Ecologisch leven tuinieren koken

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | №.5 | 2010

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 38ste jaargang - september/oktober 2010

← Coverfoto Invasieve (?) Aster novae-angliae Marina Wolkonsky. Deze aster met donkere, haast zwart-violette bloemen wordt later op het seizoen donkerder van kleur. Mooi is ze zeker, maar misschien niet zo goed. Bij het Belgian forum on invasive species staan immers alle Amerikaanse asters als invasief te boek, zonder onderscheid te maken tussen de verschillende soorten. Op andere websites over invasive soorten staan ze – mogelijk bij gebrek aan gegevens – niet als invasief in België bekend. Wil je weten of een plant invasief is, bezoek dan de nieuwe website van AlterIAS. Op deze website leer je invasieve planten beter kennen en worden er eenvoudige maatregelen voorgesteld om de risico’s van hun introductie in de natuur te beperken.

→ www.alterias.be Foto: Stefan Jacobs

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, [email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Geertje Coremans, Lieven David, Maarten Debecker, Lut De Clercq, Boerke Freddy, Geert Gommers, Laurence Machiels, Luk Naets, Heleen Smeyers, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Ann Van Belle, Luc Vanhoegaerden Fotografen & illustratoren: Fabio Bruna, Jitze Couperus, Lieven David, FSC, Bob Gutowski, Leen De Pelseneer, Stefan Jacobs, Tony Le Duc, Miheco, Heleen Smeyers, Ann Van Belle, Luc Vanhoegaerden Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het novembernummer in vóór 18 oktober via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van december en januari. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘contacteer ons’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

5 | 2010

3

Inhoud

Lekkere inspiratie voor een gezonde en gevarieerde meeneemlunch vind je in de gloednieuwe publicatie De Brooddoos. p. 18.

Er zit veel ‘hout’ in dit nummer van Seizoenen. Een nieuwe campagne van FSC, info over bomen kiezen en tips voor het enten van stobben. p. 29-35.

Wanneer kinderen eenmaal de smaak van het tuinieren te pakken hebben, zijn ze vaak niet weg te slaan uit de tuin p. 11.

Redactioneel

4

zoom De Brooddoos

5

Consument/Column

6

Eco-actief Ecologische groepstuinen en ander nieuws

14

tuin Van de grond naar de mond Met je kinderen de tuin in Stobben enten Kies voor een boom

8 11 29 34

Reportage Halt aan illegaal hout in Europese Unie

32

Column/verbeeld

17

culinair De Brooddoos

18

weg & wijzer

21

Sorbet MijnTuin.org

40

zoekertjes

16

Lezers reageren/Uitgesproken

38

Uitgelicht

36

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Gelukstuin Tekst Bart Coenen

Wat ze het liefste doet in ons stadstuintje is prutsen. Dan staat ze plots minutenlang stil in het gras, nieuwsgierig kijkend naar iets in haar handen. Een beestje, een magische steen of een nieuwe bloem? Alle meisjes houden van bloemen. Mijn dochter van zeven is daarop geen uitzondering. Het prutsen heeft ze dan weer van haar vader. Papa is er deze zomer opnieuw niet in geslaagd om meer dan één keer het gras te maaien. Er is altijd wel wat anders te doen, met als gevolg dat de enkele vierkante meter grassprietjes, klaver en hier en daar een fris blaadje spontaan uitgezaaide Oost-Indische kers tot ver over haar hielen reiken. Dochter vindt het geweldig. In de kruidenbak, tussen de bieslook en de citroenmelisse en onder iets wat ooit een plantje met mooie rozen in een potje was, bouwt ze een ecotoeristisch resort voor haar playmobil-figuurtjes. Ze gidst papa een hele vakantie lang doorheen de verblijven en accomodaties met als topper de kronkelende stenen trap van het zwembad naar de wildernis beneden. In het voorjaar waren er frambozen. Die plukte ze altijd per vier: een voor elk lid van het gezin en de roodste voor kleine zus Marie. Gedurende enkele weken oogstte ze zo bijna dagelijks een ‘portie’. Soms waren er genoeg frambozen tegelijk rijp om ook de kinderen van de buren gul te trakteren. De gestrekte sterke armen van de buurman, glunderende gezichten en grijphandjes over de scheidingsmuur. Toen we in Seizoenen lazen dat je ook goudsbloem kunt eten, werd dit meteen getest. Dochters oordeel luidde streng dat de bloemen meer een lust zijn voor het oog dan een streling voor de tong en dus maar beter blijven staan. Vandaag oogst ze van de rijpe druiventrossen. Kleine paarse bolletjes, met meer pit dan sap omdat de wijnrank vooral mag kruipen en kronkelen waar hij wil. Toch zijn de vruchten echte smaakbommetjes, de lekkerste druiven die ze ooit heeft gegeten.

Op een dag zit dochter onder een luie zon heel lang op haar knieën, haar neus haast verborgen in het gras, tot ze roept: ‘Kijk papa, ik heb er een, een klavertjevier!’ Wanneer ze hoort dat veel mensen geloven dat een klavertjevier geluk brengt en dat de kans dat je er een vindt erg klein is (papa heeft er in zijn hele leven maar één gevonden, toen hij zelf nog een kind was), neemt ze dit op als een uitdaging en verdwijnt de neus opnieuw tussen de klaver. Maar eerst moet haar vondst tussen een dik boek op de kast, om te drogen. Kun je geluk drogen en bewaren voor mindere dagen? Nog geen kwartier later staat dochterlief opnieuw te blinken in de keuken en ja hoor, het is een wat zielig vierde blaadje, maar onmiskenbaar opnieuw een klavertjevier. Wat later volgt er nog een en dan nog een. Ook mama zoekt intussen mee — met succes — en brengt zo de stand meisjes versus papa op een vernederende vijf tegen een. Terwijl ik me afvraag of ik me zorgen moet maken om zoveel ‘mutanten’ in mijn tuin, fluistert de dochter ontdaan: ‘Papa, ik moet wel het gelukkigste meisje van de hele wereld zijn.’

Zoom

5

De Brooddoos Tartaar van rode biet. Huh? Wat? Tartaar van rode biet op een boterham, dat is wat je ziet op deze foto. Het is eens wat anders dan een bloem of een beest, en het is vooral een van de vele heerlijke recepten uit het boek De Brooddoos van Lut De Clercq en Tony Le Duc. Wil je alles weten over inspiratie voor een lekkere, verse, gezonde lunch, lees dan snel meer op p. 18 en probeer de recepten uit! © foto: Tony Le Duc

6

Consument

Biowinkel = 100 procent bio Om zich optimaal te onderscheiden van het groeiende bioaanbod in supermarkten en discounters hebben de Duitse natuurvoedingswinkeliers besloten om alleen nog biologische producten aan te bieden. Het grote voordeel voor de consument is dat hij of zij geen labels meer hoeft na te pluizen. De enige uitzonderingen zijn uiteraard voedingsmiddelen die niet biologisch geteeld kunnen zijn zoals zout of water. Indien er vis wordt verkocht moet deze afkomstig zijn van duurzame visvangst (msc-label) of gekweekt zijn volgens degelijke lastenboeken zoals die van Naturland of het Zweedse KRAV. De winkels die aangesloten zijn bij het Naturkost Naturwarenverband (BNN) en bij de vereniging van biosupermarkten hebben zichzelf twee jaar de tijd gegeven om de laatste reformproducten en enkele ambachtelijke macrobiotische specialiteiten uit hun assortiment te weren.

naar de aanwezigheid van dioxines, pcb’s en zware metalen zoals kwik. Hun uitgangspunt is dat ecologisch gevangen vis op zich een goede bron kan zijn van omega 3-vetzuren, maar de hoeveelheden gifstoffen in diezelfde vis moeten wel binnen de normen blijven. De nieuwe Eet-vis-wijzer die je nu kunt downloaden van de website van Eos (www.eosmagazine.eu) geeft het uitgangspunt visueel mooi weer. Volgens het gezondheidsaspect worden de vissoorten opgedeeld in vijf categorieën, van ‘gezond’ over ‘matige consumptie’ tot ‘vermijden’. Bij een beperkte consumptie wordt aangegeven over hoeveel gram per week we spreken. Daarnaast wordt in een tweede colom aangegeven hoe duurzaam een bepaalde vis wordt gevangen of gekweekt op basis van de VISwijzer van Stichting de Noordzee. Toch nog extra omega 3-vetzuren nodig? Koop er dan die afkomstig zijn van gekweekte algen en niet van vis. De vleeswijzer: een mager beestje

Europees biologo Sinds 1 juli is het oude Europese tandwiellogo vervangen door een rank groen blaadje. Het moet verplicht op elk verpakt Europees bioproduct worden afgedrukt. Daarnaast mag er nog altijd een privélabel zoals Biogarantie, EKO of Demeter worden vermeld. Andere verplichte vermeldingen zijn het codenummer van de controleorganisatie en de herkomst van de ingrediënten (EU, niet EU of een bepaald land). Producenten hebben nog twee jaar de tijd om hun oude verpakkingen weg te werken. Voedselbesmetters resistent Het Europese voedselagentschap (EFSA) heeft in de periode 2004-2007 aan 26 lidstaten gevraagd om gegevens door te sturen over ziekteverwekkende bacteriën zoals salmonella en campylobacter in dierlijke producten, die via de voeding mensen kunnen besmetten. Omdat het gebruik van antibiotica in de intensieve veeteelt wijd verspreid is, werd er vooral nagegaan in hoeverre deze bacteriën resistent zijn tegen de geneesmiddelen die mensen moeten redden. Vrij algemeen blijken deze bacteriën resistent tegen klassieke antibiotica zoals ampicilline en tetracycline. Verschillende lidstaten maakten echter melding van resistentie tegen antibiotica van de derde generatie zoals fluoroquinone en cefalosporine die nu als heel belangrijke antibiotica worden beschouwd voor de behandeling van mensen. Daardoor vergroot de kans dat bacteriën uiteindelijk resistent worden tegen zowat alle remedies. Dat is de voornaamste reden waarom milieuorganisaties actie voeren tegen de industriële veeteeelt en pluimveefokkerij. Nieuwe viswijzer Vis alleen maar selecteren op basis van voldoende aanwezigheid en duurzame vismethoden is volgens EOS-magazine veel te eng. Amerikaanse onderzoekers en milieugroeperingen zoals het Environmental Defense Fonds (EDF) hebben gifanalyses van vis en schaaldieren uitgevoerd en daarbij gekeken

Het Nederlandse Milieudefensie heeft samen met Varkens in Nood bekeken en berekend hoe diverse soorten vlees – bio en gangbaar – scoren op gebied van dierenwelzijn en impact op het milieu. De resultaten zijn weergegeven in een overzichtelijke tabel aan de hand van een aantal bolletjes die je kunt lezen als ‘punten’. Bovenaan de tabel wordt ook de (zeer goede) score weergegeven van vier ‘vleesvervangers’: quorn, tofoe, de vegaburger en valess. Deze vereenvoudigde weergave heeft bij een aantal consumenten zoveel vragen opgeroepen dat Milieudefensie er in haar tijdschrift een aantal heeft beantwoord. Zo leren we dat biologisch en gangbaar vlees op milieuvlak weinig uit elkaar liggen, omdat het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen bij de een wordt ‘gecompenseerd’ door meer ruimtegebruik en voer door de vrije uitloop en de trager groeiende biorassen aan de andere kant. Daarnaast eet je beter rundergehakt dan een biefstuk omdat het gehakt afkomstig is van (meestal voortijdig) uitgerangeerde melkkoeien en niet van speciaal gehouden vleesstieren. Toch vinden we het jammer dat er bij de vegetarische alternatieven geen biologische versies vermeld staan: zo lijkt het of de superindustrieel gekweekte, niet-biologische en behoorlijk dure quorn hét vegetarische topproduct is. → www.vleeswijzer.nl

Koe Cato: lang zal ze leven… Een melkkoe die zojuist 15 jaar is geworden en al 100.000 l op de teller heeft staan, dat moet wel een biokoe zijn. Gangbare melkkoeien gaan gewoonlijk al na vijf jaar door de gehaktmolen. Deze jubileumkoe heet Cato en woont in Zeeland op de in 1926 opgerichte biologisch-dynamische boerderij Loverendale. Naar verluidt maakt ze nog altijd wilde bokkensprongen in het lentegras. Toch stilaan een beetje opletten voor de rug, Cato! Zet je kinderen op de goede weg Met deze slogan gaat op 16 september de ‘Aardig-op-wegweek’ van start, een week vol autoluwe initiatieven. De cam-

Consument/Column

pagneweek zet kinderen en duurzame mobiliteit centraal en roept ouders op om hun kinderen zelfstandiger en actiever te laten deelnemen aan het verkeer. Dat kan bijvoorbeeld door deel te nemen aan een van de ‘Fiets(je)-vaardig-workshops’, waar ouders en kinderen spelenderwijs leren op wat ze moeten letten als ze samen door het verkeer fietsen. ‘Autodelen is kinderspel’ daagt je uit om gedurende 14 dagen autodelen uit te proberen. De ‘Dromenwijzer’, een creatief knutselpakket geeft kinderen een idee welke voordelen ze zelf uit duurzame mobiliteit kunnen halen. Kinderen kunnen ook zelf vertellen hoe ze ervoor zouden zorgen dat er minder auto’s in de straat zijn met de ideeënwedstrijd. De ‘Autovrije Zondag’ op 19 september is een feest voor fietsers en voetgangers. Dan worden straten, woonbuurten en centra in ruim 30 steden en gemeenten het autovrije decor voor een waaier aan activiteiten. Meer dan 300 basisscholen sluiten de ‘Aardig-op-weg-week’ af op 22 september met de ‘Strapdag’ en moedigen leerlingen, ouders en leerkrachten aan om die dag te stappen en te trappen naar school. → www.aardig-op-weg-week.be

Helden van de Smaak In de aanloop naar de Week van de Smaak, van 19 t.e.m. 26 september in Nederland, vond de verkiezing van de Held van de Smaak plaats. Het thema is dit jaar ‘smaakfruit’. Op vrijdag 17 september wordt de Held van de Smaak bekend gemaakt tijdens het Beter Eten Congres in ’s-Hertogenbosch, de Hoofdstad van de Smaak 2010. Onder smaakfruit verstaan de organisatoren van de Week van de Smaak (een samenwerkingsverband van o.a. Biologica en Slow Food Nederland) heerlijke op smaak geselecteerde en geteelde aardbeien, rijp geoogste appels, streekeigen pruimensoorten, maar ook initiatieven om burgers in contact te brengen met de teelt en verwerking van fruit of zelfpluktuinen. De Belgische week van de Smaak vindt plaats van 11 tot 21 november. Ook Frankrijk en Zwitserland houden een Week van de Smaak. → www.weekvandesmaak.nl → www.weekvandesmaak.be

Tweede Houtlandse fruithappening Meer smaakfruit vind je op de 2de Houtlandse Fruithappening op zondag 3 oktober in de hoogstamboomgaard in het Brugse Chartreuzinnebos. De opnieuw aangeplante hoogstamboomgaard – goed voor ruim 2 ha – bevat een collectie van 170 vruchtbomen, samengesteld uit oude rassen. Heb je een fruitboom en ken je het ras niet, breng dan drie vruchten en enkele blaadjes van de boom mee. Heeft je fruitboom last van een ziekte die je niet kent, breng dan de aangetaste bladeren of vruchten mee. Een pomoloog en een plantendokter van de Nationale Boomgaardenstichting zoeken een antwoord op je vraag. Velt Brugge en de fruitwerkgroep van Velt Beernem bemannen tijdens deze happening een boekenstand met planten en proevertjes. → www.rlhoutland.be Bronnen: Schrot & Korn, Bioforum, Food Magazine, EOS, Miliedefensie, Biofood Magazine

7

Column De nold Tekst SuskewieD

De duif die verschrikt opvliegt wanneer Frederik fluitend passeert is voor hem het signaal: de moerbeien zijn vroeg rijp dit jaar. Hij is enigszins verbaasd want tot voor kort bleven de groene vruchtjes door de lange droogte ontgoochelend klein. Gewapend met een plastic potje en een korte trapladder begint de zoektocht onder en tussen de mooie diepgroene bladeren naar de donkerste vruchten. Boven in de boom gaan de vogels hun gangen, zodat het frisse sap soms letterlijk van de takken druipt. De oogst van de kwetsbare bessen is heel arbeidsintensief: een kwartiertje plukken om de twee dagen levert meestal slechts een half pondje smulplezier op. Frederik heeft het al te dikwijls meegemaakt dat hij in een vakantieperiode buren en familie de opdracht gaf om vooral die unieke moerbeien te plukken en na thuiskomst moest vaststellen dat de vruchten uitgedroogd aan de takken hingen, gretig leeggezogen door de zweefvliegen. Mensen nemen blijkbaar minder graag de moeite om zichzelf eens te verwennen… De laatste tijd krijgt Frederik echter vrienden op bezoek die bij aankomst al informeren of de bessen rijp zijn en zelfs het aperitief niet afwachten om naar de moerbeiboom te rennen. Even later verhuist de aandacht dan vanzelf naar de overige gewassen in de tuin: de pas gevormde pompoenen, de bloeiende suikermaïs, afrijpende aardappelplanten, dikkende wortelen en de goed verdoken hangende stokprinsessen. Geamuseerd ziet Frederik hoe die vrienden – stadsmussen – zich verbazen over de opbrengst en de verscheidenheid in een moestuin van hooguit één are. Wanneer ze even later een aantal groenten en vruchten aan tafel degusteren, wordt de sfeer al snel uitgelaten, al zal het glaasje biowijn van de Wereldwinkel daar evenmin vreemd aan zijn. Een speciale jaarlijkse gast van Frederiks tuin is zijn grootmoeder. Wanneer zij hem bezig ziet met zijn plastic potje in de moerbeiboom kan ze het niet nalaten hem te waarschuwen met nog enkele restanten van het dialect van haar geboortestreek bij Mechelen: ‘Als kind moesten wij moerbeze plukken met een nold op een kurken stop want die beze maakten lelijke plekke op ons kliere.’ Frederik kan zich perfect voorstellen dat in het pre-Ecovertijdperk dieprode vlekken op een wit zomerjurkje voor grote problemen konden zorgen op de maandagse wasdag, maar in de Tupperware-era vallen de rijpe vruchten moeiteloos in de handige bakjes. Bovendien, denkt hij, zijn de tijden jammer genoeg zo veranderd dat je jongeren maar beter niet te vroeg met naalden laat experimenteren …

8

Tuin

Van de grond naar de mond Moeder natuur achterna (deel II) Tekst & foto’s Lieven David (Met dank aan Alain De Vocht voor het stukje over verdroging.)

Darwin schreef het al: door miljoenen jaren evolutie zijn er ongelofelijk veel soorten ontstaan. Hij had ook wel inzicht in de ingewikkelde netwerken en kringlopen tussen al die biodiversiteit, maar de wetenschappers van nu snappen er veelal meer van. In Seizoenen nr. 2 van 2010 las je een heel toepasselijk artikel over netwerken van schimmels in onze bodems, en dat is nog maar één (belangrijk!) facet van het hele gewemel.

Deze tijgerspin zien we steeds vaker. Ze vangt en verpakt haar prooi in een mum van tijd.

