Ecologisch tuinieren koken leven Nr

Seizoenen Ecologisch tuinieren | koken | leven | Nr.1 | 2008

2

Advertenties

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 36ste jaargang - jan/feb 2008

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactiedres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be V.u.: Piet Anrijs Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het maartnummer in vóór 18 februari via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van april en mei. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

Hoofdredactie en lay-out : Bart Coenen, [email protected] Eindredactie en lay-out : Reine De Pelseneer, [email protected] Fotoredactie: Inge Van Der Elst, [email protected] Werkten mee aan dit nummer: Michel Beankens, Veerle Depooter, Liesbeth Janssens, Luk Naets, Greet Tijskens, Tine Van Landegem, Jan Vannoppen Fotografen & illustratoren: Adrénaline Expédition, W.A. Djatmiko, Adriana Herbut, Jef Hermans, Liesbeth Janssens, Sakoi Kai, Carl Silver, Heleen Smeyers, Boris Teisserenc (cover), Yucel Tellici, Tinne Van den Bossche, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

1 | 2008

3

Inhoud

Redactioneel Gezellig

4

zoom Maïs voor Seizoenen

5

Consument

6

Eco-actief Tuinreis Yalding en Brogdale Klimaatactiedag

8

sorbet Bewaar Seizoenen, composteer de folie

10

tuin Winterwerk in Hertsberge

11

verbeeld

15

culinair Zoete verwennerij: vier zalige desserts

16

weg & wijzer

19

breedbeeld Onderzoek naar het effect van EM-bokashi - deel I

23

Reportage Babouche. Over water en ijs

27

Lezers reageren/column/Uitgesproken

30

Uitgelicht

32

zoekertjes

34

ledenvoordelen

39

4

Redactioneel

Gezellig Tekst Bart Coenen

Het is een ongeschreven wet dat het redactioneel van je tijdschrift minstens een positieve ondertoon moet hebben. Zo slaan de lezers blijgezind de bladzijde om. Het moet dus gezellig blijven, net als Kerstmis. Maar het is soms op je tong bijten aan de feesttafel... Woorden onuitgesproken wegspoelen met een flinke slok rode wijn. Een toast op een hoger doel dan je eigen gelijk: de lieve vrede binnen de familie. Zo heeft ook een groot deel van de milieubeweging jarenlang haar woorden ingeslikt, vanuit de veronderstelling dat haar boodschap altijd sympathiek en gezellig moest blijven. Vandaag staat dit uitgangspunt opnieuw ter discussie. Want debatteren over milieuproblematiek mocht dan wel gezellig zijn, het brave verhaal botste intussen frontaal met de ecologische realiteit. Dit zorgt niet alleen voor een intensivering van de aandacht voor milieuproblemen, het zorgt ook voor een verschuiving in de manier waarop men het publiek aanspreekt. Conclusies uit wetenschappelijke rapporten liggen intussen zwaarder op de maag dan die gevulde kerstkalkoen enkele weken geleden. Zelfs het Vlaamse natuurrapport werd trieste lectuur. En prevelden beleidsmakers tot voor kort beleefd en emotieloos ‘we moeten er nu iets aan doen’ en ‘‘t is voor onze kinderen’, vandaag zie je tijdens een klimaattop in Bali de smekende VN secretaris-generaal Ban ‘bevende lip’ Ki-moon en een snotterende Yvo de Boer, hoofd van het VN-Klimaatbureau. Heb je deze huilebalken ‘net gemist’? Bekijk ze op de videowebsite Youtube, met een glansrol voor de vertegenwoordiger van Papoea-Nieuw-Guinea: hij zorgde voor het kantelmoment. Het wordt een goed jaar. Het Kyotoprotocol gaat van start, de VS krijgen een nieuwe president, Jean-Marie ‘De mens is niet de schuldige van de klimaatswijziging’ Dedecker schrijft een nieuw boek (lachen!). Brak in 2007 het klimaatthema definitief door, 2008 wordt het scharnierjaar voor de omslag. Daarom, knip de bon p. 39 uit, haal die fles parelende wijn in huis en toast met ons mee op het nieuwe jaar en op deze vernieuwde Seizoenen. → www.youtube.com/watch?v=bPdKs1TNGcc

De redactie en de cel voeding sloegen de handen in elkaar om een geactualiseerde Velt groente- en fruitkalender te drukken. Hang hem op je koelkast of neem hem mee naar de winkel. Ook de legatenfolder, die andere bijlage, gooi je maar beter niet in de papiermand. Want met een duolegaat blijft er meer van je nalatenschap over voor je nazaten. Zeker eens uitpluizen. Dergelijke extraatjes werden mogelijk dankzij de nieuwe manier van verzenden. Weg met de rollen milieubelastende kleefband om brieven en bijlagen op hun plaats te houden, vaarwel papieren wegwerpwikkel. Andere ingrepen die je Seizoenen milieuvriendelijker maken: De afslanking van het bestuursledenblad, voortaan een bijlage bij Seizoenen voor bestuursleden en lesgevers. Naast kilo’s papier scheelt dit een pak in transport. Het lay-outontwerp van grafisch vormgever Sfumato (www.sfumato.be) houdt rekening met ruimtegebruik (interlinie, lettertype) en de inkt op de thuiscomposteerbare verzendfolie (zie p. 5 en 10) is biologisch afbreekbaar. Uiteraard blijven we bij drukkerscoöperatie Druk in de Weer drukken op kringlooppapier, zonder vluchtige organische stoffen en met vegetale inkten. Omdat het oog ook wat wil, is deze Seizoenen getooid in fris winters blauw. De volgende keer: jonge blaadjesgroen. We hopen dat je de vernieuwingen leuk vindt. Èn de website zit in een nieuw jasje. → www.velt.be

aden, len. z o i b lde je iet af te ha e t s e B P.S. dan n eling. e z t e verge fo bij je afd n Meer i

Zoom

5

Maïs voor Seizoenen Foto Carl Silver De biofolie waarin Seizoenen wordt verzonden is vervaardigd op basis van het natuurlijke polymeer zetmeel, verkregen uit niet-genetisch gemanipuleerde landbouwgewassen zoals maïs, tarwe en aardappelen. Deze gewassen komen voornamelijk uit Frankrijk en Italië. De plant die het zetmeel produceert, neemt tijdens het groeien CO2 op, wat een volledig gesloten kringloop toelaat: materiaal van landbouworigine wordt aan de bodem teruggegeven door biologische afbraak en compostering. In de composthoop wordt de folie door bacteriën afgebroken tot CO2, water en biomassa (compost). De klassieke koolstofcyclus waarbij CO2 uit fossiele energie in de atmosfeer wordt gebracht, is doorbroken. Lees meer op p. 10.

6

Consument

Duurzame gitaren? Akkoord! Dat is nu net het leuke aan werken voor Velt: je krijgt zo van die nieuwtjes binnen die de pers nauwelijks halen, maar die om de een of andere reden toch hun belang hebben. Daarom nu: gitaren, akoestische welteverstaan. Deze zijn blijkbaar best gemaakt van zeer oud hout (minstens 250 jaar), liefst van de Sitka-den. Deze pijnboom komt voor in Alaska en Canada en raakt uitgeput. Daarom heeft Greenpeace samen met een aantal belangrijke gitaarbouwers zoals Fender, Gibson, Taylor en Martin een coalitie opgericht om de boseigenaars aan te moedigen zich voor duurzaam bosbeheer te laten certificeren door FSC. Op die manier kan ook de 80 procent van het hout uit die bossen dat voor bouwmateriaal wordt gebruikt op termijn duurzaam worden. Hiermee is een zuivere toon gezet… Bron: NBV-nieuwsbrief

BioGenietenGids De Biotheek presenteert een nieuwe publicatie: de BioGenietenGids, een handig en gratis boekje dat consumenten wegwijs maakt in het biologische en ecologische aanbod in Vlaanderen. Ben je als consument op zoek naar biologische verswaren en delicatessen om thuis een heerlijke maaltijd te bereiden? Of laat je je liever verwennen door een chef-kok die met smaakvolle en seiszoensgebonden biogroenten aan de slag gaat? Of zoek je naar een snelle hap en zegt de automaat met biosoep en -maaltijden je wat? Of wat dacht je van een massagesessie op een bioboerderij? Of van shoppen in leuke winkels met kleren van hip ecodesign of met leuk en gezond speelgoed voor de kids? En er is nog meer: een biokribbe voor je kroost of een bejaardentehuis met biovoeding voor opa, een biologische eettent op een zomerfestival of een stilteretraite in een ecoklooster. Genieten van bio en eco kan op talloze manieren. De BioGenietenGids zet consumenten op weg met adressen van winkels, markten, restaurants, vakantieoorden en zoveel meer. Vraag deze gids gratis aan via 078 151 152 of [email protected].

Minder exclusief allicht zijn de sneakers van het Nederlandse merk Ethletic. De ruime zolen van deze sportschoenen zijn van natuurrubber gemaakt die aan twee vereisten voldoet: het rubber is afkomstig uit bossen die duurzaam worden beheerd volgens het FSC-label en de schoenen zelf zijn gemaakt volgens eerlijke handelsnormen (Fairtrade). De klassieke zwarte turnschoen met witte tip is nu al volop leverbaar; andere modekleuren volgen binnenkort. Adressen van verkooppunten zijn te vinden op de website www.ethletic.nl. In Vlaanderen voorlopig enkel te koop in de Bioplanets van Kortrijk en Gent. Sportclubs die gezamenlijk aankopen krijgen korting. Bron: Metro, NBV-nieuws

Zuiveldessertjes voor kinderen

Bron: Bioforum

Schone kleding en sportschoenen Heel wat bewuste consumenten zouden wat graag duurzame kleding of schoeisel kopen, maar de verkooppunten ervan zijn nog dun gezaaid. Elke nieuwe mogelijkheid is dus welkom. Zo heeft het Zweedse kledingmerk Filippa K biologische T-shirts in haar gamma opgenomen. Naast de biologische katoen als grondstof dient ook de hele verdere productie van elk kledingstuk maximaal ecologisch te gebeuren. Dan pas wordt het Nordic ecolabel toegekend voor een periode van drie jaar. Daarna dient een nieuwe aanvraag te gebeuren en worden de opgelegde normen everntueel nog verhoogd.

Zowat één op vier kinderen vertrekt naar school zonder ontbijt. Daarentegen krijgen steeds meer jongeren een kleurrijk potje kant-en-klare vruchtenyoghurt of pudding als tussendoortje mee. Öko-Test (OT) onderzocht 23 merken, maar geen enkel product haalt een goede score. In vergelijking met een thuisgemaakte mengeling van yoghurt en vers fruit, zijn de industriële desserts allemaal veel te zoet en opgepept met synthetische aroma’s, dikwijls overgedoseerd. Zeven producten bevatten daarnaast nog te veel vetstoffen. De helft van de potjes wordt tevens overbodig verrijkt met calcium en vitaminen. Eén mager pluspunt: geen enkel toetje bevatte schadelijke kiemen of bacteriën. Bron: Öko-Test

1 | 2008

Slasauzen met yoghurt Alhoewel heel gemakkelijk om zelf te maken, worden in 40 procent van de huishoudens kant-en-klare yoghurtsausjes aangekocht. Ook in bioversie. Twee derde van de 20 onderzochte sauzen zijn zeer goed tot goed, waaronder de twee biosauzen. Bij de overige heeft OT aroma’s, kunstmatige zoetstoffen en/of een te hoog vetgehalte aangetroffen. In de meeste schroefdeksels wordt nog wel PVC of een andere gechloreerde kunststof gebruikt. Sommige producenten zijn al overgeschakeld op de weekmaker DINCH, ontwikkeld en getest door BASF. De stof is al toegelaten door het Europese voedselagentschap, maar OT heeft nog geen inzage gekregen in de testresultaten. Bron: Öko-Test

Shampoo voor dun haar

7

uit duurzaam beheerde bossen komt, terwijl dit niet aangetoond kan worden. Ook de folder bij de IKEA-tuinmeubelen vond de RCC misleidend. IKEA gaf tijdens de klachtenprocedure toe dat het bedrijf inderdaad niet kan garanderen dat al het gebruikte hout afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen, maar geeft aan dat het zich hier wel hard voor inzet. Milieudefensie trof de valse duurzaamheidsclaims dit voorjaar aan tijdens landelijke winkelinspecties bij tien grote winkelketens. Milieudefensie voert deze controles sinds 2005 jaarlijks uit en meet daarbij het aandeel duurzaam geproduceerd hout in het assortiment houten tuinmeubelen. Dat is dit jaar 37 procent van het totaal, wat een stijging is van tien procent ten opzichte van vorige jaren. Dat is vooral te danken aan de goede inzet van o.a. Leen Bakker en Gamma. Kwantum is nog steeds koploper met bijna honderd procent FSC-gecertificeerd hout in de houten tuinmeubelen. Bron: Milieudefensie

Mensen met dun of fijn haar vinden al snel dat hun kapsel er futloos en slap bijhangt. Ze grijpen dan naar speciale shampoos die ‘volume’ beloven, gaan er vervolgens stevige doses van gebruiken en zijn ten slotte opnieuw ontgoocheld in het resultaat. Bij de aanbevelingen van het vergelijkend onderzoek naar 24 merken shampoo voor dun haar geeft OT aan dat de verwachtingen misschien overdreven zijn: een shampoo dient om je haar te reinigen en heeft maar ongeveer een minuut de tijd om enig effect te resorteren, dus zijn te hoge verwachtingen van het product uit den boze. Zoek daarom vooral naar shampoos met een zacht detergent op basis van suiker of kokosolie (te herkennen aan de term ‘glucoside’ in de ingrediëntenlijst), en wees zuinig in het gebruik ervan. Het geven van volume gebeurt na de wasbeurt best via het ‘stylen’ met haardroger en borstel. De helft van de onderzochte shampoos voldoen aan de criteria volgens OT: daar zitten zowat alle merken bij die in de natuur- of reformwinkel kunnen worden gekocht zoals Logona, Börlind, Lavera en Weleda. Bij degene die een onvoldoende krijgen zitten echt grote kleppers, genre Dove, Pantène, Elvital en Vichy: zij bezondigen zich opnieuw aan ongewenste inhoudsstoffen zoals formaldehyde, PEG’s (emulgatoren) en halogeenverbindingen.

Gezond voetje voor Het belang van een goede voetverzorging zien vooral mannen onvoldoende in volgens OT, ook al ‘gaan’ voeten in één leven zo’n 160.000 km mee. De meeste problemen worden veroorzaakt door te nauwe schoenen en synthetische sokken. Bekende gevolgen: eksterogen, schimmelinfecties en zweetvoeten. De beste oplossingen? Voetgymnastiek, op blote voeten lopen en de voetverzorging afronden met baby- of olijfolie. Voetcrèmes hoeven dus strikt genomen niet, maar zijn wel handig tussen de uitgebreide voetbaden door. Van de 20 geteste crèmes vallen er 9 door de mand, onder andere de balsem van Gehwol die men al eens in een dieetzaak aantreft. De top drie is weggelegd voor Dr. Hauschka, Weleda en Kneipp. Bron: Öko-test

Bron: Öko-Test

Misleidende tuinmeubelenreclame Leveranciers en producenten van tuinmeubelen misleiden consumenten over het gebruik van duurzaam hout in hun producten. Dat oordeelde de Nederlandse Reclame Code Commissie (RCC) naar aanleiding van klachten die Milieudefensie in augustus 2007 tegen IKEA, Hartman, Mega Ceramics en Sun Furniture had ingediend. De commissie beveelt de leveranciers daarom aan om te stoppen met valse beweringen in folders, reclamekrantjes en op labels. Milieudefensie trof valse milieuclaims van Hartman, Mega Ceramics en Sun Furniture aan bij filialen van Intratuin en Tuincentrum Overvecht. De leveranciers stelden dat het hout

Foto Sakoi Kai

8

Eco-actief

Tuinreis Yalding en Brogdale Tekst Jan Vannoppen Foto’s Jan Vannoppen Meer info www.gardenorganic.org

www.brogdale.org

www.comitejeanpain.be www.ping.be/967Eab475635/ wwww.natuurtuin.org www.velt-gemert.nl

Begin september reisde ik met Velt Zoersel en Velt Provincie Antwerpen voor een dag naar Kent. We bezochten er Yalding Organic Garden en de fruitcollectie van Brogdale.

waren Velt-lid, sommigen (nog) niet. Ik belandde naast een dame die zich outte als een tuinleek, maar die wel veel interesse en een hart voor tuin en natuur had. Het leidde tot een grappige situatie: toen Daniël Willaeys, organisator van de reis, ons vol passie de finesses van het enten uitlegde, fluisterde de dame: ‘Enten, wat is dat?’ En zo hadden we weer een nieuw gespreksonderwerp…

Wie gaat er nu mee op zo’n busreis? Ik herinner het me uit mijn jeugd en heb ook goede herinneringen aan look-andlearnvisits die ik ooit organiseerde voor Afrikaanse boeren. Maar hier, in deze tijd? Ik was eerlijk gezegd voorbereid op een dag tussen ‘tuinfreaks op leeftijd’. Niet dus. De bus was bevolkt met een heel gemengd gezelschap: jong, oud, man, vrouw, singles en koppels, groepjes vrienden en vriendinnen. De meesten

