Seizoenen Ecologisch tuinieren | koken | leven | №.6 | 2008
2
Colofon
Colofon
Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 36ste jaargang - november/december 2008
Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76
[email protected] www.velt.be
Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het januarinummer in vóór 15 december via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van februari en maart. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘contacteer ons’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Download de folder via www.velt.be of vraag hem aan op het Velt-secretariaat.
V.u.: Piet Anrijs, Vissenakenstraat 381, 3300 Vissenaken
Hoofdredactie en lay-out : Bart Coenen,
[email protected] Eindredactie en lay-out : Reine De Pelseneer,
[email protected] Fotoredactie: Inge Van Der Elst,
[email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Tine Van Landegem, Annelies Wijts-Verbocht Werkten mee aan dit nummer: Michel Beankens, Geertje Coremans, Joeri Cortens, Lieven David, Jean Marie De Baene, Kristien Dhont, Emelie Heller, Veerle de Pooter, Philip Droogmans, Geert Gommers, Geert Groessens, Willy Kestemont, René Meulemans, Luk Naets, Karen Remans, Nadia Tahon, Greet Tijskens, T.I.O.L.V. Oudenaarde, Ann Van Belle, Luc Vanhoegaerden, Tine Van Landegem, Annelies Wijts-Verbocht Fotografen & illustratoren: Asarya, Guy Augustijns (coverfoto’s zadenbijlage), Michel Beankens, Keira Bishop, Joshua Bousel, Bart Coenen, Marcus Corner, Philip Droogmans, Evelyne Fiers, Freshly grown, Emelie Heller, Stefan Jacobs (cover), Arno Laurent, René Meulemans, Tatlin, Mario Alberto Trejo, Tinne Van den Bossche, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen, Weleda, Annelies Wijts-Verbocht Administratie: Karin Holemans,
[email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be
6 | 2008
3
Inhoud
Mensen oogsten zelf hun groenten bij de boer. Bart Coenen sprak met enkele initiatiefnemers van CSA-projecten in België. p. 31.
Redactioneel
4
zoom Zaaigoed
5
Consument
6
Reportage Community Supported Agriculture
Wat zijn de lekkerste rode biowijnen? Velt deed de test. p. 27.
Een aardappel die bestand is tegen Phytophtora? Lees alles over Sarpo Mira op p. 12.
31
tuin Sarpo Mira, een aparte aardappel De geheimen van huttentut Natuur in rust
12 19 16
sorbet Vraag en antwoord: wat met eikelmuizen?
18
verbeeld
15
culinair Toverknolletjes voor de winter
20
weg & wijzer
23
breedbeeld Fruitig, kruidig of verbrand? Biowijn
27
zoekertjes
35
Eco-actief Weleda kiest voor een Velt-tuinbordje Eco-actief nieuws
10 8
Lezers reageren/column/Uitgesproken
36
Uitgelicht
38
ledenvoordelen
47
4
Redactioneel
Pesticidenlobby Tekst Geert Gommers & Jan Vannoppen
Er is op dit moment een groot lobby-offensief van de pesticidenindustrie aan de gang, waarbij in België ook Boerenbond en zelfs het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) worden ingeschakeld. Velt onderneemt actie opdat het Europees Parlement niet zal zwichten voor de druk van deze machtige lobby, want strengere normen zijn nodig voor de gezondheid en het leefmilieu. De boodschap van de pesticidenlobby zegt dat men wil blijven spuiten met alle beschikbare middelen. Met als argument: minder spuiten leidt tot kleinere oogsten, en dus duurder voedsel. Pesticiden zijn noodzakelijk om voldoende voedsel te verkrijgen. Velt vindt die redenering te kort door de bocht. Toen in 1991 de voorganger van deze ontwerpverordening verscheen, werd ook al moord en brand geschreeuwd. Van de 900 stoffen die toen beschikbaar waren, zijn er nu nog een 300-tal over. Van enige nefaste impact op de productie of op de prijzen, hebben wij alvast geen weet. Stoffen worden trouwens enkel gebannen als er effectief ook economisch aanvaardbare alternatieven zijn. Indien niet, voorziet de ontwerpverordening de mogelijkheid om uitzonderingen aan te vragen. De waarschuwende vinger van de pesticidenlobby is dus op zijn minst voorbarig, en in feite ook naast de kwestie. Stijgende voedselprijzen zijn namelijk veeleer het gevolg van andere factoren zoals bijv. stijgende energieprijzen. Velt vraagt dat de Europese parlementsleden resoluut niet toegeven aan de druk om bij de komende herziening het voorgestelde Europese pesticidenbeleid af te zwakken. Want de voorstellen van de Commissie zijn goed; ze maken immers komaf met pesticiden die schadelijk zijn voor het erfelijk materiaal, schadelijk voor de voortplanting, kankerverwekkend of hormoonverstorend. Dat die stoffen momenteel op ons bord kunnen belanden, bleek vorige week uit gegevens van het jaarlijkse opvolgingsrapport voor pesticidenresidu’s van de Europese Commissie. In 2007 steeg het aantal gevallen waarbij de Maximale Residu Limiet (MRL) voor pesticiden in groenten en fruit overschreden werd. Precies die problematische stoffen wil het Europees Parlement nu verbieden.
Men zou verwachten dat het FAVV dit nieuwe beleid met open armen ontvangt. Het biedt immers méér zekerheid op veilig voedsel. Maar het FAVV stelt: ‘Een lichte overschrijding van de MRL betekent niet dat er een risico is voor de consument.’ Een vreemde redenering, vindt Velt. Vergelijk het met traag door het stoplicht rijden: is dat veilig? Het FAVV gaat verder dat ‘bij de huidige massaproductietechnieken pesticiden nodig zijn om te voorzien in de noden van een toenemend aantal mensen.’ Vindt het FAVV dat de EU veel moet produceren om de wereld te voeden? Vanuit wetenschappelijk oogpunt is deze stelling aanvechtbaar. Ze is in ieder geval niet in het belang van de Europese en/of Belgische consument. Je zult maar behoren tot een kwestbare groep (zuigelingen, zwangeren, ouderen, zieken,...). Of een ‘cocktail’ van pesticidenresidu’s binnen krijgen, waarvan het effect nog nauwelijks onderzocht is. Velt vraagt dat alle gegevens van de controles op pesticidenresidu’s gepubliceerd worden, zodat de consument zelf kan nagaan in welke winkels en voor welke producten de limieten overschreden worden. Dat kan in Nederland, via de website www.weetwatjeeet.nl. Ook in België moet dat kunnen, de gegevens zijn er, maar ze worden niet gepubliceerd. Vier en vijf november houdt de milieucommissie van het Europees Parlement een tweede lezing. In december of januari gaat het dossier naar de plenaire vergadering. In afwachting heb je als consument één houvast. Kies voor biologische producten. Daarvoor worden geen chemische pesticiden gebruikt. Ook het zelf telen is terug populair. Een tuin zonder pesticiden is perfect haalbaar. → www.weetwatjeeet.nl → www.123ecotuin.be
Zoom
5
Zaaigoed
Guy Augustijns helpt Velt al jarenlang om van de zadenlijst een succes te maken: hij neemt en verzamelt sprekende foto’s van de verschillende gewassen, hij stelt de zaden voor in presentaties en schrijft het programma bij de zadenlijst. Velt wil hem hiervoor graag bedanken! De bovenstaande foto, die de droge peul van de Fiskeby-sojaboon toont, is van de hand van Guy Augustijns. In de brochure met de zadenlijst, een bijlage bij deze Seizoenen, en op www.biozaden.be, de nieuwe Velt-biozadenwebsite, vind je nog meer mooie foto’s van hem.
6
Consument
Oliën en vetten met nieuwe schadelijke stof
Voeding en wetenschap
3-MCPD (monochloorpropaandiol) is een mogelijk kankerverwekkende stof die voornamelijk wordt aangetroffen in industriële sojasaus en te donker geroosterd brood. Wanneer oliën of vetten echter op een hoge temperatuur worden gebracht, bijvoorbeeld tijdens het raffineren, vindt er een reactie plaats tussen de vetzuren en chloor en ontstaan de zogenaamde 3-MCPD-vetzuuresters. Het is nog niet helemaal uitgemaakt of deze esters via de stofwisseling in het lichaam worden opgenomen, of onveranderd worden uitgescheiden. Omdat officiële instanties er in Duitsland voorzichtigheidshalve van uitgaan dat 3-MCPD uit de esters kan vrijkomen, heeft ook Öko-Test (OT) deze stoffen in haar recentste onderzoeken laten testen.
De Amerikaans-Franse psychiater Dr. David Servan-Schreiber is een succesauteur in Frankrijk. In zijn nieuwste boek Antikanker houdt hij een pleidooi voor biovoeding. Carla Rosseels van BioForum had een gesprek met Servan-Schreiber. Daarin stelt de psychiater dat het zeer moeilijk wetenschappelijk te bewijzen is hoe gezond voeding is. ‘Evidence-based double blind onderzoek is moeilijk te organiseren’, zegt de auteur. ‘Hoe kan je het effect van biopaprika bestuderen in het dieet van mensen? Je kan hun voeding niet beperken tot paprika, je kan de mensen zelf niet isoleren,…’ Harde wetenschappelijke bewijzen zijn er wat voeding betreft dus moeilijk te vinden. Toch zijn er, aldus Servan-Schreiber, wel duidelijke wetenschappelijke aanwijzingen over het effect op de gezondheid van bepaalde soorten voeding.
Onder één hoedje: margarines, oliën, vetten en notenchocopasta Van 5 van de 19 geteste margarines bevat een portie van 30 g al meer dan de helft van de dagelijks aanvaardbare dosis 3-MCPD voor een volwassene van 60 kg. In 3 margarines wordt deze dosis zelfs overschreden, zelfs in de biomargarine van het merk Alsan. Zoals enigszins te verwachten viel, komen er in minarines slechts sporen van de esters voor. In plantaardige oliën zijn de resultaten heel wisselvallig; in elk geval scoren de ongeraffineerde vierge oliën zeker goed. Van de 7 bak- en frituurvetten bevatten er 2 slechts sporen 3-MCPD-vetzuuresters, bij de overige soorten volstaan 200 g erin gebakken frietjes om het dagrantsoen te bereiken. Gelukkig is de situatie bij de chocopasta’s met noten omgekeerd: slechts enkele discountproducten voldoen niet. Diepvriesaardappelproducten Aangezien de meeste kroketten, aardappelpoffertjes en rösti’s meestal tussen de 5 en de 10 procent vetstof bevatten, ligt een analyse voor 3-MCPD-vetzuuresters ook hier voor de hand. De vier biologische producten bevatten er slechts sporen van. Bij de kroketten van Lutosa bleek de olie evenwel geöxideerd door te lange verhitting. En een portie biorösti’s bevatte ook een hogere dosis acrylamide. Van de 22 gangbare aardappelproducten overschreden er 6 het gehalte van 50 procent van de aanvaardbare dagelijkse dosis, vertoonden 13 verhoogde acrylamidegehaltes en waren er 11 opgepept met toegevoegde aroma’s. Bij 16 producten, waaronder ook de biopoffertjes van Demeter, was de vetzuursamenstelling ongunstig. OT raadt daarom aan restjes gekookte aardappelen zelf te verwerken.
Bron: puur, september 2008
Voedselprijzen versus pesticiden Het Europees parlement past de richtlijn aan die de markt van gewasbeschermers reguleert. De Europese vereniging van fabrikanten ECPA signaleert dat de opbrengst van de gewassen tot dertig procent lager kan liggen als bepaalde pesticiden niet meer gebruikt mogen worden. De voedselprijzen zouden daardoor opnieuw de hoogte in gaan. Dat zegt ook woordvoerster Anne-Marie Vangeenberghe van de Boerenbond. ‘Als er strengere normen komen, dreigen er voor veel kleine teelten zoals frambozen geen producten meer op de markt te komen. De kleine afzet maakt de ontwikkeling ervan onrendabel.’ Het voorbije jaar zijn de pesticiden een kwart duurder geworden. Door de nieuwe richtlijn zou de prijs nog meer kunnen stijgen. Geert Gommers van Velt vindt de reactie van de fabrikanten overdreven. ‘De richtlijn is al 17 jaar oud. Wie een product wil commercialiseren, moet een onderbouwd dossier over de effecten op gezondheid en milieu voorleggen. Als ze de deadline niet halen, is het maar normaal dat een product niet meer op de markt mag.’ Het argument van de prijsverhoging vindt Velt niet helemaal opgaan. ‘De biolandbouw die geen pesticiden gebruikt, haalt opbrengsten van tachtig procent’, zegt Geert Gommers. ‘Boerenbond verwijst naar de kleine teelten, wel, precies daar doet bio het haast even goed als de klassieke landbouw.’ Bron: De Standaard
Chips En het kan nog slechter: 17 van de 28 geteste chips krijgen van OT een onvoldoende. De resultaten van deze gebakken aardappelschijfjes rammelen langs alle kanten: verhoogde acrylamide-waarden (ook al zijn deze beduidend lager dan enkele jaren geleden), te hoge gehaltes aan 3-MCPD-esters en het toevoegen van aroma’s of smaakversterkers. De enige “bevredigende” soort in de test bleken de biologische paprikachips van Molenaartje te zijn: een al te magere troost. Bron: Öko-Test
Steeds meer weggeefwinkels In Nederland neemt het aantal weggeefwinkels almaar toe. De initiatiefnemers van weggeefwinkels, zaken waar je tweedehandsspullen naartoe kunt brengen die dan door anderen weer gratis kunnen worden meegenomen, willen met hun ‘winkels’ een alternatief bieden voor de wegwerpeconomie en zo meewerken aan een beter milieu. De winkels zijn verspreid over heel Nederland en duiken
6 | 2008
stilaan ook op in Duitsland en België. Wil jij iets gratis weggeven of ben je op zoek naar iets? Surf dan zeker eens naar de zoekertjessite van Velt: www.ecozoekertjes.be. Bron: www.zinfo.nl → www.weggeefwinkels.nl
Nieuw: www.dieetteam.be Het onderzoekscentrum voor consumenten OIVO heeft een handige website ontwikkeld. Heel wat verbruikers moeten omwille van gezondheidsproblemen of overgewicht hun toevlucht nemen tot voedingsmiddelen die ‘light’ zijn of die andere slogans dragen zoals ‘cholesterolverlagend’ of ‘extra bron van Omega 3’. Het OIVO heeft bij elf productgroepen die producten met dieetclaims laten onderzoeken naar het waarheidsgehalte van de beweringen en of die voedingswaren de claims kunnen hard maken. Elk product in de groepslijsten kan men zo aanklikken voor een afbeelding, een ingrediëntenlijst en de bijbehorende ‘claim’. Onderaan volgt dan de degelijke commentaar van een voedingsdeskundige en ernaast de even droge als laconieke beoordeling van het OIVO zelf. Zo op het eerste gezicht zijn er enkel gangbare producten in de lijsten opgenomen, allicht omdat er weinig biologische producten met gezondheidsclaims worden aangeprezen. Nederland wil duurzame vis De 4500 verkooppunten van vis in Nederland hebben zich geëngageerd om vanaf 2011 enkel nog duurzaam gevangen wilde vis of andere zeevruchten te verkopen. Om dat streefdoel te halen wordt er nu al intens samengewerkt met de organisatie die het duurzaamheidslabel MSC uitreikt. Bron: Food Magazine
… of kweekt die zelf: Claresse Een mogelijk antwoord op overbevissing van bedreigde vissoorten is het duurzaam opkweken in aquacultuur. In Nederland heeft men twee meervalsoorten gekruist met als resultaat: de claresse, die op termijn de bedreigde kabeljauw en tong moet vervangen. Omdat de claresse een zoetwatervis is die hoofdzakelijk plantaardig voedsel eet, zou 0,5 kg voeder volstaan om 1 kg vis te leveren na zes maanden. En antibiotica worden slechts ingezet wanneer er zich een infectie voordoet. Minder duurzaam wordt het verhaal wanneer je weet dat een volwassen claresse na 15 jaar wel 30 kg kan wegen, maar dat de vis nu na een halfjaar wordt geslacht ‘omdat de visfilet in het bakje van de supermarkt moet passen’ volgens Frans Aartsen van Fishion Aquacultuur. De smaak zou volgens een aantal koks aanleunen bij die van zeeduivel, maar een aantal reacties op de website van Food Fan spreken eerder van een flauwe vis die het best kan worden verwerkt in een pittige tot pikante Indiase of Thaise bereiding. Bron: het Nieuwsblad
7
Geen ggo’s Vanaf 23 juli verschenen op tientallen plaatsen in Vlaanderen borden in de velden van biologische landbouwers. Daarop verklaren zij dat hun teelt gegarandeerd ggo-vrij is en dat ze dat zo willen houden. De bioboeren hopen dat ook gangbare landbouwers zich bij de actie aansluiten. Deze campagne van Bioforum Vlaanderen heeft de steun van Velt, Bond Beter Leefmilieu en Greenpeace. Sinds tien jaar is de commerciële teelt van ggo-gewassen wereldwijd toegestaan. Die teelt groeit elk jaar, ook in Europa. Door deze toename komt de keuzevrijheid van landbouwer en consument in het gedrang. Als we geen afdoende maatregelen nemen, is het risico op vermenging van ggo-teelten en andere gewassen reëel. De biologische sector eist daarom een duidelijk wettelijk kader. De politiek moet dringend werk maken van het zogenoemde coëxistentiedecreet, dat tot in detail het samengaan van de twee teeltwijzen bepaalt. Binnen de Vlaamse regering is er een principieel akkoord over de inhoud van het decreet. Op 10 juli heeft de regering het akkoord in een aangepaste versie nog eens bevestigd. De biosector wil dat het zo snel mogelijk wordt behandeld en gestemd in het parlement. Het coëxistentiedecreet is nodig om de bioboer te beschermen. Als er toch besmetting optreedt, moet de bioboer correct worden vergoed. Hiervoor ontbreken vandaag nog duidelijke garanties. De biolandbouw heeft goede redenen om voor een ggo-vrije teelt te kiezen. De ggo-techniek doorbreekt de grenzen van de natuurlijke voorplanting en dat kan niet in de biologische landbouw. In biolandbouw worden ziekten voorkomen en genezen vanuit de kennis van het natuurlijke systeem. • Ggo-teelten leiden tot monoculturen en een verdere verschraling van de biodiversiteit. Op en rond biobedrijven floreert de natuur. • De invoering van ggo’s is onomkeerbaar. Er is nog zoveel onbekend rond deze techniek. Daarom is het beter om voorzichtig te zijn en nog meer onderzoek te doen naar de gevolgen op lange termijn. • Gentechnologie zorgt ervoor dat de industrialisering van de landbouw zich voortzet. Als de boer ggo-gewassen teelt, is hij geen eigenaar meer van het zaad. Enkele grote multinationale ondernemingen krijgen via eigendomsrechten en patenten meer en meer schakels van het landbouwproces in handen. Ze leggen zo de hand op het genetisch werelderfgoed, één van de sleutels om het wereldvoedselvraagstuk op te lossen. Redenen genoeg dus voor bio om voor ggo-vrij te kiezen. De biolandbouw is dan ook het enige landbouwsysteem dat wettelijk gegarandeerd ggo-vrij is. Wallonië treedt intussen toe tot het Europese netwerk van GGO-vrije regio’s. Tot nu toe zijn 39 regio’s bij het netwerk aangesloten. Ze verklaren daarmee de traditionele en biologische landbouw te willen beschermen tegen genetisch gemodificeerde gewassen en pleiten voor een schaderegeling op Europees niveau bij contaminatie van gewassen met genetisch gemodificeerde gewassen. Bron: Bioforum en Bond Beter Leefmilieu → www.ggo-vrij.be
8
Eco-actief
Prijzen, tuinen en reizen Eco-actief nieuws Samenstelling Bart Coenen & Reine De Pelseneer Foto’s Jan Vannoppen, Duval Guillaume, Philip Droogmans, Annelies Wijts-Verbocht & Speiboerderij
110 tuinen open tijdens ecotuinweekend Tijdens het ecotuinweekend van 30 mei t.e.m. 1 juni 2009 openen 110 tuineigenaars verspereid over Vlaanderen en Nederland hun tuinhek. Met de hulp van Velt-vrijwilligers en -lesgevers vertellen ze je over hun werk en hun passie en geven ze hun beste ecotips prijs. Meer info volgt in volgende nummers van Seizoenen, op www.123ecotuin.be of via je lokale afdeling.