Tuin

Dat levende netwerk, boven- en ondergronds, kun je misschien vergelijken met de complexiteit van de belastingwetgeving, maar dan nog veel moeilijker te begrijpen en vooral veel efficiënter. Let op: ik ga in de loop van dit artikel nog enkele vergelijkingen gebruiken om het levensweb (op zich ook al een beeldspraak) te schetsen – en nee, geen enkel beeld zal recht doen aan die zeer complexe orde van de natuur. De parabel van het wandtapijt Een jonge, niet erg snuggere man huurde een oud huis, met in de mooiste kamer een kamerbreed wandtapijt. De eigenares had, uit voorzorg tegen zon en stof, dit kostbare wandtapijt achterstevoren opgehangen. De jongeman echter merkte dit niet, integendeel zelfs: hij vond die losse draadjes en die knopen aan dat wandtapijt maar storend en hij sneed ze netjes af. Algauw lagen er elke dag wat draadjes onder het wandtapijt, maar daar had de jongeman geen erg in. Na een jaar kwam de eigenares op bezoek. Ze draaide het wandtapijt om, maar tot haar ontzetting was de voorkant onherstelbaar uitgerafeld. Wat weten we überhaupt van de natuur af? Merken we pas hoe mooi en nuttig iets was als het al kapot is? Ik wil in dit artikel vooral bekijken waarom en hoe wij als tuiniers die biodiversiteit kunnen aanmoedigen – en ook hoe het helaas niet moet. Boeiende biodiversiteit 2010 is het jaar van de biodiversiteit, en als tuinmens die met beide voeten in de aarde staat, interesseert me in de eerste plaats de diversiteit in onze tuin. Kijk: in een ongerepte bosbodem – die gemiddeld 10 procent humus bevat – wemelt het van de bacteriën, actinomyceten, schimmels, algen, protozoën, nematoden, springstaarten, mijten, duizendpoten, kevers, wormen en een toevallige mol. Samen vertegenwoordigen ze tonnen en tonnen gewicht, maar veel belangrijker is wat ze doen. In de eerste plaats zich voortplanten en elkaar opvreten en – juist daardoor – voeding en vocht ter beschikking stellen van de planten. Het is daar een ingewikkeld netwerk onder mijn voeten! Bovengronds kweek ik natuurlijk een paar honderden (mijn schatting) eetbare gewassen, maar evengoed heb ik steeds

meer aandacht voor alle beestjes en plantjes en hun relaties. Soms – dit is mijn vijfendertigste tuinjaar – begrijp ik er al een halve jota van, maar ik heb nog zoveel te leren. Destructieve neigingen Wij mensen hebben ontelbare manieren gevonden om het levende netwerk naar de haaien te helpen. Ik som er slechts vijf op, en geef als tegengif tips om die biodiversiteit juist te bevorderen (Op www. ikgeeflevenaanmijnplaneet.be krijg je er nog honderden tips bij) Al van in de prehistorie ontginnen wij de vruchtbare bosbodem. Afbranden, spitten en ploegen, daar zijn we intussen heel goed in. Allemaal ten koste van het humusgehalte: tegenwoordig zit er amper nog 1 procent humus in de gangbare Vlaamse akker. Ga daar maar eens bodemleven in zoeken! Mijn tip: als biotuinier weet je wat je te doen staat; geef je grond compost tot hij rul en zwart is, en laat je bodem zo veel mogelijk natuurlijk gelaagd. Aan een tweede soort gevaar voor de biodiversiteit kunnen we in onze individuele tuinen echter weinig doen. Wat uit de lucht valt, valt immers overal en richt ravages aan onder onze biodiversiteit en bijbehorende netwerken. Zure regen kennen we al decennialang, maar ook de overmatige neerslag van stikstof – vooral afkomstig van landbouw en verbrandingsgassen – ontregelt het ragfijne biodiversiteitssysteem. Weet je dat er nu twee keer zoveel stikstof uit de lucht valt als de gemiddelde Vlaamse boer rond 1850 op zijn akker strooide? Die stikstofverrijking (eutrofiëring) bevoordeelt bijvoorbeeld dominante planten – brandnetels en bramen o.a. – ten koste van gevoelige soorten. Mijn tip: door zulke ruige percelen systematisch te maaien of te laten begrazen kun je die bodem stilaan verarmen. Met de nevenproducten (maaisel en/of de uitwerpselen) rijk ik dan weer onze moestuin of composthoop aan. Verdroging is een derde groot probleem voor de biodiversiteit en het functioneren van onze ecosystemen in Vlaanderen. De gemiddelde grondwaterstand is de laatste decennia sterk gedaald, en steeds meer tuiniers merken dat. Bronnen en kwelge-

9

bieden zijn verdroogd onder meer doordat de oppervlakte aan verharding exponentieel is toegenomen. Het regenwater kan niet meer in de bodem dringen en vloeit rechtstreeks af naar beken en rivieren. Het gevolg is dat onze waterlopen het afgevoerde water niet kunnen verwerken en buiten hun oevers (in Vlaanderen hun enge keurslijf) treden. Piekafvoeren in onze waterlopen staan dus in rechtstreeks verband met een slechte infiltratie. Drie huis- en tuintips op dit gebied: • Als je je bodem met levende planten, compost of gewasresten afdekt, dan kan het water gedurende maanden rustig in de bodem dringen en zo de onderliggende grondwaterlagen aanvullen. • Maak je verhardingen (oprit etc.) zo klein en zo doorlatend mogelijk. • Overweeg om (een deel van) je regenwater rechtstreeks of onrechtstreeks in je grond te laten lopen: in onze pluktuin, die vrij zandig is, plukken we daar de vruchten van! Vervuiling, met name door petroleumderivaten, vormt een groeiende vierde bedreiging voor al wat leeft, ook in en om onze moestuin. Van plastics weten we bijvoorbeeld wel hoe ernstig ze voedselketens verstoren, maar dat een druppel gemorste motorolie een kubieke meter grondwater vervuilt, is nog niet algemeen bekend. Mijn tip: je kettingzaag en andere tuinmachines verdienen plantaardige, milieuvriendelijke smeerolie. Een vijfde bedreiging is al decennialang bekend: als biotuinier kopen, noch gebruiken we chemische spuitmiddelen met wonderbaarlijke namen en eigenschappen. Wist je dat ‘to round up’ zoveel betekent als ‘schoon schip maken’? En kalkcyanamide heet ook al ‘een onmisbare partner’ voor boer en tuinder. Tja, pesti-, fungi- en herbiciden doen hun werk grondig: tabula rasa! Ze vegen, weer bij manier van spreken, een legpuzzel van duizenden heel diverse stukjes van tafel: nuttige beestjes, schimmels, bacteriën, etc. incluis. Propel (zo zeggen we dat in Rillaar) is het wel. Antibiotica, antibacteriële zeep en bleekwater maken ons lijf en ons huis op dezelfde bulldozerwijze schoon, met alle gevolgen van dien. Wanneer worden die spullen nu eens aan banden gelegd?

10

Seizoenen

Mijn tip: wees doordacht zuinig, ook met ecologisch toegelaten spuitmiddelen. Die ene bladluis die je doodmaakt, kan immers een wezenlijk verschil maken voor een hongerig mezenkind, maar anderzijds ook voor je krop sla. Tuinieren is dus vaak een kwestie van compromissen sluiten… Langetermijngevolgen Bij de zoveelste olieramp, bosbrand of giflozing zegt de zappende Belg vaak: ‘Ach, de natuur herstelt zichzelf wel.’ En dat klopt tot op zekere hoogte, gelukkig maar. Vergeleken met een Boeing 747, die geen enkel moertje of draadje kan missen, is moeder natuur veel flexibeler. Ze vergeeft ons in zekere zin onze destructieve neigingen en zoekt telkens weer naar een nieuw evenwicht. Maar het zijn altijd de gevoeligste schakels die net niet recupereren van ons menselijk geweld. Generalisten (planten, dieren, schimmels, … die zich overal thuis voelen) doen het steeds beter, terwijl specialisten (wezens die een heel bijzondere niche nodig hebben) het loodje leggen. Altijd maar minder nachtegalen, bijen, dassen, stekelbaarsjes, ... (de lijst is eindeloos). Anderzijds zie je de maïsvelden vol hanenpoot en de platgespoten braakgrond waar heermoes steeds weliger tiert. Die taaie rakkers hebben immers geen concurrentie meer. Dat bepaalde plagen en ziektes sterker worden, heeft daar ook alles mee te maken. Aardappelziekte, wortel- en mineervliegen worden resistenter en vaak zitten ook biotuiniers met die gebakken peren. Tja, de sterksten overwinnen inderdaad als wij biotopen blijven(d) kapotmaken. Ik denk hierbij spontaan aan een boksmatch: survival of the fittest op zijn smalst, want er zijn nog maar een paar straffe spelers die elkaar kunnen aftroeven. Geef mij in de plaats maar een voltallig koor plus orkest die samen Händel brengen: tientallen individuen werken samen, en dat geheel overstijgt de som van de delen. Dat soort samenwerking gebeurt vanzelf al miljoenen jaren in de natuur. Sommige evolutiebiologen, zoals Lynn Margulis, benadrukken overigens meer en meer de symbiose, het netwerken zelf, als drijvende kracht achter de evolutie. En precies wanneer er heel veel beestjes en schimmels en planten zijn (en er zijn er geen slechte), gaat er geen een overheersen. Samenwerken is de regel. Concreet tipje tussendoor: compostthee

Boven: deze platte wielwebspin vangt graag nachtvlinders, waaronder de schadelijke Turkse mot. Onder: deze pottenbakkerswesp metselt met donkere specie haar nestje dicht.

op je planten spuiten zorgt voor een hele toename aan schimmels. Een symbiotisch evenwicht op bladniveau, zeg maar. Onze eigen dierentuin Aan de oostkant van onze garage, onder de dakgoot, hangt sinds november 2009 een insectenhotel van 500 (!) x 10 x 10 cm. De Solitaire Beestjes Suite. De honderden holle stengels herbergen sindsdien o.a. rosse metselbijen en pottenbakkerswespen. Omdat ik zelf geen entomoloog ben, stuur ik gewoon een foto van zo’n beestje naar iemand die het kan determineren, en daarna google ik dat beest zijn naam.

Wikipedia zegt over de pottenbakkerswesp: ‘Deze soort vangt kleine spinnen die als voedsel worden gebruikt voor de larven.’ Zo leer ik bij. Bloeiende groenten (voor zaadteelt), kruiden en bloemen, takkenwallen, nestkastjes, mulchlagen… ze maken van onze eettuin een hele dierentuin, waarvan de bewoners zich heel af en toe laten zien én fotograferen. Vaak vraag ik me dan af: wat is in godsnaam het nut van precies dit beestje? Tja, dat kun je je over iedere mens ook weleens afvragen, en toch is zo’n wesp of spin (of mens) blijkbaar onmisbaar in zijn netwerk.

Tuin

11

Zaaien, oogsten, smullen Met je kinderen de tuin in Tekst en foto’s Heleen Smeyers

Al jarenlang hebben we ons eigen kleine moestuintje waarin we enkele gemakkelijke en lekkere groenten kweken zoals pompoen, courgette en peultjes. De kinderen vinden het leuk om mee te helpen, vooral bij het oogsten. Vorig jaar – onze dochters waren toen 6; 4,5 en 2,5 – vonden ze dat het tijd werd voor een eigen stukje moestuin. We maakten voor elk van hen een verhoogde bak van 1 m2, opgebouwd uit compostbakdelen die we in de stadswinkel van Leuven kochten. De binnenkant werkten we af met worteldoek.

12

Tuin

Aardbeiengeduld De bakken zijn overzichtelijk, je kunt er gemakkelijk bij en het terrein is duidelijk afgebakend. Niets dan voordelen dus. Geen discussies over van wie de rijpe aardbei is. De aardbeien in de kindertuintjes worden altijd op hun hoogtepunt – heel rijp dus – geoogst. Van de vruchten in hun eigen bak zijn de kinderen zeker dat ze ze zelf kunnen opeten – als een slak hen niet voor is tenminste. Het is mooi om te zien hoe geduldig ze dan kunnen wachten op één rijpe aardbei. ‘Ik ga nog een dagje wachten want morgen gaat die aardbei lekkerder zijn.’ De andere aardbeien in de tuin verdwijnen heel wat minder rijp in de buik, want daarover is het moeilijker afspraken maken. Kaat stond erop dat er voor haar verjaardagsbarbecue in juni sla uit haar tuintje werd gebruikt. Haar sla voor haar feest. Eén nadeel van de bakken: ze hebben meer water nodig dan de moestuin in volle grond en dat valt wel wat tegen met de droge zomers van de laatste jaren. Kruiden en kleur Vorig jaar in april hebben we de bakken opgebouwd. Het ongeduld van de meisjes was groot, dus hebben we meteen wat

geplant: enkele kruiden zoals peterselie en bonenkruid, en plantjes van sla, krulandijvie en rucola. Er was snel effect. Door bloemen te zaaien zorgden we voor kleur. Ik wilde graag elke bak een andere kleur geven, maar daar waren de kinderen het niet mee eens. Dus zaaiden we in elke bak goudsbloem, komkommerkruid en Oost-Indische kers. Daarna nog enkele aardbeiplantjes en hier en daar een pompoenplant en de bakken waren zo goed als vol. Natuurlijk konden de kinderen ook nog meehelpen in de rest van onze moestuin. Boeiend gekrioel Tijdens het tuinieren komen we allerlei diertjes tegen. Soms laten we al eens een plank of steen liggen en dan bekijken we wat er onder gekropen is. Als mijn man de composthoop omkeert, komen de kinderen gretig wormen en duizendpoten vangen. De composthoop krioelt ervan. Ze kunnen de beestjes ook zelf opgraven in een hoekje naast de moestuin. Regenwormen, duizendpoten, wantsen, kevers, huisjesslakken, rupsen, pissebedden, vlinders… Alles wordt met nieuwsgierigheid bekeken: pootjes geteld, kleuren besproken… Als het even lukt, zoeken we onze vangst op in een gids. Lisa had op school

een project over vlinders en rupsen, dus zij kon ons nog wat meer vertellen. Een rups in een grote bokaal gaven we elke dag verse frambozenblaadjes. Intussen is hij verdwenen in een cocon en wachten we vol spanning op de vlinder die binnenkort wegvliegt. Frambozen te koop In onze tuin staan drie bessenstruiken, twee hagen van frambozen, wilde aardbeien, gewone aardbeien en een kersenboom. Jam! hoor ik je al denken. Maar nee, dat zit er niet in met die smullers van ons. ’s Avonds na school verdwijnen de kinderen vaak recht de tuin in om op te eten wat rijp is, of bijna rijp. Gelukkig hebben we verschillende soorten frambozenstruiken geplant, zodat er van mei tot oktober altijd wel iets te plukken valt. Onlangs speelden de meisjes fruitwinkeltje. Ze plukten en sorteerden vruchten in kommetjes, maakten briefjes met de namen van de vruchten en haalden de kassa boven. En ik betaalde € 10 ,00 voor tien heerlijke frambozen… De ene soep is de andere niet De kinderen maken ook vaak “soep”. In de tuin, in een oude casserole, met veel

Tuin

13

voor een vrolijke rode toets in de anders saaie groene rijen. We hebben ook rucola op onverwachte plekken. Ik gebruik die plantjes tot ze echt in de weg staan van andere en dan trek ik ze uit. En intussen heb ik er toch weer mooi enkele slaatjes mee gemaakt!

blaadjes en bloemetjes. De afspraak is dat hiervoor geen groenten of vruchten mogen worden gebruikt. Maar dat is niet nodig. Hun favoriete soep: blaadjes van de olijfwilg en bamboe van de buren (mét toestemming), gemengd met paardenbloemen, madeliefjes en wat grassprietjes. In de keuken maken we ook soep. In de dagelijkse drukte komt het er vaak niet van, maar in de herfst en de winter maken we in het weekend altijd soep. Meestal met pompoenen uit de tuin. Intussen weten de kinderen perfect wat er nodig is voor een lekkere soep. Ik hoef maar te zeggen dat ik aan de soep ga beginnen en ze halen al snijplankjes en messen uit de kast en pompoen, wortels, gember, bouillonblokjes… Altijd een gezellig moment. Kunstig zaaiwerk April is zaaimaand, tenminste als het weer goed is en als we thuis zijn. Anders zaaien we in mei, want zo stipt zijn we niet. Dit jaar zaaiden we courgette, pompoen, tomaat en zonnebloemen in zaaipotjes. Wc-rolletjes en eierdozen kwamen ook van pas. Om te onthouden wat waar zit, heb ik het allang afgeleerd om briefjes te gebruiken. Wat we ook deden, de briefjes bleven nooit zitten. Dus schrijven of tekenen we nu op de potjes met waskrijt. Dat loopt niet uit bij wat vocht en de kleuren zijn mooi fel. De eerste tekeningen zijn altijd kunstwerkjes: zonnebloemen met een zon, veel blaadjes aan de stengel en blauwe wolkjes. Naarmate we vorderen, worden het eerder schetsen: rode cirkels voor tomaten en met wat aandringen: een groene streep

die een blaadje voorstelt. We vullen de potjes met teelaarde en dan kunnen we eindelijk zaaien. Dankzij de tekeningen ziet ook Lisa (van 3,5) wat er in de potjes moet. Overal melde We zaaien natuurlijk ook in volle grond: peultjes, rode biet, sla, rucola en warmoes, allemaal mooi op rijtjes. Een stokje in de grond herinnert ons eraan dat er op die rij werd gezaaid en dan opeens komt de verrassing: ‘Mama, goed nieuws! De erwtjes komen uit!’ Uiteindelijk eindigen de rijtjes niet echt recht, want we zijn heel tolerant voor wat er spontaan uitkomt. Er staan dit jaar bijvoorbeeld planten van rode melde in de hele moestuin. Vorig jaar zetten we drie planten netjes bij elkaar. Maar die hebben vrolijk kunnen uitzaaien, omdat ik er toen niet toe kwam om een lekker recept te zoeken met deze groente. Als ik mij niet haast, hebben we volgend jaar nog veel meer van deze planten… Dat groenten uitzaaien vind ik eigenlijk best handig: de rode melde zorgt dit jaar Meer tuinieren met kinderen? De Bonte Beestenboel, een kinderboerderij in Wortel (Antwerpse kempen), heeft sinds vier jaar een grote (ca 1000 m2) biologische moestuin. Op zondag 26 september houdt deze kinderboerderij van 11 tot 18 u een open dag. Iedereen kan die dag kennismaken met de locatie, de dieren en het leven op de boerderij. → www.debontebeestenboel.be

Mmm, groenten! Onze kinderen eten niet zo graag groenten. Net zoals vele andere moeders probeer ik er met allerlei trucjes toch voor te zorgen dat onze meisjes voldoende groenten binnenkrijgen – het liefst zonder gezeur. Ik hoop erop dat als ze een plant kunnen volgen van zaad tot vrucht, dat ze dan op een dag toch nieuwsgierig worden naar de smaak. Met de erwtjes liep het helaas niet zo. Oogsten doen ze vol enthousiamse en samen doppen rond een grote pot vinden ze heel gezellig. Maar ik bespaar je de reacties tijdens het eten… Toch boek ik soms een succesje. De meisjes hadden elk een peterselieplant in hun bak staan. Een grote groene plant. Tijdens het koken vergat ik vaak het bestaan van die planten of het regende net of het eten was al klaar… Dus veel peterselie kwam er niet op hun bord terecht. Wat wel gebeurde: telkens ik langs een van de planten liep, brak ik een blaadje af en at het op. De kinderen hebben de gewoonte overgenomen en nu eten we peterselie tijdens het tuinieren. Intussen ben ik overgeschakeld op rucola, maar de kinderen houden nog even vast aan de rijkbloeiende peterselie. Courgettes zijn ook al niet erg populair. Hoewel we er al kilo’s van uit de moestuin hebben gehaald en verwerkt, blijven onze kinderen steevast beweren dat ze dit niet lusten. Soms helpen ze met het maken van de spaghettisaus en snijden ze uien, wortels, courgette, paprika… En als de saus op tafel verschijnt, spreekt iedereen gewoon over tomatensaus. Lekker! Mijn eigen kleine moestuin, de tuinstarterskit van Velt, is hét middel om met kinderen aan de slag te gaan in de tuin. Zie voor de bestelgegevens op p. 47 of kijk voor meer info op → www.velt.be/publicaties

Nog inspiratie nodig? → www.springzaad.nl → www.calista.be → www.inamaka.be

14

Eco-actief

Ecologische groepstuinen in oprichting En ander eco-actief nieuws Foto Luc Vanhoegaerden