Gezien het tijdsverschil konden we bij de aankomst in Yalding al meteen aan tafel, voor een overheerlijk ecologisch middagmaal. Maar we keken toch vol ongeduld uit naar de rondleiding: een boeiende tocht door de tijd. Yalding Gardens toont namelijk veertien aparte tuinen uit verschillende periodes, van de 13de eeuwse apothekerstuin tot de ‘moderne’ ecotuin. Tof om ideeën op te doen. De met geurige kruiden beplante zitbedden uit de mid-

deleeuwse tuin zijn uiterst geschikt om te verpozen en te minnekozen. Bij de cottager’s garden van begin 19de eeuw vertelde de gids over William Cobbett, die in zijn boek Cottage economy (1821) stelde dat een plattelandsfamilie zo goed als zelfvoorzienend kan leven op een kwart acre (10 are). De m’ as-tu-vu-stijl van de Victoriaanse tuin, met opvallende exotische bloempartijen en veel ornamenten, deed me onwillekeurig denken aan de kakofonie van attributen die je in sommige Vlaamse tuintjes ziet. Toen en nu geldt trop is te veel! Ook in de 20ste eeuw was de tuin een afspiegeling van de samenleving. In WO II was er bijvoorbeeld de dig for Victorycampagne, een grootschalige promotie van allotments of volkstuintjes, relevant in de strijd tegen schaarste. We leerden ook hoe in die oorlog DDT een snelle opmars kende als wondermiddel om luizen – notoire tyfusdragers – en malariamuggen te bestrijden. En hoe het gif na de oorlog op grote schaal gepromoot werd bij boer en tuinder met strijdvaardige advertenties in de stijl van ‘dit is de atoombom onder de insecticiden’. Dan liever de harmonie van de Gertude Jekyll-borders, of het knusse van de kindertuin waar alles op miniformaat is. Tot zover de beschrijving van Yalding, een van de toontuinen van Garden Organic, onze zusterorganisatie in het Verenigd Koninkrijk: ouder en veel groter dan Velt, met veel ideeën en projecten. We kunnen er van leren, maar liefst geen copy-paste, want Vlaanderen is Engeland niet. Hier en daar hoorde ik de verzuchting: ‘Mocht Velt ook zo’n toontuin hebben…’ Maar zelfs voor een grote organisatie als Garden Organic is de kost hoog. In de coulissen hoorde ik de gids klagen dat nu ook de

1 | 2008

laatste betaalde tuinman is overgeplaatst naar Ryton, de grootste tuin van Garden Organic. ‘Moet nu alles gedaan worden door vrijwilligers?’ zuchtte hij. En ik dacht aan de vele Velt-vrijwilligers die in Vlaanderen en Nederland helpen om tuinen in stand te houden, zoals de Dodoenstuin in Schilde, de groentetuinen bij Comité Jean Pain vzw in Londerzeel, en in Nederland de Natuurtuin ‘t Loo in Bergeijk en de Velttuin in Gemert. Brogdale Horticultural Trust in Faversham dan, waar de gepassioneerde Jonathan Fryer ons liet kennismaken met de Britse Nationale Fruitcollectie. Geen klein bier, want er staan 2300 appelrassen en 550 perenrassen, 300 pruimen, 220 kersen, 320 bessen, … dat alles in 30 ha boomgaard. We mochten van alles proeven en de gids zou ons zijn favorieten tonen. Dat was nodig, want al gauw merkten we dat appel en peer de buik goed vullen. Ik moet bekennen dat ik me vanaf dat moment heb

toegelegd op het proeven en fotograferen van het zonbeschenen fruit, waardoor ik een deel van de uitleg heb gemist. Maar ik onthoud wel dat privatisering als een zwaard van Damocles boven Brogdale hangt. Benieuwd of de Friends of Brogdale,

9

waar verschillende Velt-leden contact mee hebben, genoeg druk op de Britse overheid kunnen leggen om deze unieke collectie en locatie in stand te houden.

Klimaatactiedag Tekst Bart Coenen

Foto’s Jan Vannoppen

Velt trok op 8 december met ‘Het Lekkere Kruiwagenplan’ naar de Klimaatactiedag in Brussel. Onze centrale boodschap: seizoensgebonden voeding en/of groenten uit eigen tuin helpen écht om de CO2-uitstoot van je huishouden te beperken. De opkomst was aan de lage kant. Met slechts 3000 manifestanten maak je geen vuist naar de beleidsmakers. Die lage opkomst was deels te verklaren door het slechte weer en de staking van de onafhankelijke spoorbond OVS. Onbegrijpelijk, een vakbond die de middelvinger opsteekt naar de verzamelde milieubeweging − de ‘fanclub’ van het openbaar vervoer. Toch was ‘Het Lekkere Kruiwagenplan’ een geslaagde actie. De met kleurrijke seizoensgroenten gevulde en versierde kruiwagens vielen bij de manifestanten en de media in de smaak. Net als de heerlijke kop dampende groentesoep aan het einde van de betoging. • Abonneer je op het e-zine Veltbericht. Zo blijf ook jij op de hoogte van onze acties: www.velt.be/e-zine. • Het Lekkere Kruiwagen-persbericht lees je op www.velt.be/pers.

10

Sorbet

Bewaar Seizoenen Composteer de folie Tekst Bart Coenen

www.belgianbiopackaging.be

www.composteerbareproducten.nl www.vincotte.com

De invoering van een gepersonaliseerde lidkaart en de samenvoeging van de verzending van Seizoenen met die van een − sterk afgeslankt − bestuursblad maken van die verzending een ingewikkelde zaak. Bijlagen manueel toevoegen is een tijdrovende klus. Daarom drong de stap naar een professionele verzending zich op en vertrekt deze nieuwe Seizoenen niet langer vanuit de krochten van het Velt-secretariaat, maar bij Boes & Co, een KMO uit Schoten. Verloren geraakte bijlagen of lidkaarten, een beschadigde, natte of gescheurde Seizoenen: het behoort allemaal tot het verleden. Waarvoor wordt biofolie gebruikt? Naast toepassingen in de landbouw, waar biofolies worden gebruikt om de bodem af te dekken, gebruiken organisaties als Natuurpunt, de Vogelbescherming en nu dus ook Velt, biofolie voor de verzending van hun tijdschrift. Ook supermarkten maken gebruik van composteerbare verpakkingen, bijvoorbeeld voor het vers houden van biologische producten en als boodschappentas. Carrefour experimenteert sinds 2005 met composteerbare verpakkingen en won er dit jaar de eerste Belgian Biopackaging Award mee, maar ook Delhaize ziet het als een belangrijke milieubijdrage. En dan zijn er nog toepassingen waar je ze niet meteen verwacht: producten op basis van maïszetmeel in autobanden, waar ze silica en het mogelijk kankerverwekkende carbon black vervangen bijvoorbeeld. Zijn er dan geen problemen? Toch wel: de ophaling van composteerbare verpakkingen is niet goed geregeld. Tot hiertoe is het niet toegestaan de folie met het GFT mee te geven en hoort het – als je het niet composteert – bij het restafval.

FOST Plus: ‘We onderzoeken welke optie ecologisch en economisch de beste is: de folie samen met het restafval ophalen en verbranden met energierecuperatie of ze toelaten bij het GFT.’ Ook bij verbranding valt de folie uiteen in CO2 en water, maar het is net dat water dat de mogelijkheden van energierecuperatie sterk verkleint. Composteren draagt dus de voorkeur. Heb je zelf geen composthoop, dan willen de buren het misschien wel proberen?

Koolstof die over miljoenen jaren in planten is vastgelegd en onder invloed van geologische processen werd omgezet in fossiele brandstoffen, wordt door de mens massaal onder de vorm van CO2 uitgestoten met het broeikaseffect tot gevolg. Deze cyclus wordt nu doorgeknipt: planten die tijdens het groeien CO2 opnemen, worden omgezet in producten die aan het einde van de kringloop opnieuw in de bodem terechtkomen.

Beter dan papier? William McDonough en Michael Braungart, de vaders van het cradle-to-cradleprincipe (zie Seizoenen juni-juli 2007) wezen er al op: papierrecyclage berust op het principe van de progressieve ‘downcycling’ van houtvezels. Na elke bewerking vermindert de kwaliteit van de vezels: ze raken beschadigd en worden korter waardoor ze slechts twee- tot vijfmaal

opnieuw kunnen worden gebruikt. De voortdurende inbreng van verse vezels is nodig. Compostmeesters testten composteerbare materialen Vlaams-Brabantse compostmeesters experimenteerden vorig jaar met composteerbare materialen en gebruiksvoorwerpen. Hun ervaringen waren over het algemeen positief. Bijzonder lovend waren ze over composteerbare fruitschaaltjes. Ook erg populair waren de bloempotjes op basis van polymelkzuur. Deze zeer stevige bloempotjes bleken na enkele maanden in vat of bak bij de compostmeesters ook te vergaan (bron: De compostmeester, oktober-december 2007). OK Compost en OK Compost home Composteerbare materialen die het ‘OK compost’-label dragen, vallen enkel in een professionele composteringsinstallatie uiteen. Producten die het ‘OK Compost home’-label dragen kun je ook thuis composteren. Als het proces goed verloopt, vallen ze binnen de vier maanden uiteen en biodegraderen ze bij 20° Celsius in zes maanden tijd. De folie van deze Seizoenen voldoet aan de OK Compost Home- criteria, maar draagt helaas nog het OK Compost-logo totdat verzendend bedrijf Boes & Co een nieuwe voorraad bestelt. Je kan hem dus met gerust hart in je compostvat gooien. Mogelijk prijkt het juiste logo al op de folie van je maartnummer.

Tuin

11

De Levende Aarde Winterwerk in Hertsberge Tekst Bio Brugs Ommeland (Liesbeth Janssens) Uitleg Erik Vandevannet/Leen Coghhe Foto’s Liesbeth Janssens

Inspiratie voor het ecologische tuinieren komt in 2008 niet van collega-tuiniers, maar van biogroentetelers. Elke Seizoenen belichten we een andere teler. Hoe ziet het bedrijf eruit en wat doet de boer(in) in dit seizoen? We zoomen in op een of meerdere teelten en vertellen waar je producten van de boer kunt vinden. De Levende Aarde in Hertsberge, het biobedrijf van Erik Vandevannet (foto) en Leen Cogghe geeft als eerste haar teeltgeheimen prijs. De winter is hier een drukke periode.

12

Seizoenen

Erik is een boer in hart en nieren. Hij startte als gangbare landbouwer. Van vader op zoon nam hij een gemengd bedrijf over. De keuze voor veel verschillende teelten maakte de combinatie van runderen en varkens met groenteteelt te moeilijk. ‘Of ik was bij m’n dieren, of bij m’n groenten’, vertelt Erik. ‘Om het goed te kunnen doen, koos ik voor de groenten.’ De gangbare productiewijze sprak hem doorheen de jaren steeds minder aan. ‘Ik begon te begrijpen dat men in de gangbare teelten eigenlijk een onlogisch toppunt wil: met een bodem die men kapot maakt, tracht men toch een hogere productie te halen dan met een gezonde bodem. Ik begreep dat het niet voor niets is dat we problemen hebben met onze aardbol.’

het is niet altijd rozengeur en maneschijn voor een bioteler Echte levende aarde Streven naar een gezonde bodem is voor De Levende Aarde dan ook hét principe van waaruit de boer vertrekt. Erik teelt op de lichte zandgrond van het Brugse Ommeland. Hij en zijn zoon Nico specialiseerden zich in compost maken op schaal van een boerderij. Vermenigvuldig het volume van de composthoop in je tuin evenredig met de verhouding van je moestuin tot een bedrijf van 5 hectares en je weet dat dit niet vanzelfsprekend is! Op de foto op de vorige pagina zie je een CMC-composthoop (zie verder). De omzetmachine die de compost keert, is een must om dit te verwezenlijken. De zorg voor een gezonde bodem is dan ook een echte investering op het bedrijf. Werken met compost is immers niet verplicht volgens het lastenboek voor de biologische landbouw. Het gaat om een langetermijnvisie op gezonde groenteteelt. Het is niet altijd rozengeur en maneschijn voor een bioteler. ‘Zeker in een jaar als dit waarin het weer ons parten speelt, is het economisch gezien niet gemakkelijk’, vertelt Erik. ‘Als bioteler ben je meer afhankelijk van het weer. De aardappelplaag, waarvan je met regenweer wel heel wat last kunt hebben, is bijvoorbeeld moeilijker onder controle te houden zonder bestrijdingsmiddelen.’

Humus in de bodem Op de jaarlijkse opendeurdag bij De Levende Aarde kun je Erik en zoon Nico vol vuur over het composteren horen vertellen. De Levende Aarde verkrijgt met de zogenaamde CMC-compostering (Controlled Microbial Composting) humus. Dat wordt bereikt door een secuur evenwicht van de juiste materialen die composteren onder de juiste temperatuur en het correcte zuurstofgehalte. Bij te lage temperaturen (lager dan 55° Celsius) gaat het materiaal gisten, worden giftige stoffen gevormd en overleven ziektekiemen en onkruidzaden. De rijping van de compost duurt dan heel lang. Ook het CO2-gehalte moet goed worden bewaakt. Een teveel aan CO2 zorgt voor te weinig zuurstof waardoor de bacteriën en schimmels in de compost hun werk niet meer kunnen doen. Erik houdt de compost dus, zeker in het begin, goed in de gaten. Hij moet op tijd gekeerd worden. Wil je graag meer weten over het CMC-composteren? De Wassende Maan, een biodynamisch groenteteeltbedrijf in Deinze, heeft er een boeiende, toegankelijke brochure over gemaakt die je eenvoudig kunt bestellen. Neem daarvoor een kijkje op www.dewassendemaan.be/ prikbord/cmc_compostering.htm of telefoneer naar 09 386 82 14. Winterwerk Januari en februari zijn drukke maanden op de bioboerderij in Hertsberge. Witlof, prei en wortelen zijn de belangrijkste teelten. En die worden geoogst tot diep in de winter. 2007 is echter een moeilijk jaar geweest voor de teelt van biogroenten. Daarom is er minder prei dan andere jaren. De herfstprei is al allemaal verkocht en de winterprei is te mager voor de tijd van het jaar. De regen heeft ervoor gezorgd dat de meststoffen zijn uitgespoeld in de bodem in de plaats van opgenomen door de planten. Daarenboven was er ook te weinig zon voor de planten om goed te kunnen groeien. Dek wortelen af De wortels blijven de hele winter op het veld staan. Ze worden geoogst als ze worden besteld. Om ze te beschermen tegen de vorst dekt Erik ze af met acryldoeken. En dan maar hopen dat het niet te hard vriest! ‘Op deze manier zijn de wortels bij mij nog nooit verloren gegaan,’ vertelt Erik, ‘maar let in de moestuin, waar je op

kleine schaal werkt, wel op voor woelmuizen en woelratten.’ Ook de worteloogst viel tegen in 2007. De vele regen heeft de groei van de worteltjes belemmerd. Andere jaren is het loof ook tussen de rijen wortels helemaal dichtgegroeid en is er geen grond meer zichtbaar. Ook de spruiten blijven op het veld staan. Spruitplanten kunnen tamelijk veel vorst verdragen. Je kunt er de hele winter door van oogsten. Een dankbare groente voor een tuinder met beperkte opslagmogelijkheden! Bovendien worden spruiten, met hun hoge vitamine C-gehalte, door velen gewaardeerd! Andere teelten, bijvoorbeeld die van knolselder en kolen worden binnengehaald en bewaard in de koeling. Een teeltplan In deze wintermaanden moet het teeltplan worden opgesteld. Dat is niet enkel een klus voor een bioboer, ook voor een tuinier is het belangrijk. De eerste groenten, zoals bloemkool, moeten immers al gezaaid worden om ze half maart te kunnen planten. Ook het pootgoed voor aardappels moet nu worden besteld. Bij het opstellen van het plan zijn de principes van de biologische landbouw belangrijk. Zo wordt jaar na jaar rekening gehouden met de bodem. Erik weet, na jarenlange ervaring, precies welke gewassen op welke stukken van zijn land het best gedijen. De groenten worden niet elk jaar op hetzelfde stuk land gezet. Door de teelten niet altijd op hetzelfde perceel te zaaien of planten, dus door vruchtwisseling toe te passen, kunnen ziektes en plagen worden voorkomen. De spruiten bijvoorbeeld mogen zeker niet op hetzelfde stuk grond terechtkomen als waar ze dit jaar staan. In de praktijk is vruchtwisseling op een bedrijf niet zo evident. Bij De Levende Aarde wordt er veel witlof geteeld. Witlofwortels verdragen niet veel stikstof in de bodem. Niet alle gewassen zijn dus geschikt als teelt op hetzelfde perceel als de witlofwortels. De meeste groenten vragen immers wel heel wat stikstof. Toch wordt hier een oplossing op maat gezocht om de vruchtwisseling te respecteren. Als voorteelt voor het witlof wordt het jaar ervoor graan verbouwd. ‘Echt veel brengt het graan niet op’, zegt Erik. ‘Echte graanproducenten geven meer stikstof. Maar onder boeren is het geweten dat een

Tuin

goede witlofboer een slechte graanboer is. Het graan verkoop ik meestal aan boeren in de streek die het gebruiken als veevoeder.’

