Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr.1 | 2011

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 39ste jaargang - januari/februari 2011

Foto: Stefan Jacobs

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het maartnummer in vóór 20 februari via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van april en mei. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk.

Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, [email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Lucas Brouns, Joren Ceulemans, Marijke De Coninck, Geert Gommers, Maite Grugeon, Emelie Heller, Riet Janssens, Laurence Machiels, Luk Naets, Tinne Tomme, Hans van Hage, Luc Vanhoegaerden, Sofie Van Opstal, Anke Verleysen Fotografen & illustratoren: Richard Barley, Vanesa Carbajo, Leen De Pelseneer, Stefan Jacobs, Didier Losfeld, Luk Naets, John Novis, Luc Vanhoegaerden, Kristof Vrancken

Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in.

Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

1 | 2011

3

Inhoud

Stevia: hoe kweek en gebruik je dit zoete plantje? p. 8

Lekkere vegetarische gerechten uit de Avalonkeuken, ontdek ze op p. 18

Witlof telen in de Westhoek. Hugo Claes vertelt er alles over. p. 29

Redactioneel

4

zoom Geluidstuin

5

Consument/Column

6

Eco-actief Van bloesemhaag tot speelbosje en ander eco-actief nieuws

14

tuin Stevia rebaudiana, suikerblad of honingplantje Een ondergrondse bankrekening

8 16

Sorbet Vraag en antwoord: verpakkingen

12

Reportage Witlof in de Westhoek

29

Column/verbeeld

11

culinair Stevia in de keuken Puur & Vegetarisch

10 18

weg & wijzer

21

zoekertjes

13

Lezers reageren/Uitgesproken

32

Uitgelicht

34

ledenvoordelen

42

4

Redactioneel

Vrijwilligers Tekst Bart Coenen

‘Met 100 miljoen zijn ze’, zei Viviane Reding, Vice-President van de Europese Commissie (en verantwoordelijk voor alles wat te maken heeft met burgerschap in de EU), tijdens de persconferentie die het Europees jaar van de vrijwilliger inluidde. Meer dan één op vier van de Europese volwassenen zet zich op de een of andere manier vrijwillig in. 2011 moet daarom het jaar worden waarin al dat werk erkend, zichtbaar gemaakt en bejubeld wordt. Velt zou zonder vrijwilligers niet bestaan. Met honderden zijn ze. Ze verdelen biologische zaden, bemannen standen, vullen potjes, zaaien, ruilen planten of delen ze uit. Vrijwilligers plannen activiteiten, geven vormingen, organiseren lezingen. Met hoeveel zouden ze zijn, de mensen die de ecotuindagen mogelijk maken? Je hebt de tuiniers en hun omgeving, hun gezin en helpende vrienden, de ondersteunende afdelingen, de boekenstanden, de enthousiastelingen die stapels uitnodigingen versturen… Zonder al deze mensen is het onmogelijk om zo’n dag te organiseren. Vrijwilligers schrijven voor Seizoenen,

bezorgen ons foto’s, prijzen onze boeken aan. Vrijwilligers praten over Velt en maken leden. Vrijwilligers koken soep en smeren ecosmosjes; ze laten proeven en ontdekken. Vrijwilligers telen, tonen, tuinieren ecologisch, omdat ze weten dat wat ze doen navolging verdient en dat het daarom zichtbaar moet zijn. Vrijwilligers staan voor Velt in de krant en hebben de moed om de lange naam Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren uit te spreken op tv. Vrijwilligers doen dat allemaal vrijwillig, uit vrije wil dus, omdat ze het belangrijk vinden om dit te doen voor de vereniging en haar leden. Omdat ze er vrienden hebben en mensen ontmoeten, omdat “de ecologische zaak” het verdient. De V van Velt staat dit jaar voor al deze mensen. Bedankt. Velt vat het jaar van de vrijwilliger aan met een knappe voorsprong. In 2010 won Velt met haar project ‘Bewegingscoaches’ de Prijs voor het Vrijwilligerswerk, een titel die we met trots dragen. De coaches namen intussen hun diploma in ontvangst (zie p. 14) en zullen nog flink van zich laten horen.

Zoom

5

Geluidstuin

Foto: Kristof Vrancken / Z33 De tentoonstelling Alter Nature: We Can toont het werk van een 20-tal internationale hedendaagse kunstenaars en ontwerpers. De verschillende manieren waarop de mens natuur heeft verplaatst, gemanipuleerd of ontworpen staan in deze tentoonstelling centraal: van tuintjes tot privé-eilanden, van wortels en bonsai bomen tot akoestische planten. De mens heeft sinds het begin der tijden de natuur bewust veranderd. Dit gaat van het verplaatsen en afbakenen van natuur tot het fokken van dierenrassen. Plantensoorten worden productieve gewassen, rozen en anjers worden geteeld in alle kleuren van de regenboog. De mens heeft de natuur aangepast om te voldoen aan een veelheid aan behoeften: voeding, gezondheid, bescherming, maar ook esthetiek, experiment, succes, mythe of gewoon uit nieuwsgierigheid. Het laatste decennium is deze evolutie in een nieuwe stroomversnelling geraakt door de biowetenschap en -technologie. In ‘Acoustic Botany’ (foto) onderzoekt Londenaar David Benqué de mogelijkheden van manipulatie van bloemen en planten via een combinatie van traditionele technieken, genetische manipulatie en synthetische biologie met als doel het produceren van geluid door deze bloemen en planten. Alter Nature loopt nog tot 13 maart 2011 in Z33 in Hasselt. Velt-leden krijgen korting op de gezinsworkshops (zie p. 42). → www.z33.be

6

Consument

London Going Dutch Engeland is in de ban van de Nederlandse tuinontwerpers Piet Oudolf, Henk Gerritsen en Ton ter Linden. Dat blijkt uit de tijdelijke tentoonstelling ‘Going Dutch; the inspiration of the Dutch Wave’ die momenteel loopt in het gardenmuseum in Londen. De invloed, de ‘Dutch Wave’, van de Nederlanders op GrootBrittanië is groot omwille van een nieuwe toepassing van beplanting; een meer natuurlijke spontane beplanting, gebaseerd op ecologie en plantengemeenschappen. Wilde planten worden gecombineerd met gecultiveerde planten, hoge grassen met laatbloeiende planten… Het wintersilhouet van verdorde bloemschermen en zaadhoofden maakt ook deel uit van het sieraspect van de tuin. Deze natuurlijke beplantingsstijl staat in contrast met de bekende Engelse borders. De tentoonstelling loopt nog tot 20 februari 2011, in The Garden Museum, Londen. → www.gardenmuseum.org.uk

Consumentenbrokjes Een derde van ons eten belandt in de vuilbak Van de 4600 calorieën waarover elke aardbewoner dagelijks zou kunnen beschikken, blijven er slechts gemiddeld 2000 over. 13 procent gaat verloren op de boerderij, 17 procent verdwijnt tijdens de verwerking en in de handel, en 26 procent wordt gebruikt als veevoeder.

Vollemaansalami De Duitse slager Ludwig produceert zijn worsten bij volle maan. Het eten van deze natuurlijk gerijpte salami zou de consument zelfbewust en goedgezind maken… of maanziek? Cosmetica: verbod op dierproeven In Europa zouden vanaf 2013 geen cosmetica meer worden verkocht waarvan de grondstoffen op dieren zijn getest. De fabrikanten van verzorgingsproducten beginnen echter nu al alarm te slaan, omdat nog niet alle noodzakelijke toxiciteitsproeven in het labo in vitro kunnen worden nagebootst. Dat geldt vooral voor schadelijke effecten op ongeboren leven. Wordt de termijn niet verlengd, dan kunnen heel wat cosmetische middelen niet meer worden verkocht in Europa. Ceci n’est pas du foie gras Ceci n’est pas du foie gras is een nieuw smeersel dat door Abinda is ontworpen op basis van paddenstoelen. Hopelijk zijn tijdens de voorbije feestdagen veel consumenten ervoor gevallen want volgens de vegetarische proevers van EVA kloppen zowel de smaak als de smeuïgheid. Callebaut en fair trade De campagne van Oxfam-wereldwinkels voor kindvriendelijke chocolade is heel tevreden met de beslissing van Barry Callebaut om zich te laten certificeren door Max Havelaar. Het gaat om vier chocoladesoorten die onder de noemer ‘Gourmet Divisie’ zullen worden aangeboden aan bakkers en restaurants.

De Kleine Aarde (DKA) stopt na 38 jaar Het bekende ecologisch duurzaamheidscentrum in Boxtel (NL) moest einde 2010 haar deuren sluiten. De industrie is de laatste jaren zoveel efficiënte groene technologieën gaan ontwikkelen dat DKA door de tentoongestelde prototypes meer begon te lijken op een alternatief Bokrijk. Toch denken sommigen zoals de stichting PRO dat er nog mogelijkheden zijn voor duurzaamheidscentra. Zij overwegen de bouw van zes ecodorpen in de provincies Friesland en Utrecht met daaraan verbonden kennis- en scholingscentra die dan ‘De Kleine Wereld’ zouden heten.

BiodiverCITY Zo heet de nieuwe permanente zaal over biodiversiteit in het Museum voor Natuurwetenschappen. Je ontdekt er de stad zoals je ze nog nooit zag met groene daken, plantenmuren, ecologische gemeenschappen en volkstuintjes. Bovendien leer je hoe je de stedelijke biodiversiteit nog kunt bevorderen. Vanaf 8 jaar.

De Duurzame Waardekaart, een initiatief van De Kleine Aarde, blijft wel voortbestaan. De Duurzame Waardekaart is een unieke voordeelpas waarmee je korting krijgt op producten en diensten die rekening houden met mens en natuur. Op DuurzameWaardekaart.nl vind je alle aanbiedingen overzichtelijk op een rij. De Duurzame Waardekaart is enkel geldig in Nederland.

Ecover zal binnenkort als eerste schoonmaakmerk ter wereld uitpakken met duurzame verpakkingen voor alle vloeibare producten. Braskem, de Braziliaanse plasticproducent van Ecover, is er als enige in geslaagd om een “groen” polyethyleen samen te stellen op basis van suikerriet, dat tot 75 procent minder CO2-intensief is. De introductie van dit nieuwe materiaal zal de Ecover-voetafdruk enorm verkleinen. Momenteel wordt 45 procent van die afdruk immers ingenomen door het verpakkingsproces. Daarnaast krijgen alle flessen een nieuwe vorm, die minder materiaal verbruikt en blijven ze recycleerbaar en geschikt voor refill. Froggy pakt haar verpakkingen op nog een andere manier aan. Werner & Mertz, producent van de Froggy-reinigingsmiddelen, gebruikt voortaan verpakkingen die bestaan uit gerecycleerd PET (R-PET). Deze flessen zijn 100 procent recycleerbaar en bevatten minstens 65 procent gerecycleerd

Ecocheques ook voor bio Sinds 1 januari kunnen werknemers hun ecocheques gebruiken om biologische voedingsproducten aan te kopen. Dit besliste de Nationale Arbeidsraad einde vorig jaar. BioForum is verheugd over deze beslissing, die een mooie kans biedt aan consumenten om met biologische producten kennis te maken.

→ www.natuurwetenschappen.be

Een strijd om de groenste verpakking?

Consument/Column

materiaal: dat is het hoogst haalbare percentage op dit moment. ‘PET is een materiaal dat wereldwijd in omloop is en dat dus veelvuldig in afvalbergen terug te vinden is’, zegt Luc Van Aerden, general manager bij Werner & Mertz Consumer in Benelux. ‘Op het einde van de gebruikscyclus worden PET-flessen vermalen en gebruikt Werner & Mertz de gerecycleerde PET om er opnieuw flessen van te maken. Door de recyclage van het PET-afval verkleinen we de afvalberg en hoeven we ons niet te beroepen op nieuwe grondstoffen. Bovendien heb je voor het maken van flessen op basis van gerecycleerde PET veel minder energie nodig, wat de verdere reductie van de CO2-uitstoot alleen maar ten goede komt.’ Aan de consument om te beslissen welke “groene” verpakking de voorkeur krijgt? Schoensmeer: roet aan de voet? Op sommige verpakkingen van schoensmeer lees je de waarschuwing: ‘Buiten bereik van kinderen houden.’ Waarom deze zin er staat heeft Öko-Test (OT) voor ons achterhaald. Voor de behandeling van gewone lederen schoenen kun je kiezen uit twee types van schoensmeer: deze van harde was gemengd met minerale oliën meestal aangeboden in ronde metalen dozen, of de emulsies op waterbasis uit een tube waarop dikwijls al een sponsje bevestigd zit. OT stuurde 19 merken zwarte schoensmeer (de meest verkochte) naar het labo. 17 merken bevatten een sterk verhoogd aandeel PAK’s, de slecht afbreekbare polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Dat hoeft niet te verwonderen wanneer een producent aan OT antwoordt dat hij roet als kleurstof in zijn schoensmeer draait. Aan de crèmes op waterbasis wordt er meestal een bewaarmiddel toegevoegd: in 11 merken blijkt dat formaldehyde te zijn, in vijf gevallen nog eens gecombineerd met organische halogeenverbindingen. Hierdoor blijft er slechts één goed merk over: Centrallin. Bij de smeersels op basis van was is Kiwi nog net bevredigend. Castreren van varkens gaat (bijna) stoppen Het voorbije jaar hebben verschillende lezers te kennen gegeven dat ze vegetariër zouden worden of toch zeker geen biovarkensvlees meer zouden eten omdat ze hadden vernomen dat het onverdoofd castreren van biggen ook in de biologische veehouderij nog altijd is toegelaten. Alleen in Nederland worden biobiggen sinds 2007 vóór de ingreep verdoofd. In een overeenkomst tussen organisaties van boeren, dierenbeschermers, de vleesindustrie, de detailhandel en de Europese Commissie is nu besloten om biggen vanaf 2012 in Europa niet meer onverdoofd te castreren en om vanaf 2018 de ingreep zelfs volledig te stoppen. Er is evenwel een uitzondering gemaakt voor varkens die extra zwaar zouden worden, omdat de mannelijke varkens dan wel een vervelende berengeur ontwikkelen. Zulke zware varkens dienen bijvoorbeeld voor de productie van parmaham. Bronnen: Öko-Test, De Morgen, NBV, EVA, Bioforum, De Kleine Aarde.

7

Column: een droom van een biosupermarkt Tekst SuskewieD

Je ziet ze in alle Europese landen opduiken als verlokkelijke bewijzen van de doorbraak van bio. Er was al eens hoerageroep toen 20 jaar geleden de eerste bioproducten in de rekken van de supermarkt opdoken; nu hebben we dus al supermarkten met alleen maar bio. Wanneer je er de eerste keer binnenstapt, word je overrompeld door het enorme aanbod. Dan voel je je aangezogen door de meterslange verstoog met een assortiment biologische vleeswaren waar zelfs een gangbare slager zich zou aan vergapen. Even verder staan proevertjes van vegetarische spreads en biologische kazen met erachter opnieuw een brede keus. In een aparte gekoelde ruimte staan tientallen groenten en vruchten uitgestald en zie je rekken vol biozuivelproducten, vleesvervangers en voorverpakte biocharcuterie. Je begint je af te vragen wie dat allemaal gaat opeten. Even verder wordt het moeilijk kiezen uit de twintig – of zijn het er dertig – soorten biobrood, met gist of desem, van een Waalse én een Vlaamse bakker. Terwijl je staat na te denken kun je rustig een bekertje koffie proeven met een gratis koekje of een stuk wafel. Leuk, maar hebben we behoefte aan zes merken koekjes of aan tien vierkante meter te koop gestelde biowijnen? Draai je om en je botst op een rek met voedingssupplementen; dat stoort je want daarvoor ben je niet gekomen. Je denkt: zo’n zonnehoed is handig in de zomer, maar zijn nut bij winterse kwaaltjes wordt toch in vraag gesteld. Zouden er herboristen bij het winkelpersoneel zitten die kunnen adviseren? Je bekijkt de prijzen van alle producten en het valt je op dat vooral verpakte producten met een lange houdbaarheid goedkoper zijn dan je gewend bent, terwijl groenten en fruit minstens even duur lijken. Toch te veel onverkochte afval? Biovoeding hoor je toch niet te verspillen… Je zou ook kunnen wensen dat je in Gent woont waar volgende maand De Blauwe Bloem in de Steenstraat al 25 jaar bestaat. Niet zomaar een biowinkel, maar een oefenplaats voor een nieuwe vorm van handeldrijven: de associatieve economie. Het lijkt ingewikkeld, maar het is in wezen een stuk eenvoudiger te begrijpen dan de bankencrisis, en vooral: 100 procent veilig. In de associatieve economie wordt er geproduceerd volgens behoefte en krijgt de producent een eerlijke vergoeding die hem moet toelaten het product opnieuw te maken. Op winkelniveau betekent dit dat klanten hun bestellingen vooraf doorgeven zodat er correcte hoeveelheden worden geleverd. De klanten halen de bestelling op uit hun vak in het winkelrek en betalen een prijs die is opgesplitst in een productgedeelte en daarnaast een stuk van het loon dat de winkelier nodig heeft om te leven, alles heel open en duidelijk afgesproken. Je tracht je in te beelden of het associatieve transitiemodel ook zou kunnen werken op de schaal van zo’n biosupermarkt. Dat wordt afkicken voor al die verwende consumenten, bedenk je met een glimlach. Maar dromen mag.

8

Tuin

Stevia rebaudiana, suikerblad of honingplantje… Zelf stevia kweken Tekst & foto’s Luc Vanhoegaerden

Als subtropische plant komen er honderden soorten van stevia voor, inheems in Noord- en Zuid-Amerika. Een daarvan is erg zoet van smaak. De zoetstofplant Stevia rebaudiana Bertoni behoort tot de composietenfamilie (Asteraceae) en komt als meerjarige kruidachtige plant in het wild voor in Paraguay. Velt-moestuinmedewerker Luc Vanhoegaerden kweekt het plantje ook met succes in zijn tuin.

Stevia wordt commercieel als zoetmiddel geteeld in Zuid- en Midden-Amerika, in Israël, China en Thailand. In de vrije natuur wordt de plant maximaal 80 cm hoog. In onze koudere streken is het plantje eenjarig, en komt het slechts uitzonderlijk tot bloei. Je kunt stevia zelf zaaien, jonge steviaplantjes aankopen in gespecialiseerde tuincentra of een moederplant vermeerderen via stekken. Zaaien zou meer variatie aan planten opleveren, terwijl de soortvastheid bij stekken behouden blijft.

