Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | №.4 | 2010
2
Colofon
Colofon
Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 38ste jaargang - juli/augustus 2010
← Coverfoto Eetbare planten kunnen op verschillende plekken in je tuin groeien. Je kunt een border maken met eenjarige kruiden zoals koriander en dille of met meerjarigen zoals wilde marjolein en veldsalie. Heel wat bloemen zijn ook eetbaar. Ze geven kleur en smaak aan je gerechten. De goudsbloem pluk je als ze geopend is en gebruik je o.a. in soep, bij omelet en zachte kaas. Ze is ook lekker in aardappelpuree. Lavendel heeft een sterke smaak en geur. Gebruik er daarom niet te veel van. Lavendel voeg je toe als garnering of als parfum voor jam, azijn of pudding. In de uitgebreide plantenlijst van het Velt-boek ‘Stappen naar een ecologische tuin’ staat telkens aangeduid welk deel van de plant bruikbaar is in de keuken. Bronnen: Stappen naar een ecologische tuin, Velt en www.info.nu. Foto: Stefan Jacobs
Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 info@velt.be www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, bart.coenen@velt.be Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, reine.depelseneer@velt.be Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Lieven David, Wil de Vooght, Geert Gommers, Laurence Machiels, Rosemie Morbée, Luk Naets, Hanneke Oosterlee, Dorien Pelckmans, Jaap Robben, Nadia Tahon, Allard ten Dam, Greet Tijskens, André Vandenberghe, Luc Vanhoegaerden, Tinne van Landegem, Ann Van Roy Fotografen & illustratoren: Tony Buser, Leen De Pelseneer, Anja Feijen, Maite Grugeon, Jos Hannen, Stefan Jacobs, Meena Kadri, Hanneke Oosterlee, Jorge Sierra, Jos Smets, Luc Vanhoegaerden, Anton Vorauer, Yellowj Administratie: Karin Holemans, karin.holemans@velt.be Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be
V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts
Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het septembernummer in vóór 21 augustus via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van oktober en november. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘contacteer ons’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij jan.vannoppen@velt.be of bel 03 281 74 75.
4 | 2010
3
Inhoud
Velt-siertuinlesgevers bezochten een ZuidLimburgse kwekerij van mediterrane kruiden, een kasteeltuin en een dal vol bloemenpracht. Hanneke Oosterlee vertelt. p. 8.
Geert Van Der Bruggen, chef-kok van het sterrenrestaurant De Lijsterbes en het gezicht van het programma ‘Lekker van bij ons’ weet hoe je het beste haalt uit lokale producten. p. 20
In september start de watervoetafdrukcampagne van Ecolife, Velt en WWF. Een voorsmaakje krijg je in ons waterdossier. p. 27
Redactioneel
4
zoom Groene gids voor kleine kids
5
Consument/Column
6
Eco-actief Fruitboomactie B(l)oeiend Velt-Nederland Ecotuinblogger AnneTanne inventariseert soorten
13 14 14
tuin Van keukenkruiden tot orchideeën Vergroeiing bij uien
8 12
Reportage Een gesprek met Peter Malaise van Ecover
32
Breedbeeld De watervoetafdruk
27
Column/verbeeld
19
culinair Lekker van bij ons
20
weg & wijzer
23
Sorbet Biozuivel: episode twee Zonnebrandcrèmes
16 31
zoekertjes
29
Lezers reageren/Uitgesproken
36
Uitgelicht
34
ledenvoordelen
42
4
Redactioneel
Nog iemand pesticiden? Tekst Bart Coenen en Geert Gommers
Onlangs illustreerden Peeters&Pichal op Radio 1 dat je in Vlaanderen gemakkelijk niet-toegelaten pesticiden kunt kopen. Tegelijkertijd zorgden dezelfde pesticiden in de Verenigde Staten voor heel wat ophef. Een onderzoek aan Harvard University legt een verband tussen dit type pesticide en ADHD bij kinderen. Het consumentenprogramma Peeters&Pichal informeerde als particulier bij een aantal verkopers van pesticiden naar een product om mollen te bestrijden in een grasveld. Verkopers schoven Dursban, een pesticide met als actieve stof chloorpyrifos, een organische fosforverbinding, naar voren. Dursban mag in België enkel worden gebruikt door erkende gebruikers (bijv. landbouwers, loonwerkers) in een aantal koolsoorten ter bestrijding van de koolvlieg. Conclusie: pesticiden die wettelijk enkel verkocht mogen worden aan erkende gebruikers en die enkel toegelaten zijn voor bepaalde toepassingen, worden vlotjes aangeboden aan iedereen die er om vraagt voor uiteenlopende doeleinden. Ongeveer tegelijkertijd publiceerde de Harvard University uit Boston de resultaten van een studie waarbij de relatie tussen ADHD bij kinderen en de blootstelling aan organische fosforverbindingen werd onderzocht. De kinderen, waarvan een aantal de diagnostische kenmerken van ADHD vertoonden, werden gescreend op de aanwezigheid van afbraakproducten van deze verbindingen in hun urine. Bij 94 procent van de kinderen vonden de onderzoekers zulke afbraakproducten. Bij de kinderen met de hoogste gehaltes in hun urine, waren dubbel zo veel kinderen met ADHD. Deze resultaten tonen volgens de onderzoekers een duidelijk verband tussen blootstelling aan organische fosforverbindingen en ADHD.
‘Kinderen spelen op grasvelden die in de praktijk behandeld kunnen zijn met producten zoals Dursban. De reportage van Peeters&Pichal en het Amerikaanse onderzoek tonen hoe zulke risicovolle pesticiden in ons lichaam terechtkomen. Velt is verontwaardigd door de lakse manier waarop in België nog steeds wordt omgegaan met pesticiden’, schrijft Velt-stafmedewerker landbouw en voeding Geert Gommers in een persmededeling. ‘De Belgische overheid beheert de pesticidenwetgeving. Sommige producten mogen enkel door erkende gebruikers worden gebruikt, sommige door iedereen. Een aantal is enkel voor een bepaalde teelt toegestaan, andere zijn dan weer voor een heel gamma aan teelten geschikt.’ En dan is er het onderscheid tussen de ‘actieve stof ’– het werkzaam bestanddeel van een product – en het product in de commerciële verpakking. Geert Gommers: ‘Je kunt moeilijk verwachten van een verkoper achter de toonbank dat dit parate kennis is. Voldoende bescherming voor mens en milieu moet het uitgangspunt zijn van een eenvoudige, duidelijke wetgeving. Er is nog heel wat werk aan de winkel.’ Wetgeving is één zaak, toepassing en controle ervan een logisch gevolg. Velt vraagt de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu om goede inspecties uit te voeren op de verkoop en het gebruik van pesticiden, en haar resultaten op een transparante wijze te communiceren. De lakse houding waarmee handelaars pesticiden verkopen, is duidelijk in tegenstrijd met de wettelijke voorschriften. Het kan voor Velt niet dat producten zomaar verkocht worden aan wie er om vraagt. Velt vindt dan ook dat Phytophar, de Belgische vereniging van de industrie van plantenbeschermingsmiddelen, haar leden moet oproepen tot een strikte naleving van de geldende wetgeving.
Velt wint Prijs voor het Vrijwilligerswerk Het innovatieve project ‘Bewegingscoaches’ is de laureaat van de Prijs voor het Vrijwilligerswerk 2010. Velt is erg blij met deze prijs. Het project ‘Bewegingscoaches’ leidt vrijwilligers op om de 87 bestaande Velt-afdelingen en nieuwe Velt-groepen te begeleiden. Carine De Lille, projectcoördinator bewegingscoaches: ‘Deze prijs is het bewijs dat Velt in trek is bij de “nieuwe vrijwilliger”, een type vrijwilliger dat zich graag inzet, maar dan liefst heel gericht rond een thema dat hem of haar aanspreekt, met goed omlijnde taken.’ De opleiding tot bewegingscoach startte in mei. De vrijwillige coaches leren er de verschillende types van teamwerkers kennen. Na een vierdaagse opleiding, gespreid over twee maanden, hebben de coaches dit helemaal in de vingers. Samen met collega-coaches leren ze op een praktische manier vrijwilligers verenigen, ondersteunen en begeleiden.
Zoom
5
Groene gids voor kleine kids
De nieuwe Groene gids voor kleine kids is er. Het boekje werd uitgebreid met het hoofdstuk ‘Voor de geboorte’, met daarin o.a. een stukje over thuis bevallen of in het ziekenhuis. Je vindt in deze editie ook meer info over met vakantie en uit eten gaan. Maar wat vooral opvalt, is de veranderde uitstraling: nieuwe sprekende kleurenfoto’s sieren het boekje. Het coverbeeld zie je alvast op deze pagina. De Groene gids voor kleine kids is een fijn cadeautje voor wie een kindje verwacht, of voor wie al kinderen heeft. Kijk voor bestelinfo op p. 43. Foto: Yellowj
6
Consument
Fairtradebananen in 1000 restaurants
Groene potloden
Sodexo, het gerenomeerde cateringbedrijf, kiest steeds meer voor eerlijke en biologische producten. In maart dit jaar is men voor alle bedrijfsrestaurants in België en Nederland overgeschakeld op biologisch geteelde fairtradebananen. Op jaarbasis gaat het om volumes van respectievelijk 200 en 400 ton. Dat is vooral heel goed nieuws voor de boerencoöperaties in Peru en Ecuador die hun vaste afzet zien toenemen en daardoor nog meer campesino’s kunnen toelaten tot hun organisatie. Sodexo neemt de meerkost van de omschakeling voor haar rekening, omdat ze kadert in haar ambitieuze plan voor duurzaam ondernemen.
De Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM) en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) vinden het hoog tijd voor een groener en bosrijker Vlaanderen maar vrezen dat de groene potloden op zijn op de kabinetten Ruimtelijke Ordening en Leefmilieu. ‘In de ruimtelijke ordening van Vlaanderen lijkt het vooral goed te gaan met de inkleuring en realisatie van harde bestemmingen (industriegebieden, nieuwe wegen, woonzones …) terwijl slechts 1/3 van de beloofde oppervlakte natuur en amper 1/5 van de beloofde bossen momenteel is ingekleurd’, schrijft de VBV in haar nieuwsbrief. Met de groenepotlodencampagne vragen JNM en VBV dat de beleidsmakers snel werk maken van hun eigen beloftes in regeerakkoorden en ruimtelijke structuurplannen. Je kunt ook jouw stem laten horen door een groen kleurpotloodje te doneren aan de bevoegde ministers via
Postgraduaat bio-ecologisch bouwen In samenwerking met het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit Gent en hogescholen Sint-Lieven en Sint-Lucas organiseert VIBE volgend academiejaar het postgraduaat bio-ecologisch bouwen. Deze opleiding geeft bouwprofessionelen een wetenschappelijke achtergrond om bio-ecologische bouwprojecten te benaderen. VIBE kiest voor een geïntegreerde benadering van duurzaamheid: niet alleen energiezuinig bouwen, maar ook rationeel watergebruik, duurzame stedenbouw en bio-ecologische materiaalkeuze komen aan bod. Cursisten leren internationale evaluatie-instrumenten gebruiken om hun projecten te evalueren. Het postgraduaat bio-ecologisch bouwen start dinsdag 21 september. Er zijn 21 lesdagen, gespreid over twee semesters. De lessen worden dinsdagnammidag en –avond gegeven op de technologiecampus van KaHo Sint-Lieven. Ggo’s in composteerbare verpakkingen Sinds een aantal jaren is er een sterk groeiende markt voor verpakkingen uit natuurlijk composteerbare materialen. Maïszetmeel is hiervoor een veel gebruikte grondstof. Ook Seizoenen wordt verzonden in biofolie met maïs als grondstof. Omdat sinds kort ook de ggo-teelt van maïs mogelijk is, verzamelt Landwijzer (het vormingscentrum voor beroepsvorming in de biosector) informatie om binnen de sector aandacht te kunnen vragen voor de paradox die ontstaat bij het gebruik van dergelijke verpakkingen. Geert Iserbyt, Landwijzer: ‘Hoewel de bioconsument over het algemeen geen ggo’s in zijn voeding wenst, heeft hij doorgaans weinig of geen besef van het gebruik van ggo-grondstoffen in composteerbare verpakkingen. Ook de verpakkingsindustrie, bioverwerkers en -distributeurs staan hier niet altijd bij stil.’ Over de biofolie waarin Seizoenen wordt verzonden, kunnen we Landwijzer alvast geruststellen. De folie wordt geproduceerd door Cornelis-Plastics in Boom en het Italiaanse Novamont levert de grondstof. Die is gegarandeerd ggo-vrij. De biofolie draagt het OK Compost HOME-label en is zeer goed thuiscomposteerbaar. Ze valt uiteen in 4 maanden tijd en biodegradeert in 6 maanden bij 20° Celsius. Bron: Landwijzernieuws – juni 2010 → www.novamont.com
→ www.groenepotloden.be Mi
Kies voor groene warmte
Met de nieuwe communicatiecampagne ‘Kies voor groene warmte’ willen Vlaams minister Freya Van den Bossche en het Vlaams Energieagentschap iedereen correct informeren en aanmoedigen om hun huis en sanitair water groen te verwarmen met een zonneboiler, warmtepomp of houtpelletketel. ‘Momenteel is 3 procent van onze energieproductie afkomstig van hernieuwbare bronnen. Om de Europese doelstelling te halen, willen we tegen 2020 13 procent van onze energie met hernieuwbare energiebronnen opwekken. De productie van groene warmte zal de hoofdbrok van die doelstelling voor haar rekening moeten nemen. Door groen te verwarmen met een zonneboiler, warmtepomp of pelletketel ontzie je niet alleen het milieu, maar ook je eigen portemonnee. Want met de verschillende premies is de investering meestal in minder dan tien jaar terugverdiend. Zeker als je eerst goed isoleert’, zegt minister Van den Bossche. Wie ‘duurzame energie’ hoort, denkt vaak alleen aan fotovoltaïsche zonnepanelen of grootschalige windenergie. Onterecht. Zonneboilers, warmtepompen en pelletketels zijn minder bekend, maar zeker niet minder interessant. Tot 25 augustus loopt er op www.energiebesparen.be (ga naar campagne ‘Kies voor groene warmte’) een wedstrijd waarbij de bezoekers die een leuke energieslogan verzinnen, een echte buitendouche kunnen winnen. Weeg wat je eet in Lekker GEC Sinds april 2010 loop je in het restaurant Lekker GEC met je bord eerst langs de weegschaal en dan pas langs de kassa. In het Gentse bio-vegetarische restaurant betaal je voortaan per gewicht. Hiermee is Lekker GEC het eerste bio kilorestaurant in België. De overschakeling naar het idee ‘weeg wat je eet’ past volledig binnen hun ecologische en sociale filosofie. Enerzijds verdwijnt er minder eten in de vuilnisbak, doordat de klanten zelf hun bord samenstellen naar wat en hoeveel ze willen eten. Op deze manier kan Lekker Gec lage prijzen
Consument/Column
aanbieden, wat maakt dat bio zeer betaalbaar blijft. Maar bovenal zorgt het nieuwe systeem ervoor dat het restaurant voortaan kan werken op de (gescheiden) ritmes van de klant én het personeel. De klant heeft de duur van zijn restaurantbezoek in eigen handen, want wachttijden voor de bediening zijn nu verleden tijd. Het personeel is een kleurrijke mix van vaste medewerkers, vrijwilligers en mensen die Lekker GEC opleidt en begeleidt om ze een nieuwe kans te bieden op de arbeidsmarkt. Door te kiezen voor zelfbediening komt er veel meer tijd vrij om deze mensen een goede opleiding aan te bieden. Zin om het ‘weeg wat je eet’-idee uit te testen? Velt geeft vijf bonnen van € 10,00 weg. Stuur een mailtje naar redactie@velt.be voor 31 juli 2010. Velt-leden krijgen € 1,00 korting vanaf een maaltijd van € 9,25 (wat overeenkomt met een portie van 600 g). → www.lekkergec.be
Het Bolhuis wint de Bio-Award 2010 Natuurboerderij Het Bolhuis uit Diest wint de Bio-Award 2010. Daarmee bekroont BioForum Vlaanderen een project dat voedsel én biodiversiteit produceert. De jury looft Het Bolhuis als een bedrijf dat de bioproductie overstijgt en een mooi voorbeeld vormt van hoe succesvolle landbouw en biodiversiteit samengaan. Natuurboerderij Het Bolhuis werkt op verschillende vlakken aan biodiversiteit. De boerderij zet zich in voor het behoud van enkele bijna verdwenen rassen van runderen, schapen, geiten en kleinvee. Zo is het een van de belangrijke fokkerijen van Kempische runderen en Ardense Voskoppen. Het biologische vlees wordt op de boerderij verkocht. Het Bolhuis doet ook aan hoevetoerisme. Velt-leden krijgen er 5 procent korting op een hoeveverblijf in het laagseizoen en op lams-, kalfs- en rundvleespaketten. Surf naar www.velt.be/voordelen voor een uitgebreide beschrijving. Bron: Bioforum
Biodichtbijhuis.be wordt BioGenietenGids.be Velt-kindjes worden groot. Jarenlang was de website www.biodichtbijhuis.be de plek waar je speurde naar het bio-aanbod in je buurt. De databank werd een tiental jaar geleden door Velt opgericht, maar werd met de komst van BioForum Vlaanderen geleidelijk aan overgedragen aan deze ketenorganisatie. Nu smelt de databank volledig samen met de Bio Genieten Gids. Deze online adressengids maakt je wegwijs in het biologische en ecologische aanbod in Vlaanderen. Het aantal rubrieken werd uitgebreid. Je vindt er nu ook adressen van ecologische tuinaanleggers, schoonheidsspecialisten en cateraars. → www.biogenietengids.be
7
Column Ludiek experiment Tekst SuskewieD
‘Ik zweer het je,’ besluit Frederik de discussie met zijn Mia, ‘de nva gaat winnen!’ ‘Hola, schat, de verkiezingen zijn al even voorbij en het resultaat is bij iedereen bekend, geloof ik.’ ‘Van partijpolitiek moet je me niet verdenken, lieverd. Ik bedoel gewoon dat ik een proef heb bedacht waarbij de natuurvoedingsalliantie beter zal blijken dan de supermarkt. Kijk, wij wonen een goede 3 km van zowel de natuurvoedingswinkel als de supermarkt. Ik heb een lijstje gemaakt van 12 basisvoedingsproducten zoals brood, melk, groenten, spaghetti, jonge kaas en een vegetarisch slaatje voor op de boterham, alles uiteraard bio. We vertrekken samen op de fiets en jij rijdt naar de natuurvoedingswinkel en zoekt er dingen van het boodschappenlijstje bij elkaar, omdat jij maar zelden in die winkel komt. Ik neem dan wel de supermarkt voor mijn rekening. De koelbak met mosselen weet ik er in het seizoen blindelings te vinden, maar de rest staat voor mij gelijk aan een doolhof vol overbodige spullen. Straks vergelijken we thuis de resultaten.’ 56 minuten later stalt Frederik zijn rijwiel in de garage. Mia wacht hem op met een kopje thee en heeft al een kwartier de tijd gehad om haar boodschappen weg te bergen. Dat verbaast Frederik niet: ruim 20 minuten heeft hij nodig gehad om het lijstje bij elkaar te zoeken en dan hebben de winkelbedienden hem nog moeten wijzen waar de biogouda lag tussen de honderd en oneven Leerdammers en Brugse hompen. En de melkhoek zat buiten gezichtsveld achter een muurtje verborgen: help! Aan de kassa had hij geluk: slechts twee dames wachtten voor hem in de rij, maar het duurde toch nog goed 10 minuten voor hij buiten kon. ‘Exact het dubbele van mijn bezoek aan de natuurwinkel,’ merkt Mia glimlachend op, ‘en ik heb aan de lieve winkeldames alleen moeten vragen welk brood je opzij had laten leggen.’ Het gelaat van Frederik betrekt echter wanneer hij beide kassatickets vergelijkt: € 27,23 voor de winkel tegen € 23,50 bij de supermarkt. Hij begint koortsachtig product per product te vergelijken: het pak trostomaten uit de supermarkt weegt maar 700 g en geen 1 kg, het biobrood(je) van 400 g is maar half zo zwaar als zijn in de winkel bestelde zonnepitdesembrood en de pot yoghurt van 0,5 l zit ook maar aan de helft van Mia’s Hollandse literpak. De supermarkt rekent daarenboven duidelijk hogere marges aan bij producten die vers of kort houdbaar zijn. Spaghetti en koffie zijn dan weer gunstiger geprijsd. Frederik heeft nu alle producten vergeleken en telt de aangepaste prijzen van zijn ticket snel op: € 29,24 of 9,3 procent méér dan de natuurvoedingswinkel. ‘Bingo, Mia! Ik wist het: nva op kop!’ kraait hij. ‘Maar wat mij nog meer verheugt is de tijdswinst. Want time with you is more than money, honey.’