Nieuw op www.velt.be Geen zin om te wachten tot de volgende Seizoenen om het laatste Velt-nieuws te horen? Vanaf nu ontvang je al onze persberichten in je mailbox. Schrijf je in op onze perslijst via www.velt.be/pers
Promotie Belgische producten In september 2008 kondigde Fedis aan dat haar leden initiatieven zouden nemen om de verkoop van Belgische producten te promoten. Het communicatieplan van de sector is intussen klaar en de landbouworganisaties zijn hier allemaal over geïnformeerd. Vanaf 27 oktober 2008 startten de winkels acties om de Belgische producten in hun rekken te promoten en meer op de voorgrond te plaatsen. Lees een interview met communicatieverantwoordelijke Paskal Deboosere op www.velt.be (klik op ‘voeding’). Geen pesticiden Wil je deze affiche graag aan je buren, vrienden of familieleden geven of een exemplaar ophangen in je school, bedrijf, bibliotheek…? Vraag een extra exemplaar aan via
[email protected].
In de prijzen! Het Velt-boek Stappen naar een ecologische tuin wint de Beervelde Award 2008, een prijs voor het ‘Belgische tuinboek van het jaar’. De jury prijst het boek omwille van zijn toegankelijke karakter. Absolute beginners kunnen met dit boek hun tuin van nul opstarten en meer ervaren tuiniers leren hoe ze een klassieke tuin beter kunnen openstellen voor de natuur. De jury heeft het over ‘een ecologische bijbel voor het Nederlandstalige tuingebied’.
6 | 2008
9
Tuinmateriaal krijgt tweede leven in Velt-tuin Riksingen Leerlingen van de lasafdeling van viio nijverheid in Tongeren en Velt Zuidoost-Haspengouw saneerden samen een bos in Tongeren. Oogst: 300 m draad, 150 palen en 300 m worteldoek. Al het materiaal wordt hergebruikt in de ecologische Velt-tuin van Riksingen. De leerlingen krijgen les over diverse aspecten van dit project. Velt Zuidoost-Haspengouw biedt percelen van haar tuin aan geïnteresseerde moestuiniers aan. Kandidaten sturen een e-mail naar
[email protected]. Gewestreis Nederland De gewestreis van Velt Nederland 2008 was een succes. Annelies WijtsVerbocht, bestuurslid van Velt Nederland, was erbij en schreef er een verslag over. Je kunt dit lezen op www.velt.be. Klik op ‘eco-actief ’.
Leerlingen de boer op Tientallen leerlingen van het T.I.O.L.V. in Oudenaarde bezochten met hun klas een biobedrijf en kregen de opdracht daarover verslag uit te brengen. Hun jounalistieke bijdragen werden gepost op www.biometklasse.be. Wij kozen alvast één verslag uit om in Seizoenen te plaatsten. Charlotte Veye, Lien Vanwijmeersch en Maud Van Hove bezochten de Speiboerderij in Sint-Lievens-Esse:: ‘Een aantal jaren geleden schakelden Wim en zijn vrouw Marianne van het gewone boerenleven over op biolandbouw. Ze hebben fors moeten investeren om hun dromen waar te maken. Melk, boter, karnemelk en yoghurt worden zelf gemaakt door boer Wim en zijn vrouw op hun bioboerderij De Speiboerderij. De dieren op deze boerderij worden biologisch behandeld. Er worden geen sproeistoffen gebruikt, dat is vanzelf-
sprekend. De koeien krijgen ook klaver om te eten. Klaver haalt stikstof uit de lucht en juist dat is goed voor de koeien. De koeien worden enkel gebruikt voor hun melk; ze geven 40 l per dag per koe. 90 procent van de melk gaat naar de melkerij, 10 procent is bestemd voor eigen gebruik. Van die 10 procent maken ze op hun eigen bedrijf yoghurt en karnemelk en uiteraard ook gewone melk die ze dan twee keer per week verkopen in hun eigen winkeltje. Het meeste op deze boerderij gebeurt machinaal zoals de stallen uitmesten en het eten aanbrengen voor de dieren… Er zit ook meer toekomst in een bioboerderij dan in een gewone boerderij, doordat de dieren biologisch beter behandeld worden dan in een gewoon bedrijf. De dieren zitten er buiten, dus ze hebben een lang en gezond leven.’ → www.biometklasse.be
10
Eco-actief
‘Een ecologische en gifvrije tuin is vanzelfsprekend’ Weleda kiest voor een Velt-tuinbordje Tekst Geert Groessens Foto’s Weleda
Honderden mensen kozen er al voor om met het Velt-tuinbordje ‘Zonder is gezonder’ duidelijk te maken dat ze geen gif willen in hun tuin. Velt vindt het bijzonder fijn dat Weleda het ‘eerste bedrijf’ is met zo’n bordje. Een bedrijf dat werkt met milieuvriendelijke en eerlijke ingrediënten en bovendien ecologisch aan de slag gaat in de eigen tuin sluit immers mooi aan bij de visie van Velt en de 1-2-3-campagne. Geert Groessens, coördinator medische informatie bij Weleda, geeft graag wat meer uitleg. Waarom Weleda een tuinbordje plaatst Weleda wil haar engagement voor een verantwoorde omgang met de mens en de natuur zichtbaarder maken in haar zakelijke contacten en voor het grote publiek. Met het bordje willen we voorbijgangers en bezoekers attent maken op het feit dat Weleda het initiatief voor een ecologische en gifvrije tuinontwikkeling voor 100 procent onderschrijft. Weleda’s visie op milieu Onze visie op milieu en tuinieren vloeit voort uit de antroposofische mens- en wereldvisie. Weleda ontstond in 1921 binnen de antroposofische beweging en koos als motto ‘In harmonie met mens en natuur’. Dit werd vanaf die beginjaren consequent uitgewerkt in de eigen productietuinen. De richtlijnen van de biodynamische landbouw vormen daarbij de voor de hand liggende basis. De biodynamische landbouw streeft in essentie een harmonische samenhang tussen aarde, mens en kosmos na. Streven naar een landbouwdomein met een gesloten kringloop van de voedingselementen staat centraal. In die kringloop krijgen de diverse aspecten van het landbouwersbestaan (akkerteelt, veeteelt, fruitteelt,
groenteteelt, kruidenteelt en bosbouw) een evenwichtige plek. Compostering is hiervoor een van de basisvereisten. Gifvrij van bij de start Weleda tuiniert van bij haar ontstaan ecologisch en gifvrij. Voor Weleda België startte het verhaal bij de aankoop van het terrein in 1994, dus relatief laat in vergelijking met de Weleda’s uit de buurlanden. Het gebouw dat op dit terrein verrees, bevat naast de kantoren en het magazijn ook een labo. De initiatiefnemers van Weleda België, de apothekers Nand De Herdt en Imel De Boeck, hoopten dat de kruiden voor dit labo uit de tuin rondom het gebouw geoogst konden worden. Het terrein werd destijds door de bodemanalyse van Velt goed bevonden, maar de eigen teelt heeft nooit doorgang kunnen vinden. De farmaceutische analysevereisten van de grondstoffen werden zo erg verhoogd dat ze onbetaalbaar werden voor de kleine benodigde hoeveelheden. Daarom valt het labo voor zijn grondstoffen terug op de moedertincturen die bij Weleda Duitsland worden bereid vanuit de eigen productietuin van 18 ha, of ze worden aangekocht uit de hele wereld.
6 | 2008
Voor de tuin rond het gebouw werd door het wegvallen van deze eigen productiedoelstelling gekozen voor een illustratief karakter geïnspireerd op de Weleda-waarden. Ecologisch en gifvrij uiteraard. Tuinplannen De tuin is op bescheiden wijze opgestart met de aanplant van een gemengde haag van inheemse planten (hazelnoot, kornoelje, hondsroos) en typische planten die worden gebruikt in de Weleda-producten (berk, meidoorn, kweepeer, laurierkers…). Bij de eerste steenlegging werd een okkernotenboom geplant. Bij de voltooiing van het gebouw werd vooraan een vijvertje aangelegd. Nadien zijn er verdere aanplantingen gedaan van struiken en bomen om de grote structuur van de tuin vast te leggen. We kozen voor duindoorn, berk, sleedoorn, haagbeuk, levensboom, eik, linde, lijsterbes en wingerd, m.a.w. zoveel als mogelijk planten die bij de bereidingen van Weleda een rol spelen. Voor de afscherming aan de zijkant van het gebouw werd samen met alle toenmalige medewerkers een wilgentenenscherm gevlochten. Het grootste deel van dit scherm mocht wortel schieten en staat er twaalf jaar later nog altijd mooi bij. Tussen deze struiken en bomen ontstonden stroken waarop doorlevende kruiden als lavendel, rozemarijn, agrimonie, salie, tijm, bosaardbei, karmozijnbes, lelietje-van-dalen, vrouwenmantel, citroenmelisse en hop een plekje kregen. Een honderdtal Weleda-planten – goed één vierde van alle planten die in gebruik zijn binnen Weleda – kregen zo hun stek. Schapen ruimen baan Achter het gebouw graasden gedurende een tiental jaren twee tot vier schapen. Zij onderhielden het terrein tot aan de uitbreiding van de kantoorruimte achteraan het gebouw. De schapenweide ruimde toen baan voor een eenvoudig gazon waarop enkele hoogstamfruitbomen een plekje kregen. Sindsdien wordt het onderhoud van de tuin uitbesteed aan de sociale werkplaats Wonen en Werken uit Leuven. Zij maaien het gazon en onderhouden de borders. De paden krijgen een tweetal keer per jaar een schoonmaakbeurt voor zaailingen van grassen etc. De meerkosten van dit handmatige werk nemen we voor lief.
Uniek eindejaarsgeschenk Velt en Weleda legden het beste van wat ze te bieden hebben samen tot een uniek eindejaarsgeschenk. Je leest er alles over op pagina 40.
11
Zeg jij ook nee tegen gif in je tuin? Gebruik je geen chemische bestrijdingsmiddelen? Toon je buurt ‘dat het ook zonder kan’. Vraag je bordje aan via
[email protected] of stuur je gegevens naar Velt, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem. → www.123ecotuin.be
De tuin is op bescheiden wijze opgestart met de aanplant van een gemengde haag van inheemse planten. uiteindelijk kregen Een honderdtal planten, goed één vierde van alle planten die in gebruik zijn binnen Weleda, hun stek.
12
Tuin
Sarpo Mira Een aparte aardappel Tekst Luc Vanhoegaerden Foto’s Luc Vanhoegaerden
In Seizoenen van februari-maart 2007 bespraken we uitvoerig de levenswijze van de Phytophtora-schimmel, die de aardappelplaag veroorzaakt. We wezen er toen op dat de plaagresistentie verschilt van ras tot ras. In de verdelingssector gaat men immers voortdurend op zoek naar rassen met een duurzame resistentie, die ook de nieuwe varianten van de schimmel aankunnen.
Sarpo Mira scoort sterk Van 2002 tot 2006 liep een proefprogramma binnen het Interprovinciaal Proefcentrum voor de Biologische Teelt (PCBT) met als doel de plaagresistentie tegen Phytophtora in het aardappelloof na te gaan bij een aantal commercieel beschikbare rassen. Tegelijkertijd werd de bestendigheid van deze resistentie in de loop van de testperiode geëvalueerd. Niet minder dan 56 rassen werden in het onderzoek getest. Eén ras, Sarpo Mira, kreeg de hoogste score voor plaagresistentie in het loof: sterk tot heel sterk.
In een voortgezet onderzoek van het PCBT bevestigde het ras in 2008 zijn hoge resistentiegraad. Het weerstond immers met glans de hoge plaagdruk die zich vanaf begin juni 2008 voordeed bij de aardappelteelt. Nieuwsgierig Door intensieve veredeling legde een Hongaars kweekprogramma in de vroege jaren 1980 de basis voor het ras Sarpo Mira. Begin 2001 kwam het ras voor het eerst voor op de rassenlijst in Groot-Brittanië, en momenteel wordt het ras vanuit
Denemarken verdeeld in Europa. Sarpo Mira is een late, licht bloemige tot vastkokende ovale aardappel met wit tot crèmekleurig vruchtvlees en met een roze tot rood aanlopende schil. Sarpo Mira maakte ons nieuwsgierig. Dus onderwierpen we dit aardappelras tijdens het voorbije groeiseizoen aan een veldtest in een biotuin. We kregen voor ons testprogramma – klassiek geteeld – pootgoed van het biobedrijf ‘De Brabander’ in Kersbeek Miskom. Frietjes? Einde april 2008 zetten Velt-tuiniers 12 kg pootaardappelen uit op acht groeiplaatsen in Limburg (Dilsen-Stokkem, Hoeselt, As en Zepperen), Vlaams Brabant (BergKampenhout, Veltem, Wilsele) en Brussel (Sint-Stevens-Woluwe). De testgronden varieerden van zeer droog grof zand en lemig zand tot lichte zand-leem- en vochtige leemgrond. Het ras gaf na een viertal maanden een tiental fors uitgegroeide knollen per struik. De opbrengst op de testpercelen lag gemiddeld rond 1,3 kg per struik. Door het grote formaat van de knollen is Sarpo Mira een aanrader voor liefhebbers van frietjes. Karakteristieken De teelt van Sarpo Mira toont een aantal opvallende kenmerken: • Het pootgoed liet zich eerder moeilijk voorkiemen. De beste resultaten werden verkregen door scheutvorming binnenskamers, op een laagje vochtig gehouden overjaarse compost gemengd met kokosvezel. • De groen-grijs gekleurde bladeren plooiden dicht bij valavond.
6 | 2008
• Het uitbundig groeiende gewas stoelde breed uit en had een lange stengelgroei. • Het afrijpen begon pas laat in het seizoen, vanaf midden september. • In vergelijking met andere klassiek geteelde aardappelrassen leek Sarpo Mira ons weinig wind- en droogtegevoelig. Wat ziekteresistentie betreft, stelden we een zekere schurftgevoeligheid op de knollen vast. Op enkele groeiplaatsen was er een beperkte aantasting door Alternaria merkbaar. Wat bovenal opviel was de zeer sterke weerstand van Sarpo Mira tegen de aardappelziekte in het loof. Alleen op de erg natte tuingronden in Zepperen en Dilsen-Stokkem werden er tijdens het rooien enkele aangetaste knollen gesignaleerd. Gevoeligheidsresitentie Het mechanisme dat Sarpo Mira een sterke weerstand geeft tegen Phytophtora, is bekend als de zogenaamde ‘gevoeligheidsresistentie’. Eenmaal de schimmel is binnengedrongen in een plantencel sterven door ‘overgevoeligheid’ de omringende cellen af. De schimmel kan zich niet verder ontwikkelen. Daardoor blijft de aantasting lokaal. De sporenvorming wordt ingedijkt. Bij een hoge infectiedruk, zoals dat in 2008 op al de testplaatsen het geval was, vertoonden de bladeren karakteristieke, kleine ingedijkte zwarte plekjes op afgestorven bladgedeelten. Conclusie De uitgevoerde Velt-test bevestigde de PCBT-resultaten: Sarpo Mira biedt ook voor de gewone biotuinier goede teeltperspectieven. Het ras Sarpo Mira vormt momenteel een waardevol alternatief in de jaarlijks weerkerende strijd tegen de Phytophtoraschimmel. Samen met andere resistente rassen die in de beroepsteelt in ontwikkeling zijn (Bionica, Biogold…) maakt het een aardappelteelt met een beperkte Phytophtora-aantasting absoluut mogelijk. De Deense verdeler van Sarpo Mira wil in 2009 biologisch pootgoed van Sarpo Mira op de markt brengen. We houden jullie op de hoogte. Vanaf 2009 vind je bij Ecoflora, onder voorbehoud, pootgoed van Sarpo Mira.
13
14
Seizoenen
Producten op basis van koper: goed tegen Phytophtora? Producten op basis van koper, zoals Bordeauxse pap, worden van oudsher ingezet als fungicide in de tuinbouw, vooral in de fruitteelt en bij het kweken van aardappelen en tomaten. Welke gevolgen heeft het gebruik van deze producten? Koper is in de bodem een weinig tot niet mobiel element, dat zich dus na verloop van tijd plaatselijk ophoopt in de grond. De ophoping van koper zal op termijn in de bodem moeilijkheden veroorzaken bij de opname van noodzakelijke sporenelementen, o.a. van mangaan en magnesium, door de plant. Daardoor ontstaan – bij herhaaldelijk gebruik van koperhoudende producten – gebreksziekten bij de planten.
In de biologische teelt is het gebruik van de koperhoudende producten allang bekend. Als Bordeauxse pap wordt gebruikt, is het van groot belang om preventieve bespuitingen te doen; curatief heeft het koperhoudend product weinig tot geen effect. Om het risico van de koperophoping in de grond in te dijken is er sinds 2005 een afbouwscenario van kracht in de biologische teelt. Daar waar vroeger de limiet op maximum 8 kg koper per ha per jaar was gesteld in de biogroenteteelt, is dit sinds januari 2006 beperkt tot maximum 6 kg per ha. In de biopraktijk in Vlaanderen worden zulke hoeveelheden echter nooit gehaald.
Surf naar www.velt.be en klik op ‘tuin→ moestuin’ voor een pdf over plaagresistentie bij aardappelrassen.
Moestuinplannen voor 2009 Diane startte met een moestuin bij de volkstuintjes van Berchem. Zij houdt hierover voor Seizoenen een dagboek bij en laat ons genieten van haar ervaringen en het sociale leven in een multiculturele volkstuin. De problemen waar je als beginnende moestuinier mee te maken krijgt worden uiteraard ook belicht.
Voor de gevorderde moestuiniers wordt er in iedere Seizoenen een actueel onderwerp aangesneden. Tot slot verschijnt in elk nummer een stukje van de fenologische kalender van Maurice Broekaert.