door vruchtwisseling toe te passen, kunnen ziektes en plagen worden voorkomen Een teeltplan hangt natuurlijk ook af van wat je zelf wilt. Hoeveel werk wil je in je tuin stoppen bijvoorbeeld? Erik beseft dat hij zijn werk zal moeten verminderen. Op de leeftijd van 55 jaar begint het landbouwwerk te wegen op rug en benen. Ook de gezondheid van Leen, de vrouw van Erik laat het niet meer toe om even hard te werken als in de jonge jaren. Gelukkig krijgen Erik en Leen wel hulp op hun bedrijf: zoon Nico heeft zich ontplooid tot specialist op het vlak van o.a. een gezond bodemleven, ze krijgen hulp van stagiairs die de opleiding biolandbouw volgden bij Landwijzer en in het kader van groene zorg, … De zoektocht naar een opvolger voor het biolevenswerk van Erik en Leen is ingezet…

Het nieuwe seizoen is er al Het oogsten en de voorbereidingen voor het volgende teeltseizoen staan dan wel op het voorplan, toch komt het nieuwe seizoen ook al om de hoek kijken. Het is mogelijk om een aantal groenten al te zaaien. Als preiboer wil Erik het liefst het hele jaar door prei kunnen aanbieden. Daarom zaait hij al vroeg zomerprei. Dat doet hij in de serre. In mei kan hij de eerste prei dan planten. Erik kweekt ook groenten op kleinere schaal. Dat doet hij voor de boerenmarkt in Tielt en zijn thuisverkoop. Sla en tomaat zijn daar voorbeelden van. Die kan hij ook nu al zaaien, om later uit te planten in de serre. With love Het oogsten, kuisen en opnieuw intafelen van witlof is ongetwijfeld het belangrijkste winterwerk bij De Levende Aarde. Voor moestuiniers is witlof vaak niet meteen de eerste keuze, al is de doorsnee Belg er wel gek op . Een mooie witlofkrop kweken vraagt inderdaad wel wat ervaring. Erik Vandevannet heeft levenslange ervaring met de teelt en vertelt er uitvoerig over. Witlofteelt verloopt in twee fasen. Eerst worden er buiten witlofwortels geteeld. Vanaf september worden de wortels binnen geplant of ‘ingetafeld’ en groeit de witlofkrop uit de wortel. Om zo vroeg mogelijk witlof te kunnen

13

oogsten wil Erik zo snel als het kan de wortels zaaien. De compost wordt voor de winter op het land gebracht. In maart wordt de grond geploegd, waarna die nog even mag rusten. Dat is erg vroeg en het mag, zeker in de moestuin waar het tijdstip van de eerste witlofoogst minder belangrijk is, ook later. In de eerste week van april trekt een loonwerker ruggen ( foto). De strijd tegen onkruid In de biolandbouw is het uiterst belangrijk om onkruidbestrijding doordacht aan te pakken. Anders geraak je als bioboer nooit door je werk heen. Voor hij de ruggen met witlofzaad inzaait, laat Erik het onkruid een eerste keer opkomen. Met de rolschoffel achter de tractor wordt het kruid daarna verwijderd. Zo is al heel wat onkruid dood voor het zaad in de grond gaat. Dit heet de techniek van het ‘valse zaaibed’. Met een eenvoudige schoffel kun je deze techniek ook in de moestuin toepassen. Rond 20 april worden de wortels gezaaid. Is er voor de opkomst van het zaad alweer onkruid? De biolandbouw heeft een instrument uitgevonden om chemische bestrijders overbodig te maken: de brander. Het onkruid wordt weggebrand. Dat kun je nog eens doen als de witlofwortels boven zijn gekomen, tot de kleine plantjes twee à drie blaadjes hebben. Die kleine blaadjes gaan kapot,

14

Seizoenen

maar geen nood: ze komen opnieuw op. Branders voor moestuingebruik zijn in de handel beschikbaar. Houd wel het weerbericht in de gaten, want branden voor een regenbui werkt contraproductief: een groot aantal plantjes komt niet meer terug op. Bioboer en moestuinier kunnen dus voor de planten echt beginnen te groeien het onkruid al driemaal voor zijn! Het is voor Erik niet interessant dat alle witlofwortels tegelijkertijd klaar zijn. Daarom herhaalt hij heel deze werkwijze om opnieuw te kunnen zaaien half mei en begin juni.

Met een eenvoudige schoffel kun je de techniek van ‘het valse zaaibed’ ook in de moestuin gebruiken Wanneer het zaad mooi onkruidvrij is gekiemd, kan het groeiseizoen van start gaan. De witlofwortels beginnen te groeien. En het onkruid ook! De zijkanten van de ruggen worden met de schijven van de schoffelmachine onkruidvrij gemaakt. Hierna houden de hulpmiddelen die een bioboer ter beschikking heeft echter op. In de rijen witlofworteltjes is het nodig om met de hand het onkruid weg te nemen. Dat gebeurt minimaal twee keer op een groeiseizoen. Als je weet dat op De Levende Aarde 1,2 ha (bijna drie voetbalvelden) witlof groeit, kun je je wel voorstellen dat dit een arbeidsintensieve klus is. Einde augustus moeten de wortels ongeveer klaar zijn. Met het oog van een expert bekijkt Erik de dikte van de wortels en of de bladeren voldoende zijn afgerijpt. Omwille van het regenseizoen was dat dit jaar ook later dan andere jaren. Normaal gesproken worden in de eerste week van september de eerste wortels gerooid. Machinaal worden ze bijgesneden en gesorteerd. Dan rusten ze veertien dagen in de ijskast. Na deze rustperiode plant Erik de wortels opnieuw in de aarde in een donkere schuur. Dit planten heet intafelen. Erik doet dit in de grond, daarom spreekt men over ‘witlof van vollegrondsteelt’. Dit in tegenstelling tot de gangbare werkwijze

De winterse prei-pompoensoep van De Levende Aarde • 750 g pompoen met schil • een grote ui • 4 dunne stengels prei • boerenboter • nootmuskaat • kruidenzout In boerenboter stooft boerin Leen eerst de ui en daarna ook de pompoen. Korte tijd later voegt ze water toe en mixt ze het geheel. Ondertussen snijdt ze de prei in fijne reepjes. In een tweede pan stooft ze de prei, die ze daarna met wat nootmustkaat en kruidenzout aan de soep toevoegt. Zomertip: Leen voegt in de zomer op het einde ook nog tomaat in blokjes aan de soep toe. waar witlof op water groeit. In de vollegrondsteelt lopen onder de wortels waterleidingen voor een goede watertoevoer. Bij te weinig water slaat het witlof blauw uit, bij te veel water gaat het rood zien. Erik voert geen grond op de wortels op. Ze worden afgedekt met zwarte doeken. Het is maar zo dat witlof zijn witte kleur behoudt. Onder invloed van licht worden de wortels net als alle andere planten groen. Een zestal weken later is het witlof klaar om geplukt te worden. Het is een kunst om dit zo proper mogelijk te doen, dat bespaart immers veel schoonmaakwerk. Hierna worden opnieuw wortels ingetafeld, en opnieuw, en opnieuw, om zo tot in mei witlof te verkopen. Boerenmarkten Sinds 2005 verkoopt De Levende Aarde haar biogroenten elke zaterdagnamiddag op de boerenmarkt in Tielt. Daarvoor verkocht zij producten in grote mate aan de bioboerencoöperatieve Atalanta, bekend van de groentepakketten die nu op de markt worden gebracht door Lochting Dedrie. De markt in Tielt is nog echt een plaats waar je producten rechtstreeks van de boer kunt kopen. Maar liefst achttien telers brengen er hun producten aan de man. De boerenmarktformule maakt duurzame landbouw in gezinsbedrijven leefbaar, door de korteketenafzet ‘van boer tot bord’ lokaal te organiseren. Rechtstreekse verkoop is economisch voordelig voor de boer en voor de klant én is weinig milieubelastend. Bovendien krijgt de boer weer een gezicht en wordt de band tussen

de stad en het platteland aangehaald. Het gezin Vandevannet verwent de klanten op de boerenmarkt regelmatig. Op de laatste feestmarkt maakten ze voor de klanten heerlijke prei-pompoensoep. Niet enkel in Tielt vind je deze rechtstreekse verkoopformule. De eerste wekelijkse boerenmarkt werd in 1980 opgericht in Baaigem en kreeg navolging in een veertigtal gemeenten. In Tielt volgde men snel. De markt is met haar 27-jarige bestaan al over haar zilveren jubileum heen. → www.biobrugsommeland.be

Ben jij een beginnende moestuinier die nog wat ondersteuning kan gebruiken? Het boekje Ecologisch tuinieren voor beginners laat je kennis maken met de basis. Dit boekje gaat uit van een kleine tuin en gemakkelijke teelten. Maar ook voor wie het wat groter of moeilijker ziet, is het een goede basis voor succes. Met een handig overzicht van de tuinactiviteiten van maand tot maand. Kijk op p. 39 voor de bestelgegevens.

Verbeeld

Tekst Tine Van Landegem Beeld Tinne Van den Bossche

‘‘t Zal dit jaar vast beter gaan, nu je wat moestuinervaring hebt’, zegt mijn buurvrouw gemoedelijk terwijl haar blik mijn noeste arbeid inspecteert. Ik kieper net de laatste bladeren over mijn moestuin uit. ‘Ik ben aan het mulchen’, mompel ik, maar de bladeren dekken ook mijn woorden af. Moestuinervaring… Onze gedachten dwalen samen af naar mijn ‘eerste moestuinervaringen’. Ik moest en zou het Ecologische Bewijs leveren aan mijn buurt. Ik was geweldig vlijtig geweest. Honderden potjes had ik volgezaaid. Kuddes frisgroene plantjes had ik de vrijheid geschonken in de grond. Ik had ze met lieve woordjes bemest en met mijn moederboezem beschermd tegen sluw ongedierte en duister onkruid. Ik hield luide betogen over biologisch tuinieren en snoefde dat ik het zelf wel allemaal kon, zonder al die moestuinboeken. Ik verdronk in mijn eigen waanbeelden van karrenvrachten pastinaken waarbij mijn buren zouden aanschuiven om toch ook te mogen delen in mijn vreugde! Tuinkalenders zouden mijn naam dragen, een dorpslegende zou ik worden! Mijn oogst: negen boontjes en twee lepeltjes erwtjes… Ze smaakten gewéldig, maar van een ijkpunt kon ik niet echt spreken. En natuurlijk ligt dit niet enkel aan het weer en aan die slakkenlegers die elke zachtaardige actie van mijnentewege luid lachend omzeilden en gruwelijk vakkundig mijn sla lieten verdwijnen…   De donkere winter likt in stilte mijn wonden. Ik trek mij nederig terug in mijn hol en prop mijn hoofd vol zoemende kennis en tips. In het voorjaar zal ik er weer staan, met Velt aan mijn zijde. Ondertussen komt mijn buurvrouw stilletjes haar pastinaken aan mijn voordeur leggen.

15

16

Culinair

Zoete verwennerij Vier zalige desserts Tekst Veerle Depooter Foto’s W.A. Djatmiko, Adriana Herbut en Yucel Tellici

Stel je voor: het is hartje winter, de feestdagen zijn net achter de rug en er strekken zich twee lange en donkere maanden voor je uit. Je gezond verstand en je geweten fluisteren je in dat dit het moment is om met een schone lei te beginnen en gezonder te gaan leven. Tijd om het lichaam te reinigen van de excessen van het feestseizoen. Vanaf nu enkel frisse winterslaatjes, hartige soepen en fruit, veel fruit…

tot zijn recht komt. Ik ga wel graag op zoek naar verrassende combinaties, het liefst met specerijen, kruiden en bloemen. Toch kan ik ook genieten van huiselijke bereidingen, zeker wat nagerechten betreft. Ere wie ere toekomt: de Britten werden in het verleden maar al te vaak bespot om hun keuken, maar op het vlak van nagerechten zijn ze niet te onderschatten.

Maar laat dit nu net de tijd van het jaar zijn dat je geen boodschap hebt aan rauwkost, linzen en quinoa. Dit is het ogenblik waarop je lichaam schreeuwt om chocolade, suiker en vetten. Het mijne heeft alvast elke dag iets zoets nodig. Ik ben een echte zoetekauw; een dag zonder suiker is een verloren dag. En bovendien ben ik een echte zomermens van wie het humeur grotendeels bepaald wordt door de kleur van de lucht. Blauwe hemel en de toekomst lacht me toe; grijze hemel en mijn dag ziet er een stuk minder rooskleurig uit. Net daarom heb ik in de winter − zeker tijdens die druilerige maanden januari en februari − behoefte aan een beetje zoete verwennerij.

Als anglofiel kan ik deze heerlijke desserts dus niet achterwege laten. Ik heb er twee uitgekozen. Broodpudding wordt gewoonlijk met rozijnen of marmelade bereid. Ik heb er hier chocolade en rum aan toegevoegd, omdat je nooit genoeg chocolade kunt eten en omdat nagerechten de beste manier zijn om sterke drank te leren appreciëren. Wortelcake bespeelt de grens tussen gezonde en ongezonde toetjes, getuige de volkorenbloem, wortelen en olijfolie. Maar ik geef er een flinke schep mascarpone met Amaretto bij. Deze nagerechten zijn niet bedoeld om elke dag te eten; je zou ze al snel beu worden. Maar ze zijn ideaal om te serveren wanneer er bezoek komt of bij een bijzondere gelegenheid. Gedeeld plezier is dubbel plezier, zeker als het over eten gaat… Smakelijk !

Maar dat betekent niet dat ik mezelf te buiten ga aan gebakjes, chocoladetruffels en slagroomsoezen. Met fruit kun je de heerlijkste desserts bereiden zonder dat je nadien een week lang moet vasten. En toch ga je van tafel met het gevoel dat je jezelf lekker hebt verwend. Winterfruit zoals appels en peren of exotische vruchten zoals mango en ananas komen overigens vaak beter tot hun recht in desserts dan wanneer je ze zo uit het vuistje eet. Wat is er lekkerder dan een gepocheerde peer ? Eens gepocheerd wordt het vruchtvlees boterzacht en absorbeert het de kleur van het vocht waarin de peer

werd gepocheerd: of dit nu rode wijn, roséchampagne, saffraansiroop of koffie is. De pittige smaak van koffie is een goede tegenhanger voor het geurige perenvlees. Doe er nog wat kardemom, kaneel of gember bij en Kerstmis zindert nog een beetje na… Dat peren en chocolade een hemels huwelijk vormen, is al lang geweten. Daarom doe ik er graag een bolletje chocoladesorbet bij. Het smaakt een pak intenser dan gewoon chocoladeroomijs en is bovendien gezonder. Ik herinner me nog hoe ik als kind geen mango lustte. De weeë geur en smaak schrikten me af. Maar net als met zoveel etenswaren moet je smaken en geuren leren waarderen. En nu kan ik er niet genoeg van krijgen, het liefst eet ik mango’s als ze nog maar net rijp zijn. Een kneepje limoensap erover en ik heb een heerlijk toetje dat tijd noch moeite heeft gekost. Heb ik wat meer tijd, dan maak ik een exotisch soepje gearomatiseerd met witte thee. De oranjegele nectar is de perfecte basis voor vederlichte gepocheerde eiwitschuimpjes. Je hebt het al begrepen: ik hou van eenvoud. Voor mij geen veertien verschillende smaken of overbodige garnituren op het bord. Ik wil dat de producten naar zichzelf blijven smaken en dat elke smaak

Veerle Depooter werkt voor de artiestenkeuken van de Ancienne Belgique in Brussel; ze bereidt de maaltijden voor de artiesten die er optreden. Daarnaast schrijft ze culinaire artikelen voor Weekend Knack, Nest, Feliz en nu dus ook voor Seizoenen.

1 | 2008

17

Mangosoepje met witte thee en gepocheerde meringue 30’ Gepocheerde eiwitschuimpjes of meringues worden gewoonlijk gepresenteerd op een bedje Engelse saus (vanillevla). Maar een coulis of soepje van vruchten is niet alleen lichter verteerbaar, het smaakt bovendien

Ingrediënten voor 4-6 personen

Bereiding

• 350 g suiker • 4 zakjes witte thee • 2 rijpe mango’s • 2 eiwitten • een snuifje zout • 1 vanillestokje • 1 l melk • papaverzaadjes

Doe 250 g suiker in een pan met ½ liter water en breng aan de kook. Blijf roeren tot de suiker is opgelost. Leg er de theezakjes in en laat een tiental minuten inkoken. Verwijder de theezakjes. Schil de mango’s en snij het vruchtvlees in stukken. Pureer dit samen met de theesiroop. Klop de eiwitten schuimig met het snuifje zout. Schraap de zaadjes uit het vanillestokje (bewaar het stokje in een bokaal suiker) en doe ze bij het eiwitschuim. Blijf kloppen en voeg beetje bij beetje 100 g

frisser. In de zomer is dit soepje verrukkelijk met aardbeien of frambozen. De felle kleuren doen je het water in de mond lopen…

suiker toe tot de meringue stijf en glanzend is. Breng de melk aan de kook in een lage pan en draai dan het vuur lager tot de melk zachtjes pruttelt. Leg voorzichtig 4 eetlepels meringue in de melk en laat 2 minuten zacht pocheren. Draai de meringues om en pocheer ze nog 2 minuten. Laat de meringues nadien uitlekken op keukenpapier. Verdeel de mangosoep over diepe borden of kommetjes en leg er de meringues op. Sprenkel wat papaverzaadjes over de meringues en serveer.