8
Tuin
Van keukenkruiden tot orchideeën Velt-siertuinlesgevers verkennen Zuid-Limburg (Nl) Tekst Hanneke Oosterlee Foto’s Hanneke Oosterlee & Maite Grugeon
Een kwekerij van mediterrane kruiden die doet dromen van zwoele zomeravonden, een kasteeltuin waar de gewassen een heel eigen geschiedenis vertellen en een dal vol bloemenpracht: de siertuinglesgevers van Velt ontdekken dat het Nederlandse Zuid-Limburg heel wat te bieden heeft.
bij tot ze 10 jaar later verhuisden naar de huidige locatie, een groter stuk grond bij een 300 jaar oude boerderij. Er kwam een siertuin met een steeds grotere variatie aan planten. De planten hoeven niet per se lekker te ruiken; ze mogen ook gewoon ‘mooi’ zijn. In de keuken van de familie Bastin gaat het allang niet meer louter om bijvoorbeeld tijm, maar om wélke tijm. Elke tijmsoort smaakt en geurt anders. Tijm Bastin heeft bijna 30 tijmsoorten. Bijvoorbeeld Thymus herba-barona ‘Lemon scented’, de sterkst naar citroen geurende tijm. Het is echter helemaal geen citroentijm. De geur is net die van verveine (Aloysia triphylla), en die ‘ruikt meer naar citroen dan citroen naar citroen ruikt’, aldus Roger.
Kruidig vakantiegevoel ‘Een luilekkerland’ en ‘een kwekerij met vakantiegevoel’, dat is kwekerij Bastin in Aalbeek – onze eerste stopplaats – volgens de lesgevers. Je wordt haast hebberig van deze kwekerij van een groot aantal vaste tuinplanten, met een voorliefde voor winterharde mediterrane soorten, en eetbare en geurende planten. Vooral veel heerlijke mediterrane keukenkruiden vinden hier een plek, omdat Roger en Linda een passie hebben voor lekker eten. Ze passen trouwens prima in Zuid-Limburg; er is immers warmte en kalkhou-
dende grond. Kwekerij Bastin heeft de Nederlandse plantencollecties voor Salvia, Lavandula, Santolina, Rosmarinus en Thymus. Roger Bastin leidt ons door de kwekerij en vertelt enthousiast over het bedrijf, de planten en de brandnetelgier. Roger en Linda Bastin hebben de opleiding voor biologisch-dynamische landbouw aan de Warmonderhof in Dronten gevolgd. In 1989 startten ze in Aalbeek met een kwekerij voor groenten en keukenkruiden. Er kwam telkens meer grond van de buren
Grond en gier De grond is heel belangrijk; hij maakt de plant gezond of ziek. Als potgrond gebruikt Bastin een compost van schors met kokos, maar zonder turf en mét organische bemesting. Als klanten vragen ‘Hoe moet je deze plant bemesten?’ antwoordt Roger: ‘Planten kunnen niet tegen mest; ze gaan er van dood. Eventueel kun je de tuingrond wat rijker maken door compost te geven met brandnetelgier. Brandnetelgier is de beste meststof ter wereld. Zelfs de duurste kunstmest met alle bekende sporenelementen doet er voor onder. Op de kwekerij wordt bij elke watergift een beetje brandnetelgier gegeven. Als die gier goed verdund is, kunnen planten hem zowel via hun blad als de wortels opnemen. Behalve brandnetel worden er aan gier ook smeerwortel en uien toegevoegd. Smeerwortel maakt planten
Tuin
stevig en uien beschermen tegen schadelijke schimmels en bacteriën. Daarnaast geven we via beregening algenextract en melasse van suikerbieten.’ Vaak wordt brandnetelgier ook genoemd als probaat middel tegen luis. Het mierenzuur in brandnetel werkt als insecticide, maar het is erg vluchtig. Als de gier na een paar weken klaar is, is het mierenzuur weg. Dus uiteindelijk spoelt het water de luizen weg. ‘Maar’, zegt Bastin, ‘op goede, luchtige grond die voldoende vochtig is, krijgen de planten geen luizen.’ De meeste planten die Bastin opkweekt en verkoopt zijn kalkminnende planten. De kalk halen de planten uit het grondwater, uit de bekende mergel van Zuid-Limburg. De leem zit 3 m diep en er is een kiezellaag. Prima grond dus. En vochtig. Bastin probeert de kwekerij te runnen met een zo klein mogelijke voetafdruk. Hij doet er alles aan om het landschap intact te houden. Dat merk je ook aan een prachtige boomgaard, waar met behulp van de stichting ‘Behoud kleine landschapselementen’ hoogstamfruitbomen zijn geplant.
Lavendel Om de plant elk jaar mooi te laten bloeien, klein te houden en niet te laten verhouten stelt Bastin voor om jonge planten vaak te toppen, zodat ze veel zijscheuten vormen. Voor ons klimaat is er Lavandula angustifolia. Die verdraagt het best ingrijpende snoei. Tip van Roger Als je zelf een goede echinaceaplant hebt en je wilt er meer, dan kun je zaad van je eigen planten gebruiken in de plaats van een nieuwe plant te kopen. Echinacea zaaien gaat heel goed. Salie Van de grootbladige salie (Salvia officinalis ‘Folglia Large’, ‘Berggarten’ of ‘Wurzburg’) maak je lekker krokante salieblaadjes in de oven. Je haalt ze door olijfolie en legt ze gezouten op een rooster – bekleed met bakpapier – in een hete oven. Als ze bros aanvoelen, zijn ze klaar. Heerlijk op een bladsalade of als croutons op pompoensoep.
9
Kasteeltuin Na kwekerij Bastin belanden we in de Kasteeltuin Oud-Valkenburg van kasteel Schaloen, tussen Valkenburg en Schin-opGeul. In de tuin van het kasteel ontdekken we een heempark, een kruidentuin en een prachtige watermolen. Vrijwilligers van het IVN (equivalent voor het Belgische Natuurpunt) hebben in de jaren 1970 de in verval geraakte watermolen, die langs de Geul naast het kasteel ligt, opgeknapt om er een verenigingslokaal van te maken. De vervallen oude boomgaard van het kasteel werd heempark Chlorend Heim, met inheemse flora. Zo’n vierhonderd plantensoorten, die typerend zijn voor de Zuid-Limburgse flora, zijn er verzameld. Gewassen met een geschiedenis Het heempark is een oase van groen, heerlijk rustig. Leuk trouwens om te zien hoe men vroeger leefde. Als je door de moes- en kruidentuin wandelt, ontdek je welke gewassen men verbouwde, wat men nodig had om te leven: groenten, allerlei gewassen, geneeskrachtige kruiden en keukenkruiden. We zien spelt en
10
Seizoenen
emmer (voorgangers van tarwe), boekweit, gierst, linzen, erwten, veldbonen, lupine, luzerne en kemp. Koolzaad werd vroeger gekweekt omwille van de olie voor keukengebruik, huttentut omwille van olie voor verlichting. Mosterd, tabak, hop en cichorei waren genotmiddelen. Van vlas maakte men textiel en kaardenbollen dienden om de wol te kaarden. Wede, wouw en meekrap waren dan weer verfplanten. Witte stammen Hoogstamfruitbomen kalkt men wit om te voorkomen dat de stam bij vorst barst. In de vroege lente kan de zon erg fel schijnen. Als het dan gevroren heeft of nog vriest kan er een groot temperatuurverschil ontstaan op de bast waardoor de stam kan barsten. Vooral het gedeelte van de stam waar de zon ‘s morgens op schijnt, moet dan wit geverfd worden. Dat wit weerkaatst de zonnestralen en het temperatuurverschil wordt meteen een stuk kleiner. Soms worden de stammen alleen geverfd aan de oostkant, waar de zon opkomt. (zie foto p. 9)
Vol variatie In een mooie poel vol leven zien we groene en bruine kikkers, padden, libellen, salamanders … Rond de bijenkorven zoemen veel bijen. De ‘tuun’-hagen zijn zelfgemaakte afscheidingen van materiaal dat ter plaatse te vinden was. De vruchten en zaden van de houtige gewassen in het vogelbos hebben een verschillende rijpingstijd, zodat vogels er het hele jaar voedsel kunnen vinden. Met takkenbossen stookt men een bakoven … Kortom: de kasteeltuin is heerlijk om in rond te dwalen en even terug in de tijd te gaan. Bloemendal Zuid-Limburg is eigenlijk een zeer heuvelachtig gebied, atypisch voor Nederland. Je vindt er steile hellingbossen met een rijke vegetatie en geschiedenis. De Limburgse heuvels zijn tijdens de vorming van de Ardennen ontstaan. De bodem is toen met grote kracht omhoog gedrukt. Rivieren en smeltwater hebben vervolgens diepe dalen in de bodem uitgesleten. Het Gerendal is het beroemdste bloemendal van Limburg, en misschien wel van heel Nederland. Dankzij de gevarieerde,
kalkrijke bodem en de aanwezigheid van löss, gedijen hier veel bijzondere plantensoorten waaronder zeldzame orchideeën. Jaarlijks worden de kalkgraslanden gemaaid, zodat struikjes geen kans krijgen om uit te breiden en vergrassing wordt tegengegaan. Een kudde Mergellandschapen begraast het kalkgrasland. Omdat deze kalkflora erg kwetsbaar is, kun je ze van dichtbij bewonderen in de orchideeëntuin in het Gerendal. Een heerlijke wandeling leidt ons er naartoe. We genieten van het landschap, het zicht op de hellingbossen en een mooie wijngaardslak. In de orchideeëntuin leidt een gids ons rond; hij vertelt ons alles over de prachtige planten. Orchideeën De groei van orchideeën hangt nauw samen met de aanwezigheid van een bepaalde bodemschimmel. Door de intensievere landbouw in de jaren 1950, het gebruik van kunstmest en allerlei gif tegen onkruid, schimmels en insecten, ging het steeds slechter met veel planten in de graslanden. Vooral met de orchideeën. Om de orchideeën toch te
Tuin
behouden werden er in heel Zuid-Limburg orchideeën verzameld. Ze kwamen terecht in de speciale orchideeëntuin. Het beheer maakte een hele evolutie door, van strikt beheersen tot beheren. Groeit een orchidee niet, dan komt dat waarschijnlijk doordat de schimmel net niet aanwezig is bij de wortel van de orchidee. De orchideeën die vertoeven in de tuin zijn o.a. de bijenorchis, de welriekende nachtorchis, de muggenorchis en de keverorchis. We zagen massaal veel ratelaar, een plant die parasiteert op gras. Het gras heeft het daardoor moeilijker, waardoor er andere planten kunnen groeien, zoals orchideeën. Daarom kom je ratelaar en orchidee dus vaak samen tegen. In het kalkgrasland groeit ook gentiaan, dus er mag niet worden gemaaid. Dat leidt dan weer tot struikgroei … Het beheer van dit speciale kalkgrasland is m.a.w. niet zo eenvoudig als het lijkt. De dag eindigt op een terras in Schin-opGeul met een heerlijk dorstlessend glas Limburgs bier.
11
Vlierbloesemsiroop Overal staan prachtige bloeiende vlierstruiken. Annick geeft ons een recept voor vlierbloesemsiroop. Pluk op een warme dag vlierbloesems. De bloemblaadjes beginnen dan net wat los te laten. Vul een bokaal met vlierbloesemschermen. Voeg flessenwater toe (of afgekoeld gekookt kraantjeswater) en zet in de zon. Haal dit mengsel de dag erna door een neteldoek en wring goed uit. Doe het vocht in een schone fles. Voeg per liter vocht, 800 g suiker toe en 2 ruime theelepels citroenzuur. Roer om en zet de fles een paar dagen in de zon. Draai ze regelmatig om. Deze siroop is minstens 1 jaar houdbaar. Vlierpannenkoekjes zijn al net zo lekker: haal een vlierbloemscherm door een dun beslag van zelfrijzend bakmeel en frituur in hete olie. Foto boven: Jason Hollinger.
12
Tuin
Merkwaardige vergroeiing bij uien Hoe pak je de mineervlieg aan? Tekst Luc Vanhoegaerden Foto’s Jos Smets en Luc Vanhoegaerden
Tuiniers van de volkstuin in Kortessem wezen Velt-moestuinmedewerker Luc Vanhoegaerden op een vergroeiing bij hun uien. Het fenomeen werd aangetroffen in allerlei Limburgse ecologische volkstuinen. De vergroeiing is te wijten aan een mineervlieg, legt Luc uit.
Grillige vormen De onregelmatige groei van de uipijpen verraste me onaangenaam. Ze waren grillig gekruld en platgedrukt, kenmerken die ik in de voorbije jaren nog nooit bij ui had gezien. Ik vermoedde een aantasting door het “stengelaaltje”, dat o.a. bij biet gelijkaardige vergroeiingen veroorzaakt. Bij controle van de uien in mijn eigen tuin bleek dat de uien onder insectengaas onaangetast waren. Ze groeiden perfect rechtop door. De vroege uitgezette pootui in volle grond toonde wel een begin van aantasting. De ui die een stuk later was uitgezet – in combinatie met wortel (combinatieteelt) – deed het daarentegen nog zeer goed. Mineervlieg Tijdens de Velt-ecotuindagen ontdekte ik in de tuin van Martine in Kortessem – verscholen in de ui – meerdere kleine bruine coconnetjes. Toen ging me plots een licht op … Wat ik zag deed me immers meteen denken aan een aantasting bij prei, die in 2006 voor het eerst in onze streken opdook en die te wijten bleek aan een mineervlieg: Napomyza gymnostoma (zie Seizoenen van mei 2008). Je kunt zo’n aantasting het best voorkomen door er voor te zorgen dat de mineervlieg haar eitjes niet op waardplanten zoals prei en ui kan leggen. Insectengaas met een maaswijdte kleiner dan 0,8 mm (de vleugelwijdte van het insect) biedt hiervoor de oplossing. Spinosad En wat met de aangetaste uien? Sinds 2008 vind je voor particulieren in de handel het product Conserve® van Edialux. Dit product heeft spinosad als actieve stof,
Tuin
13
een mengsel van twee toxines die worden geproduceerd door een van nature in de bodem aanwezige schimmel. Deze toxines bestrijden rupsen, vliegen, trips en kevers in diverse teelten door contact- en maagwerking. Uit proeven van het Proefcentrum voor de Biologische Teelt (PCBT) blijkt dat de werking in diverse groenteteelten doeltreffend is. Spinosad is toegelaten in de biologische landbouw sinds mei 2008. Het is veel veiliger dan vrijwel alle chemische middelen. Het is weinig toxisch voor de mens, voor zoogdieren en voor vogels. Spinosad spaart ook nuttige insecten als lieveheersbeestjes, roofwantsen, gaasvliegen en roofmijten. Om die reden is het in een ecotuin alvast te verkiezen boven pyrethrum. Spinosad is echter wel zeer giftig voor in water levende organismen en voor bijen en sluipwespen. Die giftigheid geldt vooral bij de directe contactwerking, kort na het spuiten. Op het blad en in de bodem wordt het middel snel afgebroken, maar in water kan het bij gebrek aan zonlicht lang aanwezig blijven. Daarom mag je het zeker niet gebruiken in de buurt van vijvers, beken, poelen etc. Om bijen en wespen te sparen mag je het product niet gebruiken op planten in bloei of in de buurt van planten of onkruid in bloei. Een ander nadeel van spinosad is dat er al verschillende gevallen van resistentie vastgesteld zijn tegen dit middel. Gebruik het dus niet te vaak na elkaar, en reserveer het voor noodgevallen, zoals nu bij de uien. Ruim resten van de aangetaste ui uit de tuin en geef plantendelen mee met de GFT-ophaling. Het is immers mogelijk dat bij onvoldoende hoge temperaturen in jouw composthoop of –bak de poppen van de mineervlieg overleven. Hoe dan ook blijft insectengaas de beste garantie tegen deze aantasting bieden.
Foto’s links: aangetaste uien. Foto rechtsboven: een tunneltje van insectengaas.