Hoe Phytophtora vermijden? Phytopthora is een van de meest schadelijke plantenschimmels. Deze schimmel kan zich bovendien in een periode van enkele jaren aanpassen en muteren tot een nieuwe variant, zodat een effectief fungicide plotseling geen beveiliging meer biedt. Voorkomen is dus beter dan genezen. In de bioteelt wordt vooral gezocht naar meer resistente rassen (zie het voorbeeld van Sarpo Mira). In de klassieke sector is men zelfs zo ongeduldig op zoek dat er geëxperimenteerd wordt met genetisch gemanipuleerde gewassen, wat dan weer andere risico’s met zich meebrengt… Naast de rassenselectie zijn er een aantal teeltmaatregelen die de aantasting inperken: • ruime plantafstanden toepassen; • voorkiemen en zo vroeg mogelijk planten; • het aangetaste aardappelloof op tijd maaien opdat besmetting van de knol wordt afgeremd.
Verbeeld
Tekst Tine Van Landegem Beeld Tinne Van den Bossche
Binnenkort verdwijnen ze. De Gereedschappen. De Hulpstukjes die ons tijdens het klussen bijstaan. Pikhouweel en schop, spade en schoffel... Straks worden ze nog eenmaal ter hand genomen, ingesmeerd en weggemoffeld. Tot de eerste voorjaarskriebels hen uit een diepe Winterslaap wekken. Maar de Handen blijven werken. Zij weten van geen winterslaap. Ze laten uitgekozen zaden door hun vingers rollen, aardappelen proper schrobben, uienstrengen vlechten. Langzaamaan groeien jaarringen rond de vingers. Eentje per jaar dat die vingers in de donkere grond ronddwaalden. Een nieuw ereteken gekregen van de Eigen Moestuin vanwege Uitzonderlijke Moed en Lef om hem te bewerken. Trots worden ze gedragen, terwijl de Geheimen van het Groeien en Bloeien langzaam de groeven opvullen, bijkleuren, karakter geven. Eén oogopslag en je weet het: deze handen kunnen de grond doen dansen, de zaden doen kiemen, de bloemen doen zingen. Geen vingers meer, maar karbonkels, truffels, gesculpteerde wortels. Alleen zulke vingers voelen de zachtheid van een stronkje witlof, de zoetheid van de eerste aardbei, de sappigheid van de rode appel. Vanmorgen werd ik wakker met veel klaroengeschal. De hele dag schudde ik opvallend veel handen, wuifde ik met extra overgave naar iedereen, zodat ze Het zouden merken. Mijn Eerste Ereteken. Glimmend van trots kleurde ik ze bij met kleurpotloden. Zodat ik het niet vergeten zou. Dat je een Moestuinier, een Bewerker van de Grond, niet herkent aan zijn gezonde bioblos. Een Moestuinier herken je aan zijn Bloeiende Handen.
15
16
Natuur in rust Mensen aan het werk Tekst: Geertje Coremans Foto: Evelyne Fiers
Nu de planten in rust gaan en de winter eraan komt, start het plantseizoen. Dat begint dus vanaf november, als de bladeren van de loofsoorten zijn gevallen, tot einde maart, als de planten terug beginnen te botten. Groenblijvers worden vaak nog in oktober aangeplant. Als perceelsafscheiding wordt vaak een haag of een heg gekozen. Bij een strakke haag heb je meestal weinig tot geen bloei. Als je een uitbundige bloei verkiest, dan moeten de planten kunnen uitgroeien en daarvoor heb je ruimte nodig in je tuin. Je spreekt dan over een heg. Een heg wordt vaak ook bloesem- en bessenhaag genoemd. De plantafstand is bij beide groenvormen erg verschillend. Heb je gekozen voor een heg, dan plant je de verschillende soorten beter niet te dicht tegen elkaar, want dan moet je toch nog snoeien. De verhoopte bloemen en bessen blijven dan achterwege. In dit kader vind je de verschillen tussen haag en heg.
functie vorm van de aanplant
Haag
Heg
zichtscherm
zichtscherm
windscherm
windscherm
lijnvormig
lijnvormig
smal
breed
beheer
scheren
sporadisch snoeien
vorm individuele plant
strak geschoren
mag uitgroeien hoge heg (3-6 m)
lage heg (1,5-2 m)
voorwaarde ruimte
minstens 1 m breed
minstens 3 m breed
minstens 1,5 m breed
plantafstand
0,35 m
2m
0,8 m
afstand tot perceelsgrens
1m
1,5 m
0,8 m
gevolg
smal en strak uitzicht
iets lossere haag
rijke bloei
tweemaal scheren
eenmaal scheren
zaden en vruchten
geen bloei
bescheiden bloei
schuilplaats voor dieren
schuilplaats voor dieren
schuilplaats voor dieren
voedsel voor dieren
Tuin
Haag • lentebloeiende soorten scheren na de normale bloeiperiode • zomerbloeiende soorten scheren in maart snoeibeurten/ Loofverliezende jaar veldesdoorn of Spaanse aak Acer campestre 2à3 haagbeuk Carpinus betulus 1 gele kornoelje Cornus mas 1 eenstijlige meidoorn Crataegus monogyna 2à3 beuk Fagus sylvatica 1à2 gewone liguster Ligustrum vulgare 2à3 zomereik Quercus robur 1 Zweedse meelbes Sorbus x intermedia 1à2 Groenblijvende palmstruik Buxus sempervirens 1 olijfwilg Elaeagnus x ebbengeii 1à2 gewone hulst Ilex aquifolium 1 Japanse liguster Ligustrum ovalifolium 3à4 schijnhulst Osmanthus heterophyllus 1 Osmanthus x burkwoodii 1à2 taxus Taxus baccata 1à2 Heg Voor lage heggen (1,5-2 m hoog) hertshooi Hypericum ‘Hidcote’ rode kamperfoelie Lonicera xylosteum ‘Clavey’s Dwarf ’ alpenbes Ribes alpinum lage bittere wilg Salix purpurea ‘Nana’ spierstruik Spiraea x arguta spierstruik Spiraea nipponica ‘June Bride’ Japanse spierstruik Spiraea japonica ‘A. Waterer’ kransspirea Stephanandra incisa lage Gelderse roos Viburnum opulus ‘Compactus’ diervilla Diervilla x splendens Voor hoge heggen (3-6 m) blazenstruik Colutea arborescens gele kornoelje Cornus mas rode kornoelje Cornus sanguinea kweepeer Cydonia oblonga wilde kardinaalsmuts Euonymus europaeus gewone liguster Ligustrum vulgare rode kamperfoelie Lonicera xylosteum wegedoorn Rhamnus cantharticus sporkehout Rhamnus frangula hondsroos Rosa canina veelbloemige struikroos Rosa multiflora eglantierroos Rosa rubiginosa gewone sering Syringa vulgaris wollige sneeuwbal Viburnum lantana Gelderse roos Viburnum opulus
17
Plantgoed kopen Na een juiste beslissing over de groenvorm en de soortkeuze, volgt het lijstje om aan te kopen: welke planten en hoeveel? Loofboomsoorten plant je in de herfst en in de lente. Naaldboomsoorten plant je in de vroege lente. Maak je plantenlijst op en let daarbij op de juiste wetenschappelijke benaming. Met je lijstje ga je naar een betrouwbare boomkwekerij. Leg de nadruk op de juiste soort en cultivar. Koop niet meer planten dan je nodig hebt voor de beschikbare ruimte. De kwaliteit van je aankoop, beoordeel je als volgt: • Kruin en wortels ontwikkelen zich in verhouding tot elkaar. Een pover wortelstelsel zal nooit een mooi ontwikkelde plant van voldoende voeding en water kunnen voorzien. • Er zijn geen verwondingen aan de wortels, takken en stam. • De knoppen en/of de naalden zijn niet uitgedroogd of verschrompeld. • De wortels zijn niet beschimmeld (bijv. door langdurige opslag in plastic zakken). • De plant heeft een mooie verticale spil of hoofdtak. • De naalden van naaldgewassen zijn niet geel. • De kluit van taxusplanten bevat geen taxuskever (je ziet dan dikke witte larven met een bruine kop).
18
Sorbet
Wat met eikelmuizen? Vraag & antwoord Vraag Ellyan van Duurling Antwoord Joeri Cortens (Natuurpunt) Foto Arno Laurent (commons.wikimedia.org)
Onder mijn dakpannen huist een familie eikelmuizen. Prachtige beestjes, maar niet op en in je dak. Wie heeft een tip hoe ik ze, diervriendelijk, kan laten verhuizen en vervolgens mijn dak eikelmuisproof kan maken? Ellyan van Duurling, via www.ecozoekertjes.be
Antwoord van eikelmuisspecialist Joeri Cortens In Vlaanderen gaat deze muizensoort onrustwekkend achteruit. In Wallonië is de eikelmuis nog vrij algemeen, maar ook hier is een achteruitgang merkbaar. In een natuurlijke woonomgeving komen eikelmuizen weleens in huizen en andere bouwsels voor. Eigenlijk is het een voorrecht om deze beestjes in je omgeving te hebben. In schuurtjes zorgen ze zelden voor overlast; op de zolder in je huis hinderen ze soms door lawaai en schade aan de isolatie. Beperk de overlast van eikelmuizen In de late zomer kan er een volledig gezin onder je dak huizen en zijn de eikelmuizen
minder territoriaal. Vooral als er voldoende voedsel in de omgeving is, tolereren de dieren elkaar. In de winter is de overlast veel minder. Dan houden de muizen een diepe winterslaap en beperken wakkere perioden zich tot enkele uren per maand. In het voorjaar worden de mannetjes territoriaal en dulden ze geen andere seksegenoten in hun omgeving. Wanneer de wijfjes drachtig zijn en jongen krijgen, weren zij andere eikelmuizen uit hun omgeving. De fijnste manier om eikelmuizen uit je huis te houden, bestaat erin de rest van de tuin zo in te richten dat de dieren binnen niets te zoeken hebben. Het huis zelf maak je best zo onaantrekkelijk mogelijk. Deze richtlijnen helpen je op weg: • Eikelmuizen zijn acrobatische klimmers en kunnen eender welk dak bereiken. Oude daken met losse pannen kun je haast onmogelijk eikelmuisproof maken. Voor nieuwe daken zijn er wel mogelijkheden. Vogelwerende roosters kunnen het ook eikelmuizen knap lastig maken. Het nadeel is wel dat je zo ook geen kansen geeft aan de huismus, en ander vogels die in onze daken nestelen. • Zorg dat er geen bomen langs je gevel staan waarlangs de dieren kunnen binnenklimmen. Klimplanten als klimop en bruidssluier en luchtleidingen van de elektriciteit, tv en telefoon zijn ook ideale toegangswegen. Op de plaats waar ze je huis binnenkomen, kun je een zinken
plaat monteren tegen de gevel. • Lapjes stof met een restje reukwater op de looppaden doet steenmarters meestal verhuizen. Mogelijk werkt dit trucje ook bij eikelmuizen. Maak de tuin aantrekkelijk • Zorg voor een gelaagde begroeiing met voldoende dekking en mogelijke schuilplaatsen. Kies voor streekeigen bomen en struiken met veel vruchten. • Boomgaarden zijn een ideaal leefgebied. • Oude fruitbomen hebben vaak holtes in de stam: een ideale verblijfplaats voor eikelmuizen, steenmarters, vleermuizen, mezen en andere holenbroeders. • Zorg voor variatie in het aanbod van vruchten. Gemengde boomgaarden waar vroege én late vruchten hangen, zijn het meest geschikt. Rijp en zacht fruit geniet de voorkeur. Perziken zijn ideaal. • Hagen of houtkanten bieden schuilplaatsen en voedsel en creëren bovendien een warm microklimaat. Kies voor dichte, uitgegroeide hagen, liefst met doornachtige, vruchtdragende struiken. • Ruige hoekjes herbergen veel ongewervelde dieren, het belangrijkste voedsel voor eikelmuizen. Laat stukjes ongemaaid. • Mezennestjes met een ingang van minstens 30 mm komen in aanmerking als nestplaats, maar je kunt ook een slaapmuizenkast voorzien met de opening langs de boomzijde. Een bouwplan vind je op → www.eikelmuis.be
Als je écht blijvend last hebt van de eikelmuizen, en niets van de bovenstaande tips helpt, dan kun je de dieren vangen en levend wegbrengen naar een andere locatie. Neem daarvoor best contact op met iemand van de zoogdierenwerkgroep: → www.zoogdierenwerkgroep.be
Tuin
19
De geheimen van huttentut Wisselteelt in Zuid-Duitsland Tekst & Foto René Meulemans
Op zoek naar teelttechnieken die meer opbrengst opleveren per perceel, die de bodem verbeteren en die minder arbeid en energie vergen, ging René Meulemans mee op Wervelreis naar Zuid-Duitsland. Hij ontmoette er pionier-landbouwers die werken met teelten en teelttechnieken die vandaag bij ons nauwelijks bekend zijn, maar die allicht gangmakers zullen worden in de landbouw. Naar de haaien Ottenheim is een kleine landbouwgemeente in de Rijnvallei ten zuiden van het Zwarte Woud. Een biodynamische boer verwelkomde ons er. Vanaf de jaren 1950 had zijn vader met gulle hand kunstmest gebruikt. In de wijde omgeving was hij bekend om zijn enorme oogsten van o.a. maïs. Einde jaren 1960 kreeg hij serieuze problemen op zijn akkers: minder opbrengst, plantenziekten, dichtslempende grond en hardnekkige onkruiden. Nader onderzoek leerde hem dat de weg langs de akker meer humus bevatte dan de akker zelf ! Na twintig jaar intensief gebruik van kunstmest en ‘plantenbeschermingsmiddelen’ was zijn grond naar de haaien. Tien jaren van moeilijk experimenteren waren nodig om de natuurlijke vruchtbaarheid van de grond te herstellen op een ecologische manier. Wat later heeft de zoon het bedrijf overgenomen en heeft hij voortgezocht naar duurzame oplossingen. Huttentut Onze gastheer doet aan wisselbouw. Van de vijfjarige cyclus belicht ik een merkwaardig onderdeel. Onze voorouders kenden het wilde plantje huttentut, dat ze gebruikten als voedsel- (de olie uit de zaden blijkt rijk te zijn aan omega 3-vetzuren) en vezelplant. Ongeveer 5000 jaar geleden begon men het in Europa te telen. Onze cultuurgewassen stellen meestal hoge eisen aan de grond. Voor huttentut geldt dat niet.
De lange aren zijn van zomergerst. De kleine zaden tussen de kamille en de klaproos zijn van huttentut. De grond wordt niet geploegd. Hij bevat voldoende humus, zodat het bodemleven optimaal kan werken en voor een goede bodemstructuur zorgt. Huttentut en tarwe worden samen ingezaaid. Daarvoor heeft de boer zelf de nodige machines ontworpen en gebouwd. De zaaidiepte varieert van 5 tot 7 cm. Huttentut, een welig tierend onkruid, bedekt de bodem, zodat andere onkruiden weinig kansen krijgen. Huttentut groeit niet zo hoog als tarwe. Als de tarwe gaat liggen door stormweer, rust die op de sterke huttentut. De tarwe droogt dan vlugger op zodat er minder kwaliteitsverlies is. De beide planten rijpen ongeveer op hetzelfde tijdstip af en
kunnen samen worden geoogst. Maaien en dorsen gebeuren tegelijkertijd op het veld. Het stro blijft op de akker liggen. Daardoor krijg je een mooie mulchlaag met een ideale C/N verhouding. Die volstaat ruimschoots als bemesting. Uit de zaden van huttentut wordt een lekkere en gezonde huishoudolie geperst. Meer info over deze studiereis vind je in het tijdschrift van Wervel (werkgroep voor rechtvaardige en verantwoorde landbouw): Wervelkrant nr. 3, september 2008. Op www.wervel.be kun je een aantal verslagen van de reis raadplegen.
20
Culinair
Toverknolletjes voor de winter Van aardpeer tot pastinaak Tekst Veerle de Pooter Foto’s Freshly Grown, Asarya, Joshua Bousel & Keira Bishop
Met de winter voor de deur verlangen we naar hartige maaltijden, al is een tikje verfijning natuurlijk niet te versmaden. Met forse wintergroenten zoals aardperen, rode bieten en pastinaken sla je twee vliegen in een klap. Ik ben een verwoed verzamelaar van kookboeken en een belangrijk deel van mijn collectie bestaat uit Engelse exemplaren. Dat is niet zo verwonderlijk als je zou denken, want het land is er de laatste vijftien jaar op culinair vlak enorm op vooruitgegaan. De Engelsen zijn grote liefhebbers van knollen en wortelen: ze eten ze het liefst geroosterd, in soepen en zelfs in nagerechten. En ik kan ze geen ongelijk geven. De aardpeer is bij ons een beetje in de vergetelheid geraakt. Ten onrechte, want deze knobbelige knolletjes hebben een fijn aroma van hazelnoten. Ondanks hun naam zijn aardperen – of topinamboers – niet verwant aan aardappelen. Ze behoren tot de familie van de zonnebloem. Hun Engelse naam, Jerusalem artichoke, verraadt deze connectie, want het woord ‘Jerusalem’ is een verbastering van het Italiaanse girasole, oftewel ‘zonnebloem’. Nochtans zijn aardperen afkomstig uit Noord-Amerika, wat wellicht verklaart waarom deze groenten nog steeds erg populair zijn in Angelsaksische landen. De milde, nootachtige smaak van de aardpeer combineert goed met luxueuze producten zoals truffel(olie), sint-jakobsvruchten en kreeft. Al zijn aardperen ook lekker met nederige ingrediënten zoals salie, tijm, noten of paddenstoelen. De zoete aardappel of bataat lijkt wel een kruising tussen een aardappel en een pompoen. Net als de aardappel is het een
knolgroente, maar het vruchtvlees en de smaak doen meer aan pompoen denken. Ik hou wel van deze zoete knollen, vooral gepoft in de schil of gebakken in de oven. Omdat bataten zo zoet smaken, zijn ze erg lekker gecombineerd met zurige en pittige smaken zoals limoen, citroengras en chilipeper, bijvoorbeeld in een Thaise soep met kokosmelk. Gepureerd met boter en een snuifje kaneel zijn zoete aardappelen een opvallend maar heerlijk bijgerecht bij eendenfilet. Dankzij hun hoge suikergehalte zijn bataten ook een veelgebruikt ingrediënt in nagerechten, vooral in Noord-Amerika. In de zuidelijke staten zijn ze dol op sweet potato pie, een taart met een vulling van zoete aardappelen, eieren, suiker of stroop en speculaaskruiden. Niet voor wie aan de lijn doet, maar wel verrassend lekker. De smaak van pastinaken en rode bieten is een acquired taste: je houdt ervan, of helemaal niet. De zoete, aardse smaak is nog meer uitgesproken als de pastinaken de eerste nachtvorst hebben meegemaakt. Dan wordt het zetmeel in de groenten omgezet in suiker. Daarom is de pastinaak ook lekker in nagerechten. Net als wortelen wordt de groente verwerkt in gebak, vaak in combinatie met noten en ‘warme’ specerijen zoals kaneel of gember. Pastinaken hebben ook een bijzondere affiniteit met de geprononceerde smaak van blauwschimmelkaas, zure appels, graanmosterd en kerriekruiden. Wat dacht je van een lauwe wintersalade met geroos-
terde pastinaken, blauwschimmelkaas, hazelnoten en een mosterdvinaigrette? Of probeer de onderstaande soep eens uit. Rode bieten met hun felle kleur vind ik nog het meest boeiend van al. Het paarsrode sap maakt lelijke vlekken, maar is tegelijkertijd erg kwetsbaar. Als je rode bieten schilt voor het koken, lekt de rode kleur weg. Het is dus beter om de groenten te roosteren in de oven, bij voorkeur met sinaasappelschil, komijn, honing, balsamicoazijn en/of tijm. De kleur blijft dan even stralend, ook al schil je de bieten vooraf. Rode bieten danken hun paarse kleur aan betacyaan, maar er zijn ook gele bieten en – gek genoeg – albinobieten die geen enkel kleurpigment bevatten. De mooiste bieten behoren echter tot het Chioggia-ras: snij er eentje doormidden en het vruchtvlees vertoont concentrische cirkels in rood en wit. Wie groene vingers en een moestuin heeft, kan zelf experimenteren met al deze rassen. Ach, had ik maar een tuin…
Veerle de Pooter schrijft culinaire artikelen voor Weekend Knack, Nest, Feliz. Ze werkt mee aan de ‘Kook Ze!’-boeken van Minestrone, de nieuwe uitgeverij van Tony Le Duc. Verder werkt ze aan een eigen kookboek.
