicht niets in het patent. • Frank Van Keirsbilck uit Scheldewindeke (www.thevegetablegarden.be) schrijft over o.a. zaden en bijzondere groenten. Ruilen! Van oudsher zijn zaden een ruilmiddel en relatiegeschenk. In sommige Andes-streken sturen aanstaande trouwers pakjes zaad rond bij wijze van uitnodiging. Vele jaren later weet de familie nog van wie welk zaad kwam. Dankzij het internet vinden tuiniers met zaden elkaar, wereldwijd en lokaal.
Zet je vragen en je aanbod eens op www. ecozoekertjes.be en www.denationaleproeftuin. nl. Of google eens op ‘seed swap’. Je vindt ongetwijfeld meer dan je zoekt; dit zijn boeiende tijden voor wie zaden wil ruilen! Op 17 april 2011 organiseerde www.seedsovereignty.org een druk bijgewoonde ruilbeurs in Molenbeek. Ik had nooit eerder zoveel zaadmaten bij elkaar gezien en ik kijk al uit naar volgende edities. Op lokale schaal houden nogal wat Velt-afdelingen een jaarlijks ruilmoment. Ook regionaal of nationaal kunnen alle zaaddurvers weleens gezellig bijeenkomen en ruilen: gewoon een kwestie van even organiseren. Mag je, wettelijk gezien, als amateur eigenlijk wel zelf zaadjes kweken en ruilen? Het Ministerieel Besluit van 02 december 2010, afgeleid van Europese richtlijn 2009/145/EG is daarin formeel: raszuiverheid, toelating op de rassenlijst, professionele verpakking… zijn strikte vereisten voor elke (betaalde of gratis) zaadhandel. Burgerlijke ongehoorzaamheid schuilt dus ook in een envelop met zaadjes, door de ene tuinier aan de andere overhandigd. De Indiase Vandana Shiva is nog duidelijker: zelf zaden winnen en uitwisselen is een mensenrecht. Daarom stichtte zij in 1991 Navdanya, een organisatie die dorpsbewoners aanmoedigt zelf zaadbanken aan te leggen. ‘Zaad is het voedsel van de toekomst. Er is al veel verloren, maar het is niet hopeloos. Zaad moet weer gemeenschappelijk goed worden.’ Boeken over dit thema • Carol Deppe: Breed your own vegetable varieties • Suzanne Ashworth: Seed to Seed • Dominique Guillet: Les Semences de Kokopelli • Sue Stickland: Back garden seed saving • Caroll B Turner: Zaad winnen uit bloemen, kruiden en groenten (1998) • Paul Van Oosterwijck: Zelf biologisch zaden kweken (1982) Symposium Op 13 december organiseert Bioforum in Brussel het symposium ‘Investeren in zaad voor een duurzame landbouw’. Met Edith Lammerts van Bueren en Michel Haring. Programma en info: → www.bioforum.be
Column/Verbeeld
11
Column Invasie Tekst Laurence Machiels Illustratie Leen De Pelseneer
Ik vind van mezelf dat ik een vredelievend mens ben. Maar soms, heel soms, word ik echt boos. Op slechte communicatie, bijvoorbeeld. Op lijstjes die iemand ooit heeft bedacht en vervolgens klakkeloos opdringt aan tuinierend Vlaanderen. Zonder deftige uitleg. Daar gaat mijn haar recht van overeind staan. Ooit interviewde ik een oude man. Hoofd van een indrukwekkend kwekersgeslacht. Meer dan vijftig jaar al stond hij tussen de bomen. Om te enten, te snoeien, te planten en te rooien. Miljoenen bomen passeerden langs zijn hand; honderden kende hij bij naam. Hij mocht mij over zijn lievelingsboom vertellen. ‘Het krentenboompje’, antwoordde hij zonder aarzelen. ‘IJzersterk en altijd mooi. In de lente heb je de vroege witte bloesems, in de zomer de rode vruchtjes, in de herfst het kleurrijke blad en in de winter het mooie silhouet. Het past in elke tuin, hoe klein ook. Zelfs in pot.’ Sindsdien kijk ik met warme gevoelens naar de rijen Amelanchier lamarckii langs de autosnelweg, de krentenboombosjes in het park, dat ene boompje in de straat. Als eerbetoon aan hem plant ik er straks tientallen in mijn gemengde haag. Ook al mag het niet. Het is verboden. Het krentenboompje is in de ban. Net als de vlinderstruik, de rimpelroos, asters en aardperen. Ik vind het niet uit: deze zwarte lijst bestaat. De Lijst der Invasieve Planten. Ter Bestrijding der Exoten. Natuurlijk kennen we allemaal het verhaal van de Japanse duizendknoop en de Amerikaanse vogelkers. En uiteraard haalt niemand het nog in zijn hoofd om parelvederkruid, waterpest of grote waternavel in z’n vijver te houden. Dat je geen reuzenberenklauw of bepaalde guldenroedes moet planten, weet het gros van de tuiniers ondertussen ook wel. Maar tuinasters? De mahoniestruik? Vlakke dwergmispel? Op de zwarte lijst. Die wilde wingerd, kamperfoelie (Lonicera japonica) en Akebia quinata tegen de muur? Eruit. Paplaurier? Fluweelboom? Schijnaardbeien? Rooien. Als ik de regels wil volgen tenminste. Maar ik ben boos, en volg ze niet. In mijn tuin blijven Aster novi-belgii en Aster lanceolatus lekker staan. Net als de rimpelroos (Rosa rugosa), het veld aardperen (Helianthus tuberosus) en de vlinderstruik (Buddleja davidii). Meer nog, ik plant er snel nog wat bij. Want straks zijn ze misschien helemaal niet meer te koop. Dat mag niet meer. Voor de biodiversiteit. Het plantenras dient beschermd, zegt de plantenpolitie. Een bedreiging voor de natuur. Alleen wie de kleine lettertjes leest, begrijpt het. Dat in bepaalde regio’s, op bepaalde bodems, deze planten zich invasief kunnen gedragen. Maar dat een waarschuwing alvast geen kwaad kan. Voor het hele land dan maar meteen. Wat zeg ik? Voor Europa. En of de kwekers misschien toch alvast kunnen stoppen met het vermeerderen ervan. Of de groendienst ze voortaan niet meer zou willen aanplanten alstublieft? Gelukkig komt er een lijst met alternatieven. Anderhalf jaar wachten we er al op. Maar hij komt er aan. Het is beloofd. Hopelijk krijgen we deze keer wel duidelijkheid.
12
Tuin
Kinderen ontdekken tuingeheimen Heemtuin Hertog Karel in Winksele Tekst Ludo en Pierre Zanders Foto’s archief Hertog Karel
Met hoog gespannen verwachtingen trekken we naar de schooltuin Hertog Karel. Dit zou immers een uniek project zijn. We zijn beiden al jarenlang actief betrokken bij allerlei milieuvriendelijke acties en we verwachten niet dat we nog snel overdonderd zullen worden, maar na een bezoek aan deze tuin, zetten we onze vooroordelen meteen opzij…
De tuin is een project van basisschool Hertog Karel. Een ploeg enthousiaste medewerkers staat in voor het beheer. Er is een tuingedeelte en een stuk dat haast een natuurreservaat is. De beide delen zijn toegankelijk voor de kinderen. Vergeten planten, bijzondere kruiden Met het bord ‘Zonder is gezonder’ is de toon onmiddellijk gezet. De planten worden met organische materialen bemest, via compost. De composthoop is dan ook prominent aanwezig.
In de moestuin vinden we naast de klassiekers ui, broccoli, koolrabi, kropsla, aardappelen en wortelen, ook minder bekende groentegewassen zoals pastinaak, aardpeer, kardoen en zeekool. De lijst van kruiden is indrukwekkend. Enkele merkwaardige planten zijn bijv. kruiprozemarijn, anijshysop, Chinese bieslook, scharlei, ananassalie, polei, bronsvenkel, etc. Nu het vakantie is, straalt de tuin een enorme rust uit. Ook al zijn de leerlingen van de lagere school erg voorzichtig, legt
de begeleider uit. ‘We leren de kinderen met respect omgaan met alles wat leeft, zowel met de bodem, de planten, de dieren als met elkaar. En dit kan in de klas, maar ook daarbuiten en zeker in deze educatieve tuin.’ Omdat we beiden zelf in het onderwijs werken, zijn we bewust van het feit dat respect voor alles en iedereen niet enkel in het klaslokaal geldt. De beheerder van de tuin licht enkele werkvormen voor klassen toe: wat de kinderen mogen doen, welke werkjes er eventueel voor de beheerder overblijven en welke klussen de sympathisanten uitvoeren. Er is een heel team actief om dit project te ondersteunen, en dat is nodig, want anders evolueert zo’n project algauw tot een kortstondige bevlieging. Gelukkig is er in deze tuin geen sprake van een bevlieging. In het tuingedeelte kun je kennismaken met soms vergeten planten die veel betekenen in onze dagelijks voedselpatroon. Winterrogge bijv. of gerst, zomertarwe, vlas en boekweit. De projectleiders vinden het belangrijk dat kinderen vandaag nog de mogelijkheid hebben om een aantal voedingsgewassen te leren kennen in vol ornaat, en niet louter uit een pakje van de winkel. Kennis en kunde In het verlengde van de groentetuin ligt een “bijna natuurreservaatje”. Zelfs op zo’n kleinere schaal is dat gewoon prachtig om te zien. Onze natuurexploratie gaat beginnen, we voelen het aan onze kleinste teen. Een hooiland, een ruigte, een boshoek, een poel, een (speel) houtkant, knotbomen, fruitbomen… het is er allemaal en dat op een niet al te groot terrein. ‘Hier is ernstig over nagedacht’, verduidelijkt onze gids. ‘Enkele personen hebben hiervoor de hoofden bij elkaar gestoken en hun kennis van tuinieren, natuurbe-
Tuin
heer, pedagogie en andere noodzakelijke kwaliteiten gebruikt om tot dit resultaat te kunnen komen.’ En dat zie en voel je, zonder enige twijfel. Plaggen (de bovenste grondlaag ondiep afgraven om verschraling te bevorderen), een poel graven, een houtkant aanplanten, bomen knotten, verschillende biotopen met diverse grondsoorten aanleggen om diversiteit in de hand te werken: er is geen moeite gespaard gebleven om tot het resultaat te komen dat er nu is. Maar het gaat verder dan de aanleg alleen. Het beheer moet de vooropgestelde doelen ondersteunen. Maaien, houtkantbeheer en vijveronderhoud zijn dan aan de orde. Na een periode van negen jaar zijn de resultaten zeer goed. Het aantal planten, insecten, amfibieën, spinnen, vogels en kleine zoogdieren is werkelijk prachtig. De verschillende lijsten vind je ook op de website. Veel respect voor wie energie stak in dit enorme inventariswerk! Kringlooptuinieren ten top In de tuin worden de groenresten uiteraard volledig verwerkt via de composthopen, takkenwallen en vlechtwerkjes. Er gaan geen groenresten verloren, omdat ze te waardevol zijn om niet te hergebruiken. Hier zie je het kringlooptuinieren ten top. ‘Geen groene container voor ons’, legt een fiere tuinbegeleider uit. De paden zijn vervaardigd uit gerecupereerd materiaal en/of tweedehandsmateriaal. Ze geven de tuin een rustiek karakter en passen perfect in het plaatje. Bij het tuinhuis krijgen we uitleg over een insectenhotel, een must voor een milieuvriendelijke tuin. De insecten hebben zo een geschikte plek om hun kroost in te verstoppen en op talrijke bloeiende planten vinden ze voedsel in overvloed. De insectentoren is dan ook massaal bevolkt door allerlei bewoners. Op een andere plek maken konijnen, kalkoenen, kippen en schapen het plaatje compleet. De leerlingen krijgen hierdoor meteen de kans om aan dierenzorg te doen. Kiemen Rond de speelplaats worden kinderen tijdens een zomerkamp verwend door hun begeleiders. De speelplaats ademt een natuurlijke sfeer uit. Klimplantenrekken met wijnranken, een speelheuvel met
wilde planten erop, enkele verwilderde hoeken en kanten… de kinderen zijn er blijkbaar tevreden mee. We mengen ons zonder schroom in het gepeupel van de kinderen en begeleiders, maken enkele foto’s en moeten ons bedwingen om niet aan een of ander spelletje deel te nemen. Het kind in ons is weer gewekt. Verwondering Op de terugweg praten we nog een hele tijd over deze ervaring die ons doet terugdenken aan onze eerste kennismaking – zo’n dertig jaar geleden – met
13
de natuur als onuitputtelijke bron van verwondering. Natuur leek voor ons vanzelfsprekend altijd aanwezig en zou er ook altijd zijn. Helaas bleek de realiteit later enigszins anders te zijn. Hierdoor kijken we met zeer veel respect terug ophet tuinproject van Hertog Karel. Vele kiemen voor natuurvriendelijk tuinieren zijn hier gezaaid. Volgens ons hebben Velt en andere natuurverenigingen in deze regio een bloeiende toekomst in het vooruitzicht! → www.heemtuinhertogkarel.blogspot.com → http://users.skynet.be/heemtuinhertogkarel
14
Tuin
Ecovillage Een nieuwe kijk op verkavelingen Tekst Maite Grugeon Foto’s Bostoen
Verkavelingen waarin men eerst bos aanplant en dan pas een plekje geeft aan de woningen: in ecovillages staat een groene woonomgeving centraal. Mens en milieu varen er wel bij.