Veel licht voor stevia Van nature groeit Stevia in eerder arme grond. Bij mij deed stevia het goed in een lichtzure en goed gedraineerde zandleemgrond, die evenwel voortdurend licht vochtig diende gehouden te worden. Om in ons klimaat een hoog zoetgehalte in de blaadjes te produceren is vrij veel zon nodig. De plant houdt immers van een langdurige blootstelling aan licht. Lengende dagen bevorderen dan ook stevige bladgroei. Tijdens kortende dagen komt de plant in ons klimaat slechts

uitzonderlijk tot bloei. Stevia kan slecht tegen lage nachttemperaturen en is niet winterhard. Je kunt de erg vorstgevoelige planten wel in potten vorstvrij laten overwinteren. Daarbij houd je de potkluit licht vochtig. De steviazaaitest Stevia kan worden gezaaid of gestekt. Om te kiemen is een omgevingstemperatuur van minstens 22° Celsius nodig. Zaaien kan van januari tot mei, in zeer fijne zaaigrond. Ik zaaide binnenshuis in een mengsel van 3/4de gezeefde cocopeat en 1/4de fijn zand. De minuscule zaadjes werden bedekt met een dun laagje fijne grond en op de vensterbank vochtig gehouden tijdens het kiemen. Zaad voor een 10-tal plantjes betaalde ik € 2,90. Omwille van een laattijdige levering van de zaden kon ik pas op 5 mei uitzaaien. Van de 54 zaadjes kwamen er slechts 16 uit, wat uiteindelijk 11 bruikbare plantjes opleverde. De zeer lage opkomst is volgens de zaadleverancier normaal, en wordt ook zo op het zaadzakje vermeld. Je kunt uitgegroeide zaailingen als eenjarige teelt uitzetten in volle grond op 40 cm in de rij en 60 cm tussen de rijen. Stevia wortelt eerder oppervlakkig. Pas dus op bij het schoffelen. Tussen de rijen kun je wat rijpe compost als mulch aanbrengen. Ik kweekte de steviazaailingen verder op in een grote bloempot van 24 cm diameter. Een minimale potmaat van 18 cm diameter is vereist om een goede wortelontwikkeling toe te laten. De pot was gevuld met een mengsel (60/40) van tuinaarde en grof zand. De opgroeiende potplanten hadden tijdens de zomermaanden veel water, warmte en licht nodig.

Tuin

De steviastektest In de periode mei-juni kun je stevia ook opkweken uit stekken van een aangekochte of een overwinterde moederplant. Ik sneed uit een moederplant 12 stekken met een lengte tot 10 cm, afgesneden op minimaal twee knoppen boven de grond. Ik verwijderde alle bladeren op de bovenste twee of drie na, en stekte in een mengsel van 1/4de wit zand, 1/4de gezeefde cocopeat en 1/2de potgrond. De stekken vragen een omgevingstemperatuur van minstens 15° Celsius om aan te slaan. Ze vereisen veel licht, maar geen volle zon. Ik plaatste de stekken onder geperforeerde plastic zakjes om ze voortdurend in een vochtige atmosfeer te houden. De stekpotjes werden onderaan in een schaaltje met water gezet. Van de 12 genomen stekken sloegen er na een viertal weken 8 aan. Nadat de stekken voldoende begonnen te groeien, werden ze verpot in grote bloempotten – met diameter van 24 cm – en buiten gezet. Stevia oogsten Tijdens de zomergroei kun je om de maand wat blaadjes oogsten bij de toppen van de planten. Daardoor wordt een bossige groei bevorderd . Met koeler wordende temperaturen tijdens het korten van de dagen neemt het zoetgehalte van de plant toe. Het eigenlijke oogsten neemt een aanvang in de late zomer. Bij het oogsten neem je maximaal 2/3de van de stengel weg, en strip je de bladeren van de stengel. Als je de plant wilt gebruiken om er het volgende jaar mee verder te kweken, dient een 10-tal cm van de stengel behouden te blijven om de plant succesvol binnenshuis te laten overwinteren. Ik liet de geoogste bladeren drogen op een metalen bakrooster in een zonnige en luchtige veranda. Na een paar weken waren de bladeren kurkdroog, en kon ik ze gemakkelijk verpulveren tot groen, zoet “steviapoeder”. Twee stevig uitgegroeide steviaplanten leverden 70 cc gedroogd steviapoeder op, waarmee we theelepel per theelepel meermaals gerechten konden zoeten. Stevia laten overwinteren Momenteel overwinteren overjarige steviaplanten in potten op onze zolderkamer, koel en vorstvrij onder het dakraam.

9

Boven: opkomende zaailingen Onder: planten klaar om uit te zetten

Na groeien en oogst heeft de plant een rustperiode nodig. Er is dan relatief weinig water nodig, maar de wortels mogen niet uitdrogen. Bij vorstvrij overwinterde planten sterven de bovenste plantendelen weliswaar af, maar het wortelgestel loopt bij het lengen van de dagen weer uit. Je kunt de planten weer buiten zetten na de ijsheiligen. Steviaplanten zouden op die manier vier seizoenen lang kwaliteitsvol productie kunnen geven.

Ter info: ik kocht plantjes van stevia bij Ecoflora in Halle. Zaadjes van stevia kocht ik bij Vreeken’s zaden in Dordrecht.

10

Culinair

Stevia in de keuken Een veilig en natuurlijk alternatief voor suiker? Tekst Luk Naets Foto Luc Vanhoegaerden

Als we de Leuvense professor Jan Geuns mogen geloven dan kan stevioside, de zoetstof uit de steviaplant, al zeker voor diabetici en mensen met overgewicht een gezond alternatief zijn voor suiker. In hoge concentraties verlaagt het zelfs de bloeddruk en wordt aderverkalking voorkomen. En dat alles zonder bijwerkingen of gaatjes in de tanden. Bovendien is stevia zeer caloriearm. Waarom is stevia hier nog niet doorgebroken? Tot dit jaar heeft Europa de boot altijd afgehouden in het kader van de wetgeving op nieuwe voedingsmiddelen (novel foods), ondanks het feit dat steviaproducten in Zwitserland en Frankrijk vrij te koop zijn. In de rest van de wereld wordt stevia als zoetstof algemeen toegepast: in Zuid-Amerika, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland. China is zelfs de grootste uitvoerder van zoetstoffen uit de steviaplant. Deze landen hebben duidelijk meer vertrouwen in een natuurlijke zoetstof die Indianen al eeuwenlang gebruiken, dan in de kunstmatige alternatieven zoals saccharine, aspartaam en cyclamaat. Wanneer Amerika twee jaar geleden de steviazoetstof rebaudioside A goedkeurt als veilig voedingsadditief, lijkt het hek opeens wel van de dam. Coca-Cola, Pepsi en Cargill vragen patenten aan voor de zuivere zoetstoffen met namen als Truvia en Rebiana, en uiteindelijk bepaalt zelfs de Europese voedselautoriteit EFSA dit jaar dat een dagelijkse dosis van 4 mg steviolglycosiden (verzamelnaam van de tientallen zoetstoffen in stevia) per kilogram lichaamsgewicht een veilige marge is.

Dus: nu overal te koop? Ja en neen. Via internet en in een aantal natuurvoedings- en dieetwinkels kun je steviaproducten kopen – officieel voor uitwendig gebruik. Voor de verzorging van de huid bijvoorbeeld, of als cosmetisch product voor de tanden. Eigenlijk producten die vroeger weleens “onder de toog” verkrijgbaar waren, maar nu al wat meer zichtbaar opgesteld staan in de schappen, weliswaar naast de cosmetica en aan een BTW-tarief van 21 procent terwijl dat voor voeding maar 6 procent bedraagt. Stevia als voedingsmiddel, supplement of additief toelaten hangt nu van de Europese commissie af die met de lidstaten nog een wetgeving moet uitwerken. Men wil vooral vermijden dat de toegelaten dagelijkse inname van 4 mg/kg niet wordt overschreden. Tot deze wet is gestemd, is zelfs het verhandelen van de steviaplant of zijn gedroogde blaadjes verboden… De eigen kweek dan maar Wie stevia als zoetmiddel wil gebruiken, zal misschien toch wel even moeten wennen aan de nieuwe smaakervaring. Een beetje te veel gaat al snel bitter smaken of doet minstens denken aan zoethout of drop. Consumenten die heel zoete gerechten gewend zijn raadt men daarom aan om de zoetheid van hun (witte) suiker voor de helft te vervangen door honing of

esdoornsiroop in combinatie met stevia. Zo zullen ze op termijn minder behoefte hebben aan het “suikerzoete” en helemaal kunnen overstappen op stevia. Dat stevia heel all-round in gerechten kan worden ingezet, bewijzen kookboeken zoals het Duitse Mit Stevia natürlich süssen van Brigitte Speck. Zij gebruikt hoofdzakelijk een aftreksel van steviablaadjes of poeder van het gedroogde kruid in haar recepten van tientallen shakes en smoothies, fruitdesserten, gebak en koekjes, confituren, compotes en siropen, tot allerlei zoetzuur exotisch lekkers. Bronnen: Food Industry, Öko-Test, KU-Leuven, CM nieuws, Nutrithérapie, Wikipedia Boeken: • Stevia, het z.... alternatief, Dick en Ineke Van der Snoek, Ankh-Hermes, Deventer NL; • Mit Stevia natürlich süssen, Brigitte Speck, Hädecke Verlag, Weil der Stadt D

Zelfgeoogst gedroogd steviapoeder

Column/Verbeeld

11

Column Groene Kerst Tekst Laurence Machiels Illustratie Leen De Pelseneer

Soms weet ik het niet meer. Zoals vorige maand, toen ik een kerstboom moest kiezen. Het liefst laat ik deze keuze aan mij voorbijgaan. Maar zoonlief is een kerstadept van het eerste uur die weken op voorhand uitkijkt naar dat ultieme decoratiemoment. Want waar moeten de pakjes komen, als er geen boom is? Mijn ervaringen met kerstbomen zijn desastreus. Jaar na jaar onderneem ik frustrerende zoektochten naar een boom die niet te duur, niet te groot en niet te klein is en ook nog een beetje ecologisch verantwoord blijft. Een afgezaagd exemplaar of eentje met sprietige wortels in een netje is geen optie. Een nepboom is al helemaal niet aan mij besteed, los van de milieuvervuilende consequenties van de productie, het vervoer en de recyclage ervan. Het moet een echte boom zijn, zorgvuldig in een pot gekweekt, die ik volgens het boekje jaar na jaar in de tuin kan overhouden. Tenminste, dat is wat ik al tien jaar lang probeer. De realiteit is om bij te wenen. Die dure Nordmann van vorige kerst staat er sinds de zomer dor en bruin bij. Van de boom van vorig jaar bleef alleen het geraamte over; het paard bleek de groene naalden lekker te vinden. Drie jaar geleden haalde de Servische spar zelfs de volle grond niet; in maart stond hij er al doods in de pot bij. Dus voel ik me tijdens zo’n kerstboomzoektocht telkens weer spilziek, onecologisch en een waardeloze tuinier – eigenschappen waarmee ik mezelf liever niet associeer. Ik zou er een kunnen adopteren of huren, natuurlijk. Een biologische bij voorkeur. Eentje die langzaam, zonder kunstmest mocht groeien en waarrond schattige schaapjes het onkruid opsmulden. Een echte bioboom, die na gebruik weer op zijn oude vertrouwde plek mag terugkeren – als dat me geen schoon geweten zou opleveren. Maar kerst zaait twijfel. Want wie garandeert me dat mijn kerstboom het in de barre Ardennen wel overleeft, terwijl er in mijn beschutte tuin al zowat tien exemplaren de geest gaven? En hoe zit het met al dat extra transport dwars door België heen, terwijl er een half bos in het tuincentrum om de hoek voor het grijpen ligt? Zoonlief wil er een bij Ikea kopen, waar ‘een kerstboom niet groener kan zijn’. Als slogan kan dat tellen, maar nee dank, een stompje kerstboom vind ik overal en composteren kan ik zelf. We tobben, wikken en blijven wegen. December glijdt zachtjes vooruit; de oplossing komt vanzelf. Want zonder dat we het beseffen, is kerst voorbij. De pakjes kwamen in een grote mand, de slingers drapeerden we rond het raam en de kerstballen vlogen aan een sliert dwars door de woonkamer. We knipten wat hulst, een paar takken taxus en verhuisden de laurierboom van het terras naar de voordeur. Geen extra kosten, geen transport, geen dode boom; slechts een piepklein beetje afval en een groener gevoel dan ooit. Want zeg nu zelf, de meest ecologische kerstboom, da’s toch die boom die je niet plaatst?

12

Sorbet

Welk sap is het meest ecologisch verantwoord? Vraag en antwoord Vraag www.greenevelien.com Antwoord Stijn Bruers & Luk Naets Foto Richard Barley

‘Wat is de meest ecologische keuze: bio-sap in (eenmalige) glazen flessen, fairtradesap in statiegeldflessen of niet-bio-/ fairtradesap in tetra-pakken? Of anders gesteld: in welke mate bepalen de inhoud en de verpakking de ecologische voetafdruk van een product?’ Stijn Bruers van Ecolife en Luk Naets van Velt geven een antwoord op deze vraag van greenevelien.com.

Jouw interessante vraag is moeilijk te beantwoorden, Evelien. Laten we eerst eens naar de ecologische voetafdruk (in globale vierkante meter, gm²) en koolstofvoetafdruk (in kg koolstof-equivalent, kg Ceq) van de verpakking kijken. De volgende cijfers gelden voor de productie en het transport van een nieuwe verpakking, uitgedrukt per kg verpakking Tetra-pak: 3,5 gm²/kg ; 460-600 kg Ceq/kg. Nieuwe glazen fles: 0,8 gm²/kg; 120-400 kg Ceq/kg.

Je ziet dat per kg verpakking het eenmalig glas beter is dan tetra. Maar… per liter inhoud is er meer glas dan tetra-verpakking nodig: laten we zeggen dat 1 l water in een glazen fles overeenkomt met een bruto gewicht van 1,700 kg (dus 700 g verpakking per liter), en voor tetra: 1,060 kg (60 g verpakking). De glazen verpakking weegt dus 10 keer meer, terwijl de voetafdruk per kg bijna 5 keer lager is. Samengeteld is de voetafdruk per liter water voor glas bijna driedubbel zo hoog als die van het pak: 0,56 gm²/l tegenover 0,2 gm²/l. Dus tetra scoort hier beter dan nieuw glas.   Statiegeldflessen zijn een heel stuk beter dan nieuw glas. Ik schat dat voor de koolstofvoetafdruk het aandeel transport nog geen 5 procent is van het aandeel productie (het smelten en gieten van glas verbruikt heel veel energie). Het aandeel transport hangt natuurlijk af van de afstand. In Vlaanderen zijn de afstanden relatief kort. Ik herinner me uit een studie dat als de afstand tussen fabriek en consument meer dan 200 km bedraagt, het voordeel kantelt naar het eenmalig glas. Een fles Spa van de Ardennen naar Brugge vervoeren is dus op of net over de rand… Voeg daarbij nog extra energie voor het spoelen van de flessen, en de voetafdruk van statiegeldflessen is zowat 10 keer lager dan die van eenma-

lig glas. Dan zitten we aan ongeveer 0,6 gm²/l netto…   Ter vergelijking: de ecologische voetafdruk van 1 l lokaal geproduceerd appelsap bedraagt 4,2 gm²/l. De verpakking is dus goed voor nog geen 15 procent van de totale voetafdruk.   Dan de vraag over bio. Kort gezegd: de ecologische voetafdruk (volgens de huidige methodologie) is nog geen geschikte indicator om de milieuvoordelen van bio aan te geven. Daar wordt verder onderzoek naar gedaan. Ik heb een vermoeden dat vooral voor dierlijke producten de ecologische voetafdruk van bio hoger zal liggen dan reguliere landbouw. Voor appelsap weet ik het niet, maar ik vermoed dat bio en regulier in elkaars buurt gaan liggen. Er zijn natuurlijk andere indicatoren (watervoetafdruk, stikstofvoetafdruk…) waar bio hoogstwaarschijnlijk beter voor scoort. Maar we kunnen appelen niet met peren vergelijken: de lagere ecovoetafdruk van tetra-pakken versus de lagere watervoetafdruk van bio…? Conclusie: ik moet je het antwoord schuldig blijven. Stijn Bruers, Ecolife

  En laten we vooral het volgende element  niet vergeten: sinds de invoering van de tetraverpakkingen worden gigantische hoeveelheden “verse” producten die niet meer gekoeld hoeven te worden over duizenden kilometers Europa rond gereden: Deense melk naar Italië, Ierse zuivel naar Duitsland en Franse naar Engeland, idem dito voor fruitsappen. Dáár, en bij de drang naar globalisering, knelt volgens mij vooral het schoentje… Luk Naets

Zoekertjes

gezocht

Wilgentenen of andere soepele twijgen om een schutting te vlechten. [email protected] (Arendonk) Te koop

Collectie oude Belgische munten(bijna volledig). Prijs otk. Kamiel Kellens, Herzele, [email protected], 053 63 14 64.

gezocht

Tuinier. Joseph Spruyt kan wegens een kwetsuur aan zijn rug niet meer in zijn tuin werken. Hij stelt zijn tuin ter beschikking voor wie er biologisch wil komen tuinieren. Joseph Spruyt, Westerlosesteenweg 182, 2230 Herselt. 014 54 75 16. Siertuin + moestuin: ca. 3 000 m2. gezocht

Gratis

Een of twee kippen die geen functie meer hebben. Geef je ze graag een ‘oude dag’? Ik hou ze enkel om een terreintje met fruitbomen proper te houden en niet voor de eitjes. 03 293 58 91 of 0494 35 28 22 (Lier).

Te koop

gezocht

Alle nummers van Seizoentje/ Seizoenen van 1989 tot nu. Af te halen in KesselLo. [email protected]. Het boek van Frans Balis en Roos Van Hoof over Komboecha of Kargasok. Het boek is zo goed als nieuw (ik heb het dubbel). Prijs: € 6,00 (+ verzendingskosten). De Gols, 052 21 80 50. Te koop

Glazen Brita-kan met 5 classicfilters. De filters zijn uiteraard nieuw; de kan is tweedehands maar staat mooi op tafel. Alles kan opgestuurd worden mits betalen van verzendingskosten (€ 5,70). Prijs: € 15,00. De Gols, 052 21 80 50. gezocht

Stukje grond om te kopen (eventueel te huur; desnoods bouwgrond indien niet te duur) om ecotuin aan te leggen in regio Eke-Nazareth/Deinze/Nevele/Landegem/ Hansbeke. [email protected] of 0475 618 614. Te huur

Nog enkele percelen grond om zelf groenten of planten te kweken in Hombeek (Mechelen). Slechts € 25,00 per jaar. Rustig gelegen. [email protected] of 015 41 66 06. Te koop

Allerlei oude lederen voorwerpen van boerenpaarden, oud handhakmachientje, zaaimachientje, oude gepoetste klampstenen. [email protected] of 015 41 66 06. Te koop

Oud charmant hoevetje te Hombeek, Moststraat 5. theoslachmuylders@ hotmail.com of 015 41 66 06. Gratis

Sporkbomen (diameter: 5 cm; H: 2 m). 14 ex. 09 355 87 79. [email protected].

Oud stro of oud hooi dat gebruikt kan worden als strooisellaag in een te beginnen tuin. Liefst ergens in de omgeving van Diest Tienen - St.Truiden... Bel naar 0473 50 21 76 als je er vanaf wilt. Te huur

Co-gardening project Bassevelde, Oost-Vlaanderen: grote parktuin van meer dan 1 ha, met eeuwenoude bomen, grote vijver en verschillende moestuinen, unieke ligging in centrum dorp. Aan de straatkant staat een nieuw gebouw met 4 huurappartementen die net afgewerkt zijn. We zoeken nog naar bewoners voor 3 appartementen, die samen willen instaan voor vormgeving en onderhoud van de ecologische tuin, en individueel kunnen beschikken over een eigen ecomoestuin. Co-housing is mogelijk in het grootste appartement, dat beschikt over 3 slaapkamers. Kom gerust eens kijken na afspraak met Philip, 0497 45 89 61 of [email protected]. gezocht Tuinder voor aangelegde groentetuin met tuinhuisje, gratis ter beschikking. Dennenlaan 12, Gistel. Tegenprestatie: onderhoud. 059 50 59 67, [email protected]. Te koop

Pastorie, Bruggesteenweg 7, 8433 Middelkerke (Sint- Pieterskapelle). Oppervlakte perceel: 700 m². Oppervlakte 184 m²: grote inkomhal, ruime woonkamer, keuken met zitkamer, wasplaats en bureau, kelder, 4 ruime slaapkamers en badkamer. Zolder 80 m² en garage 40 m². Kloostertuin met bakstenen tuinhuis. Gelegen op 8 km van Nieuwpoort, 14 km van Oostende, 1 km van de snelweg BruggeVeurne afrit Middelkerke. lieve.vanpraet@ telenet.be of 051 51 14 89 (tussen 19 en 21 u), 0497 61 81 00. Foto op www.ecozoekertjes.be.