Hoe gebruik je insectengaas? Insectengazen hebben breedtes van 1,4 tot 5 m en worden aan de meter verkocht. Meestal worden er tunneltjes van gaas gebouwd over het gewas. Je kunt bogen van elektriciteitsbuizen in de grond duwen en het gaas erover spannen. Leg de zijkanten van het gaas over de hele lengte met aarde vast. Of maak slippen met de spade, duw het gaas erin en druk de slippen met de voet dicht. Met een gaas van 3 m breed kun je een tunnel bouwen van ongeveer 2 m breed. Om voor- en achterkant van de tunnel dicht te maken, moet je een voldoende lang stuk overhouden, zodat je ook dat uiteinde in de grond kunt stoppen. Zo moet je voor een perceel van 4 m lang een stuk tuinbouwgaas van ca. 6 m voorzien. Als je wilt wieden of dunnen, maak je het best een lange kant van de tunnel los en schuif je het gaas naar boven. Dat vraagt wel wat werk. Een handige knutselaar kan ook een verplaatsbaar raamwerk maken van hout of metalen buizen. Nog een andere mogelijkheid is gaas spannen in een eenruiterraam van de platte bak. Je kunt de bak ermee verluchten, zonder dat insecten kunnen binnenkomen, net als bij een hor in de slaapkamer. Uit ervaringen van beroepstelers blijkt dat het gaas in de meeste gevallen ook los bovenop een gewas kan worden gelegd. De zijkanten worden dan hier en daar met stenen vastgelegd om wegwaaien te beletten. Span het gaas niet aan; geef voldoende speling zodat het gewas bij de groei het gaas gemakkelijk omhoog kan duwen. Na gebruik moet je het gaas reinigen en opbergen. Hoe voorzichtiger je ermee omspringt en hoe minder het in de grond moet zitten, hoe langer je er plezier van hebt. Insectengaas biedt een goede bescherming, op voorwaarde dat een correcte vruchtwisseling werd toegepast en het insect dus niet uit een eitje uit de grond kan komen. Bron: Handboek Ecologisch Tuinieren, Velt vzw
14
Eco-actief
Rozen, boeken & blogs Eco-actief nieuws Foto’s Lens Roses en Jos Hannen
Blij rozennieuws Seizoenen-columnist Laurence Machiels is meter geworden van de nieuwe Belgische roos Maisha, een creatie van Ann Velle van rozenkwekerij Lens Roses. Maisha is een sterk geurende trosroos (tot 80 cm). Uit haar elegante spitse rode knoppen komen dieproze bloemen tevoorschijn met een geel abrikooshart dat naar lilaroze verkleurt. Maisha is een “humanitaire roos” waarvan de opbrengst naar vzw Maisha gaat. De vzw geeft ex-straatkinderen in Congo een opleiding en herintegreert hen in de maatschappij. Meer blij bloemennieuws komt van de campagne ‘Blije Bloemen’. De Europese campagne ‘Fair flowers for human rights’ is een vervolg op de Vlaamse campagne die liep van 2006 tot 2008 met Velt als partner. Via een online petitie kun je met jouw handtekening Europa aanzetten om werk te maken van waardig werk in de bloemenplantages. ‘Blije Bloemen’ vraagt o.a. dat pesticidenresidu’s op bloemen worden onderzocht en dat pesticiden die door de WHO als gevaarlijk worden beschouwd, geen toegang krijgen tot de Europese markt. → www.blijebloemen.be
Met groene stroom op het web Alle websites van Velt werken sinds kort – via de datacenterinfrastructuur van hoster Priorweb – op 100 procent groene stroom. De stroom wordt opgewekt uit duurzame, onuitputtelijke bronnen zoals windenergie en kleinschalige waterkracht. In het datacenter wordt bovendien gebruik gemaakt van een aantal slimme technieken om de koelingscapaciteit te verminderen, waardoor ook het stroomverbruik daalt. Velt-afdelingen die voor hun website gebruik maken van de online infrastructuur van Velt nationaal draaien ook op deze groene stroom. Velt Gent schakelde onlangs nog over. → www.velt.be/gent → www.priorweb.be/eco
West-Vlaamse Fruitboomactie De fruitwerkgroepen van Velt Wevelgem-Menen en Velt Beernem organiseren sinds enkele jaren de ‘fruitboomactie’. Ze bieden met andere woorden de mogelijkheid tot samenaankoop van fruitbomen en bessenstruiken. Tot nog toe werd de lijst met het aangeboden plantmateriaal via Seizoenen aan ieder West-Vlaams Velt-lid bezorgd. Om geen onnodige drukkosten te maken en omdat minder papierverbruik meer ecologisch verantwoord is, stapt de fruitwerkgroep over op een nieuw systeem: • Bestelformulieren, zowel de papierversie (PDF-bestand) als de elektronische versie, vind je op de website van Velt Wevelgem-Menen www.velt.be/wevelgem en de website van Velt Beernem www.fruitwerkgroep.yucom.be • Je kunt de bestelformulieren ook aanvragen per e-mail of via de telefoon bij: - Velt Wevelgem-Menen: Bart Vanden Hove, 056 53 03 21 of bart.katrienvdhop@scarlet.be - Velt Beernem: André Vandenberghe, 050 78 19 03 of andre.vdberghe@scarlet.be Bestellingen moeten voor 19 september worden ingediend. Leden van buiten West-Vlaanderen kunnen ook aan deze actie deelnemen.
Eco-actief
Velt-boeken worden cursus op hogescholen Het Velt-siertuinboek Stappen naar een ecologische tuin wordt vanaf het academiejaar 2010-2011 dé cursus voor de eerstejaars groenmanagement op de campus van de Hogeschool Gent in Melle. De hogeschool volgt daarmee het voorbeeld van de opleiding Landschaps- en Tuinarchitectuur, een driejarige professionele bachelor die wordt verzorgd door het departement Campus Jette van de Erasmushogeschool Brussel. In Jette zijn de lessen ecologie en beheer helemaal opgebouwd naar analogie met Stappen naar een ecologische tuin en de principes van Harmonisch Park- en Groenbeheer (HPG) uit het Veltboek Groenbeheer, een verhaal met toekomst. Beide boeken bestel je via www.velt.be/winkel of via de info op p. 43 in deze Seizoenen.
15
Ecotuinblogger inventariseert spontaan opgedoken soorten Al een jaar lang hangt het bordje ‘Zonder is gezonder’ te pronken bij de tuin van blogger Ann Van Roy, beter bekend als Annetanne. ‘Maar eigenlijk vertelt dat bordje maar een minimaal stukje over die tuin,’ schrijft Ann. ‘Ja, natuurlijk wordt er in onze tuin zonder gif getuinierd – van kindsbeen af ken ik geen andere wijze van tuinieren, zelfs mijn grootvader was al overtuigd van biologisch tuinieren – maar onze tuin is vooral een natuurrijke, natuurnabije tuin. Door het luxeprobleem van een grote tuin (7500 m2), is er de noodzaak die heel extensief te beheren. Behalve een grasveldje, een moestuin en een paar plantenborders, vind je dus in onze tuin een hooilandje, een bloemenweide, 300 m houtkant, ‘bos’ en veel – heel veel – planten, beesten, zwammen …’ Een poging tot inventarisatie leverde Annetanne tot nu toe een lijstje op van meer dan 200 soorten die spontaan in haar tuin opdoken, waaronder ruim 100 planten, 70 insecten, etc. Anne mag haar tuin dan ook zonder blozen een natuurrijke tuin noemen. Het volledige lijstje kun je bekijken op http://inaturalist.org/lists/8673. Wie volgt? → www.annetanne.be (Gebabbel over ecologisch en biodivers tuinieren) → www.durftuinierenzonder.be
B(l)oeiend Velt Nederland Ze waren met een 30-tal, de deelnemers aan de gewestreis van Velt Nederland die plaatsvond op 19 juni. Bij biologische melkveehouderij de Beekhoeve leerden ze hoe de boer en boerin hun melkvee houden en rundvlees produceren. Wim de Groot: ‘Voor relatief nieuwe Velt-leden als ons was dit een bijzondere dag. In de eerste plaats om te ervaren hoe stimulerend en overtuigend Monique en Koos hun bedrijf promoten, maar zeker ook om te ervaren hoe verschillende mensen eenzelfde levensvisie delen met als basis de waardering voor alles wat leeft, groeit en bloeit.’
16
Sorbet
Het biozuivelverhaal Episode twee Tekst Luk Naets & Allard ten Dam Foto Anja Feijen
In de eerste Seizoenen van dit jaar verscheen er een zuiveldossier. Een merkwaardig bericht in de nieuwsbrief van de Nederlandse biogroothandelaar De Nieuwe Band geeft dit zuivelverhaal nog een staartje. Het bericht luidde als volgt: ‘Met de opname van lang houdbare halfvolle melk van de Deense coöperatie Thise Mejeri uit het Noorden van Jutland maken we de weg vrij voor goedkopere halfvolle melk en de terugkeer van chocolademelk. De adviesverkoopprijs van € 1,35 is aanzienlijk goedkoper dan wat momenteel op de markt wordt aangeboden.’ Omdat onze Vlaamse klomp dreigt te breken, schrijven we De Nieuwe Band een verwonderde brief over de import van Deense melk in een zuivelland als Nederland: ‘Gaan we in de biowereld dezelfde weg op als op de reguliere markt waar bijvoorbeeld tussen Engeland en Frankrijk elk jaar enkele duizenden vrachtwagens zuivelproducten over en weer rijden? Ik hoop van niet en blijf bij mijn advies aan elke consument: koop producten van het seizoen en van de eigen regio.’ Het antwoord van De Nieuwe Band is boeiend en leerzaam.
Sorbet
Antwoord van Allard ten Dam, De Nieuwe Band. Dilemma’s Het liefst kopen we in zo dicht mogelijk bij huis. Daarmee voorkomen we eindeloos gesleep met voedsel (voedselkilometers) én we vinden het belangrijk dat er in onze omgeving biologisch wordt geboerd, dat mensen en aarde daar de vruchten van plukken en dat ook hier zinvolle en duurzame economische activiteiten verder van de grond komen. Tegelijkertijd vinden we het belangrijk dat de producenten/boeren een reële prijs voor hun producten krijgen, werken we het liefst samen met leveranciers die 100 proccent voor biologisch kiezen en zijn we voorstander van coöperatieve werkvormen. Dat levert in het geval van de houdbare melk een spanningsveld op. Een stukje geschiedenis De man die nu Thise in Nederland introduceert, was ooit degene die de biologische lang houdbare melk onder het merk Dinkelland ter wereld bracht. Toen stond het merk Dinkelland gewoon waar het voor stond, namelijk melk van koeien uit het Twentse Dinkelland. De coöperatie werd echter opgeslokt door Friesland Coberco en die later weer door zuivelreus Friesland Campina (FC). De bewuste man vertrok, het merk bleef bestaan en de melk komt niet meer uit Twente. FC wil niet meer zeggen dan dat de melk uit Nederland komt. Bij FC is minder dan 5 procent van de melkplas biologisch. De overige 95 procent is gangbare melkverwerking. We krijgen over FC te horen dat de Nederlandse (biologische) boeren onder de kostprijs hun melk moeten leveren. De invloed van de boeren is minimaal. FC doet een boel op het gebied van promotie en marketing van biologische melk in supermarkt en natuurvoedingswinkel. Daar kruipt veel geld in en dat wordt meegerekend in de productprijs. Het hele plaatje Deense melk van Thise trekt ons aan omdat de fabriek coöperatief eigendom is van de boeren, en omdat al die boeren biologisch werken. Zij hebben dus voor 100 procent biologische landbouw gekozen, en de lusten en de lasten van het eigendom liggen bij de boeren. De boeren
krijgen t.o.v. de FC-boeren een betere prijs voor de melk van € 0,126 per liter, voor de gemiddelde Deense veehouder (waarbij de veestapel zo’n 2,5 keer zo groot is als bij de Nederlandse collega) betekent dat € 12000 per jaar meer. Deze verschillende aspecten bij elkaar optellend, hebben we besloten om in zee te gaan met de lang houdbare melk van Thise. De eerste leveringen kregen we met een introductiekorting. Binnenkort zal het prijsverschil kleiner worden, want vanaf dan betalen we de gewone prijs. Thise is ook bezig met de ontwikkeling van chocolademelk en drinkyoghurts. Vroeger had Dinkelland die ook, en dat aanbod liep bij ons erg goed. Toen werd Dinkelland dus overgenomen en werd het vrij snel gesaneerd door FC omdat voor hen die stromen te klein waren. Thise denkt anders en ziet wel mogelijkheden om producten neer te zetten die voor FC “te klein” zijn. Prijsdruk Met de opkomst van biologisch in de supermarkten en conventionele bedrijven die biologisch erbij nemen, worden we geconfronteerd met overwegend aanzienlijk lagere prijzen voor biologische producten in de supermarkten dan in natuurvoedingswinkels. Prijsstelling in het conventionele circuit heeft weinig met transparantie te maken, maar alles met wat je er voor kunt krijgen. Willen we als groothandel en als natuurvoedingswinkel een rol blijven spelen op de markt, dan zullen we ervoor moeten zorgen dat we redelijk met die prijzen mee kunnen, en/of kunnen aantonen dat de producten die wij verkopen een aantal significante meerwaarden hebben zoals betere kwaliteit, fair trade, solidariteit met lokale boeren, transparantie. Dat betekent dat we niet alleen maar kunnen kijken naar wat de “oude” producenten ons bieden, maar dat we ook simpelweg moeten beoordelen wat voor marktkansen het product (nog) heeft.
17
Valériane Dit jaar organiseert Nature & Progrès, onze Waalse evenknie, haar Valérianebeurs voor de 26ste keer met als thema: ‘Rauwe melk, c’est vachement bon.’ Je wordt bij het binnenkomen vergast op een glas verse rauwe melk en je kunt kennismaken met het landbouwproces en met heel wat landbouwers die hun melk verwerken in yoghurt en allerlei kazen. Valériane staat voor 300 exposanten, nauwgezet geselecteerd en samengebracht op 10.000 m², uit diverse sectoren zoals land- en tuinbouw, biologische voeding, duurzaam bouwen, hernieuwbare energie, milieuvriendelijke kleding, ecotoerisme, gezondheid en biologische wijnverbouwers. Eregenodigden zijn dit jaar producenten uit de streek van de Aude, nabij de Pyreneeën. Er zijn op Valériane ook nagenoeg 50 lezingen, workshops en uiteenzettingen geprogrammeerd. Zaterdag 4 september om 15 u: tweetalige lezing over reductie van bestrijdingsmiddelen in openbaar groen en op verhardingen in Vlaanderen met Greet Tijskens (Velt) en Thérèse Snoy. Sinds 1 januari 2004 verbiedt Vlaanderen het gebruik van bestrijdingsmiddelen door de openbare besturen. Openbare besturen kregen de mogelijkheid om een afbouwscenario in te dienen met 31 december 2014 als uiterste datum voor het nulgebruik. De meeste openbare besturen kozen voor deze laatste mogelijkheid. Deze wetgeving zorgde voor een nieuwe kijk op onkruidbeheer, waarbij gebruik werd gemaakt van de kennis van Velt over ecologisch groenbeheer. Deze knowhow werd verwerkt in een aantal hulpinstrumenten die de Vlaamse Overheid aanbiedt aan haar openbare besturen. Praktische informatie Data: vrijdag 3, zaterdag 4 en zondag 5 september 2010 (vrijdag van 10-21 u, zaterdag en zondag van 10-19 u) Plaats: Namur Expo – Avenue Sergent Vrithoff in Namen Toegangsprijs: € 8,00/dag. Gratis voor -26-jarigen. Leden van Velt of Nature & Progrès: € 4,00 (op vertoon van lidkaart) Driedagenkaart: € 16,00.
18
Zoekertjes
Te koop
Soay schapen, een wild ras, afkomstig van een Schots eiland. Sterke dieren die weinig verzorging vragen. Ideale grasmaaiers. Eerder klein. De rammen hebben mooie gedraaide horens. Vier lammeren te koop (° april 2010) en 1 ram (° in 2008). mengelen@limburg.be of bel 0486716574 (Alken). Te koop
• Motorfrees met 4 ploegwielen, waarvan de twee buitenste kunnen afgenomen worden. Breedte 45 cm, Briggs & stratton motor 3pk. € 120,00. • Verhakselaar met messen en klepels, 2 invoeropeningen, motor 5pk. € 200,00. • Graskantmaaier Husqvarna 25cc motor. € 50,00. • Kleine elektrische grasmaaier, 37 cm maaibreedte. € 50,00. Contact: 03 658 13 00 gezocht
Een stuk tuinbouw/ landbouwgrond in of vlak tegen Leuven om er samen met andere mensen biologisch op te tuinieren. riettrippas@hotmail.com
gezocht
Een viertal kippen en een haan van het ras Brakel (kleur niet zo belangrijk) of desnoods Brabants hoen. Jos en Mariet Devroye, 016 488 719 of 0475 86 55 68, devroye-theuwissen@telenet.be Te koop
Katoenen luiers met ecolabel, in goede staat met velcrosluiting (voor 1 baby gebruikt, nt bij ziekte, nt in droogkast). Startpakket (3-8 kg)luiers (4Bumz 18 x maat S/M), overbroekjes (Popolini 5 x S, 8 x M), 5 inleggers, 1 rol papieren inleggers. Vervolgpakket (7-15 kg) luiers (KiddyBips 20 x L), overbroekjes (Popolini 12 x L), 6 Inleggers + 2 meegroeiluiers XL + 1 rol papieren inleggers. Prijs: € 200,00 of € 100,00 per pakket (nieuw: € 1000,00, zie http://doekjes-en-broekjes.be). Leuven, 0472 65 82 04, ccartonbe@yahoo.fr Te koop
1-persoons biolatexmatras (Greensleep), halfzacht, slechts enkele malen beslapen en in onberispelijke staat. Eventueel ook biolatexmatrasverzachter. ameyts@mail.be 0477 68 62 11 of 03 652 02 00.
Gratis
3 haantjes geboren op kerstdag en 2 haantjes van ca. 9 maanden oud die weg moeten omdat het er te veel zijn in verhouding tot het aantal kippen. De vader is een Auracanahaan en de moeder is een kruising van een Auracanahaan met een gespikkelde hen. Ze zijn gewend om in een grote weide te foerageren. marijke.cuypers@siriusandstars.com of 0485 93 66 13. gezocht
Kruidenman/vrouw voor de kruidentuin van de Heemkundige Kring van Lint, in het gemeentepark. We zoeken een vrijwilliger die vertrouwd is met het verzorgen van keuken- en geneeskruiden. De opdracht omvat onderhoud van de plantsoentjes en eventueel een rondleiding houden tijdens de open dagen. Info: Edward Hertogs, 03 455 91 41, hertogs.edd y@mobistarmail.be of Johan De Vleeschouwer, 03 455 04 90, jdevleeschouwer@gmail.com Te koop
Vrijstaande woning in ecologische tuin (750 m2), vlakbij het dorpscentrum van Pulderbos. Living met open keuken (56 m2) en speksteenkachel, koele berging, wc, wasruimte en bergruimte. Eerste verdieping: bureau, badkamer en grote slaapkamer. Tweede verdieping: twee slaapkamers. Gemetselde carport. € 329900. Info: 03 464 03 21. Schrijf naar Velt of e-mail zoekertjes@velt.be. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be
Gratis
Wegens plaats- en grasgebrek zoeken we een goede opvang voor onze berggeit Bles (is kindvriendelijk en tam). 0497 51 93 27 (Vorselaar). Te koop
Laspost 230 V AC mono, voor gelijkstroomlas voor staal baguetten tot 3,5 mm, of met toorts voor TIG lassen (argon-arc) Type S 140 voor zowel inox als staal lassen. Te testen bij aankoop, waarde: € 1200,00; prijs: € 200,00. 03 383 19 54 of guidodc@telenet.be Te koop
1) Sproeitoestel “ Geiz Hals Panda” vulinhoud: 5 l. € 8,00. 2) Zeis Styria (heel weinig gebruikt) € 20,00. 3) Beerputschepper (zonder steel) € 5,00. 052 21 25 76, leo_van_ langenhove@hotmail.com Te koop
Kleine gewikkelde pakken voordrooggras/hooi (35 à 40 kg), uitstekende kwaliteit, zeer geschikt voor paarden, pony’s, ezels, schapen en geiten, afhaalprijs: € 6,00/ pak, levering mogelijk. 03 772 71 60 (Sinaai) of tendershof@pandora.be.
gezocht
• Een adres (liefst in het Antwerpse) waar ik de bloedperzik (prunus persica of Sanguine de Savoie) kan kopen. Of heeft iemand een zaailing in zijn tuin? • Wie kan me een witte kersensoort aanbevelen en een adres waar ik een boom kan kopen? Machteld De Smet (Mol), machteld.de.smet@telenet.be, 0472 85 59 12 of 014 708 723. gezocht
Een Volkstuintje (een stukje grond of tuin), omgeving van Tielt/Schuiferskapelle voor het kweken van ecologische en biologische groenten en fruit. Tineke Meersman, tinekemeersman@hotmail.com gezocht
Dierenvriend voor ons katje, ° op 13 maart 2010. Wit met zwarte en bruine vlekjes, sociaal, speelbeest in de tuin! Superlieve kat. Ontwormd, eet zowel blik als droogvoer. De kat is gratis. Jasmijn Speecke – Jan Watte (Eeklo), jasmijnenjan@edpnet.be Te koop
Jonge Ronquière kalkoenen 2010, sterk ras, zowel vlees- als sierkalkoen, goede graseters, kleurslag Hermelijn en Geelschouder. 016 69 67 34. Te koop Groot huis in Schilde (bouwj. 1996), bewoonbare opp. 190 m2 + zolder + dubbele garage. Tuin: 4466 m2. Vooral inheemse diervriendelijke aanplant. Spontane kruiden kregen hun kans. Verwaarloosde fruitbomen. Serre: 3 x 5,20 m. Prijs: € 435000. 03 385 43 28. Te koop Prachtige witte ouessant ram “alex van ’t Hof ter Hadocht”, ° 08/04/ 2007. Stamboeknummer : 7200-0018, sanitelnummer: BE972000018. Op afspraak te bekijken (ook nakomelingen ervan). Prijs o.t.k. Patrick Gorra (’t Wollegoed), info@twollegoed.be, 0477 33 55 18. Te koop Houten tafel met 6 stoelen, lexmarkprinter/scanner, speedtouch modem, Afga scanner voor een kleine gift wegens dubbel gebruik. Geitenmelk en kaas, scharreleitjes. Geitenbokjes. 03 272 02 83 of 0484 94 58 50 gezocht
Te koop
Villa op 16,4 a in residentieel bouwpark in het groen in Kampenhout. Ruime hall, living, keuken, WC, badkamer, 2 kamers, veranda, terras. Garage. 1ste verdiep: 3 kamers, badkamer, 2 zolders. Verwarming: warme lucht. Tuin met fruit en wild bosje. Vijvertje. Beschikbr. april 2011. Vraagprijs: € 419000. 016 65 51 42.
