Ecologisch tuinieren koken leven

Seizoenen Ecologisch tuinieren | koken | leven | №.4 | 2009

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 37ste jaargang - juli/augustus 2009

Foto: Stefan Jacobs Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer, [email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Sarah Grimonprez, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Michel Beankens, Maurice Broekaert, Chloë Casman, Geertje Coremans, Jean Marie De Baene, Diane De Laet, Vicky De Meyere, Geert Gommers, Maite Grugeon, Emelie Heller, Peter Tom Jones, Evelien Matthijssen, Luk Naets, John Rigaux, Nadia Tahon, Greet Tijskens, David Troch, Tine Van Landegem Fotografen & illustratoren: Hajnalka Ardai, Bio Home, Auke Brem, Diane De Laet, Vicky De Meyere, Leen De Pelseneer, Evelyne Fiers, Stefan Jacobs (cover), Peter Tom Jones, Brian Lary, Alice Maes, Ann-Kathrin Rehse, Rafael Rigues, John Smit, Studio Verne, sxc, Melodi T, Tinne Van den Bossche, Chris Windras, Steve Woods, Joe Zlomek Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het septembernummer in vóór 9 augustus via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van oktober en november. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘contacteer ons’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Steun ons werk door Velt vzw in je testament op te nemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

4 | 2009

3

Inhoud

Zin in een glaasje wit of rosé? Ontdek welke wijnen als beste uit de smaaktest komen op p. 29.

Suskewied droomt van een club voor ecosenioren. Fietsfanaten en blozende dames brainstormen mee. p. 35

Bouw ier doss

Wat Velt is voor de ecotuin, is VIBE voor het bio-ecologisch bouwen. Blij dat we in hun nieuwe boek mochten grasduinen. p. 29

Redactioneel

4

zoom Mooie mensen, mooie koffie, mooie kunst

5

Consument

6

Eco-actief Pim Pompoen zoekt fans en ander eco-actief nieuws Fruitboomactie

7 33

tuin Van lente naar zomer Wat doe je wanneer in de tuin? Bemesting in de tuin

8 12 14

verbeeld

13

culinair Frisse groenten en zoete vruchten

22

EcoTEST Proeven van witte wijn en rosé

29

weg & wijzer

25

breedbeeld Duurzaam wonen en verbouwen

17

Reportage Tuinieren op de Calestienne

36

zoekertjes

33

Lezers reageren/column/Uitgesproken

34

Uitgelicht

38

ledenvoordelen

46

4

Redactioneel

Sociale media kleuren de wereld groen Tekst Bart Coenen

Vandaag veranderen berichtjes van 140 tekens of minder de wereld. Ik heb het over de tweets die gebruikers van de sociale website Twitter de wereld in sturen. Brak ik enkele dagen geleden nog het hoofd over hoe ik mijn enthousiasme aan de lezers van Seizoenen kon overbrengen, vandaag maken de kranten en nieuwsmedia dit – door er uitgebreid over te berichten – overbodig.. Twitter – en in mindere mate Facebook – geven gewone mensen de instrumenten in handen waarmee ze invloed uitoefenen op gebeurtenissen in de echte wereld. Daarmee sluiten deze sociale media perfect aan bij de behoefte van de third generation environmentalists, een nieuwe generatie milieubeschermers die de nadruk legt op concrete, oplossingsgerichte actie. Ik geef twee actuele voorbeelden. Guerilla gardening wil zeggen: samen met een groepje vrienden of buurtbewoners met kortdurende acties tuintjes aanleggen op plekken in steden met weinig of geen groen. De eerste gemediatiseerde guerilla gardening-actie in Vlaanderen startte met één enkele tweet van twitteraar, doorwinterd blogger en enthousiaste ecologische tuinier “ntone”. Tweeps (volgers) sloten zich aan en de eerste acties kregen ruime persaandacht. Het tweede voorbeeld is de oprichting van carrotmob Vlaanderen via Facebook. Een carrotmob is een bende consumenten die op dezelfde dag in een winkel shopt. In ruil investeert de winkelier een deel van de opbrengst van de carrotmob in bijv. energiebesparende maatregelen. Een omgekeerde boycot zeg maar. De kersverse carrotmobbinggroep op Facebook trok in enkele dagen tijd een schare fans (op het moment dat ik dit schrijf al 652) waardoor een eerste geslaagde actie haalbaar wordt, en bij het verschijnen van deze Seizoenen misschien al heeft plaatsgevonden. Actiemodellen zoals deze zouden lang niet zo snel ingang vinden zonder de nieuwe sociale media, maar de eerste revolutie die gekatapulteerd werd naar het globale forum Twitter en (om)gevormd is door sociale media is de opstand in Iran. Mensen van over de hele wereld kijken en luisteren nu niet alleen, ze antwoorden ook. Ze treden in contact met individuen over de hele wereld, sturen tweets door naar vrienden, en wie de technische

vaardigheden daarvoor onder de knie heeft, draagt bij aan de wedloop tegen de internetcensuur door de Iraanse overheid. Terwijl ik dit schrijf, kleuren de profielfotootjes op Twitter uit solidariteit met de Iraanse dissidenten in ijltempo groen (de symboolkleur van de oppositie in Iran). Een wereld van verschil met de traditionele media die enkel als informatiebron werken. In het beste geval kunnen pers en tv ons laten sympathiseren; Twitter laat haar gebruikers meevoelen doordat ze deel uitmaken van de gebeurtenis. Ze volgen een student in Teheran van zijn ontbijt naar een betoging tot hij geslagen en uitgeput weer gaat slapen. Nieuwe sociale media als Facebook, en vooral Twitter bouwen zo een globale gemeenschap, gedreven door technologie en een menselijk verlangen naar sterkere banden. Ze overstijgen de traditionele politieke of religieuze twistpunten. Via hashtags, een middel om twittergroepen te creëren, wordt over heel diverse thema’s getwitterd, ook over tuinieren en ecologie. Opvallend daarbij is het grensoverschrijdende karakter. Volg bijvoorbeeld de hashtag #ecomonday die elke maandag tweets met ecologie als onderwerp groepeert, of (en van deze ga je ongetwijfeld meer horen in de toekomst), de hashtag #tuinweb. Velt dan. We hadden al de Velt-groep op Facebook met een nog steeds groeiend aantal leden. Deze zomer komt daar een wedstrijd rond het Pim Pompoen-kwartetspel bij (zie p.7). Over de tuinstarterskit Mijn eigen kleine moestuin, met boekje, vijf pakjes biozaad en een zaaikalender, wordt vanaf deze zomer ijverig getwitterd (#tuinkit). Niet enkel tuintips en ervaringen met het pakket, maar ook foto’s, blogposts, video’s en links naar uitgebreidere artikels komen in de twittersfeer. Een ding is zeker: de makers van Twitter konden de vlucht die hun creatie zou nemen niet voorzien. Heel wat van de vindingen (zoals retweets en hashtags) die Twitter een extra dimensie geven, zijn in het leven geroepen door gebruikers. Twitter blijft daardoor een enorme janboel en de definitieve regels van het spel zijn nog niet geschreven. Het meest fascinerende aan Twitter is immers niet wat het met haar gebruikers doet, het is wat zij met Twitter doen. Volg ons op www.twitter.com/_Velt

Zoom

5

Mooie mensen, mooie koffie, mooie kunst

Auke Brem

Beautiful People is een duurzaam en sociaal koffieconcept. Het biedt speciaal geselecteerde koffie uit het regenwoud van Costa Rica aan. De koffie heeft het strenge Rainforest Alliance Certificaat, dat naast bescherming van het regenwoud ook een goede prijs voor de koffieboer garandeert. De koffie wordt verbouwd zonder kunstmest en pesticiden. Daarnaast ondersteunt Beautiful People meer dan 50 ateliers door heel Nederland waar kunstenaars met een verstandelijke beperking de meest bijzondere kunst maken. Van die kunstenaars werden 24 kunstwerken genomineerd voor het nieuwe Beautiful People koffieservies. ‘De Koe’, die je hierboven ziet, van Auke Brem is een van de geselecteerde werken. Wie de uiteindelijke winnaars worden, kun je zelf mee bepalen door een stem uit te brengen op www.stemopbeautifulpeople.nl.