13

gezocht

Een enthousiaste vrijwilliger om een groep vrijwilligers aan te sturen in het ecologisch moestuinieren. De moestuin maakt deel uit van Natuurtuinen Jekerdal (CNME Maastricht en regio) in Maastricht. De groep vrijwilligers bestaat uit 8 mensen met veel en weinig ervaring. Het is de bedoeling dat de vrijwilligers middels het werk in de moestuin ook scholing krijgen. Wij bieden: een prettige werksfeer in een boeiende omgeving, onkostenvergoeding (in overleg), werkkleding. Reacties voor 1 februari 2011 richten aan [email protected] of per post: CNME t.a.v. Yvonne Velthuis, Statensingel 138, 6217 KH Maastricht. Voor meer info: Yvonne Velthuis, telefonisch bereikbaar op dinsdag, woensdag, donderdag van 9-17 u op 043 321 52 27. De volledige vacature lees je op www.cnme.nl. gezocht

Communicatieverantwoordelijke (v/m) bij BioForum Vlaanderen. Je ontwikkelt een communicatieplan om Vlaamse biobedrijven te informeren via diverse communicatiekanalen (inclusief website). Je neemt een groot deel van de redactie zelf op. Je bent hoofd- en eindredacteur van het driemaandelijks vakblad BioActief. Ook voor consumenten ontwikkel je een communicatieplan. Je introduceert ‘social media’ als Facebook en YouTube. We bieden je een voltijdse job met verantwoordelijkheid en ruimte voor initiatief. Wij verlonen volgens PC 329 barema E2. Stuur voor 31 januari 2011 je CV met motivatie en vergezeld van minstens twee teksten van jouw hand aan [email protected] of BioForum Vlaanderen, Quellinstraat 42, 2018 Antwerpen. De volledige vacature lees je op www.bioforum.be. Te koop

• 1 kleine graanmolen DDD, 1 kleine graanmolen Theuninck. Beide op onderstel met wieltjes, motor eenfazig. Perfecte staat. € 150/stuk. • 1 inox mengkuip 700 l. Horizontaal, langzaam draaiend roerwerk. Geschikt voor voedingsmiddelen. Foto’s beschikbaar. € 700. • 1 roerder met vatklem met 3-delige propeller en as in rvs. Lengte as: 120 cm. Motor 1 Pk, 900 toeren, 3-fazig. € 300. Gerard Ameeuw, 051 704 200 (Houthulst). Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be

14

Eco-actief

Van bloesemhaag tot speelbosje En ander eco-actief nieuws Samenstelling Redactie

Van bloesemhaag tot speelbosje Struiken en bomen geven body aan je tuin. Ze zorgen voor privacy, en brengen afkoeling in de zomer... Weet je dat er tal van mogelijkheden bestaan om bomen en struiken toe te passen in de tuin? Iedereen kent wel de geschoren beukenhaag. Maar heb je al eens gedacht aan een geurende bloesemhaag, een dakboom boven je terras, of een verstopbosje voor de kinderen? Met bomen en struiken kun je spelen, letterlijk en figuurlijk. De nieuwe siertuinvorming van Velt ‘Van bloesemhaag tot speelbosje’, over bomen en struiken voor een ecologische tuin, geeft je heel wat ideeën, voor grote of kleine tuinen. Je krijgt ook advies voor de aanleg en het beheer. De winter is hiervoor de uitgelezen periode. De vorming duurt ca. 2 uur. Meer info vind je op www.velt.be onder ‘vorming’. Blijf op de hoogte! Wil je herinnerd worden aan interessante activiteiten en info ontvangen over Velt in je buurt, bezorg ons dan je e-mailadres! Stuur het door naar [email protected]. Schrijf je ook meteen in op Velt-bericht, de elektronische nieuwsbrief van Velt, en blijf nog beter op de hoogte van wat er reilt en zeilt in de wereld van ecologisch leven en tuinieren. Surf naar www.velt.be/veltbericht.

9 december: een vroeg kerstfeestje bij Velt? Nee, de kerstman was er niet, maar wel veel andere goede mannen en vrouwen kwamen ons verblijden op 9 december. Dan was het namelijk feest bij Velt. Tien bewegingscoaches werden volgens de criteria officieel benoemd en namen hun diploma in ontvangst. Ze deden dat onder begeleiding van een klein cello-ensemble en vergezeld van feestelijke bubbels. Vijf mannen en vijf vrouwen kunnen vanaf nu jouw afdeling of groep bijstaan. Zoek je nieuwe bestuursleden, trendy activiteiten of een vorming over een bloeiende afdelingswerking? Wil je gecoacht worden in je (bestuurs)taak? Stuur een e-mail naar carine.delille@ velt.be en zij zorgt voor een coach in jouw buurt. Over werkgroepen en afdelingen Velt heeft er alweer een nieuwe werkgroep bij: Werkgroep Walcheren – een groep in Nederland (Zeeland) die activiteiten rond ecologisch tuinieren wil organiseren rond een bestaande volkstuin. Zo hopen ze iedereen stap voor stap te overtuigen om het ‘zonder’ te doen. Verder werden twee naamswijzigingen doorgevoerd: afdeling Zoersel is vanaf nu afdeling Voorkempen, en afdeling ‘Dodoenstuin’wordt afdeling Schilde. Werkgroep Dodoenstuin blijft bestaan. Ben je het overzicht kwijt? Velt heeft intussen – na een jaar – de volgende nieuwe werkgroepen onder de vleugels genomen: Het Groene Hart (Nederland), Stads-Potters (Antwerpen), Transitie Tervuren, Tuindelen (Leuven), Walcheren (Nederland), Werkgroep biologisch dynamisch tuinieren (Schoten), Werkgroep Dodoenstuin (Schilde). En er zijn ook twee nieuwe afdelingen: Damvallei en Licht-ter-Velde.

Elk jaar reikt Jong Groen! ‘De Groene Bril’ uit aan een organisatie of persoon die zich het voorbije jaar hard heeft ingezet voor thema’s die de groene jongeren nauw aan het hart liggen. De genomineerden voor 2011 zijn JNM, Sea First en Velt. Stemmen kan tot 20 januari. Breng je stem uit op www.jonggroen.be/degroenebril.

Eco-actief

Resultaten enquête Velt Nederland. En hoe nu verder? Vorig jaar werd er onder de leden van Velt Nederland een enquête gehouden. Daarmee wilde Velt Nederland peilen naar de behoeften en wensen van leden. De respons was groot : 229 leden vulden de enquête in. We willen hen daarvoor graag hartelijk bedanken. De belangrijkste resultaten uit de enquête zetten we hier op een rijtje. • Belangstelling voor de ecologische moestuin blijft veruit de belangrijkste bindende factor voor het Velt-lidmaatschap. Maar liefst 96% van de leden die de enquête hebben ingevuld, geven de ecologische moestuin als reden op voor hun lidmaatschap. Zo veel mogelijk ecologisch koken en eten wordt in 73% van de gevallen als reden genoemd. De siertuin is goed voor 48%. • Het verwachtingspatroon van leden over een afdeling ‘Gewest Nederland’ ligt hoog. De belangrijkste scores van de in de enquête opgenomen antwoordcategorieën zijn: publicaties over ecologisch leven en tuinieren (85%), organiseren en geven van cursussen (60%), leden een gespreksplatform bieden (53%), organiseren van projecten en campagnes (44%), het promoten van de vereniging en een ecologische levensstijl op markten en beurzen (42%). • Ruim de helft (53%) van de leden die de enquête hebben ingevuld, kiest niet voor een actieve betrokkenheid bij de vereniging. Dat betekent dat 47% wel op de een of andere manier actief betrokken wil zijn! De hoogste scores gelden daarbij voor: incidenteel een bijdrage leveren aan projecten/ thematische werkgroepen/ commissies/ activiteiten (21%), lesgeven (11%), meewerken aan publicaties (9%), willen bijdragen aan de oprichting van regionale of plaatselijke afdelingen (9%), promotieactiviteiten op markten en beurzen (6%). Conclusies voor de afdeling Gewest Nederland Het tot nu toe binnen Velt gebruikelijke model met een afdelingsbestuur lijkt voor afdeling ‘Gewest Nederland’ niet geschikt. Wij kiezen daarom voor een kleine, slagvaardige Activiteitencommissie (AC) die op stimulerende wijze acties onderneemt, activiteiten organiseert en (tijdelijke) projecten opzet binnen en voor de afdeling Gewest Nederland. Deze Activiteitencommissie bestaat op dit moment uit: Jan Aantjes, Johan van de Winckel, Antoon Lambregts en Max Hendriks. De Activiteitencommissie wil de aftrap voor de afdeling Gewest Nederland geven met de volgende bijeenkomsten in de eerste maanden van 2011 : • met de leden die betrokken willen zijn bij het inrichten en onderhouden van een internetplatform; • met de leden die subsidies bij overheden en instanties willen verwerven; • met de leden die hebben aangegeven op enigerlei andere wijze actief betrokken te willen zijn bij activiteiten binnen de afdeling en vereniging. De leden van Velt in Nederland die de enquête niet hebben ingevuld, maar die wel graag worden geïnformeerd over en door de afdeling Gewest Nederland vragen wij om hun personalia, lidnummer en e-mailadres door te geven aan: [email protected]. Voor alle leden geldt : wijzigingen van je e-mailadres ook graag naar dit adres sturen.

15

©John Novis Ggo’s 1 Avaaz en Greenpeace overhandigden aan John Dalli, EU commissaris voor Gezondheid en Consumentenbeleid, een petitie met meer dan 1 miljoen Europese handtekeningen. Hiermee vragen ze aan de Commissie om ggo-gewassen te verbieden tot er een nieuwe, onafhankelijke, ethische en wetenschappelijke instantie bestaat, die de impact van ggo’s echt kan inschatten. De duizenden handtekeningen werden opgenomen in een 3D-kunstwerk van Kurt Wenner dat op de stoep voor het gebouw van de Europese Commissie werd gelegd. Velt riep via haar nieuwsbrief ‘Veltbericht’ op om de petitie te ondertekenen. Misschien siert dus ook jouw voornaam dit kunstwerk… Meer berichten over ggo’s vind je op www.velt.be/ggo Ggo’s 2 In Veltbericht deden we een oproep om te reageren tegen een nieuwe veldproef met ggo-aardappelen. Een consortium van vier onderzoeksinstellingen (Universiteit Gent, ILVO, Hogeschool Gent en het Vlaams Instituut voor Biotechnologie) wil in Wetteren een veldproef uitvoeren met genetisch gemodificeerde aardappelen. Deze aardappelen zijn genetisch zodanig gewijzigd zodat ze multiresistent zijn tegen Phytophthora. We deden de oproep samen met verschillende andere organisaties, waaronder Greenpeace, Bioforum Vlaanderen, Landwijzer, Bond Beter Leefmilieu e.a. Met succes, want op amper tien dagen tijd maakten 1670 mensen een bezwaarschrift over. In naam van al deze organisaties willen we iedereen danken die is ingegaan op onze oproep. Nu hopen dat de overheid effectief met onze bezwaren rekening zal houden. We houden jullie op de hoogte!

16

Tuin

Een ondergrondse bankrekening Hoe zorg je voor een veerkrachtige bodem? Tekst Lucas Brouns Foto Vanesa Carbajo, NIOO-KNAW

Als lezer van Seizoenen ben je allicht vertrouwd met de grond onder je voeten. Afgelopen jaar maakte je al kennis met de mycorrhizaschimmels. Nu nemen we de wensen van diverse andere organismen onder de loep. Hoe zorgt de ecotuinier(ster) in de praktijk voor een goedgeluimde humus? Dr. Gerlinde De Deyn is ecoloog aan het Nederlands Instituut voor Ecologie, het NIOO‑KNAW. Zij promoveerde op de samenhang tussen bovengronds en ondergronds leven. Onlangs gaf je een open college in Wageningen. Daarin stelde je dat stikstof in organische verbindingen als een bankrekening kan worden gezien. Dat klinkt lucratief. ‘Ik ben inderdaad een groot voorstander van compost, en verkies het boven kunstmest of zelfs koemest. Het bodemleven wordt rijker van compost, omdat hij divers is van samenstelling. Het bodemleven moet werken om koolstof, stikstof en andere voedingsstoffen uit organische vormen te halen. Daar komen veel verschillende organismen bij kijken. Ieder organisme heeft zo zijn specialisatie in het afbraakproces. Door organisch plantenmateriaal én elkaar op te eten, nemen de organismen voedingstoffen op en geven die ook weer vrij, in stapjes. Welke stoffen, en hoeveel ervan, dat hangt sterk af van het uitgangsmateriaal. Zowel compost als stalmest kennen een ruime variatie in samenstelling. Dat is iets wat we verder willen onderzoeken, zeker in relatie tot het bodemleven. Als er ook vezelrijk materiaal in de compost of stalmest zit, zoals strootjes en kleine takjes, dan wordt er des te meer gewroet en komt er nog meer lucht in de grond. Lucht geeft een belangrijk voordeel.’

Waarom is lucht daar beneden van belang? ‘De plantenwortels én het bodemleven hebben zuurstof nodig. Een goede structuur betekent dat er tussen de bodemkruimels kleine ruimtes zijn. Deze bodemkruimels bestaan uit kleiplaatjes, zandkorrels en organisch materiaal. De ruimtes ertussen zijn belangrijk voor allerlei organismen, want dat is hun leefruimte. Er is daar water en zuurstof. Tussen de bodemdeeltjes zit namelijk hangwater, een dun laagje water. Daarin leven bijv. nematoden, de aaltjes.’ Aaltjes zijn toch niet zo geliefd? ‘Veel mensen denken bij aaltjes meteen aan de plantenetende aaltjes. Maar, in een gezonde bodem leven de meeste nematoden van bacteriën; andere leven van schimmels en weer andere van kleine bodemdiertjes. Door ziekteverwekkers op te eten kunnen ze ziekten onderdrukken, en de “afvalstoffen” van de aaltjes zijn weer voedsel voor planten, bacteriën en schimmels. Nematoden worden ingedeeld onder de functiegroep “biologische regulatoren”, de bacteriën en schimmels zijn de “chemische ingenieurs”. De aaltjes die in levende wortels kruipen kunnen grote schade veroorzaken als er te veel van zijn. Of als ze samenwerken met ziektever-

wekkende schimmels of bacteriën. Wat in de moestuin helpt, is vruchtwisseling. De plantenetende aaltjes zijn selectief en iedere soort heeft zo zijn voorkeur. Het bodemleven helpen opbouwen is eveneens nuttig. De plantenetende aaltjes krijgen minder kans als er ook carnivore aaltjes zijn. Die bestaan namelijk ook. Je moet wel even geduld hebben, want zij bouwen minder snel een populatie op.’ Wie brengt de lucht in de bodem? ‘In onze gematigde streken staan vooral de regenwormen hierom bekend. Zij behoren tot een derde functiegroep: de “ecosysteemingenieurs”. In die groep zitten bijvoorbeeld ook pissebedden, mieren, mollen, en plantenwortels. Regenwormen zijn bijzonder goed als ecosysteem-ingenieurs, omdat ze zich een weg door de bodem eten. In hun lichaam mengen ze minerale bodemdeeltjes met organische deeltjes. Die gaan daardoor aan elkaar plakken en worden als kleine kruimeltjes uitgescheiden. Deze hoopjes wormenkak zitten vol met voedingsstoffen.’ En wat gebeurt er als je ploegt of spit? ‘Dan komt er plotsklaps veel organisch materiaal vrij dat goed beschermd was in bodemkruimels. Dit wordt snel afgebroken door bacteriën, waarbij er veel CO2 ontsnapt. Verder breken schimmeldraden in stukjes als je spit. Die kunnen wel weer aangroeien, maar heel wat soorten schimmels groeien niet zo snel. En dus bestaat de kans dat een of andere snel groeiende ziekteverwekkende bacterie of schimmel een voorsprong krijgt. Ploegen of spitten maakt ook de gangenstelsels van regenwormen en andere bodemdiertjes stuk. Het heeft daardoor meteen grote invloed op de opbouw van de bodemstructuur.’

Tuin

17

Nematoden, oftewel aaltjes, leven tussen gronddeeltjes waar er water en zuurstof is. Hier zie je een bacterie-etend aaltje.

Is luchtigheid ook voor de waterhuishouding belangrijk? ‘Eigenlijk kun je beter zeggen dat de verhouding tussen lucht en water in de grond van belang is. Organisch materiaal in de grond is goed voor zowel lucht als voor waterhuishouding, want het werkt als een spons. Vezelrijk spul, waarin koolstof in lange moleculaire ketens zit, kan water vasthouden. Een bodem die rijk is aan organisch materiaal droogt minder snel uit. Hij spoelt ook minder gauw weg.’ Nu het winter is, zijn de potten op het terras – waarin fruit en kruiden staan – goed ingepakt in fleecedekens. Maakt het bodemleven daarmee meer kans? ‘Het gaat er vooral om dat de organismen de kou voelen aankomen. Ze kunnen daardoor in slaapstand gaan. Sommige maken antivriesmiddel aan, in hun lijf. Je kunt een pot dus beter niet vanuit een warm huis ineens in de vrieskou zetten. Als de pot al buiten staat, kunnen de beestjes wat dieper kruipen. Daar moet de pot wel groot genoeg voor zijn. Inpakken is nuttig, maar de beestjes kunnen best wat hebben. Uitdroging is erger; minder voor bodemmijten, maar wel voor springstaarten en aaltjes.’ Worden er nog nieuwe soorten bodemleven ontdekt? ‘Waarschijnlijk is, alles bij elkaar, slechts

één procent bekend. Maar het is moeilijk tellen, want veel bacteriën kunnen DNA uitwisselen en dus tijdens hun leven van karakter veranderen. Een belangrijke conclusie van mijn proefschrift is dat we liever kijken naar de functies die organismen vervullen, dan ze alleen maar te tellen. De biodiversiteit is erbij gebaat als elke functie wordt vervuld door meerdere elementen. Dan heb je een veerkrachtig systeem. Maar om je vraag te beantwoorden: er worden vaak nieuwe soorten ontdekt, ook al omdat dit een jong vakgebied is. Bijvoorbeeld Collimonas. Een collega van me heeft die bacteriëngroep ontdekt. De soort die hij ontdekte eet schimmels, daarom noemde hij die Collimonas fungivorans. Voorheen was alleen bekend dat er schimmels bacteriën eten, maar omgekeerd kan het dus ook.’ Is er iets bekend over de relatie tussen de smaak van een plant en de bodem? ‘De smaak van een plant wordt deels bepaald door de mineralen en de zuurtegraad in de grond, maar vooral door de cocktail van organische moleculen die planten zelf aanmaken. Planten die trager groeien, hebben waarschijnlijk meer smaak dan snelgroeiende. Bij snelgroeiende planten zal minder energie gaan naar organische smaakmakers. Ik denk dat die stoffen dan meer verdund worden en dat sommige niet eens worden aangemaakt.