Een kleine privétuin met veel zicht op het openbaar groen. Eerst het bos, dan de huizen In Waarschoot (tussen Gent en Eeklo) ging men in maart 2011 van start met de bosaanplantingen van het ‘bos van morgen’. Op dit terrein zal bouwfirma Bostoen een Ecovillage-project realiseren. De komende jaren, en in verschillende fases, verrijzen de woningen in de nieuwe verkaveling. Maar de start zal pas ten vroegste over drie jaar worden gegeven. Ook al wordt er nu nog niet begonnen met de bouw van de woningen zelf, toch worden de groenzones al een hele tijd vóór de woningen gerealiseerd. Dit heeft als voordeel dat het groen al flink kan groeien tegen dat de verkaveling is afgewerkt. De groenzones zullen voor een
aangename omgeving zorgen en speelgelegenheid bieden aan alle kinderen (ook de kinderen uit de buurt). Méér groen, minder wegen ‘Ecovillage’ staat voor een ecologisch geheel van woningen, waarbij een groene omgeving en milieubewust, veilig en kindvriendelijk samenwonen centraal staan. Alle woningen binnen het Ecovillage project zijn energiebesparende passiefhuizen. De bouwfirma mikt met een woning in een Ecovillage niet op de veelverdiener, maar op het budget van een modale Belg. Zorgvuldig omspringen met de resterende open ruimte is een van de hoofddoelstellingen van een Ecovillage. Groene ruimte
is belangrijk in dit soort verkaveling. Men tracht de open ruimte zo veel mogelijk te behouden en kwalitatief in te vullen. Groene zones zullen als een rode draad doorheen de verkaveling lopen; er zijn bosjes, natuurrijke speelplekken voor kinderen, groenlaantjes etc. Dit in tegenstelling tot traditionele verkavelingen, waarbij men de open ruimte tot een minimum herleidt, door eerst de woningen en de wegen aan te leggen, en tot slot de resterende oppervlakte met groen in te vullen. In een Ecovillage-project gaat minder oppervlakte naar wegen en bestratingen. De oppervlakte aan privétuintjes wordt eerder beperkt gehouden, waardoor een Ecovillage uit méér groen en toch uit evenveel woningen bestaat als de klassieke verkavelingen. Geen tabula rasa De manier van werken is helemaal anders dan bij traditionele verkavelingsprojecten. Men gaat uit van de bestaande toestand van het terrein, en niet van een tabula rasa. De eerste stap is een inventarisatie van het waardevolle aanwezige groen. Dit kan een mooie houtkant zijn, een poel, een oud bosje met voorjaarsbloeiers etc. De ruimere omgeving wordt in kaart gebracht en men onderzoekt mogelijke verbindingen met nabijgelegen groenzones of landschapselementen. Deze terreinstudie resulteert in de opmaak van een groenplan, gekenmerkt door een afwisseling van open ruimten en bosjes, die met elkaar worden verbonden door het groen in de woondreefjes. De groene zones vormen natuurlijke en avontuurlijke speelplekken om in te ravotten. Er is veel aandacht voor de waterhuishouding. Waar mogelijk zorgen wadi’s voor de infiltratie en buffering van het hemelwater, waardoor men op een natuurlijke
Tuin
15
manier wateroverlast vermijdt. Een slimme beplantingsmethode, die rekening houdt met de standplaatskenmerken, maakt dat het onderhoud van het groen tot een minimum beperkt blijft. Extensief beheer en het gebruik van hoofdzakelijk inheemse struiken en bomen komt de biodiversiteit van fauna en flora ten goede. Het vernieuwende is dat een groenplan de basis vormt voor de architecten bij de opmaak van de verkavelingsplannen. Bebossingssubsidie De bouwfirma kiest met de groene aanplant voor meer bos en meer natuur, en dat brengt hen ook iets op. Voor de aanplanting van een nieuw bos geeft het Agentschap voor Natuur en Bos bebossingssubsidies aan particulieren en landbouwers. Het moet dan wel gaan om een terrein van minstens 0,5 ha groot, te beplanten, bezaaien of spontaan te verbossen met inheemse soorten. Met de subsidie van ANB wordt het bos officieel bos, waardoor het niet zomaar mag verdwijnen. Na de bouw van de ecovillage en na de officiële waarborgperiode, wordt het bos overgedragen aan de gemeente, en wordt het dus eigendom van de gemeenschap.
Boven: verkavelingsplan van Waarschoot. Onder: een wadi in ecovillage Freiburg.
Meer info Ecovillage: • Nikè Verfaille (Alert-Eco);
[email protected] • Griet Vanhaverbeke (Plantgoed);
[email protected] Ecologische en sociale ruimtelijke planning: • www.ecopolisvlaanderen.be Bebossingssubsidie: • www.natuurenbos.be
16
Sorbet
Invasieve planten… en alternatieven Tekst Maite Grugeon Foto‘s Visie op Sierteelt
Amerikaanse vogelkers, Japanse duizendknoop, reuzenbalsemien en reuzenberenklauw zijn bekende woekersoorten. Maar wist je dat ook bekende tuinplanten zoals Spiraea douglasii, Rhododendron ponticum, Cotoneaster horizontalis, Buddleja davidii en Amelanchier lamarckii op de lijst van invasieve planten voorkomen?
Lijst invasieve planten In België staan momenteel 57 soorten op de lijst van invasieve planten. Die lijst is ingedeeld in een zwarte lijst en een bewakingslijst. De meeste van deze invasieve planten zijn sierplanten die nog altijd beschikbaar zijn op de markt. Ze worden in tuinen en in openbaar groen aangeplant. Terwijl ze een gevaar voor het milieu vormen… ‘Een invasieve plant is een soort, een subsoort of een variëteit die door de mens buiten zijn natuurlijk verspreidingsge-
bied werd geïntroduceerd, in staat is te overleven, zich voort te planten en zich te verspreiden in zijn nieuwe omgeving. Van zodra deze plant geïnstalleerd is, kan hij gevolgen hebben op ecologisch, economisch en sociaal-cultureel vlak en/of voor de volksgezondheid.’ AlterIAS (Alternatieven voor invasieven) wil hier iets aan doen. Een belangrijke taak van AlterIAS is de professionele groensector en de tuinliefhebbers erop wijzen dat invasieve planten een gevaar
vormen voor het milieu. Ze wil dat deze soorten zo veel mogelijk worden geweerd uit tuinen en openbaar groen. AlterIAS lanceerde midden september de ‘Gedragscode invasieve planten in België’. De gedragscode is een vrijwillig engagement voor iedereen die zijn steentje wil bijdragen aan het behoud van de biodiversiteit. De code bevat een aantal richtlijnen om de introductie en verspreiding van invasieve planten tegen te gaan. Er bestaat een gedragscode voor de professionele groenvoorziener en voor de tuinliefhebber. De code bestaat uit 5 richtlijnen. Iedereen die planten teelt, verkoopt of aanplant, kan de gedragscode ondertekenen. Velt heeft de gedragscode al ondertekend. Meer info: → www.alterias.be. Niet-invasieve vlinderstruik Onlangs werden de Buddleja ARGUS ‘White’ en ‘Velvet’ op de markt gebracht. Deze vlinderstruiken onderscheiden zich vooral omdat ze niet-invasief zijn. Het is een steriele vlinderstruiksoort die zich niet uitzaait, en dus niet gaat woekeren. De Buddleja ARGUS ‘White’ is een compacte plant, van ca. 1 à 1,25 m hoog, met rechte bloempluimen. De ‘Velvet’-variant is een iets hogere struik, met doorbuigende paarse bloemen. De nieuwe niet-invasieve buddleja kwam er door een samenwerking tussen Argus (het milieupunt van de KBC en CERA), BEST-select (een coöperatie die vernieuwing wil brengen in het boomkwekerij-assortiment en deze onder gemeenschappelijk label op de markt brengt) en het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek.
Culinair
17
Chocoladeproeverij Bio en fair smaken naar meer Tekst Luk Naets Foto’s Swamibu, Yannou, Magic Madzik, François Schnell, EverJean, Original Nomad
De professionele chocoladedame vindt het idee van een proefpanel geweldig en wil ons begeleiden bij het ontdekken van de complexe smaken en ons voorzien van tabellen en statistieken. Tot we te horen krijgen dat zo’n proefpanel moet bestaan uit maar liefst 150 deelnemers. Dan maar terug op de eigen vertrouwde minischaal rond de tafel met potjes bruine brokjes genummerd van 1 tot 11. Deze keer proeven Nadia, Maite, Annemie, Dorien, Katelijne, Jan en Luk.