6

Consument

Donderdag Veggiedag: wereldwijd?

Wie “geniet” van ggo-gewassen?

Op 13 mei 2009 erkende Gent als eerste stad ter wereld officieel een wekelijkse vegetarische dag en haalde daar meteen het wereldnieuws mee. Maar het bleef niet bij media-aandacht alleen. Organisaties uit diverse landen klopten aan bij EVA, de Vlaamse vegetarische organisatie en bedenker van de Donderdag Veggiedagcampagne, om zoveel mogelijk info te krijgen. Sao Paulo zal het Gentse voorbeeld volgen en EVA werd via de Belgische ambassade in Milaan gecontacteerd door de schepen van Milieu van het Italiaanse Genua. Ook in Duitsland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk is er belangstelling voor het initiatief. In eigen land toont Hasselt enthousiasme. De Boerenbond is niet gelukkig met het initiatief. De stad Leuven verwierp tijdens een gemeenteraad het voorstel om de tweede stad te worden die Donderdag Veggiedag zou erkennen en ondersteunen. De Boerenbond betoogde tegen het voorstel, en spreekt volgens de Streekkrant Vlaams Brabant van ‘een gecoördineerde actie om de dierlijke sector schade te berokkenen.’ Tobias Leenaert (EVA vzw) weerlegde dit met klem: ‘Iemand schade berokkenen is allesbehalve de bedoeling van de Donderdag Veggiedagcampagne, maar we willen er wél mee helpen zorgen voor een beter leefmilieu, betere volksgezondheid en minder dierenleed, en dat alles kan dichterbij gebracht worden door minder vlees te eten. Of moeten we economische belangen altijd het laatste woord geven, ook ten koste van onze planeet en levende wezens?’ Veeteelt is wereldwijd verantwoordelijk voor 18 procent van de uitstoot van broeikasgassen. Campagnes als Donderdag Veggiedag zijn dus meer dan welkom, lijkt ons.

De teelt van ggo-gewassen zou leiden tot een verminderd pesticidengebruik, dat beweerde de biotechindustrie vol trots. Onafhankelijk onderzoek toont echter aan dat het tegendeel waar is: ggo-gewassen zorgen ervoor dat het pesticidengebruik toeneemt. Dat heeft in de eerste plaats te maken met de overheersing van herbicidenresistente gewassen (voornamelijk Roundup Ready, de glyfosfaattolerante gewassen van Monsanto). Er werden sinds 1999 steeds meer onkruiden geregistreerd die resistent zijn tegen normale doses glyfosfaat, waardoor boeren almaar hogere doses gingen gebruiken. Uiteindelijk moeten de boeren vaak hun toevlucht nemen tot andere pesticiden, zoals 2,4-D, om de resistente onkruiden te kunnen uitschakelen. 2,4-D wordt dan weer geassocieerd met een aantal negatieve gevolgen voor de gezondheid. In het laatste decennium werden maar liefst 58 gevallen van nieuwe glyfosfaatresistente onkruiden ontdekt, waaronder Johnsongrass (Sorghum halepense). Om dat hardnekkige onkruid te bestrijden is een cocktail van herbiciden nodig. Ook de andere zogenaamde voordelen van ggo-landbouw kunnen gemakkelijk ontkracht worden. De opbrengsten zouden toenemen en armoede de wereld uit helpen. Er is echter geen enkel ggo-gewas op de markt dat voor een grotere oogst zorgt. Bovendien wordt het merendeel van de ggo-gewassen gebruikt voor producten zoals dierenvoeder en biobrandstoffen, producten voor de rijke landen dus. De ggo-landbouw draagt allerminst bij aan een vermindering van de armoede. Volgens de UCS (de Amerikaanse Vereniging van Bezorgde Wetenschappers) wijzen recente studies erop dat biologische landbouwmethodes, die het gebruik van pesticiden en kunstmest tot het absolute minimum beperken, de opbrengsten van gewassen in het zuidelijke deel van Afrika ruimschoots kunnen verdubbelen, en dat tegen een lage kostprijs. Ook Europa doet er verstandig aan om voorzichtig om te springen met ggo’s. Meer en meer wordt aangetoond dat groene (biologische) landbouwmethodes voor echte oplossingen kunnen zorgen, door o.a. de lokale economie een impuls te geven.

Bron: EVA vzw – www.donderdagveggiedag.be

Milieuvriendelijke Speelgoedwijzer In mei 2009 verscheen er voor het eerst in Nederland een Speelgoedwijzer met praktische tips om kinderen te beschermen en om schadelijke stoffen in speelgoed te vermijden. De handzame brochure geeft beknopte informatie over de meest gevaarlijke stoffen in speelgoed en geeft concrete tips over hoe je veilig speelgoed kunt kopen voor je kinderen. De uitgave van de Speelgoedwijzer is onderdeel van het panEuropese Project Nesting dat vorig jaar door het internationale vrouwennetwerk is opgezet en waar de Nederlandse website www.eenveilignest.nl een onderdeel van is. Het verschijnt in vier talen (Frans, Duits, Engels en Nederlands). De Nederlandse gids is tot stand gekomen in samenwerking met het internetplatform Bewuste Ouders. Je kunt de gids downloaden via www.eenveilignest.nl of een exemplaar aanvragen via [email protected]. Bron: WECF

Bronnen: Pesticides News 79, Vilt

Eco-actief

7

Pim Pompoen zoekt fans En ander eco-actief nieuws Tekst Velt-redactie Illustratie Leen De Pelseneer

Wandel voor een ggo-vrije toekomst Om bij het ruime publiek onder de aandacht te brengen wat de negatieve gevolgen van ggo-landbouw kunnen zijn, organiseert de Duitse Joseph Wilhelm voor de tweede keer ‘Genfrei Gehen’: een wandeltocht en demonstratie vóór een ggo-vrije toekomst, landbouw en voedingsindustrie. In 2008 vond ‘Genfrei Gehen I’ plaats. Toen hebben in totaal 4000 mensen mee gestapt van Berlijn naar Londen. Dit jaar wil men nog meer deelnemers. Sta jij achter deze boodschap? Wandel dan mee! De wandelaars vertrekken in Berlijn (17 juni 2009) en komen aan in Brussel. Je hoeft uiteraard niet de hele wandeling te doen; je kunt aansluiten op het moment en de plaats van jouw keuze. Van 24 tot 26 juli trekt de tocht door Nederland (o.a. Maastricht); van 28 tot 30 juli staan in België o.a. Korbeek-Lo, Tervuren en de aankomstplaats Brussel op de kaart. Meer informatie over de specifieke route vind je op www.genfrei-gehen.de. Velt lanceert een oproep om samen deel te nemen aan het einde van de voettocht op 25 juli. Bedrijven, organisaties, jij … iedereen kan mee stappen. Wil jij erbij zijn? Stuur dan een e-mail ter bevestiging naar [email protected], zodat we zicht krijgen op het aantal deelnemers. Kom alles aan de weet over tuin en keuken ‘Ik heb geen tuin maar ik zou graag mijn eigen groenten kweken, hoe moet ik dat doen?’ ‘Hoe kun je preventief plagen en onkruid vermijden in de tuin?’ ‘Hoe herken je een bioproduct en welke groenten eet je het best in juni of juli?’ Stel jij je deze vragen ook weleens en wil je er graag een antwoord op? Dan zijn de vormingen van Velt wellicht iets voor jou. Al onze lesgevers staan klaar om mensen te informeren én te vermaken. Vanaf dit jaar kunnen ook ‘particuliere groepjes’ (los van een afdeling of andere organisatie) vormingen boeken. Heb je zin om samen met vrienden te leren hoe je de straat kunt vergroenen of hoe je op een eenvoudige manier een lekkere vegetarische maaltijd kunt maken? Dit is de ideale formule! Meer info over onze vormingen en hoe je ze kunt boeken, vind je op www.velt.be onder “vormingen”.