6 | 2008
21
Geroosterde rode bieten en wortelen met hazelnotencouscous 60’ Uiteraard kun je de groenten en noten in dit recept variëren naar keuze.
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 375 g kleine rode bieten • 375 g wortelen • 1 tl komijnzaadjes • 1 teen knoflook • 3 el olijfolie • 3 el vloeibare honing • ½ bosje koriander • zwarte peper en zeezout • 4 sjalotten • 2 el balsamicoazijn • 175 g couscous • ½ tl zeezout • 4 dl hete groentebouillon • 75 g grofgehakte hazelnoten • een klontje boter • 1 el hazelnotenolie • geraspte schil van 1 biocitroen • 4 el fijngehakte bladpeterselie • zwarte peper
Verwarm de oven voor op 190°C. Schil de rode bieten en wortelen. Snijd de groenten in plakken van 2 cm dik en doe ze in een braadslee. Rooster de komijnzaadjes in een droge pan. Sprenkel over de groenten, samen met de geperste knoflook, 2 el olijfolie en 1 el honing. Meng goed, en kruid met peper en zout. Bak 45 min tot 1 u in de oven. Maak intussen de couscous. Snijd de sjalotten in dunne plakjes. Fruit de sjalotten in 1 el olijfolie. Voeg 2 el honing en balsamicoazijn toe, en laat
Pastinaken, aardperen en zelfs pompoenen zijn heerlijk in combinatie met walnoten, amandelen of pijnboompitten.
karamelliseren. Roer af en toe. Doe de couscous in een kom met het zeezout en giet er de groentebouillon op. Dek af met plasticfolie en laat 15 minuten zwellen. Bak de hazelnoten goudbruin in de boter. Kruid met zout en laat uitlekken op keukenpapier. Roer de couscous los met een vork. Schep er de sjalotten, hazelnoten, hazelnotenolie, citroenschil en bladpeterselie onder. Verdeel over 4 borden. Schik de warme groenten op de couscous en werk af met de fijngehakte koriander.
Aardperensoufflé met tijm en boschampignons 35’ Vervang de aardperen en boschampignons door pompoen, de Parmezaanse kaas door bruine suiker
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 50 g boter • 50 g geraspte Parmezaanse kaas • 20 g gedroogde boschampignons • 450 g aardperen • 25 g bloem • 1,5 dl melk • 4 eieren • 2 el fijngehakte tijm • zwarte peper en zeezout
Verwarm de oven voor op 200°C. Vet 4 soufflépotjes van 2 dl inhoud in met de helft van de boter. Bestrooi met de helft van de Parmezaanse kaas. Laat de boschampignons weken in 1,5 dl warm water. Schil de aardperen en snij in kleine stukjes. Kook deze gaar in gezouten water. Giet af en pureer de aardperen. Doe de puree nadien weer in de pan en zet op een laag vuur zodat het laatste vocht uit de puree kan verdampen. Laat de boschampignons uitlekken, maar bewaar het weekvocht. Smelt de rest van de boter in een pannetje en roer er de bloem onder. Kook 1 min op een laag vuur. Voeg gelei-
en de tijm door kaneel voor een zoete versie van deze luchtige soufflé.
delijk aan de melk en het weekvocht van de boschampignons toe tot een gladde béchamelsaus ontstaat. Haal van het vuur en roer er de aardperenpuree onder. Splits de eieren. Meng de eierdooiers, tijm en fijngehakte boschampignons onder het aardperenmengsel. Kruid met peper en zout. Klop de eiwitten stijf met een snuifje zout en spatel voorzichtig onder het beslag. Verdeel over de potjes en bak 20 à 25 minuten tot de soufflés goudbruin en mooi gerezen zijn. Serveer onmiddellijk.
22
Pastinaaksoep met appel, gedroogde cranberry’s en peperkoekkruimels 40’ Voor een Oosterse variant vervang je de salie door koriander en de room door kokosmelk; laat de peperkoekkruimels weg.
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 1 ui • 2 el plantaardige olie • 400 g pastinaken • 2 boskoopappels • 2 takjes salie • 2 dl lichte room • 50 g gedroogde cranberry’s • witte peper en zeezout
Snipper de ui. Verhit de olie in een grote pan en fruit de ui. Schil de pastinaken en snijd ze in blokjes. Voeg toe aan de pan, dek af en laat 5 minuten stoven. Schil de appels, verwijder het klokhuis en snijd het vruchtvlees in blokjes. Doe bij de pastinaken en laat nog 5 minuten stoven. Giet er 6 dl water bij, voeg de salie toe en laat stoven tot de pastinaken gaar zijn. Verwijder de salie en pureer de soep met de lichte room. Kruid met peper en zout. Houd warm. Maal de peperkoek en
Voor de kruimels: • 150 g peperkoek • 50 g geschaafde amandelen • 25 g boter
Voeg een tikje kurkuma toe voor een gele kleur die mooi contrasteert met de rode cranberry’s.
amandelen grof in een foodprocessor. Bak de kruimels goudbruin en krokant in de boter. Laat uitlekken op keukenpapier. Verdeel de soep over 4 warme borden. Werk af met de gedroogde cranberry’s en peperkoekkruimels.
Kwarktaart met zoete aardappelen en pecanhoning 2u Deze kwarktaart smaakt nog lekkerder als je haar een nacht laat rusten in de koelkast. Laat de taart wel een
Ingrediënten voor 8 personen
Bereiding
• 250 g volkorenkoekjes of speculaas • 100 g gesmolten boter • 400 g geschilde zoete aardappelen • 400 g ricotta • 250 g mascarpone • 75 g lichtbruine suiker • 4 eieren • 1 dl lichte room • 1 el bloem • ½ tl gemalen kaneel • ½ tl gemalen gember • ¼ tl gemalen kruidnagel • 50 g fijngehakte pecannoten • 100 ml vloeibare honing
Verwarm de oven voor op 180°C. Vet een springvorm van 24 cm in met olie. Verkruimel de koekjes en meng met de gesmolten boter. Druk dit mengsel stevig aan op de bodem van de bakvorm en zet koel weg om op te stijven. Snijd de zoete aardappelen in stukken en stoom ze gaar. Pureer nadien met de overige ingrediënten en giet in de vorm. Bak 15 minuten, zet de temperatuur lager tot 160°C en bak nog 1 à 1,5 u tot de vulling stevig aanvoelt. Zet de oven uit en laat de kwarktaart
halfuurtje op kamertemperatuur komen voor je haar serveert met een lepel Griekse yoghurt .
afkoelen in de oven. Snijd in porties en serveer lauw. Meng de pecannoten met de honing en druppel over elke portie.
Hier kun je 1-2-3-tuinbordjes ophalen
Voedingsactiviteit
Tuinactiviteit
Antwerpen
01.12
06.12
Weg & Wijzer Ecologisch leven/wonen
11.12
Planten en snoeien van hoogstambomen, 9-11 u. Schupleer, Vorselaar (Straat: Dijkbaan, komende vanuit Vorselaar vlak voor het bruggetje over rivier de Aa). Demonstratie ter plaatse onder begeleiding van specialist Luc Van Hoof. Gratis. Jef Janssen, 014 51 73
11.12
elke 1ste vrij en zat vd maand
09.12
09.12
in onze Velttuin ’De Heuvels’. Beginnen rond 9.30 u. Frans Hotagstraat, Stabroek. Zin om een handje toe te steken? Velt Polder
12.12
13.12 15.12
19.01
Kerstmarkt op het Kerkplein. 10 u. Stabroek. Stand Velt Polder met
Natuurlijk genezen met kruiden (Deel 2) door herboriste Christine Van den Bosch, 2022 u. CC Zwaneberg (zaal 4, 1ste
verdieping), Bergstraat 133 A, Heist-op-den-Berg. Nt-leden: € 2,00; Velt-leden: gratis. In dit tweede deel van een driedelige lessenreeeks wordt bekeken hoe je met kruiden winterkwaaltjes kunt genezen en je immuniteit verhogen Deel drie volgt op 19 januari 2009.
[email protected]. Velt Heist-op-den-Berg
19.12
Algemene Vergadering en eindejaarsdrink, 19.30 u, Ecocentrum, Postemlsesteenweg 71, Mol. We verwachten iedereen van Velt Mol voor een hapje en een drankje en praten over de activiteiten van het voorbije jaar en het komende jaar. Het jaarprogramma 2009 wordt voorgesteld. Iedereen gratis tot einde voorraad. War Smeyers, 014 71 30 63,
[email protected]. Velt Mol
Voor honing die hier in Vlaanderen op een ecologische manier gewonnen wordt, is certifiëring zeer moeilijk. Jos Nuytemans vertelt hoe je het aan boord legt om naar eer en geweten ecologische honing te winnen. Zijn de imkers een uitstervend ras? Plaats:
brasschaat.be. Velt Brasschaat
Proefavond biowijnen Om 19.30 u in zaal Centrum, J. Hammeneckerstraat 32, Breendonk. Op voorhand
pompoensoep en zelfgebakken brood. Velt Polder
Biohoning, 20-22.30 u.
Refter GIB, Door Verstraetelei 50, 2930 Brasschaat, www.velt-
15.01
11.01
Druif en kiwi snoeien 10-12 u, door Stefan Eyckerman
bij Jef en Myriam, Beek 14 te Lille. Deze les gaat niet door bij
Praatavond 20-22 u. De Warande, Turnhout. Activiteiten in moestun en serre in januari en februari. Bekalken en bemesten. Welke groenten kunnen we reeds zaaien; selders, sla, kervel,bloemkool,.... Breugelmans 014 88 28 87. Velt Turnhout
Algemene ledenvergadering, 20u in zaal Molenhoek, Binnenpad St.Catherinastraat, Stabroek.
verwittigen. Mogelijkheid tot aankopen, firma BBK-Bio. Goossens: 03 899 29 76. Velt Klein-Brabant
Kookles: ’feestelijke hapjes’, 19.30 u. Kokkerellen en proeven door Adrienne Larmusseau. ’t Parkske, Edegemsestraat 26, Mortsel. Ntleden € 15,00, leden € 10,00. Meebreng. een keukenmesje, snijplank en handdoek mee. Luc Beerts, 03 455 73 46 of
[email protected]. Inschr. door storting van bedrag met vermelding van je telefoonnumer op rek.nr 979-6144936-88 vóór 4/12/08. Velt Groot-Mortsel
aanhoudende vorst. Breugelmans, 014 88 28 87. Nutstuin Turnhout
Velt Polder
58,
[email protected]. Velt Middenkempen
Gezamelijke tuinwerkdag
Toegankelijk voor rolstoelgebruikers
Algemene ledenvergadering 20-22 u, De Warande, Turnhout. Breugelmans, 014 88 28 87, breugelmans.pelckmans@skyn et.be. Velt Turnhout en Nutstuin Turnhout
Zonne-energie door Vibe Ecocentrum. 19.3021.30 u Postelsesteenweg 71 2400 Mol. Energie wordt duur en fossiele brandstof heeft een negatieve invloed op ons klimaat. We zoeken oplossingen in alternatieve energie. Wat zijn voor- en nadelen van deze energievormen?Inkom leden € 2,50 niet-leden € 5,00. War Smeyers, 014 71 30 63, war.smeyers@telenet. be. Velt Mol
Kinderen welkom
23
16.01
Nieuwjaarsdrink, 20 u. Zaal Molenhoek,Binnenpad St.Catharinastraat, Stabroek. Drink en een gezelige babbel over het wel en wee van de tuin het afgelopen jaar. willy.goetschalckx@ telenet.be Velt Polder
27.01
Zelf biopralines maken door Leo Fierens, 20 u, zaal Centrum, Breendonk. Leo Fierens leert ons zelf biopralines en aanverwante chocoladeproducten maken. Voor deelname verwittigen voor 22 januari. Bijdrage in de onkosten. Lode Goossens, 03 899 29 76. Velt Klein-Brabant
Hennepmarkt en bomenaanplant 23/11/2008 van 10 tot 17u, Groenenhoek 56, Aartselaar • Hennep kennen we vooral als plantenvariëteit die als drug wordt gebruikt.Maar een andere eeuwenoude hennepvariëteit biedt veel mogelijkheden voor duurzame landbouw. Want hennep groeit snel, verbetert de bodem, en vergt geen kunstmest of pesticiden. Het zaad is eetbaar en van hoge kwaliteit, de vezels zijn bruikbaar in duurzame bouwmaterialen of voor kledij. • Agroforestry combineert bomen met gewassen op hetzelfde perceel. Zo kan immers de landbouw tegelijk het rendement verhogen en het milieu verbeteren.
Programma: • Markt: Hennepwinkel Hempmade uit Leuven verkoopt o.a. eten, drank en kledij van hennep. Stand met duurzame bouwmaterialen uit hennep. • Bomen planten op de akkers.. Breng spade en laarzen mee • Video over agroforestry. • Workshop ‘Isoleren met hennep’, met Vibe (vooraf inschrijven). Contact: Jeroen Watté, 0484 719 541 Organisatie: Wervel, Natuurpunt Aartselaar, Velt e.a.
24
Seizoenen
West-Vlaanderen
03.12
Alternatief broodbeleg met soep door Tea Verschaeve, 19-22 u. Ieper, leskeuken van CC, Sint-Niklaasstr. 4. Leden € 5,00, niet-leden € 7,00. max 20 deelnemers. Inschrijven bij Huyghe Margot 057 20 41 26
[email protected]. Velt Westland
09.12
11.12
Creatief met natuurlijke materialen 19-23 u. Bij lesgeefster Kathy Perquy, Tien Geboden 15, Sint-Andries Brugge. We maken een wintertapijt (35x35cm) dmv vilten met wol. Max. 8 deelnemers, voor 30/11 inschrijven bij Marc Stael, 050 27 61 84, leden € 10,00 nietleden € 15,00 excl. materiaalkosten. Velt Groot-Zedelgem
101, Roeselare. Leden: € 5.00, nietleden: € 10.00. Inschrijven voor 15 december op het secretariaat: 051 20 39 23, users.myonline.be/ velt-roeselare. Velt Roeselare
05.01
19.01, 02.02, 16.02
25.01
Vegetarisch feestmenu
12.12
22.12
een ontspannende drukpuntmassage van de zenuwuiteinden van de voeten. 19.30-22 u, Ten Elsberge, Mandellaan 101, Roeselare. Breng een partner mee om te oefenen en indien mogelijk handdoek en massagolie. 051 20 39 23, users.myonline.be/velt-roeselare. Velt Roeselare
Velt Beitem en Ledegem organiseren samen een info-avond rond thee. In huishoudelijke sfeer leer je hoe je een lekkere kop thee kunt zetten...hoe je thee kunt bewaren,welke geneeskrachtige functie thee kan hebben. Dit alles onder deskundige begeleiding. Info:
[email protected]
Hapjes en drankjes voor de feestdagen 19.30-22 u. Op haar bekende, vlotte manier brengt Brigitte Druwé heel wat ideetjes mee voor de feestdagen. Gratis lanyard, mits voorleggen lidkaart. Ten Elsberge, Mandellaan
Gezellig samenzijn met eetmaal 19 u, Cafetaria ‘Den Bond’, Kapellestraat 1, 9220 Hamme.
9.30-12 u. Bij Diederik Steyaert,
13.12
Oost-Vlaanderen
09.12
09.12
15.12
21.12
Ecobowling 15 u, Overpoortbowl, Overpoort 38, Gent. Hapjes en schoenen: € 8,00. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14, antoinette.bauwens@versat eladsl.be. In een ontspannen sfeer met een drankje en ecohapje brengen we een gezellige namiddag door. Velt Meetjesland
Bloemschikken, Kerst en eindejaar door Jenny Stalpaert om 19.30 u
in de Gemeentelijke Jongensschool, Margote 114, Wichelen. Leden € 2,50, nt-leden € 5,00 (voor de 2 avonden samen) In les 1 worden de bloemstukken door de lesgeefster gemaakt en verloot onder de aanwezigen. In Les 2 (15 december) ga je zelf aan de slag op basis van de voorbeelden of met een eigen ontwerp. Meebrengen: een plastic (vuilnis)zak om op de tafel te leggen, schaar, mes, fijne binddraad en goed vochtige oasis. E. Van Wesemael, 052 42 26 33,
[email protected], www.veltwichelen.be Velt Wichelen
Bloemschikken ‘Kerst’ 21 u. CC De Brouwerij, Stationsstraat, Eke. Inlichtingen: Ivonne Debergh, 09 385 44 59. Velt Scheldevallei
Een pyramide van wilgentenen We maken een pyramide met wilgentenen. 19 u in Gasthof ’Het Anker’, Markt 10, Zele. Linda Seymortier, 052 44 58 94, Velt Zele
20-23 u. Onze meestermolenaar Pol Verschelde komt ons vertellen hoe je zelf lekker biobrood kunt bakken. Leopold Hellyn, 054 50 09 43, info.herzelehoutem.velt.be. Velt Herzele-Houtem
€ 15,00 Inschrijven uiterlijk tot 5 december bij Betsy Heirwegh, 052 47 01 22,
[email protected] Menu: stipt 19 u aperitief aangeboden door ’t Fortuintje. Kalkoengebraad met champignons, groenten en kroket. Soepje van verse vruchten met vanilleijs Koffie à volonté. Bespreking jaaroverzicht en vooruitzichten. Gezellig napraten tot....? Velt Hamme
Snoei hoogstam Appel en Peer.
Gezondheid
Theeavond
13.12
Voetzoolreflexologie
Komen aan bod: De groei- en snoeiprincipes bij fruitbomen, vormsnoei bij de jongere fruitbomen, combinatie vormsnoei vruchthout, snoei bij de wat oudere bomen en de principes van sleunen bij een oude perenboom. fruitwerkgroep.yucom.be, Velt fruitwerkgroep Beernem
een feestmenu met bioproducten: aperitief met hapjes, voorgerecht, hoofdgerecht en dessert. Lieve, 056 75 77 56, martin.raepsaet@skynet. be. Vooraf inschrijven. Velt KortrijkZwevegem
19.30-21.30 u. Hoe uw gezondheid handhaven met de krachten van de natuur door Piet en Chris Smet. Zij behandelen de eigenschappen van de mangosteen en de gezondheidsdrank Xango. Het SWOK, Ooststraat 4a, Staden.Nietleden € 3,00. Roger Deleu, 051 70 01 76,
[email protected], users.pandora.be/roger.deleu/ Velt Staden
Bakavond
Korte Akkerstraat 2, Ruddervoorde.
door Tea Verschaeve, 19 u, in het
Colombahof, Guido Gezellelaan 101, Deerlijk. € 12,00 Wij maken samen
11.12
12.12
17.01
Nieuwjaarsreceptie, ledenvergadering, geologische evolutie van onze streek door Rik Van Herck. 19.30 u.