Gepocheerde peren met Turkse koffiesiroop en chocoladesorbet 30’ + 1 u invriezen De chocoladesorbet is erg intens van smaak, enkel voor hardcore chocoladefans. Heb je het graag een beetje milder, dan vervang je het water door melk

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 500 g suiker • 150 g cacaopoeder • 1 dl koffielikeur • 5 dl verse koffie • 1 kaneelstokje • 12 kardemompeulen • 4 Conférenceperen • oranjebloesemwater

Breng 7,5 dl water aan de kook met 250 g suiker. Roer tot de suiker is opgelost en laat 4 minuten koken tot de siroop licht indikt. Voeg het cacaopoeder toe en roer glad met een garde. Laat 15 minuten pruttelen tot je een gladde saus hebt. Voeg de koffielikeur toe, giet door een zeef en laat afkoelen. Giet het mengsel in een ondiepe plastic doos en vries in. Haal de sorbet, als hij half bevroren is, uit de diepvries en mix fijn met een handmixer of in een keukenmachine. Hierdoor worden de ijskristallen fijngemalen en wordt de sorbet

en voeg je enkele druppels amandelextract toe. Het resultaat noemt men een gelato.

lekker smeuïg (er zal meer sorbet zijn dan nodig is voor dit recept). Doe de koffie en 250 g suiker in een pan met de kaneel en kardemom. Breng al roerend aan de kook tot de suiker is opgelost. Schil de peren en pocheer ze in de koffie tot ze zacht zijn. Draai de peren regelmatig om, zodat ze gelijkmatig kleuren. Haal de peren uit de koffie en laat de koffie inkoken tot een lichte siroop. Voeg oranjebloesemwater naar smaak toe en giet vlak voor het serveren over de peren. Geef er een bolletje chocoladesorbet bij.

18

Broodpudding met chocolade 45’ Broodpudding is een typisch voorbeeld van wat de Britten comfort food (troostvoedsel) noemen. Het verwarmt zowel lichaam als geest en is dus ideaal om tijdens de winter de kou te bezweren.

Ingrediënten voor 4-6 personen

Bereiding

• 10 sneden witbrood van een dag oud • 1 potje sinaasappelmarmelade • 150 g pure chocolade (minstens 70%) • 4 dl room • 4 el bruine rum • 100 g suiker • 75 g boter • ½ tl kruidnagel • 3 grote eieren

Vet een rechthoekige vuurvaste schotel van 18 x 22 x 5 cm in. Snij de korsten van het brood en bestrijk de sneetjes met de marmelade. Halveer elke snee brood, zodat je driehoeken krijgt. Breek de chocolade in stukjes en doe ze in een pan met de room, rum, suiker, boter en kruidnagel. Laat op een zacht vuurtje smelten. Roer regelmatig, zodat de chocolade niet aanbrandt. Haal de pan van het vuur als de ingrediënten mooi versmolten zijn. Klop de eieren los en meng ze onder de

chocoladesaus. Giet een laagje van dit mengsel in de schotel. Schik er de helft van het brood op en bedek met de helft van de chocoladesaus. Herhaal met de rest van het brood en de chocoladesaus. Duw het brood goed in de saus en dek de schotel af met plasticfolie. Zet minstens een dag koel weg en bak de broodpudding nadien 30 à 35 minuten op 180° C. Laat de pudding 10 minuten rusten en geef er licht opgeklopte slagroom bij.

Wortelcake met amarettomascarpone 75’ Deze cake kun je variëren door de wortelen te vervangen door pastinaken of, in de zomer, door courgettes. Experimenteer ook met noten en probeer

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 225 g volkorenbloem • 1 tl bakpoeder • 1 tl speculaaskruiden • ½ tl zout • 200 g + 2 el suiker • 3 eieren • 2 dl olijfolie • 2 el gembersiroop • 350 g geraspte wortelen • 125 g amandelpoeder • 2 cm verse gember • 4 bolletjes gekonfijte gember • 250 g mascarpone • 4 el amaretto • 25 g geroosterde amandelschilfers

Verwarm de oven voor op 180°C en bekleed een vierkante of ronde bakvorm van 20 cm met bakpapier. Zeef de bloem met het bakpoeder, de speculaaskruiden en het zout in een grote kom. Klop de suiker, eieren, olijfolie en gembersiroop 1 minuut lang op tot een romig mengsel. Roer dit samen met de wortelen en het amandelpoeder onder de bloem. Schil de verse gember en snij fijn, samen met de gekonfijte gember. Voeg toe aan het beslag en giet in de bakvorm. Zet 1 uur in de oven tot de cake gaar is. Om dat te testen, prik je met een spies in het midden van de

bijvoorbeeld walnoten of hazelnoten in de plaats van amandelen.

cake: als er geen beslag meer aan de spies kleeft, is de cake gaar. Anders laat je hem nog een tiental minuten langer bakken. Laat de cake 10 minuten afkoelen in de vorm en stort hem dan uit op een rooster. Meng de mascarpone met de amaretto en suiker. Snij de cake in porties en geef er de amarettomascarpone bij. Strooi de amandelschilfers over de mascarpone.

Weg & Wijzer Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Ecologisch leven/wonen

Antwerpen

04.02

Ongewenste gasten in de tuin door War Smeyers 19.30u

Ecocentrum Postelsesteenweg 71 Evaluatie teeltjaar ‘07 20 u, Zaal Molenhoek, Binnenpad/ St.Catherinastr., Stabroek, willy.go [email protected] 03 664 82 95 Polder

10.02

Les handveredeling 9 u, Steenovens Kuitegemstr., StAmands Lode, 03 899 29 76 KleinBrabant

10.02

De koude bak het jaar rond door Herman De Waele 10-12u30

Zaal Clubhuis, Begijnhof Herentals. Leden gratis, nt-leden € 2,5. Middenkempen

12.02 19.02 26.02 04.03

12.02

Basiscursus voeding 19.30 u, zaal ‘t Parkske, Edegemsestr. 26, Mortsel leden: € 40 nt-leden: € 65 [email protected]. Inschr. dr storting vóór 05.02 met verm. telnr op reknr. 9799658877-10 max. 15 pers. ZuidAntwerpen en Groot Mortsel

Snoeien van grootfruit door Valère Allonsius 20 u, refter GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat [email protected] Brasschaat

12.02

Ongewenste gasten in de tuin

19.02

[email protected] Den Bumpt

20.02 20.02 27.02 05.03 19.03

20.02

Dorpsgemeenschap Widar, Lipseinde 43, Merksplas. Leden: gratis, nt-leden: € 2,50 Jan Horsten, 03 314 22 55, [email protected] Noorderkempen

17.02 18.02

Koken met vergeten groenten door Annemie Rubens. 19.30u,

Gibbo Galbergen Don Boscostr. 37

(4 lessen) leden: € 25, nt-leden € 50, [email protected], 03 658 24 68 Zoersel

Wat is bodem? door

05.03

Praatavond 20 u, De Warande, Turnhout Turnhout

21.02

Ecol. gespreksavond 20 u, PC De Mouterij, Leopoldstr. 2A, Schelle Francis Mertens, 03 887 15 24 Aartselaar

22.02

Tuinieren zonder gif: ongewenste gasten door Mieroos Nijsters 20 u, CC Zwaneberg Bergstr. 133a, Heistop-den-Berg. [email protected]

24.02

25.02 23.03 10.03 17.03

28.02

Creatief kokkerellen 17-21.30 u, Lage Weg 60, Halle-Zoersel € 10/les Aleide Lagrou, 03 383 12 37, [email protected] reknr. 755-4287783-48 Zoersel

Zwammen kweken op hout door Ann Van Belle 20 u, Zaal Centrum J. Hammeneckerstr. 32, Breendonk. Oonkostenbijdrage. Lode, 03 899 29 76 KleinBrabant

02.03

Snoeien en verzorgen van kleinfruittuin door Stefan Eyckerman 10 u,

door Etienne Raemdonck 20u, Johan Peeraer, 03 454 07 34, [email protected] Netevallei

06.03

Zwammen kweken op losse materialen door Ann Van Belle 20u, Zaal Centrum J. Hammeneckerstr. 32, Breendonk Onkostenbijdrage Lode, 03 899 29 76 Klein-Brabant

08.03 15.03

Snoeitechnieken en boomverzorging door Leo Quintelier 10-12 u, Siertuin Dorp West 106 B, Zwijndrecht 14-16u, hoogstamboomgaard achter de kerk, Zwijndrecht [email protected] den Bumpt

08.03

Alg. ledenverg. 14-16 u, lokaal Dodoenstuin, park van Schilde, De Pont 45, Schilde 03 658 24 68, [email protected]

09.03 16.03

13.03

Snoeien en verzorgen van hoogstamboomgaard door Stefan Eyckerman 10 u, Eykantpad 6, Ravels [email protected] Nutstuin Turnhout

Tuingereedschap en moestuintips bib Duffel, O.L.Vrouwstr. 1, Duffel

Marc Smeyers. 20u,

21.02

Snoei in de fruitgaard door André Meyermans, 19.30u Ecocentrum Postelsesteenweg 71. leden gratis Nt-leden € 2,5

2,5. [email protected]

Water in de tuin 16 u, Fort 4 Fortstr. 100, MG 69, Mortsel [email protected] Groot Mortsel

Basiscursus ecologische moestuin door René Meulemans 20 u, Koetshuis, Kasteeldreef 55, Halle-Zoersel.

03.03

bezoekerscentrum Vrijbroeckpark Mechelen leden: € 2 nt-leden: €

leden: gratis, nt-leden: € 2 [email protected] Groot Mortsel

Snoeiles grootfruit door Dirk Govaerts 9.30-11.30 u,

Wat is bodem? door Marc Smeyers 20 u, bezoekerscentr. v.h. Vrijbroekpark, Mechelen [email protected] Mechelen

Johan Peeraer, 03 454 07 34, [email protected]

17.02

Teelt van aardappelen en buitentomaten door Etienne Raemdonck 20 u, ’t Fakkeltje, Kazernestr., Burcht

door Mieroos Nijsters 20 u,

Siertuin zonder gif - ongewenste gasten 20 u, Zaal Johannes XXIII H.Kruisstr. 18, Mortsel

Talanderfonds, De Lusthoven 88, Arendonk. Nutstuin Turnhout

War Smeyers, 014 71 30 63.

De Markgraaf Kapelstr. 8, Hove

14.02

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

39 Mol. Max. 7€/pers. Inschr. bij

[email protected] Mol

07.02

Kinderen welkom

19

Grondslagen van de biomoestuin (4 lessen) door René Meulemans 9.30 u, Mollelei 92, Brasschaat 03 651 71 31 [email protected] Brasschaat

Koken met minder bekende groenten door Adriene Larmuseau 20 u, Zaal Molenhoek, Binnenpad/St.Catherinestr. Stabroek. leden gratis, nt-leden: € 2. [email protected], 03 664 82 95, Polder

14.03

Kruiden door Danielle Houbrechts 20u - 22u30 Meisjeschiroheem Vorselaar, Nieuwstr., nt-leden € 2,5 leden gratis. Inschrijven bij herma [email protected], 014 51 76 73 Middenkempen

15.03

Snoeien in de praktijk door André Meyermans 9.30u in een tuin in Mol of omgeving. Inschrijven bij War Smeyers 014 71 30 63. Ntleden € 2,5, leden gratis

16.03

Snoei van hoogstam fruitbomen 9.45u, Mortsel, boomgaard langs de

Koude Beek, via wandelpad links a einde Nieuwelei of via Bessemstr. € 1 leden, € 2,5 nt leden. Luc Beerts

20

Seizoenen

03 455 73 46, info.grootmortsel@v elt.be. Groot Mortsel

18.03 19.03

Bakken met natuurlijke zoetstoffen door Jeanninne Verstraeten 20 u, CC Zwaneberg Bergstr. 133A [email protected] Heist-op-den-Berg

West-Vlaanderen

02.02

Producten in Velt-depot 10-12 u, bij Bart en Katrien. Groenestr. 153, 8930 Menen 056 53 03 21

03.02

Snoeien 9u Beitem, kortwagenstr. 30b [email protected] - nico.s [email protected] Beitem en Ledegem

Bakles: luxebroodjes 19u Poelkapelle, ‘t Klasje. Leden: € 2,50, nt-leden: € 5. Marnix 057 46 93 39 of Ivo 057 300 924 Westland

10.02

Snoei van kleinfruit 09.30-12 u, Akkerstr. 19, Beernem leden: € 1,50, nt-leden: € 2. andre.vdberghe@sc arlet.be, 050 78 19 03 Inschrijven (max 35 pers) andre.vdbergh [email protected] of 050 78 19 03. Fruitwerkgr. Beernem

15.02

Snoeidemonstratie fruitbomen door Marc Geens Torhoutsesteenweg 409, Veldegem leden: gratis, ntleden: € 2. [email protected] Groot-Zedelgem

16.02

26.02

Snoei laagstam appel en peer 9.30-12 u, Akkerstr. 19, Beernem Leden: € 1,50,

Ongewenst gasten in de tuin

nt-leden: € 3. 059 32 35 49 Oostende

01.03

Praktische snoeiles 10u, compostdemonstratiedomein info.oostkust.be Oostkust

01.03 02.03

08.03 08.03

13.03

4. [email protected], 050 82 47 67

16.03 16.03 17.03

Zonnepanelen en isoleren door Wim

18.03

Orchideeën verzorgen door Lisianne Massy 19u30, het Swok, Ooststr., Staden leden: gratis, nt-leden: € 2. [email protected]; 051 70 01 76

29.03 01.02

Ongenode gasten in de tuin

Bezoek a/d windturbines van Eeklo 10u. Inschr. bij [email protected]

Ziekten en plagen herkennen door Werner Meysmans 20u cultuurhoeve Mariadal, Kouterweg 2, Zaventem leden: € 1,5 nt-leden: € 2

08.02

Geen gif in de moestuin door Jos Van Hoecke 20u, In de Kring, Horzelstr. 28 in Ukkel. Brussel

12.02

Zonnepanelen door Freddy Bellemans 19.30u, in De Schuur van Gemeenschapscentr. De Cam, Dorpsstr. 67, Gooik.

13.02

Nabeschouwingen over de grondontleding + zadenafh. De Baron, Academiestr. 21 Tienen

14.02

Een gezonde en zingende tuin + zadenafh. door Frans Desmedt 20 u, ‘t Vondel, Possozplein 40, 1500 Halle Hélène Clément, 02 356 22 83

14.02

Dieren in de tuin 20 u, ‘t Vondel, Possozplein, Halle

15.02

Kweken in potten en bakken door Marc Smeyers 20 u, CC Het Bolwerk, Bolwerkstr. 17, Vilvoorde

Praktische snoeiles van grootfruit door Emmeric Pollet 14.30u, Eendestr. 16, Bredene

door André Vereecke 20 u,

Maris 19.30u 051 20 39 23 Roeselare

Vlaams-Brabant

leden: € 2,50; nt-leden: € 3,50 Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, [email protected] Zennevallei

leden: € 1,50, nt-leden: € 3. 059 32 35 49 Oostende

11.03

Fruitbomen enten 9.30-12u, Akkerstr. 19, Beernem Leden: € 1,5 Euro, nt-leden: € 2. [email protected] Fruitwerkgr. Beernem.

Kooklessen door Chef-Kok

Kleinfruit snoeien 14 u, bij Frans en Christine, R. Baertlaan 18, Sint-Eloois-vijve

Snoeiles op laagstam appel en peer, leiboom en kleinfruit. 9u, Sportstr. 18, Ieper. Leden: € 1 nt-leden: € 2. 057 20 41 26 Westland

Fruitteelt 10u, lokaal Volkstuinen, Leke leden: € 2 nt-leden: € 3.

Ipman en Sabine Martens 20u, Knokke 2, Lo-Reninge € 30 (3 lessen) of € 12 per les + ingrediënten, [email protected], 0472 28 82 03 Ijzervallei Diksmuide

Kruiden kweken en bewaren door Gilbert Van de Kerckhove 20 u, Valentijn Hennemanstr. 1, OostkampMoerbrugge leden: € 2, nt-leden: €

Aankoop producten voor bioteelt (Ook dierenvoeders) 10-12u Groenestr. 153, Menen 056 53 03 21.

[email protected], 051 50 39 07 Ijzervallei Diksmuide

06.03

Tielt

door Lieve Van Praet 19.30u,

Parochiaal centrum Hoogstr. 8, Oudenburg leden: € 1,50,

De serre en de koude bak het jaar rond 10 u, compostdomein [email protected] Oostkust

Snoeidemonstratie door Emeric Pollet 9u30, Delaeystr. 52 De Geite-Hooglede leden: gratis, ntleden: € 2. Roger Deleu, 051 70 01 76 Staden

nt-leden: € 2 [email protected] Fruitwerkgroep Beernem.