Huisje met houtkachel/haard of ecologisch geconstr. appartement met terras. In de buurt (braak)grond voor cultivatie planten. Zoek ook meisje om met mij dit project te delen. Zoek Grey-hound (geen uitmelker van teefjes) om occasioneel mee te racen. Zoek iemand die tijdelijk enkele kippen kan opvangen. 0484 21 60 67. Deze oproep geldt voor de Benelux.
Column/Verbeeld
19
Column To eco or not to eco Tekst Laurence Machiels Illustratie Leen De Pelseneer
Soms, heel soms, benijd ik mijn niet-ecologische buren. Wanneer ik op handen en voeten onder de meidoornhaag kruip en hardhandig de opkomende bramen uit de grond ruk, probeer ik niet te luisteren naar hun gezellig gekeuvel, de loungemuziek, de plop van de ontkurkte wijnfles. Sta ik mijn immense bergen compost voor de zoveelste keer om te zetten, tegelijkertijd de zon, het zweet en de riek vervloekend, dan zie ik ze over de haag vrolijk een partijtje voetbal spelen. Spring ik voor dag en dauw uit bed om in het droge weer emmers water naar m’n moestuinplanten te slepen, dan zijn hun gordijnen nog netjes toe en draaien ze zich ongetwijfeld nog een keer om tussen de warme lakens. En neem ik dan toch een keertje een paar dagen vakantie dan hoop ik heel stiekem dat de zon niet te veel zal schijnen en mijn eenzaam achtergebleven tomatenplanten in de kas zal sparen van de verbrandingsdood. Wat moet het leven simpel zijn zonder ecofrustraties! Nooit wakker te moeten liggen van slakken in de sla, rupsen op de bloemkolen en vlekken op de tomaten. Gewoon naar de winkel te kunnen rijden om er voor een habbekrats prachtige, kaarsrechte, ongeschonden wortels te kopen. Niet moeten wachten op de eerste rijpe tomaat maar gewoon een zak vol in de supermarkt kunnen inslaan. Geen paarse handen meer van de kilo’s besjes die door de roerzeef moeten, nooit meer die eeuwig onverzorgde vingers van het wieden. Maar dan, terwijl ik met de bosmaaier voor de zoveelste keer die vervelende plek paardenzuring in de weide te lijf ga, vallen alle twijfels weg. Het is al een half wonder dat ik het überhaupt zie staan, dat piepkleine varentje van god-weet-waar, zo pardoes midden in het gras. ‘Wat doe jij hier?’ spreek ik, zonder veel nadenken, het plantje toe. Een varen! In mijn weide! Er groeien geen varens in mijn tuin, noch in die van mijn buren en het eerste bos ligt kilometers verderop. De sporen moeten van ver zijn komen aangewaaid, misschien met een vogel, een insect, de quasi opgedroogde beek? Ik zet een paar stokjes rond mijn nieuwe adoptiekindje en hoop dat het paard er niet z’n voeten zal opzetten. Als ik het een paar ecocollega’s vertel, kijkt er geen enkele raar op. Want piepte er daar onlangs niet een wilde orchidee van onder de haag? Kreeg er niet eentje een meikever te zien? En is het dan misschien niet vanzelfsprekend dat er wilde margrieten en geraniums in de border opduiken? En dan denk ik aan de pinksterbloemen in mijn eigen hooiland. Hoe ze eerst aarzelend en nu stilaan in bosjes tussen het gras opduiken. Hoe ze koortsachtig moeten hebben gezocht naar een plek om te overleven. In het intens onderhouden kale burengazon links en de nog intenser gesproeide egaal groene weide rechts, geen schijn van kans. Neen, het was mijn tuin die ze uitkozen, mijn kleine ecoplek. En dan weet ik het weer, waarvoor ik het allemaal doe. Dan vergeet ik mijn zere knieën, de dikke blaren en vieze onkruidvingers. Dan recht ik mijn rug en heb ik heel veel zin om een groot bord ‘Welkom in het ecoparadijs’ aan mijn tuinhek te hangen. Met trots.
20
Culinair
Lekker van bij ons Groenten spelen eerste viool Tekst Bart Coenen Foto’s Heikki Verdurme
Geert Van Der Bruggen is chef-kok van het sterrenrestaurant De Lijsterbes en het gezicht van het kookprogramma Lekker van bij ons op Vitaya. In het gelijknamige boek leert Geert ons hoe je het beste haalt uit lokale producten. De chef van De Lijsterbes maakt graag zijn handen vuil in de kruidentuin van zijn restaurant. ‘Als ik geen chef zou zijn geworden, dan was ik waarschijnlijk een tuinder,’ lacht hij. Geert Van Der Bruggen is voorstander van een natuurlijke keuken. Groenten vormen vaak de kern van zijn bereidingen: ‘Sommige groenten verdienen het gewoon om eerste viool te spelen. Neem nu een asperge, een knapperig lentebloemkooltje of een jonge krop sla: hoe lekker kunnen die niet zijn? Mijn moeder kookte altijd met verse producten. Iedere lente stond er rabarber op het menu. Die werd met suiker bestrooid en een nachtje in de koelkast gezet. Het sap dat daarbij vrijkwam, mochten we ‘s morgens opdrinken. Dat is een van de redenen waarom ik chef-kok ben geworden.’ Seizoenen en oude rassen Van Der Bruggen vindt het goed dat vergeten groenten en oude rassen opnieuw in de belangstelling staan. ‘Steeds meer mensen zien koken als een hobby en merken al snel dat er vooral in de groentewereld nog heel wat te ontdekken valt.’ Daar werkt Geert ook actief aan mee. Zo kweekt de sociale werkplaats De Loods uit Aalst voor De Lijsterbes oude tomatenrassen, speciale slasoorten en kruiden. ‘Wanneer een producent met hart en ziel met zijn groenten bezig is, komt dit ten goede aan de creativiteit in mijn keuken.’ Respect voor de seizoenen vindt de chefkok niet meer dan logisch, ook als het gaat over vis: ‘Chefs hebben een zekere
verantwoordelijkheid in het verhaal. Sommigen blijven maar koppig het hele jaar door tarbot of langoustines op de kaart zetten, ongeacht de aanvoer. We staan er te weinig bij stil dat ook vis een seizoensproduct is. Als we de paaitijden van de vissen respecteren, kan het bestand zich langzaamaan herstellen.’ Afwisselen is dan ook de boodschap. ‘Schelvis kan probleemloos kabeljauw vervangen in verschillende bereidingen.’ Liefde voor de aardappel De aardappel geniet een vooraanstaande plaats in de keuken van Van Der Bruggen. In het boek besteedt hij zelfs een apart hoofdstuk aan deze ‘oude rakker’. Voor hem zijn en blijven we een volk van aardappeleters: ‘Eigenlijk staan we er niet bij stil hoe diep de aardappel in onze cultuur geworteld is. Wist je dat we de herfstvakantie aan de aardappel te danken hebben? Iedereen moest vroeger helpen om de knollen tijdig uit de grond te halen, dus werden ook de kinderen thuis gehouden.’ De chef wijst erop dat de aardappel ook goed is voor onze ecologische voetafdruk: ‘Met 1 ha aardappelen kun je meer monden voeden dan met eenzelfde oppervlakte rijst. Onze oude rakker heeft dus zeker nog een belangrijke rol te spelen in tijden van duurzaamheid en hoort ook in de toekomst op onze tafel thuis.’ Hoe je volgens Geert Van Der Bruggen de perfecte puree bereidt, lees je in een van de recepten op de volgende pagina’s.
Tuindagen Tijdens de Tuindagen van Beervelde organiseerde Geert Van Der Bruggen kookdemonstraties rond appels en peren. ‘Dat is voor wat mij betreft zeker voor herhaling vatbaar. Koken en tuinieren horen nu eenmaal twee handen op één buik te zijn. Onwaarschijnlijk welke mooie gerechten je met appels en peren kunt klaarmaken.’ Lijsterbes, Donklaan 155, 9290 Berlare. → www.lijsterbes.be
Lekker van bij ons Geert Van Der Bruggen
Standaard Uitgeverij, 2010, 206 p. ISBN 978 90 02 23585 6 22,50
Je kunt een exemplaar van dit boek winnen door het antwoord te geven op de vraag: ‘Hoeveel Michelin-sterren heeft De Lijsterbes?’ Stuur voor 31 juli een e-mail met het juiste antwoord naar redactie@velt.be of stuur een kaartje ter attentie van de redactie.
4 | 2010
21
Gazpacho en wrap van komkommer Caloriearm, maar toch rijk aan mineralen en vitamine C. De komkommer heeft alles mee om in een gezonde voeding thuis te horen. De lichte natuurkeuken is
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
Voor de gazpacho: • 1 komkommer • 1/4 appel (bij voorkeur een wat zurig ras als Jacques Lebel of Boskoop) • tabasco • het sap van 1/2 citroen • 1/2 dl droge witte wijn • 2 el verse kaas (volle plattekaas) • de blaadjes van enkele takjes verse dragon • peper en zout Voor de wrap: • 4 rolmopsfilets • 4 vellen rijstpapier • 1 komkommer • 1 appel (bij voorkeur een wat zurig ras als Jacques Lebel of Boskoop) • verse mierikswortel • verse bieslook • gemengde sla • 4 el plattekaas • zeezout
1. Schil de komkommer, snijd hem overlangs middendoor en verwijder de pitten. Snijd het vruchtvlees in grote stukken en doe ze in de blender. Voeg het geschilde appelkwartje toe, samen met enkele druppels tabasco, citroensap, witte wijn, verse kaas en dragon. Breng op smaak met peper en zout. Mix glad en zet in de koelkast. 2. Schil voor de wrap de komkommer en schaaf met een dunschiller lange slierten van het vruchtvlees. Strooi er flink wat zeezout over en laat de komkommer een halfuurtje staan. Het zout zal het overtollige vocht uit de komkommer halen. 3. Spoel de komkommer goed af en droog
altijd mijn ding geweest. Van sommige gerechten voel je terwijl je ze eet al dat ze gewoon supergezond zijn. Een perfecte harmonie van friszuur en smeuïg.
in een propere handdoek om te voorkomen dat de wrap te vochtig wordt. 4. Snijd de ongeschilde appel in julienne en doe bij de komkommer. Breng op smaak met wat geraspte mierikswortel en een flinke hoeveelheid gesnipperde bieslook. Meng met de komkommersalade. 5. Laat de vellen rijstpapier weken in koud water en leg ze een voor een op een vochtige handdoek. Schik in het midden een strook komkommer en leg er wat gemengde sla bovenop. Werk af met een el plattekaas en de doormidden gescheurde rolmopsfilet. Rol het rijstpapier strak op en snijd de wrap schuin door.
Brandade van schelvis, grijze garnalen en bloemkool Oorspronkelijk was brandade armemensenkost. Ze bestond enkel uit stokvis, olijfolie en melk. Nu vind je brandade op de kaart van heel wat toprestaurants
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 200 g filet van schelvis of kabeljauw • 100 g vers gepelde grijze garnalen • 500 g aardappelen • 8 plakjes gedroogd spek • 1 kleine bloemkool • 2 eieren • 1 bosje verse bieslook • 1 dl zure room • sap van 1/2 citroen • olijfolie • peper en zout
1. Verwarm de oven voor op 140° Celsius. 2. Schil de aardappelen, snijd ze in stukken en kook ze gaar in gezouten water. 3. Kruid intussen de vis met peper en zout en giet er wat olijfolie over. Leg de filets in een ovenschaal en gaar ze ongeveer 2 minuten in de oven. Kook de eieren zacht en pel ze. 4. Giet de aardappelen af en doe ze terug in de kookpan om te drogen. Prak ze en doe er de gepelde eieren bij. Dan mag ook de vis erbij en de gesnipperde bieslook. Werk de brandade af met de zure room, de garnalen, citroensap en peper. Als alles
terug, maar dan met net iets meer ingrediënten. Dit is mijn versie met lekkers van bij ons.
goed gemengd is, mag er nog een scheutje olijfolie door. 5. Schep de brandade in borden en strooi er zeer fijn gesneden rauwe bloemkoolroosjes over. Werk de borden af met het gedroogde spek en enkele stengels bieslook. Tip Krokant spek vind je kant-en-klaar in de supermarkt, maar je kunt het ook zelf maken. Leg dunne plakjes spek tussen twee vellen keukenpapier en zet ze in de microgolfoven tot ze mooi uitgebakken zijn.
22
De perfecte puree Voor mij is lekker koken uitpuren, tot de essentie terugkeren. Vroeger deed men nootmuskaat bij aardappelpuree om de keldersmaak van de aardappelen te elimineren. Nu we beter bewaarde
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 1 kg bintjes (of een andere zetmeelrijke aardappelsoort) • 150 g boter • 1,5 dl melk • peper en zout
1. Schil de aardappelen, was ze en snijd ze in niet te kleine stukken. Kook gaar in licht gezouten water. Te kleine stukken verliezen te veel smaak aan het water. 2. Warm intussen de melk op met de boter en kruid met peper en zout. 3. Giet de aardappelen af en laat een vijftal minuten uitstomen. Dan hebben ze de perfecte temperatuur om verder te gaan. De ideale temperatuur zou 65° Celsius zijn. 4. Prak de aardappelen met een stamper en roer er met een klopper de warme melk door tot je de gewenste consisten-
aardappelen kopen, is nootmuskaat eigenlijk overbodig. Ook eieren horen voor mij niet thuis in de perfecte puree.
tie verkrijgt. Met de klopper krijg je een luchtig resultaat. Gebruik echter geen handmixer, want dan wordt je puree kleverig. Tips De melk verwarmen is echt noodzakelijk. Als je koude melk bij de pas gekookte aardappelen giet, wordt je puree kleverig. De opgegeven hoeveelheden zijn indicatief. Als je liever een vastere puree hebt, gebruik dan minder melk. Wil je een vollere smaak? Gebruik dan room in plaats van melk.
Gesmolten aardappelen Deze aardappelbereiding is een schitterend allround garnituur dat werkelijk het allerbeste uit de aardappel
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 12 middelgrote, vastkokende aardappelen (bijvoorbeeld Nicola) • 200 g boter • verse fijngehakte dragon, kervel, peterselie en bieslook • peper en zout Voor de groentebouillon: • 3 preien • 6 sjalotten • 6 teentjes knoflook • 2 blaadjes laurier • enkele blaadjes salie • enkele takjes tijm • een takje rozemarijn • 1/2 el zwarte peperbollen • zeezout
1. Snijd de groenten voor de bouillon in grove stukken. Gebruik alleen het wit van de prei. Zet alles onder water en voeg de aromaten en specerijen toe. Laat een uurtje rustig sudderen en giet door een zeef. 2. Verwarm de oven voor op 110 ° Celsius. 3. Schil de aardappelen en snijd er cilindervormen van. 4. Zet de aardappelen rechtop in een beboterde kookpan en stop er ook enkele klontjes boter tussen. 5. Zet de aardappelen vervolgens half onder met de bouillon. Kruid met peper
naar boven haalt. Zowel bij vlees- als visgerechten komt ze goed tot haar recht.
en zout. 6. Breng de aardappelen aan de kook. 7. Zet een deksel op de pan en zet ze een klein uurtje in de oven om verder te garen. Tijdens het garen zullen de aardappelen heel wat lekkere bouillon opnemen. 8. Haal de aardappelen uit de pan en houd ze warm. 9. Zet de pan op het vuur en kook het vocht verder in. 10. Werk af met flink wat gesnipperde tuinkruiden en doe er de aardappelen weer bij.
Recepten Geert Van Der Bruggen, uit: Lekker van bij ons Foto’s Heikki Verdurme (behalve p. 22 bovenaan: BananaStock)
Weg & Wijzer Voedingsactiviteit
Tuinactiviteit
Ecologisch leven/wonen
11.09
08.08
08.08
praktisch tuinieren door War Smeyers, 9-12u, maandelijkse groentetuinactiviteit war.smeyers@telenet.be Mol
Tuinbezoek bij twee Velt-leden 9-13u. Samenkomst aan ‘Gezondheidscentrum’ Hellekens 2 te Herentals om 9 u. Lucien Van Der Donck heeft een kleine tuin gelegen in een doodlopend veldwegje omgeven met veel groen. In deze zandleem grond teelt Lucien de klassieke tuingroenten en vrij veel aardappelen. Lucien zweert bij de oude wijze van tuinieren waarbij de bovenste grondlaag omgespit wordt. Sus De Ceuster is dagelijks in zijn tuin bezig en dat merk je. Dé specialiteit van Sus is het telen van druiven. Gratis te bezoeken maar enkel toegankelijk voor Velt leden. AC KLEIN.
04.09
05.09
11.09
Middenkempen
Fietstocht (40 km), het onbekende groen tegemoet 13-18u, Velt-tuinencomplex, Sluizenstraat 122, Schoten. Afspraak aan Velt-tuintjes, vertrek stipt om 13u. Albert De Sterck, bib.antroposo fie@telenet.be
Tuinbezoek 19-21u, Danny en Christine Mollen, Kapelstraat 40, Morkhoven Moestuin, kruidentuin, boomgaard, serre, kippen, siertuin Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@sk ynet.be.