NIOO‑onderzoekers werkten onlangs mee aan een rapport over biodiversiteit in de bodem, in opdracht van de EU. Het rapport in het Engels vind je op http://ec.europa.eu/environment/ soil/biodiversity.htm. Op http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/ library/maps/maps.html staat de nieuwe European Atlas of Soil Biodiversity. Je kunt erin bladeren, hem gratis downloaden of voor € 25,00 (plus verzendkosten) als boekwerk bestellen. Trager groeiende planten hebben naar mijn inzicht ook een breder spectrum aan secundaire plantenstoffen. Dat zijn stoffen die niet zozeer met groei te maken hebben, maar die bijvoorbeeld planteneters of ziektedragers kunnen helpen afweren. Ze kunnen tevens voor smaak zorgen. Tijm en lavendel zijn daarvan goede voorbeelden. Vogels gebruiken de takjes ervan in hun nest. We veronderstellen dat dat ziekmakers afweert en het immuunsysteem van de vogels bevordert.’ Onkruid wordt wel op hoopjes op het land gelegd om de voedingsstoffen terug te laten vloeien. Of het wordt in stukjes verspreid, gemulcht. Is dat zinnig? ‘Jazeker. Het kan worden bewerkt door springstaarten, mijten en niet te vergeten kevers. Zij snijden het in kleine stukjes, zodat het makkelijker afbreekbaar wordt voor andere organismen, zoals bacteriën en schimmels die ook op het grondoppervlak werken. Een regenworm kan zelfs een heel blad beetpakken, oprollen en naar zijn burcht onder de grond meenemen. Charles Darwin schreef daarover al.’

18

Culinair

Puur & vegetarisch Eenvoudige recepten uit de Avalonkeuken Tekst Luk Naets Recepten Tinne Tomme en Marijke De Coninck Foto’s Didier Losfeld

Bij een bezoek aan Gent heel wat jaren geleden at ik eens een dagschotel in restaurant Avalon vlakbij het Gravensteen en ever since herinner ik me vooral de perfecte granenkoffie die ik toen bij een stuk appeltaart heb gedronken. En nu is er het vernieuwde weerzien via hun kookboek. De tijd van de wat rommelig-groezelige natuureethuisjes ligt duidelijk achter ons. En voor de presentatie van de gerechten wordt heel wat inspiratie gehaald bij de creaties van sommige sterrenchefs (en allicht gebeurt het omgekeerde ook bij de topkok die enkele vergeten groenten herontdekt heeft). Voor de selectie van de gerechten in deze Seizoenen heb ik me laten leiden door de wintertijd, de originele bereidingswijze

en de beschikbare ingrediënten. Er zitten zelfs enkele glutenvrije recepten bij (*). De aandacht voor de ingrediënten is hier vooral nodig, omdat er flink wat Japanse en/of macrobiotische producten worden gebruikt in een keuken die niet zomaar vegetarisch is maar zelfs veganistisch, dus zonder gebruik van zuivel en eieren. Wie met plezier en smaak van deze gerechten heeft gesmuld, zal allicht moeiteloos ingrediënten als mirin (zoeterijstwijn), hiziki (zeewier), soba

(boekweitspaghetti) of umeboshipruimen in huis halen om in de overige kleurrijke recepten te gebruiken. Het kookboek zelf is mooi verzorgd en geïllustreerd met foto’s die doen watertanden. De keuken van Avalon is heel evenwichtig en gezond. Ik durf zelfs te wedden: slankmakend, ook al omdat er niet met suiker wordt gezoet maar hoogstens met een lik granenstroop of een druppel diksap. In het hoofdstukje “filosofie” wordt uitgelegd waarom voor deze eetwijze is gekozen. Marijke heeft een en ander visueel samengevat in een aparte voedingsdriehoek: bovenaan in de smalle top staan rood vlees, eieren, gevogelte, zuivel en vis samen in het donkerste segment: ‘Hooguit maandelijks te gebruiken.’ Daar gaat mijn licht gekookt eitje bij de zondagse pistolet…

Geroosterde kikkererwten • 500 ml (2 koppen) gekookte kikkererwten (zonder kookvocht) • 3 el olijfolie • 2 teentjes knoflook (geperst) • 3 à 4 el shoyu Ik ben zelf niet zo’n grote fan van bonen. Vaak vind ik ze te ‘melig’ en wat flets van smaak. Maar als je me deze geroosterde kikkererwten voorschotelt, werken ze even verslavend als gezouten pinda’s. Een ideale versnapering… Verwarm de oven voor op 180° Celsius. Schep de kikkererwten in een ovenschaal goed om in de olie, zodat alle erwtjes met een laagje olie omhuld zijn. Bak ze 10 minuten in de oven. Voeg er de look en shoyu aan toe en schep alles weer goed om zodat elke kikkererwt onder de sojasaus zit. Bak verder tot de kikkererwten knapperig en krokant zijn (nog ca. 10 minuten). Bak ze niet te lang want de sojasaus verbrandt snel. Puur & vegetarisch: 180 eenvoudige recepten uit de Avalonkeuken door Tine Tomme en Marijke De Coninck uitgeverij De Draak, Begijnendijk, 2010 ISBN: 9789490738013 180 p., € 22 Te koop in de betere boekhandel en online via www.dedraak.org

Velt-leden krijgen een korting op het boek (bij bestelling via de website), bij cursussen en in het restaurant. Zie p. 42 voor meer info.

1 | 2011

19

Prei-pompoen-gembersoep* Een heerlijke heldere soep, zoet, hartig en verwarmend pittig… Een alternatief voor de klassieke prei- of pompoensoep.

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 4 plakjes verse, geschilde gember (2 mm dik) • 1/2 kleine ongeschilde oranje Hokkaidopompoen, in blokjes van 1,5 bij 1,5 cm • 4 cm kombu • 1 l water • 1 middelgrote prei, in ringen van 0,5 cm • 1 tl groentebouillonpasta of -poeder

Snij de plakjes gember in zo fijn mogelijke reepjes. Breng de pompoenblokjes, de kombu, de gember en het water aan de kook. Voeg na 5 minuten de prei toe en laat 10 minuten koken. Werk de soep af met de groentebouillon. Controleer de

smaak en voeg indien nodig nog wat groentebouillon toe. Tip: je kunt de oranje Hokkaidopompoen vervangen door een geschilde groene Hokkaidopompoen of door een butternutpompoen.

Bruschetta met rodebietentapenade Een restje rodebietentapenade kun je aanlengen met bijvoorbeeld sojamelk, mixen en als dressing gebruiken.

Ingrediënten voor 12 personen

Bereiding

• 1 ciabattabrood • olijfolie • 1 teentje knoflook Voor de rodebietentapenade: • 240 ml (1 kop) gekookte rode bieten • 120 ml (1/2 kop) zwarte (kalamata) olijven • 1 el olijfolie • 1 el appeldiksap • 1 tl balsamicoazijn • peper en zout • kiemen voor de garnering

Verwarm de oven voor op 180° Celsius. Snijd de ciabatta in 12 sneetjes van 1/2 cm dik. Borstel aan beide kanten van de sneetjes ciabatta een beetje olijfolie. Leg de ciabattasneetjes in een ovenschaal en zet ze in de oven. Bak het brood 5 minuten, tot het licht krokant is. Neem daarna het gepelde teentje knoflook en wrijf zachtjes over 1 kant van elk

sneetje ciabatta, de kant waarop de tapenade komt. Mix alle ingrediënten voor de tapenade met een staafmixer in een hoge beker. Bestrijk de sneetjes ciabatta met de rodebietentapenade en werk af met een beetje kiemen.

20

Boekweit-zwartebonenburger* Boekweit is een zeer krachtig en sterk smakend winters ‘pseudograan’: voedzaam en glutenvrij.

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

Voor de burgers: • 350 ml (1 1/2 kop) gekookte boekweit • 350 ml (1 1/2 kop) gekookte zwarte bonen • 2 à 3 el sterke Dijonmosterd • 2 takjes verse tijm, fijngehakt (of 1 tl gedroogde tijm) • 2 takjes verse rozemarijn, fijngehakt (of 1 tl gedroogde rozemarijn) • 1 1/2 tl zeezout • frituurolie Voor de prei-mosterdsaus: • 1 el olijfolie • 1 grote prei, fijngesneden • 1 tl kruidenzout • 1 tl witte peper • 1 brikje sojaroom • 1 el (graantjes) mosterd Voor de garnering: • 8 halve sneden zuurdesem-roggebrood (of ander volkorenbrood) • olijfolie • handvol veldsla • 1 wortel, geraspt

Verhit de frituurolie en verwarm de oven voor, beide op 180° Celsius. Meng alle ingrediënten voor de burgers en kneed ze flink door elkaar. Maak 4 grote, platte burgers door van het deeg eerst ballen te rollen en die dan stevig plat te drukken met je handen. Wrijf de sneetjes brood in met een beetje olijfolie. Leg het brood op een vlakke bakplaat en rooster het 5 minuten in de oven, tot het licht krokant is – met een broodrooster kan ook. Verhit 1 el olijfolie in een kookpan en stoof daarin de prei gedurende 3 minuten. Voeg de peper en het kruidenzout toe en laat nog 2 minuten stoven. Doe er de sojaroom en de mosterd bij, laat 1 minuutje

In combinatie met de zwarte bonen wordt het een ongelooflijke burger!

zachtjes pruttelen en haal de pan van het vuur. Bak de burgers per twee in de hete frituurolie (in een braadpan kan ook). Stel de broodjes samen: leg eerst een sneetje geroosterd brood op een bord, daarop de veldsla, gevolgd door de burger, de prei-mosterdsaus en wat geraspte wortelen. Sluit af met een tweede sneetje geroosterd brood. Boekweit koken: Verhit wat olijfolie in een kookpan, voeg 1 kop boekweit toe en roer tot de korrels verkleuren en geuren. Giet er 2 koppen water bij en voeg wat zout toe. Laat 15 minuten koken, zonder te roeren. Zet het vuur uit en laat nog 10 minuten zwellen.

Trio van gepocheerde peren* Dit zijn drie variaties op dezelfde bereiding met peertjes. Het is een eenvoudig maar lekker zoet

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

Basisrecept: • 4 zoete peren (Williams of Conférence) • 1 1/2 kop appelsap • 1 el rijststroop • 1 el kuzu (of arrowroot of maïzena) Gemberpeertjes: • 1 tl gembersap • snuifje kaneelpoeder Sinaaspeertjes: • 1 tl geraspte sinaasappelschil • 8 partjes sinaasappel Chocoladeperen: • 1/2 tl vanillepoeder Voor de chocoladesaus: • 3 el geraspte pure chocolade • 2 el sojamelk • 1 el water • 1 el rijststroop

Schil de peren en zet ze rechtop in een kookpan. Voeg het appelsap, de rijststroop en de extra smaakmaker (zie verder) toe. Breng aan de kook en plaats het deksel op de pan. Laat de peren op een zacht vuur nog 15 à 20 min koken. Neem de peren dan uit de kookpan en schik elke vrucht op een bord. Los de kuzu op in 2 el koud water en voeg dit papje bij het nog warme appelsap. Roer met een klopper terwijl je het sap weer aan de kook brengt. Zodra het indikt, mag de pan van het vuur. Giet het sap over de peertjes en garneer elk bord naargelang de gekozen variatie op het gerecht. • Gemberpeertjes: voeg gembersap toe aan

recept, ideaal voor een frisse herfstnamiddag. Je kunt de peertjes zowel warm als koud eten.

het appelsap en werk op het einde af met een streepje kaneel op het bord. • Sinaaspeertjes: voeg sinaasappelschil toe aan het appelsap en garneer elk bord met 2 partjes sinaasappel. • Chocoladeperen: voeg vanillepoeder toe aan het appelsap. Doe alle ingrediënten voor de chocoladesaus in de mengkom en verwarm 3 minuten au bain-marie. Meng dan de inhoud van de mengkom met een vork of klopper tot je een gladde saus krijgt. Neem de mengkom uit het water en laat de inhoud zo’n 10 minuten afkoelen. Schik elke peer in een mooi kommetje of op een bord en giet er de lauwe chocoladesaus over.

Weg & Wijzer Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Ecologisch leven/wonen

06.02 13.02 20.02

01.02 08.02 15.02 22.02

Basiscursus ecologische moestuin door War Smeyers, 9.30 u. De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud Turnhout. Leden: € 10,00; nt-leden: € 20,00 (4 lessen). I.s.m. Vormingplus Kempen. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Turnhout.

Cursus biologische moestuin

05.02 19.02 05.03 19.03

07.02

12.02

francismertens@hotmail. com. Zuid-Antwerpen.

17.02

Joyce Parren, 19.30-22 u,

20.02

20.02

22.02

Raemdonck, 20-22.30 u,

Peter Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder.

12.02

Reeks groentetuin: teeltwisseling door War Smeyers, 9.30-12 u,

Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden: € 3,00.

26.02

27.02

05.03

War Smeyers, 9.30-12 u, Ecocentrum, Postelsesteenweg

Zadenafhaalmoment, 10-12 u (na afspraak), Ecohuis, Turnhoutsebaan 139, Borgerhout. Zadenuitwisselmoment vanaf 11 u. Petrus Collaert, petrus. [email protected]. StadsPotters.

06.03 03.12

Praktijkles kringlooptuinieren door Guy Augustijns, 9-12 u, Gemeentelijke biologische

moes- en kringlooptuin, Mudaeusstraat, Brecht. I.s.m. compostmeesters Brecht. Vooraf inschrijven bij de dienst Afval & Duurzaamheid, Van Pulstraat 15, Brecht, 03 660 17 27, duurzaamheidbrecht@ brecht.be (gewenste dag vermelden). Guy Augustijns, [email protected]. Noorderkempen.

06.03

Kleinfruit snoeien en verzorgen, 10-12 u, Talander, De Lusthoven 88, Arendonk. Snoeischaar meebrengen. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout.

peter_hendrickx@belgacom. net. Heist-op-den-Berg.

26.02

Start Velt-seizoen, 10-12 u, De Wijsneus basisschool, Kerkpad, Wortel. Ophalen bestelde zaden. Edward Moerman, edward.moerman@telenet. be. Noorderkempen.

Zadenbedeling, 9-12 u, De Akelei, Haachtsebaan 2, Schriek. Peter Hendrickx,

Reeks siertuin: successie en groenvormen door

Zadenbedeling, 10-12 u, Steenwinkelstraat 126, Schelle. Petrus Collaert, petrus. [email protected], 03 887 21 27. Zuid-Antwerpen.

Voordracht Mieren en Wespen in de biotuin, door Jos Nuytemans, 20-22.30, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Burcht (Zwijndrecht). Ntleden: kleine bijdrage. Ingrid Melis, [email protected]. Den Bumpt.

De teelt van asperges en witlof door Etienne Zaal Molenhoek, Hoek StCatharinastraat/Binnenpad, Stabroek. Nt-leden: € 2,00.

26.02

Herman Rombouts, 014 51 76 73, hermanblanche. rombouts@pandora. be, www.eetbaretuinen. be, www.yggdra.be, www. transitie.be. Middenkempen.

Paul Eelen, paul.eelen@ gmail.com. Brasschaat.

10.02

Lucrèce Roegiers, 9.30-12.30,

Afhaling biozaden en -hulpmiddelen, 10-12 u, Agnes De Kock-Van Aelst, Herentalsebaan 77, Zoersel. Francois Jans, francois.jans@ skynet.be. Voorkempen.

De Permacultuurtuin door Clubhuis, Begijnhof (ingang langs de Burchtstraat) 5, Herentals. Nt-leden: € 2,5.

Kennismaking met de vele aspecten van wilde groenten

Verstraetelei 50, Brasschaat.

26.02

Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Breng snoeischaar en handschoenen mee. Luc Beerts, [email protected]. Groot-Mortsel.

Basistheorie. War Smeyers, [email protected]. Mol.

door Annick Hollebeke, 2022.30 u, GIB Brasschaat, Door

Fruitbomen snoeien door Stefan Eyckerman, 9.30-12.30 u, hoeve Dieseghem, Wouter Volcaertstraat 44, Mortsel.

Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden: € 3,00.

08.02

Praatavond Tuinactiviteiten in februari en maart, 20-22 u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud Turnhout. Myriam Pelckmans, breugelmans. [email protected]. Turnhout.

1ste en 3de zaterdag van de maand. Peter Storms, [email protected]. Polder.

Ying en yang en de macrobiotische keuken, door

[email protected]. Mol.

natuurgebied Kelderijlei, Steenwinkelstraat 126, Schelle. Francis Mertens,

Christoffel, Amelbergastraat 1, Zandhoven. Basiscursus.

Onderhoudsdag tuin De Heuvels, 10-16 u, Tuinen De Heuvels, Stabroek. Elke

Snoeien van hoogstam en halfstamfruitbomen

71, Mol. Nt-leden: € 3,00. war.

door Stefan Eyckerman, 9.30 u. Tuin van Francis en

(6 lessen) door Lieven David, 20.30 u, Afspanning Sint

Kristel De Bie, kdebie@ belgacom.net. Voorkempen.

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

War Smeyers, war.smeyers@ telenet.be. Mol.

Antwerpen

30.01

Kinderen welkom

21

06.03

Snoeiles Kleinfruit, 10-12 u, Widar, Lipseinde 43, Zondereigen. Praktijkles. Breng snoeischaar mee. Edward Moerman, edward.

22

07.03

Seizoenen

[email protected]. Noorderkempen.

12 u, Vokstuinencomplex

Kruiden, de basiskennis

Janssens, njanssens1@ telenet.be. Aartselaar.

door War Smeyers, 19.20 u,

Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden: € 3,00. war. [email protected]. Mol.

08.03 10.03 15.03 17.03

12.03

Cursusreeks over fruit door Valère Allonsius, 20-22.30 u, GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. 1 lezing + 3 praktijklessen. 03 665 27 66 of 0475 43 70 01. Paul Eelen, [email protected]. Brasschaat.

21.03

Algemene ledenvergadering + biowijnproefavond, 20-22.15 u, CC Zwaneberg - zaal 4, Bergstraat, Heist-op-den-Berg.

26.03

Snoeien in siertuin en hoogstamboomgaard door

Ingrid Melis, melisi@skynet. be. Den Bumpt.

[email protected]. Mol.

26.03

Bie-Larmuseau, 14-16.30,

Sint-Jacobshof, Sint-Jacobstraat 3, Stabroek. Peter Storms,

17.03

27.03

Praatavond tuinactiviteiten maart-april, 20-22 u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud Turnhout. Myriam Pelckmans,

Demonstratieles fruitbomen en bessenstruiken snoeien, 9.30-12 u, Hove (Adres wordt meegedeeld bij inschrijving).

Snoeien in de siertuin en hoogstamboomgaard (indien vorstvrij) door Leo Quintelier, 10-16 u, Polderstraat 69

28.03

door War Smeyers, 10-

08.02

door War Smeyers, 9.30-21 u,

West-Vlaanderen

02.02

04.02

Teelt biologische aardappelen door Lieven Delanote, 20-23 u, CC Ghybe, St. Annastraat, Poperinge. Leden: € 1,00; nt-leden: € 2,00. Ivo Vandenbroucke, 057 30 09 24, [email protected]. Westland.

Tomatenteelt door Herman De Waele, 20-23 u, Bezoekerscentrum De

Introductiedemo Draagdoeken door Eva De Muynck, 1922 u, voormalig restaurant

l’Escapade, J. De Troozlaan 39, Blankenberge. Leden: € 3,00; nt-leden: € 7,00 (koppels: € 5,00 en 7,00). Scarbel-Deklerck, fabiklerki@ hotmail.com. Oostkust.

10.02

Alles over bijen door Wilfried Ramon, 20-22, LDC Diksmuide - zaal Nicifoor, Maria Doolaeghestraat, Diksmuide. Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Brigitte Baumgarten, brigitte.baumgarten@ skynet.be. IJzervallei.