Word fan van Pim Pompoen Pim Pompoen – de hoofdrolspeler in het Kwartetspel van Pim Pompoen én vast van plan om alle kinderen te laten smullen van groenten – heeft een eigen fanpage op facebook. Word een fan en neem deel aan de wedstrijd! Speel met je kinderen het Pim Pompoen-kwartetspel en deel je ervaringen (zoals een picknick, een verjaardagsfeestje…) d.m.v. een leuk tekstje, filmpje of fotoreportage via facebook. De Velt-jury bekroont na de zomervakantie het leukste initiatief met een picknickmand vol lekkers! Nog geen kwartetspel in huis? Kijk op p. 47 voor de bestelinfo. → www.facebook.com/pages/Pim-Pompoen/ 207980020093?ref=nf → www.velt.be/publicaties

Mijn eigen kleine moestuin: tuinstarterskit voor het hele gezin Wil je graag tuinieren en genieten van groen uit eigen tuin, maar heb je slechts een klein lapje grond? Velt toont je met deze tuinstarterskit hoe je toch verse groenten kunt oogsten. Je hoeft helemaal geen ervaring te hebben en met deze kit kun je nog deze zomer aan de slag. Het boekje Mijn eigen kleine moestuin, vijf pakjes biozaad en een zaaikalender helpen je stap voor stap op weg. Zo wordt tuinieren een ontspannende bezigheid voor het hele gezin. Wie weet smullen jullie binnenkort van radijsjes, peterselie, veldsla en tal van andere groenten, recht uit de tuin! Bestelinfo vind je op p. 47.

8

Tuin

Van lente naar zomer Wat is er mooier? Tekst en foto’s Diane De Laet Antwoorden Greet Tijskens

Ik kan bijna niet geloven dat het is gelukt: in juni lijkt onze tuin op een échte moestuin! Er staat een rij aardappelen zachtjes te gniffelen met bloemen in knop. Rode kropsla, snijsla en lichtgroene sla staan zusterlijk naast elkaar en er wordt slechts beperkt van gesmuld door een onduidelijk dier. Van de radijsjes genieten we al weken. De rucola doet zijn best om naar de hemel te groeien en smaakt bijzonder lekker. bladeren. Bij mooi weer is het zalig toeven tussen al het vogelgefluit. De mollenfamilie is vertrokken, naar een plek ver weg van de mollenbollen. De slakken houden zich redelijk koest. Op mooie dagen lijkt het aards paradijs nabij, tot het noodlot toeslaat …

Onbekende aardbeiplanten van de vorige eigenaar geven heerlijk zoete aardbeien. De koriander groeit traag, maar met vereende krachten op een rij. Stokken voor stokbonen blijven rechtstaan na de ergste hagelbui en zelfs de bonen overleven het, en de plantjes steken hun kopjes uit de grond. Platte peterselie groeit waardig langzaam. Aan de bessenstruiken hangen kleine vruchtjes – die we volgens onze gids moeten verwijderen om de struik sterker te maken, maar ik krijg het niet over mijn hart. Pompoenplanten – voorgezaaid op een bedje – en courgette laten zich stilaan zien. Als de warmoes is uitgedund, creëert de plant kleurige

Als een dief in de nacht in zijn vuistje lacht Een zonnige maandag met handen vol zin slaat om in ontgoocheling: bij aankomst staat het tuinhuisje open en er is gestolen. Kruiwagen, tuinschopjes, de beste grote schop, de nieuwe zeis, een pak handschoenen, een tuinstoel, zelfs kieseriet: het is allemaal weg! Jo en ik draaien ons om naar de tuin en ja hoor: ook de slakkenmuur van Arion is verdwenen, en de kleine koude bak – pas aangekocht om voor te zaaien, wég. Teleurgesteld lopen we langs enkele tuinburen, en het verhaal klinkt overal hetzelfde: ‘Dit gebeurt elk jaar.’ ‘Ik doe mijn deur al niet meer op slot, dan blijft het tuinhuisje tenminste heel.’ ‘Er wordt regelmatig gestolen, ook groenten.’ De nieuwe voorzitter van de vzw Volkstuinen raadt aan om telkens er iets gebeurt de politie te bellen, om hen en het district duidelijk te maken dat er meer controle moet komen. Er is nergens zo veel samenhorigheid en uitwisseling als in de multiculturele volkstuinen! Sla werkt

als bindmiddel: ik ontvang een Turkse sla en geef een rode kropsla Wonder der vier Jaargetijden in ruil. De voorzitter heeft gelukkig ook een positieve boodschap: in september worden de tuinhuisjes hersteld en opgeknapt. We herstellen ons van de tegenslag, net als de courgettezaadjes die nu noodgedwongen onbeschermd moeten verdergroeien. Dan maar zonder kruiwagen voorlopig, en zonder goede schop. Vanaf nu zoeken we uitsluitend verroest tweedehandsmateriaal! Het weerbericht Anders dan vroeger en met veel meer interesse luister ik naar het weerbericht. Wat goed dat het regelmatig regent, dan hoeven we niet veel te gieten. Maar het onkruid vindt die regen ook zalig en groeit sneller dan we kunnen wieden. Alleen de aardbeien lijken zoveel water niet prettig te vinden. Zou er een afdakje voor nodig zijn? Plantjes uitdunnen, ongewenste planten van de bedjes weghalen en de gangpaden vrijhouden: het vraagt regelmatig onderhoud. We leren waarom in rijen zaaien zo nuttig is en dat voldoende afstand tussen twee rijen het wieden vergemakkelijkt. Helaas was dat niet echt tot me doorgedrongen en het wordt prutsen tussen plantjes om ongewenst onkruid te verwijderen. Het zaaien gebeurde immers meestal vanuit de trial and error-methode. De juiste afstanden tussen planten blijven veelal een raadsel en een gok. De composthoop groeit aan en de compostton is al bijna vol. In tegenstelling tot wat de compostmeester suggereerde, is een ton te klein om alle afval te verteren in zo’n volkstuin. Gelukkig houdt de bouwconstructie rond de afvalhoop goed stand.

4 | 2009

Onkruid verwijderen: waarom en hoe? Ongewenste kruidgroei verwijderen doe je om te beletten dat de deze kruidgroei de groei van je groenten belemmert. Vooral als de groenten nog klein zijn, is het belangrijk om andere plantjes weg te halen. Als de ongewenste kruidgroei groter wordt dan de groenten, zetten ze de groenten in de schaduw. Die krijgen dan te weinig licht. • Tussen de rijen: hakken en schoffelen Zodra de rijen van de gezaaide groenten zichtbaar worden, kun je tussen de rijen hakken of schoffelen. Hakken en schoffelen doe je het best bij zonnig en droog weer. Hak of schoffel op kleigrond vóór de grond volledig opgedroogd is, want droge kleigrond is te hard. Met een hak en schoffel snijd je het onkruid net onder de grond af. Hak en schoffel zijn dan ook scherp. Schoffelen doe je op lichte grond, hakken kan op alle gronden. De schoffel duw je voor je uit, de hak trek je naar je toe. • In de rij: wieden Wieden betekent dat je met je handen onkruidplantjes weghaalt. Zo kun je ook aan moeilijk bereikbare plaatsen. Tussen de plantjes in een rij mag je niet hakken of schoffelen, maar wel wieden. Wieden lukt het best als de onkruidplantjes nog klein zijn en als de grond los en droog is. Neem het plantje zo dicht mogelijk bij de bodem vast. Woel het los en trek het uit. Breng het uitgetrokken onkruid naar de composthoop.