13.09
Bezoek aan het proefcentrum voor de bio-kleinfruitteelt in Roosdaal (Vaams-Brabant) door Yves Hendrickx 10-13u, Proefcentrum voor de biokleinfruitteelt Pamel, Molenstraat 26, Roosdaal. € 1,00. Praktisch: met eigen wagen
Mol
Middenkempen
11-12/09 Weekend Engelse Tuinen Voor iedereen, ook buiten de provincie Antwerpen. Wisley Gardens, Canterbury, Yalding en Brogdale Info: daniel@willaeys.be, 03 383 12 37, http:// blog.seniorennet.be/fruit
Ledenfeest 15-20u, Talander, De Lusthoven , Arendonk. Verdere info volgt via de nieuwsbrief Myriam Pelckmans, breugelmans.pelck mans@skynet.be Nutstuin Turnhout
Tuinbezoek 14-16.30 bij Frans Jacobs, ingang langs de Paardenstraat te Wintam hildescholiers@hotmail.com Klein Brabant
infostand op ‘Handen van Doen-markt’ tijdens Berchem Bruist. 14-18u, Berchem Bruist, Victor Jacobslei , Berchem Transitie Berchem organiseert tijdens Berchem Bruist een ‘Handen van Doen-markt’. De stadspotters tonen hier hoe je in het midden van de stad je eigen groentjes kan telen. leroyfleur@yahoo.com
West-Vlaanderen
14.08
28.08
Tuinbezoek 19-21u, bij Els Dhaenens, Breemsedijk 85, Vosselaar Vrij wilde tuin (1400 m² groot) met een mix van sierplanten, kruiden en wilde planten. breugelmans.pelckma ns@skynet.be Nutstuin Turnhout
18.09
Nutstuin Turnhout
22.08
37-39, Mol. Iedere deelnemer brengt wat groenten mee. Bij de inschrijving vermeld je wat je kan meebrengen. Deelname is kostendelend. Inschrijven op 014 71 30 63 of war.smeyers@telenet.be
Stads-Potters
Schoten
09.08
Toegankelijk voor rolstoelgebruikers
afspraak ter plaatse om 10 u aan de Proeftuin van Pamel of kostendelend rijden vertrek 8u30 Hazenpad 11, Herentals Inschrijven bij Herman Rombouts 014 51 76 73 of hermanblanche.rombouts@p andora.be.
Antwerpen
07.08
Kinderen welkom
24.09
Infostand Pukema 10-19u, Puurs Centrum, Palingstraat, Puurs We bereiden onze befaamde pompoensoep. hildescholiers @hotmail.com Klein Brabant Druiven proeven bij Jules. 19-20.30u, Zandweg 16, Rijkevorsel. Leden gratis, niet-leden € 3.00. Lia Roose, roosetuinen@telenet.be Noorderkempen
29.09
wokken 19.30-22u, Gibbo Galbergen, Don Boscostraat
23
28.08
Educatieve avondwandeling in en om Hoeve Ter Kerst te Hooglede-Gits.Na de wandeling genieten we van een streekaperitiefje en een lekkere broodmaaltijd. www.velt.be/ beitem nico.staesssens@telene t.be, 0496 33 54 31. Beitem Daguitstap 7.45-19u, vertrek en aankomst: carpoolplaats aan de E-40 , Reigerlostraat , Beernem leden € 40,00, niet-leden € 50,00 (bus,maaltijd,...). Uitstap naar twee verwoede biologische fruitteelthobbyisten: vm naar Daniël Willaeys (Zoersel), nm bij Eddy Vets (Itegem). ‘s Middags maaltijd in restaurant ‘In de wandeling’ en bezoek aan het Zoerselbos. Inschrijving tegen 21 juli via 050 78 05 51 of gilbert.putman@skynet.be www.fruitwerkgroep.yucom.be Bezoek aan een privé-tuin met bosje in Knokke-Heist door Marc Geens 14-16.30u, de plaats wordt meegedeeld bij inschrijving. Eénmalig exclusief bezoek. In deze tuin is een klein bos, in volle groei, mooi geïntegreerd in de open grastuin met vijver. Het zijn vooral de natuurlijke vormen en lijnen die opvallen. Inschrijven via ivan.1ath@scarlet.be. Oostkust
24
Seizoenen
Fruit persen Plaats en datum nog te bepalen. Mogelijkheid om gezamelijk fruit te laten persen op één plaats door de sap mobile. Inschrijven voor 15 aug. bij Luc De Backer, Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen.
03.09
betaal je alle nieuwe leeggoed; bakjes en flessen van 0.75 cl. Vooraf bellen naar 0476 52 06 81 (na 18u). filip.ver.eecke@claryssejule s.be Licht-ter-Velde
11.09
Van bij tot honing op bezoek bij een hobbykweker 19-22u, bij Herman Van Huele, Waterstraat 37, Oostkamp.Leden € 2,00. Niet-leden € 4,00.
Bezoek aan de moestuin van Wies Depauw 19.30-21u, Heirweg 4, Beernem. gilbert.putman@skynet.be Beernem
05.09
Moestuinbabbel 10-12u. Uitwisseling van ervaringen in de moestuin, met bezoek aan een tuin. Niet-leden € 2,00. Info via augustijnenhof@wol.be
Bio-bieren proeven 19.30-22u, Ten Elsberge, Mandellaan 101, Roeselare. Leden € 5,00. Niet-leden € 10,00. lauredekeerle@myonline.be
12.09
12.09
22.09
Voordracht druiventeelt door Emeric Pollet.19.30-22u. Den Anklap, Leffingestraat 85, Oostende. Leden € 2,00. Nietleden € 4,00. velt.oostende@skynet.be
Cursus yoga 19.30-20.30u, KTA, Groenestraat , Roeselare. lauredekeerle@myonline.be Roeselare
11.09
Appels persen tot bio appelsap 8-12u, Filip Ver Eecke, Zwevezelestraat 93. Je appels worden gewogen en je krijgt procentueel terug wat na de persing in appelsap steekt. Let wel: de eerste keer
Roeselare
26.09
30.09
Opendeur domein de Palingbeek door Johan Deblaere. 14-18u. Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. deridder.dirk@telenet.be
Kookclub 19.30-22.30u. Keuken Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem (De Leeuw). We bereiden met seizoensproducten een volledig biologisch en vegetarisch menu om samen te proeven. Schort en keukenhanddoek meebrengen. Zie www.velt.be/ grootzedelgem.Leden € 5,00. Niet-leden € 7,00. Max. 24 deeln. Inschrijven via patrick.de keyser@scarlet.be. Groot-Zedelgem
23.09
Fruithappening Fruitboomgaard, Bergstraat, Rumbeke. lauredekeerle@my online.be
fruitproefnamiddag 14-17u, boomgaard (Poelenbos), Reutelstraat. Met fruitverkoop aan zeer democratische prijzen. bart.katrienvdhop@scarlet.be Wevelgem
Snoei van steenfruit 9.30-12u, André Vandenberghe - Gaudesaboos, Akkerstraat 19, Beernem. andre.vdberghe@scarlet.be
Westland
Oostende
09.09
26.09
Fruitwerkgroep
Roeselare
09.09
Fruitpersdag: sap van je eigen appels 10-17u, Maria Blontrock, Torhoutsesteenweg 439, Veldegem. Gezamenlijke persdag met de Houtlandse mobiele fruitpersmachine. Vanaf 75 kg krijg je het sap van je eigen appels terug. Prijs per pak van 5l. wordt nog meegedeeld. Inschrijven bij marcstael@telenet.be Groot-Zedelgem
Groot-Zedelgem
06.09
Kruidenwandeling met proevertjes o.l.v. herboriste Rita Gesquière 14-16u. Sterrebos Rumbeke, Vertrek: parking langs de Rijksweg, Rumbeke. lauredekeerle@myonline.be Roeselare
Oostkamp
03.09
25.09
Bewaartechnieken 19.30-21.30u. Swok, Ooststraat 4a, Staden. Niet-leden € 3,00. We leren de verschillende technieken om onze groenten en fruit te bewaren. rdeleu@pandora.be Staden
Kwaaltjes aanpakken op natuurlijke wijze door Tine Devliegher. 20-23u. CC Ghybe, Sint-Annastraat, Poperinge. Leden € 1,00. Nietleden € 2,50. deridder.dirk@t elenet.be Westland
Oost-Vlaanderen
28.08
Opentuindag 10-17u, Velttuintjes, Kasteel Claeys-Bouüaert, Kasteeldreef, Mariakerke. erikingelbrecht@skynet.be Gent
17.09
Biobrood en koekjes bakken door Leen Fierens-Lagasse. 1921.30u, St. Franciscusinstituut Doornzele, Doornzeledries 55, Evergem. € 12,50. antoinette.bauwens@base.be Meetjesland
17.09
Aperitieven maken 20-22.30u, De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde. In het 1ste gedeelte zal er aandacht zijn wat een bitterstof precies is en welke positieve effecten dit op de gezondheid en de spijsvertering kan hebben. Ondertussen zullen zelfgemaakte proevertjes worden aangeboden. In het
Weg & Wijzer
tweede gedeelte wordt er een workshop georganiseerd waar je een 4-tal mogelijke aperitieven zelf kan maken. Graag propere flessen meebrengen om de zelf gemaakte drankjes terug mee naar huis te nemen. Graag vooraf een seintje naar Arlette (055 31 43 02) of Rita (055 31 42 07). jacquesmestdagh@sk ynet.be
wandel je door de siertuin met vele waardevolle bloemen en vaste planten voor de bijen. Na de rondleiding kan er geproefd worden van onze verschillende soorten appelen en peren en ook van eigen biofruitsap. Hamme
29.09
Oudenaarde
19.09
Plantenruilbeurs 10-18u,Park, Dendermondsesteenweg 430, Destelbergen albert.vanloo@pandora.be Damvallei
19.09
Boeren-en streekproductenmarkt 10-14u, in de moestuin van het kasteel van Olsene, Grote steenweg , Zulte info.leieland@velt.be
Paëlla festijn 19.30-02u, Parochiezaal St Aldegondis, Grote weg 235A, Overboelare. Gezellig samenzijn en met zoveel als mogelijk biologische ingrediënten heeft onze paella-avond vermaardheid verworven tot buiten de provinciegrenzen! Inschrijven via 054 41 5283 of lucdetaeye@skynet.be
Open tuin dag 10-18u. Bij Frans en Isabelle Van Gaeveren - De Jaegher, Kruisbeeldstraat 204, Hamme. Biologische tuin van 15000m². Een gids leidt je rond in de boomgaard van wel 200 verschillende oude variëteiten appelen en peren. Je ziet er een 60-tal kippen rondscharrelen, met daarnaast een prachtige bloemenweide. Vervolgens wandel je via de klein fruittuin met daarin buitendruiven en andere bessen, naar de groentetuin waarin je ook vele kruiden en bloemen zal zien. De serre met daarin vele soorten druiven is de volgende bezienswaardigheid. Tot slot
Bezoek aan het Natuur Educatief centrum De Paddenbroek 14.30-17.30u, Paddenbroekstraat 12, Gooik Rondleiding in het domein met uitleg over de projecten, de bijenhal, het waterleven in de poel, ... We praten na met een drankje en een mekkertaartje (vergelijkbaar met mattentaarten maar gemaakt met geitenmelk). Inschrijven verplicht tem 5 augustus via helene.gillis@skynet.be
21.08
Jaarlijks onderhoud van de Schooltuin in Oppem 13.30-17u, Schooltuin van ‘tSchooltje, Processieweg 4, Oppem-Meise bderoover@hotmail.com
12.09
21.08
28.08 18.09 25.09
Groot-Asse
07.09
Kookles 20-22u, bij Christine, Bruneaustraat 110, Gooik. Hartige en zoete gebakjes. info@paddenbroek.be Groot-Gooik
Hopduvelstoet - wagentafereel 9 13-18u, vanaf de Parklaan, langs de centrumstraten van de gemeente, Asse reemas@telenet.be Groot-Asse
12.09
Wandeling: Landelijk Eppegem (8 km) 14-17u, Kerk Eppegem, Martelarenplein, Eppegem. Naast natuur en landschap heeft Eppegem ook heel wat historische gebouwen te bieden. bernadette.christiaens @telenet.be Zennevallei
16.09
Neer-Brabant
Moestuinieren van maand tot maand 15-17u, bij Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. Leden € 30,00, niet-leden € 45,00 / gehele reeks. 8ste les in de reeks van 12 - Groep A. (groep B op 28/08) alois.stylemans@t elenet.be. Aangepast schoeisel en regenkledij voorzien.
Maand na Maand “Gazonmaaisel nuttig gebruiken” en “Verhardingen zonder gif” door Frans De Smedt 10-12u, Tuin, Smisstraat 130, Steenhuffel. Leden € 2,00, niet-leden € 4,00. Met behulp van een schema leggen we de link met onze eigen tuin. desmedtfrans@skynet.be Neer-Brabant
Groot-Halle
Geraardsbergen
26.09
12.09
Vlaams-Brabant
14.08
Moestuin te huize van door Lieven David.10-12.30 Bij Ine Wanten, Donkerstraat 32, Neerwinden Les 11: Composteren en onkruidbeheer andrepoelmans@telenet.be Tienen
Waasland
Leieland
24.09
Waar was jij in 2010 ? Infoavond rond biodiversiteit 20-21:30u, vredeszaal Stadhuis, Grote Markt 1, SintNiklaas. marc.temmermans@ telenet.be
11.09
25
Lang leve de oogst door Elke Lemmens 19-21.30u, ‘t Smiske, Gemeenteplein 29, Asse. Leden € 3,00. Niet-leden € 5,00. reemas@telenet.be Groot-Asse
16.09
Starten met een ecologische moestuin door Victor Vangeenderhuysen 20-22.30u, CC ‘t Vondel Vergaderzaal 1e verdieping, Possozplein 40, Halle. helene.gillis@skynet.be Groot-Halle
18.09
Werkbezoek aan het Jean Pain Compostcentrum 10-12u, Holle Eikstraat 34, Londerzeel. Leden € 3.00, Niet-leden € 5,00. Vertrek met eigen wagen aan het Gemeenteplein te Asse om 9u.
26
Seizoenen
19.09
alois.stylemans@telenet.be Groot-Asse
19.09
Wereldbollen 10-18u, Paddenbroek, Paddenbroekstraat 12, Gooik Wandel- en fietstochten in zelf te kiezen lussen. gerda_ vanoost@hotmail.com
21.09
Bezoek aan een biofruitbedrijf Reinroods Fruit 13.30-16.30u, Reinrode 77A, Assent. Leden € 1,00; niet-leden € 2,00. l.cieters@pandora.be Hageland
21.09
25.09
Fruitbomen en -struiken vermeerderen door Roger Verlinden. 20-22u, Zaal ‘Onder den Toren’, Markt 4, Haacht. Leden € 2,00 pp. € 3,00 in groep. Niet-leden € 4,00 pp. € 6,00 in groep.rudy. geeraerts@telenet.be
Zomerse Zondag ‘Weet wat je eet’ 14-17u, Heempark, Hoogzij 7, Genk robert_ camps@hotmail.com
05.08
Open tuin 10-18u, bij René Neutelaers, Steenberg 58, Sint-LambrechtsHerk. Evaluatie van de gewassen in de serre, van het kleinfruit en van de groenten in de moestuin.
Bezoek fruittuin 10-12u, Fruittuin Eddy Vets, Bevelsesteenweg 85, Itegem Op 2,5 ha teelt Eddy verschillende fruitbomen en kleinfruit. Vertrek carpooling om 9 u stipt vanuit het Moestuinencomplex De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, 3800 Zepperen info.sinttruiden@velt.be
Onkruid vergaat niet door Lieven David 10-12u, Moestuinencomplex De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen Lieven David bespreekt klassieke en alternatieve technieken om onkruidgroei in te dijken. Als je wil, breng dan wat kruiden mee uit je tuin: die worden tijdens de voordracht geïdentificeerd en besproken. info.sinttruiden@velt.be
Werkzaamheden in de Velttuin 9-12u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk Om 10.00u is er een pauze met koffie/thee. Henk van Herk, 0497 57 22 62 of Piet D’Haens, p.dhaens@gmail.com
Elke eerste vrijdag van de maand.
Ecologische maaltijd 19.30-21.30u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Ecologische maaltijd in De Wingerd. Inschrijven bij Ingrid van den Putte, 040 2012489; ingridwi@iae.nl Bergeijk
14.08
28.08 25.09 (V+W)
Zomer snoeicursus 10.30-12.30u, Juiste locatie nog nader op te geven. Veldhoven Aanmelden via 040 253 49 86 of j.hatrtman3@onsbrabant net.nl
Lezing over kruiden en tincturen 20-22u, De Roffert, Berikstraat 11, Buggenum Leudal
18.09
Oogst Festival 10-17u, Delfshaven, Het Heemraadsplein , Rotterdam Cultureel culinair feest van boeren en buren met ambachtelijke en biologische producten. Velt is hier aanwezig met een marktkraam. w.vooght@chello.nl
19.09
Week van de smaak 10-17u, Natuurtuin en De Wingerd, Terlostraat 4, Bergeijk Dit jaar hebben we een geheel nieuw programma samengesteld rondom het thema ‘Smaakfruit’. hjmvanherk@hetnet.nl Bergeijk
26.09
Walburg 10-17u, Boord 64, Nuenen j.hartman3@onsbrabantnet.nl Eindhoven
26.09
Bergeijk
Hasselt
Sint-Truiden
Kruiden in de keuken door Gaby Lormans 19.3021.30u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Leden € 3,00. Niet-leden € 4,00 robert_ camps@hotmail.com
Nederland
Genk
28.08
13.09
Sint-Truiden
Limburg
22.08
Leudal
Genk
Dijlevallei
01.08
beginnend met S+T+U Lokatie: Elisabethof, NME Roggelseweg 58 Haelen
Hasselt
Groot-Gooik
19.09
Gezinswandeling in Mombeekvallei 14-17u, Electriciteitscabine, Steenberg , St-LambrechtsHerk Vertrek Parking electriteitscabine kruispunt Sasput-Muntelbeekstraat
De Andere Mert 12-17u, Terrein Kasteel Geldrop, Geldrop Gratis Het regenboog festival. j.hartman3@onsbrab antnet.nl Eindhoven
26.09
Biologische proeverij 12-17u, Natuurtuin en De Wingerd, Terlostraat 4, Bergeijk. Tal van biologische hapjes en drankjes zijn gratis te proeven, zoals brood, groenten, kaas, sapjes en ook bier. We hebben weer een gezellig muziekje en ook voor de kinderen is er weer een speciaal programma. hjmvanherk@hetnet.nl Bergeijk
Eindhoven
Werkochtend velttuin Leudal S+T+U 10-12u, werkochtend voor leden achternaam
Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen
Breedbeeld
27
Water, waar je het niet verwacht De watervoetafdruk Tekst Nadia Tahon & Ecolife
60 baden of 7000 l: dat is de hoeveelheid water die je per dag verbruikt. Je denkt wellicht met een frons in je voorhoofd aan de douche die je dagelijks neemt, de toiletbeurten die je wegspoelt en het water dat je drinkt … Maar het grootste waterverbruik schuilt daar waar je het niet meteen verwacht: in kleding, in gebruiksvoorwerpen, en vooral in voeding. De watervoetafdruk maakt een en ander duidelijk. Geen oneindige voorraad Water komt op onze blauwe planeet van nature voor in zoet water en zout water. Slechts 2,5 procent van al het water op aarde is zoet water. Een groot deel daarvan ligt vast in gletsjers en ijskappen. Amper 0,26 procent van het zoet water is rechtstreeks bereikbaar. Dat is het water in meren, rivieren en de bovenste grondlagen. In de natuurlijke waterkringloop condenseert water in de lucht, valt het als neerslag op de aarde om dan in de atmosfeer te verdampen en met een nieuwe cyclus te herbeginnen. Deze kringloop kan worden verstoord. Soms gebeurt dat door natuurlijke fenomenen, maar steeds vaker is de mens de oorzaak van verstoring. Verstoring treedt op bij de bouw van stuwdammen en door irrigatie. De mogelijke gevolgen van een verstoring van de waterhuishouding zijn verdroging en overstroming. En dat heeft dan weer verregaande gevolgen voor ecosystemen. Water wordt gebruikt voor het vervaardigen van goederen door de industrie, voor de productie van voeding en voor huishoudelijk gebruik. De grootste afnemer van water is de landbouw. Er is 70 procent van het water nodig voor de productie van voedsel, wereldwijd. De voorbije 50 jaar is het aandeel water voor landbouw
gedaald met 10 procent ten gunste van de industrie. Maar de vraag naar voedsel, en dus naar extra water, stijgt. Die stijgende lijn is geen tijdelijk fenomeen. Een verwachtte bevolkingsgroei van 50 procent de komende 50 jaar en een verdere intensivering van de industrie maken algauw duidelijk dat we spaarzaam moeten omgaan met water. Virtueel water Elke dag gebruiken we drinkbaar water. In Vlaanderen is dat 120 l per dag per persoon om te drinken, te koken, te wassen… 120 l is veel, maar toch een peulenschil in vergelijking met de hoeveelheid water die we onrechtstreeks verbruiken via producten, via onze voeding, etc. We verbruiken per dag 7400 l water of 60 baden, en slechts 3 procent hiervan komt rechtstreeks uit onze kraan. Het verborgen waterverbruik, dat soms grote proporties aanneemt, noemen we virtueel water. Virtueel water is dus water dat in de productie van voedsel, kleding en consumptieartikelen of producten verscholen zit. Dit water wordt zelden of nooit meegeteld in de Belgische statistieken van ons waterverbruik, zodat de huidige statistieken een ernstige onderschatting zijn van wat we werkelijk verbruiken.