12.02

Verdeling biohulpmiddelen, 13-14 u, tuin Urbain

Ureel, Faliestraat 111, Zedelgem. Carlos Bogaert,

be. Mol.

leden: kleine bijdrage. Ingrid Melis, [email protected]. Den Bumpt.

Praktijkles ecologisch tuinieren voor beginners

Nt-leden: € 5,00 (€ 8,00/ gezin). Wandeling + koffie en pannenkoeken. Laarzen meebrengen. Inschr.: Jan Moeyaert, jan_moeyaert@ telenet.be. Tielt.

Reeks siertuin: de open ruimte Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. war.smeyers@telenet.

Zwijndrecht (vm) en achter de kerk van Zwijndrecht. Nt-

19.03

Bioteelt van rood-, groen- en witlof door Herman De Waele, 9.30-12.30, Clubhuis, Begijnhof (ingang langs de Burchtstraat) 5, Herentals.

Ledenfeest, 13.30-17 u, Parochiezaal Poeke, Poekedorpstraat 16, Poeke.

Nt-leden: € 2,50. Herman Rombouts, 014 51 76 73 , hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen.

nt-leden: € 2,00 Inschrijven: Johan Peeraer, [email protected] of 03 454 07 34. Netevallei.

19.03

06.02

[email protected]. Mol.

breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Turnhout.

19.03

Reeks groentetuin: zaaien en planten door War Smeyers, 9.30-12 u, Ecodemotuin, Mariëndal, Mol. war.

Snoei van kleinfruit, 9.30-12 u, bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem. André Vandenberghe, [email protected]. Fruitwerkgroep.

(Tussen Roodborstjeslaan 3/5, Zwijndrecht); 14-16 u: Hoogstamboomgaard: Achter de kerk van Zwijndrecht.

Ecodemotuin, Mariëndal, Mol.

[email protected]. Polder.

06.02

Leo Quintelier (indien vorstvrij), 10-12 u: Velt-tuin

door War Smeyers, 9.30-12 u,

12.03

leden: € 2,00. Dirk De Ridder, [email protected]. Westland.

Jan Bral, [email protected]. Heist-op-den-Berg.

Reeks groentetuin: vervroegen van teelten en voorbereiden groentetuin

Ecosmos door Herman De

Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. Leden: € 1,00; nt-

Vinkevelden, Edegemsesteenweg, Edegem. Nestor

cbogaertdeconinck@skynet. be. Groot-Zedelgem.

12.02

Wintersnoeidemonstratie + uitleg over fruit kweken door Marc Geens, 14-16 u, Urbain Ureel, Faliestraat 111, Zedelgem. Nt-leden: € 5,00. Carlos Bogaert, cbogaertdeconinck@skynet. be. Groot-Zedelgem.

17.02

Tuinieren zonder rugpijn door Liesbeth Raepasaet, 20-22 u, Elektriciteitscentrale

SPE, Vaarnewijkstraat 20,

Weg&Wijzer

Harelbeke. Jan De Saedeleer, [email protected]. Harelbeke.

18.02

Voordracht groenten als geneeskruid door Maurice Godefridi, 19.30-20 u, Den Ankap, Leffingestraat 85, Oostende. Leden: € 2,00; ntleden: € 4,00. Lucette Van Ghendt, velt.oostende@ skynet.be. Oostende.

18.02

23.02

Ann Van Belle, 20-23 u,

Milieuboerderij De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke.

19.02

Snoeien om te groeien door Marc Geens, 14-16 u, familie Olivier-Demol, Park de Rode Poort 72, Sint-Michiels. Leden:

24.02

20.02

26.02

20.02

Moestuinclub, 10-12 u, Augustijnenhof, Rolleweg 10, Loppem. Nt-leden: € 5,00.

26.02

Liliane Sap, sap.liliane@ gmail.com. Groot-Zedelgem.

21.02

Voordracht osteoporose of botontkalking door Geert Verhelst, 19.30-22 u, Ten Elsberge, Mandellaan 101, Roeselare. Laure Dekeerle,

27.02

[email protected]. Roeselare.

22.02

Natuurlijk Ouderschap door Eva De Muynck, 1922 u, voormalig restaurant

02.03

l’Escapade, J. De Troozlaan 39, Blankenberge. Leden: € 3,00; nt-leden: € 7,00 (koppels: € 5,00 en 10,00). Scarbel-Deklerck, fabiklerki@ hotmail.com. Oostkust.

22.02

Pasta maken uit biologische graansoorten, 19.30-22.30

05.03

05.03

Snoeidemonstratie door Patrick Ballyn, 9.30-11.30 u, Roger Deleu, Delaeystraat 52, Hooglede-Degeyte. Roger Deleu, [email protected]. Staden De kruidige sierborder door Maurice Godefridi, 19.3022 u, Parochiaal Centrum, J. Creytensstraat 23, Oedelem. Bert Vansteenhuyse, [email protected]. Beernem. Afhalen hulpstoffen, 9-11.30 u, bij familie Houthoofd, Heirweg 115 A, Roeselare. Laure

Snoeiles o.l.v. Roger Haeck, 9.30-12 u, Filip Desplenter, Meentakstraat 19, Meulebeke. Leden: € 1,00. Roger Haeck, roger.haeck@ scarlet.be. Tielt.

05.03

Wintersnoei door Ivan Maertens, 10-12 u, Jan sterken, Scharebrugstraat 132, Blankenberge. Je kunt ook model-schaduwtuinen en modelborders bezichtigen. [email protected]. Oostkust.

06.03

Entles appels, 8.30-12 u, Milieuboerderij De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. Leden: € 2,00; nt-leden: € 4,00. Iedere deelnemer krijgt 2 onderstammen. Dirk De Ridder, deridder.dirk@ telenet.be. Westland.

12.03

Demonstratie: snoeiles, 14-16 u, Familie Reynaert, Groenestraat 525, Roeselare. Laure Dekeerle, [email protected]. Roeselare.

Afhalen zaden en biomeststoffen, 9.3011.30 u, Gilbert Putman, Lattenklieversstraat 156, Beernem, gilbert.putman@ skynet.be. Beernem.

Solitaire bijen, 10-12 u, Compost-demonstratiedomein, Noordhinder, Knokke-Heist. Ivan Maertens, ivan.1ath@ scarlet.be. Oostkust.

scarlet.be. Fruitwerkgroep.

05.03

Workshop paddenstoelen kweken door Ann Van Belle, 19.30-23 u, Milieuboerderij De Palingbeek, Vaarstraat 7, Zillebeke. Leden: € 5,00; nt-leden: € 7,00 (materiaal inbegr.). Margot Huyghe, [email protected]. Westland.

€ 2,00; nt-leden: € 5,00. Paul De Wilde, familie.de.wilde@ telenet.be. Brugge.

Snoeien van laagstam appel en peer, 9.30-12 u, bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem, andre.vdberghe@

Kookclub (bio&veggie), 19.3022.30 u, Keuken Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem (De Leeuw). Leden: € 5,00; nt-leden: € 10,00. Schort en keukenhanddoek meebrengen a.u.b. Voorsmaakje: www.velt.be/ grootzedelgem. Max. 24 dlnrs, inschr. bij Magda Spillier, [email protected]. Groot-Zedelgem.

Paddenstoelen kweken door

Leden: € 1,00; nt-leden: € 2,00. Margot Huyghe, [email protected]. Westland.

Dekeerle, lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare.

u, Bioboerderij De Zaaier, bij Diederick Steyaert, Korte Akkerstraat 2, Ruddervoorde. Leden: € 3,00; nt-leden: € 6,00. Inschrijven: Eddy Gevaert, eddy.gevaert@ skynet.be. Oostkamp.

23

Moestuinclub, 10-11.30 u, Lattenklieversstraat 156, Beernem St.Joris. Gilbert Putman, gilbert.putman@ skynet.be. Beernem.

12.03

Praktische wintersnoeiles ‘groei en bloei’ door Ivan Maertens, 14-16 u, Hugo Wulleman, Fuchsiadreef 5, Knokke-Heist, ivan.1ath@ scarlet.be. Oostkust.

13.03

Fruitbomen enten, 9.30-12:00, bij André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem. [email protected]. Fruitwerkgroep.

15.03

Bakles (pistolets, sandwiches, koeken…), 19.30-21.30, Ten huize van Steven Camertijn, Wulveringemstraat 31, Veurne. Leden: € 5,00; nt-leden: € 7,00. Inschr.: 058 51 32 14 (Paul Vermeersch), paul@ koksijde.be. Westkust-Veurne.

24

19.03

Weg & Wijzer

Snoeiles appel en peer (praktijk) door Ivan

15.02

Maertens, 14.30-16.30 u,

Kinderboerderij “De Lange Schuur”, Stuiverstraat 599, Oostende. Leden: € 2,00; ntleden: € 4,00. Lucette Van Ghendt, velt.oostende@ skynet.be. Oostende.

22.03

Biodynamisch telen door An

19.02

Verboven, 19.30-21.30 u, Roger Deleu, rdeleu@ pandora.be. Staden.

Tuinieren zonder groenresten door Herman De Waele, 20-22 u, Het portaal (oude

jongensschool), Nieuwstraat 8, Ruiselede. Mieke Van Den

19.02

19.03 26.03

Broeck, 051 68 65 13. Tielt.

24.03

Voordracht Effectieve Microorganismen door Jürgen Degraeve, 20-22 u, LDC Diksmuide - zaal Nicifoor, Maria Doolaeghestraat, Diksmuide. Noël Tack, n.tack@telenet. be. IJzervallei.

29.03

Tomaten telen door Jean Desmaele, 20 u, Elektriciteitscentrale

20.02

SPE, Vaarnewijkstraat 20, Harelbeke. Frans Descheemaeker, descheemaekerfrans@ hotmail.com. Harelbeke.

31.03

Gevelbeplanting en voortuintjes door Lieve Van Praet, 19.30-21.30 u, O.C.de Zwaan, Werkenstraat, Vladslo. Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Ism.KVLV Vladslo. Irene Laridon, irene.laridon@ skynet.be. IJzervallei.

24.02

Lessenreeks “Ecologisch moestuinieren” door Lieven David, 13.30-16 u, Freinetschool De Pit, Handelsplein 1, Diest. Leden: € 80,00; nt-leden: € 105,00. Inschr.: karen.poel@skynet. be voor 10/01. Max. 15 pers. Storten op rek.nr. 523-0802853-59, Velt Halen met vermelding van naam, adres en lidnr. en startjaar ecologisch moestuinieren. Lieven David, lievendavid@ skynet.be. Hageland.

26.026 26.03

25.02

Gemeenteplein 26, Asse,

26.02

Snoeicursus hoogstamfruit door Leonard Quintelier, 14-17 u, hoogstamboomgaard

van Patrick Tavernier, Domentstraat 45, Affligem.

Wine tasting Vino Mundo - Organic and fairtrade wines, 16-18 u, Vino Mundo, Stationsstraat 82, Lovenjoel (Bierbeek). Leden: € 4,00; nt-leden: € 6,00. Inschr.: [email protected]. Dirk Janssen, dirk.janssen2@ pandora.be. Leuven.

28.02

Biologisch, vegetarisch, seizoensgebonden koken, door Lies Havet. 19-23 u, Zaal Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. De ingrediënten worden per bijeenkomst betaald. Inschr.: Lies Havet, [email protected], 0474 70 69 63. Leuven.

05.03

Ecozaden en hulpstoffen, 9-19 u, p/a Julien De Maeseneer, Beneden Vrijlegem 15, MollemAsse. Julien De Maeseneer, [email protected]. Groot-Asse.

12.03

Snoeien van kleinfruit door Yves Hendrickx, 14-16.30,

Provinciaal Proefcentrum voor Kleinfruit, Molenstraat 26, Roosdaal. € 1,00. Inschr.: info.

Kleinfruit: teelt, verzorging en snoei door Jos Noppen (theorie). Afhalen zaden, 2022 u, Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. Leden: € 2,50; nt-leden: € 3,50. Bernadette Christiaens, bernadette. [email protected]. Zennevallei.

Snoeicursus hoogstamfruit,

26.02

Teelt van selder door Jos Van Hoecke, 20-22.30 u,

[email protected]. Groot-Halle.

Moestuinieren (praktijkopleiding), 15-17.30 u, p/a Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. Leden: € 48,00; ntleden: € 30,00 voor 12 lessen. 2de les. Aloïs Stylemans, [email protected]. Groot-Asse.

Workshop snoeien door Frans De Smedt, 10-12 u, ‘t Schooltje van Oppem, Processieweg 4, Meise. Bart Deroover, 052 31

CC ‘t Vondel Vergaderzaal, 1e verdieping, Possozplein 40, Halle. Hélène Clement,

9-17 u, cc Oud Gesthuis, € 4,00. Basiscursus Reg. Landschap Groenen Corridor theorie en praktijk. Inschr. door bet. op 733-0302564-51 van RLGC – Vilvoorde. Erik Meerschaut, e.meerschaut@ fulladsl.be. Groot-Asse.

Takkenvlechten, 9-17 u, Kerremansbos, Pontbeeklaan, Zellik. Inschr.: Erik

28 76, bderoover@hotmail. com. Neer-Brabant.

Vlaams-Brabant

12.02

door Roger Verlinden, 20-22 u, Zaal “Onder den Toren”, Markt 4, Haacht. Leden: € 2,00 (of €3,00/groep); nt-leden: € 4 (of € 6,00/groep). Rudy Geeraerts, rudy.geeraerts@ telenet.be. Dijlevallei.

Meerschaut,02 466 89 99, [email protected]. Groot-Asse

Swok, Ooststraat 4a, Staden.

23.03

Leden: € 2,00 (gezin: € 3,00); nt-leden: € 4,00 (gezin: € 6,00). Demonstratieles met oefeningen. Paul Fieremans, [email protected]. Groot-Asse.

De snoei van appel en peer

[email protected] of 02 356 22.83. Hélène Clement, [email protected]. Groot-Halle.

13.03

Kleinfruit snoeien en aanplanten door Frans De Smedt, 10-12 u, bij Frans en Moniek De Smedt, Smisstraat 130, Steenhuffel. Leden: € 2,00; nt-leden: € 4,00. Frans De Smedt, 052 30 24 12 . Bart Deroover, bderoover@ hotmail.com. Neer-Brabant.

25

15.03

Gezond gazon: milieuvriendelijk beheer zonder zorgen door Johan Gysbrechts, 20-22 u, Zaal “Onder den Toren”, Markt 4, Haacht. Leden: € 2,00 (of

Oost-Vlaanderen

04.02

€ 3,00/groep); nt-leden: € 4,00 (of € 6,00/groep). Rudy Geeraerts, rudy.geeraerts@ telenet.be. Dijlevallei.

17.03

De hobbyserre door Victor Vangeenderhuysen, 20-22.30 u, CC ‘t Vondel Vergaderzaal

1e verdieping, Possozplein 40, Halle. Hélène Clement, [email protected]. Groot-Halle.

17.03

Bodem, begin van alle succes of ellende door Yves Hendrickx, 20-22 u, GC De Cam, Rillemanzaal, Dorpsstraat 67, Gooik. Nt-leden: € 3,00. Jan Tordeurs, [email protected]. Groot-Gooik.

18.03

22.03 26.03 10.09

18.02 11.03 25.03

05.02

Albert Van Loo, albert@ veltdamvallei.be. Damvallei Ledenfeest 19.30-22.30 u, cc De Brouwerij, Stationsstraat 3B, Eke. Gebak en

08.02

11.02

Snoeien van fruitbomen (3 lessen) theorie + praktijk door

markvandendriessche@ telenet.be. Oudenaarde

12.02

leden: € 25,00 (hele reeks). Inschrijven: via info.leuven@ leuven.be. Jennifer Nold, [email protected]. Leuven.

Verdelen van zaden en hulpstoffen 10-13 u, Parking Smatch, Watermolendreef 151, St-Niklaas. marc.

19.02

Biologisch tuinieren deel 2 door Herman De Waele, 9.3011.30 u, Wijkcentrum ’t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy

20.02

Weerspreuken: Boerenbedrog of boerenwijsheid? door Etienne Raemdonck 19-22u, Huize Blik’erin , Lokerenbaan 8, Zele. Toegang € 1,00. Denise De Landtsheer, 0473 25 13 06, denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum

Snoeiles grootfruit 9.3011.30 u, De Smultuin, Dendermondsestwg 420, Destelbergen. Albert Van Loo, [email protected]. Damvallei

23.02 02.03 16.03

Kruidencursus door Maurice Godefridi 19.30-22 u, zaal De Veldblomme, Veldstraat 50, De Pinte Zevergem. Leden € 20,00, nt-leden € 45,00 (incl. lidmaatschap Velt). Christine Deboel, christine.deboel@ perso.be. Scheldevallei

26.02

Zaden- en meststoffenactie 9-11.30 u, magazijn Brouwerij Liefmans, Aalstbaan 200, Oudenaarde. Marc Van den Driessche, 055 31 42 07, markvandendriessche@ telenet.be. Oudenaarde

26.02

Afhaling zaai-en plantgoed en meststoffen 9-12 u, bij Luc en Lieve Demonie-Wullepit , Sonseindestraat 169, Zottegem. [email protected]. Land van Rhode

Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen

17.02

Afhalen biozaden, biovoeders en hulpmiddelen 9-11.30u, bij Albert Van Loo, Drieselstraat 31, Oostakker. albert@ veltdamvallei.be. Damvallei

[email protected]. Waasland

13.02

Voorjaarswerkzaamheden in de siertuin, door Herman De Waele 20-23u, St-Antoniuskring, Provincieweg, Borsbeke. leden € 1,00, nt-leden € 3,00. [email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem

Biotuinieren voor beginners door Herman De Waele, 2022.30 u, Sociaal Huis, Zingem.

Jan Van Bogaert, 19.30-22 u,

Oud Gemeentehuis Heverlee, Waversebaan 66, Heverlee (Leuven). Leden: € 15,00; nt-

18.02

Vroege groenten uit de tuin door Jos Van Hoecke, 19.3022.30 u, Gem. Jongenschool, Margote 114, Wichelen. Ntleden € 2,00. Jos Van Hoecke, jozefvanhoecke@gmail. com. www.veltwichelen.be. Wichelen

Ecologisch kippen houden door Geert Spitaels, 19.30-22 u, Vergaderlokaal gem. Ertvelde, Marktplein 2, Evergem. Leden € 3,00, nt-leden € 5,00. antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland

Moestuincursus door Jos Van Hoecke, 20-22.30 u, Cafetaria JGC Destelbergen, Kerkham 3F, Destelbergen. Inschr. bij

versnaperingen zijn welkom. Philippe Lamoral, lamoral@ telenet.be. Scheldevallei

Kennismaking producten Ecostyle door David Vanstalle, 20-22 u, Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. Leden: € 2,50; nt-leden: € 3,50. Bernadette Christiaens, bernadette.christiaens@ telenet.be. Zennevallei.

Solitaire bijen in de tuin 19.30-22 u, cc De Bijenkorf, Sportstraat 4, Assenede. Leden € 3,00, nt-leden € 5,00. antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland

04.02

18.02

27.02

Snoei van Hortensia 9.3011.30 u, Wijkcentrum ’t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected], Vlaamse Ardennen

27.02

Afhalen zaden en hulpmiddelen 10-12 u, erf van

26 Robert Eeckhoudt, Vennestraat 11, Wichelen. Emiel.

13.03

[email protected]. Wichelen

27.02

Algemene vergadering en zadenbedeling 14-17u, De Brug, Hertshage 11 - 19, Aalst. Over het kweken van kiemgroenten en het gunstige effect van kamerplanten op onze leefwereld binnenshuis. Met bestuursverkiezing en afhalen zadenbestelling. Hilde De Meyst, hdemeyst@ gmail.com. Aalst

03.03 17.03 31.03

05.03

Afhaling zaden en hulpmiddelen 9-12 u, Antoinette en Adelin Verdegem - Bauwens, Kalestraat 41, Evergem. antoinette.