Weet hoe je eet door Stefaan Maes 20u, Zuidleie - Moerbrugge Valentijn Hennemanstr. 1, Moerbrugge. leden: € 2, nt-leden: € 4 Gerda Decorte, 050 82 38 69, etienne.vernack@tel enet.be Velt Oostkamp

16.02

24.02

Dirk Vlaeminck 20 u, SPE,

Vaarnewijkstr 20, Harelbeke

08.02

24.02

Energiebesparing door

[email protected] HarelbekeKuurne

Snoeiles door Emeric Pollet 14u, Heirweg 115a, Roeselare leden: € 2, nt-leden: € 5 [email protected], 051 20 39 23 Roeselare

Bakles: allerlei broodsoorten 19 u Poelkapelle, ‘t Klasje Leden: € 2,50 nt-leden: € 5. Marnix 057 46 93 39 of Ivo 057 300 924 Westland

05.02

23.02

Ontmoetingscentrum De Gilde, Oude stationstr. 8, Tielt. [email protected]

Kruiden kweken door Lieve Van Praet 19.30, Paroch. Centr. J. Creytensstr., Oedelem [email protected] Beernem

Tuinactiviteiten in maart en april. 20 u, De Warande, [email protected] Turnhout

01.02

19.02

door Louis De Bruyn 20 u,

2,50. [email protected]

Entles op onderstammen van appelaar en pruimelaar 9 u, Dirk De Ridder, Belfroidstr. 1, Reningelst. Leden: € 2, nt-leden € 4. Westland

Waar komt ons voedsel vandaan? bezoekerscentrum Vrijbroekpark Mechelen leden € 2, nt-leden €

20.03

17.02

16.02

Paddengaas plaatsen. Bel Krista Degreef, 02 687 95 25.

Weg & Wijzer

16.02

Demonstratie vlechtheg door De Groene Klusser 10 u, Yggdrasil Tienen

17.02

Afhaling zaden + test je pH bij Eddy Van Passel, Beekstr. 43, Betekom. Hageland

19.02

Zwammen door Ann Van Belle 20u, Onder den Toren markt 4, Haacht. leden: € 2, nt-leden: € 4.

23.02

Fruitbomen snoeien door Leo Quintelier. 14u, bij De Maeseneer, Beneden Vrijlegem 15 te Mollem. Leden: € 2, nt-leden: € 4.

Leden: € 2, nt-leden: € 4. [email protected] Leuven

Oost-Vlaanderen

02.02 15.02

20.02

Snoeiles kleinfruit door Erik Marchand.

28.02

Preventie van rugklachten + zadenbedeling. door Sofie Van Den Hende 20 u, in de Rillemanzaal van het Gemeenschapscentrum De Cam, Dorpsstr. 67 te Gooik. Leden gratis, nt-

23.02

leden: € 3. Groot-Gooik

24.02

05.03

Tuin zonder bestrijdingsmiddelen door Frans De Smedt 20 u, De Snipper,Brusselse Steenweg 73a,1860 Meise. Marc De Roy, 02 460 06 20. Neer-Brabant

07.03

Preventie van rugklachten door Sophie Van Den Hende 20u, cultuurhoeve Mariadal Kouterweg 2, Zaventem leden

24.02

13.03

Het voedselbos: alg. kennismaking en principes door Bert Dhondt 20u, Rillemanzaal in G.C.De Cam Dorpsstr. 67, 1755 Gooik leden: gratis, nt-leden: € 3 Jan Tordeurs, 054 56 83 49, [email protected] Groot-Gooik

16.03 20.03

26.02

25.03

Zelf timmeren met Europees hardhout

Nooit meer spitten door Lieven David 20u, Zaal Onder den Toren Markt 4, Haacht leden € 2, nt-leden € 4 (gezin:€ 3, nt-leden: € 6)

26.03

Potverse groenten kweken door Lieven David 19.30u, Ontmoetingscentrum Genadedal, Velderblok 2, Kessel-Lo

Alg. ledenverg. 14.30u, ontmoetingscentrum De Brug, Hertshage 11-19, Aalst info.landva

Tomaten binnen en buiten door Jos Van Hoecke 19.30u, Gem. Jongensschool Margote 114, Wichelen leden gratis, nt-leden: €

28.02

Moestuinervaringen door Jos Van Hoecke 19.30u, parochiezaal Oosteeklo K. Leopoldstr. 7. Leden: € 2, nt-leden: € 2,50 Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, [email protected] Meetjesland

29.02

Wokken met winterse groenten door Leo Fierens 19.30u, gem. basisschool, Rooigemstr. 8, Balegem-Oosterzele johanvanhau [email protected], 09 360 91 62 of 0497 412 483

29.02

Alg. ledenverg. 19.30u, ’t Geestje, Zandloperstr., Mariakerke [email protected] Gent

01.03 02.03

Snoeien door R. De Wilde 14u, tuin van familie Alens, Fortstr. 36, Lebbeke. Leden: € 2, nt-leden: € 4

11.03

Bloemschikken: de lente door Maria Eeman 19.30u, Gem. Jongensschool Margote 114, Wichelen leden: € 2,5, nt-leden:

18.03

€ 5 www.veltwichelen.be

12.03

€ 5, nt-leden: € 6. Corry.hellem [email protected], 03 776 86 89 Waasland

12.03 12.03

Tuin zonder groenresten door Frans De Smedt 20u, Gemeentehuis Sinaai [email protected] Waasland

Aanv. alternatieven bij kanker door Dr Bottu 20u, Raadzaal

gemeentehuis Ertvelde, Marktplein 2, Evergem-Ertvelde leden: € 3, nt-leden: € 5. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, [email protected]

14.03

Bloemschikles: paasklokken in berkentakken 19.30u, CC DeBrouwerij, Cafetaria Stationsstr., Eke 09 385 44 59 Scheldevallei

15.03

Snoei van kleinfruit 14u, de Buiteling,tolstr., Steenhuize

20.03

Basismoestuincursus op nat. wijze 19.30u, Bio Peace Prov. School Volw. vorming,Stoepestr. 38, Assenede Antoinette

Snoeien van fruit- en sierstruiken

2, nt-leden: € 4 info.landvanaalst @velt.be Land van Aalst

Ecol. bloemschikken door Corry Hellemans 19.30u, Jeugdcentrum Den Eglantier, Apostelstr. 13, St-Niklaas Leden:

14u leden: gratis, nt-leden: € 1. www.veltwichelen.be

Snoeiles door Leo Quintelier 14.30u, bij Roger Callebaut, Mutsereelstr. 43, Meldert leden: €

Basisprincipes ecol. siertuin door Herman De Waele. 20u, Parochiezaal Ename, Enameplein, Ename. Rita & Mark, 055 31 42 07 markvandendriessche@tele net.be Oudenaarde

08.03

Ledenfeest 14.30, Parochiecentrum H. Hartplein, Zele Linda

1 www.veltwichelen.be

Maand na Maand 13.30 u, in de serre van De Lusthof, Molenstr. 31, Rillaar

door Wim Collet 20u, ‘t Vondel, Possozplein 40, Halle Hélène Clément, 02 356 22 83

Ledenfeest 25 jaar Velt Wichelen 19-1u, het Gildenhuis Margote 86, Wichelen www.veltwichelen.be

Seymortier, 052 44 58 94 Zele

Snoeien in de praktijk gedemonstreerd door Etienne Raemdonck 14 u, Steenstr. 81, Humbeek leden: € 2,50, ntleden: € 3,50 Bernadette Christiaens, 02 252 22 69, bernadette.christiaens@ telenet.be Zennevallei

07.03

Minimoestuin door Herman De Waele 20u St-Antonius-Kring Provincieweg, Borsbeke. Leden

Cursus ecol. tuinieren door Jos Van Houcke 19.30u, Borgwal Leenstr. 31-35, Vurste 09 385 44 59 Scheldevallei

Voordracht Zottegems hoen 20 u, Ontmoetingscentrum, Sint-Goriksstr. 13, Sint-GoriksOudenhove. Luc Demonie 09 360 38 17 [email protected]

[email protected] Land van Aalst

: € 1,5, nt-leden € 2.

08.03

Ledenfeest 19.30u, CC De Brouwerij, Grote Zaal Stationsstr., Eke 09 385 44 59 Scheldevallei

€ 1, nt-leden € 3. 054 50 09 43 Herzele-Houtem

24.02

[email protected]

06.03

21

Bauwens, 09 253 65 14, [email protected] Meetjesland

29.03

Snoei hoogstamboomgaard door Etienne Raemdonck 10u,

Panneweel, Krekeldijk, Meerdonk [email protected], 03 776 86 89

22

Seizoenen

Limburg

09.02

Snoeiles in de siertuin door Pierre Zanders 14-16u, bij Hendrik Lenaerts, Toekomststr. 12, Opgrimbie. leden: € 2, nt-leden: € 3 Hendrik Lenaerts, 089 76 30 12. Siertuingroep Lanaken

14.02 21.02 28.02 13.03

15.02

Lessenreeks Ecologische siertuin door Pierre Zanders 20u, Lokaal 37 viio nijverheid, Rode Kruislaan 27, Tongeren leden: € 25, nt-leden: € 30. philipdroogmans@hotm ail.com, 012 39 14 54 ZuidoostHaspengouw

Alg. siertuinprincipes door Pierre Zanders 20u, CC Lutselus, Diepenbeek. info.hasselt-

19.02

Troempeelke Opglabbeek [email protected]

23.02

Snoeiles door Pierre Zanders 13.30u, Monshofstr. 32, Reppel.

24.02

Wandeling 13.30u, parochiezaal Molenbeersel [email protected] Kinrooi

18.02

Asperge-, schorseneren- en pastinaakteelt door Pierre Zanders 19.30u, wijkcentr. Opgrimbie leden: € 1,5, nt-leden: € 2,5. Jef Hermans, [email protected], 089 76 79 04 Maasmechelen

19.02

Kookles 19u, boerderij Ommersteyn, Schiervellaan 5, Rotem Roland, 089 78 68 04, [email protected] Dilsen

19.02

26.02

Alg. ledenverg. 19.30u, Heempark Hoogzij 7, Genk Genk en omstreken

04.03

Snoeiles groot- en kleinfruit door Pierre Zanders 9.30-12u bij René Neutelaers, Steenberg 58, Sint-Lambrechts-Herk. 2€ Hasselt

02.02 elke za & di

02.02

za nm & wo vm

07.02

05.03

Ziekten en ongedierte bestrijden door Edgard Vanheusden 20u, het Troempeelke in Opglabbeek

15.03

Workshop wilgentenen afsluitingen vlechten 13u, bij Jos Goris, Genebroekstr., Beverlo Annemie Bosmans, 011 52 45 11

15.03

29.03

Workshop permacultuur 8u30, Yggdrassil, Vissenaken. Annemie

(voor koffie/thee en taart na de wandeling) Info: Jef Hermans, [email protected], 089 76 79 04. De Mechelse Heide ligt op de rand van het Kempisch plateau en daalt af naar de Maasvallei. Via de begeleidende gidsen van het Park Hoge Kempen komen we alles te weten over het verleden, het heidebeheer, natuurlijke grondstoffen zoals boskiezel en witzand, de fauna en flora. Meld je deelname voor 19.03.

Iedere donderdagmorgen: meewerken in Velt-tuin. 9-12 u, Natuurtuin ‘t Loo Henk van Herk,

Snoeien door Jos Swart 9.45u, bij de Roffert, Berikstr., Buggenum lei.e [email protected] Leudal.

16.02

Ledenvergadering 14u, Keutenberg 5, 6305 PP Schin op Geul, 043 459 20 07. Met workshop vruchtwisseling door Wilma Peeters.

16.02

Etentje 19u, restaurant de Imme, Tilburg. Ton Jansen, Bladel

01.03

Snoeicursus door Riny van Eijken 9.30-12u, hoogstamboomgaard hoek Jo Goudkuillaan/Gebr. Ganslaan, Eindhoven(Acht). Leden: gratis, nt-leden: € 2,50. Inschrijven voor 15.02. Jent Hartman-Mur, 040 253 49 86, [email protected] Eindhoven/Veldhoven

01.03 08.03 15.03 29.03

10.03

Cursus ecologisch tuinieren voor beginners 14-16.30u, Keutenberg 5, Schin op Geul, 043 459 20 07. Leden: € 70, nt-leden: € 80. www.keutenberg.nl

Jaarvergadering 19.30u, in de Roffert, Berikstr.,Buggenum lei.en.ans.hermans@hetnet. nl Velt Leudal. Met dia-lezing ‘boerenleven’ door Thijs Abbenhuis.

Bosmans, 011 52 45 11 HamTessenderlo

24.03 Provinciale Natuurwandeling de Mechelse heide (Limburg) 14 u, parking van De Salamander Weg naar As 280, Maasmechelen leden: €1, nt-leden: € 3

nederland.nl/valkenswaard.html

09.02

07.03

Hendrik Lenaerts, 089 76 30 12 Siertuingroep Lanaken

Kruidenles met toepassingen

Werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard. www.velt-

Ecologische maaltijd door voedingsgroep Natuurtuin ‘t Loo Terlostr. 4, Bergeijk Paula Heesterbeek 0497 57 52 07. Bergeijk

Aanleg ecol. siertuin door Pierre Zanders, 14u, bij Maesen-Eyckmans,

door Britt Van Gelder 19-22u, locatie nader te bepalen € 10 Nadia Diraä, 013 33 88 59, [email protected]

gemert.nl

08.02

Elf Septemberlaan 3, Opglabbeek.

21.03

Velt-Tuinkamer 9-14 u Hopveld 15a, Gemert. 0492 36 16 08, www.velt-

0497 57 22 62 Bergeijk

Diepenbeek

Vegetarisch broodbeleg, door Annemie Rubens 19u30, CC Het Loo Tessenderlo Annemie Bosmans, 011 52 45 11 HamTessenderlo

Winterwandeling Vertrek 14u, Kapel van Wideux, Grote Roost in Sint-Lambrechts-Herk. Hasselt-

Nederland

Diepenbeek

[email protected], Aard-Peer

17.02

Theorie- en praktijkles snoei kleinfruit door Pierre Zanders 13u30, De Waterkuil, Waterkuilstr., Zepperen. Carine Lonneu, 011 68 75 68, [email protected]

[email protected] HasseltDiepenbeek

16.02

Voorjaarskruiden door Gabby Lormans. 20u, het

10.03

Kruidencursus door Ingrid Balk 19.30-22u, Het MEC, Genneperweg 145, Eindhoven. Leden: gratis, nt-leden: € 2,50. [email protected] Eindhoven/ Veldhoven

20.02

Vogels in de tuin door Frans van Braken, 20u,

gemeensschapshuis Den Herd,Bladel [email protected] Bladel

Breedbeeld

23

Onderzoek naar het effect van EM-bokashi op ziektewerendheid van de bodem Tekst Greet Tijskens, naar het eindwerk van Geert van Diepen Influence of EM on disease suppression to soil-born fungi Foto’s Heleen Smeyers en Luc Vanhoegaerden

Velt-leden die in contact komen met publiciteit over EM stellen ons vragen. EM staat voor Effectieve Micro-organismen. Deze technologie werd ontwikkeld in Japan. Het gaat om een mengsel van micro-organismen dat, volgens de producent ervan, positieve effecten heeft op plantengroei in de tuin en op het composteringsproces. Werkt het of werkt het niet? Velt kan die vraag niet beantwoorden, want er is maar erg weinig wetenschappelijk onderzoek naar verricht. Het onderzoek dat wel gebeurde, richtte zich op gangbare landbouw en niet op biolandbouw of biologische moestuintjes. Daarom stelde Velt een vraag aan de Wetenschapswinkel van de universiteit van Wageningen. Kan zij via wetenschappelijk onderzoek een antwoord geven op onze vragen? De Wetenschapswinkel De Wetenschapswinkel is een aanspreekpunt voor non-profitorganisaties die op zoek zijn naar wetenschappelijke ondersteuning via onderzoek of advies. De Wetenschapswinkel zoekt een geschikte onderzoeker die de organisatie kan voorthelpen. Onderzoek wordt meestal uitgevoerd door studenten in het kader van hun eindverhandeling. Zij worden begeleid door een ervaren onderzoeker. De Wetenschapswinkel bracht Velt in contact met de groep Biologische Landbouwsystemen van de universiteit van Wageningen. Hier namen een masterstudent en enkele onderzoekers onze vraag op. De onderzoeksvraag We deelden de vraag op in twee stukken (1) Welk effect heeft het gebruik van EMbokashi op de ziektewerendheid van de bodem? (2) Welk effect heeft het gebruik van EM-oplossing op het verloop van het composteerproces en op de stabiliteit en samenstelling van de geproduceerde compost?

In dit nummer bespreken we de resultaten van het onderzoek naar het verband tussen EM en de ziektewerendheid van de bodem.

De resultaten van het onderzoek naar het effect van EM op het composteerproces kun je in het volgende nummer lezen. Wie het hele verhaal van a tot z wil horen, kan terecht op de studiedag op 8 maart.

24

Seizoenen

De producent van EM zegt dat kiemschimmels onderdrukt worden als je EM toevoegt aan de bodem. Met andere woorden: EM zou de ziektewerendheid van de bodem vergroten. Er werden enkele wortelziektes onderzocht. We gebruikten daarvoor kiemplantjes die gevoelig zijn voor wortelschimmels die omvalziektes veroorzaken. Welke EM-producten werden gebruikt? Volgens de producent bevat EM 80 soorten micro-organismen waaronder bacteriën, schimmels, gisten en actinomyceten. Je kunt EM toedienen als een vloeistof, of toevoegen aan organisch materiaal en vervolgens fermenteren. Dan heet het bokashi; dat product werd voor dit onderzoek gebruikt.