Een casestudy van kaas Kaas wordt gemaakt van melk: voor 1 kg kaas heb je 5 l melk nodig. Om 5 l melk te produceren is dan weer 4600 l water nodig. Koeien eten immers gras en veevoeders. Er is veel water nodig om dit gras te laten groeien en om de voedergewassen zoals maïs, maniok of soja te telen. Het water dat verdampt via het gras en de voedergewassen vormt het hoofdaandeel van deze 4600 l. Bovendien is er drinkwater nodig voor de dieren en proceswater voor het reinigen van de stallen, de machines, etc. Dat betekent dat voor elk plakje kaas (uitgaande van 8 plakjes kaas per 200 g) ongeveer 115 l water nodig is. De watervoetafdruk De watervoetafdruk is een maat voor het watergebruik van een product, gemeten over de hele productieketen. Voorbeelden: de watervoetafdruk van 1 kopje koffie is 140 l, de watervoetafdruk van 200 g rijst is 527 l en de watervoetafdruk van 1 plakje kaas is 115 l. De watervoetafdruk van een persoon is m.a.w. het totale volume aan (proper) zoet water dat wordt gebruikt om de goederen en diensten te maken die door deze persoon worden geconsumeerd. De watervoetafdruk wordt uitgedrukt in m³. De watervoetafdruk van België bedraagt 28 Gm³ per jaar wat betekent dat de watervoetafdruk per jaar en per Belg 2700 m³ bedraagt. (1 Giga m³ = 1 biljoen m³). Externe watervoetafdruk België voert veel gewassen in die in het land van herkomst grote hoeveelheden water verbruiken bij de productie. We eten bijv. rijst uit Thailand. Per kilo rijst is 2634,6 l water nodig. Het water dat
28
Breedbeeld
gebruikt wordt voor het telen en spoelen van koffiebessen wordt in Brazilië, Colombia, Kenia, etc. uit de grond gehaald. Dit water wordt uitgevoerd via de producten en is niet meer beschikbaar voor de lokale bevolking. Je kunt dus stellen dat er onzichtbare rivieren vanuit Frankrijk, India, Pakistan, Brazilië, Oezbekistan … naar België vloeien. De hoeveelheid water die via deze exportgewassen voor België wordt verbruikt in het land van herkomst noemen we de externe voetafdruk van België. Waar de ecologische voetafdruk je toont hoeveel ruimte en energie goederen en voeding gebruiken, laat de watervoetafdruk zien hoeveel water voor een product
nodig is. De ecologische voetafdruk en de watervoetafdruk vullen elkaar dus aan. Wat zijn waterintensieve gewassen? Sommige voedingsgewassen verdampen veel water tijdens hun groei. Ze hebben dus veel water nodig voor ze geoogst kunnen worden. Dit noemen we waterintensieve gewassen. Voorbeelden hiervan zijn koffiebonen, rijst, soja en tarwe. Waterschaarste Er zijn grote verschillen tussen verschillende regio fs of landen wat de beschikbaarheid van water betreft. Een aantal regio’s is van nature uit heel droog. Steeds meer regio’s hebben te kampen met droogte en een toenemend aantal landen
sluit zich aan bij de groep “waterschaarse” landen. Meer dan 1,5 miljardmensen hebben geen of te weinig zuiver drinkbaar water en vooral jonge kinderen worden ziek of sterven. Ecosystemen overleven de droogte evenmin. Met als gevolg dat de lokale bevolking de opbrengst van hun gewassen ziet verminderen waardoor honger en de afhankelijkheid van andere landen groter worden. Vaak liggen Westerse landen mee aan de oorzaak van de toenemende droogte of problemen met de waterhuishouding door de grote invoer van waterintensieve producten en voedingsmiddelen uit deze landen, zoals katoen, rijst, veevoeders, koffie en cacao.
Spaanse aardbeien Bijna alle Europese landen (inclusief België) importeren vanaf februari aardbeien uit Coto Doñana in Spanje. De Coto Doñana is een waardevol nat gebied (wetland) van internationaal belang. Het natuurgebied is ongeveer zo groot als een Belgische provincie, en vormt elk jaar een pleisterplaats voor 6 miljoen watervogels tijdens hun trek van en naar Afrika. Ook de Iberische lynx, een van de meest bedreigde katachtigen, komt er voor. Tegelijkertijd is het gebied economisch bijzonder belangrijk voor de Spaanse aardbeientelers, die zeer veel grondwater gebruiken. In de provincie Huelva, waar ook het natuurgebied Coto Doñana ligt, vindt 60 procent van de Spaanse aardbeienteelt plaats. Dat komt neer op 4500 tot 6000 ha aardbeienvelden (vergelijkbaar met 9000 tot 12000 voetbalvelden). De Spaanse overheid pakt illegale aardbeienteelt hard aan, maar ook de legale teelt neemt een forse hap uit de watervoorraad in het natuurgebied. Het is nochtans mogelijk om via aangepaste technieken een hoop water te besparen tijdens de teelt. WWF zoekt mee naar oplossingen en houdt daarbij rekening met de noden van de Spaanse landbouwers én met het behoud van dit prachtige natuurgebied. Eten we aardbeien buiten het seizoen ( februari tot april/mei) dan slorpt 1 bakje aardbeien (250 g) 80 l water op. Belgische aardbeien van het seizoen (juni-september) hebben genoeg aan 40 l per bakje. De boodschap is duidelijk: eet Belgische aardbeien in het seizoen. Foto Coto Doñana: Jorge Sierra/WWF-Spain
4 | 2010
29
Wat kun jij doen? Als we allemaal een inspanning leveren voor een duurzamer waterverbruik, dan kunnen we samen een verschil maken. Minder waterintensieve goederen en voedingsproducten importeren is een belangrijke stap. Zeker uit gebieden waar waterschaarste heerst beperken we de import maar beter. In tegenstelling tot de ecologische voetafdruk is de milieu-impact van de watervoetafdruk sterk afhankelijk van de regio waar het product wordt geteeld. De teelt van een gewas met een lage watervoetafdruk in een ecologisch kwetsbaar (meestal droog) gebied kan een grotere impact en ernstigere gevolgen hebben dan de teelt van een waterintensief gewas in een vochtig ecosysteem. Het is belangrijk dat overheden en landbouwers hun beleid en teelten aanpassen aan de draagkracht van de regio.
De regenton Een regenton is een oud, maar doeltreffend middel om regenwater op te vangen. Regentonnen bestaan in hout en in kunststof. Zorg voor een deksel, zodat je geen algengroei in de ton krijgt en muggen er geen eitjes in kunnen leggen. Om de capaciteit te vergroten, kun je meerdere regentonnen aan elkaar koppelen. Er zijn tonnen van 50 tot 500 l.
Tips om je watervoetafdruk te verkleinen 1. Spring spaarzaam om met water. Concrete ideeën vind je in de brochure van WWF Water voor morgen, die je kunt downloaden via www.wwf.be. Een voorproefje: • Neem een douche in de plaats van een bad. • Was altijd met volle wasmachines en beperk het gebruik van voorwasprogramma’s. • Kies voor een waterbesparend toilet en een spaardouchekop.
De regenzuil Een regenzuil is 2 m hoog en daardoor veiliger voor kinderen dan de klassieke regenton. Regenzuilen zijn vervaardigd uit uv-bestendig en volledig recycleerbaar polyethyleen. Bovenaan zit een stevig deksel dat geen licht doorlaat en de zuil volledig afsluit. Hierdoor blijft het regenwater langer helder en geurvrij. De regenzuil heeft een capaciteit van 400 l. Je kunt ook meerdere zuilen met elkaar verbinden en de regenzuil aansluiten op een regenautomaat. Zo’n automaat wordt in de dichtstbijzijnde regenpijp ingebouwd en is uitgerust met een interne overloop waardoor het overtollige water wordt afgevoerd naar het riool of de tuin. Zowel regenzuilen als -tonnen zijn voorzien van aftappunten.
2. Vang water op in de tuin met een regenton of -zuil (zie kadertje). 3. Kies voor voedingsmiddelen met een zo laag mogelijke watervoetafdruk. Als vuistregel geldt dat je zo veel mogelijk lokale producten koopt binnen het seizoen.
Informeer in de winkel naar de herkomst van de voedingsmiddelen en kies vooral voor die producten die in België of omstreken worden geteeld. Seizoensgroenten en fruit vind je op www.groentekalender.be 4. Biologische producten hebben een lagere watervoetafdruk, gemiddeld genomen 15 procent lager. Op de website van Velt (www.velt.be) vind je heel wat info om lekker, gezond en milieuvriendelijk te koken. Vervang een vleesmaaltijd regelmatig door een maaltijd waarin een lekkere variatie aan groenten de hoofdrol speelt. 5. Gooi geen of zo weinig mogelijk eten weg. In België belanden per jaar tientallen kilo’s (tussen 40 en 60 kg) eten in de vuilnisbak. Minder eten verspillen is ook vanuit sociaal oogpunt belangrijk.
(Uit: Stappen naar een ecologische tuin, Velt, 2008)
30
Breedbeeld
Watervoetafdruk: de campagne In september start de watervoetafdrukcampagne. Ecolife, Velt en WWF verdiepten zich de voorbije maanden – met de steun van de Vlaamse Gemeenschap – in de waterproblematiek. We focussen meer specifiek op de impact van voeding op de watervoorraden en wat we kunnen doen om die impact minimaal te houden. De campagne richt zich vooral tot koks in opleiding en grootkeukens. Er komt een lessenpakket voor koksscholen en een draaiboek voor grootkeukens. Beide doelgroepen kunnen de calculator ‘Waterfoodprint’ gebruiken waarmee je de watervoetafdruk van een hele reeks ingrediënten kunt berekenen. Productfiches geven praktische informatie over ecologische producten in de (groot)keuken. Wereldwaterdag (22 maart 2011) wordt het hoogtepunt van de campagne. We organiseren een wedstrijd voor scholen en blazen daarover hoog van de watertoren. Volg de site www.watervoetafdruk.be vanaf 1 september Contactpersoon voor Velt: nadia.tahon@velt.be
Watervoetafdruk © WWF-Canon/Anton Vorauer Waternieuws: kraantjeswater in knappe karaf DrinKraantjeswater wil zo veel mogelijk mensen overtuigen om water van de kraan te drinken. Niet alleen omdat het heel wat goedkoper en gebruiksvriendelijker is dan flessenwater, maar ook omdat het minstens even gezond en veel milieuvriendelijker is. Eind december komt er een exclusieve duurzame karaf op de markt. De bezoekers van de website bepalen met hun stem welke waterkan er straks op de tafel staat. Voor de ontwikkeling van deze duurzame karaf werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven. Twee ontwerpen, de karaf Linde Hermans en de Karaf Hegge ID, voldeden het best aan de vijf opgelegde criteria: originaliteit, duurzaamheid, communicatie, gebruiksgemak en prijs. Gemeenten en scholen tekenen charter Bij de start van de campagne werd aan de Limburgse gemeentebesturen gevraagd het drinKraantjeswater-charter te ondertekenen. Van de 44 Limburgse gemeenten gaven 39 hieraan gehoor. Zij schenken hun personeel, mandatarissen en bezoekers kraantjeswater als alternatief voor flessenwater. Nu stapt drinKraantjeswater ook naar de scholen. Er wordt hen gevraagd het charter te ondertekenen en het flessenwater te bannen op de schoolbanken. DrinKraantjeswater heeft een ‘Handleiding voor Scholen’ ontwikkeld. Deze wordt enkel digitaal aangeboden en kun je downloaden op www.drinKraantjeswater.be. DrinKraantjeswater is een initiatief van de provincie Limburg, Limburg.net, de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW), de Intercommunale Water Maatschappij (IWM), samen met de Bond Beter Leefmilieu. → www.drinKraantjeswater.be
Water, bron van leven Water, bron van leven, een boek van Maggie Black en een samenwerking van 11.11.11 en Fontaine Uitgevers brengt een ode aan het element water. Het toont de kracht van water en de rol die het wereldwijd speelt. Het boek is rijkelijk geïllustreerd met grote foto’s. Je kunt dit boek winnen door een antwoord te geven op de vraag: ‘Hoe bespaar jij op je waterverbruik?’ E-mail je antwoord voor 31 juli 2010 naar redactie@velt.be of stuur een kaartje ter attentie van de redactie.
31
Sorbet
Nano cadeau Zonnebrandcrèmes Tekst Luk Naets
Toen vorig jaar een aantal producenten van biocosmetica zoals Hauschka, Weleda en Urtekram aankondigden dat ze de zonnecrèmes uit hun gamma zouden schrappen, vond de Ethical Consumer (EC) de tijd rijp voor een achtergrondartikel. Was er iets mis met hun producten, zijn ze uit de markt geconcurreerd of kleefde er verkeerde olie aan de knikker? De realiteit blijkt in elk geval complex. Om te beginnen is uit een test door het consumentenblad Which? in 2006 gebleken dat heel wat zonnecrèmes met een beschermingsfactor van 15 op het etiket deze sterkte in de praktijk niet konden waarmaken. Daarop heeft de Europese Commissie bepaald dat zonnecrèmes voortaan 33 procent meer moeten beschermen dan het etiket beweert. Daarenboven moeten de crèmes tegen twee types UV-straling beschermen: UVA zowel als UVB, in een verhouding van 1:3. Vermeldingen zoals “sunblocker” of “volledige protectie” mogen niet meer worden gebruikt, omdat totale bescherming nu eenmaal niet mogelijk is. Op zich goede maatregelen, maar Weleda en co vinden dat ze zulke resultaten niet kunnen bereiken louter met hun natuurlijke minerale filters. De synthetische varianten zijn uiteraard verboden in biocosmetica. Gangbare producenten kunnen daarentegen gebruik maken van wel 20 verschillende chemische filters en zo moeiteloos de gevraagde hoge sterktes halen. Kwatongen zullen allicht snel beweren dat Europa onder druk is gezet door Colipa, de beroepsvereniging van cosmeticaproducenten met grote jongens zoals Johnson&Johnson, Beiersdorf en Estée Lauder. Toch blijven er gelukkig nog enkele ecologische producenten zoals Lavera natuurlijke zonnecrèmes maken.
Op heel kleine klompjes Een ander aspect is de grootte van de filterdeeltjes die het zonlicht als microscopische spiegeltjes moeten terugkaatsen. Deze zijn de laatste jaren verkleind tot op nanoschaal, enkele miljoensten van een millimeter. Die ultraminischaal zorgt ervoor dat de zonnecrême goed in de huid dringt en er geen witte film op de huid achterblijft. Ook de minerale filters (titaniumoxide en zinkoxide) worden zo aangeboden en zijn daardoor in een aantal biologische zonnecrèmes gebruikt. Hét probleem met nanodeeltjes zijn de vele vragen die ze oproepen terwijl er amper antwoorden beschikbaar zijn: in welke producten worden ze gebruikt, hoe diep dringen ze in de huid door en welke effecten veroorzaken ze in ons lichaam? De reactie van de producenten is ontkennend tot ontwijkend: ‘Onze deeltjes zijn groter dan 100 nm (nanometer)’, ‘Wij gebruiken “microfijne” titaniumoxide met minder dan 1 procent nanodeeltjes’, ‘Deeltjes tussen de 60 en 200 nm geven eigenlijk een betere bescherming’ of ‘Bij ons zijn het geen deeltjes, maar veeleer “klompjes” van minstens 100 nm.’ Vanaf de zomer van 2013 zullen producenten echter verplicht zijn het gebruik van nanodeeltjes te melden bij de overheid en moeten nano-ingrediënten op het etiket worden vermeld met het voorvoegsel “nano”. Wat in elk geval nu al bekend is, zijn de
risico’s van een aantal synthetische filters: zij dringen vlot de huid binnen en vertonen een hormonale werking. Een Zwitserse arts onderzocht 34 jonge moeders en vond UVfilters in 77 procent van de moedermelk. Slechts de helft van de vrouwen had zonnecrèmes gebruikt, maar UV-filters zitten soms ook in andere cosmetica. In de natuur zijn synthetische UV-filters eveneens aangetoond in een reeks dieren: van twee centimeter grote rivierkreeftjes over vissen tot aalscholvers. Op de testbank Het Duitse blad Öko-Test (OT) heeft 25 zonnecrèmes laten testen met een beschermingsfactor tussen 15 en 25. De vier gecontroleerde natuurcosmetica (Alverde, Sante, Eco en Lavera) scoren goed tot zeer goed. Ze bevatten geen synthetische stoffen en weinig tot geen parfum. In enkele gevallen is de gebruiksaanwijzing te beperkt. Lavera heeft aan EC laten weten dat de filterdeeltjes die zij gebruiken beschermd zijn door een laagje kokosolie zodat ze niet in de huid kunnen dringen. Alle gangbare zonnecrèmes bevatten minstens één UV-filter waarvan geweten is dat die hormonaal werkt. Opvallend is dat alle geteste producten die geen € 5,00 kosten buiten die bedenkelijke filter geen ongewenste ingrediënten bevatten en dus “goed” scoren. De twee duurste, Lancaster sport spray en Piz Buin-lotion, krijgen een ruime onvoldoende. OT geeft de raad om voor zonnecrèmes met minerale filters te kiezen, zeker voor zwangere vrouwen en zogende moeders. Gevoelige huidtypes moeten zeker “verstandig” zonnen en goed worden beschermd door minstens zes koffielepels product te verdelen over het hele lichaam. Bronnen: Ethical Consumer, Öko-Test
32
Reportage
Over ecosurfactants en duurzaam wassen Een gesprek met Peter Malaise van Ecover Tekst Luk Naets en Nadia Tahon Foto’s Meena Kadri
Om Ecover te feliciteren met hun 30-jarig bestaan spreken we af met Peter Malaise, hoofd onderzoek en ontwikkeling. Hij wijst er fijntjes op dat we hem 37 jaar geleden ook al eens hebben geïnterviewd, over het gamma Meta-onderhoudsproducten dat hij toen had ontwikkeld. De tijd, herinneren we ons nu ook, van de lancering van de eerste bruine koffiefilters waarover hij graag grapte: ‘Het zijn eigenlijk witte filters die ik na gebruik zorgvuldig heb uitgespoeld en gedroogd!’ Hoog tijd voor een opfrissende stand van zaken. Een jaar geleden pakte Ecover uit met vier nieuwe krachtige reinigers op basis van een revolutionair type wasactieve stoffen: de “EcoSurfactants”. Dat komt goed van pas op een moment dat consumentenorganisaties jullie producten minder werkzaam vinden dan de klassieke tegenhangers. Peter Malaise: ‘De meeste consumenten zijn gewoon dat producten 120 procent werken, té goed dus, dankzij agressieve en moeilijk afbreekbare scheikundige stoffen. Wij streven naar 100 procent efficiëntie met gebruik van uitsluitend minerale en plantaardige hernieuwbare grondstoffen. Met de EcoSurfactants zijn we weer een stap dichter bij de perfectie. De basis van deze producten is al vijftig jaar geleden gelegd toen onderzoekers ontdekten dat in hommelnesten een gist uit de suiker in honing een soort detergent kon vormen. Na een zevental jaar onderzoek zijn we er nu in geslaagd die productie te optimaliseren onder de vorm van een fermentatie op lage temperatuur en normale druk: een extra ecologisch voordeel ten opzichte van de synthetische industriële processen. Zo kunnen we nu al vier ton EcoSurfactants produceren op twee weken tijd. Een extra
voordeel van de nieuwe surfactants is dat ze een bijna neutrale zuurtegraad hebben en veilig zijn bij contact met de huid. Dat kun je meteen ondervinden bij gebruik van de ovenreiniger. Tot slot zijn de nieuwe producten 20 tot 25 procent zuiniger in gebruik.’ Zo te horen zit hierin een potentiële doorbraak bij een groter publiek. Peter Malaise: ‘Wij zijn nu al marktleider in de sector van de ecologische reinigingsproducten en Ecover wordt verkocht in ruim dertig landen. Maar uit onderzoek blijkt dat “slechts” of “al” 10 procent van de consumenten – het is maar hoe je het bekijkt – bewust kiest voor ecologische producten ondanks die wat minder blitse prestatie en de hogere prijs die een gevolg is van de kleinere schaal waarop wij produceren in vergelijking met de grote jongens zoals Procter & Gamble. Bij die multinationals zijn de milieukosten die samenhangen met het gebruik van petrochemische grondstoffen evenwel niet meegerekend in de prijs. Denk maar aan de enorme schadeclaims door de ramp die zich nu voltrekt in de Golf van Mexico.’