13.03

05.03

Nt-leden € 2,00. Emiel. vanwesemael@telenet. be, www.veltwichelen.be. Wichelen

06.03

Snoeiles 9-12 u, bij Eric De Clercq, Kasteelstraat 8, Moortsele. Luc Demonie, [email protected]. Land van Rhode

11.03

15.03 29.03

18.03

Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen

nt-leden € 3,00. Roland. [email protected]. Scheldevalle

06.03 - 27.03

Bloemschikken Pasen en Lente dl 1 19.30-22 u, Gem. Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Leden €

Voordelen van compost door Marc Verhofstede 20-22.30 u, De Steenoven, Kerkkouter, Herzele. Leopoldhellyn@ skynet.be. Herzele-Sint Lievens Houtem

18.03

Gezond gazon door Roger Van Der Maelen 20-22.30 u, De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde. Markvandendriessche@ telenet.be. Oudenaarde

15.03 22.03 29.03

Cursus moestuinieren door Yves Hendrickx 19.30-22 u, Ontmoetingshuis De Brug, Hertshage 11 - 19, Aalst. Onkruiden als signaalplant en water in de tuin. Noel. [email protected]. Aalst

23.03 30.03 27.04

Vergeten groenten door Herman De Waele 19.3022 u, Huize Vermeir-Lagae, Slangstraat 53, Hamme.

Van plant tot mand 9.30-11.30 u, Wijkcentrum ‘t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy

Gezond gazon door Frans De Smedt, 19.30-22 u, cc De Brouwerij, Stationsstraat 3B, Nazareth Eke. Leden € 1,00,

2,50, nt-leden € 5,00 (2 avonden samen). Emiel. vanwesemael@telenet. be, www.veltwichelen.be. Wichelen

De kruidige siertuin door Maurice Godefridi, 19.30-22 u, ‘Den Dries’, Kramershoek 37, Evergem. Leden € 25,00, Ntleden € 50,00. Een cursus van 3 lessen over de aanleg van een siertuin met kruiden en botanische planten. Antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland

[email protected]. Hamme

13.03

Snoeiles van sierstruiken en (klein)fruit 14-17 u, Hof Somerghem 1, Aalst. Noel. [email protected]. Aalst

[email protected]. Meetjesland

Snoeien in de fruit- en siertuin 14-17 u, tuin van Hubert Ingels, Mosstraat 37, Wichelen.

31.03

De Landtsheer, 052 44 47 25, denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum

Cursus ecologische siertuin door Jan Van Bogaert, 19-21.30 u, jeugddienst stad Gent, Kammerstraat, Gent. Leden € 30,00, nt-leden: € 40,00 voor de 3 lessen. erikingelbrecht@ skynet.be, Gent

Algemene ledenvergadering 14-20 u, Parochiecentrum, H.Hartplein 9, Zele. Denise

27.03

Verzorging en onderhoud van rozen 9.30-11.30 u, ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen

Heilige boontjes Tenstoonstelling rond vergeten groenten uit de abdijtuinen in Stedelijk museum STEM, Zwijgershoek 14, St-Niklaas. m.m.v. Velt Waasland. Open di, woe, do, vrij, za, zo (ma gesloten). Contact: marc.temmermans@ telenet.be. Waasland. • 03.08 Kookworkshop voor kinderen (8-12 j.) door Hans-Jurgen Coppens 1416.30 u. • 03.13 Aperitieflezing door Herman De Waele, 11.15-13 u. • 03.20 Museumrondleiding 14.30-16.30 u. • 03.24 Kookworkshop rond vergeten groenten door Wim Maes 19.30-22 u, ‘t Punt, Lamstraat 23, St-Niklaas. Voor deze workshops schrijf je je in bij [email protected], 03 760 37 56.

19.03

Symposium meer bloemen, meer bijen, meer biodiversiteit 8.30-13 u, ontmoetingscentrum Boerenpoort, SintElisabethstraat 31a, Melsele. Met o.a. Willy Devriese (Wase Imkersbond), Kris Struyf (natuurpark Zwin) en Paul Goetghebeur (Universiteit Gent). Inschrijven voor 15.03 bij [email protected], 09 267 87 27.

27

[email protected]. Sint-Truiden.

Limburg

03.02

Koken met wintergroenten, 19-21.30 u, Wijkcentrum Opgrimbie/Maasmechelen, Hoekstraat, Maasmechelen. Leden: € 5,00; nt-leden: € 7,00 (incl.ingrediënten). Meebrengen: bord en bestek. Max. 20 deeln. Jozef Hermans, velt.man@telenet. be. Maasmechelen.

06.02

Fruitbomen snoeien door Pierre Zanders, 14 u, Monshof (Reppel), Monshofstraat 32, Bocholt. Eigen snoeischaar meebrengen. Vanita Mertens, [email protected]. Peer.

10.02

Bemesting en grondont-leding door Pierre Zanders, 20-22 u, CC Lutselus, Pastorijstraat 7, Diepenbeek. Leden: € 18,00. Mieke Goris-Vereecken, mieke.veltdiephass@skynet. be. Hasselt.

15.02

20.02

21.02

Winterwandeling rond Kasteel van Wideux, 14-17 u, Kapel van Wideux, Grote Roost z/n, St-Lambrechts-Herk. René Neutelaers. Hasselt. Asperges door Jef Tilkens en Jos Kuppens, 20-22 u, Het Troempeelke, Kapelstraat 10, Opglabbeek. Richard Meerschaut, richard. [email protected]. Opglabbeek-As.

21.02 21.03

Van kip tot ei: ecologisch bekeken door Frans Smets, 20-22 u, cc De Bogaard- lokaal A, Capucienessenstraat 8, Sint-Truiden. Carine Lonneu,

Advertenties Permacultuur dagworkshops • 28.01 Enten van fruitbomen 10u-17u. 90,00 (incl. lunch + koffie/thee). Incl. materiaal: entmes, onderstammen, was, bindband. • 29.01 Een zonnedroger bouwen 10u-17u. € 60,00 (incl. lunch + koffie/thee). Excl. materiaal (als je er zelf een wil bouwen en meenemen komen er materiaalkosten bij). • 19.01 Een zonnecollector bouwen 10u-17u. € 60,00 (incl. lunch + koffie/thee). Excl. materiaal (als je er zelf een wil bouwen en meenemen komen er materiaalkosten bij). Permacultuur cursus Stadslandbouw | Start zaterdag 12.02. Cursusdata: 12.02, 12.03, 02.04, 14.05, 18.06, 10.09. Telkens van 10-17 u. € 450,00 per cursus (incl. lunch + koffie/thee). Permacultuur introductielezingen: uitgangspunten en basisprincipes | Permacultuur jaaropleiding start 28.02-01.03. Cursusdata volgen. Adres | Kasteel Nieuwenhoven, Engelbamp 55, 3800 SintTruiden (België) | T (0032)-(0)11-68 64 10 | Inschr. via info@ kasteelnieuwenhoven.be | Info | www.kasteelnieuwenhoven. be en www.permacultuur.eu. | Lesgever | Taco Blom (Permacultuurschool).

Ziekten en insectenplagen beheersen door natuurlijke vijanden, 19-22 u, Wijkcentrum, Hoekstraat, Maasmechelen. Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Jozef Hermans, [email protected]. Maasmechelen.

Kleinvee door Stijn Van Dingenen, 19.30-21.30 u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Leden: € 3,00; nt-leden: € 4,00. Robert Camps, 089 24 01 90, robert_camps@hotmail. com. Genk.

06.03

09.03

Snoeiles groot- en kleinfruit door Pierre Zanders, 9.30-12 u, René Neutelaers, Steenberg 58, Hasselt. € 2,00. René Neutelaers. Hasselt. Ecologische kookles, 20-22 u, cc De Bogaard- crea-lokaal, Capucienessenstraat 8, StTruiden. Bord en bestek meebr. Leden: € 3,00; nt-leden: € 6,00. Inschr vr 1/3. Carine Lonneu, [email protected]. SintTruiden.

Basiscursus siertuin (5 lessen) door War Smeyers, 20- 22 u, CC Leopoldsburg, Kastanjedreef 1, Leopoldsburg. € 2,00. Mathieu Gysen, mathieugysen@ hotmail.com. BeringenLeopoldsburg.

24.02

24.02

19.03

Snoeien (rozen en kleinfruit), 10-12 u, bij Willy Dries, Binnendelweg 20, Genk. Robert Camps, 089 24 01 90, robert_ [email protected]. Genk.

31.03

Historiek van Oud Mechelen a.d. Maas, 19-21.30 u, Benedenzaal sporthal Mechelen.a.d.Maas, Olympialaan 2, Maasmechelen. Leden: € 1,00; nt-leden: € 2,00. Jozef Hermans, velt.man@ telenet.be. Maasmechelen.

De 7 hoofdzonden van Duurzame Landbouw • 23.02 Voedselsoevereiniteit | Elk land moet het recht behouden om zijn eigen landbouw- en voedselbeleid te ontwikkelen. Met sprekers van Wervel en La Via Campesina. • 01.03 Landschap van de toekomst | Grotere verwevenheid tussen landbouw en natuur levert ecologisch en economisch voordeel op. Een wetenschapper en een boer leggen uit waarom. • 09.03 Van boer naar bord | Korte keten consumptie brengt boer en consument dichter bij elkaar. Boeren delen hun ervaringen en Voedselteams licht het concept toe. • 16.03 Europees landbouwbeleid, op naar de hervormingen | Met Bart Staes, Thierry Kesteloot (Oxfam), Bavo Verwimp (Wervel), Jean-Pierre De Leener (landbouwer) en Leen Schrevens (Groene Kring, Boerenbond), moderatie: Alma De Walsche (MO*). • 23.03 Een blinddate met ggo’s | We proberen terug een basisdiscussie te voeren over ggo’s. • 29 .03 Durf tuinieren zonder! | Ontdek met Velt de gevaren van pesticidengebruik en hoe het ook anders en zonder kan! 06.04 Planeet Aarde: TE KOOP | Grond is onderwerp van speculatie. Dit levert zowel bij ons als in het zuiden problemen op. Met Koen Dhoore (Landwijzer) en Oxfam Solidariteit. Org. JNM | Adres | Universiteitstraat 4, Gent | 19.30 u.

28

Nederland Iedere do

05.03

Werkzaamheden in de Velttuin 9-12u. Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk.

80,00. Inclusief cursusboek, koffie/thee en overige materialen. Weekendcursus van vrijdagavond 05/03 t.e.m. zondagmorgen 07/03. Info en inschrijving bij Wilma Peeters, [email protected]. Zuid-Limburg

Om 10u is er een pauze met koffie/thee. Henk van Herk 0497 572262 of p.dhaens@ gmail.com. Bergeijk

Elke 1ste vrijdag van de maand.

26.01

Ecologische maaltijd 19.3021.30u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00.

d’Haens, p.dhaens@gmail. com. Bergeijk

14.02

Jaarvergadering Velt Eindhoven/Veldhoven 19.30-22 u. MEC Eindhoven, Genneperweg 145, Eindhoven. Nt-leden € 3,00. Jent Hartman-Mur, j.hartman3@ onsbrabantnet.nl. Eindhoven

14.02

14.03

Ecologische maaltijd in De Wingerd. Inschr. bij Ingrid van den Putte, 040 201 24 89 of [email protected]. Bergeijk

Jaarvergadering BergeijkEersel 19.30-22.30 u, De Wingerd Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4 Bergeijk. Piet

Moestuincursus voor beginners Keutenberg 5, Schin op Geul. Leden € 70,00, nt-leden €

Jaarvergadering en lezing grondstructuur 19.30-22 u, de Roffert, Berikstraat 11, Buggenum. De phwaarde wordt ter plaatse bepaald. Leden kunnen grondmonster meenemen. L. Hermans, lei.en.ans. [email protected]. Leudal

17.03

Lezing over tuinonderwerp 2022u, cc Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. Nt-leden € 2,00. Warner Ceelen, Warner@ warnercollection.nl. Bladel

26.03

Werkochtend 10-12u, Velttuin Haelen, Roggelseweg 58, Leudal. Werkochtend leden achternaam beginnend met M/N/O/P/R. L. Hermans, lei. [email protected]. Leudal

Samen met Natur & Progrès bouwen aan Valériane Brussel In de lente van 2011 bouwen Nature & Progrès, Velt en Bioforum de 5000 m2 van Tour & Taxis om tot een groot ecodorp. Tussen vrijdag 29 april 2011 en zondag 1 mei ontdek je er 150 producenten en specialisten van biologische voeding, landbouw en tuinbouw, duurzaam bouwen en hernieuwbare energie, milieuvriendelijke kleding, ecotoerisme en ambachten. Je bent welkom van 10 tot 19 u op Valériane Bruxelles-Brussel in Tour & Taxis, Havenlaan, 86c in 1000 Brussel. www.velt.be/valeriane

Zaaien en poten 20-22u, de Roffert, Berikstraat 11, Buggenum. L. Hermans, lei. [email protected]. Leudal

15.02

Zuinig met energie 20-22u, cc Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. Nt-leden € 2,00. Van led tot aardwarmte van het energieplatform. Door Jos Jansen. Kijk ook op www. kempenklimaatplatform. nl. Warner Ceelen, Warner@ warnercollection.nl. Bladel

Bekijk de volledige activiteitenkalender online In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de afdelingsactiviteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op: → www.velt.be/kalender

Reportage

29

Witlof in de Westhoek Interview met teler Hugo Claes Tekst en Foto’s Luk Naets

Bijna gaat de afspraak niet door. Eind november staat er nog een partij witlofwortelen op het land. Ze moeten dringend worden geoogst na de zondvloed van het 11 novemberweekend. Het is elke dag wachten op de loonwerker met zijn machine. En nu is er de plotse vorst. Hugo Claes, op enkele weken van zijn 60ste verjaardag en al 35 jaar biologisch witlofteler: ‘Hopelijk wordt het vannacht niet kouder dan -7° Celsius, want dan ben ik die partij bijna zeker kwijt.’ Spanning onder een fluwelen winterzon in de Westhoek bij Poperinge, op een sprongetje van de Franse grens…

30

Reportage

Wanneer kunnen we spreken van het witlofseizoen? Hugo Claes: ‘Vanaf half september gaat de vraag naar witlof in stijgende lijn, maar dan zitten de witlofwortelen van dat jaar nog in de grond af te rijpen. Dat maakt dat we dan witlof “trekken” met het restant van de wortels van het vorige seizoen. Dat is tegenwoordig perfect mogelijk omdat we de wortels in de koeling bewaren bij -2° Celsius. Het nieuwe witlofseizoen breekt eigenlijk pas aan in november-december. Omdat de vraag dan begint te pieken, moet het snel gaan: de wortelen uit de koeling worden ingetafeld in bakken met compost en verhuizen dan naar de warme (16° Celsius) cel; elke dag worden de bakken automatisch even geïrrigeerd en na drie weken zijn de kroppen klaar om te worden geoogst. De overgebleven aarde met de wortelen gaat vervolgens op een wachthoop om te verteren en om nadien op de velden als organische meststof te dienen.’ Witlof telen op de zware grond in de Westhoek: is dat wel mogelijk? ‘Ja, maar het houdt wel in dat de grond in het voorjaar eerst goed moet worden verkruimeld en verlucht, en vooral dat er op het juiste moment moet worden gezaaid. Heb je pech dat het na het zaaien wat te nat of te droog is, dan betekent dat soms de hele procedure overdoen! Die feeling krijg je pas met de jaren. En het onkruid groeit hier ook graag, zodat we kort voor opkomst van de kiemblaadjes van het witlof het piepende onkruid met de brander te lijf gaan. Van ziekten of plagen blijft mijn witlof doorgaans goed gespaard door een uitgekiende teeltwisseling: naast witlof telen we nog pompoen voor de versmarkt. De overige gewassen zoals prei, bieslook, tuinkers, en vroeger ook nog wortelen, knolselder, cichorei en tarwe kweken we voor industriële verwerking tot vooral diepvriesproducten. Handig toch als de afzet van je gewassen verzekerd is via contracten met groothandel en verwerkers? ‘Contracten bieden jammer genoeg geen garantie: producten kunnen omwille van een klein schoonheidsfoutje worden geweigerd en als je te veel protesteert, ben je een “moeilijke” die ze zelfs geen contract meer zullen aanbieden. Bij de supermarkten merk ik recent een verschuiving van

kwaliteit naar prijs: alle lof die je aanvankelijk krijgt voor de goede houdbaarheid van je product is van geen tel meer wanneer ze opeens in zee gaan met een nieuwe verpakker en andere boeren omdat die combinatie goedkoper is. Gelukkig groeit de biomarkt nog zodat je meestal wel een ander afzetgebied vindt: voor mij is dat dan Noord-Frankrijk. Daarenboven zijn er nog twee lokale initiatieven het vermelden waard: collega Dirk Hebben bevoorraadt met zijn Biologistiek zelf de groot- en kleinhandel en hij vult heel wat groenteabonnementen. Met de Local Food Expres verzorgt bioboer Rik Delhaye dan weer de plaatselijke (sterren)restaurants zoals In de Wulf in Dranouter.’ (Het boek van In de Wulf wordt besproken op p. 35, nvdr.) Witlof trekken in grond is volgens jullie nodig voor een gezond gewas. ‘Wanneer je bij mij in de teeltbakken komt kijken, zul je merken dat de ingetafelde wortelen snel nieuwe zijworteltjes maken om nog maximaal voedingsstoffen uit de levende compost op te halen, maar bij het trekken op water zal de witlofkrop enkel kunnen groeien door de reserve die in de wortel zit opgeslagen. In ideale omstandigheden zal dat wel lukken, maar ik kan er niet bij dat die methode even bio is als het intafelen in grond. Ik maak graag de vergelijking met een gezonde mens: die zal ook nog wel een tijdje functioneren als hij alleen maar water krijgt; bij de minste inspanning of bij een opkomend griepje is extra voedsel echter onontbeerlijk.’ De grond in de bakken bestaat uit organische meststoffen gemengd met zeewierkalk en de niet zo ecologische turf. ‘Mijn persoonlijke ervaring met een turfmengsel is niet positief: het resultaat was een fikse gisting met schuimvorming in die bakken. Zo ben ik dan op rijpe compost overgestapt, waaraan ook wel een beetje turf is toegevoegd, maar die na gebruik als prima organische meststof wordt aangewend op het veld. Er ontwikkelen zich trouwens weinig of geen ziekten in mijn bakken. Deze “oude” compost is ook belangrijk voor een rustige, gestage groei. Je krijgt dan geen plantencellen die openbarsten en die zo de rode verkleuring veroorzaken in de kroppen, een effect dat zich veel sneller voordoet bij waterwitlof.’