Parochiale Kring, Lindenlaan 33, Ertvelde. Antoinette Bauwens, 09 253 65 14. Info:
[email protected], velt.m eetjesland.in.evergem. Velt Meetjesland
25 Vlaams-Brabant Ecobeurs ‘Binnen goed en Buiten goed’ 29 en 30/11 2008, van 10 tot 18 u in de Lakenhallen, Grote Markt 34 in Ieper. • De standhouders zijn hoofdzakelijk aannemers en handelaars uit de streek, maar ook vzw’s en organisaties die informatie verstrekken over duurzaam bouwen. Je krijgt ook een overzicht per gemeente van subsidies die ze verlenen bij duurzaam bouwen. • Er komt een duurzame wijk van een 200-tal woningen in het gebied tussen de Zonnebeekseweg, de Kruiskalsijdestraat en de Meenseweg. De Stad Ieper toont hoe men te werk zal gaan. • Informatie over ecologisch tuinieren, het houden van kippen en voeding. Standhouders uit de eigen regio tonen hun alternatieve duurzame vakmanschap. Workshops Planadvies, biobrood bakken, aanhangwagen met zonneboiler, een zonnecollector bouwen, binnenafwerking met leem en andere natuurlijke producten, over bijen en imkers, vergeten groenten, de Ecologische siertuin, toepassing van zonneenergie in de woning.
05.12
Ledenvergadering/ Neuwjaarsreceptie Een lekker drankje, een hapje, het klassieke woordje van de voorzitter: kortom, een gezellige avond. Alle leden worden vanaf 19 u verwacht in het zaaltje van
de Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde. Marc Van den Driessche, 055 31 42 07, mark
[email protected]. Velt Oudenaarde
30.01
Ledenfeest 20-23 u. Kandidaten voor onze bestuursploeg zijn welkom. Met een hapje en een drankje. Voorstelling jaarprogramma 2009.
[email protected] Leopold Hellyn, 054 50 09 43. Velt Herzele-Houtem
14 u. Opgepast! datum en
door Luc Maes 20-22 u.
uur niet 100 % zeker. Zie ’t Veltje van november of bel
Cultuurhoeve Mariadal Kouterweg 2, Zaventem. Gratis.
W.Dirkx, 02 376 18 01, of JP Debrandt, 0479 22 66 24, users.skynet.be/velt-brussel. Velt Brussel
D. Decoene , 02 720 20 67,
[email protected]. Velt Woluwedal-Oase
06.12
Jaarontmoeting mmv Sinterklaas, 10-13 u. Jaarbijeenkomst p/a cc oud gasthuis, Asse. met snoepreceptjes van Sinterklaas (die ook al lid werd van Velt én een tuinbordje plaatste); vraagbaak over tuinieren met Herman Danhieux ; bestelling hulpmiddelen en biolegkippen (levering begin april). Reej Masschelein, 02 452 78 13,
[email protected], asse.velt.be. Groot-Asse en Hoppeland
09.12
Meer info • duurzaam bouwen: Bram Bossuyt, 057 239 273 of
[email protected] • biobeurs: Dirk De Ridder, 057 33 60 63 of
[email protected] Organisatie: Milieudienst Ieper, Velt, Ieperse Stedelijke Milieuraad, De Bron e.a. met de steun van Tandem.
23.01
Biologische wijnproefavond
Praktische snoeiles door Leo Quintelier.
door Maurice Broekaert 20 -22.30 u. Voorstelling jaarprogramma en gezellig samenzijn.
02 466 61 93, liesbeth.dothe
[email protected]. Velt Pedevallei
09.01
We maken een 10-tal ‘vergeten groenten’ klaar. door Peter De Rijk. 20 u. Zaal
leden: € 7,00. Paul Debruijne, 016 85 01 66, paul.debruij
[email protected]. Inschrijven verplicht ten laatste op 2 december. Max. 20 deel. Velt Dijlevallei
Fenologische kalender
Recreatiecentrum(RCI), Keperenbergstraat 37, Itterbeek. Liesbeth Dothée,
Koken met vergeten groenten
Onder den Toren, Markt 4, Haacht. Leden: € 4,00; niet-
13.12
19.12
09.01
Tuinaanleg in de lente Zowel moes- als siertuin. 2022 u. Cultuurhoeve Mariadal, Kouterweg 2, Zaventem. Leden: € 1,50, niet-leden: € 2,00. D. Decoene, 02 720 20 67,
[email protected]. Velt Woluwedal-Oase
Productinformatie Ecostyle Ecostyle geeft informatie over haar gamma. 20-22.30 u. De Lombeekkring, Koning
Albertsstraat 189, O-L-V Lombeek (Roosdaal). Leden: € 1,00. Niet-leden € 2,00. Liesbeth Dothée, 02 466 61 93.
[email protected], Velt Pedevallei
26 Limburg
03.12
04.12
Nederland Daarna gaan we zelf aan de slag en maken we met verschillende kruiden EHBO-producten. 19.30-21.30 u.In Freinetschool De Pit, Handelsplein, Diest. Leden € 13,00. Niet-leden € 15,00. Inschrijven voor 5 december via
[email protected] of
[email protected], 0479 33 42 76. Stort het inschrijvingsbedrag op rek.nr. 523-0802853-59 met vermelding van jouw lidnummer. Velt West-Limburg & Diest
Natuurlijke huidverzorging Hilde Gaethofs leert je hoe je zelf verzorgingsproducten kunt maken. We werken uitsluitend met natuurlijke grondstoffen (tincturen, plantaardige en etherische oliën,…) en maken samen een lippenbalsem, dag- en handcrème. Alle grondstoffen en materialen worden voorzien. 20 u. In CC Poorthuis in Peer. Inschrijven voor 15 november. Veltleden: € 9,00; niet-leden: € 12,00. Vanita Mertens, 011 61 18 03,
[email protected]. Velt Aard-Peer
Biozaden en meststoffen in de kijker.
16.12 18.12
08.12
11.12
21.12
Kleinfruit snoeien met Lesgever van het Provinciaal Instituut Biotechnisch Onderwijs in Tongeren, over de laatste ontwikkelingen i.v.m. telen en snoeien van kleinfruit. 13-15 u. Samenkomst parking CC. Dilsen. Gratis toegang. Ludo Zanders, 089 86 70 11,
[email protected]. Velt Maasoeter
24.12
Kerstwandeling 13.30 u, vertrek aan de parochiezaal in Molenbeersel. Maurice Lambers, 089 56 31 77,
[email protected]. Velt Kinrooi
elke za nm & wo vm elke do vm
elke 1ste vrij vd maand
13.12
03.01
Samenaankoop biomeststof aan voordelige prijs. Verzameladres: Bestelformulier wordt toegezonden. Ludo Zanders, 089 86 70 11, ludo.zanders@euphonyn et.be. Velt Maasoeter
EHBO Kruidengeschenkset zelf bereiden Herboriste Britt van Gelder geeft eerst meer uitleg over kruiden (zowel de tuinkruiden die iedereen kent als (on)kruiden).
zijn nodig, we sluiten af met een drankje. Philip Droogmans, 012 74 12 70. Velt Zuidoost Haspengouw
26.01
Ledenvergadering 20 u. Plaats wordt doorgegeven in het plaatselijk ledenblad. Maurice Lambers, 089 56 31 77,
[email protected]. Velt Kinrooi
Iedere donderdagmorgen: meewerken in Velt-tuin. 9-12 u, Natuurtuin ‘t Loo Henk van
Ecologische maaltijd in De Wingerd, 19.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk.
Druivensnoeicursus door Jan Hartman, Locht 21 te Veldhoven. Prijs € 7,50 incl. koffie en syllabus. Aanvang 10-12 u. 040 253 49 86,
[email protected]. Eindhoven/Veldhoven
Nieuwjaarsreceptie en ledenvergadering Aanvang 11 u. Aansluitend Niewjaarsreceptie samen met de Matskring (een letsgroep) uit Maastricht. De Nieuwjaarsreceptie begint om 12.30 u met een kop soep, aansluitend een wandeling en daarna het nuttigen van de meegebrachte lekkernijen van de aanwezigen.
Laatste besteldag biomeststoffen
Jaarlijkse vergadering en wandeling 13.30 u, afspraak aan de parking van de vijvers van het Munsterbos in Bilzen. Stevige schoenen of laarzen
www.velt-nederland.nl/ valkenswaard.html
€ 15,00. Inschr: Ingrid van de Putte, 040 2012489,
[email protected]. Bergeijk-Eersel.
Leo Nies, Elerweg 21, Neeroeteren.
04.01
Werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard.
Herk, 0497 57 22 62. Bergeijk
Keutenberg 5, Schin op Geul, 043 459 20 07. Wilma Peeters
[email protected], Velt Zuid- Limburg
Kerstmenu 19 u. Zoals voorgaande jaren zal onze kok Mia ook dit jaar weer het volledige kerstmenu klaarmaken. In de parochiezaal van Kinrooi. Leden: gratis, niet-leden: € 4,00. Maurice Lambers, 089 56 31 77,
[email protected]. Velt Kinrooi
Velt-Tuinkamer 9-14 u Hopveld 15a, Gemert. 0492 36 16 08, www.velt-gemert.nl
Ecologisch bloemschikken: kerst 2008. door Anita Stinkens. 19.3021.30 u. De Koepel, Spilstraat, Neeroeteren. Vooraf inschrijven. Met materialen uit tuin en natuur wordt een kerstpronkstuk gemaakt. Stinkens Anita, 089 86 70 11,
[email protected] Velt Maasoeter
CC De Bogaard lokaal A, Capucienessenstraat 8, SintTruiden. Op deze avond kun
06.12
‘Er vliegt iets groens door de tuin’ door Cor Evers. 20 u, in het
Troempeelke in Opglabbeek.
Bespreking zaden- en meststoffenlijst. 20-22 u,
je ook je tuinervaringen van het voorbije jaar voorleggen. Carine Lonneu, 011 68 75 68,
[email protected]. Velt St-Truiden.
Solitaire bijen
elke za & di
12.01
Thema-avond voeding 20 u, Gemeenschapshuis de Roffert, Berikstraat, Buggenum. Velt Leudal
19.01
Jaarvergadering, 19.3022 u. Genneperweg 145, Eindhoven. Na de pauze lezing over de hoogstamboomgaard in Eindhoven, door J. Hartman, 040 253 49 86,
[email protected]. Eindhoven/Veldhoven
Breedbeeld
27
Fruitig, kruidig of verbrand? Biowijnproeverij bij Velt Tekst Jean Marie De Baene & Luk Naets Foto’s Tatlin, Emelie Heller, Mario Alberto Trejo & Marcus Corner
Een meester-sommelier die bestuurslid blijkt te zijn van een Velt-afdeling, dat kom je niet elke dag tegen. Toch is het Jean Marie De Baene van Velt Reinaert die ons op het idee heeft gebracht om eens een biowijnproef te organiseren. Hij bood ons ook meteen aan om die proef deskundig te begeleiden. Een gevarieerde selectie Binnen het groeiende aanbod aan biowijnen een selectie maken voor een wijnproeverij is niet eenvoudig. We besluiten om in diverse natuurvoedingswinkels vijf goed verkopende wijnen aan te schaffen. Daaraan wordt een biowijn uit de wereldwinkel toegevoegd en drie lukraak gekozen biowijnen uit de supermarkt
binnen dezelfde prijsklasse. We stellen ook nog eens de vraag aan enkele biowijnhandelaars en krijgen zo drie flessen ter degustatie aangeboden. Daarmee is het dozijn rond. Door amateurwijnproevers een twaalftal wijnen laten keuren op een namiddag lijkt immers het hoogst haalbare.
De drie secretariaatsmedewerkers Nadia, Emelie en ikzelf (Luk) die aan de degustatie wensen deel te nemen willen vooral blind proeven, omdat ze enkele van de verzamelde flessen al kennen. Jean Marie De Baene schikt de wijnen in een apart lokaal grosso modo van jong naar oud, en van Noord naar Zuid. Dan volgt een verhelderende uitleg over de verschillende stappen van het wijn proeven: kijken naar de kleur van de wijn en het afglijden van het edele vocht van de glaswand, de fruitige of kruidige geuren opsnuiven, en ten slotte het proeven zelf om op zoek te gaan naar goede tannines in evenwicht met frisse zuren. Na het uitspuwen van de slok blijft er hopelijk nog een afdronk (nasmaak) over die meer dan 20 seconden standhoudt.
28
Seizoenen
Oei, verbrand! Bij het vergelijken van de impressies na elke wijn komen de bevindingen van alle deelnemers verrassend goed overeen, al kunnen de drie amateurs de kenmerken niet zo accuraat onder woorden brengen als een meester-sommelier. Uiteraard zijn er de persoonlijke voorkeuren voor een fruitiger dan wel een steviger druivensapje. Pech echter voor de Los Santoswijn uit La Mancha die door niemand wordt gesmaakt, omdat hij naar verbrande rubber geurt en onaangenaam zuur in de plaats van fris zurig proeft. De wijngaard heeft volgens Jean Marie duidelijk de hete zomer van 2003 niet overleefd en de wijn kan niet worden bewaard. En de winnaar is… Na afloop wordt het uitkijken naar ieders top 3. Op 1 en 2 komen bij iedereen de Ruiz en de Jasci, zij het niet altijd in die volgorde. Op 3 komt bij de mannelijke leden de ‘hoekige’ Tavernel, terwijl de dames eerder vallen voor de frisheid van een Grignan of een Château Gravade. Volgens Jean Marie ligt de verklaring voor de hand: beide winnende wijnen zitten in een iets hogere prijsklasse en zouden daarom beter geselecteerd en verzorgd moeten zijn, hetgeen nu proefondervindelijk is bewezen. Voor de dubbele selectie op de nummer 3 zijn wellicht druivenras en vinificatie bepalend. Het is een beetje zoals bijvoorbeeld merlot versus cabernet sauvignon bij de Bordeauxwijnen, waarbij vrouwen meestal naar de zachtere merlot neigen en mannen naar de strengere cabernet sauvignon. Als we de wijnen zouden aankopen om ze te bewaren, dan prefereert Jean Marie de Ruiz maar nu zijn Jasci en Ruiz allebei top. De overige wijnen van om en bij de € 5,00 hebben ook een goede verhouding prijs/ kwaliteit, maar zullen door hun sterk verschillende eigenschappen de ene persoon wel charmeren en de andere niet. Uitproberen blijft dan de boodschap.
Naam (alfabetisch)
Herkomst
Jaar
Verkooppunt
Prijs (€)
Geur
La Chapelle Maillard
Bordeaux
2006
Delhaize
5,49
kruidig, houtvuur
Comté de Grignan
Rhône
2007
La Vigne
5,75
kruidig, gebrand, onrijp fruit
Era Syrah
Sicilië
2006
natuurvoedingswinkel
6,75
zoeterig gekruid
Ch. Grand Conseil
Bergerac
2005
natuurvoedingswinkel
8,39
kruidig medicinaal
Ch. Gravade
Minervois
2006
Delhaize
5,99
gestoofd fruit
Cuvée Haut-Campremier
Bordeaux
2006
Bioplanet
6,19
kruidig, rood fruit
Jasci Montepulciano
Abruzzo
2007
Biotiek
7,90
rijp zwart fruit met veel kruiden
Los Santos
La Mancha
2003
natuurvoedingswinkel
5,65
verbrand met toetsen van rubber
Natuvin bio huiswijn
Pays du Gard
2006
natuurvoedingswinkel
5,85 (1 l)
fruit en kruiden
Nelson Shiraz
Zuid-Afrika
2006
Oxfam-WereldWinkel
6,69
fruitig en gebrand
Ruiz Villanueva
La Mancha
2004
ProVinoVero
8,50
rijp zwart fruit
Domaine de Tavernel
Pays du Gard
2007
natuurvoedingswinkel
5,00
zacht kruidig
Breedbeeld
29
Hoe bio is de wijn? Binnen de Europese wetgeving is biologische wijn als verwerkt product nog niet apart gereglementeerd, de teelt van biologische druiven uiteraard wel. Bij het wijnmaken, de vinificatie, worden immers diverse hulpstoffen gebruikt en er bestaat geen eensgezindheid over welke stoffen bij de fabricatie van biowijn mogen worden gebruikt. Toch vindt men op de meeste etiketten van de zogenaamde biowijnen vertrouwde labels terug zoals Nature&Progrès, AB en EKO. Deze labels refereren naar private of nationale lastenboeken die dikwijls al jarenlang voor het ontstaan van de Europese wetgeving richtlijnen hadden opgesteld voor de vinificatie. Zo ligt de hoeveelheid sulfiet, die wordt toegevoegd om wijn te kunnen bewaren, in deze lastenboeken zowat op de helft of minder dan wat Europa toestaat in gangbare wijnen. De wijnen mogen niet worden aangezuurd en evenmin gechaptaliseerd (het toevoegen van suiker). Maar er is goed nieuws op komst: in Europa is men de laatste hand aan het leggen aan de reglementering voor de vinificatie van biowijnen. Die zou in de loop van 2009 in voege moeten treden. Smaak
Afdronk en conclusie
weinig fruit, veel tannines, zonder zuur
korte afdronk, vrij vlak
wat vlak en zuur
jonge landwijn om ‘s zomers gekoeld te genieten
beetje tannine, gebrande toetsen
zure afdronk, wijn is over zijn hoogtepunt
veel alcohol en kersen
wat wrange afdronk, wijn die men nu moet drinken
gebrande toets met veel tannines en ook zuren
wat flauwe afdronk
jonge tannines en veel zuur
vlakke afdronk voor een rustieke wijn die wat frisheid mist
aangename tannines, weinig zuur, mollig fruit
uitgebalanceerde wijn met meer zuur in de afdronk, kan nog verder rijpen
zure azijnsmaak
deze foute wijn heeft de hittegolf van 2003 niet overleefd
licht met wat veel zuur
landwijn om gekoeld te drinken in de zomer
rood rijp fruit, weinig zuur
aangename, soepele wijn met weinig afdronk
stevige toetsen fruit en kruiden, zelfs geroosterde koffie
deze volbloed wijn heeft zelfs nog rijpingspotentieel
tannines en zuren
jonge wijn die nog wat ‘hoekig’ is maar zeker nog zal openbloeien
30
Seizoenen
Wijnweetjes • Frankrijk, Italië en Spanje zijn de voornaamste Europese wijnlanden. Biologische druiven vormen zo’n 1,5 procent van het totale areaal. Ruim 4000 wijnbouwers hebben een biolabel. • Wereldwijd is de grenache de meest aangeplante druif (320.000 ha), gevolgd door de cabernet sauvignon (22.000 ha) en de merlot (160.000 ha). • De Europese Commissie had een plan opgevat om 400.000 ha wijngaarden te vernietigen omdat de gemiddelde Europeaan steeds minder wijn drinkt (30 l per jaar) en om kwalitatief sterker te staan tegenover de importen van overzee. O.a. door hevig Frans verzet is het voorstel teruggeschroefd tot 200.000 ha ‘vrijwillige’ vernietiging. • Kwalitatieve wijn vraagt een strenge selectie van de geoogste druiven en dus een beperkte opbrengst. Zo moet al in het voorjaar het teveel aan druiventrossen worden weggesnoeid en zal men in het najaar enkel de rijpe druiven oogsten. Manueel oogsten is daarom beter dan mechanisch.