Welke bodems werden gebruikt? De onderzoeksvraag was gericht op het effect van EM op gronden van een biologische moestuin. Daarom zochten we stalen bij Velt-leden met een moestuin op een perceel waar sinds minstens drie jaar biologisch werd geteeld. Deze moestuinbodems hebben een rijk bodemleven. Uit praktische overwegingen heeft het onderzoek zich tot zandgrond beperkt. De resultaten van dit onderzoek gelden dus alleen voor zandgrond. Van alle grondsoorten is zandgrond ook het meest gevoelig voor bodemgebonden ziektes. Er werden vijftien bodemstalen verzameld die • minstens 3 jaar waren gebruikt voor een biologische moestuin • op zandgrond liggen. Op deze stalen voerde men het eerste bodemonderzoek uit. Er werd onderzocht in welke mate deze bodems gezond zijn of besmet met bodemgebonden ziektes. Om de eventuele aanwezigheid van ziektes te onderzoeken zaaide men zaden van zeer gevoelige gewassen in. Als er ziektes in de bodem aanwezig zouden zijn, dan zou dat te zien zijn aan de kiemplanten.

In de kiemtest zaten de volgende gewassen: • Chinese kool (cv Granaat) om knolvoet te kunnen vaststellen • Wortel (cv Nantes) om te testen op omvalziektes • Komkommer (cv Hoffmans Giganta) ook om te testen op omvalziektes • Vlas (cv Regina) om te testen op verwelkingsziektes • Tomaat (cv Money maker) om te testen op wortelrot De opkomst en de gezondheid van de planten werden beoordeeld. Vervolgens selecteerden de onderzoekers drie gronden die geen symptomen van kiemplantenziektes vertoonden: de ‘gezonde gronden’. Daarnaast werden ook drie gronden geselecteerd die juist een hoge aantasting met kiemplantenziekte lieten zien: de ‘zieke gronden’. Met deze zes gronden werden de verdere onderzoeken uitgevoerd. Hoe werden de bodems behandeld? Ziektewerendheid van de bodem kan worden bepaald door een toetsplantenonderzoek. In dergelijk onderzoek wordt gemeten in welke mate planten worden

Breedbeeld

aangetast door kiemschimmels. De kiemschimmels kunnen van nature in de bodem aanwezig zijn of kunstmatig aan een gezonde bodem worden toegevoegd. Bokashi is gefermenteerd organisch materiaal dat wordt gebruikt als groeimedium voor de toegediende EM. Door dit onderzoek uit te voeren met grond die wél en grond die níét met EM-bokashi is behandeld, is het effect van de toepassing van EM-bokashi op de ziektewerendheid van de grond te bepalen. Een deel van de gronden werd behandeld met gesteriliseerde bokashi. Dat is nodig om duidelijk te kunnen zien of een eventueel effect toe te schrijven is aan de toegediende microorganismen via de EM-bokashi of aan de toegediende organische stof via EM- bokashi (met gedode micro-organismen). We deelden elke van de zes gekozen gronden op in drie groepen: • grond met EM-bokashi, • grond met gesteriliseerde EM bokashi, • grond zonder toediening, de controlegroep. Welke kiemschimmels werden onderzocht? Op drie gezonde en twee zieke gronden werden testen uitgevoerd met enkele kiemschimmels. Elke kiemschimmel werd getest met behulp van een geschikte toetsplant. • Pythium ultimum op komkommer • Rhizoctonia solani op wortel De gezonde bodems werden in drieën verdeeld om ze te besmetten met kiemschimmels. Het onderzoek op de gezonde bodems verliep als volgt: • met lage besmetting • met hoge besmetting • zonder besmetting, controlegroep. Op twee van de drie zieke gronden werden dezelfde testen op dezelfde kiemplanten uitgevoerd. Van de derde zieke grond wisten we dat er knolvoetbesmetting aanwezig was. Deze werd ingezaaid met Chinese kool. Voor alle biotoetsen geldt dat alle behandelingen in vijfvoud worden ingezet om statistische verwerking van de resultaten mogelijk te maken.

25

Extra onderzoek Kwantiteit aan microbieel leven: de bodemademhalingstest Met de bodemademhalingstest wordt de kooldioxide (CO2)-productie van al het bodemleven gemeten. Het meten van de CO2-productie vertelt iets over de totale activiteit en indirect ook over de hoeveelheid micro-organismen in de bodem. Verwacht werd dat het toedienen van EM de totale aanwezigheid zou verhogen en dat dat waarneembaar zou zijn in de totale CO2-productie of ademhaling. Diversiteit aan micro-organismen in de bodem Er werd ook een test uitgevoerd die het aanwezige DNA van alle bacteriën vergelijkt tussen de controle, de EM-bokashibodem, en de steriele bokashibodem. De steriele bokashibodem was intussen blootgesteld aan lucht, zodat een beperkt aantal micro-organismen erin kon vallen en de bodem kon doorgroeien. Deze test kan aantonen of de diversiteit aan microbieel leven verandert door toediening van EM. aangezien de grond met steriele bokashi ook een hogere ademhaling had, valt af te leiden dat die stijging toe te schrijven is aan het toevoegen van bokashi en niet aan het toevoegen van EM.

Wat zijn de bevindingen van het onderzoek? Het aanmaken van bokashi Bokashi kun je zo kopen bij de leverancier of je kunt zelf bokashi maken. Daarvoor koop je twee basisproducten waarmee je dan zelf aan de slag gaat. De werkwijze wordt door de leverancier meegegeven. Het maken van de bokashi lukte niet, ondanks een zorgvuldige werkwijze en een goede omgeving. Als het maken van de bokashi al moeilijk is in laboratoriumomstandigheden, dan is het wellicht ook te moeilijk om thuis uit te voeren. Uiteindelijk werd klaargemaakte bokashi gekocht. Met deze bokashi – door de leverancier aangemaakt – werden de onderzoeken uitgevoerd.

Het onderzoek van Pythium ultimum op komkommer en van Rhizoctonia solani op wortel Hier toonde het onderzoek aan dat het toevoegen van EM geen onderdrukkend effect heeft op Pythium ultimum op komkommer. Deze kiemschimmel werd zelfs licht bevorderd door de bokashi. Toevoeging van EM verminderde wel duidelijk de ontwikkeling van R. solani op worteltjes. Uit eerdere onderzoeken – los van EM – op P. ultimum en R. solani bleek dat de onderdrukking van P. ultimum te maken heeft met de concurrentie tussen deze kiemschimmel en algemene micro-organismen. De onderdrukking van R. solani daarentegen heeft te maken met specifieke micro-organismen die parasiteren op R. solani of specifieke antibiotica produceren. Waarschijnlijk worden die specifieke micro-organismen gestimuleerd door EM-bokashi of zijn ze al aanwezig in het EM-mengsel. De ademhalingstest Zowel de gronden met EM-bokashi als de gronden met steriele bokashi bleken een hogere ademhaling te hebben ten opzichte van de controlegrond. De totale hoeveelheid micro-organismen steeg. Aangezien de grond met steriele bokashi ook een hogere ademhaling had, valt af te

26

Seizoenen

leiden dat die stijging toe te schrijven is aan het toevoegen van het organisch materiaal bokashi en niet aan het toevoegen van EM. Het toevoegen van organisch materiaal werkt stimulerend voor de totale hoeveelheid micro-organismen. De test op de soortensamenstelling Deze test werd verschillende keren toegepast en gaf heel wat informatie: • Het geleverde EM-mengsel is niet uniform. Het aanwezige bacteriële DNA verschilt van lot tot lot. De soortensamenstelling van de micro-organismen is niet dezelfde. • De geleverde EM-bokashi heeft een andere soortensamenstelling dan het EM-mengsel. • De bodem met EM-bokashi, de bodem met steriele bokashi en de controlebodem vertonen geen verschillen in deze test. Dat betekent dat het toevoegen van EM geen significant verschil maakt in de bacteriële diversiteit. Het is mogelijk dat niet-meetbare, zeer kleine hoeveelheden van bepaalde micro-organismen zich konden vestigen. • De test werd ook uitgevoerd onmiddellijk na menging van de drie bodems. Ook dan werd geen verschil vastgesteld. Waarschijnlijk werden de meeste EM-organismen meteen weggeconcurreerd. • De vastgestelde werking van EM op R. solani is waarschijnlijk niet toe te schrijven aan een veranderde bacteriële samenstelling, maar wel aan aanwezige schimmels of gisten. Algemene conclusies • EM heeft geen effect op de algemene ziektewerende eigenschappen van bodems. • EM heeft wel een specifiek onderdrukkend effect op Rhizoctonia solani in aanwezigheid van wortelplantjes. • Het toevoegen van het organische materiaal bokashi heeft een effect op de bodemademhaling. • Het toevoegen van EM verandert niet significant de bacteriële populatie. In het volgende nummer van Seizoenen brengen we deel 2: de resultaten van het compostonderzoek. Wie alle details over dit onderzoek wenst, kan deelnemen aan de studiedag. Daar worden beide onderzoeken uitgebreid voorgesteld.

EM-studiedag 8 maart Programma 09.30 u: onthaal met koffie 10.00 u: inleiding door Velt 10.15 u: onderzoek op kiemziektes door Wageningen (+ vragen) 11.15 u: onderzoek op composteringsproces door Wageningen (+ vragen) 12.30 u: lunch 13.30 u: reactie van Agriton (Frank Hoekstra) 14.30 u: vragen en discussie met panel 15.30 u: slotwoord door Velt Inschrijven Toegang is gratis, maar het aantal plaatsen is beperkt. Reserveer je plaats door snel in te schrijven. Stuur een e-mail naar [email protected] of bel 03 281 74 75. Huis van de Sport Het Huis van de Sport ligt vlakbij het Provinciehuis aan het Koning Albertpark in Antwerpen-Berchem, Boomgaardstraat 22 bus 1. → www.provant.be/vrije_tijd/sport/huis_van_de_sport

Hoe bereik je het Huis van de Sport? Met het openbaar vervoer • Verlaat Berchem Station aan de achterkant (spoor 10). Steek over en ga naar rechts, langs het spoor, tot je aan de linkerkant aan de Boomgaardstraat komt. Die sla je in en volg je tot aan het Huis van de Sport. In het totaal 1,5 km stappen. • In het Centraal Station neem je metro 2 (richting Hoboken), 15 (richting Mortsel), of 6 (richting Olympiade). Stap af aan de halte Harmonie. Dat is de derde halte boven de grond, aan een parkje. Volg nog 50 m de richting van de tramsporen en sla linksaf de Boomgaardstraat in (aan Brouwerij De Koninck). Met de auto • Vanuit Brussel (E19): ga door de Craeybeckxtunnel richting Antwerpen Centrum. Aan de verkeerslichten aan de Singel sla je rechtsaf, aan de tweede verkeerslichten sla je linksaf (aan een kerk). Je bent nu op de Grote Steenweg. Na ongeveer 800 m kom je aan het Albertpark. Aan je rechterkant ligt de Boomgaardstraat (aan Brouwerij De Koninck). • Vanuit Boom (A12): neem afrit Antwerpen Centrum. Je rijdt op de Jan van Rijswijcklaan. Aan het Albertpark neem je de straat uiterst rechts van het park (kasseiweg): de Prins Albertlei. Steek aan de lichten over. Je bent nu in de Boomgaardstraat. • Vanuit Hasselt (E313/E34): volg richting Gent. Op de ring neem je afrit 4 Berchem. Sla rechtsaf, rij rechtdoor en kruis daarbij de Singel. Je passeert een kerk en komt in de Grote Steenweg terecht. Rij nog ongeveer 800 m rechtdoor tot aan het Albertpark. Sla aan het Albertpark rechtsaf (aan Brouwerij De Koninck). Je bent in de Boomgaardstraat • Vanuit Breda/Bergen-op-Zoom (E19):  op de Ring volg je richting Gent en neem je afrit 4 Berchem. Sla rechtsaf, rij rechtdoor en kruis daarbij de Singel. Je passeert een kerk en komt in de Grote Steenweg terecht. Rij nog ongeveer 800 m rechtdoor tot aan het Albertpark. Sla aan het Albertpark rechtsaf (aan Brouwerij De Koninck). Je bent in de Boomgaardstraat • Vanuit Gent E17:  neem afrit 5 Wilrijk/Berchem links over Ring, sla aan de Singel rechts af (door de tunnel). Vervolgens sla je aan de tweede verkeerslichten linksaf (kerk). Je bent nu in de Grote Steenweg. Rij nog ongeveer 800 m rechtdoor tot aan het Albertpark. Sla aan het Albertpark rechtsaf (aan Brouwerij De Koninck). Je bent in de Boomgaardstraat.

Reportage

27

Babouche Over water en ijs Interview Bart Coenen Foto’s Adrénaline Expédition

Vergeet Dixie Dansercoer: Velt-lid Boris Teisserenc doorkruist de Noordelijke ijszee met een ongemotoriseerde zeilboot. Mei 2007. Fransman Sébastien Roubinet vertrekt met zijn boot Babouche en een kleine crew. Hun doel: voor het eerst met een ongemotoriseerd vaartuig de Noordwest Passage in het hoge noorden oversteken. Met deze uitdaging willen de avonturiers het brede publiek bewust maken van de ecologische problemen die gepaard gaan met de klimaatveranderingen. Een zeilboot die ongemotoriseerd − en dus in alle stilte − de oversteek maakt, is een sterk beeld en een zeer knappe prestatie. Op 13 augustus vervoegt Velt-lid Boris Teisserenc de crew. Een kleine maand later, op 9 september bereikt de catamaran de haven van Upernavik, Groenland. De Noordwest Passage overgestoken in 3 maanden en 21 dagen, zónder motor! Eat your heart out, Dixie!

28

Reportage

Ik tref Boris Teisserenc in Brussel, waar hij sinds twee jaar woont met zijn Belgische vriendin Annelies. Van huis uit − hij groeide op in de Franse Cévennen − heeft hij een passie voor houtbewerking. Boris werkt als ontwerper bij een Waals houtskeletbouwbedrijf en bouwde zo mee aan de bioecologische kantoren van onze Waalse zusterorganisatie Nature & Progrès. Met schipper Sébastien Roubinet deelt hij die andere passie: zeilen. Wanneer kwamen jullie op het idee van deze tocht? Boris: ‘In de zomer van 2004 begon Sébastien van het avontuur te dromen. Tegen het einde van dat jaar stonden de eerste ruwe schetsen op papier. Daarna volgden twee jaar van bouwen en uitgebreid testen. De catamaran moest immers vlot bewegen over water én ijs. We hebben hem getest in de Alpen. Een vreemd zicht hoor, zo’n boot op een besneeuwde bergflank.’

De droom kreeg al snel een sterk ecologische dimensie. ‘We wilden iets doen dat nog nooit was gedaan of waarvan men dacht dat het niet kon. Zo kwamen we op het idee van het ongemotoriseerde vaartuig. Daarmee konden we meteen de ongelofelijke rijkdom van de streek in de verf zetten zonder ze te bezoedelen met lawaai en vieze lucht. We deden net het omgekeerde van wat een commerciële exploitatie met het gebied zal doen. Om het publiek hiervan bewust te maken, probeerden we zoveel mogelijk in de media te komen (iets wat vooral in Frankrijk, Canada en in de in zeilen gespecialiseerde pers aardig lukte, nvdr) en werd een educatief luik aan de onderneming gekoppeld, waarbij scholen uit verschillende landen de tocht op de voet volgden.’ Jullie maakten uiteindelijk een hele reeks ethische keuzes. ‘De belangrijkste daarvan bleef: geen motor of fossiele brandstof gebruiken. Tegelijk zorgde dit ervoor dat we muisstil over de golven gleden. Tijdens de tocht zelf waren we telkens met twee. Dan wordt autonomie belangrijk. Vandaar de keuze voor hernieuwbare middelen zoals zonne- en − logisch − windenergie. Afval werd aan boord gehouden en navigeren deden we met de GPS en op automatische piloot. Zonder radar dus.’ Voelen de mensen daar nu al de gevolgen van de klimaatverandering?

1 | 2008

‘Ongetwijfeld. In Tununak, een kustdorpje in Alaska, vertelde een oude man ons dat de zeehondenvangst elke winter moeilijker wordt omdat de zee minder dichtvriest. Het ijs is niet dik genoeg meer waardoor de jacht een gevaarlijke onderneming wordt. Ook de permafrost smelt er als direct gevolg van de klimaatopwarming. Daardoor heeft de streek te kampen met versnellende erosie. Een aantal dorpen moest worden verplaatst naar een plek verder van de kust.’ Welk moment zul je nooit vergeten? ‘De dag dat we oog in oog stonden met een kolos van een ijsbeer. Onze eerste reactie was die van een paparazzo: grijpen naar camera en fototoestel. Het duurde dus wel even vooraleer we doorhadden dat we geen toeristen in een zoo waren, maar een lekkere hap voor dit roofdier. Uiteindelijk moesten we rennen voor ons leven. We hebben het dier ternauwernood verjaagd met geschreeuw en enkele schoten van een alarmpistool.’ Wat was het mooist? ‘De ijsbergen waren ongetwijfeld het meest indrukwekkend. Het is adembenemend om te navigeren tussen deze door de elementen vormgegeven giganten die, wanneer ze in tweeën breken, met een donderend geraas kapseizen.’ → www.babouche-expe.eu

Win! Velt heeft een exemplaar klaarliggen van het met prachtige foto’s geïllustreerde reisverslag Babouche. Le passage du NordOuest à la voile pure (Frans). Mail naar [email protected] met vermelding ‘Babouche’ of stuur een kaartje ter attentie van de redactie.