Nieuws uit het ecologischemoestuinenprojectfront De ecologische volkstuinwerking in Limburg blijft groeien. Na de succesvolle inrichting van groepstuinen in de gemeenten Kortessem en Opglabbeek volgde einde april de inhuldiging van een groepstuin in Hengelhoef. Begin deze maand was Peer aan de beurt. Op beide locaties krijgen de tuiniers dit jaar nog tweewekelijks een opvolgingsbezoek. De groepstuin van Zepperen wordt intussen zelfs uitgebreid met 30 are. De eigenaars van de twintig tuinen die hier onderdak vinden, volgen nog dit jaar een basiscursus. In Zwartberg ten slotte worden rond deze tijd maar liefst 68 tuinen ingehuldigd. En voor de toekomst? De Velt-medewerkers Maite Grugeon en Luc Vanhoegaerden werken hard aan een voorstudie voor een ervaringstuin en een opbrengsttuin in de andersvalidentuin in Bokrijk. Ook in Neerpelt komt er een tuin. Als alles goed gaat, starten de werken voor deze nieuwe projecten in de loop van 2011. Deze tuinen passen in Limburg Eco.logisch, een initiatief van de Provincie Limburg en Limburg.net. → www.limburgecologisch.be

Transitie en Velt Als je twee ecologische verenigingen in een straal van enkele kilometers bij elkaar brengt krijg je een kruisbestuiving. Zo werd VelTTransitie Tervuren een Velt-thematische werkgroep die Transitie Tervuren momenteel opricht binnen Velt-Middenbrabant (kun je nog volgen?) om permacultuur in de kijker te plaatsen en te promoten. De tweede nieuwe Velt-groep werd boven de doopvont gehouden door de werkgroep TuinDelen, een transitie-initiatief in en rond Leuven dat het overschot aan tuintjes in contact brengt met lokale tuiniers die hun dromen willen zien bloeien. → www.transitietervuren.be → www.transitiestadleuven.be

Welkom Lieven! Velt-lesgever, bekend van de vroegere maand-totmaand reeks in Seizoenen en tomatenproeverijen, vaste ‘gastheer’ tijdens het ecotuinweekend en tal van cursussen, en jarenlang – tot vorig jaar – voorzitter van de afdeling Velt-Hageland… je hebt Lieven David wellicht al ergens ontmoet. Voor Lieven kon er nog wat ‘Velt’ bij: sinds begin augustus werkt hij bij Velt, in de dienst Tuinen. Zijn hoofdtaak bestaat er momenteel in twee ecologische volkstuinen te scheppen in Vlaams-Brabant. In een latere fase zal Lieven zijn ervaring bundelen in een draaiboek, een ‘plan van aanpak’ voor andere, nieuwe moestuincomplexen. Lieven David is bereikbaar op het secretariaat op dinsdag, donderdag en vrijdag op 03 287 80 61 en lieven. [email protected]. Meer info over Lieven & zijn tuin vind je ook op → www.lusthof.org

Eco-actief

Velt-Damvallei stort zich op Powerdare Kiezen voor groene stroom is een eenvoudige actie die meteen je voetafdruk voor elektriciteit met 90 procent vermindert. Om de overstap zo eenvoudig mogelijk te maken, startte de Gentse Milieuadvieswinkel met ‘Powerdareparties’. Dit najaar springt ook Velt-Damvallei mee op de kar. ‘Het idee van de Powerdare is eenvoudig’, schrijft Low Impact Man op zijn blog. ‘Je zoekt een aantal mensen, bijv. uit je straat of via je werk of de school van je kinderen. Je nodigt de mensen uit bij je thuis en een Wisselstroom-vrijwilliger geeft een presentatie en de nodige uitleg. Omschakelen kan meteen de avond zelf als je je EAN-nummer en een jaarafrekening meebrengt. Via de online-applicaties kun je meteen zien wat de beste keuze is voor het milieu en voor je portemonnee.’ Surf voor meer info en een kalender naar

15

Lang leve de oogst ‘Lang leve de oogst’ is een nieuwe Velt-workshop over het bewaren van groenten en fruit. Sinds de komst van de diepvriezer is groenten en fruit bewaren geen groot probleem meer. Oude bewaartechnieken zoals inmaken of drogen geraken daardoor in de vergetelheid. Dat is jammer, want deze technieken bieden een antwoord op de vraag naar energiearme verwerkings- en bewaartechnieken. Tijdens de workshop stelt een Velt-lesgever verschillende technieken voor en wordt er lekkers bereid. Velt en Voedselteams gaven het startschot van ‘lang leve de oogst’ einde augustus tijdens een ‘oogstfeest’ in de sociale werkplaats van boerderij de Loods met de bereiding van meer dan 200 potjes traditionele Belgische pickles en pittige tomatenketchup. Deze potjes dienen als proevertjes voor de workshops die plaatsvinden van september tot december. Data van workshops vind je in Weg & Wijzer p. 21-28. Contact: [email protected] of 03 287 80 92 → www.groentekalender.be

→ www.milieuadvieswinkel.be

Ken Thompson en Hans Muilerman op studiedag Velt Met Ken Thompson en Hans Muilerman haalt Velt op 16 oktober twee kleppers naar haar studiedag ‘Zonder pesticiden in tuin en keuken’. Bioloog Ken Thompson is onderzoeker aan de universiteit van Sheffield (UK) en gespecialiseerd in biodiversiteit in tuinen in stedelijk gebied. Hans Muilerman is stafmedewerker pesticiden bij het Pesticide Action Network Europe en bedenker van de Nederlandse voedingscampagne ‘Weet wat je eet’. Met deze studiedag wil Velt alle ‘durvers’ samenbrengen, unieke informatie bieden en een kans om mee te brainstormen over hoe het verder moet met de actie van Kabouter Durf. Meer info vind je in de folder bij deze Seizoenen, op www.velt.be/studiedag2010 of bel 03 281 74 75.

Phytofar reageert op Velt-oproep Naar aanleiding van een uitzending van het radioprogramma Peeters & Pichal vroeg Velt aan Phytofar haar leden op te roepen tot een strikte naleving van de geldende pesticidenwetgeving (zie vorige Seizoenen). In een schriftelijke reactie aan het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw (VILT) nemen Phytofar en Phytodis, de Belgische verenigingen van de industrie en verdelers van gewasbeschermingsmiddelen, afstand van het adviseren van pesticiden voor niet-erkende toepassingen. Phytodis verwacht van haar leden dat zij de wettelijke voorschriften van de erkenningsakte van elk product respecteren. In de reactie noemt Phytofar een hele reeks maatregelen die misbruik moeten voorkomen, waaronder opleidingen, publiekscampagnes, informatieve websites en de verbetering van verpakkingen. Phytofar verwijst ook naar wetgevende initiatieven die incidenten in de toekomst moeten uitsluiten: een splitsing tussen erkenningen voor de professionele en voor de particuliere gebruiker en de komst van een kenniscertificaat waarover professionele gebruikers in de toekomst moeten beschikken. Tot slot wijst Phytofar in haar reactie aan VILT op de verantwoordelijkheid van de gebruiker. → www.vilt.be

Velt vraagt eerlijke communicatie over ggo’s In een persmededeling weerlegt Velt het eenzijdige succesverhaal over ggo’s dat op 20 augustus verscheen in een opiniestuk in de krant De Standaard. Geert De Jaeger, professor aan het VIB-UGent trekt daarin van leer tegen de Vlaamse openbare omroep die enkele dagen eerder de reportage ‘Gevaarlijke wetenschap’ uitzond. Velt betreurt dat professor De Jaeger een eenzijdig positief verhaal over ggo’s ophangt daar waar volgens hem niets goeds te vertellen valt over de reportage op Canvas. ‘Professor De Jaeger plaatst geen enkele kritische noot bij ggo’s in zijn opinie. Zo blijven we vasthangen in een welles-nietes discussie’, zegt Geert Gommers, stafmedewerker voeding bij Velt. ‘Er zijn wel degelijk recente onderzoeksresultaten die duiden op de risico’s van ggo’s en ze zijn niet nodig om voldoende voedsel te produceren. Met biologische landbouw kunnen de geïndustrialiseerde landen in hun eigen behoefte voorzien en de opbrengsten in ontwikkelingslanden kunnen zelfs hoger uitvallen dan met gangbare landbouw.’ → www.velt.be/pers

16

Zoekertjes

Te koop

Oude mazoutinstallatie (vervangen door een houtpelletsinstallatie). Er stond nog een redelijk nieuwe (6j) brander op van het merk WEISHAUPT die nog in zeer goede staat is. Prijs o.t.k. 03 455 16 72. Te koop

Landelijk gelegen woning (instapklaar) op 1,1 ha. Met schuur en stalling, ideaal voor mensen met groene vingers of die iets met paarden of kleinvee willen doen, ‘wilde’ tuin, (klein)fruitaanplanting, moestuin, weiden. 0495 111 422.

Te koop

• Metalen bureau (Duits fabrikaat), beige werkblad, perf. staat, 2 x 5 schuiven, 60x156x75 cm, € 70,00 • Bijpassende bureaustoel, zeer comfortabel. € 30,00 • 2 damesfietsen (Komet), goede staat, 3 versnellingen, fietstas- en slot, 2 x nieuwe banden. Blauwe: € 50,00; roze: € 75,00 • Miniwasmachine Sirocco (Nova), als nieuw, voor handwas. H: 52 cm; D: 55 cm; B: 45 cm. Eenvoudige bediening en aansluiting op leiding. Ideaal voor studenten. € 50,00. Contact: 0474 75 20 40.

Te koop

2 jonge soayrammetjes (° april 2010). Klein, sterk ras, zeer gemakkelijk in onderhoud. € 40,00. Wij verkopen niet om te slachten. 051 68 63 65, [email protected]. gezocht

Wij zijn dringend op zoek naar ‘stro van gerst’. Het stro is zeer belangrijk om onze vijver op een ecologische wijze vrij van algen te houden. [email protected], 0497 15 36 37 of 050 82 66 17. Te huur

Volkstuintjes. Nog enkele perceeltjes grond voor 2011 beschikbaar, om zelf te tuinieren, planten of bloemen te kweken, in een rustige omgeving, op 5 km van het centrum van Mechelen. Adres: ‘Het Laatste Huis’, Poreistraat 4, Hombeek. Voor alle informatie: [email protected] of 015 41 66 06.

Te koop

Boomgaard in Lichtaart in volle productie, 5000 m2, hoogstam en laagstam. Onderhouden volgens biologische methode. Met dienstgebouw van ca. 50 m2 (wettelijk toegelaten). Vraagprijs: € 50000. 014 55 67 63 (Lieckens). Te koop Vrijstaand huis met woonkamer, keuken, 2 slaapkamers, 1 badkamer, 1 WC op gelijkvloers. 3 slaapkamers en badkamer met WC op 1ste verdieping. Zolder en kelder, garage onder huis. Tuin: 24 are, 25 jaar ecologisch beheerd. 0475 89 03 58, [email protected]. Te koop

• Jonge ronquièrekalkoenen. Sterk ras en goede onkruideters. • Soayschapen: 1 ooi en 3 rammen. Sterk en niet te scheren. 053 70 69 55 (regio Aalst), Marc Vdb.

Te koop

Mooie 20 jaar oude buxussen, het best te verplanten vanaf het najaar. [email protected] of 015 41 66 06.

Plastic bloempotten (verschillende maten). Enkele honderden. Stuur een mail naar [email protected].

gezocht

gezocht

Deelnemers voor de fruitproefnamiddag op 30 oktober 2010 om 14 u. Toelichting over oude appel- en perenvariëteiten o.l.v. Eddy Vets. Plaats: ‘Het Laatste Huis’, Poreistraat 4, Hombeek. Info: [email protected] of 015 41 66 06. gezocht

Methode om zonnepitten te ontdoen van het taaie vliesje. Eric Noët, 09 346 99 56 of [email protected].

Gratis

Een perceel landbouwgrond van 1,2 ha in Budingen (Zoutleeuw) zoekt een bioboer/ biotuinder/ zorgboer om een samenwerking tussen mensen uit de grond te stampen in eerbied met de natuur. Momenteel wordt het project gedragen door Daniëlla, Karin en Koen. We zijn dit jaar gestart met ongeveer 0,2 ha biologische groenteteelt. Hiernaast ligt nog 1 ha vrij. Wie heeft interesse om hier zijn schouders onder te zetten? Uitbreiding is mogelijk op termijn. Karin 0475 50 28 16 of Koen 0496 10 28 65.

Te koop

2 volwassen ooien Hampshire Down met stamboom. Ingeënt tegen blauwtong. Volledig gezonde dieren die jammer genoeg weg moeten wegens te weinig gras. € 125,00 per stuk. We verkopen de dieren het liefst samen. 0485 70 51 12.

Te koop

Tuinhakselaar met verbrandingsmotor Merk Viking. Ook ideaal om fruit en groenteafval te hakselen. Kettingzaag merk Stihl 034. Prijs o.t.k. 0474 36 57 80 of [email protected].

gezocht

Le Topinambour zoekt vrijwilligers! Wij zijn Sarah en Bart en samen met de hulp van anderen stampen we ‘Le Topinambour’ uit de grond: een biologische boerderij in ZuidBourgondië (FR). Zin om ons te helpen bij de groenteteelt, de aanplant van de boomgaard en kruidentuin? [email protected]. Te koop

Bevolkte bijenkasten en toebehoren wegens overlijden. 011 73 27 82 of [email protected] (Hechtel-Eksel). gezocht

Sinds enige tijd zijn we binnen het project ‘Diversiteit in de Stad’ op zoek naar manieren om allochtonen te betrekken bij de thematiek van natuur, milieu, duurzaamheid etc. Een van onze initiatieven bestaat erin dat we samen met de vluchtelingen in het VLOS in Sint-Niklaas jam en gelei willen maken. Daarvoor zijn we op zoek naar fruit (appels, peren) dat we gratis of tegen een lage prijs mogen komen rapen. Het liefst in de buurt van Sint-Niklaas. [email protected] of 0491 34 68 18. gezocht

Onlangs werd ik via familieverdeling eigenaar van de Klapscheutmolen in Ternat (deelgemeente Wambeek): een eeuwenoude watermolen, beschermd monument. De molen ligt in een natuurgebied en grenst aan een spaarvijver van ongeveer 30 are, aan een moestuin en een stuk boomgaard. Ik wil het geheel (laten) opknappen en de molen opnieuw maalvaardig maken. Naast het noodzakelijke herstel en bescherming van het erfgoed streef ik ook sociale, educatieve en ecologische doelstellingen na. Tijd en eigen financiële middelen heb ik niet in overschot, daarom ben ik op zoek naar enthousiaste mensen die ter plaatse regelmatig de handen uit de mouwen kunnen steken. Wies De Troch, 0478 43 40 51, [email protected]. gezocht

Ik (veertigster) wil graag verhuizen naar een huis* met tuin in een groene omgeving. Jij ook? Let’s meet! * in ‘t Antwerpse, bijv. Brasschaat. 03 652 02 00 of 0477 68 62 11, [email protected]. Te koop

Walnoten uit eigen boomgaard. Zelf te plukken. Decoster, Lubbeek. 0496 92 48 33. Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be

Column/Verbeeld

17

Column Kippentrots Tekst Laurence Machiels Illustratie Leen De Pelseneer

Ik heb er een nieuwe liefde bij. Meer nog, ik denk dat die liefde een beetje wederzijds is, hoewel dat bij aanvang niet helemaal duidelijk was. De toenadering was aarzelend, een tikje argwanend, maar na een zomer van intens gezelschap, van vele uren samen in de tuin en van bijzonder gebabbel over en weer is het vertrouwen er helemaal. Mijn gezelschap is van adel, maar dat ontdekte ik pas later – laat niemand me van enig snobisme beschuldigen. Het waren de ijver, het lieflijk uiterlijk en de korte beentjes waar ik voor viel. Geen lange stelten die alle kanten op gaan, maar een zuinig, benepen gangetje. Geen in het rond vliegend stof, zandputten of aarde op het pad, maar een keurig gescharrel sur place. Neen, een kip die niet krabt, is goud waard in de tuin. Vorige herfst kreeg ik ze cadeau: mevrouw en mijnheer Chabo. Van een vriend die ze als onkruid- en insectenvreters in zijn kwekerij inzette. Dat zijn planten dankzij de kippen van de taxuskever waren verlost, vond ik op zich al spectaculair. Maar dat die kleine diertjes zo ijverig te werk zouden gaan, had ik nooit kunnen vermoeden. Met onverdroten ijver doorkruisen ze van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat onze toch wel heel grote tuin op zoek naar zaden en insecten. Geen mierennest, geen bladluizenkolonie, geen rups of geen straatgrasje in zaad blijft gespaard. Ze pikken dat het een lieve lust is en beperken zich tot een licht gescharrel – meer laten hun korte pootjes niet toe. Geen omgewoelde moestuinbedden, geen aarde in het grind, geen grind in de borders. Onze kippen zijn de voorzichtigheid zelve. Het is een superras, daar bestaat geen twijfel over. Dat had ook de keizer van Japan vele honderden jaren geleden al begrepen. Hij had een hele troep lopen in zijn paleistuin. En wie durft nog te beweren dat Chabo’s fragiele diertjes zijn, die zich slecht voortplanten? Zonder één krimp te geven brachten de moederkip en haar haan de winternachten bij -18° Celsius door in de boom. En nadat kip 3 weken lang keurig op haar 8 eitjes had gebroed, kwamen er 7 kuikens tevoorschijn. Welke kip doet haar dat na? Aan ieder die het wilde horen, vertelde ik het verhaal van mijn werklustige schatjes. Tijdens de open tuindagen legde ik uit wat voor een fantastisch, aaibaar gezelschap voor kinderen deze kip wel was, hoe lief en schattig, ijverig, nuttig en mooi Chabo’s wel zijn. Bezoekers belden dagen daarna nog aan met de vraag of er echt geen kippetje op overschot was. Helaas, voor mijn kuikens had ik al een nieuwe thuis gevonden: een biotuin – met kinderen – waar ze vrijuit mogen rondlopen. Waar ze lastige plagen als taxuskevers kunnen uitroeien, de rupsen van de kolen halen en de onkruidzaden tussen de klinkers wegwerken. Waar ze met groot enthousiasme de naarstige tuinhulpjes van de biotuinier mogen spelen. Want dit heb ik alvast goed begrepen: het beste ecomiddeltje in mijn tuin loopt op 2 poten – en legt dan ook nog eens eieren.

18

Culinair

De Brooddoos Maak van je lunch een lekker feest Tekst Reine De Pelseneer

Het woord ‘brooddoos’ associeer ik al jarenlang met de gigantische eetzaal waarin ik als twaalf-dertienjarig meisje tijdens de middagpauze op school mijn boterhammetjes opat. Kleffe boterhammen met keer op keer hetzelfde smakeloze vegetarische smeersel. Met eetplezier had zo’n schools middagmaal niets te maken. Integendeel. Nu nog bezorgt een brooddoos me een licht gevoel van onbehagen. Maar als er iets bestaat wat zal helpen om mijn ‘brooddozentrauma’ te overwinnen, dan is het wel De Brooddoos, een boek van Lut De Clerq en Tony Le Duc boordevol uitnodigend, kleurrijk voedsel voor – jawel – de brooddoos. Spreads, slaatjes, sauzen, sapjes en versnaperingen… of hoe lunchen plots een feest wordt. In het eerste deel van het boek presenteert Lut De Clercq een resem spreads. Veruit de meeste zijn vegetarisch, al vind je er ook enkele met vlees of vis. Groenten, peulvruchten en tal van aromatische kruiden en specerijen spelen de hoofdrol. De bereidingswijze is meestal erg eenvoudig: alle ingrediënten in de blender kieperen en pureren maar! In een mum van tijd kun je je boterham beleggen met originele creaties als ‘Spread van tomaat, witte bonen en saffraan’ of ‘Spread van kikkererwten en spinazie’. Zoetekauwen kunnen hun hart ophalen aan o.a. ‘Spread van banaan en pindakaas’ en ‘Chocoladepasta met Earl Grey’. Omdat er in een brooddoos veel meer kan belanden dan louter brood en beleg, biedt De Brooddoos nog tal van andere ideeën, voor salades, soepen, zoete hapjes, sausjes en bijzondere dranken. Een kleine greep uit het rijke aanbod: ‘Groene lentefrittata met salade van verse kruiden’, ‘Haloumifritters met koolrabi en kikkererwt’, ‘Salsa van limoen en watermeloen’, ‘Chutney van rabarber en rozijnen’, ‘IJsthee van citroen, gember en basilicum’… Het hoofdstuk ‘Kinderbrooddoos’ geeft inspiratie om de lunch aantrekkelijk te

maken voor kinderen: spiesjes, broodfiguren, gevulde rijstballetjes… Stop al dit lekkers in een fleurige brooddoos en je kinderen trekken ongetwijfeld met plezier naar de eetzaal. Ik hoef het je allicht niet meer te vertellen, maar toch, ten overvloede: zelf een brooddoos vullen met vers bereid voedsel is in de meeste gevallen een stuk ecologischer dan een kant-en-klare hap kopen. Zeker wanneer je kiest voor producten van het seizoen, bij voorkeur bio en uit de buurt, en je zo weinig mogelijk vlees of vis gebruikt. En dat je met een brooddoos de afvalberg minder snel doet groeien is ongetwijfeld ook duidelijk. Tijd om aan slag te gaan dus! Op de volgende pagina’s vind je een voorsmaakje uit De Brooddoos. Heb je de smaak te pakken en wil je nog veel meer lunchboxinspiratie? Haal het boek dan met een mooie Velt-korting in huis. De Brooddoos bevat niet alleen een schat aan recepten, het boek oogt ook nog eens bijzonder mooi. Tony Le Duc bracht alle gerechten op een speelse en uitnodigende manier in beeld.