Als marktleider vang je natuurlijk de meeste wind zoals in april, toen de Britse consumentenorganisatie Which? stelde dat veel groene producten hun claims niet konden hard maken. Peter Malaise: ‘Het probleem is dat Which? ervan uitgaat dat al het afvalwater in een zuiveringsstation wordt behandeld in een zuurstofrijk (aëroob) milieu. Daar kunnen zowat alle door de Europese wet toegelaten oppervlakteactieve stoffen worden afgebroken. Maar de meeste zuiveringsstations werken zuurstofarm (anaëroob) en daar zegt geen enkele wet iets over. Verder gebeurt het regelmatig – zoals bij hevige regenval – dat de capaciteit van deze stations ontoereikend is en dat er toch ongezuiverd water wordt geloosd. Wij vinden het daarom heel belangrijk om ook
Reportage
de afbraak in zuurstofarm milieu in kaart te brengen én te onderzoeken, omdat heel wat reinigingsmiddelen in het slib van zuiveringsstations en rivieren achterblijven. Wij testen in ons labo trouwens het volledige product en niet alleen wat losse grondstoffen. Beruchte slecht afbreekbare ingrediënten zoals optische witmakers, polycarboxylaten en fosfonaten gebruiken we daarom niet.’ Maar een reclameslogan als ‘EcoSurfactants zijn niet schadelijk voor de natuur’ is toch overdreven? Peter Malaise: ‘Dat geef ik toe; die slogan is duidelijk aan de interne censuur ontsnapt. Elke nieuwe reclamecampagne is het resultaat van een brainstorm door mensen uit vier of vijf afdelingen, van research tot marketing, en dan durft er al eens een zin door te glippen en op de tekentafel te belanden die ik niet meer onder ogen krijg.’ Helemaal vrij van petrochemische stoffen is Ecover nog niet. Er zitten er nog twee in het waspoeder: de bleekmiddelactivator TAED en geëthoxyleerde raapzaadesters. Peter Malaise: ‘Wees maar gerust: ook die gaan eruit wanneer we een passend plantaardig of mineraal alternatief hebben uitgewerkt. Voorlopig gebruiken we ze nog, omdat een andere productiewijze voor deze grondstoffen soms tot vijf keer duurder is en dus jammer genoeg economisch (nog) niet haalbaar.’ Dat de producten van de ecologische marktleider geen milieukeurmerk of label dragen zullen een aantal consumenten wel bizar vinden. Enkele jaren geleden zaten jullie mee aan tafel bij de opstart van het EcoGarantie-lastenboek, maar kon er geen consensus worden gevonden over het gebruik van enzymen in wasmiddelen. Voor EcoGarantie mogen deze enzymen niet afkomstig zijn van genetisch gemodificeerde bacteriën terwijl Ecover van deze toepassing zowat het centrale thema maakte van haar 25 jaar jubileum. Zijn natuurlijke enzymen zoals die in voeding worden gebruikt niet goed genoeg? Peter Malaise: ‘Daar haal je een heel belangrijk onderscheid aan: voor voeding
en landbouw zijn ggo’s wat ons betreft uitgesloten.De koolzaad- of palmolie die wij verwerken is gegarandeerd ggo-vrij. Persoonlijk zou ik me als suikerpatiënt zelfs geen insuline toedienen die via genetische modificatie wordt verkregen, zoals tegenwoordig gebruikelijk is.’ Huib de Vriend en Piet Schenkelaars, adviseurs over biotechnologie en auteurs van het boek Oogst uit het lab stelden in Milieudefensie van januari nog dat de milieubeweging zich dringend moet buigen over een aantal beloftevolle ontwikkelingen van de witte biotechnologie met gebruik van gewijzigde micro-organismen, terwijl men best afwijzend of sceptisch kan staan tegenover de groene biotechnologie met haar gemodificeerde landbouwgewassen en voedingsproducten. Dat past dus perfect in jullie plaatje? Peter Malaise: ‘Maar niet voor álle zo geproduceerde enzymen! Wij kiezen enkel voor natuuridentieke eiwitafbrekende enzymen (proteasen) en deze die zetmeel splitsen (amylasen) omdat ze onmisbaar zijn om op lage temperatuur toch een goed wasresultaat te geven. In de wasmachine verliezen deze enzymen na een twintigtal minuten hun werking en spelen ze ook geen rol meer in het afvalwater. Er bestaan echter ook enzymen die niet in de natuur voorkomen, de zogenaamde “designer-enzymen”. Zij overleven zelfs temperaturen van een kookwas en kunnen zo op het wasgoed achterblijven en mogelijk allergische reacties uitlokken. In deze groep horen bijvoorbeeld de lipasen thuis die vetvlekken helpen oplossen en die je in elk klassiek wasmiddel terugvindt. Deze gebruikt Ecover dus niet, waardoor je in een test weleens kunt lezen dat een vlek van lippenstift onvoldoende is verwijderd door ons waspoeder …’ Je verklaring komt heel plausibel over maar om kritische consumenten te kunnen overtuigen moet je toch sluitende garanties kunnen voorleggen over hermetisch beveiligde productiesystemen en een perfecte scheiding met mogelijke designer-enzymen. En voor een controlerende instantie volstaat allicht geen technische fiche met een verklaring van de fabrikant.
33
Peter Malaise: ‘Wereldwijd zijn er maar drie grote producenten van “witte” enzymen en zij zijn als de dood voor een milieucatastrofe. Zo is er een aantal jaren geleden in Denemarken een vrachtje van 100 kg gewijzigde micro-organismen in een waterzuiveringsstation terechtgekomen. Gevolg: grote paniek, dagenlang waterstalen nemen onder toezicht van enkele grote ngo’s en het visbestand bekijken, en uiteindelijk is er niets van die lading teruggevonden. Dat toont vooral aan dat micro-organismen niet alleen gemakkelijk kunnen worden gewijzigd, maar dat ze zich even goed direct aanpassen of oplossen “in het wild”.’ Zijn de gisten of schimmels die jullie gebruiken voor de productie van de EcoSurfactants ook genetisch gewijzigd? Peter Malaise: ‘Neen, omdat dat niet nodig blijkt: we kunnen ze probleemloos opkweken in onze eigen bioreactoren.’ Palmolie als grondstof is de laatste tijd negatief in het nieuws omwille van de massale kap van tropische wouden en de uitroeiing van de orang-oetans. Peter Malaise: ‘Ecover is lid van de RSPO (Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie) en investeert daar heel wat tijd en geld in. De werking is te vergelijken met groenestroomcertificaten: verschillende producenten engageren zich om op een duurzame wijze olie te produceren. Als dat na controle zo blijkt te zijn, krijgen ze een of meerdere certificaten uitgereikt die door de afnemers worden betaald.’ En nu de toekomst: jullie pleiten voor een transparant Europees ecolabel, bekend van het logo met het madeliefje. Peter Malaise: ‘Er begint een frisse wind te waaien in Europa met betrekking tot het Ecolabel. De criteria moeten dringend worden verstrengd en men begint in te zien dat controle ook ná toekenning nodig is. Wij willen daar volop aan meewerken. Ondertussen sleutelen we verder aan nieuwe toepassingen van onze EcoSurfactants zoals in de vaatwastabletten en een wasmiddel. Uiteindelijk zullen we ooit terug uitkomen bij de filosofie achter Meta, met grondstoffen die zich na gebruik perfect terug in het milieu laten absorberen.’
34
Uitgelicht
Het bedwongen bos Nederlanders en hun natuur
Keet Smakelijk
Laura Emmelkamp & Scato van Opstall
Dik van der Meulen
Uitgeverij Boom, 2009, 400 p. ISBN 9789085067047 € 24,50
‘Het Nederlandse landschap lijkt steeds sneller te veranderen, en mooier wordt het niet’, zo luidt Dik Van der Meulen zijn uitvoerige essay in. In ruim 300 pagina’s neemt de auteur de natuurbeleving, het natuurbehoud en de verdwijning van natuur onder de loep. Nederland geldt daarbij als “interessant extreem voorbeeld” waar de natuur permanent in de verdrukking leeft. Het bos uit de titel staat voor alle natuurlandschappen in Nederland. Van der Meulen neemt je mee naar het prille ontstaan van het natuurbehoud en overloopt vanaf dan de volledige Nederlandse geschiedenis inzake natuurbescherming, waarbij het aandeel van de Duitse bezetting opvallend groot blijkt. Zijn hart gaat duidelijk uit naar de natuurlandschappen en zijn vrijwilligers die pogen te herstellen wat reddeloos verloren lijkt. Uitvoerig, zo kun je dit werk in één woord vatten. Niet alleen de beschrijvingen van reservaten, maar ook de excursies en gesprekken, citaten en gebeurtenissen, alles wordt in het lang en het breed over de pagina’s uitgesmeerd. Ondanks de verscheidene interessante invalshoeken schreef Van der Meulen dit boek voor een beperkt, bijzonder geïnteresseerd publiek. Tine van Landegem
Eigen uitgave: keetsmakelijk.nl, 2009, 240 p., ISBN 978-90-814396-1-9 € 24,50
Wie problemen heeft met kinderen die maar geen groenten willen eten, zal zeker geholpen zijn met dit nieuwe kookboek. Zelden zo’n kleurrijke en plezierige uitgave gezien, met tientallen originele en grappige foto’s. Met de 77 recepten kun je al ruim een jaar elke week een creatief recept uittesten, lekker op het ritme van de seizoenen. Informatief staat het boek er ook met achterin een volledig alfabet aan verklarende teksten: van “biologisch” over “tanden” tot “zout”. Via de website kun je nog een uitgebreide bronnenlijst aanklikken en inkijken. Op enkele keren een recept met vis, een ei of wat geraspte kaas na zijn de meeste gerechten veggie en de bereidingstijden variëren handig van enkele minuten tot ongeveer een uurtje. Het kookboek is stevig genaaid en gebonden uitgegeven: dat mag wel in een keuken waarin je kinderen bij het kokkerellen wilt betrekkken.
boek door Eric Schoones. Nog 34 andere vooraanstaande Nederlanders geven hierin hun visie op kredietcrisis, voedseltekort en klimaatproblemen enerzijds en duurzaamheid anderzijds. Een paar doordachte oneliners om je een idee te geven: Jan Terlouw: ‘In plaats van een belasting op de toegevoegde waarde, BTW, hebben we een belasting op afgenomen waarde nodig.’ Econoom Arnold Heertje: ‘Velen zien de groei van de economie [in China en India] als een bedreiging, maar ik verwacht dat een duurzame, integrale blik zich daar sneller zal ontwikkelen dan in het Westen.’ Dit boek af en toe lezen, terugleggen en elk jaar nog eens lezen lijkt me de wenselijke – en duurzame – manier om het te appreciëren. Toegegeven, het is een echt salontafelboek, met naar mijn smaak net iets te gladde foto’s en net iets te obligate vragenlijstjes aan het einde van elk interview. Maar het werkt lang na. Ik krijg meteen zin om ook eens 35 bekende Vlamingen naar hun visie op duurzaamheid te vragen. Lieven David
Speechless
Luk Naets
Een te grote kist bananen Polyp
New Internationalist Publications, 2009, 110 p. ISBN 978-1-906523-19-0 £ 12,99
Erik Schoones
Uitgeverij Aeneas, 2009, 172 p. ISBN 978-90-75365-95-5 € 29,95
‘Bankdirecteuren die zo graaien zijn gewoon apen die voor een te grote kist bananen zijn gezet.’ Dat is een van de typische, dwarse uitspraken van bioloog Midas Dekkers, geïnterviewd voor dit
Speechless is een wel zeer ongewoon tekenverhaal met ballonnen-zonder-tekst. Deze uitgave kwam tot stand in samenwerking met milieuorganisatie Friends of the Earth die in 77 landen actief is. Het verhaal schetst op een briljante wijze – met soms wrange tot hilarische beelden – de geschiedenis van de wereld. Te beginnen met de aanslagen van 9/11 op de Twin Towers in New York om dan de draad echt op te pikken via de prehistorie. Het loont zeker de moeite om deze spoedcursus geschiedenis samen met
Uitgelicht
tienerdochter of -zoon te ontrafelen en zelf de tekeningetjes in de ballonnen in woorden om te zetten. Aan het eind van het boek geeft tekenaar Polyp suggesties voor deze teksten in het Engels, Frans en Spaans. Interessant om ook je talenkennis wat mee op te frissen dus. Luk Naets
De zorgboerderij
Gerard Termaat
Roodbont Uitgeverij, 2010, 207 p. ISBN 978 90 8740 045 3 € 24,95
Het aantal zorgboerderijen is de voorbije jaren gegroeid tot meer dan 1000 in Nederland en zowat 500 in Vlaanderen. De zorglandbouw wordt serieus genomen door zowel de zorgsector als de agrarische sector. Een professioneler en zakelijker aanpak maken het economisch aantrekkelijk, maar de groei heeft ook geleid tot regelgeving en bureaucratie. Auteur Gerard Termaat – zelf een van de pioniers op het vlak van zorglandbouw – schetst in dit boek de geschiedenis van zorgboerderijen en biedt een blik op de toekomst. Verder vind je in dit boek concrete adviezen voor zorgboeren. Interessante vakliteratuur voor wie werkt of wil werken in deze sector. Roodwaternacht
DE DAGEN, 2010, 132 p. ISBN 9789081533409
In opdracht van de provincie Antwerpen en ter gelegenheid van het jaar van de biodiversiteit stelde vzw DE DAGEN het boek
Roodwaternacht samen. Een boek vol verscheiden leven voor kinderen. Auteurs en illustratoren van diverse pluimage verleenden hun medewerking. Zo ontdek je verhalen van o.a.Tom Naegels, Bibi Dumon Tak en Nic Balthazar, gedichten van o.a. Jaap Robben en Ted Van Lieshout en illustraties van Sara Fanelli en Ingrid Godon. Roodwaternacht is een mooi blader-, kijk- en leesboek, met bijzondere aandacht voor vormgeving. Vooral geschikt voor oudere kinderen, of voor volwassenen waarin nog jonge ontdekkingsreizigers schuilen. Op de achterflap van deze Seizoenen vind je alvast een voorsmaakje uit het boek: een gedicht van Jaap Robben. Groene levenskunst Wat ieder van ons voor het leven op de planeet kan doen
Wilhelm Schmid
Ambo, 2010, 144 p. ISBN: 9789026322532 € 19.95
In Groene levenskunst gaat Berlijns hoogleraar filosofie Wilhelm Schmid in op de vraag wat we in ons dagelijkse leven kunnen doen voor het milieu. Tenminste, zo staat het op de kaft van dit bij het Amsterdamse Ambo uitgegeven filosofische boek. Groene levenskunst is een bewerking van het laatste hoofdstuk van Philosophie der Lebenskunst (1998), een boek dat lovende commentaren kreeg en goed verkocht. Algemeen Dagblad noemde het ‘concreet’ en volgens Psychologie Magazine schrijft Schmid ‘helder en direct’. Ik vraag me af of de recensenten van deze bladen het boek ook daadwerkelijk gelezen hebben, want zelf zocht ik in deze bewerking vruchteloos naar heldere zinnen. Het staat natuurlijk geleerd en intelligent om een gesloten tekst met ellenlange zinnen te schrijven. Vervang in de vorige zin ‘geleerd’ door ‘erudiet’, ‘gesloten’ door ‘hermetisch’ en ‘ellenlange
35
zinnen te schrijven’ door ‘prolix paragrafen te produceren’, en je komt in de buurt van het soort obscure wartaal waarvan dit boekje bol staat. Een voorbeeld: ‘In de moderniteit werd het begrip “techniek” gereduceerd tot de objectieve techniek, die enerzijds neerkomt op het proces van methodische, niet-individuele lopendebandproductie, anderzijds de totaliteit omvat van al die geproduceerde objecten zelf, die een eigen, quasi-ontologische status voor zichzelf opeisen; alsof ze uit zichzelf kunnen existeren, terwijl ze toch in elk opzicht hun bestaan danken aan het denken en het werk van subjecten, want ook hier is het de menselijke verbeeldingskracht die tot hun productie leidt.’ Ben jij nog mee? Is dit helder en direct? Veel schrijven en weinig zeggen, met zinnen die je moet ontleden om ze te begrijpen. Dat is wat middelmatige academici doen, omdat een helder taalgebruik hun gebrek aan inhoud meteen zou blootleggen. Het al even inhoudsloze essay ‘Terug in de bomen! Een blik op het leven in het derde millennium’ wordt door Schmid gerecycleerd tot laatste hoofdstuk van dit boek. Niet alleen staat de stijl haaks op de rest van het boek, deze tekst is ook nog eens slechte sciencefiction. Gaat Schmid dan – zoals men op de kaft belooft – in op wat ieder van ons in zijn eigen leven kan doen voor het milieu? Neen. Meer dan een opsomming geven van de al overbekende ecologische problemen doet Schmid niet, laat staan dat hij praktische tips zou geven waarmee je concreet iets kunt doen voor het ecosysteem. Dit boekje is er een dat je gerust kunt laten liggen in de winkel. Door het niet te kopen, mis je helemaal niets. Het lijkt me zelfs een toepassing van groene levenskunst. Bart Coenen
De volgende mensen winnen een refillbag van Ecover: Moniek Vermeulen, Marij Elewaut, Carine Govaert, Lia Dieltjens, Julien Bouwen, Jan Vissers, Linda Van Cauwenberge, Sabine David, Katrien Van Geyseghem, Hilde Delva
36
Lezers reageren/Uitgesproken
Oude perensoort Ik ben op zoek naar een oude perensoort uit de tuin van mijn grootmoeder. We noemen ze “Bretagne peer”. Google kent deze peer niet en dus heb ik gezocht naar afbeeldingen om de peer terug te vinden. De enige manier om te weten of de afbeelding klopt met mijn gezochte peer is ze in het echt zien en proeven. Zou iemand me kunnen helpen bij het terugvinden van mijn geliefde peer? Korte beschrijving: een kleine ronde peer (bijna de vorm van een appel) met een donkerbruine kleur en een donkerroodpaarse blos. Ze is heel hard, het vruchtvlees is korrelig en de smaak heerlijk zoet-bitter. Ze is vrij laat rijp. Volgens afbeeldingen zou het de ronde perzikpeer of bergamotpeer kunnen zijn. Alle tips zijn welkom! 0472 85 59 12 of 014 708 723 machteld.de.smet@telenet.be Machteld De Smet
Blote kabouter Enkele lezers reageerden op de lezersbrief van H&H in Seizoenen van mei en nemen het op voor kabouter Durf. We kunnen de redacties helaas niet allemaal publiceren, maar de brief van Kris D’hondt willen we je niet onthouden. Ik sla de nieuwe Seizoenen open en het eerste wat ik zie: ‘Blote kabouter’. Een lezersbrief van H&H. Het komt er op neer dat die blote kabouter zou kunnen bijdragen tot de verloedering van de maatschappij. Merkwaardig! Beste H&H, ik word straks voor de tweede keer opa en heb altijd gewerkt met ouders die kampen met opvoedingsproblemen. Wees gerust, met die blote kabouter is niets aan de hand. Integendeel. Voor mij is die blote kabouter tegenwoordig hét kenmerk van Velt: mooi, vriendelijk, ontwapenend, verfrissend. In één woord: puur. Die kabouter is van het beste voed-
sel voor een gezonde geest. Laten we het zo houden. Echt waar, als het werkelijk warm is, wil ik weleens als die kabouter zijn. Kris D’hondt
Draadloos? Beste kabouter Durf, Ik neem aan dat je veel weet van ecologisch tuinieren en veel vragen kunt oplossen daarover. Maar wat me in het laatste nummer van Seizoenen tegen de borst stuitte was de mededeling dat je die vragen op je draadloze laptop ging beantwoorden. Je weet wellicht niet veel over de risico’s en de gevaren van de draadloze toepassingen. Je zult er niet van sterven of ziek worden op korte termijn, maar enige voorzichtigheid en wat terughoudendheid tegenover de Velt-lezers hierover vind ik niet ongepast. Surf bijvoorbeeld eens naar de site van ‘beperk de straling’ of stopumts.nl Je hoeft het niet met mij eens te zijn, maar er zijn zoveel wetenschappelijke studies pro en contra hierover en vertegenwoordigers van de groene partij zijn de enigen die weerwerk bieden tegen de ongebreidelde toename van de elektromagnetische straling. Velt kan niet achterblijven vind ik en er zou tenminste toch geen reclame gemaakt mogen worden voor zulke zaken. Groeten van voor een computer met ADSL verbinding. Een bezorgd Velt lid, Patrick Maes
Antwoord van kabouter Durf Beste Patrick, Ik heb begrip voor je bezorgdheid, maar ik kan je verzekeren dat de stralen van mijn laptop zo fictief zijn als de laptop zelf en dus volstrekt onschadelijk. Tegelijkertijd vrees ik toch ook klachten als ik het bos zou bedraden … Hartelijke kaboutergroeten, Durf
Bedreigde zee Beste, Als lid van Velt lees ik in uw tijdschrift met veel belangstelling de poëziebijdrage op de achterflap van uw blad. De olieramp in de golf van Mexico zal u wellicht ook niet onberoerd laten, daarom stuur ik u mijn gedicht ‘Bedreigde zee’. Een goede ontvangst en veel leesgenot. Jozef Vandromme
Bedreigde zee De maan begrijpt best hoe diep dit water is ik ben de maanvis die nauwelijks weet de mens heeft zich vergist. Uw vloed eens helder als glas kent nu het noodlot van een grote olieplas. Op uw besmeurde stranden was ik mijn bezeerde handen. Tuinieren met autobanden Beste, Als je met weinig plaats eens wilt proberen om aardappelen te verkrijgen, lijkt werken met wat planten in een autoband me heel handig. Als de planten beginnen te groeien zet je er een autoband bovenop. Maar is dit wel wenselijk i.v.m. eventuele opname van chemische stoffen uit de autobanden, of is daar geen gevaar voor? Groetjes, Kristin
Antwoord van Evelien Matthijssen, stafmedewerker moestuin Dag Kristin, Je hoeft er niet bang voor te zijn dat de chemische stoffen uit de autobanden vrijkomen en in jouw tuinaarde terecht-
‘Een groendienst maakt […] bepaalde keuzes, die het uitzicht van onze parken mee bepalen. […] We hebben enkele jaren geleden beslist om niet langer pesticiden te gebruiken. De meeste mensen weten dat niet, maar dat heeft een reëel effect op wat er te zien is in de stadsparken, zelfs op de beestjes die er in rondvliegen.’