29

Intussen op die andere missie... In augustus plantten twee Russische miniduikboten een vlag op de arctische zeebodem; een voorlopig hoogtepunt in de groeiende wedijver om de regio. Betrokken landen zijn, naast Rusland, de Verenigde Staten, Canada, Noorwegen en Denemarken. Met naar schatting 10 miljoen ton olie- en gasvoorraden en een aantrekkelijk visbestand is de regio erg begeerd. Verwacht wordt dat de spanningen zullen toenemen naarmate de olieprijzen stijgen. Bron: Jane’s, september 2007.

Het einde van de ijsbeer? Wetenschappers vrezen door de versnelde afsmelting van het Noordpoolijs voor het uitsterven van de ijsbeer tegen het midden van deze eeuw. Het smelten van het ijs opent de toegang voor schepen tot delen van de Noordpooloceaan en de zeebedding die eeuwenlang zijn geblokkeerd. Dit verkeer dreigt dramatische milieuschade te veroorzaken. Het sportieve avontuur van Babouche toont ons de broosheid van de fauna en flora in dit rijke gebied.

Smeltend ijs Het ijs rond de Noordpool is de voorbije zomer zo ver gesmolten dat de noordwestelijke vaarroute zeer snel bevaarbaar kan worden. Volgens recente schattingen zal het ijs al in de zomer van 2013 volledig verdwijnen.

30

Lezers reageren/Uitgesproken

Test-Aankoop Mevrouw, Mijnheer, Ik ben al meer dan 25 jaar lid van Velt. Even een reactie op het artikel Test-Aankoop over bio. Test-Aankoop scheert alles over dezelfde kam. Biovoeding en courante voeding (als we dit laatste nog voeding mogen noemen!) zijn niet te vergelijken. Ik had vroeger een abonnement op Test-Aankoop. Nu niet meer. Het geld dat ik hiermee bespaar, kan ik besteden aan gezonde voedingsproducten. Ik had gewoon zin om dit eens te melden.

is maar ten dele groen in de meeste gevallen). Zonnecellen zijn ook niet groen (soms zelfs zeer giftig, zoals galiumarcenide cellen). Kortom een uitweg is C2C niet als we als mensheid niet leren om snel onze behoeften om te stellen van consumentisme en schijnveiligheid naar soberheid en geborgenheid. Ed Kuipers

Regenwaterrecuperatie Regenwater gebruiken om het toilet te spoelen hoeft geen dure grap te zijn. Het kan ook zo:

Anoniem

Kerstbomen Een reactie op het artikel Ecologische kerstbomen op www.velt.be. Weeral een kerstklus minder; na dit artikel voel ik me niet meer verplicht om een boom te gaan kopen en zetten én heb ik alternatieven genoeg om de pakjes onder te leggen. Prettige kerst, Annemie

Cradle to Cradle Ik las met belangstelling uw artikel over C2C en ben inderdaad de mening toegedaan dat u gelijk heeft. 1) Niet alle producten lenen zich voor C2C. 2) Als C2C wordt gebruikt als vrijbrief voor koop-maar-raak-consumentisme komt meer en meer milieu in C2C gevangen te zitten. Uiteindelijk raakt de hele aarde gevangen in de C2C-cyclus en wat hebben we dan bereikt? 3) Als C2C wil werken moet het gekoppeld worden aan groene energie, dat is een van de statements van de beide heren. De C2C-bedrijven die ik zie zijn echter soms slechts ten dele en soms helemaal niet gekoppeld aan groene stroom. En groen moet dan wel groen zijn (biomassa

Een deel van de materialen (de knop van het waterreservoir, de handpomp, …) is recyclage. Achter een houten constructie bevinden zich twee tonnen (recuperatiemateriaal) voor opvang van regenwater van het dak met een totale capaciteit van 1500 l. Ze zijn geïsoleerd met noppenfolie met daarover dorre bladeren. Ze bevoorraden ook in de winter het toilet. Elders bevinden zich nog twee tonnen met een totale capaciteit van 2000 l. Daarmee kan zowel een tweede toilet als de serre bevoorraad worden. De overloop van deze tonnen leidt naar een ondergrondse opslagruimte: een oude, gezuiverde beerput van nog eens 2000 l. Dit reservoir is voorzien van een elektrische pomp en een paar extra filters. Het dient om de wasmachine te bevoorraden. Er is ook een buitenkraan op dit circuit aangesloten. De tonnen worden in de

‘Er duiken nu overal Amerikanen op: mensen die destijds een energiearme levensstijl leidden, maar die dankzij olierijkdom of door hard te werken appartementen, auto’s en huishoudapparaten in Amerikaanse stijl verwerven. Maar onze planeet kan zoveel Amerikanen niet verdragen, tenzij we ons energieverbruik aan banden leggen.’ Thomas Friedman, columnist New York Times

In: De Tijd, woensdag 10 oktober 2007

winter opengezet. Het water stroomt dan in het ondergrondse reservoir dat nooit bevriest. Resultaat: ons waterverbruik daalde van gemiddeld 438 l per dag in 1988 naar 54 l per dag nu. Nadine Huybrechts

Pesticidenpakket Een reactie op het artikel Teleurstellende Stemming pesticidenpakket in EU-parlement op www.velt.be. Vreselijk! Primeert dan toch altijd maar het economische in Europa? Gezondheid en milieu blijken bijkomstig… Het was anders ook een ideale gelegenheid geweest om met een iets duurzamer landbouwbeleid de economische voedselverhoudingen met het ‘zuiden’ een meer ethische inkleuring te geven… Niettemin belet deze minimistische Europese regelgeving niet dat onze eigen Belgische en vooral Vlaamse overheden zich strenger t.a.v. pesticiden zouden opstellen. Wij kunnen toch niet concurreren met de globalistische voedselholdings: een duurzamere en dus ecologischere kleinschalige en familiale landbouw kan zelfs bijdragen tot een beter leefklimaat in ons lage landje. Politici zouden hiermee kunnen bewijzen dat het menens is met een ‘beter bestuur’ dat ‘goed is voor de mensen’… Is hier moed voor nodig? Of staatsmanschap? Reej Masschelein, Velt Asse

Wasbollen I Beste, Bij deze willen wij graag reageren op het artikel over wasmagneten. Wij hebben ongeveer een jaar geleden wasmagneten gekocht en wij waren hier heel tevreden van. De was was over het algemeen goed gedaan. Na ongeveer één maand echter, begon onze wasmachine een raar kloppend geluid te maken. Vanaf het moment dat we de wasmagneten eruit

‘Bijna alle kant-en-klaarmaaltijden vallen in de categorie vies, vunzig, smerig. Het is echt zeer ernstig. De klant heeft geen idee hoeveel criminele troep in de kant-enklaarmaaltijden zit.’ Will Jansen, hoofdredacteur “bouillon!”

In: StoreCheck, september 2007

Column/Uitgesproken

haalden, was het kloppen over. Als we de magneten er weer instopten, keerde het kloppende geluid terug. Vandaar dat wij sindsdien niet meer met de wasmagneten wassen, uit schrik dat dit slecht is voor onze wasmachine.

31

Column Nano omdat het moet Tekst SuskewieD

Familie Gybels-Eycken, St-Niklaas

Rechtzetting Rechtzetting: artikel verschenen in ‘De Groene Zomer’ mei 2007. In Seizoenen werd ik verkeerdelijk beschreven als tuinarchitecte. Bij Velt vzw heb ik cursussen gevolgd in verband met ecologisch tuinieren. Ik ben autodidact en heb geen opleiding tuinarchitectuur gevolgd. Als zelfstandige in bijberoep geef ik tuinadvies en maak, indien gewenst door de klant, een tuinplan en plantenlijsten. Lieve Van Praet

Wasbollen II Beste Velt-leden, Sinds twee jaar gebruiken wij al de magnetische wasbollen en dit met groot succes. Voor niet meer dan € 50,00 heb je twee magneten en spaar je het gebruik van wasproduct uit + een laatste spoelbeurt (met water) in de wasmachine. Onze was (met 2 jonge kinderen) ziet er even goed uit. Hardnekkige vlekken in kledij die met de magnetische bollen verdwijnen, gaan er met een gewoon wasmiddel ook niet uit… Wil je een lekker geurtje voor je wasgoed, doe dan een klein beetje natuurlijke etherische olie in je was. Ondertussen hebben wij heel wat vrienden overtuigd om ook over te schakelen op de magnetische wasbollen. Dat deze wasbollen nog niet bekend zijn is niet verwonderlijk; dit ‘wondermiddel’ is immers een rechtstreekse concurrent voor de grote wasmiddelenproducten! Eric Roelands E-mail je lezersbrieven naar [email protected] of schrijf naar Velt, ter attentie van de redactie.

‘Ik geloof ook enorm in druppels op gloeiende platen. Mensen die zich achter een muurtje van cynisme en ironie verschuilen en zeggen “het maakt toch allemaal niets uit”, vind ik vreselijk. Je kunt niet laatdunkend zijn of schijt hebben aan de jouw omringende wereld. Handel alsof dat wat je doet verschil maakt, want dat doet het ook, is mijn motto.’ Annemarie Postma, schrijfster/columniste

In: Zens, maart 2007

Het begon allemaal verrassend en educatief met dagelijks een gratis kleurrijke bijdrage in de krant. Telkens een vlot leesbare katern die je kon bijhouden en nadien kon opbergen in een stevige map, voor enkele euro’s af te halen in de krantenwinkel of de boekhandel. Dan kwam een volgende generatie ‘bijna gratis’ hebbedingen. Elke week een bonnetje uit je krant knippen voor een niet te missen reeks van zo’n twintig klassieke meesterwerken, verboden boeken of kunstalbums. Toch wel leuk om enkele exemplaren mee te pikken voor de vakantie. Wegens een dreigend gebrek aan schapruimte in living en logeerkamer verhuizen echter snel hele vrachten oudere boeken naar de zolder en de daar al liggende bestofte rommel gaat onverbiddellijk naar de papiercontainer. Tot wanhoop van de modale krantenverkoper deint het opbod tussen de kranten en weekbladen steeds verder uit: van boeken over video’s tot dvd’s, met als voorlopige klap op de vuurpijl een film op dvd samen met het boek waarop de film is gebaseerd. De abonnees op deze culturele tsunami’s beginnen vaak uitpersingssymptomen te vertonen. Je kunt ze onmiddellijk herkennen aan de uitpuilende ogen en een paranoïde tred. Vooral diegenen die hebben gezegd ‘trop is te veel’ weten zich gepakt door de laatste truc van de opsolferaars: het eerste exemplaar van een nieuwe reeks krijg je helemaal en ongevraagd gratis. Wanneer je beslist om de rest van de reeks níét aan te kopen, word je in gedachten al belaagd door de meesmuilende gezichten van je bezoekers die je catalogeren als gierigaard of cultuurbarbaar bij het zien van die eenzame pareltjes. Zowat elke rechtschapen ecoloog ziet zijn voetafdruk ongewild aangroeien met tientallen vierkante meters blinkende dvd-schijfjes, maar misschien komt er snel een einde aan deze verspilling. Het Vlaams instituut voor Wetenschap (viWTA) heeft zonet het grote publiek warm gemaakt voor de nanotechnologie, de wondere wereld van miraculeuze toepassingen op atomaire schaal. De ecologische sector is meer dan sceptisch en vraagt al enkele jaren een publiek debat over risico’s en etikettering, maar haar bezorgdheden worden al snel afgedaan als filosofisch of ethisch. Maar één toepassing mag er voor mij onmiddellijk komen: reclamegadgets op minimicroschaal, zeg maar zo’n gratis boek of dvd op de schaal van een hemdsknoop die ik dan losmaak van mijn weekblad en moeiteloos kan bewaren in een blikken doos of sigarenkistje. Lekker ouderwets.

‘Een passagier die per vliegtuig reist is op één uur tijd verantwoordelijk voor evenveel broeikasgasuitstoot als een gemiddelde Bangladshi gedurende een heel jaar.’ Beatrice Schell, directeur Europese Federatie voor Transport en Milieu

In: Notre Planète, mei 2007

32

Uitgelicht

The truth about food

staat vol met interessante weetjes over de kracht van blauwe bessen, tomaten, broccoli en spinazie. Jammer dat de layout van het boek zo storend werkt bij het lezen. Luk Naets

Het laatste kind in het bos Hoe we onze kinderen weer in contact brengen met de natuur

Jill Fullerton-Smith

Uitgeverij Bruna, Utrecht, 2007, 240 p. ISBN 978 90 229 9322 4  24,95

Mijn geloof in flapteksten van boeken heb ik altijd met de nodige korrels zout bedacht; mijn bankrekening is dus niet gepeperd, maar … jawel. Krijg ik nu net wéér een boek in handen dat in dit geval belooft ‘het grootste onderzoek in zijn soort’ te zijn. De warmte van mijn oortjes doet de thermostaat in de woonkamer tilt slaan: ik lijk mij opnieuw te laten meeslepen. De inhoudstabel van ‘Eerlijk over eten’ heeft een hoog wellnessgehalte want er wordt in beloofd hoe je gezond, slank, sexy, jong en aantrekkelijk kunt blijven én daarenboven de slimste met de best (op)gevoede kinderen. En dat allemaal via je voedingsgewoonten: cool! Het boek is eigenlijk de neerslag van een zesdelige tv-reeks op BBC en bij het lezen voel je toch dat het visuele aspect ontbreekt. De televisiemakers hebben voor elk van de zes hogervermelde thema’s gemiddeld zo’n vier experimenten opgezet waarbij enkele vrijwilligers bepaalde afgelijnde voedingsgewoonten gedurende enkele dagen of weken hebben aangepast en waarna een beoogd effect als gewichtsverlies, toename van concentratie en geheugen, of een beter gezichtsvermogen werd gemeten. Alles samen hebben zo’n 500 vrijwilligers deelgenomen aan de experimenten; een beetje weinig voor zo’n ‘grootste onderzoek’. Nu is het de makers allicht te doen geweest om eten en voeding een beetje swingend voor te stellen, maar toch met de nodige wetenschappelijke ernst. Daarin zijn ze zeker geslaagd en het boek

Richard Louv

Uitgeverij Jan van Arkel, Utrecht, 2007, 384 p. ISBN 978 90 6224 468 3  19,95

Hedendaagse kinderen komen nauwelijks nog in contact met de natuur, stelt Richard Louv, en dat is een probleem. Want net dat contact zorgt voor ontelbare voordelen. De natuur heeft niet enkel een gunstige invloed op de psychische en fysische gezondheid van kinderen, ze stimuleert ook de intellectuele ontwikkeling en creativiteit. Kinderen die kampen met ADHD zouden in het bijzonder gebaat zijn bij meer ontspanning in de natuur. Richard Louv haalt herinneringen op aan zijn jeugdjaren in de natuur en citeert overvloedig uit gesprekken die hij voerde met kinderen en ouders. Daardoor leest Het laatste kind in het bos als een persoonlijk verhaal, dat niet zelden melancholisch van toon is. Toch biedt dit boek veel meer dan anekdotiek. Louv plaatst de relatie tussen kinderen en natuur in een historisch kader en onderbouwt zijn betoog door te verwijzen naar allerhande wetenschappelijk onderzoek. Ook al richt de auteur zijn aandacht vooral op kinderen, heel wat onderwerpen, zoals de ecopsychologie, zijn net zo goed van toepassing op volwassenen.