Bestelinfo 224 p. Vierkleurendruk. ISBN: 978-94-90028-18-3 Ledenprijs: € 21,50 (+ € 3,00 verzendkosten) Bestel De Brooddoos door € 24,50 te storten op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van de titel. Je kunt het boek ook kopen bij je afdeling of op het Velt-secretariaat. Dan spaar je de verzendkosten uit. Mooi meegenomen: bij elk exemplaar van dit boek zit een bon waarmee je € 5,00 korting krijgt bij Bioshop.

5 | 2010

19

Spread van feta en gegrilde paprika Hongarije is een van de grootste producenten van paprikapoeder. De paprika’s worden gedroogd in grote ovens en daarna fijngemalen. In Spanje worden de paprika’s echter gedroogd boven een houtvuur,

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 150 g feta • 3 paprika’s, gegrild, zaadjes en vel verwijderd • 3 el Griekse yoghurt • ½ tl pimentón • mespunt cayennepeper • peper en zout • 1 bosje dille, zeer fijn gesneden

Doe de feta, paprika’s, yoghurt, pimentón en cayennepeper in de blender en pureer tot een homogeen geheel. Breng op smaak met peper en zout en eventueel wat extra cayennepeper. Strooi er de dille over net voor het serveren. Kan twee dagen in de ijskast worden bewaard.

zodat er een uitgesproken rokerig aroma ontstaat. Als je geen pimentón of gerookte paprika kan vinden, gebruik dan gewoon paprikapoeder.

Yoghurt met pompoen en garam masala Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 500 g gegrilde pompoen, gekoeld • 1 tl garam masala (kun je kopen in de Indiase winkel) • 500 ml yoghurt • 100 ml water • 1 el agavesiroop of 2 el rietsuiker

Pureer alle ingrediënten 2 minuten in de blender. Bewaar in de ijskast. Goed schudden voor gebruik. Serveer ijskoud.

20

Crumble van nachtschade Aardappelen, tomaten, paprika’s, chilipepers, cayennepeper, ze behoren allemaal tot de familie van de nachtschadeplanten. In de macrobiotische keuken wordt het eten van nachtschadeplanten ten sterkste afgeraden omdat ze het calciumevenwicht in het lichaam uit balans zouden brengen, artritis kunnen verergeren en zorgen voor klachten zoals zware migraine. Een ander belangrijk lid van deze familie

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 6 rode paprika’s, gegrild, vel en zaadjes verwijderd • 3 aubergines, gegrild en in grote stukken van 4 cm dik gesneden • 3 aardappelen, in de lengte in vieren gesneden, gegrild en afgekoeld • 6 sappige romatomaten (pruimtomaten), vel verwijderd en in de lengte in achten gesneden Crumble: • 100 g bloem • 75 g polenta • 150 g harde geitenkaas, geraspt • 1 bosje basilicum • ¼ tl cayennepeper • 50 ml olijfolie

Verwarm de oven voor op 180° Celsius. Maak eerst de crumble: doe de bloem, polenta, geitenkaas, basilicum en cayennepeper in de blender en gebruik de pulse-knop tot de textuur lijkt op broodkruim. Giet de olijfolie erbij en pulseer opnieuw. Als de crumble nog zeer droog aanvoelt, voeg je nog wat extra olijfolie toe. De hoeveelheid olie hangt af van de dikte van de polenta.

is de tabaksplant. Deze bevat nicotine, en alkaloïde zoals cafeïne of cocaïne. Nicotine vind je terug in een paar van de andere familieleden. De bitterheid van aubergines komt door de aanwezige nicotine. Dit zijn uiteraard geen zorgwekkende kwantiteiten, want je moet al meer dan 8 kg aubergines consumeren om het equivalent van één sigaret te krijgen.

Snijd de rode paprika’s en de aubergines in lange repen en doe ze in een vuurvaste schotel samen met de aardappelen. Strooi de crumble over de groenten en bak 20 minuten in de oven tot de crumble goudbruin is. Serveer warm of op kamertemperatuur.

Gazpacho van nachtschade Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 800 g groene tomaten, in blokjes gesneden • 3 groene paprika’s, gegrild en vel en zaadjes verwijderd • 1 grote bos lente-uitjes, zeer fijn gesneden • 2 groene chilipepers, gegrild en zaadjes verwijderd • 1 komkommer, middendoor gesneden, zaadjes verwijderd en in kleine blokjes gesneden • 1 snee brood, zonder korst in blokjes gesneden • 120 ml olijfolie • peper en zout • 2 el pistachenotenpuree Afwerking: • 1 bosje bieslook, zeer fijn gesneden • ¼ komkommer, geschild, zaadjes verwijderd en in fijne reepjes gesneden • 3 el pistachenoten • 1 groene tomaat, vel en zaadjes verwijderd en in kleine blokjes gesneden

Doe alle ingrediënten voor de soep, behalve de pistachenotenpuree, in een kom. Kruid stevig met peper en zout en meng goed. Dek af en plaats 12 uur in de ijskast. Pureer dan alle ingrediënten en de pistachenotenpuree 5 minuten in de blender Tips bij de nachtschaderecepten • De gazpacho bevat geen look, maar voeg er gerust rauwe of gegrilde look aan toe als je dit wenst. • Het vel van de paprika’s en de rauwe look is de reden waarom zoveel mensen gazpacho niet verteren. De groene paprika’s en chilipepers zijn hier gegrild en hun vel is verwijderd, wat dit recept een stuk verteerbaarder maakt. • Als je geen krachtige blender hebt, kun je de soep met een staaf­mixer pureren en dan nog eens door een fijne zeef duwen. • Koel de thermos eerst met ijsblokjes

Recepten Lut De Clercq, uit: De Brooddoos Foto’s Tony Le Duc

op de hoogste snelheid. Voeg extra water toe indien nodig. Kruid met peper en zout. Serveer zeer koud en bestrooi met bieslook, komkommer, pistachenoten en tomaat net voor het serveren. en vul dan pas met de ijsgekoelde soep. • Voor de avondversie kun je de crumble assembleren en bakken volgens het recept. Voor de ‘morning after’ versie kun je het best het polentakruim apart bakken op een met bakpapier beklede bakplaat. De tomaten gril je dan ook in de oven samen met de rest van de groenten. Laat volledig afkoelen en strooi de crumble net voor het serveren over de groenten. • De crumble kun je ook als bijgerecht serveren bij vlees, tofoe of vis. Je kunt ook rauwe stevige witte vis bij de groenten in de crumble doen en dan bakken.

Weg & Wijzer Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Ecologisch leven/wonen

02.10

04.10

05.10

5, 12, 19, 26.10; 5, 9.03; 9, 23.04, 14, 28.05, 11, 25.06, 9.07, 13.08, 10.09 en 8.10

05.10

05.10

Milieubeurs Schelle, 10-16 u, Gemeentehuis, Fabiolalaan, Schelle. Francis Mertens, francismertens@hotmail. com. Zuid-Antwerpen.

09.10

Praktisch tuinieren door

09.10

Gewasbescherming in de fruitteelt, 11-13 u, Velt-

Prairietuinen door War Smeyers, 19.3022 u. Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden: € 2.50. Interactieve lezing. war.smeyers@telenet. be. Mol. Cursus biologisch tuinieren de moestuin 2010-2011 door Guy Augustijns, 20-22.15 u (theorie) of 9-12 u (praktijk). Gemeenschapscentrum Brecht , Mudaeusstraat 9, Brecht. Inwoners Brecht: € 5,00; anderen: € 10,00. Incl. het boekje ‘Ecologisch tuinieren voor beginners’. Inschr. verplicht. Vermeld of je enkel deel 1 (theorie) of delen 1 + 2 wilt volgen. [email protected]. Noorderkempen.

Kookavond, 2022.30, Zonnedauw, Kapellensteenweg , Kalmthout. Biologisch en seizoengebonden. Patricia Van Alstein, gorrebeeck. vanalstein.bioschakel@ belgacom.net. KalmthoutEssen.

10.10

Ecodroom, 10-17 u, Guy

10.10

Gratis groepsuitstap, 1317.30 u, Rivierenhof, Ter Rivierenlaan, Deurne. Bezoek Ecodroom. Bijeenkomst aan de kerk Zwijndrecht . Vertrek: 13.15 u. Ingrid Melis, melisi@ skynet.be. Den Bumpt.

Werken met natuurverven,

13.10

Smullen van een eetbare tuin

14.10

18.10

Minituintjes 20-22.30 u, CC

19.10

Samenrapen plantpakketten Behaag onze Kempen,

door Annick Hollebeke, 2022 u, Gemeentehuis Beerse, Bisschopslaan 56, Beerse. Alle aanwezigen krijgen een uniek toegangsticket’ tot een opentuinbezoek. I.s.m. Vormingplus. Riet Janssens, [email protected]. Turnhout

19.10

Lang leve de oogst door Veronique Verbruggen, 20-22.30 u. St. Christoffel, Amelbergastraat 1, Zandhoven. Leden: € 3,00; nt-leden € 5,00. Verschillende technieken om groenten en fruit langer te bewaren. Heb je nog ergens een potje jam of ingemaakte groenten staan, neem deze gerust mee. Het is de bedoeling dat we tijdens de vorming proeven van en praten over goede bewaartips. Vooraf inschr. bij Kristel De Bie, 0478 45 43 08, kdebie@belgacom. net en het bedrag storten op rek. BE02 8002 0633 4640 van Velt Zoersel.

20.10

Bewaren van groenten, 20-22.30 u. Parochiaal Centrum Wolfaertshof, Van Ertbornstraat, Aartselaar. Door Roosje Van Hoof. Nt-leden: € 4,00; leden: € 2,00. Nestor Janssens, [email protected], 03 887 54 77. Zuid-Antwerpen.

21.10

Praatavond, 20-22 u, De

Culinair creatief koken met kruiden, 19-21.30

Fruit bewaren, 20-22.30, Centrum, J.Hammeneckerstr. 32, Breendonk. € 5,00. Karel D’Hont 0487 46 73 98,

Zwaneberg, Bergstraat, Heistop-den-Berg. Niet-leden € 2,00. [email protected]. Heist-op-den-Berg.

7.30-15.30 u, Domein Teunenberg, Boerenkrijglaan 51 E, Olen. Vrijwilligers stellen per besteladres de plantpakketten samen. Velt verzorgt de biocatering. Sonia Van Loy, vanloyenbellens@yahoo. com. Middenkempen.

20-22 u, refter GIB, Door Verstraetelei 5, Brasschaat. Door Wolf Jordan . Stefan Van Loon, vanloon.stefan@ gmail.com. Brasschaat.

u, Parochiecentrum, Koestraat 6, Minderhout. Leden: € 3,00; nt-leden: € 7,50. Door chefkok Wim Maes van ‘Cook and Herb’. Inschr. verplicht via info. [email protected] of Jan Horsten: 03 314 22 55. Noorderkempen.

15.10

[email protected]. Klein Brabant.

Augustijns, guy.augustijns@ scarlet.be. Antwerpen.

12.10

Smullen van een eetbare tuin door Annick Hollebeke, 20-22 u. Raadzaal Gemeentehuis, Boerenkrijglaan 61, Westerlo. Alle aanwezigen krijgen een uniek toegangsticket’ tot een opentuinbezoek. I.s.m. Vormingplus Kempen. Riet

War Smeyers, 9-12 u, war. [email protected]. Mol.

tuinen Heuvels, Stabroek. Voordracht door Valère Allonsius. Peter Storms, [email protected]. Polder.

Appelsap maken, 10-18 u, Kasterlee. Onkosten worden gedeeld. Breng 20 kg appels mee + proper leeggoed. Zelf lunch meebrengen. Inschr. Verplicht. Myriam Pelckmans, breugelmans. [email protected]. Nutstuin Turnhout.

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Janssens, riet.janssens@velt. be. Middenkempen.

Antwerpen

02.10

Kinderen welkom

21

Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Bespreking van het voorbije seizoen. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Turnhout.

22

Seizoenen

22.10

Wijnproefavond, 19.3022 u. Zaal centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Breendonk. Lode Goossens, [email protected]. Klein Brabant.

28.10

Bloemschikken (praktijk), 19.30-22 u, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Den Bumpt.

28.10

28.10

30.10

09.11

Zaden, bollen en knollen door Guy Augustijns, 20-22 u. ‘t Kerkuiltje Natuureducatief centrum, Dorpstraat 19, St Lenaarts. Nt-leden: € 3,00. Bespreking zadenlijst. guy. [email protected]. Noorderkempen.

18.11

Praatavond, 20-22, De

12.11

Koken met seizoens- en vergeten groenten door

19.11

De teelt van aardbeien door Yves Hendrickx, 20-22.30, zaal Molenhoek, hoek StCatharinastraat/Binnenpad, Stabroek. Nt-leden: € 2,00. Peter Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder.

20.11

Werkdag Velt-tuin, 9-14 u,

21.11

Plantenruildag, 10-12.30

23.11

Voordracht sofrologie (met praktische toepassingen),

Veronique Verbruggen, 2022.30 u, Francesco Paviljoen, Bovenrij 30, Herentals. Inschr: hermanblanche. [email protected] of 014 51 76 73. Max 30 pers. Marie-Blanche Rombouts, hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen.

Kleinfruit voeden en snoeien door Yves Hendrickx, 20-22.30 u, Fort 5, Jacob de Rorestraat 5, Edegem. Nt-leden: € 6,00; leden: € 4,00. Nestor Janssens, [email protected], 03 887 54 77 paul.schellekens2@ telenet.be, 03 887 54 11. ZuidAntwerpen.

13.11

Zondereigen, Lipseinde 43, Merksplas. Nt-leden: € 3,00. Cyclus van drie lessen over bessen, frambozen en bramen. Door Dirk Govaerts. Edward Moerman, edward. [email protected]. Noorderkempen.

15.11

War Smeyers, 9-12 u. war. [email protected]. Mol.

Slachmuylders, Poreistraat 4. Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Door fruitspeciallist VETS. Inschr. bij Theo Slachmuylders, 015 41 66 06 of Joan Pepermans 0477 47 40 08, joan.pepermans@ mechelen.be. Mechelen.

15.11

Kerstversiering: kerstmosboom, 20-22 u, refter

15.11

Bespreking Velt-zadenlijst, 20-22.30 u, Kostershuisje, Kapelstraat 8 (voor de kerk), Hove. Ook wie geen ervaring heeft, is welkom. Johan Peeraer, info.netevallei@velt. be of 03 454 07 34. Netevallei.

Les 1 van 5-delige lessenreeks fruitbomen ,20-22.15 u door Eddy Vets, CC Zwaneberg, Bergstraat, Heist-op-denBerg. Nt-leden € 2,00 of € 10 voor de 5 lessen. Beperkt aantal deeln. Inschr: [email protected] of 015 33 65 87. Heist-op-denBerg.

Oude Fruitrassen Historiek/ Kweken, 14-16.30 u, Hoeve

18.11

Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Tuinactiviteiten november en december. Bestellen zaden. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Turnhout.

Bergstraat 9, Brasschaat. Frans Verelst, frans.verelst@ scarlet.be. Brasschaat.

Praktisch tuinieren door

Kleinfruit telen, 20-22 u. Widar

GIB, Door Verstraetelei 5, Brasschaat. € 5,00. Meer info: www.veltbrasschaat.be. Hilde Buysse, [email protected]. Brasschaat.

10.11

11.11

u, Velt-tuin, Bergstraat 5, Brasschaat. Frans Verelst, [email protected]. Brasschaat.

20-22.30 u, ‘t fAKKELTJE, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Ingrid Melis, [email protected]. Den Bumpt.

Spaanse proeverij door Jo Van Ostayen, 19-22 u, Zonneputteke (boven bibliotheek), Zoersel. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. . Zoersel. Simonne De Roy, 03 312 24 92, simonnederoy@ hotmail.com.

23.11

Moestuin opstarten, 20-

25.11

Cursus moestuin voor beginners door Jos

Bespreking zadenlijst door War Smeyers, 19.30-22 u. Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. [email protected]. Mol.

Van Hoecke, 19.30-22 u, Zaal Centrum, Jan Hammeneckersstraat 32, Breendonk. Leden: € 25,00; nt-leden: € 50,00 (cursus+lidgeld). Inschr. voor 15/11. Lode Goossens, hildescholiers@ hotmail.com. Klein Brabant.

Kookles door Herman De Bie-Larmuseau, 19.30-23 u, Oude Pastorij, Dorp Oost 46, Zwijndrecht. Kosten worden gedeeld (max. 25 pers.) I.s.m. KWB Zwijndrecht. Week van de smaak. Gastland Spanje, vergeten groenten, en aardappel staan in de kijker. Ingrid Melis, melisi@skynet. be. Den Bumpt.

22.30, Den Boogart, Statiestraat 1, Kalmthout. Basisles evt. gevolgd door moestuincursus indien genoeg belangst. Patricia Van Alstein, gorrebeeck. vanalstein.bioschakel@ belgacom.net. KalmthoutEssen.

28.11

Ledenfeest, 10-16 u, Zaal Centrum, Jan

Weg & Wijzer

moerassen Clairmarais en bezoek jeneverstokerij Wambrechies. Dominique Verbeke, verbekedominique@ euphonynet.be, 0472 79 99 49. Izegem.

Hammeneckerstraat 32, Breendonk. Lode Goossens, [email protected]. Klein Brabant.

West-Vlaanderen

03.10

Fruithappening, 10-18 u, Hoogstamboomgaard in het Chartreuzinnebos., Zeeweg , Brugge. Dieter Willems, 0476 53 70 02, dieter. willems@west-vlaanderen. be of www.rlhoutland.be. Fruitwerkgroep.

03.10

Ledenfeest, 13-22 u.

07.10

07.10

08.10

09.10 10.10

Carpool Kortrijk. Volw.: € 30,00; kinderen: € 17,00. Wandeling + artisanale brouwerij Slaghmuylder + bierrestaurant. Keuze vlees/ vis /vegetarisch. Guido Devos, br_deranke@telenet. be. Kortrijk-Zwevegem.

10.10

Waarom bio? door Johan

10.10

Dag van de smaak: Pompoenwedstrijd, 13-17

14.10

Anklap, Leffingestraat 85, Oostende. Bereiding van koude en warme hapjes. Inschr.: Lucette van Ghendt, [email protected]. Oostende.

u, Elektriciteitscentrale, Vaarnewijkstrat 20, Harelbeke. Robert Schouttetens, robert. [email protected]. Harelbeke.