Omdat de chocoladedame ons had voorgehouden dat je maximaal acht soorten degelijk kunt proeven, beperken we ons tot drie groepen: melk, fondant en “buitenbeentjes”. Het weer zit niet mee: buiten is het onverwacht hoogzomers warm, maar we zullen weten of de biologische en fairtradelekkernijen het eerlijkste genot verschaffen. Hoofdingrediënten cacao en suiker zijn immers bij uitstek producten uit derdewereldlanden en de boeren daar
verdienen een faire vergoeding voor hun harde gezwoeg. Mmmelk Bij de melkchocoladebrokjes kunnen de snoepers van het panel hun hart ophalen. Toch is iedereen het er over eens dat overdreven zoeteffecten het genot van een mooie mengeling van cacaotoetsen en geurige melk- of roomwolkjes verpesten: daar valt de klassieke ‘Big Nuts’ van
Côte d’Or met zijn nutella-allures al door de mand. Green & Black’s heeft stukjes butterscotch in zijn melkversie gestopt: deze karamelbrokjes gemaakt van boter en suiker laten het zoete wel overheersen, maar voor de meesten is het melk-cacaoevenwicht toch doorslaggevend en beter dan bij Vivani waar een ondefinieerbaar bijsmaakje aan zit. Topper bij de melkgroep blijkt bij allen de biomelkchocolade van Oxfam te zijn, al geurt hij weinig. Puur genot Voor de fondants of pure chocolade gaat iedereen op het puntje van zijn stoel zitten: hier komt het “echte” werk! Bij de Green & Black’s-versie met 85 procent cacao overweldigt de sterke, droge cacaosmaak en het intense gebrande aroma. Deze chocolade smelt moeilijk en verzadigt snel. Maar wat een contrast met de pure van Côte d’Or: te zoet en een onaangenaam, verbrand aroma. Een panellid merkt op: ‘Hoe heb ik dit in mijn jeugd lekker kunnen vinden?’ Met 70 procent cacao zorgt de Oxfambiofondant voor een evenwichtige chocolade die subtiel geurt en redelijk goed smelt. Bij de Rapunzel-variëteit ‘Espresso’ overheerst de koffiesmaak, maar wordt het contrast tussen het zoete en de knapperige koffiestukjes toch gesmaakt. In de eindsprint haalt Oxfam het nipt van Rapunzel en Green & Black’s. De buitenbeentjes Op nummer negen, de eerste van de drie buitenbeentjes, herkennen enkele panelleden in het potje de driehoekige brokken uit hun jeugd: de Zwitserse Toblerone! Die moet het hier wel opnemen tegen eerlijke en biologische klasbakken. De krokante brokjes nougat en de honing worden nog wel geapprecieerd, maar je proeft amper
18
Culinair
cacao en er wordt gezeurd over gekleef aan de tanden. De Vivani witte chocolade met vanille zit in het pakket om hem eens te vergelijken met een nieuwe witte versie van Oxfam, maar deze laatste ligt op het testmoment nog niet in de bezochte wereldwinkels: jammer. Deze Vivani kan het panel niet overtuigen omdat de witte chocolade langzaam smelt met een duf, wat zurig aroma. Tijd dan voor het grootste buitenbeentje. De proevers bijten hoopvol in de bruine brokken: ze verwachten een cacaovariant maar trekken snel een ontgoocheld, niet-begrijpend gezicht. Na toelichting dat het hier een namaakchocolade betreft waarbij de cacao is vervangen door carob – de gedroogde, gemalen peul
van de johannesbroodboom – groeit het begrip en wordt het zoete snoepje gedoogd. Al duwt de korrelige structuur de Carobella toch definitief naar hors catégorie. Een panellid relativeert: ‘Eigenlijk mag je zo’n alternatief niet vergelijken met het origineel; dat doe je evenmin met granenkoffie of soja-ijs.’ Bio en fair De ingrediënten van de biologische en gangbare chocolades vergelijken, levert minder spectaculaire verschillen op dan bij de ijsjesproef uit een vorige Seizoenen. Het kwaliteitsverschil schuilt vooral in het biologisch en fair zijn van de ingrediënten. Bij Oxfam, Green & Black’s
en Rapunzel zijn die zowel biologisch als fairtrade. Vivani houdt het bij bio, maar stipuleert wel op de verpakking dat de edele Arriba-cacaobonen zijn aangekocht bij coöperaties van boeren in Ecuador. Ietwat verrassend laat het Engelse Green & Black’s zijn chocolade fabriceren en controleren in Polen. De gangbare chocoladefabrikanten maken wel duchtig gebruik van aroma’s en vanillin, de synthetische vanillesmaak, om hun producten herkenbaar te kruiden. Côte d’Or vervangt in zijn Big Nutsreep zelfs een deel van de cacaoboter door ondefinieerbare geharde plantaardige vetten.
De smaaktest
Positieve punten
Minpunten
Big Nuts Côte d’Or
smeuïg notenaroma, smelt snel
te zoet, “nutella”-effect
Oxfam bio melk
romig cacaoaroma, evenwichtig zoet
weinig geurend
Green & Black’s
evenwicht melk-cacao, aangename geur
zoet overheerst
Vivani Edel Vollmilch
veel melk, voldoende zoet
traag smeltend, bijsmaakje
sterke, droge cacaosmaak, amper zoet, intens gebrand aroma, verzadigt snel
smelt moeilijk
Melkchocolade
Fondantchocolade Green & Black’s 85% Côte d’Or puur
droog brokkelig, te zoet onaangenaam aroma
Oxfam bio fondant
evenwicht cacao-bitter, weinig zoet, subtiele geur, smelt redelijk vlot
Rapunzel Espresso
knapperige koffiestukjes, lekker zoet
te weinig cacao
Toblerone
smeuïg melkaroma, krokante stukjes
amper cacao, kleverig
Vivani Weisse vanille
vette vanillesmaak, weinig zoet
duf, wat zurig aroma
Molenaartje Carobella
vrij zoet snoepje
korrelige structuur
Buitenbeentjes
Culinair
19
De gegevens Merk en soort
Bio
Fairtrade
Controle
Gewicht (g)
Prijs (€)
Prijs/kg (€)
Côte d’Or Big Nuts
-
-
-
75
1,39
18,53
Oxfam bio melk
+
+
Tüv-Nord-Integra (B) 100
1,75
17,50
Green & Black’s milk
+
+
BIO-EKSPERT (PL)
100
2,65
26,50
Vivani Edel Vollmilch
+
-
DE-ÖKO-013
100
1,99
19,90
Green & Black’s Dark
+
(1)
BIO-EKSPERT (PL)
100
2,69
26,90
Côte d’Or puur
-
-
-
50
0,79
15,80
Oxfam bio fondant
+
+
Tüv-Nord-Integra (B) 100
1,75
17,50 (2)
Rapunzel Espresso
+
+
IMO-SCES (CH)
80
2,15
26,87
Toblerone
-
-
-
100
1,79
17,90
Vivani Weisse vanilla
+
-
DE-ÖKO-013
100
1,99
19,90
Molenaartje Carobella
+
-
SKAL (NL)
100
2,29
22,90
Noten: (1) Geen fairtrade lastenboek, wel vermelding van de boerencoöperaties in Ecuador. (2) De biofondantchocolade van Oxfam krijgt nu een nieuwe verpakking en weegt dan nog 85 g. Daardoor wordt de prijs per kilo € 20,59. (3) De repen zijn aangekocht in natuurvoedingswinkels, wereldwinkels en supermarkten.
20
Culinair
Chocoladeweetjes
In Nederland pakt Fair Trade Original uit met een aparte chocoladeletter: de “&” of ampersand. De & is ooit aanzien als de 27ste letter van het Latijnse alfabet en staat hier symbool voor de “vergeten” boeren in de derdewereld. De &-letter van 135 g is gemaakt van eerlijke melkchocolade en wordt verkocht voor € 2,49 of € 18,44/kg. Een fair Sinterklaasgeschenk. Bij een vergelijkende smaaktest tussen gewone chocoladen Sinterklaasfiguren en enkele suikerarme versies bleken die laatste bij de experts helemaal niet in de smaak te vallen. Suikerarme snoepjes zijn volgens diëtiste Eef van Nunen sowieso nonsens: ‘Ze bevatten o.a. nog veel verzadigde vetten en de zoetstoffen werken laxerend. Het gevaar is niet denkbeeldig dat je er te veel van eet, omdat je denkt dat ze veilig zijn.’
De cacaomarkt blijft gebukt gaan onder de dumpingprijzen die de grote multinationale spelers hanteren: de cacaoboeren van bijv. Ivoorkust kunnen amper overleven en doen een beroep op goedkope kinderarbeid om de kostprijs te kunnen drukken. Het kopen van chocolade uit eerlijke handel staat garant voor genot zonder bittere bijsmaak.
Er zijn al heel wat studies gewijd aan het geluksgevoel dat het eten van chocolade teweegbrengt. De oorzaak is niet zo eenvoudig te achterhalen omdat er zo’n 300 stoffen in cacao aanwezig zijn. Sommige van deze stoffen zouden op dezelfde receptoren van het lichaam inwerken die ook gevoelig zijn voor de werkzame stof THC uit marihuana, andere zijn dan weer verwant aan dopamine en adrenaline waarvan we het opwekkend effect in ons lichaam kennen.
10 of 20 g pure chocolade per dag zou een goede bescherming bieden tegen hart- en vaatziekten volgens Frédéric Depypere van de Universiteit van Gent. Cacao bevat immers veel gunstige antioxidanten zoals polyfenolen.
Bronnen: De Betere Wereld, De Morgen, De Standaard, Schrot&Korn
Om de cacaovruchten niet constant met pesticiden te moeten “beschermen”, worden cacaobomen in de biologische teelt opgenomen in een mengcultuur met papaja, bananen en kokosnoten. Zo blijft ook de vruchtbaarheid van de bodem intact.
6 | 2011
21
Chili con chocolate y vino Ingrediënten
Bereiding
• 500 g rode chilibonen (uit blik) • 3 uien • 2 teentjes look • olie • 1 gele en 1 groene paprika • ½ dl rode wijn • 1 blik tomaten in stukjes • 2 tl oregano • 1 el komijnpoeder • chilipoeder • 50 g zeer donkere chocolade • een zakje tortillachips • zout
Verwarm de oven voor op 180° Celsius. Spoel de chilibonen en laat ze uitlekken. Pel de uien en de knoflook en snipper ze fijn. Halveer de paprika’s, verwijder de zaadlijsten en snijd het vruchtvlees in stukjes. Fruit de ui en de knoflook in de olie. Voeg de paprikastukjes toe en laat even meestoven. Giet de wijn bij de groenten en laat alles even goed doorstoven zonder deksel. Voeg de tomaten, de oregano en het komijnpoeder toe. Kruid met chilipoeder en zout naar smaak.
Breek de chocolade in stukjes en voeg toe. Laat nog vijf minuten sudderen. Verwarm intussen de tortillachips in de oven. Roer ten slotte de chilibonen door de groentesaus en laat alles goed doorkoken. Controleer of de smaak evenwichtig is: als die te zoet is door de chocolade, voeg dan wat zout toe. Hak de koriander fijn. Strooi de koriander over de chili en serveer met de tortillachips. Uit: Vegetarisch koken in 30 minuten, Standaard uitgeverij, 2009.
Chocolade-perentaart met koffiesaus Ingrediënten
Bereiding
voor de taart: • 180 g bloem • 125 g boter • 180 g suiker • ½ zakje bakpoeder • 3 eieren • 70 g cacaopoeder • 5 rijpe peren voor de koffiesaus: • 2,5 dl room • 1 el honing • scheut amaretto • 1 el oploskoffie • 1/2 tl gemalen kaneel • 2 el koffiebonen
Maak eerst de taart. Klop de eieren met de suiker en voeg er dan de gesmolten boter aan toe. Doe de rest van de ingrediënten erbij, behalve de peren. Snijd 4 peren in 8 stuken en leg de stukken op de bodem van een springvorm die je eerst hebt ingeboterd en dan bestrooid met bloem. Giet het taartmengsel over de peren en leg nu op de taart de andere peer die je in 6 stukken heb gesneden. Bak de taart ongeveer een halfuur in een oven van 180° Celsius.
Breng voor de koffiesaus al de ingrediënten (behalve de bonen) aan de kook en laat 5 minuutjes koken. Plet de koffiebonen grof en strooi ze over de taart en over de saus als de taart geserveerd is.