Louv brengt niet louter in kaart hoe triest de huidige situatie is, maar denkt ook na over oplossingen. Hij pleit voor een natuurlijke onderwijshervorming, moedigt aan om het contact tussen kinderen en natuur te herstellen via zomerkampen en breekt een lans voor meer stedelijk groen. Aan ouders en andere opvoeders geeft hij tal van tips. Een van die tips zal Velt-leden alvast mooi in de oren klinken: ‘Een […] beproefde manier om kinderen met de natuur in contact te brengen is via het tuinieren. […] Kinderen die normaal gesproken geen groenten lusten, zullen eerder geneigd zijn deze te eten als ze ze zelf gekweekt hebben.’ Louvs boek is wel erg Amerikaans van inslag: de auteur kan het bijvoorbeeld niet laten een duidelijke link te leggen tussen de natuur en ‘de schepping van God’. Bovendien zijn alle voorbeelden gestoeld op de Amerikaanse natuur, die, met zijn canyons en natuurparken bijv., toch wel erg verschilt van de onze. Niettemin houdt Richard Louv een waardevol pleidooi voor een omgang met de natuur waarbij alle kinderen wereldwijd baat hebben. Reine De Pelseneer

Vrij Spel voor Natuur en Kinderen

Willy Leufgen en Marianne van Lier

Uitgeverij Jan van Arkel, Utrecht, 2007, 251 p. ISBN 978 90 6224 470 6  20,00

Daar waar Het laatste kind in het bos vooral leesvoer biedt, is Vrij Spel voor Natuur en Kinderen met zijn vele grote foto’s een aangenaam kijkboek dat uitnodigt om eropuit te trekken en samen met kinderen de natuur te ontdekken of om actief groene plekken voor kinderen te

1 | 2008

creëren. De auteurs geven aanbevelingen voor het inrichten van schoolnatuurtuinen, kinderdagverblijven en speelbossen. Hun boodschap is duidelijk: er moet meer ruimte zijn voor vrij spel voor natuur en kinderen. In hoofdstuk twee ontdek je een hoop voorbeelden van (school)tuinen in Nederland. Een mooie verzameling om inspiratie uit te putten. Daarna volgen ook enkele tuinen uit België (o.a. de Hertog Karel School van Wilsele-Putkapel en de Freinetschool De Klimboom van Wezemaal én Velt wordt ook even vernoemd), Duitsland, Zwitserland en Engeland. Hoofdstuk vijf, dat bestaat uit een rist ideeën om in je eigen (school)tuin mee aan de slag te gaan, vormt ongetwijfeld het leukste deel van het boek: klimbomen, struikhuisjes, hutten, toverstokken, een amfitheater… genoeg om een waar speelparadijs voor kinderen te creëren! Het boek sluit af met een hoofdstuk over financiering en veiligheid. Vrij Spel voor Natuur en Kinderen is een boeiend boek voor iedereen die mee wil helpen aan een groene speelomgeving. Reine De Pelseneer

Rechtvaardigheid & Vrede in 2003 met een denk- en stuurgroep rond ecologie en spiritualiteit. Dit initiatief had tot doel om, vanuit een christelijke invalshoek, aan individuen en organisaties duiding te geven en een spirituele onderbouw te vormen bij het duurzaam omgaan met de totaliteit van de schepping in al zijn levensvormen. Hieruit ontstond het boek Zorg voor de Schepping. Dit fraai opgevatte, treffend geïllustreerde en passend gedocumenteerde boek gebruikt de zestien basisprincipes van het Handvest van de Aarde van de Verenigde Naties (zie www.rechtvaardigh eidenvrede.be/projecten/handvest.htm) als rode draad om de lezer te informeren over diverse inspirerende actiemodellen in binnen- en buitenland die tonen hoe individuen, gezinnen, gemeenschappen en organisaties ecospiritualiteit concreet vormgeven. Een uitgebreide netwerklijst achterin het boek verwijst naar de websites van organisaties die actief zijn rond ecospiritualiteit; zowel initiatieven in de niet-christelijke sfeer, als meer christelijk geïnspireerde acties. Dit is een zeer lezenswaardig boek, dat peilt naar de onderliggende en fundamentele waarden van ecologische bewogenheid. → www.rechtvaardigheidenvrede.be

Zorg voor de Schepping Inspiratieboek voor eco-spiritualiteit

Luc Vanhoegaerden

The Corporation Film/dvd

33

een peer-to-peernetwerkapplicatie (P2P) gratis en legaal kunt downloaden. Ik nam meteen de proef op de som, downloadde en installeerde een P2P-programma en haalde vlot de documentaire binnen. Waarover gaat The Corporation? Het bleek helemaal niet zo erg dat de documentaire al enkele jaren oud is, want hebben vandaag de meeste grote bedrijven de mond vol van MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen), we worden er hier nog eens aan herinnerd hoe machtig grote bedrijven (corporations) wel zijn. The Corporation − half film, half beweging − stelt dat dit niet zonder gevaar is en toont grote bedrijven met rechtspersoonlijkheid als organen zonder geweten of moraal. Hoe werken bedrijven? Wat zijn de gevolgen van hun acties voor mens en milieu? Wat is het psychologisch profiel van deze ‘personen’? Doorspekt met getuigenissen en archiefmateriaal, soms schokkend, soms met een flinke dosis gitzwarte humor, neemt The Corporation je mee doorheen de geschiedenis. De regisseurs baseerden deze documentaire op de bestseller The Corporation: The Pathological Pursuit of Profit and Power van Joel Bakan. De beeldkwaliteit van de gedownloade bestanden is goed genoeg voor de laptop. Gebrand op een schijfje en afgespeeld met een dvd-speler liep het geluid niet synchroon met het beeld. Ook het ontbreken van Nederlandse ondertiteling kan een drempel zijn. Wil je een hoge beeldkwaliteit, ondertiteling en nog wat extra’s, koop dan de dvd, bijvoorbeeld via www.filmfreaks.nl/filmdetail.asp?id=340. → www.thecorporation.com → www.www.mininova.org/tor/411232 (download hier de film en de P2P-programma’s) → www.videolan.org (deze gratis en open source mediaplayer speelt de film probleemloos af) Bart Coenen

Netwerk Rechtvaardigheid & Vrede

ISBN 978 90 8119 071 8, 112 p. € 10,00 (+ € 2,30 verzendingskosten)

In 2002 formuleerden de Belgische bisschoppen expliciet een dringende behoefte aan een grotere ethische bewogenheid bij alle christenen met betrekking tot de milieucrisis en haar gevolgen op het vlak van economie, mensenrechten en sociale (wereld-)verhoudingen. Als antwoord op deze oproep startte het Netwerk

Regie: Mark Achbar, Jennifer Abbott

Canada, 2003. 145 min. Geluid: Engels & Spaans Ondertiteling: Nederlands, Engels, Frans. € 9,95

We wilden deze film al eerder bespreken, maar hij was wat in een vergeethoekje geraakt. Nu botste ik surfend op het bericht dat je deze documentaire d.m.v.

Winnaars Seizoenen december ‘07 De CD’s van E-coop met daarop 45 open sourceprogramma’s zijn voor Jef Breugelman, Ivo Vandyck, Leopold Hellyn, Ann Bouttry en Nellie van Deijck. Wie ernaast greep, hoeft niet te wanhopen: al deze programma’s zijn immers ook gratis downloadbaar vanop de volgende websites: → www.e-coop.be → www.theopendisc.com → www.softwarefreedomday.org

34

Zoekertjes

Te koop

Allerlei wijnmakersmateriaal. Flessenkuiser, flessenstopper voor wijn, voor bierkroontjes, afdruiprek voor ca. 50 flessen. Dame-jeannes: 20 l ( 4,00), 60 l ( 6,00) en 2000 kurken stoppen ( 150,00). Nog andere benodigdheden. 0486 50 27 67. Te koop

Antieke commodekast (jaar 1900) met 4 schuiven en wit marmeren bovenblad. Gsm 0477 70 48 66. [email protected].

gezocht

Zaden voor een humanitair project. O.a.: (water)meloen, pompoen, paprika, eierplant, avocado, papaya, courgette, komkommer, passievrucht. Vermits wij allemaal met zaden omgaan, is het een kleine moeite om op deze manier hulp te bieden aan mensen in nood. Info: www.zadenvoorleven.wordpress.com gezocht

Broedeieren van het zeldzame ras het Brabantse hoen. [email protected]

Te koop

We hebben een pakket katoenen luiers te koop voor  120,00. Ze zijn drie maanden deeltijds gebruikt: 18 Kiddybibs Small classic, 8 Kiddybibs overbroekjes met rekker Medium, 3 inleggers kiddybibs Small. In KesselLo of Linden. [email protected] of 016 23 26 98. Te koop

Hanen van zilver-, citroen- en goudbrakel, geboren in 2006. Info: Johny De Clerck, Hof ter Ventstraat 25, 9280 Lebbeke. 0478 28 09 56. gezocht

Ben op zoek naar een stukje Komboecha. Wie kan mij daaraan helpen? Geen handelaars. Liefst uit de omgeving van het Mechelse. 0475 96 59 03

Te koop

Natuurzuiver sap van onbespoten hoog- en halfstamappels aan  1,50/l. Professioneel geperst en gebotteld. Lange houdbaarheid. 013 52 10 14, Lummen. Gratis

‘t Seizoentje, vanaf jrg. 2 (1974) t.e.m. jrg. 22 (1995), waarvan 14 jaargangen in verzamelmap. Br. Nico, Pelserstraat 33, 3680 Maaseik. 089 56 65 47, vragen naar Nico.

Grondmolen Gregoire (hamermolen). Zeer goede staat. Type B op volle banden. Machine type B24, motor 3PK, 220-380 Volt (3-fazig). Nieuwprijs  1000,00; tweedehands  295,00. Info: 051 70 42 00 (Houthulst). Te koop

Elektrische Osttirder graanmolen, model A100. De molen is gemaakt uit pijnboomhout,instelbaar voor grof of fijn malen. L 22cm, B 22cm, H 38 cm, gewicht 8,5 kg. Prijs € 250. Weckketel voor pasteuriseren van vruchten, groenten, vlees. Merk Weck. € 30,00. Info: 052 42 21 76.

gezocht

Wij willen graag in het groen gaan wonen rond Antwerpen of Mechelen. Kopen, huren, samenhuizen: alles is bespreekbaar. Ruilen met ons huis in Antwerpen stad is ook mogelijk. Het is een tussenwoning met 3 slaapkamers en een tuin, dichtbij een park. Bel naar 03 236 58 67 of 0486 222 561. Alle voorstellen zijn welkom!

Te koop

Enkele krielhennen. Antwerpse baarden (zwart) en cochins (blauw). Vrijblijvende bijdrage. 0498 65 10 88 gezocht

Een stukje komboecha. Geen handelaars.Liefst uit de omgeving van Mechelen. 0475 96 59 03.

Te koop

Steriliseerbokalen van 15 cm en 20 cm hoog, met spanijzers.  0,25/stuk. 02 268 16 98.

Te koop

Te koop

Walnoten ( 1,75/kg) en grote hazelnoten ( 4,00/kg) uit eigen tuin. Prima kwaliteit. 03 772 71 60 (Sinaai) of tendershof@ pandora.be.

Zoekertjes zijn voorbehouden aan leden. Publiciteit voor vakantieverblijven, immobiliënberichten zonder ecologische meerwaarde en commerciële activiteiten worden niet aanvaard. Schrijf naar Velt of mail naar [email protected]. Let op, voor de zoekertjespagina geldt: vol is vol, wees er dus snel bij! Je kunt je zoekertje altijd plaatsen op www.velt.be/zoekertjes.

Het ecologisch leven gaat verder op www.velt.be en de andere websites van Velt

Het biolessenpakket van Velt Nu met volledig vernieuwde lay-out

Proef de ecosmos! Talrijke recepten voor gezond broodbeleg

Relatiebureau voor biokippen Kip kopen? Eieren te veel? Plaats hier je zoekertjes

→ www.biometklasse.be

→ www.ecosmos.be

→ www. kippenseks.be In opbouw: www.groentekalender.be

35

36

• zondag 20 april in Kalmthout • zondag 27 april in Hombeek • donderdag 1 mei in Bokrijk

37

38

Zware aspergeplanten | NAK-gekeurd. De beste rassen. P. Luyckx, Balsedreef 14, 4624 Bergen op Zoom. | Info | 0031 164 236 681. Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, [email protected] Kamperen op biodomein-boerderij in Z.W.-Frankrijk | Op 45 ha akkers, bos, hei en zwemvijvers. grote speelschuur en zwembad. Gîtes en vouwwagens te huur, gezond zomerprogramma: yoga, tai-chi… | Info | 014 65 85 15, [email protected] Te huur omgeving Briançonne (FR.) | Zuidkant hoogalpen in een klein paradijsje voor natuurliefhebbers. 4-5 personen. Chalet of deel grote chalet. Ook kamperen. Ideaal voor

kinderen, veel ruimte, wandelen, klimmen, kanoën, fietsen, concerten enz. | Info | 070 386 39 25 / 026 318 26 63 / 026 33 426 63 / 025 241 06 77, Rembrandtlaan 81, 2271 GH Voorburg Brandhout-klompen | Biomassa uit haksels van loofhout, 100 % gedroogd en geperst in 1kg-pakken (31,5 x 12,5 x 6cm). Gebruiksvriendelijk, proper, CO2-neutraal, geschikt voor alle houtkachels en geleverd. | Info | De Cuyper Hout 0499 41 83 88 Den Eek, oud huis DELL (natuur- en dieetvoeding, biologische producten) zoekt medevennoot of overnemer (wegens gezondheidsredenen). | Zin in een gezonde uitdaging? | Info | Eekhoutstraat 17 B, 8000 Brugge. 050 33 26 90 of 0472 64 35 27. [email protected]. Jouw advertentie hier? | Info | Surf naar www.velt.be/adverteren of bel 03 287 80 91

Stuur onderstaande kaart naar Velt (België of Nederland). Na ontvangst van betaling versturen wij het geschenk. De actie loopt zolang de voorraad strekt. Velt gebruikt deze gegevens alleen in het kader van de actie.

schenk een

Ja, ik geef graag een abonnement op Seizoenen ( 25,00) en de voordelen van een Velt-lidmaatschap.

abonnement

• België: Ik stort het bedrag van  25,00 vandaag op rek.nr. 001-0990550-62 van Velt, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem.

en krijg dit leuke

• Nederland: Ik stort het bedrag van  25,00 vandaag op rek.nr. 674848 van Velt- Nederland, Postbus 153, 5570 AD Bergeijk.

T-shirt cadeau*!

met de vermelding ‘cadeau-abonnement voor (+ naam van de begunstigde)’ en ontvang als geschenk het T-shirt.

Het cadeau is voor: Naam: ……………………………………………………… M/V Straat ……………………………………… …………Nr. ……… Postcode en woonplaats: ……………………………………

* Deze actie loopt zolang de voorraad strekt.

Mijn gegevens zijn: Naam: ……………………………………………………………… Straat: ………………………………………………… Nr. ……… Postcode en woonplaats: …………………………………… Tel: ……………………………… E-mail: ………………………

Ledenvoordelen en publicaties

• Nieuw ledenvoordeel: Pluis Pluis verkoopt ecologisch textiel, speelgoed, boeken, Weledaproducten en natuurzeep. De artikelen zijn vervaardigd uit natuurvriendelijke materialen, afkomstig van projecten die werken met respect voor de mens en zijn milieu. Jouw korting: 5 procent op alle producten met uitzondering van producten die reeds zijn afgeprijsd (koopjes) of die deel uitmaken van een geboortelijst. Adres: Vrankrijkstraat 83, 9200 Schoonaarde, 052 42 89 52, www.lievepluis.be • Overige ledenvoordelen: Ecoflora, Halle - Wijngaardhof biogroenten, Westmalle - Midgaard, Lichtaart - Ecomicroob, Putte - La Vigne, Berlaar PUC-shop, Berchem - Lazuli, Mechelen - Dobbelhoeve, Schilde - Biotiek-Biodyvino, Zoersel - Doekjes en broekjes, Leuven - Bodemkundige Dienst van België, Heverlee - Biogroei, Loonbeek - Natuurboerderij Het Bolhuis, Molenstede Hageling-Bio Wijnbouw, Tienen - Cecotec, Eghezee - AC De Wroeter, Kortessem - De Zaaier, Ruddervoorde - Het Roodhof, Oostkamp - Bezegaard Biofruit, Wakken - Biovita, Brugge (St-Andries en St-Kruis) - De Hogen Akker, Oedelem - Lekker Gec, Gent - Stainless Building Consultancy, Gent - Boerderij De Loods, Aalst - Pro Vino Vero, Wortegem-Petegem - De Wieltjeshoeve, Turnhout - Belgaard, Halen - Het Loonderhof, Borgloon - Boergondie, Westouter - Purfruit, Oeselgem. Zie www.velt.be/voordelen voor volledige adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

39

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak B en NL:  8,50 + (  2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren B:  29,95 (+  9,50 verz.) NL:  29,95 (+  6,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding B:  31,95 (+  5,30 verz.) NL:  31,95 (+  7,50 verz.) • De Ecologische Siertuin B en NL:  24,95 (+  4,30 verz.) • Vergroening van de schoolomgeving B en NL: € 12,50 (incl. verz.). • Ecologische Teelt van Kleinfruit B:  12,25 (+  3,50 verz.) NL:  12,25 (+  2,50 verz.) • Ecologisch Tuinieren voor Beginners B en NL:  5,95 (+  2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen B en NL:  19,95 (+  4,30 verz.) • Actieprijs! Groenbeheer, een verhaal met toekomst B en NL: € 55,00 ( incl. verz.) Velt-publicaties enkel voor België • Eerlijk is heerlijk Ecologische voeding op kindermaat.  9,80 (incl. verz.) Koopje! Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) B en NL: € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • Tuinieren met gebruikte materialen (Roodbont) B en NL: € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject)  8,00 + (+  2,00 verz.) • Eten voor de Kleintjes - van borst tot boterham € 19,95 (incl. verz.) • Iris: Hartige en heerlijke vleesvervangers  6,95 (incl. verz.) • Gids voor kleine kids € 2,5 (incl. verz.). • Koe nr. 80 heeft een probleem (boek/DVD) - Boek:  19,00 (+ € 2,50 verz.) met vermelding ‘Koe nr. 80 - boek’. - Boek en DVD:  25,00 (+ € 3,50 verz.) met vermelding ‘Koe nr. 80 - boek en DVD’. De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd of je kunt ze afhalen bij je afdeling. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Havenbeeld Wees gerust oude golven, niemand weet de weg. Wij zwerven helemaal thuis. Bollend als een meisjeshandschrift troost uit regen op kranen. Wit krijt, uitlopende tekens. De wereld is zo wijd: meeuwen scheren krijsend langs de gilling.

Bert Bevers UIt: In de buurt van de wereld. (Uitgeverij Kleinood & Grootzeer)