Fruitproefavond, 20-22 u, CC Ghybe, Sint-Annastraat, Poperinge. Leden Velt en Natuurpunt: € 1,00; ntleden: € 2,00. Dirk De Ridder, [email protected]. Westland. Plantenruilbeurs, 15-16.30 u. Het Slot in de Groene Long, Oudstrijderslaan , Kuurne. Harelbeke.

16.10

8.15-20.15 u, vertekpunt: Krekelmotestraat, Izegem. Tuinbezoek Volckerinckhove, rondvaart

28.10 18.11 25.11

Basiscursus Ecologische moestuin door André Verheecke, 19.30-22 u, Ten Boomgaerde, Boomgaerdestraat, Lichtervelde. Leden: € 15,00 (of € 5,00/avond); ntleden: € 35,00 (of € 10,00/ avond). Inschr. bij Christine De Muynck, cdemuynck@ skynet.be of 051 65 64 66 of storting op rek. 465-716095155 van Licht Ter Velde.

Ledenfeest/Uitslag fotozoektocht. www.velt.

Nieuwe wind in de Westhoek Beauvent, 19-21 u, Zaal

24.10

Snoeidemonstratie, 9.30-12 u. Familie Lecomte-Mestagh, Vliegweg 24, Oostkamp. Marina Jonckheere, Jonckheere.marina@skynet. be. Oostkamp.

30.10

Ecobiobeurs, 10-18 u, Casino

30.10

Resultaten van vitaliserende systemen bekijken, 9-12 u. Tuin, KL

be/beitem. nico.staessens@ telenet.be, 0496 33 54 31. Beitem.

31.10 01.11

Nacht van de duisternis, 19.30 u. 2 plaatsen: bos Merkemveld en Ichtegem. Wandelingen in het donker. www.velt.be/ grootzedelgem. GoessaertPhilips, aartrijksestraat78@ myonline.be. GrootZedelgem.

Natuurverven, 19.30-22 u, Ten

21.10

Bakles brood, 19-23 u.

21.10

21.10

16.10

18.10

Reis Frans Vlaanderen,

Ooststraat 4A, Staden. Nt-leden: € 3,00. Door Dr. Verhelst. Roger Deleu, [email protected]. Staden.

u. De Levende Aarde (bij Eric en Leen VandevannetCogghe), Breeweg 22. Vanaf 12 j: € 1,00. Eric Vandevannet. Oostkamp.

Triangel, Smissestraat 7, Diksmuide. Kleine wandeling van de windmolens + uitleg. Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. Brigitte Baumgarten, brigitte.baumgarten@ skynet.be. IJzervallei.

Kookles, 19.30-22 u, Den

Zuurkoolbereiding, 20-22

Deblaere, 10-12 u? Bezoekerscentrum Uitkerkse polder Groenwaecke, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge. Ivan Maertens, ivan.1ath@scarlet. be. Oostkust.

23

Elsberge, Mandellaan 101, Roeselare. Laure Dekeerle, [email protected]. Roeselare.

Parkzaal, Bollemeerstraat, Elverdinge. Leden: € 2,50; nt-leden: € 5,00. Met Ivo Vandenbroucke. Dirk De Ridder, deridder.dirk@ telenet.be. Westland.

De juiste vetten in de voeding, 19.30-21.30 u, SWOK,

Middelkerke. Ecologische producten, duurzame energie, eerlijke handel, recycleren,... Velt Westkust i.s.m. gemeente Middelkerke.

Noordstraat 68, Hooglede. Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen.

04.11

Bakles pistolets, 19-23 u, Parkzaal, Bollemeerstraat, Elverdinge. Leden: € 2,50; ntleden: € 5,00. Dirk De Ridder, [email protected]. Westland.

09.11

Vergeten groenten door André Verheecke, 20-22 u, zaal Patria, Kerklaan 37, Assebroek. Paul De Wilde, [email protected]. Brugge.

24

11.13

Seizoenen

Ledenfeest, 19-23.30 u, Jonkhove, Aartrijke. Marc Stael, [email protected]. Groot-Zedelgem.

11.15

Naïsoleren, 19.30-22 u. Laure

11.18

Bereiding van burgers, 19.30-21.30 u, Refter gemeenteschool, Ieperstraat 105, Staden. Leden: € 6,00; nt-leden: € 9,00. Inschr. voor 10/11. Roger Deleu, rdeleu@ pandora.be. Staden.

11.20

Ivan Maertens, 10-12 u, Tiendepark, Tiendehof , Blankenberge. ivan.1ath@ scarlet.be. Oostkust.

11.20

11.27 11.27

11.28

03.10

05.10

Kookclub, 19.30-22.30 u, Keuken Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem (De Leeuw) Biovegetarisch menu. Schort en keukenhanddoek meebr. www.velt.be/grootzedelgem. Leden: € 5,00; nt-leden: € 7,00. Max 24 pers. Inschr.: Magda Spillier, patrick. [email protected]. GrootZedelgem.

05.10

07.10

Sinterklaas aan huis, www. velt.be/beitem, nico. [email protected], 0496 33 54 31. Beitem.

Maankalender, 10-12 u, compostdemonstratiedomein, Noordhinder , Knokke-Heist. Biodynamisch tuinieren. Ivan Maertens, ivan.1ath@ scarlet.be. Oostkust.

Moestuinclub - zaden en biohulpmiddelen, 11-12 u, Augustijnenhof, Rolleweg 10, Loppem. Nt-leden: € 2,00. Daniël Van Poucke, [email protected]. Groot-Zedelgem.

Open bedrijven Dag, 10-17 u, Eco Systems, Spurt 7a, Hamme. Warmtepomp in werking. André Wauters, [email protected]. Hamme.

Dag van het hoogstamfruit, 14-17 u, Natuurhuis Panneweel , aan de krekeldijk 3, Meerdonk. Marc Temmermans, marc. [email protected]. Waasland.

Voorstelling en proeven van biowijnen, 19.3022.30 u. Gemeentelijke Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Leden: € 6,00; nt-leden: € 8,00. Inschr. www.veltwichelen.be. Jean Biebaut, jean.biebaut@ telenet.be. Wichelen.

Aanplant hoogstamboomgaard, 14-18 u. NEC De Rand , Bergelen, Gullegem. Bart Vanden Hove, bart.katrienvdhop@scarlet. be. Wevelgem.

11.24

03.10

Dekeerle, lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare.

Snoeidemo op jonge hoogstamfruitbomen door

goedele.blancquaert@ scheppers-wetteren.be. Reinaert.

Oost-Vlaanderen

Fruitproefavond door Ivan De Clercq, 20-22.30 u, Bibliotheek Reinaert, KoningBoudewijnlaan 6, Lochristi. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Goedele Blancquaert, goedele.blancquaert@ scheppers-wetteren.be. Of Ivan De Clercq, ivan. [email protected]. Reinaert en Damvallei.

Kiwi’s uit eigen tuin, 19.30 u door Ivan De Clercq. In ‘t Vaatje, Grote Snijderstraat 97, Lebbeke. R. Vermeirs, 052 41 13 43.

07.10

Siertuincursus, 19-22 u,

10.10

Bio-fairtradeontbijt, 8.30-12.30

14.10 16.10

gemeentehuis Destelbergen, Dendermondsesteenweg , Destelbergen. 3 lessen. Albert Van Loo-Windels, [email protected]. Damvallei.

u, St-Lodewijkscollege, Markt 48, Lokeren. Volw: € 7,00; kind 7-12j: € 3,00; kind 4-7j: € 2,00; -4j: gratis. Inschr. Voor 5/10 door storting op rek. 035-6975996-88 Velt Reinaert. Goedele Blancquaert,

10.10

Roodlof en schorseneren: teelttips, 9.30-11.30 u, Wijkcentrum ‘t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen.

12.10

Bloemschikken, 19.30 -22 u. Gemeentelijke Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Leden: € 2,50; nt-leden: € 5,00 (voor 2 avonden). Omer Van Hauwe, 053 80 42 44 of info@ veltwichelen.be. Wichelen.

14.10

Levend voedsel of raw food,

15.10

Kruidenzalven maken, 17.30-

15.10

Wintergroenten door

16.10

Ecosmos - seizoensgebonden broodbeleg, 9.30-12

19.10

19.30-22 u, Zaal Guldepoort, Imschootplein 1, Zulte. € 2,50. Door Dr. Deraedt. Mieke Roelens, mieke.roelens@ telenet.be. Leieland.

22.30 u, Gemeentelijke Basisschool , Rooigemstraat 8, Oosterzele. Luc en Lieve Demonie-Wullepit, [email protected]. Land van Rhode.

Herman De Waele, 2023 u, Parochiezaal StAldegondis, Grote weg 235A, Overboelare. Van zaai naar teelt. André De Backe,r [email protected]. Geraardsbergen.

u, De Groene Waaier, schoonmeersstraat 25, Gent. Leden: € 5,00; nt-leden: € 7,00. Erik Ingelbrecht, [email protected]. Gent.

17.10

Week van het bos, 17-21 u, Cotthem, , St-L-Houtem. Wandeling in het teken van de nacht van de duisternis. Alois Van de Velde- De Pauw, [email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem.

Weg & Wijzer

20.10

Demoles bloemschikken (thema: gedachtenis), 20-22 u,

29.10

Ecosmos door Mireille Verplancke, 20 u, Sint-Antonius-kring, Provincieweg, Borsbeke, € 5,00. Max 20 pers. Leopold Hellyn, leopoldhellyn@ skynet.be. Herzele-Sint Lievens Houtem.

30.10

Ledenfeest, 19.30-

Zaal Veldblomme, Veldstraat 50, Zevergem. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Yvette Rosseel, rosseel.yvette@ telenet.be. Scheldevallei.

22.10

22.10

Vergeten groenten door Herman De Waele, 19.3022 u, Zaal Racing, Markt , Gavere. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Roland Deblauwer, roland. [email protected]. Scheldevallei.

Natuurlijke bewaartechnieken voor groenten en fruit door Johan Deblaere, 20 u, OCO Oostakker, Pijphoekstraat. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Albert Van Loo-Windels. albert.vanloo@pandora. be of Goedele Blancquaert, goedele.blancquaert@ scheppers-wetteren.be. Reinaert en Damvallei.

23.10

23.10

Witlofteelt door Jos Van Hoecke, 9.30-11.30 u, Tuin van Gogaert Etienne, Filip De Pillecijnlaan 20, Hamme. Etienne Gogaert, etienne. [email protected]. Hamme.

Biowijnproeverij, 20-22.30 u, Dirk Van Steerteghem, Buitenstraat 12, Nieuwkerken-Waas. Leden: € 9,00; nt-leden: € 11,00. Inschr: Marc.temmermans@ telenet.be  of 03 776 86 89. Waasland.

24.10

Paddenstoelwandeling.

24.10

Energie- en klimaatbeurs, 10-

24.10

12.11

12.11

Paddenstoelenwandeling, 1417, Sportcomplex Ellezelles, Rue de Renaix, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen.

Algemene Ledenvergadering, 17.30-22.30 u, Gemeentelijke Basisschool, Rooigemstraat 8, Balegem. Luc & Lieve Demonie-Wullepit, [email protected]. Land van Rhode.

19.11

Kookavond ‘Vergeten groenten en Spanje in de kijker’, 19-23 u, Ontmoetingshuis De Brug, Hertshage 11, Aalst. Leden: € 10,00; nt-leden: € 12,00. Met culinair antropologe Rie Vermeren. Inschr.: ontmoetingshuisdebrug@ aalst.be of 053 73 21 95. Max 25 pers. peter_anseeuw@ telenet.be. Aalst.

Lang Leve de Oogst (Week v/d Smaak), 19-21 u, Parochiale

Sinterklaasje zonder dikke dikke tonne! door

19.11

Biowijndegustatie, 19.3022.30 u, zaal ‘t Geestje, Zandloperstraat , Mariakerke. Erik Iingelbrecht, [email protected]. Gent.

19.11

Lang leve de oogst door

19.11

Bespreking biozaadrassen

23.11

Infoavond over gezondheid, 19.30-22.30 u, Gemeentelijke Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Nt-leden: € 2,00. www.veltwichelen.be. emiel. [email protected]. Wichelen.

Sarah Braekman, 19-22 u. tbc, Destelbergen. Gezonde koekjes bakken. Sergia Meuleman, sergiameuleman@yahoo. com. Damvallei.

14.11

18.11

Meer details in volgende Veltenaardje. jacquesmestdagh@skynet. be. Oudenaarde.

18 u, Ontmoetingshuis De Brug, Hertshage 11, Aalst. Velt-bijdrage: boekenstand en kinderworkshop. Aalst.

19.11

23 u, COC De Brug, Asseneedsesteenweg 119, Zelzate. Spaghettiavond. Inschr. tot 22/10. Antoinette Bauwens, antoinette. [email protected]. Meetjesland.

Kring, Lindenlaan 33, Ertvelde. Verschillende technieken voor om groenten en fruit langer te bewaren. € 8,50. Antoinette Bauwens, antoinette. [email protected]. Meetjesland.

Composteren, 9.30-11.30 u, Wijkcentrum ‘t spoor, Grote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, [email protected]. Vlaamse Ardennen. Biodiversiteit uit de moestuin, een feest in de keuken, 20-23 u, Parochiezaal St Aldegondis, Grote weg 235A, Overboelare. Breng tas,bord,lepel en vork mee. Frieda Vandendooren, frieda.vandendooren@ skynet.be. Geraardsbergen.

18.11

Week van de Smaak door Mireille Verplancke, 20-22 u, Parochiezaal StAldegondis, Grote weg 235A, Overboelare. André De Backer, anddebacker@ skynet.be. Geraardsbergen.

25

Peter Bruggeman, 19.30 u, bij Dirk Van Steerteghem, Buitenstraat 12, Nieuwkerken-Waas. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Verschillende technieken om groenten en fruit te bewaren. Max 20 personen. Inschr.: Marc.temmermans@ telenet.be, 03 776 86 89. Waasland.

door Jos Van Hoecke, 20-22.30 u, Gemeentelijk Ontmoetingscentrum GOC Destelbergen, Kerkham, Destelbergen. Albert Van Loo-Windels, albert.vanloo@ pandora.be. Damvallei.

26

26.11

27.11

28.11

30.11

Seizoenen

Van siertuin tot apotheek door Herman De Waele, 20-22.30 u, De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde. MestdaghGeers, jacquesmestdagh@ skynet.be. Oudenaarde.

winterbedekking. André Poelmans, andrepoelmans@ telenet.be. Tienen.

10.10

Quizavond met Armin, 19.3022.30 u. Zevergem. Inschr.: [email protected] of 09 282 88 02. Meer details in ‘t Scheldevelterke. Yvette Rosseel, rosseel.yvette@ telenet.be. Scheldevallei.

Snoeinammidag door

10.10

Etienne Raemdonck, 13.3016.30 u. Nt-leden: € 3,00. Locatie wordt later bepaald. Antoinette Bauwens, antoinette.bauwens@base. be. Meetjesland.

Deelname ecobeurs, 1017 u. cc oud gasthuis, Gemeenteplein 7, Asse. Reej Masschelein, reemas@ telenet.be. Groot-Asse.

13.10

Bakken met luxedeeg, 20-22.30

22 u, bij Hilde De Meyst, Kattelinnestraat 35, Erpe. [email protected]. Aalst.

15.10

28.09

26.09

Kookles Lang leve de oogst, 19.30-22 u, door An Soontjes. Zaal Genadedal, Velderblok 2, Kessel-Lo. Leden: € 3,00. Nt-leden: € 5,00. Inschr. voor 23 september bij Lies Havet. [email protected], 0474 70 69 63. Leuven.

15.10

Fruitfeest 10-18 u, Hof ter Eiken, Bierbeek. Met infostand Velt-Leuven. www. rld.be

02.10

Bestuursvergadering

09.10

M T V door Lieven

Kleur de schaduw in je tuin, door Frans De Smedt, 20-22 u, Charleroyhoeve, Rijkenhoekstraat 18, Grimbergen. Leden: € 2,50; nt-leden: € 3,50. bernadette. [email protected]. Zennevallei.

19.10

Binnenbrengen bodemstalen, bij Nik Smets, Lostingstraat 6, Rotselaar. € 20,00 voor een groentetuin of gazon / € 35,00 voor een serre. smets. [email protected]. Dijlevallei.

23.10

Klimaatforum met Velt-stand, 14-18 u, De Curve - Sojo, De Becker Remyplein 27, KesselLo. Leuven.

cultuurraad Halle, 19-20 u, Stadhuis, Oudstrijdersplein 18, Halle. Groot-Halle.

David, 10-12.30 u, bij Ine Wanten, Donkerstraat 32, Neerwinden. Les 12: Verlenging teeltseizoen,pottenteelt-

Voordracht paddenstoelen kweken door Ann Van Belle,

Groentenieren van maand tot maand, 15-17 u, ten huize van Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. Leden: € 30,00; ntleden: € 45,00. Aangepast schoeisel en regenkledij meebrengen. Groep A. alois. [email protected]. Groot-Asse.

25.10

Voordracht biozaden door

27.10

Lang leve de oogst door

30.10

Groentenieren van maand tot maand, 15-17 u, ten

u, CC ‘t Vondel Vergaderzaal 1ste verdieping, Possozplein 40, Halle. Ontbijtkoeken bakken. Hélène Clement, [email protected]. Groot-Halle.

20-22 u, transitiecafé de (h) eerlijkheid, Albertusplein 19, Scherpenheuvel. Leden: € 1,00; nt leden: € 2,00/ gezin. Als je op voorhand broed bestelt (zie www.mycobois. net), brengt Ann dit mee. heidiberckmans@pandora. be. Hageland.

Vlaams-Brabant

20.11

Maand na Maand Workshop ‘Gepaste boom of struik voor een ge(s)laagde begroeiing’ en ‘Laat een klimplant groeien’ door Frans De Smedt, 10-12 u. Smisstraat 130, Steenhuffel. Leden: € 2,00; nt-leden: € 4,00. desmedtfrans@skynet. be. Neer-Brabant.

Zadenbespreking, 19.30-

23.10

27.11

08.11

Lieven David, 19.30-22.00 u, Zaal Genadedal, Velderblok 2, Kessel-Lo. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Heb je zelfgekweekte zaden, breng ze dan mee! Jennifer Nold, [email protected]. Leuven.

An Soontjens, 19-22 u. Yggdrasil , Vissenakenstraat 381, Tienen. Leden: € 2,00. Bewaartechnieken van groenten en fruit. Inschr.: André Poelmans, [email protected]. Tienen.

huize van Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. Leden: € 30,00; nt-leden: € 45,00. Aangepast schoeisel en regenkledij meebrengen. Groep B. alois.stylemans@ telenet.be. Groot-Asse.

Zadenlijst bespreken en teeltschema opstellen door Lieven David, 19.30-22.30 u, Zaal Genadedal, Velderblok 2, Kessel-Lo. Leden: € 3,00; ntleden: € 5,00. Jennifer Nold, [email protected]. Leuven.

14.11

‘Druiven leiden en snoeien’ en ‘Sierstruiken snoeien of kappen’ door Frans De Smedt, 10-12 u, Smisstraat 130, Steenhuffel. Leden: € 2,00; nt-leden € 4,00. [email protected]. Neer-Brabant.

15.11 22.11 29.11

Basiscursus ecologisch koken, 19-22.30 u, Parochiale feestzaal St-Gudula, St.Gudulestraat, Merchtem. € 45,00 voor 4 avonden, code: NM26/01. Inschr.: Arch’educ,

Weg & Wijzer

02 454 54 01, www.archeduc. be. Reej Masschelein, [email protected]. GrootAsse.

18.11

19.11

20.11

23.11

06.10

Algemene ledenvergadering, 20-22.30 u, CC ‘t Vondel Vergaderzaal 1ste verdieping, Possozplein 40, Halle. Hélène Clement, helene.gillis@ skynet.be. Groot-Halle.

Zin en onzin van antioxidanten door Lieven David. 2022 u. CC Het Bolwerk, Bolwerkstraat 17, Vilvoorde. Leden: € 2,50; nt-leden: € 3,50. Tip: test je eetpatroon vooraf op http://vig.kanker. be/ Bernadette Christiaens, bernadette.christiaens@ telenet.be. Zennevallei.