Een recept van Nicola Kersting (kok van het voormalige restaurant Faites Simple). Foto: Nicodemo Valerio.
22
Kaastaart met speculaas, witte chocolade en Baileys Ingrediënten
Bereiding
• 175 g speculaaskoekjes • 60 g boter, gesmolten • 150 g witte chocolade, fijngehakt • 600 g verse kaas • 300 g slagroom, opgeklopt • 200 g suiker • 4 eieren • 100 ml Baileys
Bekleed een ronde hoge bakvorm van 23 cm diameter met bakpapier. Verkruimel de koekjes met de gesmolten boter. Verdeel dit mengsel over de bodem van de bakvorm en druk goed aan. Bak 10 minuten in de oven op 180° Celsius en laat afkoelen. Smelt de helft van de chocolade au bain-marie.
Klop de eieren op met de suiker. Mix de verse kaas met de room, gesmolten chocolade en Baileys en roer hier het eimengsel door. Giet in de bakvorm en bak de taart 50 minuten in een oven van 180° Celsius. Laat de taart in de oven met de deur open afkoelen en zet haar dan nog minstens 4 uur in de koelkast.
Een recept van Nicola Kersting (kok van het voormalige restaurant Faites Simple). Foto: Frédérique Voisin-Demery.
Duo van chocolademousse: wit met tarwebier en gember, donker met honingbier. Met een reductie van sinaasappel. Ingrediënten
Bereiding
Witte mousse: • 1 flesje 33 cl witbier • 300 g witte chocolade • ½ l room (max 35 % vetgehalte) • 2 stukjes gember op siroop, fijn gesneden • gembersiroop naar smaak Donkere mousse: • 1 flesje 33 cl honingbier • 300 g pure chocolade • ½ l room (max 35 % vetgehalte) Reductie van sinaasappel: • ½ l vers gezeefd sinaasappelsap (wijnsinaasappel) • 1,5 dl cichoreiglucose
Voor de witte mousse: Breng het bier aan de kook, neem het van het vuur en voeg al roerende de stukjes chocolade toe tot al de chocolade is gesmolten. Meng er de in heel kleine stukjes gesneden gember door. Klop de slagroom stijf, maar niet te dik. Meng het chocolademengsel door de room en voeg eventueel nog een beetje gembersiroop naar smaak toe. Laat de mousse opstijven in de ijskast.
Voor de donkere mousse: Breng het bier aan de kook, neem het van het vuur en voeg al roerende de stukjes chocolade toe tot al de chocolade is gesmolten. Klop de slagroom stijf, maar niet te dik. Meng het chocolademengsel door de room en laat de mousse opstijven in de ijskast. Kook voor de reductie van sinaasappel de ingrediënten tot een stroperige saus . Houd er rekening mee dat de saus dikker wordt bij het afkoelen.
Een recept van Nicola Kersting (kok van het voormalige restaurant Faites Simple). Foto: Danielle Tsi.
Weg & Wijzer
In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender Verstraetelei 50, Brasschaat.
Antwerpen
02.12
Algemene ledenvergadering 20-22u, Zaal Den Boogart, Statiestraat 1, Kalmthout. Inschrijven bij Patricia Van Alstein, gorrebeeck. vanalstein.bioschakel@ belgacom.net. Kalmthout-Essen
03.12 17.12
Onderhoudsdag tuin De Heuvels 10-16u, Tuinen De Heuvels, Heuvels, Stabroek. Peter
Bezoek Comité Jean Pain 13.45-16.30u, Bezoekerscentrum Hof ter Winkelen, Holle Eikstraat 34, Londerzeel. € 5,00. Graag een seintje voor 27/11 aan info.mechelen@velt. be! Samenkomst voor de carpoolers in Hombeek om 13u15 aan het Stationsplein. Vooraf verwittigen of je wil meerijden of nog plaatsen hebt. vera.hendrickx@ pandora.be. Mechelen
05.12
Praktisch tuinieren door War Smeyers, 19.30-22u, Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden: € 3,00. war.
[email protected]. Mol
08.12
Werkgroep beginnende moestuiniers 19.30-22u, Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Breendonk. Nt-leden € 2,00. Thema wintergroenten. Graag een seintje aan liesbethrottiers41@hotmail. com. Klein Brabant
08.12
Algemene vergadering 20-22.30u, Zaal molenhoek, Binnenpad 50, Stabroek. Peter Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder
13.12
Ecologische kleding door Vicky Janssens. 2022.30u, refter GIB, Door
Tuinactiviteit
Algemene Ledenvergadering 20-22.30u, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht.
Ecologisch leven/wonen
Ingrid Melis,
[email protected]. Den Bumpt
15.12
Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder
03.12
Voedingsactiviteit
[email protected]. Brasschaat
13.12
(les 3 op 12.01, les 4 op 26.01)
Toegankelijk voor rolstoelgebruikers
Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen
10.01
Cursus Fruitbomen in de kijker (2e les) 20-22.15u, Clubhuis, Begijnhof (ingang Burchtstraat), Herentals. Nt-leden € 2,00. Herman Rombouts, hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen
16.12
Kinderen welkom
Algemene ledenvergadering 20-22u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud Turnhout. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout
15.12
14.01
(les 2 op 28.01)
17.01
[email protected]. Heist-op-den-Berg
07.01
Serre in de winter door War Smeyers. 9.30-12u, ecodemotuin, Mariëndal (Martelarenstraat) z/n, Mol. Nt-leden € 3. war.smeyers@ telenet.be. Ecodemotuin Mol
09.01
Hulpstoffen in de tuin door War Smeyers. 19.3022u, ecodemotuin, Mariëndal (Martelarenstraat) z/n, Mol. Nt-leden € 3. war.smeyers@ telenet.be. Ecodemotuin Mol
Groentetuin (les 1 van 6) door War Smeyers 9.30-12u, ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Leden € 15,00 voor de ganse lessenreeks. Nt-leden € 25,00 (incl. Lidmaatschap). Voor de groentetuin loopt er dit jaar opnieuw een cursus. Met 6 theoretische lessen en praktische activiteiten. war.
[email protected]. Mol
Algemene vergadering en praatavond 19.30- 00u. Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. war.
Van bloesemhaag tot speelbosje door Annick Hollebeke, 20-22.15u, cc Zwaneberg, Bergstraat, Heist-op-den-Berg.
Algemene ledenvergadering & nieuwjaarsreceptie 20-22.30u, refter GIB , Door Verstraetelei 50, Brasschaat.
[email protected]. Brasschaat.
[email protected]. Mol
19.12
23
Mineralen in de landbouw? door Marc Daelemans 20-22u, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. luc.
[email protected]. Den Bumpt
28.01
Nieuwjaarsfeest 14-18u, Zaal Molenhoek, Binnenpad 50, Stabroek. Peter Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder
28.01
Wintersnoei bessen, appel, rozen 14-16.30u, t.h.v. Jan Davidlaan 38 en 4, Aartselaar. € 6,00. Met degustatie ‘Aartselaarse wijnen. Nestor Janssens,
[email protected]. Zuid-Antwerpen
24
Seizoenen
West-Vlaanderen
02.12
Wijndegustatie door Kristof Samyn 19.3022.30u, Bij Staessens-Delie, Kortewagenstraat 30 b, Beitem. nico.staessens@
07.01
Bespreking zadenlijst en biohulpmiddelen door André Verheecke 19.3022u, Nieuwvliet, Lieven Gevaertplein 1, Oostkamp. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00.
[email protected]. Oostkamp
03.12
en 07.01
Veltdepot 10-12u, bij Bart en Katrien Vanden Hove Opsommer, Groenestraat 153, Menen. bart.
14.01
22.01
08.12
Verbouwen naar een energiezuinige woning door Frank Slabbinck 19.3022u, Sporthal De Strooien Hane, Loppem. leden € 3,00.
26.01
Evaluatie en planningsvergadering 17-23u, bij Koen Oosthuyse, Koolskampstraat 93, Lichtervelde. koen.
[email protected]. Licht-ter-Velde
20.12
02.12
09.12
04.12
Vegetarische kookles met Karin Heirbaut (de Groene Waaier) 10-12.30u, zaal Guldepoort, Imschootplein 1, Machelen. € 20,00. Inschrijven bij mieke.roelens@telenet. be of 09 380 48 10 tot 27 /11. Max.12 deeln. € 20,00 storten op reknr. 469-4159941-44. Leieland
06.12
(les 2 op 13.12)
13.12
(les 2 op 20.12)
07.12
Bloemschikken 19.30-22u, Zaal de
Feestelijk vegetarisch koken voor beginners (les 1) 19-22.30u, Ontmoetingscentr. Oostakker, Pijphoekstraat 30, Oostakker. Leden € 35,00. Nt-leden € 40,00. Inschr. bij
[email protected] en storting op BE46 8906 3424 4736 van Velt Damvallei met verm. ‘naam + veggie kookworkshops 12/2011. Damvallei
16.12
Antioxydanten en flavonoïden, zin en onzin door Herman De Waele, 20-23u, Parochiezaal St Aldegondis , Grote Weg 235A, Overboelare. lucdetaeye@ skynet.be. Geraardsbergen
17.12
Bloemschikken deel 1 19.30-22u, Gemeentelijke Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Leden € 2,50. Nt-leden: € 5,00. (voor 2 avonden). Omer Van Hauwe, 053 80 42 44 of info@ veltwichelen.be. Wichelen
Algemene vergadering 20u. Parochiecentrum Belsele, Hof van Belsele 2, Belsele. marc.
[email protected]. Waasland
Biopralines maken door Leo Fierens-Lagasse 19.3022u, Parochiezaal Centum, Kerkwegel 25, Melsen. Max 20 pers. Inschr. via annemie.
[email protected] of 09 384 66 97. Scheldevallei
Ledenfeest 19-23.30u, Parochiecentrum Belsele, Hof van Belsele 2, Belsele. € 30,00. Thema: kruiden. Met verrassingsoptreden. -12 jaar € 10,00. Inschr. via marc.
[email protected] of 03 776 86 89. Vermelden aantal vegetariërs. Overschr. op reknr BE75 9799-48131151 van Velt Waasland voor 27/11. Waasland
Oost-Vlaanderen
Kookles aperitiefhapjes 19.30-21.30u, Gemeenteschool, Ieperstraat 105, Staden. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Roger Deleu,
[email protected]. Staden
Suikers en zoetstoffen door Dr Verhelst 19.30-22.30u, Jonkhove, Aartrijksestraat 9, Aartrijke. Leden € 3,00. Ntleden € 8,00. sap.liliane@ gmail.com. Groot-Zedelgem
Nt-leden € 8,00. marcstael@ telenet.be. Groot-Zedelgem
17.12
09.12
Snoei hoogstam appel & peer 9.30-12u, bij Eric Goethals, Bruggestraat 204, Oedelem. Andre Vandenberghe,
[email protected]. Fruitwerkgroep
Ledenfeest 18-00u, Lokaal Ten Elsberge, Mandellaan 101, Roeselare. € 15,00 (€ 10,00 voor kinderen tussen 7-14j, kleuters gratis). Met Luc Vermeersch (Basiel). Inschr. door overschrijving tegen 15/11 op rek. 979-2549725-85 met vermelding: ledenfeest .... pers., waarvan .... vegetarisch.