Een kniesoor zal zeggen: ja maar, telen in die bakken is toch niet meer “echt” in de grond, zoals vroeger. ‘Toen ik 35 jaar geleden begon, werkte ik ook nog in de grond, onder met golfplaten afgedekte percelen op de akker, met gelig walmende kolenkacheltjes om de kropgroei te “forceren” en met de handen wroetend in de dekaarde die het lof “wit” moest houden. In de grond biologisch witlof willen kweken houdt ook in dat je over een soort mobiele loods zou moeten beschikken, want altijd in dezelfde grond inkuilen zonder pesticiden zadelt je binnen de kortste keren op met allerlei ziekten en plagen die in de bodem achterblijven. Als traditionele witlofboer werkte ik destijds de hele winter buiten op mijn knieën onder de verplaatsbare platen. Beginnende reuma heeft mij over dit systeem doen nadenken. Het moest anders kunnen, met respect voor mens en natuur. Daarom brengen we nu de grond in bakken op arbeidshoogte en voeren we verse gezonde grond aan opdat ziekten geen kans krijgen. En van de gure werkomstandigheden buiten zijn we verhuisd naar een geïsoleerde loods met een kweekcel die de teelt onder controle houdt en die draait op gerecupereerde energie. Zo is het systeem uitgewerkt om de witlofwortels te laten groeien in levende compost in verplaatsbare bakken. Je kunt staande werken, het witlof groeit proper op in het donker zonder dekgrond, het intafelen en oogsten kan gebeuren bij aangename temperaturen en het bio-aspect blijft behouden door het witlof te laten groeien in zuivere, evenwichtige grond die smaak en houdbaarheid garandeert. Na de productie wordt de oude trekgrond met het afval van blad en wortel gecomposteerd en hergebruikt als bemesting op het bedrijf.’ Volgens de Boerenbond is de erkenning van de hydrocultuur voor biowitlof nodig om gangbare witlofboeren te kunnen laten omschakelen. ‘Dat wil ik nog weleens zien, hoe ze de kwalen van de trek op water zonder scheikundige sturing gaan aanpakken. Nu al worden er zouten aan het water toegevoegd om te verhinderen dat de kroppen te snel groeien en de roodverkleuring optreedt. Belangrijker is dat de manier van biowitlof trekken op het etiket moet worden vermeld, dan kan de consument

Reportage

zelf de keuze maken. Het “zuiverwaterwitlof ” is wel residuvrij, maar heeft weinig extra’s te bieden op het gebied van bio of van de positieve innerlijke kwaliteit die wij in de bioteelt zo koesteren. Het “Brabants Grondwitloof ”, een erkend streekproduct, komt wel uit de grond, maar is niet biologisch. Het wordt veelal geteeld in vaste witlofschuren, waarin men de grond chemisch ontsmet. De traditionele teelt buiten – zoals vroeger rond Brussel met platen en stoven – is zo goed als uitgestorven. Arbeidsomstandigheden en onefficiënt energieverbruik spelen ook hier een doorslaggevende rol. Voor mij is telen in bakken met grond het alternatief met de beste balans tussen milieu, het sociale aspect en het rendement, en daarom het meest duurzame.’

Help het witlof verzuipt! Heel wat Velt-leden hebben zich er wellicht al eens aan gewaagd: zelf witlof “trekken”, buiten in het prille voorjaar onder fijne aarde, stro en platen, of al wat vroeger zonder dekgrond in emmers in de donkere kelder. Een arbeidsintensieve karwei wanneer je de voorteelt van de witlofwortel in de moestuin erbij optelt. We kunnen ons voorstellen dat velen het na een of enkele keren voor bekeken houden. Gelukkig zijn er de biotelers van witlof die de Belgische traditie volgen en biologisch witlof telen in volle grond of in bakken met aarde die in donkere kweekcellen worden gestapeld. Zij voorzien de bioconsument van stevige kroppen die goed houdbaar zijn.

Mits er een goede etikettering wordt toegepast, zie je het biologische grondwitlof wel overleven? ‘Gek genoeg krijg ik zelfs zonder grondlabel nu al meer vraag. Ik vermoed dat de consument over de mindere houdbaarheid of de roodverkleuring van waterwitlof zijn beklag heeft gedaan. Dat zijn dan goede vooruitzichten voor mijn dochter Rozemie die volgend jaar het bedrijf wil overnemen. Zij is geologe met veel kennis van de natuurlijke processen en bekwaamt zich nu in de praktijk op het bedrijf om de bioteelt in de vingers te krijgen. Ze gaat zich samen met bioteler Joris Cambie ook toeleggen op de teelt van biohopscheuten, een streekeigen delicatesse. Hoe dan ook, de jongeren moeten nu dringend aan de slag want er staat een hele generatie biopioniers op het punt om met pensioen te gaan.’

Forceren voorbij de grens In de buurlanden Frankrijk en Nederland hebben de gangbare witlofboeren allang ingezien dat witlof trekken in bakken met water veel efficiënter is; de nodige voedingsstoffen en gewasbeschermingsmiddelen kunnen daarbij netjes worden gedoseerd in het spoelwater. De biotelers over de grens vinden die hydrocultuur wel kunnen, gesteld dat de witlofwortelen biologisch zijn geteeld en er met zuiver water wordt gespoeld. Een beetje zoals je biologische zaadjes laat kiemen, of biogerst laat mouten. Het trekken of “forceren” is dan geen landbouwactiviteit meer, maar een verwerking en in de verwerkingsfase is het volgens de wetgeving bio toegelaten om zuiver water te gebruiken.

31

De controleorganisaties in Nederland en Frankrijk zien hier geen graten in, meer zelfs: een verwerker kan gangbare en biologische witlofwortelen op hetzelfde bedrijf forceren als er maar een duidelijke scheiding wordt gerespecteerd in ruimte of tijd. Markt verstoord Het biowitlof uit hydrocultuur is opmerkelijk goedkoper dan het grondwitlof en dat zorgt voor oneerlijke concurrentie, vinden de Belgische witlofboeren. Voor de Boerenbond hét sein om te pleiten voor het toelaten van het forceren in water voor biowitlof, ook in België. Bioforum en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) blijven bij hun standpunt dat het trekken van witlof een landbouwactiviteit is en dus verbonden aan grond, in bakken of in schuren. Dat vindt ook Velt. Samen vragen wij aan Europa om duidelijkheid te scheppen zodat controleorganisaties in de verschillende lidstaten dezelfde interpretatie van de wet zouden volgen. Europees compromis In juni 2010 heeft de Europese Commissie uiteindelijk toch beslist dat hydrocultuur voor de trek van biologische witlofwortelen toegelaten is, evenwel niet meer als een vorm van verwerking maar als onderdeel van de biologische productie. Dit laatste aspect maakt parallelle forcerie van gangbaar en biologisch witlof zo goed als onmogelijk; zelfs met aparte rassen is het onderscheid amper te merken. Voor de hydrocultuur van biowitlof mag enkel zuiver water worden gebruikt, zonder toevoeging van extra voedingsstoffen. Bij de controle zal dan een staal van het spoelwater worden meegenomen voor analyse. Onderscheid via label? Bioforum legt zich noodgedwongen bij de Europese beslissing neer, maar heeft wel oren naar de voorkeur van de Vlaamse bioconsument voor grondwitlof. Er wordt bekeken hoe deze eis kan worden vertaald in een aparte bepaling binnen het Bio-garantielastenboek. Bronnen: Bio Actief, Boer & Tuinder, Proefuinnieuws

32

Lezers reageren/Uitgesproken

Kip & vos (1) Beste, Natuurlijk stuur ik dat kaartje van de vos ‘Yes, we can’ naar Joke Schauvliege. Zij is in oktober speciaal naar Nagoya in Japan gereisd om biodiversiteit te bepleiten. Komen er nu bij ons terug wat meer vossen, dan wil men het dier al gaan verjagen. Ja, hij lust weleens een kip, en daarom wil men ons opjutten tegen de vos. Maar diezelfde vos eet ook graag haas en fazant. Daardoor gaat de populatie van deze dieren achteruit en dat is waar het schoentje knelt voor de jagers. Natuurlijk willen zij de vos liever kwijt dan rijk. Dat is de reden waarom de jachtwetgeving nu ineens zou moet worden versoepeld. Bert Feys, Velt-lid uit Bellegem (Kortrijk)

Kip & vos (2) Beste, ‘Een vos rooft weleens pluimvee…’ Bij ons 3 jaar na elkaar, en alle kippen die niet meegenomen of gedood waren, hebben we zelf moeten doden. We hebben de vosvrije ren nagebouwd in onze tuin. Ze kostte mij enkele duizenden euro’s aan materiaal en een helpende hand. Ons eigen werk tellen we niet mee. Het is inderdaad mogelijk om een vosvrije ren te maken, maar de eieren en de kippen worden dan wel héél duur. Er kwamen dan nog enkele honderden euro’s bij voor het overspannen van onze bessenstruiken. Je wilt immers het risico niet lopen dat je kleinkinderen ziekten oplopen via de vos die aan je bessen zit; hij komt immers regelmatig langs om zijn behoefte te doen. Wij zijn het niet eens met het standpunt van Velt zoals het in het artikel staat: er zijn momenteel gewoon te veel vossen. Gelukkig worden er af en toe wat afgeschoten, anders zaten we hier met problemen zoals in Londen, waar de vossen de vuilnisbakken komen leeghalen. Herman Willems, Velt-lid uit Westerlo

Reactie Velt De ‘vos en kip’-kwestie is een thema waarop we uitgesproken reacties krijgen. Als ecologische vereniging plaatsen we alle activiteiten, en dus ook het houden van kippen, in een breder kader waarbij we de impact op natuur en milieu zo beperkt mogelijk houden. Dit betekent dat kippen én vossen hun plaats hebben in Vlaanderen. Concreet betekent dat voor Velt: inzetten op preventieve maatregelen zodat de vos niet in de ren of het hok kan. Je kunt het vergelijken met onze ecologische aanpak in de moestuin: als je last hebt van de wortelvlieg, dan koop je geen insecticide, maar plaats je insectengaas over je wortelen om te vermijden dat de wortelvlieg haar eitjes kan leggen. De door jagers en landbouworganisaties gevraagde versoepeling van de jachtwetgeving is hierbij voor Velt niet aan de orde. Het is niet zo dat Velt nu ineens acties onderneemt vóór de vos. We nemen geen stelling in over het afschaffen van de jacht bijv. We stellen wel dat het dier zijn plaats verdient, en dat er – omwille van de toename van de populatie – nu niet meteen meer moet worden gejaagd. Een studie uit 2008 stelt dat in Wallonië gemiddeld 1 op 4 vossen besmet is met de vossenlintworm. De besmettingsgraad neemt geleidelijk aan verder af tot Midden-België en wordt slechts sporadisch vastgesteld in Vlaanderen (slechts 1 procent van de vossen) en de rest van het land. Het blijft koffiedik kijken naar wat we in de toekomst kunnen verwachten, maar een onderzoek uit 2010 bevestigt voorlopig dat de verspreiding van de vossenlintworm in Vlaanderen nog steeds zeer zeldzaam is. De Vlaamse gezondheidsinspectie raadt eenvoudige hygiënemaatregelen aan om besmetting te voorkomen: fruit en groenten grondig wassen voor consumptie, handen wassen na het tuinieren, dode dieren niet met

blote handen aanraken en huisdieren regelmatig laten ontwormen. De aanblik van de ravage door de vos in een kippenren is afschuwelijk. Dat maakt dat dit dier op weinig sympathie kan rekenen. Velt heeft begrip voor afwijzende reacties. Want zulke beelden blijven lang bij. Geert Gommers, stafmedewerker Velt

Jam zonder suiker Beste, Het breedbeeld-artikel ‘Lang leve de oogst’ heeft mij kunnen boeien, maar toch ook gestoord, vooral daar waar het gaat over het gebruik van suiker. Als het over “jam” moet gaan, dan is wettelijk voorzien dat er een pak suiker aanwezig moet zijn. Maar voor mij mag de aandacht in een ecologisch stroming toch gaan naar ‘vruchtenspread‘ (tenminste als de suiker niet wordt vervangen door synthetische zoetstof ! ), eerder dan naar een “pleidooi” om onrijp fruit te gebruiken ten voordele van het suikergebruik. Zelfs daar geen enkel alternatief, al was het maar: ruwe rietsuiker, of beter nog droge vruchten, (appel)diksap, minder zoete vruchten mengen met zoete… Bovendien beperkt het gebruik van citruspectine de kooktijd tot 1 minuut, met minder kans op aanbranden (ik bereid in mijn grote koperen confituurketel gemakkelijk tot 8 kg vruchten.) We moeten het warm water toch niet opnieuw uitvinden als een schroefdeksel in combinatie met een volledig gevulde hete pot vrijwel alles bewaart, zelfs zonder één gram toegevoegde suiker. Als toemaatje nog een inzuurervaring: kool gaat probleemloos (meng eens rood met wit om “rosé” te maken); boontjes en augurken lukten niet. Een heel bijzondere smaak geeft een mengeling grof geraspte knolselder met ramenas. Smakelijk! Familie Van Eyken-Deroey

‘Met de kippen op stok gaan, wandelen met de hond... Zoiets zou ik ook wel willen. Het landelijke leven wordt een utopie, misschien wel de meest haalbare utopie die ik tot nu toe in mijn werk naar voren heb geschoven’.

‘We zullen in vitro gekloond vlees kweken in computer- en door artificiële intelligentie gestuurde fabrieken.’

Michel Houellebecq voorspelt in zijn nieuwe roman La carte et le territoire een neorurale toekomst voor Frankrijk.

In: Time, 6 december 2010.

In: Knack, 24 november 2010.

Futurist Ray Kurzweil vindt dat we niet vies moeten zijn van gekloond vlees.

Lezers reageren/Uitgesproken

Reactie Velt Dag Kristina, Er is niets mis mee het toevoegen van extra pectine. Pec plus van Imperial staat beschreven als een natuurlijk product, maar als je leest wat er in zit, zie je dat er conserveer- en geleermiddelen en voedingszuren aan worden toegevoegd terwijl dat niet noodzakelijk is. Pectine is een stof die van nature aanwezig is in sommige vruchten en groenten. Extra pectine kun je daarom ook toevoegen onder de vorm van een dun citroenschijfje (laten koken in een beetje water). Je kunt er ook voor kiezen om pectinearme vruchten (peren, aardbeien, rabarber) te combineren met pectinerijke vruchten zoals de meeste bessen, onrijpe appels, etc. Vooral de schillen en witte vliesje van citrusvruchten bevatten veel pectine, net als de klokhuizen en pitten van appels; hiervan kun je bijvoorbeeld appelgelei maken. Je kunt minder suiker gebruiken in je product, dan blijft het minder lang bewaarbaar, maar je kunt je jam bijv. wel in de koelkast bewaren. Emelie Heller, medewerker Velt voeding

Tuinadvies Hallo redactie, Met veel belangstelling de nieuwste editie van Seizoenen gelezen. Op de vraag van Laetitia Sasseune (p. 31) over oudere leden en wat te doen met de tuin kan ik het volgende advies geven: 1. Niet spitten! In het najaar compost op de grond aanbrengen en de wormen doen het werk voor je. 2. Minder zaaien en meer mulchen (dan hoef je niets weg te geven en geen water te geven). 3. Stukken met groenbemester zaaien of een nectarbar voor insecten maken, zodat de grond verbetert en de insecten er ook nog wat aan hebben. 4. Voedsel over: er is vast wel een voedsel-

bank die er adresjes voor weet! Hartelijke Smultuingroeten, Claudia Reina

→ www.smultuin.nl

Champagne Geachte heer, In uw artikel over biologische schuimwijn vond ik dat u de champagnes onrecht hebt aangedaan. Echte biologische champagnes onder de € 30,00 zijn er heel zeker. Wanneer u hierover echt meer wenst te weten kan ik u het volgende boekje zeker aanraden: Les bonnes adresses du vin bio (Jean-Marc Carité, Uitgever Utovie, ca. € 15,00, 2-jaarlijks uitgegeven). Deze biochampagnes behoren tot dezelfde of een evenwaardige organisatie als degene die u vermeldt in verband met de geproefde champagnes. Wat sulfiet betreft kan ik u melden dat er met de huidige methode van wijn maken minimaal 20 mg/l nodig is. Anders gaat de wijn na enkele maanden van smaak veranderen. (Er ontstaat een wijn met een lichte tinteling zoals water met gas) De Europese wet verplicht de vermelding “bevat sulfiet” op het etiket als er minimaal 10 mg/l in de fles zit. Met andere woorden: altijd! Deze vermelding is volgens mij dus zinloos. Met vriendelijke groeten, wijnliefhebber Frans Bracke

Aardpeer en diabetes Beste, Geregeld lees ik dat aardperen goed zijn voor diabetici door hun gehalte aan inuline. Zo ook in het culinaire artikel in Seizoenen nr 6. Ik zou graag wat meer weten over die inuline, is het een eiwit of een koolhydraat? Is het de naam die maakt dat het zo goed is voor diabeten, omdat inuline zo erg gelijkt op insuline? Nochtans wordt insuline nooit via de mond toegediend; het hormoon wordt

33

door de spijsvertering afgebroken en moet daarom altijd ingespoten worden. Een gevarieerde en gezonde voeding wordt algemeen aangeraden voor diabeten. De aardpeer past zeker in dat plaatje, maar misschien moet toch niet overdreven worden met zijn geschiktheid voor suikerzieken. Hilde Buysse

Antwoord van Velt Beste Hilde, Twee stoffen die in verband worden gebracht met diabetes en waarvan de naam slechts één letter verschilt, dat is best verwarrend. De inuline van de aardpeer is geen hormoon zoals insuline maar een koolhydraat, een aaneenschakeling van fructosesuikers, en daarom ook een polysacharide genoemd. Omdat het eten van inuline de bloedsuikerspiegel niet beïnvloedt, wordt de stof gebruikt bij de behandeling van diabetes. Naast de aardpeer bevatten ook paardenbloemwortel, schorseneren en artisjok flink wat inuline, maar de grootste bronnen zijn toch tarwe en uien. Omdat inuline niet wordt verteerd in de dunne darm is het een prima voedingsstof voor gunstige bacteriën in de dikke darm met, jammer genoeg voor sommige gevoelige personen, wat winderigheid tot gevolg. Op industriële schaal wordt inuline voornamelijk uit cichoreiwortel gewonnen en vervolgens als voedingssupplement (prebioticum) verhandeld of aan voedingsmiddelen toegevoegd om een “vet” mondgevoel te veroorzaken. Hopelijk is dat beetje mist nu opgeklaard. Met vriendelijke groet, Luk Naets, medewerker Velt Voeding

Zend je lezersbrieven naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘De biologische landbouw heeft heus wel haar werkbaarheid bewezen. Maar naar een concreet project waar je even een miljard tegenaan kunt gooien, zul je moeten zoeken.’

‘Consensus betekent niet hetzelfde als unanimiteit, en wil ook niet zeggen dat één delegatie haar veto kan stellen tegen de goede wil die met heel wat werk is bereikt.’

Volgens politicologe, filosofe en andersglobaliste Susan George is biolandbouw te vanzelfsprekend om aantrekkelijk te zijn voor filantropen als Bill Gates.

Voorzitster van de VN-klimaattop in Cancun Espinozo zorgde met deze woorden dat er – tegen de radicaal groene houding van Boliviaans staatshoofd Morales in – alsnog een akkoord op tafel lag.

In: De Morgen, 17 december 2010.

In: De Morgen, 13 december 2010.