23.10

Herfstfeest, Parochiehuis,

24.10

Algemene Vergadering, 10 u, Breugelhoeve, Weyerstraat 1, Peer, Vanita Mertens, [email protected]. Peer.

24.10

Filmavond: Food Inc, 1922 u. Ecocentrum, Omer Vanaudenhovelaan 48, Diest. Eddy Van Passel, [email protected]. Hageland.

24.10

26.10

Limburg

02.10

Jaarlijkse ledenvergadering + natuurwandeling, 14-17.30 u, Wijkcentrum Opgrimbie/ Maasmechelen, Hoekstraat, Maasmechelen. Hendrik Lenaerts-Schonkeren (3194), hendrik.lenaerts@ telenet.be. Siertuingroep Maasmechelen.

04.10

07.11 09.11

Bakles (cakes), 19.30-22 u, De Borg, Borgstraat , Kessenich. Maurice Lambers, [email protected]. Kinrooi.

09.11

CC Poorthuis, Zuidervest 2a, Peer. Vanita Mertens, [email protected]. Peer.

16.11

19.11

Les gewasbescherming

20.11

Kookles: de vergeten smaak van pastinaak, 13.30-17

Herfstwandeling, 13.30-18 u, De Ontmoeting Sporthal op Sjeure, Smeetstraat, Molenbeersel. Maurice Lambers, m.lambers@ skynet.be. Kinrooi.

door Jos Truyens, 20-22 u, CC Lutselus, Pastorijstraat 7, Diepenbeek. René Neutelaers. Hasselt.

u, De Pottekaashoeve, Pottekaasstraat 7, Zoutleeuw. € 5,00. Inschr. voor 17/11. Carine Lonneu, [email protected]. Sint-Truiden.

Herfstwandeling in ‘Gerhagen’ Tessenderlo,

Lang leve de oogst door Vanita Mertens, 20-22 u, Cultureel Centrum De Bogaard, lokaal 3, Capucienessenstraat 8, Sint-Truiden. Verschillende technieken voor bewaren van groenten en fruit. Carine Lonneu, [email protected]. Sint-Truiden.

Theoretische snoeiles kleinfruit en fruitbomen door Pierre Zanders, 2022 u, De Mennekeshaag , Mannekeshaagstraat 38, Loksbergen. Leden: € 8,00; nt-leden: € 10,00. Karen Poel, [email protected]. WestLimburg en Diest.

Sledderlo, Genk, Robert Camps, 089 24 01 90, robert_ [email protected]. Genk.

14-17 u, Bosmuseum Gerhagen, Zavelberg 10. 7,5 km. Mathieu Gysen, mathieugysen@hotmail. com. Beringen-Leopoldsburg.

Wijn maken en proeven, 20-22 u, Zaal Onder den Toren, Markt 4, Haacht. Leden: € 2,00 pp; € 3,00/ groep; nt-leden: € 4,00 pp; € 6,00/groep. Rudy Geeraerts, [email protected]. Dijlevallei.

Bioweek – Beringen, 8-12 u, wekelijkse woensdagmarkt, Marktplein 1, Mathieu Gysen, mathieugysen@ hotmail.com. BeringenLeopoldsburg.

27

22.11

Bespreking resultaten 2010 en zaaien in bakjes, 19.30-22 u. De ontmoeting, De sporthal Op Sjeure, Smeetstraat, Molenbeersel. Maurice Lambers, m.lambers@ skynet.be. Kinrooi.

23.11

Bijen, 19.30-21.30 u, Heempark, Hoogzij 7, Genk.. Leden: € 3,00; nt-leden € 4,00. Robert Camps, 089 24 01 90, robert_camps@ hotmail.com. Genk.

Hondenwandeling, 14-17 u. René Neutelaers, Steenberg 58, Sint-Lambrechts-Herk. Hasselt. Workshop bloemschikken, 19.30-22.30. De ontmoeting Sporthal Op Sjeure, Smeetstraat, Molenbeersel. Inschr.: Gertrude 089 70 14 64 of  Monique 089 70 32 01 of Toke 089 56 63 49. Maurice Lambers, [email protected]. Kinrooi.

Zadenbespreking door Bernard Jarych, 20-21 u.

Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen

28

Seizoenen

Nederland elke za nm & wo vm

elke 1ste vrij vd maand

04.10

elke do vm

09.10

u, Hoek Jo Goudkuillaan / Gebr. Ganslaan , Eindhoven. Jent Hartman-Mur, j.hartman3@onsbrabantnet. nl. Eindhoven.

Werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard. www.veltnederland.nl/valkenswaard. html Ecologische maaltijd, 19.3021.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van den Putte, 040 201 24 89, [email protected]. Piet D’Haens, p.dhaens@gmail. com. Bergeijk.

11.10

Marion Pluimes, 20-22 u, Den Herd Bladel, Emmaplein 4, Bladel. Nt-leden: € 2,00. Ton Jansen, tonneljansen@ upcmail.nl. Bladel.

Pompoenmarkt, 11-16 u,

18.10

Lezing, 19.30-22 u, MEC Eindhoven, Genneperweg 145, Eindhoven. Nt-leden: € 3,00. Jent Hartman-Mur, j.hartman3@onsbrabantnet. nl. Eindhoven.

Werkzaamheden in de Velttuin, 9-12 u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van Herk, 0497 57 22 62. Piet D’Haens, p.dhaens@gmail. com. Bergeijk.

30.10

Velt studiedag Zonder pesticiden in tuin en keuken Op zaterdag 16 oktober 2010 (wereldvoedseldag), van 9.3017.30u in het Vlaams Parlement, zaal De Schelp Leuvenseweg 86, 1000 Brussel. Met o.a. Ken Thompson (bioloog, universiteit van Sheffield), Geert Gommers (Velt), Hans Muilerman (PAN, weetwatjeeet) en Jan Turf (BBL). Dagvoorzitter: Jan Vannoppen, directeur Velt. Toegang: € 10,00. Storten op rekening 001-0990550-92 van Velt vzw met vermelding ‘Studiedag 2010’.

inschrijven voor 11 oktober via: W: www.velt.be/studiedag2010 E: [email protected] T: 03 281 74 75

Lezing bodem en beestjes, 2022 u, Buggenum, Berikstraat 11, Leudal. Koen Smits, koen_ [email protected]. Leudal.

17.10

Lezing over voeding door

Elisabethof, NME Roggelseweg 58, Haelen. Leudal.

Open dag Hoogstamboomgaard Acht, 14

08.11

Tuinervaringen uitwisselen, 20-

10.11

Praatavond / Inleveren grondmonsters, 20-22 u, De Wingerd in Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. Je grond wordt getest voor € 3,00. De uitslag wordt op de ledenvergadering in 2011 bekend gemaakt. Vooraf inschr.: Henk van Herk, [email protected]. Bergeijk.

Genneperweg , Eindhoven. Jent Hartman-Mur, j.hartman3@onsbrabantnet. nl. Eindhoven.

Werkochtend Velt-tuin Z+A, 10-12 u. Werkochtend voor leden achternaam beginnend met Z+A.

22 u, Buggenum, Berikstraat 11, Haelen. veltleudal@gmail. com. Leudal.

11.11

Telen in de kas en aankoop en plaatsing criteria van de kas, 20-22 u, Den Herd Bladel, Emmaplein 4. Nt-leden: € 2,00. Door Ton Jansen, lezing met dia’s. tonneljansen@ upcmail.nl. Bladel.

Tuin

29

Stobben enten Een langzame vertering door zwammen Tekst en tekeningen Ann Van Belle, Mycobois Redactie Bart Coenen Foto’s Fabio Bruna, Ann Van Belle, Jitze Couperus

Na het kappen van een boom blijft er een stobbe over. Professionele boomsnoeiers verwijderen die machinaal. Alles wordt verhakseld, ook de stobbe en de hoofdwortels. Het groeipunt wordt vernietigd zodat er achteraf geen opslag meer komt. In privétuinen is het niet nodig om zo drastisch tewerk te gaan en kun je kiezen voor een langzame vertering met zwammen. Wanneer je de natuur zijn gang laat gaan, is het onmogelijk te voorspellen welke soorten zich op de stobbe zullen vestigen. Zeker wanneer je kleine kinderen hebt, is het beter om zelf een eetbare of ongevaarlijke soort op de stobbe te enten. Dit moet vrij snel na het kappen gebeuren. Hoe langer je wacht, hoe groter de kans op spontane ‘infectie’ met andere zwammensoorten. Een enting binnen de maand na het kappen is nodig bij zachte houtsoorten. Bij hardere houtsoorten heb je twee maanden de tijd. Ent alleen gezond hout en de stobbe van gezonde bomen. Wanneer dode bomen worden gekapt, heeft het geen nut om de stobbe, noch het hout te enten. Deze zijn ongetwijfeld al geïnfecteerd. Enten De principes voor het enten van stobben zijn dezelfde als voor gekapte stukken hout: de eerste maanden groeit het mycelium vrijwel uitsluitend in de lengterichting. Het is belangrijk om daar rekening mee te houden bij het plaatsen van broed of entpluggen. Net zoals bij aparte stukken hout, kun je bij stobben op verschillende manieren enten.

Enten met pluggen

Steek de pluggen geschrankt rondom de stam. Plaats ook op het zaagvlak voldoende pluggen. Bedek het zaagvlak met een vel plastic, verzwaard met platte stenen (bijv. tegels) die goed aaneensluiten en het hele oppervlak bedekken. Zo verspreidt het mycelium zich over de oppervlakte van het zaagvlak en vermijd je dat de zon het mycelium oververhit. Graanbroed en entpluggen

Zaag bovenaan de stobbe een dunne schijf af. Boor in het zaagvlak eronder gaten met een diameter van 1 cm of meer. Verbrokkel het broed en spreid het uit over het zaagvlak (hierbij valt een deel van de korrels in de geboorde gaten). Nagel de schijf terug op de stobbe. Bij stobben met een diameter van meer dan 30 cm wordt het moeilijk om een schijf af te zagen. Je boort dan enkel gaten in het bestaande zaagvlak, spreidt het verbrokkelde broed erover uit en bedekt het geheel met een vel plastic en goed aaneensluitende platte stenen. Onder het zaagvlak steek je pluggen zoals aangegeven op de tekening. Dit is belangrijk om de nog aanwezige sapstroom met afweerstoffen te onderbreken. Doe dit ook bij boomsoorten die de neiging hebben om terug uit te schieten zoals wilg, populier of esdoorn. Ontwikkeling mycelium Als de stobbe geënt is, begint het mycelium zich te ontwikkelen. Doordat de wortels nog aan de stobbe zitten, droogt die minder vlug uit dan gekapt hout dat wordt geënt. Toch zal de doorgroei beter verlopen als de stobbe omringd is door vegetatie (bijv. midden in een bos) dan wanneer ze in de volle zon midden op een gazon staat. Hoe lang de doorgroei duurt, hangt af van de soort zwam. Bij oesterzwammen is het mycelium in de herfst die volgt op de enting al voldoende ontwikkeld om tot vruchtzetting over te gaan. Bij shiitake duurt het een tot soms twee jaar voor de eerste paddenstoelen verschijnen. Niet alle soorten maken vruchten tijdens de herfst. Fluweelpootje verschijnt vanaf eind december tot maart, trechteroesterzwammen kunnen ook in het voorjaar of in de zomer uitkomen.

30

Tuin

Welke soorten? Niet alles soorten lenen zich tot het verteren van stobben. In de eerste plaats zijn een aantal eetbare soorten interessant. Niet elke zwam groeit op iedere houtsoort. • Blauwe oesterzwammen groeien vlot op populier, esdoorn en beuk. • Inheemse trechteroesterzwammen groeien op populier, olm, wilg, beuk, esdoorn en linde. • Tropische trechteroesterzwammen groeien op populier, esdoorn, olm en beuk. • Shiitake groeit op zomer- en wintereik, berk, beuk, els, kers en tamme kastanje. • Dennenzwavelkop groeit op spar en den. • Fluweelpootje groeit op o.a. populier, wilg, olm, esdoorn, beuk, linde, acacia en paardenkastanje. Daarnaast is er het ondergewaardeerde elfenbankje, dat vrijwel op alle houtsoorten groeit; ook op fruitboomstobbes (appel, peer) of cypres. Het elfenbankje is een medicinale zwam met sterke virusremmende en leverregenererende eigenschappen. Vraag en antwoord Hoelang kun je van een stobbe plukken? Doorgaans oogst je van een stobbe langer dan van aparte stukken geënt hout. Een stobbe is veel omvangrijker en bezit een wortelstelsel. Shiitakestobbes kunnen tot tien jaar lang paddenstoelen produceren. Bij oesterzwammen is het wat eerder gedaan: je oogst er een drietal seizoenen van. Daarna is de stobbe sterk vermolmd en kun je ze zonder probleem verwijderen. Kunnen er ongewenste zwammen op de stobbe verschijnen? Bij een oesterzwamcultuur verschijnen meestal na drie jaar spontaan elfenbankjes net voor de stobbe volledig degradeert. Deze zijn echter totaal ongevaarlijk en gemakkelijk herkenbaar. Als je al eens honingzwammen in je tuin had, dan kunnen ze ook op de stobbe verschijnen. Je hebt dan waarschijnlijk al andere bomen aan deze zwam verloren. Zijn ze niet op voorhand in de tuin aanwezig, dan is er weinig gevaar. Hetzelfde geldt voor zwavelkoppen: is het mycelium aanwezig in bijv. een hoop gehakseld hout in de buurt van de

5 | 2010

stobbe, dan kan het van daaruit verdergroeien en de stobbe overwoekeren. Let er dus op om in de buurt van je stobbe niet te mulchen met een laag gehakseld hout. De honingzwam is – gebakken – eetbaar, maar niet erg lekker. De zwavelkop is giftig, maar heel gemakkelijk herkenbaar en zo bitter dat zelfs een klein hapje oneetbaar is. Vergissingen zijn dus vrijwel uitgesloten.

Meer over zwammen Wil je meer lezen over het kweken van zwammen? Haal dan de brochure Succesvol eetbare zwammen kweken van Ann Van Belle in huis. De brochure telt 44 p. en kost € 7,00. Bestellen kan via [email protected] of 09 385 71 49.

Foto’s: Links bovenaan: fluweelpootje. Links onderaan: blauwe oesterzwam. Boven: elfenbankje.

31

32

Reportage

Halt aan illegaal hout in Europese Unie Legaal is daarom nog niet duurzaam Tekst Bart Coenen en Maarten Debecker Foto FSC

Na een lang en moeizaam proces heeft het Europese parlement begin juli met een overweldigende meerderheid een wetgeving goedgekeurd die illegaal hout verbiedt op de Europese markt. Deze beslissing moet enkel nog door de landbouwministers worden bevestigd, waarna de wetgeving verder wordt uitgewerkt om in 2012 in werking te treden. Maarten Debecker, campagneverantwoordelijke bij FSC – het bekende label voor hout en papier uit verantwoord beheerde bossen – geeft uitleg. De Europese markt voor hout is een van de grootste ter wereld. Illegale houtkap is desastreus voor het milieu én ondermijnt bedrijven die op een eerlijke manier hout verhandelen. Bovendien zorgt illegale houtkap voor conflicten met de lokale bevolking en financieel verlies voor bosrijke ontwikkelingslanden. De Europese wetgeving – in navolging van gelijkaardige initiatieven in de Verenigde Staten – moet eindelijk een einde maken aan de invoer van hout uit illegaal bosbeheer. Europese bedrijven die het hout voor het eerst op de markt brengen binnen de Europese unie, zoals bijvoorbeeld houtinvoerders of grote winkelketens, moeten er alles aan doen om illegaal hout uit hun activiteiten te weren, meent Maarten Debecker. ‘Hiertoe moeten ze een systeem opzetten dat grondig de herkomst van hun houtproducten nagaat, waarbij de nodige garanties moeten worden ingebouwd om hout uit illegale bron te vermijden. Ook Europese bosbeheerders vallen onder deze wetgeving, omdat ook zij als eerste hout op de Europese markt introduceren.’

Andere bedrijven die hout of houtproducten verhandelen op de Europese markt – zonder ze zelf te introduceren – moeten volgens de nieuwe wetgeving een systeem van traceerbaarheid hanteren, waarbij hun houtstromen doorheen hun bedrijf grondig worden bijgehouden. Maarten Debecker: ‘De wetgeving is van toepassing op alle hout en houtproducten, en ook papierdeeg en onbedrukt papier moeten hieraan voldoen, met uitzondering van gerecycleerd materiaal. Vreemd genoeg vallen ook bedrukte papierproducten (voorlopig) buiten de wetgeving. Dat zet de deur open voor een groeiende hoeveelheid drukwerk – vaak van Aziatische origine – met papier uit “verdachte omstandigheden”.’ De Amerikaanse ngo Rainforest Action Network lanceerde recent een rapport waarin de herkomst van drukwerk van Aziatische origine op de Amerikaanse markt wordt aangekaart. Maarten Debecker: ‘De meeste Amerikaanse uitgevers hebben dergelijke producten in hun portfolio, en helaas toont de studie aan dat in het papier

duidelijk sporen te vinden zijn van vezels uit tropisch hout. Vooral in Indonesië is de lokale papierproductie een zeer grote verantwoordelijke in de ontbossing van tropische wouden. Hoewel nog geen dergelijke studies in Europa werden uitgevoerd, kan men ook hier veronderstellen dat minstens een deel van het drukwerk dat wordt ingevoerd uit Azië (vooral China) van verdachte oorsprong is.’ De Forest Stewardship Council (FSC) werkt al jaren aan een duurzaam bosbeheer van de bossen wereldwijd. Legaliteit is uiteraard een essentiële voorwaarde voor duurzaam bosbeheer, maar verantwoord beheer gaat nog een pak verder, weet Maarten Debecker: ‘In het kader van deze Europese wetgeving bieden FSC-gecertificeerde hout- en papierproducten op een eenvoudige manier de garanties voor een legale oorsprong. Ook boseigenaars die een FSC-certificaat voor hun bosbeheer hebben, hoeven van de nieuwe wetgeving geen schrik te hebben. Bovendien kan de traceerbaarheid van FSC-hout- en papierproducten binnen het FSC-systeem al een werkbare oplossing bieden voor de vereisten van deze aankomende Europese wetgeving. Bedrijven die al FSC-gecertificeerd zijn, kunnen hun systeem van traceerbaarheid voor hun FSC-producten gebruiken om al hun productstromen op te volgen.’ De studie van het Rainforest Action Network download je op → http://bit.ly/amtRmu

33

Nieuwe campagne van FSC roept Belgen op een woud te redden FSC maakt een en ander eenvoudig FSC lanceert op 20 september in België een nieuwe campagne voor het grote publiek. De campagnewebsite www.redeen-woud.be vertelt je alles over het FSClabel en nodigt je uit om mee te bouwen aan een virtueel woud. Je krijgt er ook informatie over duurzaam bosbeheer en je komt te weten waar je FSC-gelabeld hout of papier vandaan komt. Met deze campagne wil FSC op een ludieke manier sensibiliseren en informeren. Maarten Debecker: ‘Te weinig mensen beseffen dat ze heel gemakkelijk kunnen bijdragen aan duurzaam bosbeheer. Terwijl je er eigenlijk alleen maar op hoeft te letten of je een FSC-label op je nieuwe tuintafel, raamhout of printerpapier vindt. Dan weet je dat dit product gegarandeerd afkomstig is uit een bos dat gekapt wordt volgens strenge sociale en ecologische principes. Geen kaalkap dus, maar duurzaam beheer waardoor het bos bewaard blijft voor komende generaties.’ Het hart van de campagne is de speelse website waar je je engagement voor duur-

zaam bosbeheer kunt tonen door je eigen boom te ontwerpen en die in het virtuele FSC-woud te planten. Maarten Debecker: ‘Met FSC-gelabelde producten, kies je bewust voor duurzaam bosbeheer en denk je op de lange termijn. In die zin kun je door je aankopen dus echt een woud redden. En dat is uiteindelijk het doel van onze campagne. De bezoekers die hun eigen boom tekenen, maken kans op een reis voor twee personen naar Lapland, of op een van de vele andere bosvriendelijke prijzen.’ Naast de tekenmodule, krijg je ook te zien hoe het er bij duurzaam bosbeheer aan toegaat. Niet enkel thuis achter je computer, maar ook in de winkel bij de aankoop van je tuinstoel of blocnote. De labels zijn immers voorzien van een QR-code waardoor je – met behulp van je smartphone – onmiddellijk kunt zien waar je FSCgelabeld hout of papier vandaan komt. Maarten Debecker: ‘Zo weet je meteen voor welk bepaald bos je het duurzaam beheer actief ondersteunt. Duurzaam bosbeheer is voor velen een tamelijk vaag gegeven. Via de FSC-woudenzoeker maak je kennis met acht voorbeeldwouden op alle mogelijke continenten, waar jouw tuinset, raamhout of printerpapier van-

daan komen, en tonen we de principes achter dit begrip.’ Dit jaar waren er buiten de doe-het-zelfen retailsector zo’n 550 aanbieders, maar dat cijfer wil Maarten Debecker in twee jaar verdubbeld zien. Maarten Debecker: ‘Bij FSC werken we hard aan een ruimere verspreiding van FSC-gelabelde producten. Want een verhoogde vraag hier bij ons, zorgt ervoor dat ergens ter wereld een bosbeheerder zijn bossen moet laten certifiëren en dus goed zal moeten beheren.’ → www.red-een-woud.be is online vanaf

20 september.