9

De aardappelen worden aangeaard . Sommige staan te dicht om dat te doen. Wat moeten we nu: gewoon laten doen of de tussenrij best verwijderen? Onze medetuiniers durfden het zelfs aan om tomaatjes te zetten. Maar hoe zat het nu weer met dat ‘uitknijpen’? Wat is aanaarden? Aanaarden betekent dat je de aarde rond de stengel van een plant ophoogt, in dit geval rond de aardappelplant. Er zijn verschillende redenen om aan te aarden: • Aanaarden bevordert de ondergrondse stengelvorming: de plant zal dan meer aardappelen vormen. • Het beschermt de vroege aardappelplantjes tegen nachtvorst. • Het belet dat de gevormde knollen aan het licht worden blootgesteld en dus groen worden. • De grond op de ruggen warmt sneller op. • Regen wordt beter afgevoerd. • Tijdens het aanaarden haal je het onkruid weg.

Wanneer aanaarden? Aanaarden kan zodra de planten 15 cm hoog zijn. Als je vroeg geplante aardappelen aanaardt, mag je het opkomende loof gerust volledig met aarde bedekken. Zo bescherm je de planten tegen nachtvorst. Je kunt ook in twee beurten aanaarden: de eerste keer als de planten 10 cm groot zijn, een tweede keer als ze 15 à 20 cm groot zijn. Zo wordt het onkruid twee keer verstoord. Duw de grond tussen de rijen met je handen of met een hak naar de planten toe.

10

Tuin

Aan het volkstuintje van Diane grenst een natuurreservaat. Onverwachte gasten: plaag of genot? Elk bezoek aan de tuin is een verrassing en roept vragen op. De vergeet-me-nietjes bieden een prachtig schouwspel van blauwe kleuren. Hebben ze een nuttige functie in een ecologische tuin? We verhuizen ze naar het gangpad om ruimte te maken voor andere kruiden. Wat later staat een deel van de tuin vol met bloeiende paardenbloemen. Prachtig! Goudsbloemen steken hier en daar hun bladeren omhoog. Deze soort herkennen we nu gemakkelijk en waar ze niet in de weg staan mogen ze blijven om de tuin te versieren en nuttige insecten aan te trekken. We zaaien zelf wat eetbare bloemen en zijn benieuwd naar het resultaat in de zomer. Onze Belgische buurman geeft mierikswortel cadeau om te planten, en dat doen we op zijn advies in een emmer met gaten. Zou gember ook kunnen, of kurkuma? Vanuit zijn tuin groeit nu ook bij ons een speciale Turkse munt. Mmm, fijn zulke onverwachte geschenkjes! Zijn aardperen letten evenmin op omheiningen en belagen een bessenstruik. Ik ben benieuwd wie van hen deze strijd zal winnen. In de toekomst krijgt de buurman van ons ongetwijfeld een frambozenscheut cadeau, want aan frambozen ben ik zowat verslaafd. Mei en juni zijn blijkbaar erg intensieve maanden voor een tuinier. Er is ook veel

activiteit in het volkstuinencomplex, weer of geen weer. Telkens opnieuw krijgen we sla of vroege uien van buren. Ik ben blij dat ik ook eens iets kan weggeven: lekkere radijsjes, rucola en snijsla. En zo wordt het steeds duidelijker dat de opbrengst van een volkstuin gedeeld

wordt met buren, allerlei soorten vogels, en enkele (nog) onbekende wezens: een mooie sla verdwijnt spoorloos, de bladeren van sommige planten worden aangevreten langs boven, en waar er een net hangt wordt de zachtste sla langs de randen afgeknabbeld door een gronddier. Maar hetwelk? En nog krasser: elke dag opnieuw worden de groene stengels van ui afgeplukt. We staan voor een raadsel: duiven of mensen, eksters of reuzenkonijnen met fitnessallures? Tot de uitleg volgt: de uistengels worden opgepeuzeld door een bacterie, en dat komt doordat de ui te lang droog heeft gestaan. En ik die dacht, net als al mijn buren, dat uien niet begoten moesten worden … Er “verdwijnen” ook dingen. Van de fijne Chinese bieslook komt er niets op. De gezaaide erwtjes komen niet uit. En waar is de pastinaak naartoe? Waarschijnlijk wordt een en ander al eens goedbedoeld weggeharkt uit onkunde: veel van wat uitkomt, is nog onbekend en dan is een “ongelukje” gauw gebeurd. Timing Ondanks het goede bemestingsadvies van Velt heeft de bodem nog niet veel extra gekregen. Compost op sommige bedjes was al mogelijk en ook magnesium (kieseriet) werd toegevoegd. Kalium in de vorm van Vinasse-extract heb ik nog niet

4 | 2009

gevonden, en tijd om alle tuinzaken af te schuimen ontbreekt me. Misschien moet ik toch eens meer op de website van Velt gaan kijken. Ik zal mijn leven beteren in de herfst. Of kan die toevoeging ook nu nog gebeuren, nu alle bedjes vol planten staan? De tijd dringt, voor einde juni kunnen we her en der nog wat zaaien, en in juli gaat het zaad voor kolen de grond in. Raar toch hoe de seizoenen hun eigen tempo aanhouden. En elk zaadje groeit zoals het is, vanuit zichzelf. Groenten vragen erom tijdig opgegeten te worden. Dat merk ik als de rucola begint door te schieten, net zoals de snijsla van de Turkse buurvrouw. Ik lees dat rucola dat mag, omdat er dan volgend jaar opnieuw rucola komt. Spontaan uitzaaien Sommige groenten of kruiden zaaien zich spontaan uit. Ze komen in bloei en het zaad verspreidt zich door je tuin. Volgend jaar komen ze spontaan terug. Je hoeft niet elk jaar zaad te kopen. Voorbeelden zijn rucola en winterpostelein. Dat ze elders verschijnen, dat kan helemaal geen kwaad. Ze overwoekeren zelden de andere groenten. Winterpostelein bedekt de hele winter je moestuin en zorgt voor fris groen op je bord. Rucola verplaatst zich waarschijnlijk meer buiten je moestuin, bijvoorbeeld tussen de voegen van je verharding.

Bodembedekking Zaad van facelia heb ik voorzien. Ik lees ergens dat bodembedekking vanaf einde juni moet worden gezaaid. Waarom zo vroeg? Bodembedekking: waarom en hoe? In een ecologische moestuin houden we de bodem zo veel mogelijk bedekt. Daar zijn twee goede redenen voor: • De natuur beschouwt een onbedekte bodem als iets waar snel verandering in moet komen. Als je de bodem niet bedekt, zal die snel door spontane kruidgroei bedekt worden. Bedek dus zelf de bodem om kruidgroei te slim af te zijn. • Een onbedekte bodem lijdt onder hevige neerslag, wind en zonneschijn. Dat leidt tot erosie, uitdroging en een compacte bodem. De bodemstructuur gaat dus verloren. Door de bodem te bedekken, houd je de bodemstructuur in goede staat, wat de plantengroei zal bevorderen. Er zijn twee manieren om een bodem te bedekken: je kunt een mulchlaag aanbrengen of groenbemesters inzaaien. Een mulchlaag aanbrengen Mulchen is de bodem met een laagje organisch materiaal bedekken. Ideale materialen zijn stro, hooi, lang gras, afgevallen bladeren en gazonmaaisel. Let op dat er zo weinig mogelijk onkruiden of zaden in zitten. Het mulchlaagje mag niet te dik zijn. Ideaal is een laag van 0,5 tot 2 cm dik. Dikkere lagen beletten de grond te ademen. Begin daarom met een dunne laag die je later eventueel nog aanvult.