[email protected]. Roeselare
Demonstratie snoeiles bij Fam. Demeyere-Dekeerle, Pater Pirestraat 9, Roeselare Snoei van kiwi, kweepeer, vijgeboom, buitendruif. Info:
[email protected]. Roeselare
[email protected]. Wevelgem
03.12
Nt-leden € 8,00. Inschr. via
[email protected] of 09 282 88 02. Scheldevallei
[email protected]. Beitem
telenet.be. Beitem
02.12
Veldblomme, Veldstraat 50, De Pinte Zevergem. Leden € 6,00.
Dwaallichtjestocht (5 km) 18-21u, De Ketting, Meensesteenweg 713, Beitem.
Algemene ledenvergadering 19-22u, Kleinzaaltje katholieken bond, Kleinhulst 4, Hamme. Met maaltijd.
[email protected]. Hamme
18.12
Bloemschikken 9.30-11.30u, Wijkcentrum ‘t Spoor, Gote Marijve 133, Ronse. Inschr. voor 04/12 bij Willy Debrie, fa210198@ skynet.be. Vlaamse Ardennen
Weg&Wijzer
18.12
Ecobowling 15-17u, Overpoortbowl, Overpoort 38, Gent. Inschr. bij
29.01
Bloemschikken door Veva Farazijn 19-22u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. € 5,00. Inschr. voor 16/12 via 052 44 47 25, 0473 25 13 06 of denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum
12.01
Asperges en witloof telen door Etienne Raemdonck 19.30-22u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. € 2,00. denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum
12.01
(dl 2 op 26.01)
Cursus groententeelt in de serre (2 lessen) door Herman De Waele 2022.30u, par.centr. Domus, Dendermondestnwg 439, Destelbergen. Leden € 4,00.
Vlaams-Brabant
01.12
02.12
17.12
Ledenfeest 20-23u, St-Antonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke.
[email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem
20.01
Moestuinieren in de serre (les 1) door Herman De Waele 2022u, GO Zaal Racing , Markt 20, Gavere. Nt-leden € 15,00 (vr 3 lessen). roland.deblauwer@ skynet.be. Scheldevallei
26.01
Lessenreeks ecologische moestuin (5 lessen) door Jos Van Hoecke 19.30-22u, jeugddienst, Kammerstraat 10, Gent.
[email protected]. Gent
27.01
19.01
Algemene ledenvergadering 19-22u, De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde. Graag een seintje vooraf aan Rita, 055 31 42 07. markvandendriessche@ telenet.be. Oudenaarde
20.01
10.12
14.12
18.12
Moestuinieren
19.12
25.12
08.12
24.01
skynet.be. Sint-Truiden
Algemene Vergadering 19.30-22.30u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Met Nieuwjaarsreceptie. Julien Meyvisch. Genk
28.01
Levering mestoffen en hulpmiddelen 10.30-12.30u, Loods, Groenstraat 41, Maasmechelen. Ter plaatse betalen. Jozef Hermans, velt.man@telenet. be. Maasmechelen-Dilsen
Zadenbespreking 10-12u, CC.’t Poorthuis, Zuidervest 2a, Peer. Ivo
Seizoenen in de tuin 19.30-21.30u, Moestuinencomplex De waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. carine.lonneu@
Biomeststoffenbestelling Fam. Nies, Elerweg 21, Neeroeteren. Laatste dag voor inzending van de biomeststoffenbestelling. ludo.zanders@euphonynet. be. Maasoeter
Nek- en schouderklachten: relaxatie 20u, Info via
Vandyck, veltpeer@ belgacom.net. Peer
Kerstmenu 19-22.30 Gemeentelijke basisschool, Prossecieweg, Kinrooi. Maurice Lambers,
[email protected]. Kinrooi
Limburg
03.12
Kerstwandeling 13-17.30u, Sporthal Op Sjeure, Smeetsstraat 13, Molenbeersel. Maurice Lambers,
[email protected]. Kinrooi
Bodemontleding & -bemesting
vandenberghclicq@gmail. com. Druivenstreek
Ecobloemschikken 19.30-21.30u, bij Fam. Zanders, Lange Reeschapstraat 6, Neeroeteren. ludo.zanders@ euphonynet.be. Maasoeter
20-22.30u, cc oud gasthuis, Gemeenteplein 26, Asse. Met een verhaal over ‘De tuin en keuken van onze voorouders’. paulfieremans@ live.be. Groot-Asse
door Yves Hendrickx 20-22.30u, Joepie, Brouwerijstraat 32. Helene Clement, helene.
[email protected]. Groot-Halle
Algemene ledenavond 19-23u, Zaal Oetergalm, Spilstraat z/n, Neeroeteren. ludo.zanders@euphonynet. be. Maasoeter
Jaarvergadering
14.40-18u, ‘t Smiske, Gemeenteplein 7, Asse. feestelijke afronding van de maandelijkse praktijkopleiding ecologische moestuinieren, alois.
[email protected]. Groot-Asse
Bierbrouwen 20-22u, Steenberg 58, SintLambrechts-Herk. € 10,00. Inschrijven voor 02/12 bij Rene Neutelaers. Hasselt
Filmvoorstelling & alg. Ledenvergadering 19.30. Yggdrasil, Vissenakenstraat 381, Tienen Film: Farm for the future.
[email protected]. Tienen
Nt-leden € 8,00. Inschr. bij
[email protected]. Damvallei
13.01
09.12
door Herman De Waele, 14-18u, Info: lucdetaeye@ skynet.be. Geraardsbergen
Regine Masson, 09 258 16 53. Meetjesland
19.12
Winterwandeling & wafelenbak
25
30.01
Jaarvergadering 20-22u, Zaal De Ontmoeting, Smeetsstraat, Molenbeersel. Maurice Lambers,
[email protected]. Kinrooi
26
Weg & Wijzer
Nederland Elke 1ste vrijdag van de maand.
Iedere do
Ecologische maaltijd, 19.3021.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van den Putte, 040 201 24 89, ingridwi@iae. nl. Bergeijk. Werkzaamheden in de Velttuin, 9-12 u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van Herk 0497 57 22 62. Bergeijk.
Ellke wo vm en za nm
Elke di ochtend
Gemert.
12.12
12.12
(les 4 op 17.01)
Werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard. peet.
[email protected]. Valkenswaard
20u, locatie en prijs nader te bepalen. Annemarievandam@ bodemdienst.nl. Holland Rijnland
Meewerkochtend kruidentuinen 9-13 u, Velt-tuin, Hopveld 21, Gemert-Bakel.
13.12
Kerststukjes maken 19.30-22.30u, Renhoek 10, Leende. Inschrijven tot 28/11 bij Wil de Vooght, w.vooght@ chello.nl. Eindhoven
09.01
20-22u, de Roffert, Beerikstraat 11, Buggenum. José Senden-Dings, jose.
[email protected]. Leudal
Workshop composteren 20-22u, Zaal speeltuin Rondom de Maredijk, Maredijk 100, Leiden. Leden € 3,00. Nt-leden € 5,00. Annemarievandam@ bodemdienst.nl. Holland Rijnland
Basiscursus ecologische moestuin, les 3 door Antoon Lambregts,
Kleur Pim Pompoen en maak kans op een Cro-Magnon spel of een van de vijf exemplaren van Pim Pompoens kwartetspel. Stuur de tekening voor 31/12 naar Velt t.a.v. de redactie. Vermeld je naam en adres (zie ook p. 33).
Kruiden en groenten eten & combineren
19.01
Ledenvergadering
25.01
Algemene Ledenvergadering
19.30-22u, CC Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. Met korte film over ecotuinieren in Italië. Ton Jansen,
[email protected]. Bladel
20-20.30u, De Wingerd, Terlostraat 4, Bergeijk.
[email protected]. Bergeijk
Zoekertjes
Gratis
Glas om zelf een kleine serre te maken (6 mm). Afm. 15 x 99 op 121, 29 x 98 op 121, 9 x 90 op 104, 8 x 92 op 106. 015 27 71 84,
[email protected]. gezocht Koppel zoekt ander koppel of personen om grote boerderij te kopen in de driehoek Leuven-Geel-Hasselt. 0497 63 38 17. Frank Guldentops. gezocht
Koppel ezeltjes zoekt een nieuwe thuis. Wegens verhuis door echtscheiding heb ik geen ruimte meer voor onze dieren. Ezeltjes zijn gratis als ze maar een goede thuis hebben. Handelaars zich onthouden aub. 0473 12 30 83 (Sijsele-Damme).
Te koop
3-delige ‘’nostalgische’ natuurreeks rond Natuurwereld, uitgegeven door Biokosmos Organisatie, Vrije Vereniging van Natuurzoekers en Wetenschappelijke Publicisten op idealistische grondslag (Antwerpen/Mortsel). Een antiquiteit dus! Het betreft de jaargangen van 1951 tot 1973. Uitgezonderd een viertal (Jg 51-52-53 en ‘66), zijn ze allen prachtig ingebonden! € 50,00 voor de hele reeks. Elise Hermans, 050 35 25 38
[email protected]. gezocht
Hoe kan ik op een natuurlijke manier vochtproblemen(geur en vocht) in huis bestrijden zelfs nadat de nodige behandelingen (o.a. inspuiting) werden uitgevoerd? Zout? Klei? Graag tips op
[email protected].
27
Te koop
Kleurrijk ecologisch huis in gezellige Gentse buurt. Volledig gerenoveerd met natuurlijke, duurzame materialen. Leefruimte, ingerichte keuken, badkamer, ruim salon (of te gebruiken als 2e slaapkamer) met authentieke houten vloer, slaapkamer (met oorspronkelijke houten vloer), kelder, dakterras gericht naar het zuidoosten in 2 niveaus (totaal 12 m²). Verwarming en fornuis op gas. Dak volledig vernieuwd en geïsoleerd (anno 2010), raamwerk in Franse eik met superisolerend glas (vernieuwd in 2010), gevel bezet met natuurlijke materialen, badkamer afgewerkt met Marokkaanse glanspleister en nieuwe geiser (2010), terras van Franse acacia (en loopglas als lichtinval naar keuken). € 173000.
[email protected], 0484 50 08 58
gezocht
Een handig iemand gevraagd om 3 zonnepanelen op dak te bevestigen. Gebruiksaanwijzing aanwezig. Vergoeding: kost en inwoning en/of duurzaam varkensvlees. Ekoboerderij Sengersbroek,omgeving Eindhoven. 0622826865. Gratis
Terrein 7 are, gelegen in Zottegem, beschikbaar voor telen van biologische groenten en/of kleinfruit. 02 767 57 09 na 20 u.
[email protected]. Gratis
Regentonnen(groen) alle maten. Tonen van Velt-lidkaart verplicht.
[email protected]. Te koop
Digitale satelliet ontvanger met schotel van 90 cm en 2-kops LNB voor Hotbird en Astra ontvangst. Geschikt voor TVVlaanderen en andere kaarten. In werking , prijs € 100,00.
[email protected], 0494 710 148. Te koop
Hangmatje voor baby tot jong kind. Max 20 kg. Nog in zeer goede staat. € 20,00. Foto te bezichtigen op ecozoekertjes. be onder de rubriek ‘Baby en kids’.
gezocht
Eten doen we elke dag. Om je voetafdruk en gezondheid zo goed mogelijk te houden, kies je het best voor biologische groenten, fruit en zuivel van een lokale boer. Maak zelf deel uit van een ondersteunend netwerk en creëer mee een lokale en sociale economie. Om dit mogelijk te maken hebben we grond nodig. Zoek je met ons mee? Meer weten: sites.google.com/site/zelfoogstboerderij.