Wijnproeverij voor Velt-afdelingen Jean Marie De Baene is naast ‘sommelier conseil’ van de Vlaamse Wijnacademie ook nog lesgever wijnkennis aan het CVO (centrum voor volwassenenonderwijs). Hij wil zijn ruime kennis graag delen en hij geeft Velt-afdelingen in een straal van ca. 40 km rond zijn woonplaats Lochristi de kans om een door hem begeleide biowijnproef te organiseren. Voor voorwaarden en afspraken e-mail je naar:
[email protected].
Meer wijnweetjes • Schimmels zoals meeldauw zijn de geduchtste plaaggeesten in de wijnbouw. In de biologische teelt worden deze bestreden met de zogenaamde ‘Bordeauxse pap’, een mengsel van kopersulfaat, kalk en water. Om de aantastingen tijdig te kunnen bestrijden worden aan de kop van wijngaarden rozen aangeplant omdat deze een tiental dagen eerder worden aangetast door dezelfde schimmels. • Het vermelden van het oogstjaar op het etiket is niet verplicht, maar in sommige streken of landen mag 10 tot 15 procent van de wijn afkomstig zijn uit een ander oogstjaar dan op het etiket staat. Sinds 2005 zijn wijnbouwers wel verplicht te vermelden dat de wijn sulfiet bevat wanneer er meer dan 10 mg/l is gebruikt. Dus ook in de biowijnen. • Nu en dan kom je een verwijzing tegen naar ‘natuurlijke wijnen’. Deze zijn volgens invoerder Hans Dusselier van Wijnfolie in Aalter gemaakt van biologische of biodynamische druiven, door middel van een natuurlijke gisting en zonder of met een minieme toevoeging van bewaarstoffen zoals sulfiet. Zulke wijnen vragen wel een delicate bewaarwijze en een gelijkmatig koel transport. Jammer genoeg is er geen fles natuurlijke wijn in ons proefassortiment geraakt.
31
‘Mensen willen gewoon gezonde voeding’ Community Supported Agriculture Tekst Bart Coenen Foto’s Bart Coenen & Annelies Wijts-Verbocht → www.hetopenveld.be → www.landwijzer.be → wijveld.skynetblogs.be
Community supported agriculture (CSA), ofwel ‘door de gemeenschap ondersteunde landbouw’, legde een kleine reis rond de wereld af. Het idee ontstond in de jaren 1960 en 1970 in Japan en Zwitserland en reisde vanuit Zwitserland naar de Verenigde Staten waar het in de jaren 1980 uitgroeide tot een heuse beweging. Opnieuw stak het concept de Atlantische oceaan over, dit keer naar Nederland en van daaruit ook naar België. Nederland telt momenteel een tiental CSA-projecten. Twee jaar geleden startte Tom Troonbeeckx met ‘t Open Veld, de eerste Belgische CSA, met Michiel Van Poucke staat een tweede in de steigers. Eén rode draad: consumenten geïnteresseerd in veilige voeding en boeren op zoek naar stabiele afzetmogelijkheden slaan de handen in elkaar in een economisch partnerschap.
Velt Nederland deed dit jaar tijdens haar gewestreis de Nederlandse CSA De Nieuwe Ronde aan. Een fotoverslag van deze reis lees je op www.velt.be, klik op ‘eco-actief ’ . Foto: Annelies Wijts-Verbocht.
32
Reportage
Het miezert en de kou kruipt langzaam in mijn kleren terwijl we over de akkers lopen van ‘t Open Veld. In mijn gezelschap: Tom Troonbeeckx, de jonge bioboer die dit eerste Community Supported Agriculture (CSA)-project in Vlaanderen runt en Michiel Van Poucke, pas afgestudeerd bij Landwijzer en met ernstige plannen om een gelijkaardig project in het Gentse op te zetten. Michiel: ‘Toen ik dit voor het eerst hoorde, borrelde spontaan voorbehoud in me op: “Chaos op het land!” “Plunderen gaan ze doen!” Oogsten is immers een vak. Maar het enthousiasme van Tom heeft me aangestoken. Omdat het verhaal klopt. Het veld ligt dicht bij de leden, er is geen tussenhandel, geen nutteloos vervoer, de groenten worden niet verpakt want elk lid brengt gewoon zijn eigen mand of tas mee. En niet in het minst: er wordt ecologisch geboerd.’ Tom vult aan: ‘De mensen zijn de ingewikkelde verhalen over de WTO, over transport en energie, over de ecologische voetafdruk beu. Ze willen gewoon gezonde voeding. Als ze vragen hebben
kunnen ze rechtstreeks bij mij terecht. Je mag niet vergeten dat ik 125 controleurs heb. De meesten komen naar hier met de fiets. En omdat ze hier elke week verse groenten halen, is er geen koeling nodig.’ Opmerkelijk: Tom heeft ook zelf geen auto nodig om deze onderneming te runnen. Op zijn lager gelegen veld, het meest pittoreske, met een prachtig uitzicht op de abdij van ‘t Park heeft Tom ook een kruidentuin aangelegd. Tom: ‘Een samenloop van omstandigheden. Een lid van ‘t Open Veld is student herborist en heeft deze kruidentuin als eindwerk. Ik begeleid hem als het gaat over paden aanleggen, bemesting en dergelijke.’ Oogsten de leden ook zelf de kruiden? ‘Ja, maar dan vooral de klassiekers. Tijm, basilicum, salie, munt en bieslook worden vlot geoogst, maar een minder bekend kruid als bernagie blijft staan.’ (Van bernagie worden de bloeiende toppen, de bladeren en het zaad gebruikt. Bernagie zou onder meer de nagel- en haarstructuur bevorderen. De jonge blaadjes kunnen in de sla.) De voorbije weken plukte Tom appels op een ander bedrijf. Ik vraag dan ook of hij erin slaagt een volledig inkomen te halen uit dit project.
In Japan: Teikei De CSA-beweging is geïnspireerd door het Japanse teikei-concept dat onstond in de jaren 1960. De Japanse Organic Agriculture Association (JOAA) promoot teikei als een alternatief distributiesysteem, onafhankelijk van de conventionele markt. Hoewel ook teikei verschillende vormen aanneemt, blijft de basis steeds dat zowel producenten als consumenten arbeid en kapitaal verschaffen. De JOAA vat haar benadering als volgt samen: • Chemische risico’s zijn niet enkel een zaak van techniek, maar staan symbool voor de totale gebrekkige werking van distributiesystemen, consumptiestructuren en landbouwbeleid. • De opgeblazen commerciële markt en de voedingsindustrie onderscheppen de communicatie tussen producenten en consumenten, wat leidt tot de misleiding van beide. • Consumenten zijn ook verantwoordelijk voor deze vicieuze cirkel. • Om dit te corrigeren moeten producenten en consumenten een sterke relatie opbouwen en elkaar helpen en leren begrijpen. Bron: http://www.context.org/ICLIB/IC42/ VanEn.htm
Tom: ‘Die appels vind ik gewoon heel leuk en ik kan ze niet goed loslaten. Omdat het hier nu rustiger is, heb ik er ook tijd voor. Het is hoogstens een extraatje.’ Tom verdient zijn brood voor een derde met zijn kersenboomgaard en voor de rest met de groenten. ‘t Open Veld sluit stilaan haar tweede jaar af. Tom: ‘Ik krijg nu meer zicht op de effectieve kosten waardoor het gemakkelijker wordt de juiste prijs te bepalen. Volwassenen betaalden dit jaar € 165,00. Voor kinderen tot vier jaar oogst je dan gratis, voor kinderen tussen vijf en acht betaal je € 40,00 bij en tussen 9 en 12 komt daar nog eens € 40,00 bovenop.‘
Michiel Van Poucke
Wat krijgen de klanten hiervoor? Tom: ‘Leden komen wanneer ze willen en pakken mee wat ze opkrijgen voor vers gebruik. Het is dus niet de bedoeling dat je grote hoeveelheden oogst om je diepvriezer te vullen.’ Tom kijkt erop toe dat iedereen (hij heeft nu 125 leden) de kans krijgt om van een groente te oogsten.
Reportage
Haken er veel leden af? Tom: ‘Je hebt altijd een bepaald verloop, al was het maar omdat elk jaar wel een deel van de leden verhuist, zeker in de buurt van een studentenstad als Leuven. Daarnaast heb je ook wel regelmatig mensen die het toch verkeerd inschatten. Deel uitmaken van een CSA is meer werk dan naar de winkel gaan. Maar eigenlijk valt het heel erg mee. Vorig jaar had ik maar een tiental afvallers.’ ‘t Open Veld heeft een wachtlijst met 70 kanditaat-leden. Elke keer Tom in de media komt, komen er daar nog enkele bij. Gelukkig kan hij zijn veld het volgende seizoen uitbreiden en dus meer leden voeden. Dit blijken trouwens niet allemaal mensen zonder tuin te zijn. Tom: ‘Leden gebruiken wat ze hier oogsten als aanvulling op hun eigen productie of om meer continuïteit te hebben in het aanbod aan verse groenten.’ Dit jaar speelde Tom met late teelten. Zijn voornaamste veld is opgedeeld in acht blokken, waarvan twee met grasklaver zijn ingezaaid. Op de overige paste hij een klassieke teeltwisseling toe met pompoenen, aardappelen en wortelgewassen. Is het door dit succes dat ook anderen dit concept navolgen? Ik toon een knipsel over een nieuw zelfoogstinitiatief. Tom: ‘Maar zelfoogst is geen CSA! Wanneer gaat er eindelijk eens een artikel verschijnen waarin dit verschil duidelijk word uitgelegd? Zelfoogst staat los van CSA, omdat boer en klant het risico niet delen. Bij zelfoogst oogst de klant zijn groenten, weegt ze, rekent af en is weg. Bij CSA betaalt de klant vooruit en draagt zo mee het risico. Dit heeft als gevolg dat de klant het recht heeft om in de boekhouding te kijken.’
Tom Troonbeeckx
33
CSA kort Een CSA bestaat uit een groep individuen die een landbouwproject in die mate ondersteunen dat de landbouwgrond zowel wettelijk (wanneer ze deeleigenaar zijn van de grond) als in de beleving van de deelnemers de boerderij wordt van de gemeenschap. Telers en gebruikers steunen elkaar en delen de risico’s en de voordelen van de voedselproductie. Doorgaans betalen de leden of ‘aandeelhouders’ op voorhand de voorziene kosten van de onderneming en het inkomen van de boer. In ruil ontvangen ze een deel van de opbrengst van de boerderij doorheen het seizoen, maar ook de voldoening van de vernieuwde verbondenheid met het land en de deelname in de voedselproductie. De leden delen ook in de risico’s waaronder misoogsten door tegenvallende weersomstandigheden of plagen. Door de directe verkoop aan de leden van de gemeenschap krijgen de boeren betere prijzen en inkomenszekerheid en zijn ze verlost van de marketinglast. Als beginnende boer zonder veel kapitaal vond Tom het rustgevend dat hij door de voorafbetaling van zijn leden kon rekenen op een vast inkomen: ‘Ik ben de enige boer in dit land die in april zeker is van wat hij dat jaar gaat verdienen.’ Deze inkomenszekerheid blijkt niet het enige voordeel. ‘Ik ken boeren die 20 procent van hun tijd steken in de handel, administratie en wetgevingen uitpluizen. Mijn boekhouding is supersimpel.’
Michiel: ‘CSA haalt de banden tussen boer en consument weer aan. Je engageert je in je eigen voedselketen, draagt mee verantwoordelijkheid voor het land, voor de natuur en voor ieders gezondheid. Je krijgt bovendien inspraak in het reilen en zeilen van het hele project. Die vertrouwensrelatie tussen boer en klant is de beste garantie voor kwaliteitsvolle groenten en fruit.’
34
Seizoenen
Ik wil graag meer weten over dat ‘gedeelde risico’. Tom: ‘De kans dat alles tegenvalt is minimaal, omdat het risico verdeeld wordt over veertig gewassen. Elk jaar zijn er wel twee of drie mindere bij, maar de leden begrijpen dat, omdat ze er heel dicht bijstaan.’ Mijn vraag of inspraak nooit omslaat in bemoeienis wuift Tom weg. ‘Ik teel nu bijvoorbeeld koolraap op vraag van een lid. Daar zou ik zelf nooit zijn opgekomen.’ Communicatie Tom heeft goede contacten met de andere boeren in Leuven. Tom: ‘Ik hoor dan weleens chic systeem, maar niets voor mij. Sommige boeren zijn bang om veel mensen op hun land te ontvangen.’ Platgetreden gewassen blijken ook het voornaamste probleem waarmee Tom af te rekenen krijgt. Hij moet er de leden regelmatig aan herinneren. Hij benadrukt daarom het belang van goede communicatie met de leden. Bij ‘t Open Veld verloopt die via e-mail, maar ook ter plekke wordt er gecommuniceerd, via een groot krijtbord in de schuur en een systeem met rode en groene vlaggetjes waarmee Tom aangeeft of een groente wel of niet klaar is voor de oogst. Andere CSA-projecten lossen het probleem van de platgetreden gewassen op door toch zelf te oogsten en de groenten in bakken klaar te zetten en te werken met abonnementen per kilo. Tom kiest liever voor educatie: ‘Niets is zo goed als een wortel zelf uittrekken, en dat de leden dan zien dat daar modder aanhangt, dat niet elke wortel even recht is en dat ze vuile voeten krijgen.’ Elke laatste zaterdag van de maand is het werkdag op ‘t Open Veld met workshops over luchtigere thema’s als kruidenverwerking, maar ook technische uiteenzettingen, bijv. over vruchtwisseling. Michiel benadrukt naast de educatieve ook de sociale en economische voordelen: ‘CSA-projecten blijken ontmoetingsplaatsen voor allerlei soorten mensen. Gezond en lekker eten brengt hen samen. Even uitrusten, even genieten van het buitenleven, een picknick... Het project van Tom bewijst ook dat verse, biologische groenten niet duur hoeven te zijn. De handel wordt tot een minimum herleid en door zelf te oogsten win je nog een tweede keer.’
Pergola is niet zozeer een commercieel interessant afzetconcept, geen marketingmodel, maar veeleer een samenwerkingssysteem. (Tineke Bakker, promotor van het pergola-concept in Nederland)
Grond gezocht Als je geen zoon bent van een boer, is het knap lastig om aan goede grond te geraken. Tom vertelt hoe hij met een flinke dosis geluk als groente- en kersenverkoper op de markt van Leuven via enkele klanten de percelen kon aankopen die nu samen ‘t Open Veld vormen. Michiel heeft het lastiger. Michiel: ‘In Gent is er sowieso te weinig groen in en rond de stad. Open ruimte die daar vrijkomt, wordt meteen in beslag genomen voor recreatie of natuurgebieden. Daarvoor gaan zelfs de verschillende stadsdiensten met elkaar in concurrentie. Schepen Tom Balthazar suggereerde me de mogelijkheid om te starten op tijdelijke wachtvelden, maar ik zie het niet zitten om veel energie te stoppen in zo’n grond door deze goed te soigneren en een beetje later die gronden weer te moeten afgeven voor een bouwproject. Ach, misschien moet ik het toch maar doen.’ Je schreef intussen ook alle kerkfabrieken aan. Michiel: ‘Ja, na verloop van tijd pas je je strategie aan. Ik ging al langs bij een hele reeks oude boeren. Die willen graag praten, maar daar blijft het tot hiertoe bij. De strenge pachtwet blijkt hier echt wel een obstakel, want boeren die te oud zijn om zelf hun land te bewerken, laten nog liever loonwerkers komen dan me een stuk grond te verpachten.’ Dan toch maar terug aankloppen bij de stad, eventueel als community zonder grond. Want CSA-projecten creëren jobs, en dat is ook interessant voor overheden. Michiel: ‘Ik ben ervan overtuigd dat je overal mensen vindt die in een CSA-project willen stappen. In de buurt van kleinere steden als Mechelen of Sint-Niklaas moet het ook lukken, en waarom niet op het platteland, bijvoorbeeld in de buurt van nieuwbouwwijken?’
Wil je deelnemen aan Michiels CSAproject? Weet je een geschikt veld in de buurt van Gent? Neem gerust contact op met Michiel. Of kom naar één van de info-avonden die hij binnenkort organiseert. Meer informatie over plaatsen en data vind je op http: //wijveld.skynetblogs.be of contacteer Michiel Van Poucke op 09 238 31 52 of 0498 19 79 58,
[email protected] In Nederland: pergola Tineke Bakker begon als eerste in Nederland met CSA en vertaalde het naar ‘Pergola’ als symbool voor de relatie tussen de boer en zijn klanten: ‘Ik had al een abonnementsysteem ingevoerd, maar dat vond ik toch nog te zakelijk. Ik wilde meer betrokkenheid, meer delen. Dat pergolasysteem kwam als geroepen en ik hoopte mijn abonnees mee te krijgen. Op een paar na gingen ze allemaal mee.’ Bakker begon met zo’n 150 gezinnen en is langzaamaan doorgegroeid tot 240 gezinnen. ‘Dat is wel het maximum. Bij nog meer deelnemers moet ik de logistiek en de teeltoppervlakte gaan veranderen.’ → www.oosterwaarde.nl
In de VS: het Robyn Van En center Als de belangrijkste pionier van de CSA-beweging in Noord-Amerika wijdde Robyn Van En haar leven volledig aan het oprichten en ondersteunen van CSA-projecten in de VS. Het idee leerde ze kennen via Jan Vander Tuin, een vriend uit Zwitserland. In 1985 startte ze samen met een groep gelijkgezinde producenten en consumenten een project op haar boerderij in S. Egremont, MA en noemde het Community Supported Agriculture. Naast het dichter bij elkaar brengen van producenten en consumenten wilde Robyn de leden aanmoedigen om met dollars hun voorkeur duidelijk te maken voor ecologische en lokale landbouw. Binnen vier jaar groeide haar ledenaantal van dertig tot 150. Later hielp Robyn over het hele land met de oprichting van meer dan 200 CSA’s. Waren er enkele honderden CSA’s in de jaren 1990, dan staat de stand in de VS nu ongeveer op 1500 CSA’s. → www.csacenter.org
Zoekertjes
Te koop
Te koop
Boterkarn, merk Tomega. Inhoud: 50 l. Productie: 5 tot 40 l. 88 cm hoog, 62 cm diameter. Motor 1/2 mono 220/380. Karnen en wassen: automatisch. Zouten en kneden: manueel. Abdij Nazareth, 2960 Brecht. T: 03 313 92 50. F: 03 313 43 54.