34

Uitgelicht

Naturnahe Rosen Garten- und Wildformen

Reinhard Witt

2009, 364 p., ISBN 978-3000275470 € 39,95 (Duitstalig)

Het is voor mij als rozenkweker moeilijk om kritisch en objectief naar dit boek te kijken. Zelden heb ik een boek zo vaak uit de kast gehaald en bejubeld. Met de kaft hebben we, in mijn ogen, meteen het grootste minpunt gehad. De kaft is ronduit lelijk en lijkt gemaakt door iemand die ik vooral geen boeket zou laten samenstellen. Opvallen doet ze wel en dat was allicht de bedoeling van de Duitse schrijver en tuinontwerper Reinhard Witt. De titel op de kaft roept bij mij nochtans een ander beeld op. Als ik vertaal, krijg ik iets als ‘rozen die dicht bij de natuur staan’. Vooral veel open rozen, die natuurlijk mooie bottels dragen. Dat is ook precies waar het boek over gaat. Hier en daar maakt Witt een zijsprong naar bijvoorbeeld Gallica-rozen. Hij verdedigt dat door te stellen dat de voorouders van Gallica-rozen wilde, inheemse rozen zijn. Mijn zegen heeft hij. De benadering van Witt is verfrissend en revolutionair, even simpel als verrassend! Meestal beschrijft hij een soort per bladzijde. Daarbij maakt hij vaak een bloeidiagram. Wanneer bloeit de roos, en hoeveel bloemen zitten er aan de struik? Dat wordt bekeken over verschillende jaren, zodat we een beeld krijgen van de bloeikracht van een bepaalde soort. Zo leren we van Rosa Dupontii dat ze in 2006 “slechts” 29 bloeidagen kende met 1068 bloemen ten opzichte van 35 dagen en 2241 bloemen in 2007. Uiteraard worden zaken als geur en kleur goed besproken, maar ook de soortechtheid is een onderwerp. Met de nodige humor wordt gewezen op het feit dat sommige rozenkwekers het niet zo nauw nemen met de soortechtheid. Witt weet echter als geen ander dat de verwarring bij rozen van eeuwen geleden groot kan

zijn. Een verwisseling is gauw gemaakt. Ecologie loopt als een rode draad doorheen het boek. Eigenlijk wordt elke roos die Witt benoemt, getoetst aan schoonheid, bruikbaarheid en ecologisch nut. Daarbij worden standplaats en vorm van de struik niet vergeten. Naturnahe Rosen heeft niet voor niets het predicaat gekregen: ‘Das etwas andere Rosenbuch’. Het is met recht “iets” anders. Het is een boek dat zijn weerga niet kent. Geschreven met humor, doorspekt met foto’s van bottels, bloemen en standplaatsen is er wereldwijd geen ander boek te vinden in deze klasse. Verplicht leesvoer voor hoveniers en groenvoorzieners, onmisbaar voor liefhebbers van natuurlijke tuinen. En uiteraard… ook voor rozenliefhebbers. Zelfs voor wie de Duitse taal niet machtig is, blijft dit een prachtig boek! Je kunt het boek bestellen bij: → www.bierkreek.nl → www.naturgartenplaner.de

tuur begrijpen belangrijk voor de ontwikkeling van een volledig wereldbeeld. Ook al slaagt het boek erin om iets ingewikkelds bevattelijk te maken, er zijn toch wat minpuntjes. Sommige gebruikte woorden zijn behoorlijk moeilijk voor kinderen. De term “micro-organismen” duikt bijv. vaak op. Voorlezende volwassenen kunnen zulke termen wel verduidelijken, maar kinderen die alleen lezen komen ongetwijfeld voor een raadsel te staan. Het boek bevat ook veel tekst voor kinderen van vijf jaar en het boek lijkt me dus wat hoog gegrepen voor kinderen van die jonge leeftijd. Wat het boek wel heel mooi in beeld brengt zijn de gevolgen van bijvoorbeeld een soort die uitsterft. Het hele evenwicht raakt dan verstoord. Dit is een prima boek om als ouder, grootouder of leerkracht samen met kinderen te lezen. De volwassene kan dan verduidelijking geven waar het nodig is. Joren Ceulemans

Hans van Hage, rozenkwekerij De Bierkreek

Speelnatuur in de stad, hoe maak je dat? Eten tijgers gras?

Speeldernis - GGD Rotterdam Rijnmond - WUR Hyeon-Jeong An en Se-Yeon Jeong

Tuttibooks, 2010, 32 p. ISBN 978 94 90 139 07 0 € 12,95

Een mooi educatief kinderboek dat de voedselketen en de kringloop van de natuur probeert uit te leggen aan kinderen vanaf vijf jaar. De prenten zijn mooi; de tekenstijl is eenvoudig, afgelijnd en duidelijk. De dieren zijn een beetje nonchalant in de omgeving geplaatst; dat geeft een speels effect dat kinderen wellicht kunnen appreciëren. De hele werking van de natuur in tweeëndertig pagina’s uitleggen op zo’n manier dat een vijfjarige het moet kunnen begrijpen, is een heuse opdracht. De moed om dat te proberen is op zich al lovenswaardig. Kinderen krijgen alsmaar minder de kans om deze principes door ervaring te leren. Nochtans is de werking van de na-

Jan van Arkel, 2009, 216 p. ISBN 9789062244980 € 20,00

Kinderen spelen graag! Dit boek leert dat spelen in de natuur uitdagender en inspirerender is dan op de meeste traditionele speelplekken. Groene speelgebieden in de stad – bijv. braakliggend terrein – die kinderen kunnen verkennen worden altijd maar zeldzamer. Dit boek wil een gids zijn die mensen op weg zet om weer speelnatuur in de stad te brengen. Verschillende vormen van groene speelplekken worden beschreven en geïllustreerd met voorbeelden uit de praktijk. Het boek besteedt aandacht aan de voordelen van speelnatuur voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen en hoe we hiermee rekening kunnen houden bij het inrichten van de speelplek. De sociale inbedding komt eveneens aan bod. Heel wat voorbeelden illustreren hoe

35

buren, kinderen, scholen, e.a. die betrokken zijn bij de inrichting van speelnatuur kunnen deelnemen aan het proces. Voor wie zelf een project uit de grond wil stampen biedt het boek in de laatste hoofdstukken voldoende informatie over regelgeving (vnl. getuigenissen uit Nederland) en communicatie op het niveau van beleid, praktijk en publiek. De duidelijke structuur, voorbeeldprojecten en interviews, en overzichtelijke schema’s brengen de “theorie” tot leven. De mooie lay-out en de vele foto’s geven het boek een vrolijk en speels tintje. Sofie Van Opstal

In de Wulf

Kobe Desramaults/ Annick Vansevenant/ Piet De Kersgieter

Stichting Kunstboek, 2010, 192 p. ISBN 978 90 5856 348 4 € 39,00

In Dranouter, in een uithoek van Vlaanderen, werkt een jonge chef gedreven aan opmerkelijke culinaire creaties. Kobe Desramaults (°1980), de chef van restaurant ‘In de Wulf ’, veroverde niet alleen een plek in de wereld van de Belgische gastronomie (In de Wulf heeft een Michelin-ster), hij ontwikkelde ook een visie op koken en voeding die je op z’n minst ecologisch zou kunnen noemen. In de Wulf ligt midden in de Dranouterse natuur, en die natuur heeft een onmiskenbare invloed op wat op het bord van de gasten verschijnt. Elke zichzelf respecterende topkok kiest voor producten van het seizoen en koestert graag specialiteiten uit de streek. Kobe Desramaults drijft de aspecten “seizoensgebonden” en “lokaal geteeld” echter tot in het uiterste door. Groenten en vruchten zijn dagvers en worden nooit geforceerd of onrijp geplukt, maar op hun hoogtepunt geoogst. Recht van de grond naar het bord (met een niet te onderschatten passage langs de keuken, uiter-

aard…) Het menu verandert niet strak per seizoen, maar evolueert geleidelijk aan, van dag tot dag, met de seizoenen mee. ‘Alles op zijn tijd’ is hier geen loze uitspraak. In het boek dat dezelfde naam draagt als het restaurant komt de culinaire visie van Desramaults mooi in beeld. Naast tal van exquise recepten, krijg je immers tekst en uitleg bij een aantal typische streekproducten waar de chef-kok graag mee werkt: biovarkens uit Borre, hopscheuten, West-Vlaams rood rund, duinasperges uit Ghyvelde, geitenkaas uit Uxem… Niet alleen het product komt in beeld, ook de producent krijgt ruimte. Stuk voor stuk gedreven mensen die kleinschalig te werk gaan, en met liefde en respect met hun waren omspringen. Kobe Desramaults trekt er zelf geregeld op uit om in de streek op zoek te gaan naar verse, wilde kruiden. Plantjes als zevenblad, muurkruid, klaverzuring en wikke bepalen zo mee de signatuur van de keuken. Wie met de recepten aan de slag wil gaan, is maar beter een ervaren kok. De uitleg die je bij elk gerecht krijgt, is immers behoorlijk summier. En weinigen zullen de juiste attributen in huis hebben om bijv. paling te roken, of om een zachte emulsie te maken met behulp van een sifon en gaspatronen. Toch is het interessant om gerechten als ‘Oostendse mossel, met parelgort, witbier & lavas’ of ‘Varkenskrakelingen met sabayon en ijs van pannepotbier’ te bestuderen, want inspiratie bieden ze sowieso. In de Wulf is vooral een blader-, kijk- en leesboek, dat met tal van mooie foto’s – van gerechten én van de streek – de rust en de weidsheid van het West-Vlaamse landschap oproept en de inventiviteit van Desramaults keuken weerspiegelt. En het doet ongetwijfeld dromen van een bezoekje aan het restaurant… Reine De Pelseneer

Volksbeving

Fred Pearce

Jan van Arkel, 2010, 320 p. ISBN 978-90-6224-497-3 € 14,95

Bevolking blijft vaak een sterk ideologisch geladen thema, zeker als geboortebeperking ter sprake komt. Ik keek erg uit naar dit boek van wetenschapsjournalist Fred Pearce, die hier eerder aan bod kwam met De laatste generatie. In Volksbeving noemt Fred Pearce overbevolking ‘de verzwegen motor achter de vernietiging van het milieu’. Waarom verzwegen? De auteur vond hiervoor een verklaring in het feit dat milieuactivisten tegenwoordig eerder als links worden beschouwd. Geboortebeperking wordt vaak in verband gebracht met de eugenetica (rasverbetering) die in de twintigste eeuw haar dieptepunt bereikte met de rassenleer van de nazi’s. Het is misschien daardoor dat sommigen het thema liever mijden. Natuurfilmer David Attenborough laat zich niet verleiden tot dergelijke zelfcensuur en waarschuwde vorig jaar nog met de documentaire How many people can live on planet Earth voor de gevolgen van een buitensporige bevolkingstoename. Dichter bij huis hekelt ethicus Etienne Vermeersch dat de meeste demografen en politici blind de demografische transitietheorie (overgang van een hoog sterfte- en geboortecijfer naar een laag sterfte- en geboortecijfer) aanhangen. Ook Fred Pearce kan als een aanhanger van deze theorie worden beschouwd. Volgens Pearce is ‘de bevolkingsbom bezig zichzelf te demonteren’. Velen reageren dan ook opgelucht op dit boek, met iets als: ‘De lont is uit het kruitvat, probleem opgelost.’ Of dit verstandig is, zal nog moeten blijken, want ook in België en Nederland blijft de bevolking groeien en schakelt migratie het “stilvalscenario” uit. ‘Armoede en conflict stimuleren jonge mensen om meer kinderen te krijgen’, schrijft het maandblad Mo*; het noemt de groei in het Zuiden zorgwekkend. Reden te meer om te blijven inzetten op onderwijs, contraceptie en het doorbreken van taboes op geboortebeperking? Een lezer op de website van het Nederlandse blad Trouw formuleert het alvast als volgt: ‘De bevolkingsexplosie demonteert zichzelf net zo min als dat de wereldwijde pollutie zich zou oplossen zonder menselijk ingrijpen.’ Bart Coenen

36

37

38

�������

�����������

�� ������������� �������������������� ��������������� ����������

������������ ����������

��������������

����������������

���������� ���������������

Ecologische kwekerij

���������������������������������� en tuinwinkel �������������������������������� ��������������� Kwekerij van ������������ • inheemse wilde planten ����������������������� • kruiden en medicinale planten ������������������������������ • inheemse haagplanten en ������������������������� oude fruitboomrassen �������������������� Openingsuren: • Bloemenweidemengsels en Dinsdag tot zaterdag ���������������������� van 9.00 u tot 18.00 u ‘Schwegler’ nestkasten ��������������������� • Biologische zaden en plantgoed voor de��������������������� moestuin �������������������������� • Ecologisch tuinhout Opgelet: Tijdens de maanden augustus, december in kastanje, hazelaar en wilg en januari sluiten wij op zaterdag om 13.00 uur ������������������������������������������ �������������������������������������� ���������������

39

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

Nieuw adres! Berlarij 19, 2500 Lier

In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

40

41

Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22, [email protected] Bed & breakfast in de Kempen | Romantische toren, ecologische leembouw, hemelbed, houtoven, bio-ontbijt. | Info | www.tlemenvoeteke.net, [email protected], 014 55 24 10 Vakantieboerderij hartje Frankrijk | Rust en mooie natuur in de Berry (max. 6 personen) | Info | www.tlemenvoeteke.net, [email protected], 014 55 24 10

In België leven er meer dan 40.000 verschillende soorten planten en dieren. Het boek Biodiversiteit in België brengt deze enorme verscheidenheid in beeld aan de hand van honderd zorgvuldig gekozen soorten. Laat je verrassen door hun boeiende en merkwaardige levensverhaal. Bestel dit boek door storting van € 43,00 (+ € 6,50 verz.)op rek. 001-0990550-62 van Velt voor België of op giro 362280 voor Nederland. Je kunt het boek ook bij je afdeling bestellen; dan spaar je de verzendkosten uit.

42

Ledenvoordelen

Avalon Biologisch-vegetarisch lunchrestaurant, dat ook kooklessen organiseert en een kookboek heeft gepubliceerd (zie p. 18 in deze Seizoenen) Jouw korting: Velt-leden kregen in het restaurant al langer 10 procent op maaltijden en desserts. (geen korting op dranken). Nu krijgen ze ook 10 procent korting op de kooklessen, en € 2,00 korting bij aankoop van het boek Puur & Vegetarisch via de website van Avalon. Adres: Geldmunt 32, 9000 Gent [email protected], 09 224 37 24 → www.restaurantavalon.be

VaiVerde, ecologische kleding en textiel VaiVerde verkoopt textiel uitsluitend afkomstig uit de biolandbouw met het GOTS-certificaat (GOTS staat voor milieuvriendelijk en sociaal verantwoord textiel). Je vindt er ook textiel met het FLO- of het Max Havelaar-label. Weblog Style Me Green over VaiVerde: ‘Alles wat er in de rekken hangt is eco en leuk! De kleren zijn kleurrijk, kwalitatief en bio en het bad- en bedtextiel is uiterst zacht en dromerig.’ Jouw korting: 20 procent op vertoon van lidkaart op alle artikelen tenzij ze al afgeprijsd zijn. Adres: Brabantdam 46, 9000 Gent 0495 88 15 23, [email protected]. → www.vaiverde.be

De Cruydthof De Cruydthof is een kleinschalige kwekerij met historische groenten en bijzondere kruiden. Bij De Cruydthof wordt op natuurlijke manier, volgens het ritme van de seizoenen gekweekt. Daardoor zijn er elk seizoen weer andere planten in de verkoop. Hierdoor krijg je gezonde en stevige planten die prima passen in een biologische tuin. Het assortiment is onderverdeeld in eetbare bloemen, groenten en kruiden. De focus ligt op rassen die al gebruikt worden sinds de Romeinse tijd en de Middeleeuwen. Je kunt ze bewonderen in de bezoekerstuin. Jouw korting: 10 procent op alle planten op vertoon van lidkaart. Adres: Bulkstraat 22, 4196 AW Tricht, +31 6 24 11 06 57 → www.cruydthof.nl

Goedvandoen (webshop) puur.eco.fair.hip.eerlijk.mooi.en.gewoon.goed.webshoppen. GOEDvandoen verkoopt bovengoed, ondergoed, kindergoed, siergoed, binnengoed, gedachtegoed, schrijfgoed, goedzakken en ook heel wat goedwarm. Ofwel: kleding van kop tot teen voor jong en oud uit biologisch en fair geproduceerd katoen, accessoires van duurzame en gerecycleerde materialen om jezelf en je huis te pimpen, inspirerende lectuur, milieuvriendelijke papierwaren om die inspirerende ideeën te noteren en allerlei tassen (zelfs klimaatneutrale!) om al je goed gerief in te stoppen. Alle pakjes vervoert GOEDvandoen per bakfiets naar de post. Als je verzendadres zich binnen een straal van 6 km rond het hoofdkwartier van GOEDvandoen bevindt, oliën zij de kuiten en springen ze, beladen met je pakje, gezwind op de fiets. Door weer en wind. En dat voor slechts € 1,00. Jouw korting: 5 procent op het volledige productengamma. Vul bij het afrekenen bij ‘kortingscode’ ‘Velt’ in. → www.goedvandoen.be

Winnaars Isabel Dhaenens uit Bornem, Norbert Van Dam uit Brussel, Myriam Samson uit Lokeren, Koen Van Steenbrugge uit Avelgem en Louis Van Gestel uit Meerle winnen een Moestuinagenda (wedstrijd Seizoenen nr 6/2010).

Domein De Lusthof De Lusthof is een gerenoveerde Pastorijwoning uit 1850, beter bekend als domein ‘De Lusthof ’ met oude tuinen, bomen en park. Volledig ecologisch en biologisch beheer (bioontbijt). Je verblijft in familiale sfeer, op 30 km van Brussel, 40 km van Gent en 40 km van Antwerpen. 0phaal- en wegvoerdienst mogelijk met ‘Bentley’ limousine tegen vergoeding. Jouw korting: 5 procent op vertoon van lidkaart. Adres: Grootzand 54, 9200 Grembergen (Dendermonde) 052 20 14 92, [email protected] Tentoonstelling Alter Nature: We Can in Z33 In de tentoonstelling Alter Nature: We Can kijkt kunsthuis Z33 naar het deelaspect fauna en flora binnen de natuur. In de werken van een twintigtal internationale kunstenaars wordt geëxploreerd hoe de mens de natuur naar zijn hand zet en hoe het concept ‘natuur’ hierdoor voortdurend verandert. De tentoonstelling is open van dinsdag tot zaterdag van 11u tot 18u, op zondag en feestdagen van 14u tot 17u, tot 13 maart 2011. Jouw korting: € 2,50 op familieworkshops op vertoon van lidkaart (je betaalt € 7,50/gezin i.p.v. € 10,00). Adres: Z33 - huis voor actuele kunst, Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt. 011 29 59 96, [email protected] → www.z33.be → www.alter-nature.be

Publicaties

Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob - La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - Hageling-Bio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum - De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke - Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Chassin - Tuin van hEden, - Beer, bed & breakfast Jessenhofke - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Oost-West Centrum - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - Pajottenlander - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica.nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade - Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving.be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - De Klopperij - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel - The Earth Collection - EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes - Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn. Biocosmetica.nl - Vino Mundo. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

43

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) Sinterklaastip! • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) Sinterklaastip! • Biodiversiteit in België (704018) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) Nieuw! • De Brooddoos € 21,50 (+ € 3,00 verz.)

Bestel het Pim Pompoen kwartetspel en ontvang er nu een gratis “flipflap” bij (een vouwspelletje over de seizoenen). Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Kennis Hij spant een net over zijn takken, probeert een vogel weg te houden, maar verschuift geen teen. Soms laat hij een hoopje sneeuw los als muts op het hoofd van vreemden. Dan gillen ze onthutst. Hij hoopt hen weg te jagen maar ze blijven aan hem hangen tot hij schors verliest. Een boom moet weten wie zijn vrienden zijn. Anke Verleysen (ongepubliceerd)