[email protected]. Te koop
Graanmolen op steen, moulin. cereals.sam.ab. Ook geschikt voor fijne patisseriebloem. Vraagprijs: € 170,00. Zonnehemel met 10 lampen: € 95,00. Authentiek mini-Leuvens stoofje: € 100,00. 03 755 03 13 (Van Bogaert). Te koop
Appelen (Goudreinette en Rode Keiing) uit hoogstamboomgaard. Handgeplukte en gesorteerde appelen te gebruiken als dessertappel of voor de verwerking in de keuken: € 1,00/kg. Er zijn eveneens appelen voor sapproductie beschikbaar: prijs o.t.k. Eric Van de Moer, Beliestraat 45, 2910 Essen. 03 216 90 68,
[email protected].
Gratis
Brandhout van knotwilgen, zelf nog af te doen. Zandstraat 35, 2323 Wortel (Hoogstraten). O499 94 90 02. gezocht
Bietenmolen om bieten te malen voor paarden. Wie heeft er nog een staan en wil die verkopen? 051 70 29 49. Marcel Castelein, Marcel Delaeystraat 64, 8830 Hooglede. gezocht
Gedroogde kruiden voor mijn paardje.
[email protected].
gezocht
Velt Polder is op zoek naar actieve Velt-leden die graag zelf groenten zouden willen telen op het mooie domein van “De Heuvels” in Stabroek. Elke eerste en derde zaterdag van de maand word je verwacht voor het gemeenschappelijke werk. Kom gerust een kijkje nemen op een van deze zaterdagen, vanaf 10 u, of maak een afspraak met Dirk Platteau: 03 605 02 78,
[email protected]. Schrijf naar Velt of e-mail
[email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.
Te koop
Woning op 3600m². 20 jaar biologisch tuinieren. Zeer rustige, landelijke ligging tussen Roeselare en Torhout. Boomgaard, weiden, moes- en siertuin, 3 slk, zeer lichtrijk, dubbel glas, houtkachel en cv op gas, alle nutsvoorzieningen. Prijs € 325.000.
[email protected]. Te koop
Huis in Halle-in-de-Kempen, dichtbij dorp én bos. E 313 en E34 op 10 min. Bwjr 1980. Opp 2750 m2. Bewoonb. opp 170 m2. Natuurlijke materialen en warme kleuren, geïsoleerd volgens de huidige normen. Open leef- en werkruimte. Sobere maar praktisch ingerichte keuken met natuurstenen tabletten. Badkamer met veel kastruimte, ligbad met douche. Mogelijkheid toilet. Veranda-inkom. Lichte ruimte achteraan met inbouwhoutkachel. Kelder 6x6. Hoogrendementsketel op gas voor verwarming en warm water. Zonneen schaduwterras. Houten garage aan straat en brede inrit, waardoor plaats voor extra wagens. Dwaaltuin met vijvertjes. Gedeeltelijk bostuin, gedeeltelijk English Cottage Garden. Er groeien o.a.fruitbomen en -struiken, hazelaars, tamme kastanje en notenboom. De tuin is ecologisch onderhouden. Vrij vermoedelijk lente 2012. Vraagprijs € 399000.
[email protected] of 03 384 22 91. gezocht
Wij wonen in een benedenapp. in Deurne Zuid, met ecostadstuin en vlakbij Boekenbergpark, Rivierenhof en Boelaerpark. Een fijn jong koppel woont op de 1ste verd. Het app. v. d. 2de verd. wordt binnenkort verkocht. Wij zoeken een fijne nieuwe bewo(o)n(st)er die een ecologische leefstijl vanzelfsprekend vindt. Hildemaria Broelinckx, Waterbaan 168, 2100 Deurne, 03 464 19 21,
[email protected].
28
Eco-actief
Marleens hemelse koekje en ander eco-actief nieuws Samenstelling Redactie Illustratie Leen De Pelseneer Foto archief Marc Temmermans / archief Leren Ondernemen vzw
Pim Pompoen kookt duurzaam potje met vijf Oost-Vlaamse scholen In Oost-Vlaanderen en Limburg vindt dit schooljaar het project ‘10 op 10 voor duurzame voeding’ plaats. Ieder seizoen daagt Pim Pompoen de lagere scholen in OostVlaanderen en Limburg uit om kennis te maken met duurzame voeding. Door de ecosmos te maken, een (bio)boer te bezoeken of kiemen te kweken maken de scholen kans op een mooie prijs. Via dit project maken de kinderen kennis met seizoengroenten, biolandbouw en lokale voeding. Daarnaast worden er in Oost-Vlaanderen vijf scholen begeleid om duurzame voeding te integreren in de scholenwerking. De Vrije Basisschool uit Berchem-Kwaremont, de Sterappel uit Sint-Gillis-Waas, de Klimop uit Gent, de Krekel uit Haaltert en het Droomschip uit Eeklo stelden zich kandidaat om mee te werken aan een 10 op 10 voor duurzame voeding. Bij hen staat duurzame voeding dus het hele jaar door op het hoofdmenu. MOS en Velt zorgen voor de nodige ingrediënten en ideeën om er een uiterst smakelijk jaar van te maken. Hoe dit smaakt, lees je op → www.10op10.velt.be
Seizoensgroenten op je smarthphone, met recepten van Velt Met de gratis smartphoneapplicatie ‘recepten4seizoenen’ komt je te weten welke seizoensgroenten en -vruchten bij ons geteeld worden en je krijgt voor elke maand van het jaar recepten. In deze applicatie zie je in een oogopslag de groenten en vruchten van de lopende maand, of ze vers of geconserveerd voorhanden zijn en suggesties voor seizoensrecepten. Met de app kun je je favoriete recepten selecteren en een boodschappenlijstje aanmaken. De applicatie bestaat voor iPhone, Androïd en als webapplicatie (m.recepten4seizoenen.be). Je kunt ze ook op een iPad inkijken. Download ‘Recepten4seizoenen’ gratis van AppStore en Android Market. Velt levert per seizoen 25 recepten voor de applicatie.
Velt zoekt eco-actieve bestuurders (m/v) Op de Algemene Ledenvergadering van 24 maart 2012 houdt Velt verkiezingen voor de Raad van Bestuur en de Voorzitter. Een aantal van de huidige bestuurders is opnieuw kandidaat, zodat de continuïteit verzekerd is. Maar extra, nieuwe bestuurders zijn nodig. Geïnteresseerden kunnen zich kandidaat stellen tot 15 januari 2012. Meer info op www.velt.be onder ‘vacatures’.
Marleens hemelse koekje Op de laatste Velt-trefdag hielden verwoede bakkers een wedstrijd voor het lekkerste koekjesrecept. Winnaar was ‘Het hemelse koekje’, een recept van Marleen Betker. Het hemelse koekje is een lekker en gezond koekje dat niet alleen volwassenen, maar ook kinderen zonder spijt kunnen eten. Marleen noemt het daarom een ‘zonder-spijt-koekje’ met alleen gezonde (biologische) ingrediënten. Voor ongeveer 140 kleine koekjes van 5 cm doorsnee heb je nodig: 300 g speltbloem, 200 g havermout, 4 g wijnsteenpoeder (bakpoeder), 180 ml rijststroop (of 250 g suiker), 20 g gedroogde brandnetel, 2 eieren, 200 g boter, 50 g gemalen amandelen, 50 g gemalen kokos, 3 tl kaneel, 1 tl citroenaroma. Meng alles goed tot een mooi deeg. Dek het deeg af en laat het een nacht in de ijskast rusten. Rol het uit en steek er vormpjes uit (grootte naar keuze). bak de koekjes gedurende 13 à 15 minuten in een voorverwarmde oven op 180° Celsius. Tip: klop een eigeel en bestrijk er de koekjes mee voor het bakken. De koekjes krijgen dan een mooie glans.
Eco-actief
29
Een pluim voor Marc Temmermans Op zondag 4 september 2011, tijdens de jaarlijkse Vredesfeesten, reikte het stadsbestuur van Sint-Niklaas tien pluimen uit aan vrijwilligers. Voor het domein ‘groen en milieu’ ging de pluim naar Marc Temmermans, voorzitter van Velt-Waasland. Marc is zonder meer dé man die er ‘zijn werk’ van maakt om Velt inhoud, vorm, kleur en uitstraling te geven. Hij maakt deel uit van het bestuur van Velt Nationaal en van het provinciale bestuur. Marc kan met mensen omgaan op een ongekunstelde manier, weet steeds te boeien, bruist van de ideeën en is bovendien een man van zijn woord. Het voltallige bestuur van Velt Waasland – en in het bijzonder zijn vrouw Corry – is trots op hun voorzitter. Marc is een vrijwilliger uit de duizend: een dikke proficiat!
Word moestuinvrijwilliger! Leren Ondernemen vzw zoekt vanaf januari 2012 vrijwilligers om te helpen in ecologische moestuintjes samen met kinderen en volwassenen van de vereniging. Leren Ondernemen is er voor en door mensen in armoede in Leuven met o.a. een kinderwerking en een sociaal restaurant. Binnenkort legt deze vzw samen met Velt moestuintjes aan. Hiervoor zoeken we peters of meters met kennis van ecologisch tuinieren en zin om die te delen. Kun je je een dag per week (meestal donderdag) vrijmaken? Stel je dan kandidaat. In ruil krijg je een middagmaal en een gratis deelname aan de basiscursus van Velt. Interesse?
[email protected] of 016 67 90 04. → www.lerenondernemenvzw.org
Brussel – Durban: 10.000 kilometer voor het klimaat: herinnering! We hadden het er in het vorige nummer van Seizoenen al over, maar we willen je er graag nog eens aan herinneren: op zaterdag 3 december trekt de Klimaatcoalitie met een kleurrijke klimaatmanifestatie door de straten van Brussel. Stap mee met Velt Velt wekt het ‘Lekkere Kruiwagenplan’ opnieuw tot leven om op 3 december met kruiwagens vol seizoensgroenten naar de 10.000 km voor het klimaat te gaan. Het Velt-secretariaat doet haar best om zo veel mogelijk kruiwagens tot in Brussel te krijgen. Alle hulp (en ook jouw eigen kruiwagen) is daarbij van harte welkom: hoe meer kruiwagens, hoe opvallender. Wil je meestappen met Velt? Contacteer Riet Janssens (
[email protected]) en zij houdt je op de hoogte van verdere praktische afspraken. → www.klimaatcoalitie.be
Schoolmoestuincoaches begeleiden schooltuinen in Vlaams-Brabant Vorig schooljaar lanceerde Velt de projectoproep ‘Zaaien, oogsten en koken met Pim Pompoen’. Heel wat scholen tekenden hier op in. Sommige schooltuinen zijn al in opstart, anderen vertrekken van een grasmat. Zes schoolmoestuincoaches gaan aan de slag in ’t Centrum in Rotselaar, de School uit Kessel-lo, de Vrije Basisschool Don Bosco in Sint-Pieters-Leeuw, de Vijverbeek in Asse, de gemeenteschool van Wezemaal en Ter Bronnen en Bukadie in Kampenhout. Hun avonturen kun je weldra volgen op → www.10op10.velt.be
30
Lezers reageren/Uitgesproken
© Wil de Vooght Velt Nederland ging in september op jaarreis naar de biologische champignonkwekerij Bommelerwaard in het mooie dorp Rossum. In het begin was dit bedrijf van Geert-Peter en Jolanda eerder een proefstation en gaven ze voornamelijk voorlichting over het kweken van allerlei soorten paddenstoelen. Daarna zijn ze zelf gestart met de kweek van diverse soorten biologische paddenstoelen, zoals shiitake, miitake, eryngii en cantharellen. De aardbeien- en frambozenkwekerij van Geert en Nel de Weert kreeg eveneens een bezoekje. Daar gaf men uitleg over de teelt van het kleinfruit, de productie en het veredelingsproces van aardbeien, frambozen en ander kleinfruit. Francine van den Heuvel-Vermeulen
Koperen pan Beste mensen, Vorig jaar heb ik een koperen confiturepan gekocht en ik wil daar jam mee gaan maken. Nu krijg ik te horen dat koper niet gezond zou zijn. Kan iemand mij meer vertellen over de risico’s van het gebruik van de koperen pan bij het maken van jam? Ik zou ook graag leren hoe je jam kunt maken zonder meer suiker en geleermiddel dan nodig. Ik verneem graag of jullie me kunnen helpen met meer informatie. Dank alvast. Vriendelijke groet,
Antwoord van Emelie Heller, medewerker Voeding Dag Maria, Voor zover ik weet is het maken van jam in een koperen pan niet schadelijk voor de gezondheid. Voor alle zekerheid heb ik contact opgenomen met Chris Michiels, hoogleraar aan de KULeuven, afdeling levensmiddelen en Microbiële Technologie. Hij zegt het volgende: ‘Voor zover bekend is koper zeker geen bijzonder groot gevaar. Koperen eetgerei bestaat al lang, en ook nu nog wordt het door chefs gebruikt (al blijkt het vaak met een laagje bedekt
te zijn om uitloging van koper te belemmeren). Koper wordt verder ook gebruikt in de dierenvoeding en als antischimmelmiddel in de gewasteelt, en zo komt het ook in zekere mate in de voeding terecht. Natuurlijk bestaat er voor alles een teveel, maar ik vermoed dat het gebruik van koperen kookgerei niet echt problematisch is. Dit gezegd zijnde, het is wel zo dat het oplossen van koper sterk wordt bevorderd door een zuur milieu. Bij het bereiden van jam zou ik er dus op letten om de jam niet langer dan nodig in contact te laten met de ketel.’