1) Zuurkoolpot 10 l, € 20,00. 2) Houtkachel met alle toebehoren en in uitstekende staat, merk Dovre, afmetingen 32x70x70. Verwarmingscapaciteit minstens 60 m3. € 500,00. Walle 210, 8500 Kortrijk.
Te koop Peche de vin, geklimatiseerd, dik wit vlees. Amandelboompjes, geklimatiseerd. Echte Moerbei, grote vruchten. Honingslingers en ander bijenmateriaal. Kippen: Japanse Yokohama’s, zeldzaam, erg mooi. 3 krachtige ventilators. Gele parfumaarbeien, doordragend. Echte Schaarbeekse kriek, ziektevrij. Diverse ziektebestendige wijnranken voor buiten + serre. Eiken ton voor bier of wijnvat, ca. 120 l. 0494 83 71 08.
gezocht Mensen die een kat in of buiten huis willen nemen.Ik heb zo’n 10 kittens van een flinke 4 maanden oud die een nieuwe thuis zoeken. Vanaf 6 maanden kunnen ze gesteriliseerd of gecastreerd worden, dit kan goedkoper omdat ik mijn volwassen kattinnen dan ook ga laten behandelen. Voor foto’s of vragen:
[email protected] (omgeving Borgloon, Limburg).
[email protected]. 056 22 24 59.
Te koop
Een kleine kudde voskopschapen(liefst te samen) het zijn 4 ooien en 1 ram (scrapievrij certificaat).Bevallen alleen en altijd van meerlingen (2- tot 3-lingen). Prijs o.t.k. Zeeland. 011 739 13 63 of katelijne.cuelen
[email protected] Te koop Een klein donkerbruin ezelinnetje (te koop of te ruil voor kippen bijv). Nu 3 maanden oud, met zwart kruis op de rug. Thomas de Herdt, 016 40 18 18 (Haasrode).
Nog degelijk functionerende brooddeegkneder voor 3 à 5 kg deeg. 025 42 50 10 Te koop Allerlei benodigdheden om wijn te maken, o.a. pers, dames-jeannes, e.a. Prijs o.t.k. 02 688 14 30. Te koop Kleine gewikkelde pakken voordrooggras (±40 kg), uitstekende kwaliteit, zeer geschikt voor paarden, pony’s, ezels, schapen en geiten, afhaalprijs: € 6,00 per pak. 03 772 71 60 (Sinaai) of
[email protected]. Te koop
Te koop Dwergschaap Zwarte ram Ouessant. Prijs o.t.k. 051 72 70 41 of 0477 98 88 86 gezocht
Lieve vriend (50+) voor lat-relatie, met “groene vingers” en die graag wandelt. 0495 65 50 12. Gratis Goudbrakelhaan. Raszuiver, tweejarig, braaf, zorgzaam voor zijn kippetjes, iets te luidruchtig voor de buren. Zoekt tuin of erf zonder geluidsnormen. Regio Brugge.
[email protected] gezocht Een “huurder” voor enkele weiden (totaal ca. 25 are) waar steeds schapen hebben gegraasd. Alles is goed omheind, er zijn diverse stalletjes. De schapen worden verkocht, tenzij je die voor een prijsje wil overnemen. Mogelijkheid tot groentetuin. Laagstamboomgaard. Geen huur, alleen correct onderhoud. Regio 2491, Balen. 0477 50 61 47 (na 18 u).
Te koop
(of te ruil): 1. Ouessantschapen (lammetjes van dit jaar) vnl. Rammetjes en een enkele ooi. 2. Melkschaapmix rammetjes (dit jaar) te koop of te ruil tegen ooi. Goede thuis primeert. 03 272 02 83 of 0484 94 58 50,
[email protected] gezocht 1. Recuperatiemateriaal om onze stallen te bouwen of verbouwen (paarden/ schapen/geiten/zwijntjes/kippen). Liefst gratis. 2. Kolen-/houtkachel eventueel cusinière. Liefst niet te duur. 3. Stekje eeuwig moes, en ev. andere oude groenten die op gelijkaardige wijze overleven. 03 272 02 83 of 0484 94 58 50,
[email protected] Te koop
gezocht
gezocht Pitten of boompjes Hunzaabrikoos. 0494 83 71 08.
35
Puur appelsap van hoogstambogaard. Lange houdbaarheid. € 1,50/l + statiegeld. 013 52 10 14 of 0496 10 09 44 (Lummen) Gratis
Een perceel grond van ca. 100m² dat iemand gratis mag gebruiken om op te tuinieren (uitbreidbaar tot 800m²).Peter Vandael (Brasschaat), 03 633 03 24.
1. sierpompoenen in allerlei maten en kleuren per fruitkist 2,00. 2. geitenmelk, kaas, etc. nu nog beperkt, vanaf januari in beginnend bedrijf, kan ev. ingevroren worden. 03 272 02 83 of 0484 94 58 50,
[email protected]. gezocht
Vrijwilligers, die een handje willen toesteken in onze Velt-siertuin. Wij zijn Huize de Sterrenwijzer, Sterrenwijzer 7, 2250 Olen, een ouderlingentehuis met antroposofische achtergrond. Contactpersoon: Kristina Lucia Parmentier,
[email protected] of 014 26 26 20. Te koop Zelfgemaakt, stevig, mobiel kippenhok, ideaal om gras te ontmossen en moestuin tijdens wintermaanden onkruidvrij en slak-arm te maken. Voor 2 tot 3 kippen, met legnest. Enkel geschikt voor vlakke tuinen. Onze helling is te steil, vandaar verkoop. € 200,00. Gerda Vanoost 054 56 84 02. gezocht Blije vrouw (39) zoekt blije man met pit voor duurzame relatie.
[email protected], 03 652 02 00.
gezocht
Een ecologische tuinman die onze siertuin (kleine 15 are) in Herselt zelfstandig kan onderhouden op de meest ecologische manier. Loon en uren overeen te komen. Het gaat om een volgroeide tuin. Lieve Van der Borght, 0476 30 34 14. gezocht Ecologisch/biologisch stro om volgend jaar te mulchen,1 à 2 balen is voldoende. Omgeving Gent. Weet iemand een adres? Stephanie, 09 236 63 87,
[email protected]. gezocht
Een net voor een kleinfruitkooi. De kooi is 10x7x2,5 m plus overmaat voor het vastleggen van het net. 03 766 62 42.
Schrijf naar Velt of mail naar
[email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be.
36
Lezers reageren/Uitgesproken
Reactie op Veltbericht 53 over de Studiedag duurzame voeding van Velt en NBV
Knap en bedankt Maar ik vrees dat al die inspanningen weinig CO2 zullen uitsparen, globaal gezien. Ik geloof alleen in een verplichte aanpak (met boetes); al dat ‘vrijwillig deelnemen’-gedoe is gedoemd om te mislukken. Er zijn voorbeelden genoeg. Zolang de vervuiler niet betaalt, is het dweilen met de kranen open. Ik ben er al van de jaren 1970 mee bezig en zie en merk dat het alleen maar die ene kleine minderheid is die eraan meedoet, terwijl de grote massa dat niet doet. Er is maar weinig veranderd. Zolang er geen echte ecotaksen geheven worden, zal het niet gaan. Gebeurt dat wel, dan zal men zien dat o.a. bioproducten goedkoper zijn dan de gangbare gifspuitproducten, en dan kan er een ware concurrentie beginnen. Door het afwimpelen van de milieukosten (pollutie, CO2, energieverbruik, biodiversiteitsverlies…) op de gemeenschap kan de gangbare landbouw zijn producten goedkoop houden, maar dat is dus concurrentievervalsing ten opzichte van de biolandbouw. Vrijwillige acties voor milieubewust eten zijn er al heel lang en ze zijn oké, maar de politiek zou daden moeten stellen in de plaats van zich tevreden te stellen met de onhoudbare bestaande situatie op ecologisch en milieuvlak.
Antwoord van Velt Beste Sylva, Tagatose is een suiker die wordt gemaakt door het opsplitsen van melksuiker in glucose en galactose. Deze laatste wordt dan opnieuw in een ketenstructuur gebracht en gekristalliseerd tot een poeder dat bijna even zoet is als gewone suiker, maar 60 procent minder calorieën bevat. Tagatose verhoogt slechts licht de bloedsuikerspiegel. Het is dus geen synthetische suiker zoals saccharine, maar het is uiteraard (nog) niet bio en van dierlijke oorsprong. Hopelijk ben je hier al iets mee. Luk Naets
Tagatose Vroeger kende ik enkel Stevia als ‘gezond’ alternatief voor suiker. Het afgelopen weekend toonde iemand me de Tagatose of Tagatesse van Damhert. Graag had ik jullie visie hierop vernomen.
Geen gif O, wat was ik blij om eindelijk eens een advertentie te zien tegen het gifsproeien (Velt-advertentie ‘Pesticiden tasten je vruchtbaarheid aan’ In De Standaard op 14 juli). Dit zou meer moeten gebeuren, want er moet een mentaliteitsverandering plaatsvinden. Mensen gaan al snel over tot spuiten en denken te weinig aan de gevolgen voor de natuur en de gezonde toekomst van de mens zelf. Om dit stilaan te doen veranderen bij de mensen, zijn er vooral twee factoren die ons tegenwerken: het moet allemaal snel gaan en ons tuintje moet er piekfijn bij liggen. Daarom grijpt men zo vaak naar deze giftige producten. Ik vind het vreselijk als ik mensen zie spuiten. Meteen denk ik aan mijn eigen buur; ik zou niet willen dat hij kanker krijgt. Je hoort bijna niets anders meer: de kankers slaan toe op alle leeftijden… maar een mentaliteitsverandering… o, nee, dat moeten anderen maar doen… Ik wens jullie veel goede moed in jullie werk.
Sylva Snels
Geert Van den Berghe
Yves Joris
‘Onderwijs mag, als het iets wil betekenen, studenten niet weglokken van het land, maar moet hun juist leren het land te respecteren, want alleen mensen die onderwijs hebben genoten kunnen begrijpen wat er verloren gaat.’ Wangari Maathai, nobelprijswinnares voor de Vrede
Streefleven In zijn editoriaal van Seizoenen juli 2008 schrijft Bart Coenen: ‘Mij zul je niet gauw tegenkomen op een betoging voor meer koopkracht...Ik houd niet zo vast aan materiële verworvenheden, ook niet die waar de vorige generaties voor gewerkt hebben...’ In het idee van maatschappelijke verantwoordelijkheid kan ik me terugvinden: ik rijd geen auto, reis met fiets en trein, tuinier en koop zoveel mogelijk bio, lokaal of faitrade... In de bovenstaande redenering herken ik me evenwel niet, en wel om twee redenen: 1. In België leeft 7 procent van de mensen onder de armoedegrens, 25 procent bevindt zich in een risicosituatie. Duurzaamheid, dat is ook solidariteit met de zwaksten. Duurzaamheid, dat is ook vertrekken van sociale rechtvaardigheid: van het idee dat de rijksten het meest moeten bijdragen! Als de koopkracht van de zwakste groepen ondermijnd wordt doordat de basismiddelen duurder worden, dan is het ieders verdomde plicht om te reageren. Stellen dat je dat lekker niet doet, is eigenlijk tegen anderen zeggen dat hun armoede je geen moer interesseert. 2. Het verschil tussen de mensen die met arbeiden hun brood verdienen en de 10 procent van de bevolking die zwemt in weelde, wordt elke dag nog groter. Als de arbeidersbeweging beslist om daartegen acties te ondernemen, dan is het beter om daar present te zijn. Ik vertrek immers van het idee dat al diegenen die een betere (of dat nu ecologisch of sociaal is) wereld willen, zullen moeten samenspannen en solidair zullen moeten zijn als ze daadwerkelijk iets willen veranderen. Andere groepen van mensen, die zich ook organiseren en voor een betere wereld opkomen, met dergelijke redeneringen provoceren is zinloos. We hebben er geen baat bij om elk in het eigen hokje
‘Ik weet ook dat boeren die gangbaar kweken op mij gestemd hebben. Zij voelen blijkbaar een solidariteit met hun collega die dan wel “anders” is, maar die toch mee hun sector vertegenwoordigt. Weet je wat ik mooi vind? Ik heb geen enkele negatieve opmerking gehad over mijn “bio-zijn”.’
In: Bulkboek 10 (NRC Handelsblad) Jos De Clercq, winnaar Bio Award 2008
In: Puur, september 2008
Column/Uitgesproken
te blijven zitten en meewarig naar elkaar te kijken. Wederzijds begrip en solidariteit zijn waarden die hier beter thuishoren.
37
Column Schol Salvestrol
Filip De Bodt
Tekst SuskewieD
Antwoord van Bart Coenen Beste Filip, wat ik met dat redactioneel wilde duidelijk maken, is dat de onzekerheden waarmee we nu geconfronteerd worden alternatieve antwoorden behoeven. Onze economie is goed bezig ons, zichzelf en de natuur te vernietigen. In de eerste plaats moeten we het idee dat we de aarde grenzeloos kunnen gebruiken in ons eigen voordeel laten varen. Op de barricaden dus voor echte solidariteit, niet voor het eindeloos vergroten van de koek. Roepen om ‘meer geld, nu!’ verandert niets aan de toestand waarin we verzeild geraakt zijn, een waarin onze eerste identiteit die van consument is en waarin we blijven proberen de crisis op te lossen met hetzelfde denken dat ons in de problemen bracht. Ik pas dus inderdaad voor acties waarbij de koppeling tussen de staat van het ecosysteem en de impact op het welzijn van ons allemaal niet gelegd wordt. Ik pas wanneer onze angst om wat er gebeurt, gereduceerd wordt tot bekommernis om het eigen individuele materiële welzijn. Wat ik met ‘veerkracht’ bedoelde, is hoe belangrijk het is de mensen zelf te versterken. Een ecologische levensstijl waarbij gemeenschappen echt aan elkaar hangen, draagt hiertoe bij. Laat ons onze pijlen richten op degenen die ondanks de huidige financiële crisis voorstander blijven van neoliberale maatregelen of erger, die van de verwarring die nu heerst gebruikmaken om nieuwe neoliberale maatregelen door te voeren. Bart Coenen
Zend je lezersbrieven naar
[email protected] of per post t.a.v. de redactie.
‘Er zijn twee vormen van demagogie: het extreem populisme en een zekere vorm van idealisme dat voortdurend datgene wat mogelijk is van tafel veegt en irrealistisch perfectionisme nastreeft.’ José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie
Eten wordt meer en meer onbegrijpelijk en ongrijpbaar. Yakult lijkt Japans occult voor darmen zonder bult, naast de wekker zijn gebel prijkt een flesje Actimel, de Benecol met zijn stanolen moet het halen van lelijke cholesterolen, maar verwacht van 3-MCPD geen klank zoals bij MP-3 want deze vetzure esters zijn de nieuwste frietverpesters. Adepten van biologische voeding hebben aan al die rare ontdekkingen weinig of geen boodschap, omdat ze ervan overtuigd zijn dat een volwaardige en gevarieerde voeding hen van voldoende beschermende stoffen voorziet. Wanneer dan zoals in het voorjaar de media volstaan met berichten dat bio níét beter zou zijn, gaan sommigen van hen twijfelen of ze hun goede geld wel aan bioproducten moeten blijven besteden. Dan kan een plotse nieuwe ontdekking het vertrouwen wat herstellen. Zo zijn de Schotse professor Dan Burke en de Engelse chemicus Gerry Potter een nieuwe verzameling stoffen in onze voeding op het spoor gekomen met een hoog kankerremmend potentieel. De stoffen ontstaan spontaan in planten die zich moeten beschermen tegen plagen en belagers. Omdat hun scheikundige samenstelling heel verschillend is, krijgen de tot nu ontdekte stoffen de verzamelnaam ‘salvestrolen’ mee. Reddende nieuwe ‘-olen’ als het ware. Gerry Potter heeft daarenboven ontdekt dat deze salvestrolen vooral in biologische producten en in oudere variëteiten van groenten en fruit voorkomen. Het gebruik van fungiciden in de gangbare landbouw blijkt immers nefast voor de vorming van salvestrolen, omdat de planten niet meer gedwongen worden om spontaan deze afweerstoffen te vormen. Ook het transformeren en raffineren van voedingsmiddelen doet het gehalte aan salvestrolen drastisch afnemen. De link tussen de huidige industriële voeding en het toenemend aantal kankers lijkt opeens heel duidelijk. Dergelijke hoopgevende ontdekkingen worden evenwel bijna ogenblikkelijk omarmd door de orthomoleculaire industrie. Die lijkt steevast te vinden dat je van geen enkele voedingsstof voldoende via je maaltijden kunt opnemen. Wie gewoon eet, kan daarom best twee capsules van 2000 goede salvestrolpunten per dag innemen (€ 2,60) Zelfs een op en top biofan kan nog wel een supplementje van 350 goede punten gebruiken à rato van € 0,55 per dag. Ach, nog even en ook Danone brengt de reddende stof in handige drankflesjes op de markt. Dan kan assistent Vledder in Baantjer zijn kantoor binnenstappen met een heilzaam ‘Schol Salvestrol!’
‘Wij zaaien als individu dingen die we als gemeenschap niet direct zouden willen oogsten. We zitten verstrikt in een individualistische consumentencultuur, waarin geen rekening wordt gehouden met de publieke goederen die ons als burger toebehoren. Het lot van het kapitalisme en het lot van burgers vallen niet langer samen.’
In: Europabericht, september 2008 Benjamin R. Barber
In: De infantiele consument
38
Uitgelicht
Een pleidooi voor echt eten
Michael Pollan
De Arbeiderspers, 2008 ISBN-13: 9789029566339 17,50
Nooit eerder heb ik zo genoten van een boek over voeding als van Een pleidooi voor echt eten. Het boek is rijkelijk gestoffeerd met wetenschappelijke gegevens, het gaat dieper in op de ‘lipidehypothese’ en geeft een twintigtal tips voor ecologische voeding. Het is allemaal zo opgebouwd en met zo’n passie geschreven dat je het in één adem wil uitlezen. Michael Pollan slaagt erin om op een heel mooie manier een ecologische levensstijl uit te leggen en die te onderbouwen. In zijn manifest legt hij verbanden tussen voedingspatroon, de voedselproductie, cultuur en de voedingsleer. Door deze relaties in beeld te brengen, wil hij zelf weer kunnen genieten van lekker bereid en natuurlijk voedsel. Goed geteeld voedsel is op zich zo waardevol dat het niet nodig is om het te verrijken met calcium, te reduceren tot elementen als koolhydraten, vetten en eiwitten. Voedsel is immers een complex geheel dat niet alleen een heel intense relatie met de mens, maar ook met de bodem heeft. Van voedsel dat geteeld wordt op uitgeputte bodems kun je niet verwachten dat ze gezonde mensen zal voortbrengen. Als omnivoor heeft de mens een gevarieerde voeding nodig. Die variatie stelt de aarde ons ter beschikking; er zijn 80.000 eetbare soorten bekend. Nochtans worden vandaag twee derde van onze calorieën geleverd door maïs, soja, tarwe en rijst. Eten is meer dan voedsel innemen voor een goede gezondheid. Eten is ook een culturele en sociale handeling. Pollan stelt vast dat we steeds minder de tijd nemen om te koken en te eten. Hij vraagt zich – terecht – af of we voeding nog belangrijk vinden.