‘Ik merk […] dat de werkwijze van kleine producenten vaak niet is afgestemd op het reilen en zeilen van een druk restaurant. Ik hoop dat we elkaar daarin tegemoet kunnen komen […]. Want bio is een té mooi verhaal, om het hier al te laten stoppen.’
Liesbet Van Loo, Gentse groendienst
In: puur, 26 mei 2010
In: Zone 09, 19/5-8/6/2010
Giovani Oosters, chef-kok Vous lé Vous
Lezers reageren/Uitgesproken
37
Schelpen doe je niet op de composthoop. Ze vergaan veel te traag, en je zult ze er vele jaren later nog altijd in terugvinden. Ook in de GFT-bak horen ze niet thuis. De restjes van het eetbare deel van de mossel die na consumptie van de mossel op de schelp blijven zitten, gaan daarenboven rotten en stinken. Ze trekken dan ongedierte aan. Als je niets met je schelpen doet, horen ze bij het restafval. Beste groeten, en nog veel tuinplezier,
Foto: Tony Buser
Geert Gommers
komen. Ze zullen enkel vrijkomen als ze worden verbrand. Het is een mooie vorm van tuinieren met recuperatiemateriaal. Veel succes! Mosselschelpen Beste, Ik zou graag willen weten of er met oester- en mosselschelpen iets te doen valt in de tuin. Mogen zij, eventueel verbrijzeld, worden toegevoegd aan de grond, aan de compost of oppervlakkig rond ( fruit)bomen worden gestrooid? Met dank bij voorbaat, Eddy Vekemans
Antwoord van Geert Gommers, stafmedewerker landbouw Beste Eddy, Oester- en mosselschelpen, en andere schelpen, vergaan traag; ook als je ze gemalen of verbrijzeld hebt. Voor gebruik in de tuin zijn er twee mogelijkheden: • Verbrijzelde schelpen kunnen worden aangebracht als antislakkenkraag, bijv.
rond sla- en koolplantjes. Slakken houden er niet van zich over scherp materiaal te bewegen. Zo’n ‘hindernis’ zorgt ervoor dat ze minder snel, of niet, je plantjes zullen afvreten. Het langzaam verweren van het schelpengruis brengt bovendien wat kalk in de grond. Een praktisch nadeel voor jou is wel dat verbrijzelde schelpen scherpe kantjes hebben. Je kunt je bij het tuinieren dus nogal gemakkelijk snijden aan de kleine schelpenbrokjes, die – als je ze in de bodem mengt – ettelijke jaren aanwezig blijven. • Als je kippen hebt, kun je gemalen schelpen in een apart bakje in het kippenhok plaatsen. In principe is dat niet noodzakelijk voor kippen die een ruime uitloop en een gevarieerd menu hebben, maar bijv. voor leghennen is het wel nuttig. Leghennen hebben veel kalk nodig voor de vorming van eierschalen. De gemalen schelpen leveren een flinke dosis extra calcium en fosfor aan de kip. Dat bevordert de goede groei en een sterke botvorming.
‘Goed, de klimaatverandering is angstaanjagend. Maar wanneer je de harten en de geesten van mensen wilt winnen, is het beter om mensen warm te maken voor de rijke mogelijkheden van een duurzame toekomst, dan om te proberen hen door middel van paniek te onderwerpen.’ Martin Wright, hoofdredacteur Green Futures
In: Green Futures, april 2010
Biomelk Geachte, Naar aanleiding van het artikel ‘Over de troeven van biozuivel’ in jullie tijdschrift Seizoenen had ik volgende bedenking: het is een gemiste kans om niet te verwijzen naar de Voedselteams. Via deze weg kopen wij volle biomelk aan € 0,75 per liter in glazen waarborgflessen. Goedkoop voor de eindgebruiker, een goede prijs voor de boer en een zeer korte afstand waarover getransporteerd moet worden. ‘Onze’ melk komt van de firma Keymeulen. Ons Co-housing-project HuisElf is depothouder voor Lebbeke van het voedselteam. En zo zijn jullie lezers op de hoogte van deze optie. Groetjes Bruno Verschaeve
Rechtzetting: de handleiding Succesvol eetbare houtzwammen kweken kan worden besteld via info@mycobois.net en niet info@mycobois.be zoals verkeerdelijk werd afgedrukt in het januarinummer van Seizoenen. Zend je lezersbrieven naar redactie@velt.be of per post t.a.v. de redactie.
‘Ecologie wint aan belang, maar mensen willen tegelijk niet inboeten aan luxe. Het letterwoord LATTE is de nieuwe norm: Lokaal, Authentiek, Traceerbaar, ‘Trustworthy’ (betrouwbaar, nvdr) en Ethisch. Bedrijven die deze principes hanteren zien hun omzet quasi verdubbelen, dankzij de crisis. Duurzaamheid is de gouden middenweg tussen de drang naar ecologie en de crisis.’ Nina De Man, trendwatcher en presentatrice
In: Zone 09, 9/6-30/6/2010
38
39
40
41
Studiedag (aankondiging) Op 16 oktober organiseert Velt de studiedag ‘Durf leven zonder pesticiden in tuin en keuken’ (werktitel). Programma en locatie zijn nog onder voorbehoud, maar willen we hier toch al meegeven. Reserveer alvast deze datum in je agenda en hou de Velt-website in de gaten. Het definitieve programma verschijnt in het septembernummer van Seizoenen. Datum: zaterdag 16 oktober 2010 (wereldvoedseldag), 9u30-17u00 Locatie: Brussel, ‘De Schelp’ van het Vlaams Parlement (o.v.). Bij de aftrap voor de Velt-ecotuindagen sprak Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur, haar bezorgdheid uit over het feit dat in Vlaanderen de biodiversiteit blijft dalen: ‘We halen de doelstellingen niet en met enkel overheidsmaatregelen zullen we ze nooit halen. Het is nodig dat iedereen een steentje bijdraagt. Dat kan door bijvoorbeeld geen pesticiden meer te gebruiken in de tuin.’ Schauvliege loofde Velt voor de campagne ‘Durftuinierenzonder’, waaraan al 5000 tuiniers actief meewerken. Hun engagement en inzet resulteert in een directe impact in de ruim 450 hectare milieuvriendelijk beheerde tuinen en heeft een sensibiliserend effect in de buurt van de tuin, via de media en via de ecotuindagen (17000 bezoekers). Op deze studiedag wil Velt alle ‘durvers’ samenbrengen, hen relevante en unieke informatie bieden en een kans om mee te brainstormen over hoe het verder moet met de actie van Kabouter Durf.
Karaktervolle vakwerkhuizen in de Voerstreek (B) | Een bijzondere ervaring. De prachtige architectuur met natuurlijke materialen, (stroleem, hout) geven de vakantiehuizen een aangenaam karakter. 2-8 personen, gemeenschappelijke tuin, huisdieren toegelaten. | Info | www.laugs.com
Programma: 9u30 – 10u00. Onthaal 10u00 – 10u05 Welkom, praktische afspraken, programma overzicht 10u05 – 10u20 Situatieschets: • pesticiden- en kunstmestgebruik in de tuin • pesticidenresidu’s en additieven in de voeding 10u20 – 10u40 Wat doet Velt? 10u40 – 11u00 Vragen en reacties. 11u00 – 12u00 Presentatie door Ken Thompson: ecotuinieren voor biodiversiteit 12u00 – 12u30 Vragen uit de zaal, reacties van de spreker 12u30 – 12u45 Reactie van minister Schauvliege 12u45 – 14u00 Middagpauze met ‘ecosmos’ en infomarkt 14u00 – 15u30 Presentatie van campagnes waarbij de link gelgd wordt tussen pesticiden en voeding: • ‘Weet wat je eet’ door Wouter Van Eck, campagneleider Landbouw en Voedsel van Milieudefensie, (Nederland) – 40 min. • Campagne in Groot-Brittannië – 40 min. • Link naar de Velt-campagne ‘ecosmos’ - 5 min. 15u30 – 15u45 Vragen uit de zaal, reacties van de sprekers 15u45 – 16u15 Brainstorming in kleine groepjes 16u15 – 17u00 Slotwoord en receptie → www.velt.be/studiedag2010
42
Ledenvoordelen
De Vijfde De Vijfde doet aan milieu- en natuuronderzoek en werkt vanuit vier deelactiviteiten: Bodem, Water, Natuur en Studie & Advies. Jouw korting: 7 procent op de volledige paketten tuinbodemonderzoek ‘bodemvruchtbaarheid’ en ‘bemestingadvies’ (met ecologisch advies) en op het ‘grond-gezond’-onderzoek zoals dat wordt voorgesteld op onze website. Producten die geen deel uitmaken van de korting: overige onderzoeken, onderzoek op maat en studie- en advieswerk. Adres: Linkhoutstraat 173, 3560 Linkhout (Lummen) 0474 73 17 06, wim.alaerts@d5d.be → www.d5d.be
Laugs Vakantiewoningen Bijzondere en karaktervolle vakwerkhuizen in de Voerstreek. Gebouwd op de oude manier, met natuurlijke materialen. Prachtige wandel- en fietsomgeving. Vakantiehuizen voor 2-8 personen. Jouw korting: 5 procent op de huursom (excl. extra kosten voor de hele periode (weekend, midweek, week, of langer). Niet geldig in het laagseizoen of bij lastminuteboekingen. Adres: Einde 63, 3790 St. Martens-Voeren 042 68 01 35 of Nederland: +31 6 12054464 vakantie@laugs.com → www.laugs.com
b&b De Meetjes De ideale uitvalsbasis om Gent en Brugge te bezoeken en om de grens Leiestreek-Meetjesland per fiets te verkennen. Jouw korting: 5 procent op kamer met ontbijt. Geen korting op avondmaal en dranken. Adres: Molenstraat 9, 9850 Nevele 0475 76 95 47, info@demeetjes.be → www.demeetjes.be
Bio-Bucolica en Bucolica Bio-Bucolica is een biowinkel met veel verse en droge voeding. Bucolica is een ecologisch verantwoorde tuinaanlegger. Jouw korting: 5 procent korting in de winkel en op de markt, 5 procent korting op tuinplanten. Adres: Deken de Bolaan 135, 8970 Poperinge 057 33 20 02 Valériane Beurs van Nature & Progrès op 3, 4 en 5 september 2010 Jouw korting: toegangsprijs is € 4,00 i.p.v. € 8,00 (op vertoon van lidkaart). Zie p. 17 voor meer info
Gratis naar passivehouse 2010 Op zaterdag 11 en zondag 12 september organiseert Passiefhuis Platform in het Brusselse Tour & Taxis, PASSIVEHOUSE 2010, een beurs waar je alle bedrijven ontmoet die in de Benelux passief en zeer energiezuinig bouwen. Ben je van plan om te bouwen of verbouwen om comfortabeler, klimaatvriendelijker en energiezuiniger te wonen dan vind je hier alle informatie en leveranciers. Bovendien biedt Passiefhuis Platform je lezingen van 30 minuten aan over bouwdetails, passief schrijnwerk, balansventilatie, renovaties naar zeer energiezuinige woningen … Fel gesmaakt zijn de bewoners-panels, waar gezinnen die in passieve woningen leven hun ervaringen vertellen. Meer informatie vind je op → www.passivehouse.be
Jouw voordeel: als Velt-lid krijg je gratis toegang als je op bovenstaande website onder code 131 ingangskaarten voor het beursweekend downloadt. 10 x gratis naar Tentoonstelling ‘Mag ik u het hof maken?’ ‘Mag ik u het hof maken?’ onder die noemer brengen de Groendienst en het MIAT de Gentse parken in beeld. De museumruimte werd voor de gelegenheid tot een park omgebouwd. Wandelend door dat park krijgt de bezoeker te zien hoe recreatie en spelen, natuur en milieu of het verleden van de plek een plaats krijgen in de Gentse parken. Ook het proces van plannen tot onderhouden van een park komt aan bod. De tentoonstelling eindigt met een toekomstluik, waarin bezoekers hun ideeën kunnen geven over de herinrichting van de Baudelohof. Praktisch De tentoonstelling loopt van 30 mei tot en met 29 augustus 2010 in het MIAT Openingsuren: van dinsdag tot zondag van 10-18 u. Toegangsprijzen: € 5,00 of € 3,75 (reductie) t.e.m 18 jaar: gratis t.e.m. 25 jaar: € 1,00 Fietstochten op zondag 27 juni en op zondag 29 augustus 2010. Start om 10u30 in het MIAT Inschrijven via publiekswerking.miat@gent.be Museum voor Industriële Archeologie en Textiel (MIAT) Minnemeers 9 9000 Gent 09 269 42 00 → www.miat.gent.be → www.magikuhethofmaken.be
Er zijn 5 x 2 vrijkaarten beschikbaar voor Velt-leden. Stuur voor 31 juli een e-mail naar redactie@velt.be of stuur een kaartje ter attentie van de redactie.
Publicaties
• Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob - La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - Hageling-Bio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum - De Hogen Akker Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke - Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Chassin - Tuin van hEden, - Beer, bed & breakfast Jessenhofke - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Oost-West Centrum - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - Pajottenlander - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica.nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving.be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - De Klopperij - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel - The Earth Collection - EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.
43
Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) 8,50 + ( 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) 29,95 (+ 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) 31,95 (+ 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) 24,95 (+ 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) 5,95 (+ 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) 14,95 (+ 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 ( incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) 3,95 (+ 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) 31,50 (+ 5,00 verz.) • Pim Pompoens Kwartetspel (704023) 9,00 (+ 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) 9,00 (+ 2,50 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) 8,00 + (+ 2,00 verz.) Nieuw! • Biodiversiteit in België (704018) 43,00 (+ 6,50 verz.)
Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.
Boom Steeds kleinere rondjes liep ik om jouw huis tot ik op een ochtend eindigde in de tuin onder je raam. Ik ging niet dood, iedereen hoorde mijn hart. Ik hield voortaan mijn adem in. Strekte mijn armen, hield mijn hoofd scheef en mijn vingers volgden de wind. Het was wachten op jou en de eerste vogel die mij geloofde. Jaap Robben uit: Roodwaternacht, DE DAGEN, 2010 (zie ook p. 35)