Maria Hermens
‘Denk ik dat er een kans is dat de helft van de Amerikanen vegetariër zal zijn binnen 10 jaar? Ik zou zeggen dat die kans vrijwel nihil is. Denk ik dat er een kans is dat de helft van de maaltijden die binnen 10 jaar in Amerika worden gegeten vegetarisch zullen zijn? Ik denk dat die kans niet onwaarschijnlijk is. En dat zou dezelfde impact hebben op de wereld: of het nu de helft van de bevolking is of de helft van de maaltijden.’ Jonathan Safran Foer, auteur
Op: www.smh.com.au (The Sydney Morning Herald).
‘Jatropha [een tropische plant waarvan de oliehoudende zaden prima tot biodiesel kunnen worden verwerkt] heeft een groot potentieel door zijn genetische diversiteit, zijn hoge energiebalans en zijn agro-ecologische omstandigheden. Maar het is niet rendabel en ook niet concurrentieel.’ Mexico wil de grootste producent van biobrandstof ter wereld worden, maar Alfredo Zamarripa van het Mexicaans Nationaal Instituut voor Onderzoek naar Bosbouw, Landbouw en Veelteelt heeft daar bedenkingen bij.
In: De Morgen, 17 oktober 2011.
Lezers reageren/Uitgesproken
Wat je tweede vraag betreft: jam wordt stijf door een combinatie van suiker, zuur en pectine. De gebruikelijke hoeveelheid suiker die aan vruchten wordt toegevoegd beslaat 45-55 procent van het gewicht en het eindproduct bestaat voor bijna twee derde uit suiker. Jam is dus heel zoet, wat voor sommigen aantrekkelijk is en voor anderen dan weer net niet. Suiker vertraagt het mogelijke bederf en heeft daarnaast ook een invloed op de structuur van de vrucht. Door zonder meer te koken, verandert de vrucht algauw in moes. Koken we vruchten echter in een suikerstroop, dan blijven ze steviger en behouden ze beter hun oorspronkelijke vorm (ook invriezen met suiker is daarom beter). De vruchten krimpen door vochtverlies uit de cellen, maar de suikermoleculen reageren met de hemicellulose en de pectine in de celwanden. Ze worden daar gedeeltelijk onderdeel van en verstevigen daardoor de structuur. Vanzelfsprekend beïnvloedt suiker de uiteindelijke smaak en soms moeten we daarom een afweging maken tussen het behoud van de natuurlijke vruchtensmaak en de gewenste dikte. Naast suiker is de aanwezigheid van pectine en zuur noodzakelijk voor de gelerende werking van jam. Een pectineoplossing geleert enkel onder bepaalde omstandigheden. Om vruchtenmoes met behulp van pectine te doen geleren, moeten zowel zuur als suiker beschikbaar zijn: de twee substanties die in vruchten in ruime mate aanwezig zijn. Het evenwicht tussen de hoeveelheden pectine (verschillend per vrucht), zuur en suiker is erg gevoelig waardoor jam maken weleens mislukt. Je kunt ervoor kiezen om minder suiker te gebruiken (waardoor hij minder lang goed
blijft) en wel een speciale soort pectine die met heel weinig suiker en minder zuur de vruchtenmoes toch zal doen geleren. Je kunt ook extra pectine toevoegen in de vorm van poeder of zelf pectine maken door heel dun geschilde schijfjes citroen zachtjes te koken. Bloemen zaaien Geachte, Dit voorjaar heb ik een deel van onze tuin omgespit om bloemen (Z390 en korenbloemen) voor bijen te zaaien. Nu zijn de
Antwoord van Maite Grugeon, medewerker Siertuin Beste Xavier, Je hebt een bloemenmengsel van eenjarigen ingezaaid. Dus, ja hoor, je kunt het bloemenakkertje volgend jaar weer verkrijgen, door nu alles gewoon te laten liggen en de zaden te laten rijpen. Volgende lente, vanaf april, moet je de gedroogde plantenresten verwijderen, en het perceeltje schoffelen. De gevallen zaden van de eenjarigen zullen dan opnieuw beginnen te kiemen. Dit kun je ieder jaar herhalen. Dit is een interessante link; je ontdekt er het verschil tussen een bloemenweide en een bloemenakker: http://eco.velt.be/oYVK2l
Witte selder ziek Beste, Wat moet ik doen met ziekte op witte selder? Met vriendelijke groet, Gie Teugels
bloemen bijna uitgebloeid. Wat moet ik nu doen? Kan ik zaden recupereren? Moet ik alles opnieuw omspitten? Of kan ik alles zo laten en komen dan automatisch dezelfde bloemen terug? Met vriendelijke groet, Xavier Robeyns
‘Varkens hebben het niet per definitie slechter op grote bedrijven. Ik zie in de praktijk vaak dat de verzorging van de dieren er beter is dan in kleine bedrijven en ze zijn over het algemeen minder ziek.’ Dierenarts Gerard van Eijden, voorzitter van de Nederlandse vakgroep gezondheid varkens vindt dat de perceptie van grote stallen bij het publiek verkeerd is. Milieuorganisatie Milieudefensie is het daar niet mee eens en voert actie tegen de komst van megastallen.
Op: BNR Nieuwsradio, 23 september 2011.
31
Antwoord van Lieven David, medewerker Moestuin Beste Gie, Selder is vooral gevoelig voor roest of bladvlekkenziekte: bruingele vlekken die verschijnen op de bladeren. Dit komt vooral voor bij vochtig, warm weer. Verwijder aangetaste bladeren zo snel mogelijk om verdere infectie te voorkomen. In het ergste geval moet je oogsten en inmaken.
Zend je lezersbrieven naar
[email protected] of per post t.a.v. de redactie.
‘De Nieuwe Puriteinen geloven dat zij het recht en de morele plicht hebben om in te grijpen en anderen te wijzen op de gevaren, negatieve invloed of onaanvaardbaarheid van hun persoonlijke keuze [...] Ze stellen duidelijke grenzen aan gedrag dat niet alleen anderen schaadt, maar ook de natuur of de gezondheid [...] We noemen hen toepasselijk de moraalredders en de wereldverbeteraars.’ Fons Van Dyck naar aanleiding van de invoering van een obesitastaks in Denemarken.
In: De Standaard, 11 oktober 2011.
32
Uitgelicht
Vegalicious 141 vegetarische feel-good recepten
Alice Hart, met foto’s van Lisa Linder
Uitgeverij Terra/Lannoo, 256 p. ISBN 978-90-8989-360-4 € 24,95
Ook al zijn de meeste recepten in dit boek gemakkelijk en behoorlijk snel te maken, Alice Hart biedt ook uitdagingen aan voor wie meer wil in de keuken: zelf yoghurt, tofoe of notenmelk maken bijvoorbeeld. De stap-voor-stap-uitleg en de fijne tekeningen van Alice Chadwick nodigen ook minder ervaren koks uit om de uitdaging aan te gaan. De grappige illustraties van Chadwick, de smakelijke foto’s van Lisa Linder en de vormgeving maken van Vegalicious een ontzettend mooi boek. Bladeren in dit boek is haast net zo leuk als eruit koken. Het boek straalt een moderne huiselijkheid en liefde voor lekker, degelijk eten uit. En dat is preceis wat ik van een aangenaam kookboek verwacht. Reine De Pelseneer
We leven in het tijdperk van de ‘hobbykok’. Kookprogramma’s schieten als paddenstoelen uit de grond, koks zijn opeens vedettes en kookboeken overspoelen de markt. Zelfs kookboeken die mikken op een kleinere niche, zoals vegetarische kookboeken, moeten veel concurrentie dulden. Opvallen te midden van al dat culinaire geweld is een hele kunst geworden. Toch is dat precies wat Alice Hart met haar kookboek Vegalicious doet. Ze presenteert haar lezers ‘141 vegetarische feel-good recepten’ en doet dat op zo’n manier dat je meteen zin krijgt om je keukenschort voor te binden en potten en pannen boven te halen. De recepten zijn overzichtelijk onderverdeeld in hoofdstukken als ‘Brunch en ontbijt’, ‘Maaltijdsalades’ en ‘Eenpansmaaltijden en ovenschotels’. Alice Harts recepten zijn meestal eenvoudig, maar nooit alledaags. De verse groenten, die ze gebruikt, krijgen verrassende accenten door combinaties van kruiden, specerijen, noten en peulvruchten. Dat levert gerechten op zoals ‘Salade van quinoa met peterseliepesto, geroosterde hazelnoten en paddenstoelen’ of ‘Risotto met pastinaak, salie en mascarpone’. De schrijfster vertrekt geregeld van klassiekers, maar geeft die dan een eigen twist: ze maakt bijv. hummus van gekiemde kikkererwten met avocado, en voegt aan haar falafelballetjes pompoen toe. Voor het hoofdstuk ‘Feestelijke recepten’ nodigde Hart vijf chef-koks uit om hun favoriete vegetarische receptgeheimen prijs te geven. Wie indruk wil maken op genodigden vindt hier ongetwijfeld inspiratie.