Michael Pollan is een Amerikaan en hij focust zijn onderzoek op de eetgewoonten van zijn doorsnee landgenoten. Toch zijn heel wat aspecten van toepassing op Europese gewoonten. Mijn geliefkoosde tips zijn: • Eet niets wat je grootmoeder niet als voedsel zou herkennen. • Mijd voedingsproducten die beweren goed voor de gezondheid te zijn. • Eet als een omnivoor. • Drink een glas wijn bij het eten. • Betaal meer, eet minder. • Eet altijd aan tafel. • Luister naar je buik. Michael Pollan is een tuinier die zijn tuinwerkzaamheden aangrijpt om met gezond verstand over voeding na te denken. Velt en Pollan vinden het ongetwijfeld met elkaar. Nadia Tahon
Van eiland tot wereld Appèl voor een menselijke samenleving
en vooruitziend kunnen zijn. [...] Even hard drijft ons de brandende ambitie om die samenleving ook te verwezenlijken.’ Wat Barrez bij het ter perse gaan van dit boek niet wist (al maakt hij gewag van een ‘nieuwe grote breuk’), is hoe snel de actualiteit de waarde van de ideeën van zijn ‘wereldmensen’ zou ondersteunen. Terwijl de rode beurscijfers bij CNBC over het televisiescherm rollen, lees ik in Van eiland tot wereld: ‘De financiële speculatie leidt tot een steeds groter wordende financiële zeepbel en tot een gigantische concentratie van economische macht, ten nadele van wie met werken zijn brood moet verdienen en ten koste van de overheidsfinanciën. Verkiezen we dat nu werkelijk, een wereld waarin de meeste mensen voor hun overleven, hun welvaart en hun toekomst overgeleverd zijn aan financieel kapitaal dat overal de economische dans mag leiden en de winsten opstrijken, vrijwel zonder verantwoording te moeten afleggen?’ Het sterkste aan dit boek is, naast deze actualiteitswaarde, de afwisseling tussen de inhoudelijk sterke en boeiende gesprekken van de mensen op het eiland Pala en de wat drogere artikels die een soort van besluiten van deze gesprekken vormen. Voer voor de geest en concrete actie zeg maar. Via www.globalsociety.be kun je dit nieuwe boek bestellen. Barrez’ vorige boek, Koe 80 heeft een probleem (boek of boek met dvd) bestel je bij Velt. Zie p. 43.
Dirk Barrez
Epo, 2008, 264 p. ISBN 978 90 6445 493 6 €19,00
In deze opvolger van Koe 80 heeft een probleem zoekt Dirk Barrez samen met een hele reeks gezanten uit de global society, de wereldbeweging voor een menselijke samenleving, naar alternatieven en oplossingen in een wereld waarin elke dag mensen hun bestaan verliezen. ‘Dit is een boek voor wie vragen heeft bij de uitverkoop van publieke goederen, voor wie vragen heeft bij het verzaken van de publieke verantwoordelijkheid via onverantwoorde privatiseringen, voor wie te slikken krijgt dat het toch zo hoort, dat een andere opvatting naïef is’, schrijft Barrez. En in zijn voorwoord: ‘Velen weten dat het anders kan, dat mensen ook verstandig, sociaal
Bart Coenen
6 | 2008
Produire le monde pour une croissance écologique
Kruiden Schoonheid uit de natuur
Hervé Juvin
Myriam Middelkamp
Gallimard, 2008, 310 p. ISBN 978 2 07 012010 9 € 20,00
Book & Media Publisching, 2008, 160 p. ISBN 978 90 5720 308 4 € 15,00 (Velt-ledenvoordeel: € 12,00. Voor bestelinfo, zie verderop)
Waar stond het ook alweer te lezen dat het filosofisch denken in het Frans anders verloopt dan in het Nederlands? In ieder geval kwam dit meermaals bij me op bij het lezen van dit boek. Omdat ik er maar geen vat op kreeg. Misschien beheers ik het Frans gewoon niet goed genoeg, maar misschien betrekt de auteur ook te zeer alles met alles en alles door elkaar. Dat moet dan volgens de tekst op de achterflap doorgaan voor een ‘analyse’. Conclusie (voor mij althans): in het Nederlandse en zeker het Engelse taalgebied kom je voldoende aan je trekken als je meer wil weten over het verband tussen de klassieke economische groei en de ecologische crisis. Zie bijvoorbeeld het nieuwe boek van Dirk Barrez elders op deze pagina. Maar dat Frans klinkt toch zo mooi: ‘Nous n ‘en sommes plus au moment de nous interroger sur le caractère durable du capitalisme, opposé au socialisme d’Etat; nous en sommes au point de reconnaître que l’extension universelle du capitalisme financier, parce qu’elle tend à inclure la totalité des relations humaines, des biens et des services dans le champ du marché et de l’appréciation monétaire, devient un nouveau totalitarisme, qui supprime la liberté d’organiser autrement d’autres emplois du monde et de poursuivre d’autres préférences.’ Wie de pointe van dit boek wel begrijpt, mag het me komen uitleggen. Ik zorg voor sigaren en een cognacje. Bart Coenen
Herboriste Myriam Middelkamp is van jongs af aan enorm geboeid door kruiden. Ze is een enthousiaste biologisch tuinierster en organiseert kruidenwandelingen en -workshops. In Kruiden: schoonheid uit de natuur legt ze op een eenvoudige en toegankelijke manier uit hoe je met kruiden zelf crèmes en lichaamsoliën kunt maken. Dit is dus geen boek over kruidenteelt, maar wel over hoe je de verschillende kruiden kunt toepassen. Myriam Middelkamp deelt met haar lezers de recepten voor bereidingen die ze doorheen de jaren met veel liefde maakte voor haar gezin, familie en vrienden. Ze dompelt je onder in de kruidenwereld en gaat hierbij zonder compleet te willen zijn verder dan de doorgaans bekende kruiden. Van aardbei tot zeepkruid schetst ze de werking en het gebruik van de planten en kruiden uit haar recepten. Omdat de volksnamen soms van streek tot streek verschillen, gebruikt ze telkens hun botanische naam. In het eerste deel van het boekje verneem je alles wat je moet weten om met kruiden aan de slag te kunnen. Kruiden, etherische oliën, draagoliën en boters komen aan bod. Daarna gaat Myriam ermee aan de slag. Ze bespreekt welke gereedschappen onontbeerlijk zijn voor een ‘schoonheidslabo’ en behandelt achtereenvolgens het gezicht, de lippen, de ogen, het haar, handen en nagels en voeten. Na een korte inhoudelijke inleiding volgt telkens een reeks recepten. Tussendoor geeft Myriam nog enkele recepten voor producten waarmee je je kunt beschermen bij contact met de zon. Tenslotte volgen bad en
39
zeep en zelfs een recept voor een homemade deo. Dat het soms heel eenvoudig kan zijn, bewijst het volgende recept voor een heerlijk ontspannend bad (dat, ondanks haar grote bekommernis om het milieu en mits aandacht voor korte douchebeurten en minimaal waterverbruik in het algemeen, volgens Myriam kan passen in een duurzame levensstijl). Ingrediënten: 2 delen kamillebloemen, 2 delen lavendelbloemen, 2 delen rozenblaadjes, 1 deel smeerwortelblad. Kneus en meng de kruiden. Neem een washandje en stop de kruiden erin. Dompel dit theebadzakje onder in het water of hang het aan de kraan zodat het water erover kan lopen. Kies de juiste temperatuur in functie van de tijd die je in bad wil blijven en geniet van de ontspannende werking van de kruiden. De recepten worden afgewisseld met persoonlijke verhalen, anekdotes, tips en waarschuwingen. Mooie foto’s brengen je meteen in de sfeer. Het doet allemaal wat aan als een kookboek, maar in de plaats van je smaak, spreken de recepten in dit boekje vooral je verbeelding aan. Een ware prikkeling van de zinnen. Bart Coenen
Ledenvoordeel: Velt-leden betalen € 12,00 (incl. btw en verzendkosten) in de plaats van de normale prijs van € 15,00. Bestel voor einde december via
[email protected] met als onderwerp ‘kruidenboekje’ of via 03 287 80 91.
Gewonnen! De volgende personen hebben Ecologisch tuinieren voor beginners gewonnen: Via het kleinfruitboekje: Athe Van Laer (Mazy), Ancke Dierickx (Oostakker), Vanaelten-Verelst (Westerlo), Brigitta Torfs (Vorselaar), Bossuyt-Verbauwheide (Kapellen). Via de e-cardwedstrijd: Yves Walravens, Eveline Neirynck, Nathalie Janssen, Ronald Vermeulen, Antoon Deparcq.
40
Goed voor jou, goed voor de wereld Doe een familielid of kennis dit leuke pakket cadeau
⁺ Iris en duindoorn uit Italië, arnica uit de Vogezen en Karpaten, calendula uit eigen tuin... Weleda gebruikt voor haar producten grondstoffen uit de hele wereld, zoveel mogelijk afkomstig van bio- of bio-dynamische teelt. Dit Wereldgeschenk bevat acht natuurlijke lichaamsverzorgingsproducten met elk een eigen verhaal.
• België: € 19,50 (incl.verzending) storten op 001-0990550-62 met vermelding ‘Geschenkpakket’. • Nederland: € 23,50 (incl. verzending) storten op 36 22 80 met vermelding ‘Geschenkpakket’. De actie loopt tot 15 januari 2009. Het pakket wordt geleverd op het adres dat vermeld staat op het bankdocument. Voor leden en niet-leden.
Met Seizoenen op Smaak brengt Velt ingrediënten van elk seizoen eenvoudig en heel lekker op smaak. Zo eet je gezond, milieuvriendelijk, duurzaam. Dit kookboek telt 84 pagina’s en is geschreven door Luk Naets en Geert Groffen. Met foto’s van Luk Thys en illustraties van Judith Vanistendael.
41
42
43
44
45
Vakantiewoning in het natuurpark Viroin-Hermeton (Ardennen) | Heel rustig. Talrijke fiets- en wandelroutes in de buurt, zowel voor jong als oud. Mooie dorpjes en vooral een prachtige natuur.| Info | T 0474 52 54 27 of www.romeree.weebly.com. Brandhout-klompen: biomassa uit haksels van loofhout | 100 procent gedroogd en geperst in 1 kg-pakken (31,5 x 12,5 x 6 cm). Gebruiksvriendelijk, proper, CO2-neutraal, geschikt voor alle houtkachels en geleverd. | Info | De Cuyper Hout, 0499 41 83 88.
In de mooie Dordogne (Fr.) bieden we 7 ha russssst! | Voor natuurliefhebbers, wandelaars, rolstoelers, senioren en fietsers. 2 sfeervolle Perigordijnse vakantiehuizen (4-6 pers.) en mini natuurcamping (4 ruime pl.) Biotuin, vlindertuin, wandelbos met schitterende voorjaarsvegetatie grenzend aan de Auvézère! | Info | www.lacolline-linard.fr
46
schenk een
Ja, ik geef graag een abonnement op Seizoenen ( 25,00) en de voordelen van een Velt-lidmaatschap.
abonnement
• België: Ik stort het bedrag van 25,00 vandaag op rek.nr. 001-0990550-62 van Velt, Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem.
en krijg dit leuke
• Nederland: Ik stort het bedrag van 25,00 vandaag op rek.nr. 674848 van Velt- Nederland, Postbus 153, 5570 AD Bergeijk.
T-shirt cadeau*!
met de vermelding ‘cadeau-abonnement voor (+ naam van de begunstigde)’ en ontvang als geschenk het T-shirt.
Het cadeau is voor: Naam: ……………………………………………………… M/V Straat ……………………………………… …………Nr. ……… Postcode en woonplaats: ……………………………………
* Deze actie loopt zolang de voorraad strekt.
Mijn gegevens zijn: Naam: ……………………………………………………………… Straat: ………………………………………………… Nr. ……… Postcode en woonplaats: …………………………………… Tel: ……………………………… E-mail: ………………………
Ledenvoordelen en publicaties
47
Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) B en NL: 8,50 + ( 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) B: 29,95 (+ 9,50 verz.) NL: 29,95 (+ 6,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) B: 31,95 (+ 5,30 verz.) NL: 31,95 (+ 7,50 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) Oost-West Centrum Oost-West Centrum organiseert cursussen rond natuurlijk leven en gezond- B en NL: 24,95 (+ 4,30 verz.) • Vergroening van de schoolomgeving (704106) heid. B en NL: € 12,50 (incl. verz.). Korting: Velt-leden krijgen in het 1ste trimester van 2009 korting op vol• Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) gende programma’s: B en NL: € 7,95 (incl. verz.). actieprijs! - Okido yoga reeks 10 lessen (Antwerpen en Leuven): € 89,10 ipv € 99,00. • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) - Qi gong reeks 10 lessen (Antwerpen en Gent): € 61,20 euro ipv € 68,00. - 5 ritmes dans 1 les (Antwerpen, Gent, Hasselt, Leuven): € 10,80 ipv € 12,00. B en NL: 5,95 (+ 2,50 verz.) - meditatief schilderen 1 dag (Antwerpen en Leuven): € 40,50 ipv € 45,00. • Het ecologisch houden van kippen (704010) - wandelweekend (Orval): € 109,25 ipv € 115,00 (incl. verblijf 100% bio B en NL: 19,95 (+ 4,30 verz.) • Actieprijs! Groenbeheer, een verhaal met toekomst volpension) (704016) Adres: www.owc.be,
[email protected] of 03 230 13 82 (namiddag) B en NL: € 55,00 ( incl. verz.) • Groene gids voor kleine kids (704002) Energiebespaarshop.be B: 3,95 (+ 1,55 verz.) De Energiebespaarshop.be is de eerste en enige energiebespaarshop NL: 3,95 (+ 1,75 verz.) in Vlaanderen. Je zult merken dat energie besparen eenvoudig is en • Stappen naar een ecologische tuin (704017) niet duur hoeft te zijn! B en NL: 31,50 (+ 5,00 verz.) Korting; 10% reductie op spaarlampen van het merk megaman. Bestellen kan via internet. Vermeld je Velt-lidmaatschap bij afrekening. Velt-publicaties enkel voor België Adres: www.energiebespaarshop.be • Eerlijk is heerlijk (704003) Ecologische voeding op kindermaat. • Overige ledenvoordelen Ecoflora, Halle - Wijngaardhof biogroenten, Westmalle - Midgaard, Lichtaart 9,80 (incl. verz.) Koopje! - Ecomicroob, Putte - La Vigne, Berlaar - PUC-shop, Berchem - ‘t Biohofke, Schelle - Lazuli, Mechelen - Dobbelhoeve, Schilde - Biotiek-Biodyvino, Zoersel Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) - Doekjes en broekjes, Leuven - Bodemkundige Dienst van België, Heverlee - Biogroei, Loonbeek - Natuurboerderij Het Bolhuis, Molenstede - Hageling- B en NL: € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • Tuinieren met gebruikte materialen (Roodbont) Bio Wijnbouw, Tienen - Cecotec, Eghezee - AC De Wroeter, Kortessem - De Zaaier, Ruddervoorde - Het Roodhof, Oostkamp - Bezegaard Biofruit, Wakken (704118) B en NL: € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • Iris: Groentegerechten (704067) 5,95 (+ 2,00 verz.) - Biovita, Brugge (St-Andries en St-Kruis) - Kruiden Pervisum, Kortemark • Iris: Mediterraan koken (704068) 5,95 (+ 2,00 verz.) - De Hogen Akker, Oedelem - Lekker Gec, Gent - Stainless Building Consultancy, Gent - Boerderij De Loods, Aalst - Pluis, Schoonaarde - Pro Vino Vero, Wortegem-Petegem - ‘t Wilgenhof, Maldegem - De Wieltjeshoeve, Turnhout Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische - Belgaard, Halen - Het Loonderhof, Borgloon - Boergondie, Westouter moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) - Purfruit, Oeselgem - Bed and Breakfast Keutenberg, Schin op Geul - Olleke Bolleke, Geel - Tintelijn, Gent - Stichting Ommersteyn, Dilsen-Stokkem 8,00 + (+ 2,00 verz.) • Eten voor de Kleintjes - van borst tot boterham - Chassin, Frankrijk - Tuin van hEden, Nederland - Beer, bed & breakfast Jessenhofke, Kuringen-Hasselt - Hof ter Wilgen, Geraardsbergen - Juan Luis, (704046) € 19,95 (incl. verz.) • Iris: Hartige en heerlijke vleesvervangers (704066) Hasselt - @vinum-bio, Boechout. 5,95 (+ 2,00 verz.) • Koe nr. 80 heeft een probleem (boek/DVD) Zie www.velt.be/voordelen voor volledige adresgegevens - Boek: 19,00 (+ € 2,50 verz.) met verm. ‘Koe nr. 80 boek’. en de producten waarop de korting van toepassing is. - Boek en DVD: 25,00 (+ € 3,50 verz.) met verm. ‘Koe nr. 80 - boek en DVD’. • Nieuwe ledenvoordelen Anders Getint Kledij en ondergoed in biokatoen en (bio)wol voor dames, heren en jongeren (vanaf maat 140). Vilten handtassen en accessoires, maandverband in biokatoen, ecotampons. Ruime keuze! Korting: 5% op het hele gamma (omschrijving hierboven). De korting is niet combineerbaar met andere kortingen of acties. Adres: Diestsestraat 165, 3000 Leuven - www.andersgetint.be
Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.
Onkruid De moella was het zat. Alles had hij geprobeerd om van zijn rozentuin een klein aards paradijsje te maken, maar steeds bedierf dat vermaledijde onkruid zijn plannen. Ten einde raad vroeg hij de hovenier om raad. Deze vroeg hem: ‘Heb je driemaal daags onkruid gewied?’ De moella wiedde elk uur. ‘Heb je tussen de rozen knoflook gepoot tegen het onkruid?’ De moella at al twee weken uit eigen rozentuin en de buren klaagden steen en been over de stank. ‘Welke huis- tuin- en keukenmiddeltjes heb je verder gebruikt?’ De kennis van de hovenier was groot, maar de moella bleek geen middel onbeproefd te hebben gelaten. ‘Welke chemische verdelgingsmiddelen heb je gebruikt?’ De moella erkende dat hij ook zijn zwakke momenten had gekend en dat hij inmiddels op dit terrein een expert was. ‘Heb je gebeden voor je tuin en je mantra’s opgezegd?’ Ook de negenennegentig schone namen voor de Ene had Nasroeddin opgezegd, maar de Ene had blijkbaar andere plannen met Nasroeddins rozentuin. ‘Dan rest je slechts één ding: je zult van je onkruid moeten leren houden.’ Moella Nasroedin (uit: Kruiden, schoonheid uit de natuur, Myriam Middelkamp, Book &Media Publishing, 2008. Zie p. 39 in deze Seizoenen) Moella Nasroeddin (1208-1284), in het Midden-Oosten en ver daarbuiten bekend als moella, is een Oosterse tegenhanger van bij ons bekendere schelmenromanfiguren als Don Quichote en Tijl Uilenspiegel. Het boek Moella Nasroeddin: De sleutel in het donker werd dit jaar tijdens de Nederlandse Boekenweek aangeboden als alternatief geschenk.