11

En waar? Tussen de groenten? Of bedoelt men andere bodembedekking? In mijn hoofd leeft soms één groot vraagteken. Het aangebrachte organisch materiaal verteert langzaam ter plaatse, wat het bodemleven sterk stimuleert. Vooral bij maïs, rode en witte kool, pastinaak en knolvenkel is het aan te bevelen de bodem tussen de plantjes vanaf juni met een mulchlaagje te bedekken. Groenbemesters inzaaien Groenbemesters kun je inzaaien op percelen waar de groenten al vroeg geoogst worden. Ze nemen voor hun groei voedingsstoffen op, vooral stikstof. Zo wordt vermeden dat de regen die voedingsstoffen wegspoelt. Als groenbemesters afsterven, worden ze door het bodemleven verteerd en komen de voedingsstoffen weer vrij voor de groenten die er gezaaid of geplant worden. Er bestaan verschillende groenbemesters, zoals winterrogge, allerlei soorten klavers en lupinen. Beginners raden we facelia aan. Facelia is niet winterhard: bij lage temperaturen bevriest het en vormt het een laagje langzaam verterend organisch materiaal. Wat er in de lente van overblijft, voer je af naar de composthoop. Op percelen waar facelia wordt ingezaaid is het dus niet nodig om een wintermulchlaag aan te brengen. Facelia kun je zaaien tot 15 augustus. Hoe later je zaait, hoe meer zaad je moet gebruiken. Later gezaaide plantjes blijven immers kleiner en bedekken de grond minder goed. Je kunt breedwerpig zaaien of op rijen. Later groeien de rijen dan dicht.

Gezocht: tuiniers met durf Wil jij tijdens het weekend van 5 en 6 juni 2010 je tuin openstellen voor het publiek? Is jouw gevel of voortuin versierd met een Zonder is gezonder-bordje? Vertel je graag over je ecologische tuin? Stel je dan voor 15 augustus 2009 kandidaat door je gegevens (naam - adres - telefoonnummer - e-mail - soort tuin + oppervlakte) door te sturen naar Katleen Verhaert, [email protected], Uitbreidingstraat 392 C, 2600 Berchem, 03 287 80 94. Stadstuintjes en gevelgroen zijn extra welkom! 2010 is het jaar van de biodiversiteit, en dat willen we ook bij de tuinen benadrukken.

Foto Alice Maes

12

Tuin

Wat doe je wanneer in de tuin? De zaaikalender en de fenologische kalender Tekst Evelien Matthijssen & Maurice Broekaert

Fenologische referentie

In de groentetuin

Nazomer (begin augustus tot einde augustus)

• De bessen van de lijsterbes zijn rijp (Sorbus aucuparia). • De haver wordt geoogst. • De pruimen worden rijp.

• Zaai kervel, peterselie, veldsla, spinazie. • Zaai winterui. • Laat tomaten narijpen.

Vroege herfst (begin september tot half september)

• De bessen van de vlierbes zijn rijp (Sambucus nigra). • Cyclamen en herfsttijloos bloeien (Cyclamen hederifolium en Colchicum autumnale). • Rozenbottels worden rood.

Halfvroege

Doperwt

Vroege aardappel

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Sluimerwt

o

Pastinaak laat

Snijboon

Pastinaak norm.

o

Knolvenkel Zefa

z

Knolvenkel Flor.

Rode biet Egypt.

Peul

Plantui

z

Pompoen klein

Kropsla herfst

o

Aardapp.

Courgette

Kropsla zomer

o

Wortel

Winterpostelein

Snijselder

o

Knolselder

Warmoes

Tuinkers

z

Pluksla

z

Snijsla

Chinese kool

Radijs Saxa

z o

Vrucht

Prinsessenboon

Sept.

1

Bekijk de uitgebreide fenologische kalender van Maurice Broekaert op: http://users.telenet.be/mbrk/

Blad

Radijs Cherry B.

Aug.

Rode kool

Witte kool

Kool

oogsten, en wanneer de tijd is aangebroken om op te ruimen in het najaar, in te kuilen en vorstvrij op te bergen. • De nazomer begint met het rood kleuren van de vruchten van de lijsterbes en eindigt met de oogst van de late pruimen. • Wanneer de zwarte bessen van de vlier zwaar beginnen te wegen, dan zitten we in de vroege herfst, tot de rozenbottels rood worden.

Rode biet Kogel

Als je tuiniert met de natuur als bondgenoot, kijk je niet naar je agenda om je werkzaamheden aan te vatten maar eerder naar wat de natuur in je omgeving te vertellen heeft. Elke tuin heeft niet alleen een specifieke bodem, er heerst ook een specifiek microklimaat. Het is dus beter om je te laten leiden door natuurverschijnselen in je buurt en die te gebruiken als indicator voor de tuinactiviteiten. De fenologie – de invloed van het klimaat op planten en dieren – kan ons goed vertellen op welke dagen men het best bepaalde groenten kan zaaien, planten en

• Zaai kervel, veldsla, spinazie.

2

z o

o

o

o

z p

z

o

3

z o

o

o

o

p

z

o

4

o

o

o

o

p

z

o

1

o

o

o

o

p

z

o

o

2

o

o

o

o

z

o

o

o

o

o

3

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

4

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Legende z: buiten zaaien b: binnen zaaien p: planten of uitplanten o: oogsten v: verspenen

o

Verbeeld

Tekst Tine Van Landegem Beeld Tinne Van den Bossche

Moestuinieren heeft iets van een politieke carrière. Het eerste jaar mislukt alles grandioos en word je geprezen als ware je het nieuwe Godenkind van de Ecologische Lochting. Schouderklopjes alom voor die ene met meeldauw besneeuwde pompoen en de zeven erwten-met-worm. ‘Dat het de eerste keer is, en dat het vanaf nu alleen maar beter kan gaan’, komt iedereen je met een grote glimlach vertellen. Zelfs de grootste tegenstanders wuiven je bemoedigend toe: iedereen verdient een tweede kans. De Overmoed begint langzaam te ontkiemen. Je bestelt hopen zaden bij – liefst van onbekende en moelijk te kweken groenten. Het zal immers alleen maar goed gaan in dit tweede jaar, en je wilt met iets kunnen uitpakken. Bij de intrede van de winter staan de sceptici de woeste vlakte van de moestuinzonder-opbrengst te monsteren alsof het een pas gedolven massagraf is. Collega’s moestuinier en vrienden blijven echter lachen. Dus, je blijft er in geloven. Dan breekt het derde jaar aan en ergens weet je dat die glimlach langzaamaan zal plaats maken voor een meewarige knik. De hele winter zit je dus weggedoken in de boeken en bestel je alleen maar de juiste zaadjes bij. Je waagt je weer die moestuin in en zaait er moedig op los. Af en toe sla je stevig aan het wieden en maak je de moestuin duidelijk dat het dit jaar alles of niks is. Bezoekers met vragen over de moestuin ontwijk je met een kwinkslag. Eerst resultaat boeken. Maar kijk. Het lijkt te lukken. We beginnen elkaar te begrijpen, die moestuin en ik. Wortels groeien al in de diepte en de Overmoed lijkt uitgeroeid. Stapje voor stapje, zaadje na zaadje, vinden we samen de weg naar de perfecte oogst. Ofwel neemt hij me in het ootje en ben ik de peulschil.