34

Tuin

Kies voor een boom En breng structuur, bloesem en leven in je tuin Tekst Geertje Coremans/Greet Tijskens (uit: Stappen naar een ecologische tuin) Foto Miheco

Heb je er de ruimte voor, plant dan een boom in je tuin. Hij zorgt voor een verticaal element, draagt bloesems en vruchten en herbergt veel dieren. Er is een enorme keuze aan boomsoorten, ook voor kleine tuinen. Er bestaan cultivars van inheemse soorten, die smaller zijn en minder hoog worden, maar waarbij de meest specifieke eigenschappen zijn behouden.

Wanneer plant je de boom of struik? De plantperiode valt samen met de rustperiode van de planten; die begint als de bladeren zijn gevallen en duurt tot wanneer de planten terug beginnen te botten. Loofbomen en struiken met blote wortels of met kluit plant je in het najaar, op voorwaarde dat het niet vriest of sneeuwt. De bodemtemperatuur is in deze periode nog behoorlijk hoog en stimuleert de wortels tot activiteit. Ze vormen dan haarworteltjes. Hierdoor kan het houtgewas water en voedingsstoffen opnemen en krijgt het de tijd om te herstellen van de stress door de verplanting. Je kunt ze tot einde maart planten, maar dan zal de plant energie stoppen in de aanmaak van wortels én van blad. Het is beter om eerder te planten, zodat de energie eerst naar de aanmaak van wortels gaat. Een naaldboom plant je in de vroege lente. Op zachte herfst- en winterdagen blijven naaldbomen nog enigszins actief verdampen en ademhalen. Een pas geplante naaldboom heeft nog zwakke wortels en kan de verdamping niet volgen, waardoor er verdroging dreigt. Containerplanten zijn duurder, maar je kunt ze in theorie het hele jaar door planten, omdat het wortelsysteem intact blijft. Planten in het late voorjaar of in de zomer vraagt wel meer zorg. De aangeplante planten kunnen dan uitdrogen door de hogere temperaturen en de droogte. Je moet ze begieten.

Tuin

Het plantgat • Duid de plantplaats aan en graaf de plantput. • Plant je in wat vroeger een verharding was, haal dan ook alle metselspecie weg. • Steek de wanden van de put wat los, zodat de bodem minder compact is. Bemesting Bemesten doe je niet. De plant gebruikt extra stikstofbemesting voor de aanmaak van blad, niet voor die van wortels. De pas geplante boom of struik is verzwakt door de stress van de verplanting. De aanmaak van wortels is op dit moment het belangrijkste. Zit er veel puin in de bodem in het plantgat en ben je genoodzaakt om aarde toe te voegen, gebruik dan grond uit de onmiddellijke omgeving van het plantgat en vul aan met oude, verteerde compost (een deel oude compost en twee delen aarde). Zo plant je • Plant bomen en struiken nooit dieper dan ze op de kwekerij stonden. Vraag aan de kweker om de hals of kraag van de boom duidelijk te markeren. Bomen en struiken kunnen sterven als je ze niet op de juiste diepte plant. • Plant bomen en struiken altijd iets hoger dan ze uiteindelijk moeten komen. Door het plantgat te graven en weer dicht te gooien, ontstaat er veel ruimte tussen de gronddeeltjes. Als de grond inklinkt, zakt de plant mee waardoor hij dieper staat. • Zorg ervoor dat je de wortels niet dubbelvouwt. Het plantgat moet ruim zijn, ongeveer anderhalve keer zo diep als de kluithoogte of de lengte en de breedte van de wortels. Zo kun je de wortels spreiden in de diepte en in de breedte. Zet de boom (of struik) rechtop in het plantgat en vraag of iemand hem wil vasthouden. • Maak kluit en plantgat vochtig, wacht tot het water in de bodem is gedrongen en vul het gat met grond. Schud de boom of de struik zachtjes heen en weer tijdens het vullen van het plantgat opdat de grond zich goed tussen de wortels verdeelt. Druk de grond dan voorzichtig aan rondom de stam en vul eventueel nog wat verder aan. • Als je fruitbomen wilt planten op een vrij natte bodem, maak dan een heuveltje. Graaf een put met een diepte die twee derde bedraagt van de hoogte van de kluit. De rest van de wortels (één derde)

35

Hoe kies je? De juiste plant op de juiste plaats: dat geldt ook voor houtige gewassen. Er zijn heel wat criteria waarmee je maar beter rekening houdt. De belangrijkste vind je hieronder. Nog meer criteria lees je in de plantenlijsten van het boek Stappen naar een ecologische tuin. • De standplaats: het bodemtype, de voedselrijkdom en het vochtgehalte van de bodem zijn de eerste criteria waarop je selecteert. Het heeft geen zin om een boom van natte bodem op droge grond te zetten. • De hoogte en breedte die de boom uiteindelijk zal krijgen wanneer hij volgroeid is. Zet geen boom die te groot is voor je tuin. • Onder de grond komen de wortels ongeveer even ver als de kruin boven de grond. • De vorm van de boom: een treurwilg voor je raam zorgt voor een groen gordijn. Dat kan wenselijk zijn als je uitzicht ontzettend lelijk is, maar veel minder ideaal als je doorkijk naar het achterliggende landschap verdwijnt. • De transparantie van het bladerdek is een aandachtspunt. Bomen zoals beuken en notenbomen geven in de zomer zware schaduwen. Andere soorten, zoals essen en lijsterbessen, hebben een luchtiger lover. Onder gebladerte dat het licht filtert, heerst een heel andere sfeer dan onder ‘donkere’ bomen. • Fruit moet je op tijd plukken of zacht laten vallen. Plant fruitbomen daarom bij voorkeur in gras en niet tussen een verharding. Bomen en struiken met bessen zoals moerbei en lijsterbes veroorzaken vlekken op kleding en tuinmeubilair en zijn dus niet zo geschikt voor een zitplaats. Hoogstammige fruitbomen en grote struiken zoals kweepeer en mispel zijn prachtig als solitair op een gazon. bedek je met aarde in de vorm van een heuveltje. • Wilgen en bepaalde populiersoorten kun je als poot aanplanten in een smal en diep boorgat. Bescherming tegen omwaaien Een boompaal voorkomt dat pas geplante bomen omwaaien. Bij kleine bomen haal je de steunpalen na een of maximaal twee jaar weg. Grotere bomen laat je minstens twee jaar gesteund. Maak de boom vast aan drie kniehoge palen. Haal de steun op tijd weg, want hoe langer een boom een paal als steun heeft, hoe

afhankelijker hij er van wordt. De boom is zuinig met energie. Is hij goed gesteund, dan maakt hij zelf nauwelijks steunweefsel aan. Hoe vaster en hoger je een boom aan palen vastmaakt, hoe trager hij zichzelf goed zal verankeren. De boom verankert zich het best en krijgt de beste diktegroei als hij zichzelf moet behelpen. De kruin groeit dan minder snel, maar de boom ontwikkelt een betere stam en een steviger wortelstelsel. Twijfel je, schud dan aan de stam om de beweging van het wortelstelsel te testen. Als je geen beweging meer voelt, haal je de steunpalen weg.

Voor wie meer wil Alles over het kiezen, planten en onderhouden van bomen (en nog véél meer) vind je in het boek Stappen naar een ecologische tuin. Zie voor bestelinfo op p. 47

36

Uitgelicht

Van eigen erf Koken met de oogst van de biologische boer

Droog hout Principes en praktijk

De nieuwe moestuin De basis, planten en plannen

Marijke Verbeeck (red.) Iris van de Graaf & Maria van Boxtel

Stichting Van Eigen Erf, 288 p. ISBN 978 90 815285 11 € 24,50

Van creaties met lentegroen tot feestelijke gerechten voor de paastijd: een heel jaar lang kun je met dit kookboek genieten van de verse producten van enkele honderden Nederlandse biologische boeren met een thuisverkoop. Bij de zowat 70 recepten zitten enkele klassieke stamppotten en soepen, maar topchef Caspar Bürgi weet er telkens een aparte toets aan te geven. Zo combineert hij de oerHollandse vers gedopte kapucijners met spinazie en appel en werkt hij de schotel af met een schep raita (komkommeryoghurtsausje) erbovenop. Of wat dacht je van een zuringsoepje met flink wat knoflook? Diezelfde knoflook komt trouwens dikwijls terug in allerlei vormen, behalve als poeder: een goed teken van gastronomisch vernuft! Door de schitterende foto’s en enkele vlot geschreven stukjes informatie over de essentie van biologische landbouw komen de getuigenissen van de boeren en de portretten van de diverse tuinderijen en landbouwbedrijven sprekend tot leven. En ja, het boek schetst het volledige gamma van telers en kwekers en dus worden de biologische kippen, varkens, geiten en koeien eveneens opgevoerd, en kom je stoofpotjes, gegrilde kippenbillen en schorseneer met ham en kaas in het boek tegen. Toch is 2/3 van de gerechten vegetarisch, of er worden varianten met bijvoorbeeld tofoe aangereikt. Aanwijzingen om zelf kruiden te drogen, appelsap en zuurkool te maken of een desembrood in elkaar te boksen zijn mooie extra’s. Het register met de recepten op basis van de ingrediënten is superhandig, maar dat weten de gebruikers van ons handboek Ecologische voeding al heel lang. Luk Naets

Stichting Vormgeving in Hout, 2009, 20 p. ISBN 9789062245062 € 6,00

In dit boekje laat de Stichting Vormgeving in Hout ervaren houtbewerkers aan het woord over hun praktijk. Je leert van deze ervaren rotten hoe je d.m.v. verhitten, vocht onttrekken, ventileren of een combinatie van deze methoden het hout het beste droogt. Veel hout uit bossen, plantsoenen, tuinen en straten wordt alleen gebruikt voor laagwaardige toepassingen. Het wordt verbrand of versnipperd. Droog hout wil een bijdrage leveren aan de kennis die nodig is om hout uit de omgeving beter te gebruiken. Om het geschikt te maken voor gebruik in huis, moet hout bijna altijd worden gedroogd. Dit drogen op grote schaal kost veel energie, dus is zelf drogen erg interessant, ook financieel. Hout gebruiken in huis, is vandaag bovendien een stuk interessanter dan pakweg vijftig jaar geleden. Door de komst van centrale verwarming is ‘kamerdroog’ nu een stuk droger dan toen, waardoor schimmels, bacteriën en insecten het in huis veel moeilijker hebben. Hout voor binnengebruik gaat nu langer mee en meer houtsoorten kunnen binnen worden toegepast dan vroeger. Uit kleine dingen blijkt doorheen het hele boekje de liefde voor hout. ‘Regel één bij het drogen van hout is dat tijd je vriend is en haast je vijand’, schrijft houtdraaier en kunstenaar Christiaan Jörg. Voor de beginnende houtbewerker of voor wie zelf hout wil drogen, is dit boekje zeker de moeite, maar ook de ervaren houtbewerker leert vast nog wat nieuws. Droog hout is ook bedoeld voor mensen die bomen vellen en willen weten hoe ze het hout goed kunnen bestemmen. Droog hout is te bestellen via → www.vormgevinginhout.nl Bart Coenen

Peter Bauwens

Uitgeverij Kosmos, Utrecht / Antwerpen, 160 p. ISBN 978 90 215 4756 5 € 16,95

In dit nieuwe boek gaat Peter Bauwens op zoek naar aanknopingspunten bij de hernieuwde belangstelling voor zelf groenten kweken. Daarbij verlaten mensen altijd maar meer de klassieke ‘rijtjestuin van weleer, waar de teeltefficiëntie voorop stond, en gaat men op zoek naar een nieuwe, speelse invulling van het groeiende verlangen om zelf voeding te kweken. De nieuwe moestuin speelt met kleur en kent een diversiteit die niet te transporteren, te verpakken of te verkopen is.’ De band met de slow food-beweging, waarbij ons voedsel de nodige tijd en aandacht krijgt om aan de plant te rijpen en smaak te ontwikkelen, is dan ook voelbaar aanwezig in het boek. Groenten kweken heeft naast een louter technische kant, vooral ook een genotsaspect; al onze zintuigen worden ingeschakeld, van zaai tot pluk. De basisprincipes van het kweken van voedsel zijn in het eerste deel van het boek summier uitgewerkt. Daarbij valt vooral de behandeling van ‘ziekten en problemen’ licht uit. Dat de schrijver resoluut kiest voor een organische, ecologisch verantwoorde plantenvoeding en heel wat bruikbare praktische informatie geeft voor het zaaien, uitdunnen, verspenen en opkweken van planten is dan weer wel positief. Het tweede deel van het boek geeft een systematisch overzicht van courante en minder bekende soorten groenten en kleinfruit. Geschikte rassen en aangepaste teeltgegevens worden telkens vermeld. Het derde deel van het boek behandelt het zogenoemde hedendaagse ontwerp van ‘de nieuwe moestuin’, dat gekenmerkt wordt door een eerder beperkte omvang en door een zeer intensieve beplanting.

Uitgelicht

Daarbij worden ruiten, cirkels en diagonalen gebruikt om een structuur in de moestuin te creëren waar in kleine vakken diverse eetbare gewassen worden geteeld. Hagen, klimrekken en bonenstaken laten toe om driedimensionaal eetbare gewassen te plukken. In het laatste deel van het boek zijn plannen van ‘thematuinen’ uitgewerkt. Naast de beschrijving van de bijbehorende eetbare planten wordt ook bruikbare informatie gegeven over aanleg en onderhoud. Komen achtereenvolgens aan bod: de veldjestuin, de Franse potager, de vaste groentetuin, de Oosterse moestuin, de Italiaanse moestuin, de kleurige moestuin, de moestuin voor kinderen, de Zuid-Amerikaanse moestuin, de salademoestuin, de moestuin met vergeten groenten en de bessentuin. Dit inspirerende boek brengt heel wat bruikbaars aan voor de tuinier die anders, gevarieerder en speelser, op een natuurlijke manier voedsel wil kweken.

bacterievuur. De folder Bacterievuur, niet in mijn tuin kun je gratis opvragen bij de dienst landbouw ([email protected], 016 26 72 72). Ook Velt-leden uit andere provincies kunnen de folder aanvragen.

Limiet

Frank Schätzing

A.W. Bruna Uitgevers, 2010, 1092 p. ISBN 978 90 229 9728 4 € 25,00

Luc Vanhoegaerden

Bacterievuur, niet in mijn tuin

Een aantal Velt-leden stelde ons de voorbije maanden vragen over bacterievuur, een plantenziekte die ook bekend is onder de naam perenvuur, en die vooral gevreesd wordt door appel- en perentelers. In het eerste nummer van Seizoenen in 2010 gingen we in detail in op deze ziekte. De provincie Vlaams-Brabant startte in het voorjaar met een campagne om bacterievuur te herkennen en te melden. Bacterievuur kan niet chemisch worden bestreden. Het vraagt vooral snoeiwerk om deze ziekte in te dijken. Voorkomen is dus beter dan genezen. Hiervoor ontwikkelde de provincie Vlaams-Brabant een informatiecampagne met een folder en een website, beide gericht naar particulieren. Uitgebreide info vind je op www.vlaamsbrabant.be/

Met De Zwerm zette Frank Schätzing in 2006 de ecothriller op de literaire kaart. Vijf jaar lang werkte hij aan dat boek. Nu is er Limiet, een thriller van maar liefst 1092 pagina’s en een overtuigende combinatie van zorgvuldig onderzochte feiten en intrigerende speculaties. Het verhaal start in mei 2025. Sinds de ontdekking van de maangrondstof helium-3 voeren de Chinezen en de Amerikanen — ze kwamen nooit echt de kredietcrisis te boven — een verbeten wedloop om de exploitatie van deze energiebron. De sleutel tot het reizen naar de maan ligt in de handen van Julian Orley, een excentrieke miljardair en bouwer van de eerste en voorlopig enige maanlift. Orley zoekt investeerders en organiseert een maanreis voor een gezelschap van steenrijke internationale ondernemers en beroemdheden waaronder de CEO van zonnecellenconcern Lightyears, marktleider op het terrein van geavanceerde zonnecellen, maar ook Mukesh Nair, oprichter van een voedingsmiddelengigant en Bernard Tautou, hoogste baas bij het Franse waterbedrijf Suez en rijk geworden dankzij de privatisering van watermaatschappijen. Of wat dacht je van Ed Haskin, een investeerder in hoogwaterbestendige steden aan de Noordzee. Hij boert goed, want Nederland komt onder water te staan en de inwoners kunnen niet allemaal naar België verhuizen. Hun

37

huizen liggen aan steigers en als het water stijgt, gaat alles gewoon mee omhoog. Schätzing gaat in Limiet thema’s als machtsconcentratie, monopolievorming en verregaande privatisering niet uit de weg. Hij houdt een oog op het heden en trekt de lijn door naar een toekomst waar heel wat domeinen — nog veel meer dan vandaag al het geval is — uitsluitend in private handen geraakt zijn, tot zelfs de ruimtevaart toe. Het doet een beetje denken aan Globalia, het sciencefictionverhaal van Jean-Christophe Rufin uit 2004 waarin de hele economie in de handen van enkelingen ligt die aan de touwtjes trekken en de democratie buiten spel zetten. De oorzaak van de verregaande privatisering legt Schätzing in Limiet voor een groot stuk bij de (hedendaagse) politiek: ‘Politici waren tijdelijke en daardoor vluchtige figuren wier zelfbeeld voornamelijk werd gevormd door het in twijfel trekken van de visies en toezeggingen van hun voorgangers.’ Privéondernemers laten de politiek zien hoe het sneller en efficiënter kan. Ze hebben meer geld, meer knowhow, de betere mensen, het creatievere klimaat. Of Frank Schätzing het werkelijk als maatschappijkritiek bedoelt, weet ik niet, maar de recente geschiedenis heeft in ieder geval de onmacht van de politiek om grote wereldproblemen aan te pakken op een pijnlijke manier blootgelegd. De moeizame akkoorden die de klimaatverandering moeten tegengaan, steken bleek af tegen ambitieuze plannen van ondernemers die graag een stapje verder zouden gaan. In Limiet gaat het om fictie, maar dat de grote omschakeling naar een duurzame energievoorziening zal komen van een nieuwe ondernemer — type Julian Orley — is zeker niet ondenkbaar. Bart Coenen

Winnaars Seizoenen nr. 4 Bonnen Lekker Gec Elie De Paepe, Els Heytens, Lut Melkenbeek, Brecht Galle en Stan Van Camp Vrijkaarten MIAT Joanna Bossier, Hubert Brandt, Tine Vervaet en Kristien Vanpoucke Boek Lekker van bij ons Monica Terpstra