Groenreeks
trends en ‘nieuwe groenten’ en brengt verrassende teelten en toepassingen. Je krijgt bij elke groente botanische info en teeltinformatie, de geschiedenis van de plant en de verschillende varianten, de voedingswaarde en enkele – meestal eenvoudige – recepten. Peter Bauwens tuiniert vaak ecologisch, maar vermeldt dit nergens. Je zou hem een soort van ‘pragmatisch ecologisch tuinier’ kunnen noemen met aandacht voor biodiversiteit en ecologische technieken. ‘Als je kiest voor een moestuin, moet je in de eerste plaats met je voeten op de grond, letterlijk “in de aarde” staan. En dan wordt het een praktisch verhaal. Verwacht hier geen saaie opsomming van regeltjes en verplichte handelingen, van moeten en van centimeters. Zo werkt dat (gelukkig) niet’, schrijft hij in Moestuin basis. Voor het omstandige werk moet je elders zijn, maar deze boekjes zijn in ieder geval fijne hebbedingetjes. Bart Coenen
Brainbox & The fantastic forest
Peter Bauwens
Lannoo, 2011 € 12,99 /boekje
Moestuinauteur en groente- en fruitkweker Peter Bauwens pakt dit jaar uit met een reeks stijlvolle boekjes. Deze ‘groenreeks’ ziet er vooral sober uit. In weinig en kernachtige tekst poogt hij telkens de essentie van een groente te vatten. De reeks behandelde tot hiertoe de groenten zeekool, biet, broccoli, aardappel en tomaat en telt ook een buitenbeentje getiteld ‘Moestuin basis’. Het gaat telkens om een klein boekje (15 x 21 cm) met harde kaft en een beperkt aantal pagina’s variërend van zestig (Bieten) tot een honderdtal (Tomaten). Peter Bauwens schreef de inhoud, en verzorgde de vormgeving.De foto’s zijn meestal ook van zijn hand, met een wisselende kwaliteit. Een aantal foto’s is helaas te onscherp. Veel groenten zijn afgebeeld op een witte achtergrond. In het boekje over tomaten accentueert dit mooi de verschillen tussen de diverse rassen. Peter Bauwens heeft aandacht voor
Bioviva & The Green Board Game Company The Fantastic Forest: € 26,50. Brainbox: € 14,99.
The Green Board Game Company is een Britse producent van educatieve spellen gemaakt uit gerecycleerde en recycleerbare materialen en gecontroleerd hout. Het Franse Bioviva pakt uit met spelletjes die sterk scoren op het vlak van verminderd water- en energieverbruik en beperkte CO2-uitstoot. De Benelux-verdeler van deze ecologische spelletjes stuurde ons een greep uit de assortimenten van beide producenten. In de doos van het spel The Fantastic Forest (Bioviva)vinden we een aantrekkelijk, kleurrijk spelbord samen met een reeks fiches, een toverdrankreceptenboekje en een grote houten dobbelsteen. Doel van het spel is om met alle spelers samen voor ‘zonsondergang’ de ingrediënten van een toverdrank te verzamelen. Dat is meteen ook het fijne aan dit spel. In tegenstelling tot de meeste
Uitgelicht
spellen waarin het vaak het doel is om elkaar zo veel mogelijk stokken in de wielen te steken, leer je met dit spel strategieën te bedenken om beter met elkaar samen te werken. Winnen en verliezen doe je samen; tegenspelers worden medespelers in dit collaboratieve spel. De enige bemerking: in tegenstelling tot de leeftijd van vier jaar die op de doos vermeld staat, zou ik de beginleeftijd voor dit spel op zes jaar leggen. De Brainbox van The Green Board Company is nog het best te vergelijken met een Trivial Pursuit, maar dan een die je kennis over de natuur aanscherpt. De vormgeving is wat schreeuwerig, maar daardoor misschien net aantrekkelijker voor kinderen. Het spel gaat ongeveer als volgt: je krijgt een tiental seconden om een kaart te bekijken. Daarna krijg je een vraag over wat je hebt gezien. De vragen zijn duidelijk en origineel en ook volwassenen leren met dit spel bij. Jonge of tragere lezers krijgen het best iets meer tijd. Dat kun je opvangen door de zandloper twee keer te laten lopen. Bart Coenen
Kleur Pim en win Webwinkel Kudzu schenkt 1 exemplaar van Cro-Magnon (Bioviva, t.w.v. €36,00); Velt schenkt 5 exemplaren van Pims kwartetspel. Kleur de tekening van Pim Pompoen (zie p. 26) en stuur ze voor 31/12 met vermelding van je naam en adres naar Velt t.a.v. de redactie. Worldchanging A users guide for the 21st century
Alex Steffen (red) ISBN 9780810997462 Uitgeverij Abrams, New York, 2011. 600 p, € 11,98
In de 18de eeuw ontving baron Paul-Henri Thiry d’Holbach in zijn huis in Parijs een aantal van de meest briljante geesten van
zijn tijd. In zijn befaamde salon debatteerden en droomden ze van een vrij leven in een vrije wereld. De ideeën van de verlichtingsfilosofen sijpelden mondjesmaat door naar de grote Encyclopédie waarvan Denis Diderot de redacteur was. De frisse en bevrijdende filosofie van d’Holbach, Diderot en Hume was van enorm belang voor de ontwikkeling van het moderne denken. De voornaamste les van d’Holbach: dat elk filosofisch en moreel debat moet beginnen bij wetenschappelijke feiten. Waarschijnlijk doe ik hem te veel eer aan door hem te vergelijken met de encyclopedisten, maar wat Alex Steffen doet met Worldchanging, doet toch erg denken aan het huzarenstukje van de 18de-eeuwse filosofen. Ook nu zijn we op een punt gekomen waarop de toekomst nood heeft aan frisse, nieuwe ideeën en Worldchanging is echt wel een soort encyclopedie van initiatieven die mensen over de hele wereld opzetten om van deze 21ste eeuw dé eeuw te maken waarin de mensheid eindelijk de weg van de ecologische duurzaamheid inslaat. Zeven hoofdstukken behandelen achtereenvolgens duurzame
33
materialen, huisvesting, stedelijkheid, gemeenschappen, ondernemen, politiek en planeet. Elk onderdeel is een bijdrage geschreven door een expert, net zoals dit bij de Encyclopedie het geval was. Meer dan zestig inspirerende mensen schreven mee aan dit boek, waaronder voornamelijk wetenschappers, journalisten en activisten. Zo is er Sarah Rich. Zij neemt de stukken over tuinieren en aanverwante onderwerpen voor haar rekening. Binnenkort verschijnt van haar hand een boek over stadslandbouw. Of Joel Makower, een expert duurzaam ondernemen en groene technologie en stichter van greenbiz.com. Andere bekende namen zijn Patrick Mazza, Bill McKibben en Van Jones. Alleen al de biografieën van al deze mensen zijn een ware ontdekking van gepassioneerde bloggers, ondernemers en wetenschappers. En opnieuw zie ik parallellen met de Encyclopédie. Worldchanging gaat immers uit van de voorhanden wetenschappelijke informatie, koppelt die aan een flinke dosis verbeeldingskracht en zoekt zo naar antwoorden op vragen over wat goed is voor mens en planeet. Bart Coenen
34
ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...
SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA
De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.
In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be
dinsdag tot vrijdag van 9.30-12.30 en van 13.30-18.00 u, zaterdag van 9.30-12.30 en van 13.30 tot 16u
Nieuw adres! Berlarij 19, 2500 Lier
• natuurverf, lak, olie, beits en was • cementtegels, zelliges en Tadelakt • ecologische onderhoudsproducten • leemproducten
35
36
37
38
Ledenvoordelen
Moestuinagenda (enkel voor Nederlandse leden!) De Moestuin Agenda 2012 is een luxe hardcover bureauagenda met daarin een handige tuinkalender gebaseerd op de moestuinkalender van Velt. In de Moestuin Agenda vind je dit jaar een hele reeks nieuwe teeltschema’s van groente- en fruitsoorten. Jouw korting: met de kortingscode ‘VEMA12’ kunnen Nederlandse leden de Moestuin Agenda bestellen voor € 7,95 i.p.v. € 9,95 via www.moestuinagenda.nl. Maak een account aan om je bestelling te plaatsen. Bij stap 2 ‘Betaalinformatie’ kun je onderaan de kortingscode invoeren. Win! Velt mag vijf exemplaren van De Moestuin Agenda 2012 wegschenken. Stuur voor 15 december een e-mail naar
[email protected] of stuur een kaartje t.a.v de redactie met vermelding ‘moestuinagenda’ . De Ecolife Scheurkalender 2012 Een nuttig eindejaarsgeschenk! Ecolife, Solidariteitsfonds en Uitgeverij Van Halewyck lanceren de eerste duurzame scheurkalender in de Benelux. Je kunt hem nu bestellen via Ecolife of kopen in de boekhandel of wereldwinkel. Een heel jaar lang biedt hij weetjes en tips, o.a. voor groene aankopen en verplaatsingen, om zuiniger te leven, voor lekkere vegetarische maaltijden (op donderdag veggiedag), om energie en afval te besparen, voor originele cadeautjes… Met elke week een weekplanner én een boodschappenlijst voor de volgende week. → www.ecolife.be
Win! Velt mag vijf exemplaren van de Ecolife-scheurkalender 2012 wegschenken. Stuur voor 15 december een e-mail naar
[email protected] of stuur een kaartje t.a.v de redactie met vermelding ‘ecolife scheurkalender’.
Dendergarden: tijdelijk extra korting Een webshop met een aanbod aan meubelen, accessoires, decoratie en verlichting voor balkon, terras en tuin. Jouw korting: tot nu toe kreeg je hier 7,5 procent korting op de bacsac-producten en tafels uit gerecycleerd teak. Tot 18 december 2011 geldt er nu een korting van 35 procent op de nog beschikbare voorraad bacsac-producten. Gebruik hiervoor de code VELTBSLIC. Geen korting op alle andere producten; niet cumuleerbaar met andere kortingen. → www.dendergarden.be
Sengersbroek Sengersbroek is een kleinschalige ecologische, gastvrije boerderij met een streven naar zelfvoorziening. De kern van het bedrijf vormen de Bonte Bentheimers, een zuiver authentiek varkensras dat garant staat voor een speciaal varkensvlees product. Op de boerderij kun je logeren en kamperen. Een gezelschap kan worden ontvangen, bijbehorende catering en activiteiten verzorgd. Er is ruimte voor podium- en landschapskunst die, waar mogelijk, gekoppeld wordt aan duurzame projecten als water- en energiewinning. Jouw korting: 10 procent korting op alle producten (uitgezonderd vrienden op de fiets) op vertoon van je lidkaart. B&B: € 27,00 i.p.v. € 30,00. Camping: € 3,60 i.p.v. € 4,00. Vlees: 10 procent korting. Adres: Sengersbroekweg 7, 5725TK Heusden Asten. → www.sengersbroek.nl
Ledenvoordelen/Publicaties
Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - HagelingBio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Tuin van hEden - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica. nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving. be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn - Biocosmetica.nl - Vino Mundo - De Cruydthof - Goedvandoen - VaiVerde - Domein De Lusthof - Zandzeepsoda - Dendergarden - The Kitchen Garden - Nationale Plantentuin - Pajottenlander - Jaaropleiding aromatherapie Netelvuur - Wijnen Oenologic - Hermelijn - Wervel - De Pottekaashoeve - Tuinspul.nl - Kookworkshops restaurant Danku. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.
39
Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig (704019) Nieuw! € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • De Brooddoos (704013) € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk (704006) € 14,95 (+ € 3,00 verz.) Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.)
Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op IBAN NL72INGB0000362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.
Vraag Het bos is stil, het geeft niets meer dan een vermoeden naar een zijweg prijs, een vage vraag blijft hangen in de mist. Ik zoek voort, pers het sap uit een steen tot de fruitige adem van een boom mijn zicht verlicht. Suzy De Wilde (ongepubliceerd)