13

14

Tuin

Bemesting in de tuin Wanneer wel en wanneer niet? Tekst Geertje Coremans Foto’s Evelyne Fiers

Mensen hebben veel vragen bij de aanleg van een tuin. Een vaak gestelde vraag is of de “slechte” grond niet “verbeterd” moet worden. We geven een woordje uitleg bij deze idee-fixe over wat slechte en goede grond is. Slechte of arme grond Vaak hoor je spreken over arme of slechte grond, en rijke of goede grond. De termen “goede” en “slechte grond” dateren uit de vooroorlogse landbouw, toen extra bemesting met kunstmest niet algemeen werd toegepast. “Slechte grond” is de term die men vóór 1914 gebruikte voor arme of schrale gronden, bijv. kalkrijk duinzand of Kempische zure zandgrond. De schrale grond leverde povere opbrengsten en een laag inkomen op. De boerderijen waren er klein en bescheiden. De kleigronden in de Polderstreek en de Haspengouwse leemgrond beschouwde men als “goede grond”. Men teelde er tarwe, grote aardappelen en suikerbieten op. De rijke boeren bewoonden grote vierkantshoeven. Buiten de landbouw, zeggen de termen “arm” of “rijk” niets over de kwaliteit van de bodem. In het kadertje over successie lees je dat in de natuur de hoeveelheid organische stof in de bodem toeneemt naarmate de vegetatie verder evolueert tot een bos. Een arme bodem is even kwalitatief als een rijke bodem. Het is een bodem uit een andere situatie, geschikt voor andere plantengroei. En dat is ook zo in de tuin. Je kunt op alle bodemtypes een aantrekkelijke beplanting krijgen. Je kiest planten die zijn aangepast aan de situatie in je tuin en niet omgekeerd, je kiest m.a.w. planten aangepast aan het bodemtype en aan de bodemrijkdom.

Moet de bodem compost krijgen bij de (her)aanleg van een tuin? Elke plant behoort tot een bepaalde vegetatie uit een bepaald successiestadium (zie kader p. 16). De plant is aangepast om in die bepaalde situatie, met die bepaalde lichtinval en bodemrijkdom, goed te groeien. Een goede plantenkeuze is daarom het belangrijkste, en extra compost is normaal gezien niet nodig. In sommige gevallen is het wel wenselijk om bij de (her)aanleg van een tuin in te grijpen. De beste keuze is dan rijpe, oude compost. Die is tegelijk bemester en structuurverbeteraar. In geval van kruidachtige aanplantingen Geen bodemverbetering nodig De meest fraaie pioniersplanten en bloemrijke graslanden komen voor op schrale tot matig voedselrijke bodems. Tuinen met zo’n bodem zijn dan ook het meest geschikt voor een fleurige bloemenakker of een soortenrijke bloemenweide. Een zonneborder kan bestaan uit bloeiende planten uit grasland of uit ruigte. Op schrale tot matig voedselrijke bodems kun je soorten kiezen die in gelijkaardige situaties groeien in de natuur. Op voedselrijkere bodems groeien planten uit ruigte of prairie beter. (Prairies zijn de oorspronkelijke graslanden in Noord-Amerika. Op het einde van het seizoen (augustus-september) groeien hier hoge sterke planten.)

Planten uit bos en bosrand houden van een bodem met (verteerde) gevallen bladeren. Het fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) met de witte bloemschermen is een typische plant van rijke bodem. De hangende zegge (Carex pendula) links vooraan houdt enkel stand als de bodem vochtig genoeg is. Grote varens bepalen hier het totaalbeeld.

4 | 2009

Ze zijn meer opgewassen tegen de hardnekkige wortelonkruiden eigen aan voedselrijke bodems, zoals brandnetel, zevenblad en ridderzuring. Houd je toch meer van de graslandsoorten en ben je een tuinier met veel geduld, dan kun je de bodem verschralen door regelmatig te maaien en af te voeren waardoor je steeds opnieuw voedingsstoffen aan de bodem onttrekt. Voor de onderbegroeiing van houtgewassen of een schaduwborder kies je voor soorten die voorkomen in bossen of de bosrand, aangepast aan de bodem in je tuin. Wel bodemverbetering nodig Als je een gazon op arme grond wilt aanleggen, kun je eventueel 2 cm compost inwerken. In een oude tuin met een bestaande houtige beplanting is de bodem soms droog en sterk doorworteld. Een onderbegroeiing aanplanten is dan niet gemakkelijk. Als je het afgevallen blad laat liggen of je brengt extra bladeren aan, dan wordt de bodem losser en meer vochthoudend. Dat duurt enkele jaren. Vervolgens kun je een onderbegroeiing aanplanten. Een sneller resultaat behaal je met compost die je lichtjes inwerkt. In geval van houtige aanplantingen Geen bodemverbetering nodig Bomen en struiken (struweel- en bosvegetatie) waarvan je niet oogst, hoeven in principe bij de aanplanting geen extra organische stof te krijgen. Dat is namelijk niet goed voor de verdere ontwikkeling van de plant. Het eerste jaar na aanplanting moet het houtgewas nieuwe wortels aanmaken. Al zijn tijd en energie moet naar de wortelgroei gaan om het de volgende jaren goed te doen. Het is dan ook normaal dat een aangeplante boom het eerste groeiseizoen niet echt mooi wordt. Voeg je organische stof toe, dan gaat die naar de bladgroei. Het houtgewas ziet er zo wel goed uit dat eerste groeiseizoen, maar moet dat bekopen tijdens de volgende jaren, omdat zijn wortelstelsel nog niet voldoende hersteld is. Wel bodemverbetering nodig In bestaande tuinen is vaak al een houtachtige beplanting aanwezig. Nog houtige gewassen bijplanten is niet altijd gemakkelijk. Er moet voldoende licht zijn

15

en de bodem mag niet te erg doorworteld zijn. Soorten zoals hulst en taxus groeien prima in de schaduw van bestaande houtgewassen. Om een mooi resultaat te krijgen, is zaaien hier beter dan aanplanten. In dat geval maak je een geschikt zaaibed met goed verteerde, uitgerijpte compost. Wanneer je rozen aanplant op zandgrond kun je goed uitgerijpte compost mengen met de oorspronkelijke bodem. Hierdoor houdt de bodem in de beginfase beter water vast. Jonge planten waarvan het wortelstelsel nauwelijks is ontwikkeld, lopen dan minder risico op verdroging. Klimplanten die in een verharding tegen een gevel groeien, hebben een marginale groeiplaats. Sommige klimplanten, bijv. wijnrank, kunnen dat verdragen; ze groeien in hun oorspronkelijke biotoop ook op een stenige bodem. Klimplanten die oorspronkelijk op een bosbodem groeien, hebben meer nodig. Voeg dan rijpe compost aan het plantgat toe. Een derde compost op twee derde grond: dat is de maximale hoeveelheid compost. En wat met het beheer? Van zodra de tuin is aangeplant, groeien de planten. Het volgende jaar of – afhankelijk van de soort – enkele jaren later bloeien ze ook en produceren ze zaad. Tijdens dit proces nemen ze voedingstoffen op uit de bodem. De nutstuin In een moestuin oogst je de planten of groenten om ze op te eten. In een boomgaard of bessentuin oogst je de vruchten. Je haalt een deel weg voor consumptie. Om dat te kunnen blijven doen, moet je weer voedingstoffen toedienen. Als je op dezelfde plek het jaar nadien weer eetbare gewassen wilt zaaien of planten, of een goede opbrengst wilt hebben van je fruittuin, dan is het wenselijk om de bodem weer aan te rijken, bijvoorbeeld met compost. Beheer van kruidachtigen In de siertuin is deze ingreep niet nodig, omdat je niet oogst. Bladeren en bloemen van planten zoals monnikskap, akelei, langbladige ereprijs en zovele andere soorten komen niet op je bord terecht; de bessen van je klimopstruik of sneeuwbes evenmin.