38

Lezers reageren/Uitgesproken

Gele helmbloem op verharde oppervlakten Met veel interesse heb ik jullie artikel ‘Van oprit tot bloeiende tuin’ gelezen. Ik was wel verbaasd dat de gele helmbloem (Corydalis lutea) hierin niet werd vernoemd. Jaren geleden wilden mijn buren af van dit ‘lastige onkruid’ in hun grindpad. Enthousiast heb ik het helpen uitgraven, om het daarna in mijn tuin te planten. In de aarde groeide het niet zo goed, maar al snel had het zich tussen de stenen van mijn pad uitgezaaid. Nu is het nog altijd mijn favoriete tuinplant. De blaadjes zijn mooi en in de lente verschijnen de prachtige bloemetjes die pas weer verdwijnen na de eerste vorst. De bijen en de hommels genieten volop van een heel seizoen bloemen. Kortom, het is een plant om te koesteren! Goedele

© Bob Gutowski Water, bron van leven De Tuinvrienden van Freinetschool de Pit uit Diest winnen het boek Water, bron van leven (zie vorige Seizoenen) met deze lezersbrief. Met de Tuinvrienden werken we ieder schooljaar in de ‘Pittuin’ van Freinetschool de Pit in Diest. De kinderen leren hier niet alleen hoe groenten, kruiden, bloemen en fruit groeien en op welke manieren je ze kunt gebruiken in de keuken. De kinderen ondervinden zelf de grote invloed van het weer op het groeiproces. Zoals dit jaar de extreme droogte. Regenwater wordt opgevangen en gebruikt in de tuin en voor de verzorging van de kippen en konijnen. Zo zien de kinderen hoe snel de regenton zich vult

‘Europa zal weer “graanschuren” bouwen en voedselvoorraden aanleggen, en meer zelfvoorzienend zijn qua voedselproductie. Maar terwijl in arme landen hopelijk eindelijk opnieuw geïnvesteerd zal worden in de eigen landbouwers, hebben we de plicht in het Westen om verder te kijken dan ons eigenbelang op korte termijn.’

en hoe snel die ook weer leeg is, en wat er gebeurt met al de planten bij extreme droogte waar we nu mee kampen. Het thema ‘water’ is dan ook een belangrijk lesonderdeel, om het belang van ‘zuiver’ water hier en elders te leren en er nog beter over na te denken hoe we er op school en thuis zuiniger mee kunnen omspringen. We zullen met de Tuinvrienden deze campagne zeker op de voet volgen en vanuit het secundair dit thema overbrengen aan al de kinderen, ouders en grootouders van de Pit. Voor het 1ste en 2de secundair zou dit boek, en vast en zeker de campagne een leerrijke ervaring zijn. Groeten, Karen

‘Ik heb biologische industriële boerderijen bezocht, waar de meeste consumenten van bio het gevoel zouden krijgen dat ze worden bedrogen. Ik denk dat “bio” een echte perceptiecrisis riskeert wanneer de waarden die de bedrijven verkopen niet overeenkomen met de praktijken waarbij ze betrokken zijn. Ze zijn bio op papier, maar niet in de geest.’

Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van het Itinera Institute

In: De Morgen, 10 augustus 2010

Michael Pollan, voedingsfilosoof

Op: www.organicgardening.com

Lezers reageren/Uitgesproken

Mineervlieg Geachte Heer, Ik las uw artikel i.v.m. de mineervlieg bij uien. Als gepensioneerde medewerker van Texaco heb ik heel wat ervaring met en ontwikkeling gedaan van plant spray oils. Plants spray oils worden voornamelijk gebruikt als carrier in phytopharmaceutische producten. Samen met collega’s in Australië ontwikkelde ik een plantspray-olie waarbij de olie het actieve ingrediënt is. Het product DC TRON + kent vooral toepassing in de citrusteelt waar de mineerlarven in het blad dringen. Gaandeweg werden de toepassingen uitgebreid naar andere gebieden. De toepassing bestaat erin een wateremulsie te maken van 1,0 procent en op de planten te sproeien. Een microlaagje milieuvriendelijke olie belet dat de insecten de plant opzoeken. Als ze dat wel doen, dan verdrinken ze in de olielaag of worden ze afgeschrikt. Dit brengt mee dat ze geen eieren meer leggen. Het product werd ter registratie ingediend, maar omwille van de complexe oliemoleculen wisten de verantwoordelijken niet hoe hier mee om te gaan. Bovendien verdween Texaco van deze markt (het werd overgenomen door CHEVRON en dit bedrijf had geen interesse meer). Ik kan u eventueel een staal van deze olie bezorgen (ik gebruik het in mijn tuin tegen allerlei vretende en zuigende insecten) en ben bereid meer uitleg te geven indien gewenst. Vriendelijke groeten, A. De Rycke

Antwoord van Luc Vanhoegaerden, Velt-medewerker Tuin Dag Andre, Vooreerst erg bedankt voor je reactie op het artikel in Seizoenen over de mineervlieg bij prei en ui. Bij Velt leggen we zoals je weet in eerste

instantie de nadruk op preventieve gewasbescherming. Vandaar ook dat ik als conclusie in mijn artikel het gebruik van insectengaas als eerste middel vooropstelde om mogelijke schade door de mineervlieg te voorkomen. Als vzw en eco-organisatie die zich naar een breed publiek richt, kunnen we alleen maar communiceren over mogelijke curatieve producten, milieuvriendelijke bestrijdingsmiddelen die een erkenning hebben in België of Nederland. Vandaar dat we in ons artikel ook verwezen naar het curatieve gebruik in de bioland- en tuinbouw van (het erkende) handelsproduct ‘Conserve’ van Edialux. Velt vzw kan als zodanig geen erkenningsaanvragen indienen voor bestrijdingsmiddelen bij de Belgische overheid. Die rol is van ambtswege weggelegd voor het bedrijf dat zulke producten na erkenning wenst te commercialiseren. Op zich vind ik de techniek om preventief een beschermend microlaagje olie aan te brengen wel een interessante denkpiste, die me ietwat verwant lijkt aan de ‘oude’ beproefde gewasbeschermingsmaatregel van het proactief stuiven met gesteentemelen. Fijn dat je ook milieusparende technieken hebt onderzocht. Velt-groeten, Luc Vanhoegaerden

Azijn Geachte heer, mevrouw, Ik merk in mijn omgeving dat op ruime schaal schoonmaakazijn wordt ingezet. Wellicht is het een alternatief voor glyfosaat. Wat is te adviseren over de gunstige momenten voor gebruik, manier van toepassen en concentratie? Wat is er in de vakliteratuur bekend over dit onderwerp? Wat is de mening van Velt/ kabouter Durf? Met vriendelijke groet, Harry van der Pas

39

Antwoord van Geert Gommers, Velt-mederwerker Beste Harry, Azijn kan een prima en goedkoop onkruidbestrijdingsmiddel zijn. Spuiten met een oplossing van 5-10 procent azijn in water doodt de meeste onkruiden tijdens de eerste twee weken van hun groei. Praktijkervaringen op verschillende blogs op internet geven hierover positieve resultaten, maar niet allemaal. Meer info over azijn als toepassing voor onkruidbeheersing vind je in een factsheet van de universiteit van Washington: http://oregonstate.edu/dept/nurseryweeds/weedspeciespage/acetic_acid_ factsheet.pdf De problematiek die hierin beschreven wordt, is natuurlijk gekoppeld aan de wetgeving in de Verenigde Staten, die niet noodzakelijk identiek is aan de wetgeving hier. Maar er zijn wel degelijk overeenkomsten. Bijv. het feit dat azijn ook in België en Nederland geen erkenning heeft als herbicide, wat meteen verklaart waarom het door overheden zoals gemeenten of provincies niet gebruikt kan worden. Als huis-tuin-keukenmiddeltje voor particulieren is de context natuurlijk anders. Azijn die je in de winkel koopt, is meestal een verdunde oplossing van 5 procent. Omdat er geen officiële erkenning is, zijn er echter geen gegevens bekend over de schadelijkheid van azijn m.b.t. bijv. het bodemleven. Velt heeft hierover geen gegevens uit vakliteratuur beschikbaar. En een pasklaar antwoord is er dus niet. Geert Gommers

Zend je lezersbrieven naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘In het Westen houden mensen van hun comfort en hun levensstijl […] Ik denk dat dat pas zal veranderen wanneer de mensheid begint te lijden onder de extreme gevolgen van de klimaatverandering, misschien al binnen enkele decennia. Dan zullen ze zich realiseren, zoals met de financiële crisis, dat we tegen de muur staan en tegen de grenzen aanstoten en dus wel zullen moeten veranderen.’

‘Door het debat oneerlijk te voeren, bewijzen de tegenstanders van genetisch gewijzigde gewassen niemand een dienst. Wetenschappers en industrie plooien op zichzelf terug […] en tegelijk worden de milieuverenigingen zelf niet langer serieus genomen wanneer ze wel een terechte bedenking bij het gebruik van ggo’s plaatsen.’

Michael Meacher, voormalig milieuminister in het VK

In: De Standaard, 23 augustus 2010

Dieter Decleene, redacteur Eos

Op: www.theecologist.org

40

Sorbet

MijnTuin.org Een sociale website voor tuinliefhebbers Tekst Bart Coenen & Lieven Gekiere (MijnTuin.org) Foto Jeff Kubina

Er bestaan heel wat goede tuinwebsites en blogs met een hoop interessante informatie. Het nadeel is dat je meestal zelf op zoek moet gaan naar gegevens over de planten in je tuin. De website MijnTuin.org wil hier verandering in brengen. Mijntuin.org is een platform dat ontstond uit een samenwerking tussen enthousiaste internetgebruikers met een passie voor tuinieren. Het doel is je tuin virtueel met je omgeving te delen. Zo wissel je niet alleen kennis uit, maar ontdek je ook de tuinen van andere gebruikers. MijnTuin.org is daarmee het eerste sociale platform voor en door tuinliefhebbers in het Nederlandse taalgebied. Facebook voor tuiniers Wanneer kan ik mijn hibiscus snoeien? Moet ik mijn hosta bemesten? Wat kan ik doen bij phytophthora? Vragen waar MijnTuin.org een antwoord op biedt wanneer je er een nodig hebt. Rik Calus, bio-ingenieur van opleiding, werkt als ICT-manager en is een van de initiatiefnemers van MijnTuin.org. Hij vertelt hoe het idee groeide: ‘Het begon allemaal op Twitter. Als fervent sociale mediafanaten wilden we niet alleen ons sociale leven delen, maar ook het leven in onze tuin in kaart brengen. Toch is het web anno 2010 voor het tuinieren nog zeer passief. De gebruiker gaat zelf op zoek naar antwoorden op zijn vragen of problemen. Om hier verandering in te brengen, trokken we onze stoute schoenen aan. We vroegen ons af of we een systeem konden ontwerpen dat gepaste informatie automatisch naar de gebruiker stuurt ...en MijnTuin. org was geboren.’

Hoe werkt het? Je maak teen profiel aan op MijnTuin.org door je te registreren of — nog gemakkelijker — je gebruikt je bestaande Facebook-, Twitter- of Google-account. Daarna kun je beginnen met planten die in jouw tuin groeien toe te voegen aan je nieuwe digitale tuin. Rik Calus: ‘Vanaf dat moment ontvang je specifieke informatie over die planten: wanneer en hoe snoeien, bemesten... De plantenpagina’s werken als een soort Wikipedia. Iedereen kan er de plantenfiches, foto’s en video’s aanpassen of toevoegen. Op die manier wordt MijnTuin.org een bron van alle beschikbare tuinkennis.’ Post tegelijk op Facebook en Twitter Op je startpagina kun je al je tuinontboezemingen kwijt en wat meer is, je kunt ze volledig automatisch op je pagina op Facebook en Twitter posten. Zo breng je meteen je vrienden op deze sociale websites op de hoogte van je tuinavonturen. Maar op MijnTuin.org zul je wellicht ook nieuwe vrienden maken. Rik Calus: ‘Je kunt op MijnTuin.org andere tuiniers, al dan niet uit je eigen buurt, volgen en met hen informatie uitwisselen. Via eenvoudige kaartjes zie je welke andere digitale tuinen er nog in jouw buurt te vinden zijn. Op elke plantenpagina is zo’n kaartje beschikbaar. Zo zie je waar er nog meer druiven staan in je buurt of vind

je misschien wel een tuinier die je kan helpen bij het snoeien.’ Velt op MijnTuin.org Kennis delen en tuiniers samenbrengen is een van de belangrijkste doelen van Velt. Samenwerking met een initiatief als MijnTuin.org ligt dus voor de hand. Velt heeft op MijnTuin.org een eigen account (Velt vzw). Daarop posten we ecologische tuintips en links naar de Veltwebsite en Velt-publicaties. Velt levert bovendien de plantenfiches met basisinfo voor de ecologische teelt van een vijftigtal veelgebruikte groenten. Ook jij kunt je als Velt-tuinier outen. Zo kun je bij de registratie — maar ook op elk moment achteraf — op je profielpagina in je biografie aangeven dat je een Velt-tuinier bent. Daarnaast kun je jouw bijdragen markeren met tags als ‘Velt-tuin’ of ‘ecologische tuin’. Het allerbelangrijkste is echter dat je je ecologische kennis niet voor jezelf houdt, maar ze deelt met de andere tuiniers door met hen in contact te treden, plantenfiches aan te vullen, etc. Wil je het zelf uitproberen? Surf naar www.mijntuin.org en start je eigen digitale ecologische tuin. MijnTuin.org kiest voor groene hosting bij De Care Company, een Velt-ledenvoordeel (zie www.velt.be/voordelen). → www.mijntuin.org → www. mijntuin.org/users/veltvzw

41

Advertenties Cursus voor beginnende imkers in 11 lessen | Bijen houden, hoe doe je dat? Is dit een hobby voor mij? De cursus is gratis en de cursisten ontvangen een getuigschrift van Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap na het volgen van de volledige cursus. De lessen vinden plaats op zaterdagnamiddag. | Info | Eerste les en kennismaking (inschrijving) op zaterdag 6 november van 14-17 u. Vergaderzaal ‘t Huis bij Frank Staes, Provinciebaan 18, Rotselaar. [email protected] 016 25 86 84 Gratis introductielezing over permacultuur | Een ontwerpsysteem voor een duurzame toekomst door samen te werken met de natuur. | Info | Woensdag 6 oktober 2010 om 19.30 u op Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden. Aanmelden via 011 68 64 10 of info@ kasteelnieuwenhoven.be — www.permacultuur.eu Gratis introductielezing over permacultuur | Een ontwerpsysteem voor een duurzame toekomst door samen te werken met de natuur. | Info | Zondag 10 oktober 2010 om 14 u op Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden. Aanmelden via 011 68 64 10 of info@ kasteelnieuwenhoven.be — www.permacultuur.eu Brandhout eik en beuk te koop | 1 m en gekloven. Geleverd per 2O of 40 m3. PEFC-certificaat 10-21-1/1494 duurzaam bosbeheer. | Info | 051 30 47 16, gsm 0486 39 84 57, [email protected].

Jaaropleiding permacultuur | Ontwerpen van ecosystemen in theorie en praktijk. 8 blokken van telkens 2 cursusdagen. | Info | Start vrijdag 29 oktober om 9.30 u op Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden. Aanmelden via 011 68 64 10 of [email protected] www.permacultuur.eu Gezocht: vrijwilliger voor tuinwerk met basiskennis natuur die zelfstandig kan werken | Twee halve dagen per week tegen vrijwilligersvergoeding. | Info | PIME vzw, Mechelsesteenweg 365, 2500 Lier, www.pime.be, 015 31 95 11, [email protected].

42

EcoPuur cvba is gespecialiseerd in het installeren van ecologische technieken, zoals:

zonnepanelen zonneboilers passiefhuistechnieken balansventilatie pelletverwarming In laagenergie- en passiefwoningen verzorgen wij de installatie van elektriciteit, verwarming, sanitair en ventilatie in één totaalpakket. Wij staan u graag bij met raad en daad!

EcoPuur cvba . Vaart Links 57 . 9850 Nevele 09 330 87 20 . [email protected] . www.ecopuur.be

43

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

44

NIEUW!nen e k e oscho

5% korting voor Velt-leden

bio-kledij voor

man|vrouw|jong|oud eko-schoenen bio bad- en beddegoed stoffen maandverband en eko-tampon

www.andersgetint.be ww.andersgetint.be

diestsestraat 148 & 165 - leuven

45

46

Ledenvoordelen

De permacultuur school Permacultuur is een ontwerpsysteem voor een duurzame toekomst. Op Kasteel Nieuwenhoven in Sint-Truiden organiseert De Permacultuur School dag- en avondworkshops en een jaaropleiding. De eenjarige opleiding permacultuur bestaat uit 8 of 9 blokken van telkens 2 cursusdagen. Doorheen de 4 seizoenen leer je alle aspecten van permacultuur. Niet alleen de theoretische basis en het ontwerpen van ecosystemen, je doet ook heel veel praktijkervaring op. Je werkt in een prachtige en inspirerende omgeving midden in de natuur, onder leiding van ervaren leraren. Jouw korting: 10 procent op de trainingskosten van de jaaropleiding permacultuur en/of dag- en avondworkshops. Geen korting op de verblijfskosten tijdens de jaaropleiding en/of workshops. Adres: Engelbamp 57, 3800 Sint-Truiden. 011 68 64 10 [email protected]

Samenland (CSA-project) Samen verbouwen we gezond voedsel met respect voor het land. Voor € 4,00 per week kunnen de bewoners uit de omgeving van Sint-Truiden wekelijks een vers groentepakket afhalen. De groenten zijn volgens de permacultuurprincipes in volledige harmonie met de natuur verbouwd. Jouw korting: 5 procent op een groentepakketjaarabonnement. Adres: Engelbamp 57, 3800 Sint-Truiden. 011 68 64 10 [email protected]

→ www.permacultuur.eu

→ www.verrebeekmolen.be

→ www.samenland.be

De hoorn Natuurlijk gekweekte granen gemalen op de Verrebeekmolen. Deze molen is een getrouwe kopie van de vroegere molen. Jouw korting: 5 procent wordt onmiddellijk in natura gegeven. Adres: Dorpstraat 517, 3061 Leefdaal. 02 767 44 38 [email protected]

• Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob - La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - BiotiekBiodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - Hageling-Bio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum - De Hogen Akker - Lekker Gec Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke - Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Chassin - Tuin van hEden, Beer, bed & breakfast Jessenhofke - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Oost-West Centrum - Energiebespaarshop. be - Cook and Herb - Pajottenlander - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica.nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade - Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving.be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - De Klopperij - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel - The Earth Collection - EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes - Bio-Bucolica. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

Publicaties

Jaaropleiding aromatherapie Netelvuur Een modulaire opleiding met bijzondere aandacht voor de toepassingen met essentiële oliën en hydrolaten. Met praktijksessies die worden gegeven door specialisten op het vlak van aromatherapie, aromatische massage, hydrolatentherapie… Kijk op de website voor het gedetailleerde programma en de lesdata. Inschrijven voor 20 september. Jouw korting: je betaalt € 400,00 i.p.v. € 450, 00 Adres: Veldhoek 33, 9931 Oostwinkel → www.netelvuur.be

Hout en groen wonen Dé referentiebeurs in Vlaanderen over houtbouw, hernieuwbare energie, duurzaam bouwen, gezond en natuurvriendelijk wonen. Jouw korting: € 2,00 korting op vertoon van je lidkaart (normale prijs is € 6,00). → www.houtengroenwonen.be

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoens Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) Sinterklaastip! • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) Sinterklaastip! • Biodiversiteit in België (704018) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) Nieuw! • De Brooddoos € 21,50 (+ € 3,00 verz.)

Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Heeft de struikprinses haar kuren, legt ze den boer z’n erf in de luren. *** Bestuift de bij een bloem zo paars, lonkt de stier eens naar zijn vaars. *** Ziet den boer een blote kuit, geraakt de tractor niet meer vooruit. Boerke Freddy (volg de cultururale bedenkingen van Boerke Freddy op facebook!)