16

Tuin

De bloemen, zaden en bladeren van de vaste planten laat je in de winter staan. Ze verteren gedeeltelijk tijdens dit seizoen. Na de winter kun je de restanten afknippen, versnipperen en ter plaatse uitstrooien. De voedingstoffen die door de plant werden opgenomen keren voor een groot deel terug in de bodem waardoor in de lente de planten weer kunnen groeien. Als je bij het beheer van een gazon het maaisel of de “oogst” afvoert, dan voer je daarmee ook de voedingsstoffen af. Laat het maaisel daarom liggen. De grasresten moeten daarvoor wel kort en klein zijn. Gebruik hiervoor een mulchmaaier. Beheer van houtige gewassen Bij de houtgewassen vallen de bladeren. Bodemorganismen breken alles af en maken zo de voedingsstoffen vrij voor nieuw gebruik. De bessen en noten die niet werden geconsumeerd door vogels en kleine zoogdieren vallen ook op de grond en verteren. De bodem is weer paraat, zodat de houtgewassen aan een nieuw groeiseizoen kunnen beginnen.

Hagen zijn houtgewassen die je regelmatig scheert. Scheren kun je als een vorm van oogsten beschouwen. De oogst – of in dit geval de groenresten van jonge hagen – bestaat uit kleine takjes. Snipper ze eventueel nog wat kleiner en hark ze tot tegen de jonge haagplanten. Als je een oudere haag frequent snoeit, dan is het snoeisel niet zo groot en kun je het ook laten liggen. Je krijgt dan een strooiselpad langs de haag. Grotere groenresten van losgesnoeide hagen kun je eveneens versnipperen en onder de haag harken.

Meer over de aanleg en het beheer van je tuin lees je in Stappen naar een ecologische tuin. Bestelinfo vind je op p. 47.

Successie Een kale bodem blijft niet lang onbegroeid. Als je niet ingrijpt, verandert de plantengroei van uitzicht en komen er almaar planten bij. De oorspronkelijke kale bodem groeit uiteindelijk helemaal dicht. De vegetatie evolueert. Het eindstadium of de climaxvegetatie in België is een loofbos. Het hele proces van opeenvolgende fasen van plantengroei noemen we naast successie ook wel “het vegetatieproces”. Bij successie volgen de volgende stadia elkaar op: pioniersvegetatie, graslandvegetatie, ruigtekruidenvegetatie en uiteindelijk struweel- en bosvegetatie. Dit is een spontaan proces. Door deze opeenvolgende vegetaties, verandert de lichtinval. De toenemende vegetatie zorgt ervoor dat er steeds minder licht op de bodem valt en door de afbraak van grotere hoeveelheden organisch materiaaal rijkt de bodem spontaan aan. De vegetatie beïnvloedt dus de groeiomstandigheden. In ons klimaat verloopt successie overal ongeveer hetzelfde. Successie op zandgrond kent dezelfde opeenvolging van vegetaties als successie op leemgrond, maar de planten zijn anders. De groeiomstandigheden beïnvloeden de vegetatie. Een grasland of een bos op zandgrond ziet er anders uit dan een grasland of een bos op leemgrond. Het bodemtype bepaalt mee de aanwezige vegetatie. De plant is aangepast aan een bepaald bodemtype. De groeiomstandigheden beïnvloeden de vegetatie. De plantensoorten in een vegetatie zijn dus eigen aan de bodem én aan het successiestadium. Op zandgrond groeien in het gras grasklokje en zandblauwtje en in het bos wilde kamperfoelie, eikvaren, eik en berk. Op leemgrond groeien in het bos ook eiken, maar in combinatie met gewone es en daaronder hyacint en kleine maagdenpalm; en in graslanden op leemgrond groeien beemdooievaarsbek en grote bevernel.

Voor veel planten is dit een marginale groeiplaats: tussen stenen en tegen een stenen muur die erg heet kan worden. Dat is niet zo voor de wijnrank en de stokrozen (Alcea rosea), die net zo’n standplaats verkiezen.

Breedbeeld

Bouw ier doss

17

Een bloemlezing uit ‘Natuurlijk wonen’ (ver)bouwen met bio-ecologische materialen Tekst Chloé Casman foto’s Studio Verne

Natuurlijk wonen is het langverwachte nieuwe boek van VIBE, het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch bouwen. Het boek bevat algemene uitgangspunten, schema’s en tips over gezond en milieuverantwoord bouwen. Bio-ecologisch bouwen betekent bouwen met zo veel mogelijk natuurlijke materialen, water- en energiebesparend en rekening houdend met de draagkracht van de aarde. Een bio-ecologisch bouwmateriaal bestaat bijna altijd uit onuitputtelijke natuurlijke grondstoffen. Dit zijn plantaardige, dierlijke en/of minerale grondstoffen. Het materiaal bevat geen of weinig chemische toevoegstoffen, belast het milieu minimaal en heeft geen schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Idealiter wordt het lokaal of regionaal gewonnen en geproduceerd. Bio-ecologische materialen zijn nagroeibaar: ze kunnen steeds opnieuw groeien. Door ze opnieuw te gebruiken, kunnen we voorkomen dat grondstoffen als hout, natuurverven, linoleum, etc. uitgeput raken. Ook bekendere minerale grondstoffen zoals klei, zand en gips zijn haast onuitputtelijk. Hergebruik Bij een verbouwing, spaar je een hoop materialen uit (bijv. muren en vloeren) en wellicht haal je uit het bestaande gebouw nog veel elementen die je op een leuke manier kunt hergebruiken (oude stenen, balken, binnendeuren, gekleurd glas etc.). Wie écht duurzaam wil bouwen en geld wil besparen, moet muren, dak en vloeren goed isoleren. Omgekeerd geldt ook dat energiebesparend gedrag veel minder oplevert wanneer je niet of slecht hebt geïsoleerd. Isoleer dus correct voor een maximaal rendement van je investering

en voor een gezond binnenmilieu, en gebruik zo veel mogelijk bio-ecologische (isolatie)materialen. Bio-ecologische isolatiematerialen zorgen voor koelere kamers in de zomer, door hun hoge warmteopslagcapaciteit of “inertie”. Die geeft aan in hoeverre een bouwmateriaal warmte kan opslaan. De warmteopslagcapaciteit van nagroeibare isolatiematerialen scoort beter dan die van minerale en synthetische materialen. Alle bio-ecologische isolatiematerialen zijn vochtregulerend. Gerecycleerd papier kan bijv. tot 20 procent van zijn massa aan damp opnemen zonder dat de isolerende waarde in het gedrang komt. Andere bio-ecologische isolatiematerialen zijn vlas, hennep, schapenwol, houtvezel, stro en kurk. Het internationale naturepluslabel certificeert producten die aan strenge technische milieu- en gezondheidscriteria voldoen. In de databank op wwww.vibe.be/adressen_en_producten zijn alle producten die dit label dragen mooi aangeduid.

Lannoo Uitgeverij, 2009 ISBN 978 90 209 8297 8 176 p. € 29,95 Meer info: www.vibe.be/index.php/ natuurlijk_wonen Subsidies Een groot aantal lokale overheden stimuleert hun inwoners om bioecologische materialen te gebruiken door subsidies uit te delen. Zowel isolatiematerialen als natuurverven en onbehandeld FSC-hout leveren in bepaalde gemeenten een premie op. Voor meer informatie, surf naar www.premiezoeker.be

18

Sorbet

Ramen en vensters: doe de lucifertest Een venster is een samenstelling van verschillende materialen. Om de isolatiegraad uit te drukken, gebruikt men een aparte grootheid: de U-waarde. Lager is beter, want een kleinere U-waarde betekent minder warmteverlies. Het schrijnwerk is een van de verbeterpunten in een huis die je het snelst kunt aanpakken, maar zelfs met dubbel glas blijven vensters koude gaten in vergelijking met muren, daken en vloeren. Zeker de aansluitingen van raam- en deurkaders aan muren moet je goed isoleren, aansluiten en wind- en luchtdicht afwerken. Raamkaders zijn een zwakke plek in de luchtdichting en isoleren minder goed dan glas. Plaats daarom liever één groot raam dan vier kleintjes, en gebruik hoogrendementsglas. Beglazing controleren kan eenvoudig met een lucifer of een aansteker. Elke vlamweerkaatsing geeft een glaslaag aan. Op deze foto zijn er drie vlammetjes te zien; er is dus ook driedubbel glas. Als één vlam een ander kleurtje heeft, wijst dit op een zonwerende folie.

Het K-peil Je kunt niet te veel isoleren. Maar hoe weet je hoe goed of hoe slecht je huis geïsoleerd is? Daarvoor bestaan ingewikkelde berekeningen die uiteindelijk in één cijfer het warmteverlies van een heel gebouw uitdrukken: het K-peil of globaal isolatiepeil. Hoe lager de waarde, hoe beter. Vanaf K30 heb je een lage-energiegebouw. Naast het K-peil is er ook het E-peil. Dit energieprestatiepeil neemt niet enkel het isolatiepeil, maar ook de invloed van zonne-energie, zonnepanelen etc. mee. Ook hier geldt: hoe lager, hoe beter. De minimale wettelijke energieprestatie-eis is E100. K30 en E60 zijn perfect voor een lage-energiewoning.

Win dit boek De redactie mag van VIBE en Lannoo 5 exemplaren van Natuurlijk wonen weggeven. Stuur het juiste antwoord op de onderstaande vraag voor 1 augustus naar [email protected] (een kaartje mag ook) en misschien maak je wel kans. Vraag: Wat is natureplus?

Breedbeeld

Bouw ier doss

19

‘Echte bioverf maak je zelf’ Jos Vanhamme, Bio Home Tekst Bart Coenen foto Bio Home

Onderzoeksrapporten van o.a. Greenpeace tonen het verband tussen wonen en gezondheid aan. Sporen van vluchtige chemische stoffen afkomstig uit verf, vloerbekleding, meubelen etc. werden in het bloed van bewoners teruggevonden. De rapporten adviseren telkens het gebruik van materialen die vrij zijn van schadelijke emissies. ‘De invloed van alles wat onder de noemer verven en lijmen valt is hierbij belangrijk’, zegt Jos Vanhamme van Bio Home, een familiebedrijf gespecialiseerd in de productie van natuurhouten keukens, meubelen en naJos Vanhamme: ‘We vroegen ons bij Bio Home af of natuurverf gewaarborgd biologisch kan zijn. Een natuurverf met biolabel hebben we namelijk nog niet gezien. Andere fabrikanten zijn er niet mee bezig en biocontroleorganisaties evenmin. Wij zijn ervan overtuigd dat het kan, en dat willen we bewijzen met een zeer bijzondere verf.’ Jullie brengen speciaal voor de natuurvoedingshandel een nieuwe muurverf uit: de biokwarkverf. Jos: ‘Het bijzondere aan de biokwarkverf is, dat ze pas echt bio wordt nadat de verbruiker de verf thuis heeft aangeroerd met magere biokwark. Onze kwarkverf is dus uiteindelijk het resultaat van een samenwerking tussen de fabrikant, de natuurvoedingswinkel én de klant.’ Het verfpoeder bevat geen bindmiddel en geen water. Die worden door de verbruiker toegevoegd. Daar heb je goede redenen voor. Jos: ‘Voor de opzet moest het bindmiddel bio zijn, dus mét biolabel. Een van de mogelijke bindmiddelen met biogarantie is magere kwark (= biocaseïne). De biologische magere kwark is onlosmakelijk met biogarantie verbonden. Als wij zelf biokwark in een gebruiksklare natuurverf mengen, moet er een controleprocedure om biogarantie te krijgen worden opgestart, maar een procedure voor verf is nog niet beschikbaar. We konden dus geen verf met biogarantie aanbieden. We kunnen wel bewijzen dat het kan. Met de biokwarkverf bepaalt de verbruiker zelf door toevoeging van biologische magere kwark het biogehalte van de verf.’

Een gebruiksklare watergedragen verf – zowel synthetisch als natuurlijk – bederft snel. Daarom worden er altijd bewaarmiddelen aan toegevoegd. Jos: ‘Ook voor ongeveer 90 procent van de gebruiksklare natuurverven zijn dit synthetische hulpmiddelen. Dat willen we niet, want dan zou de verf nooit helemaal bio kunnen zijn. Door de verf in de vorm van onbederfbaar mineraal droog poeder en dan nog eens zonder bindmiddel aan te bieden, zijn bewaarmiddelen en stabilisatoren overbodig en zit er ook geen kunstmatig droogmiddel in het verfpoeder.’ Ook mooi meegenomen: in een droge ruimte is het biokwarkverfpoeder onbederfbaar. En last but not least, doordat Bio Home de verf in poedervorm aanbiedt, wordt bespaard op transport- en opslagvolume en gewicht. De kleur van de verf is een zacht natuurwit. Om de verf te tinten worden poederpigmenten zoals zuivere aardepigmenten, toegevoegd. Je hebt ook nog een primeur voor de lezers van Seizoenen. Jos: ‘Ja, Voor de veggies ben ik proeven aan het doen om het verfpoeder ook met plantaardige eiwitten te laten binden. Volgens hetzelfde principe: verfpoeder aanroeren met een biologisch plantaardig bindmiddel dat in natuurvoedingswinkels in de rekken staat. Het zal echter niet voor morgen zijn, want het moet perfect werken.’ We kijken ernaar uit.

Het biokwarkverfpoeder wordt geleverd aan natuurwinkels in zakken van 7 kg (genoeg voor 40 m²). De aanbevolen winkelprijs is € 25,40. Kleinere verpakkingen (750 g voor ruim 4 m²) zijn in voorbereiding. → www.biohome.be

Zo maak je biokwarkverf De inhoud van een zak (7 kg) biokwarkverfpoeder wordt door 2,5 kg magere biokwark en 2,5 liter water geroerd. Tijdens het roeren van de verf worden de eiwitten van de biokwark in natuurlijm (het bindmiddel) omgezet. Win een zak biokwarkverf De redactie mag drie zakken van deze revolutionaire kwarkverf weggeven. Stuur voor 1 augustus een e-mail (een kaartje mag ook) met als onderwerp ‘kwarkverf ’ naar [email protected].

20

Breedbeeld

Naar een nieuw evenwicht Duurzaam wonen en (ver)bouwen

Bouw ier doss

Tekst Bart Coenen, Peter Tom Jones & Vicky De Meyere Foto’s Archief Peter Tom Jones & Vicky De Meyere

De sociale en ecologische duurzaamheidscrisis die vandaag de wereld treft, vraagt om een ommekeer die berust op twee strategieën: sociotechnologische verandering en gedragsmatige evoluties op cultureel vlak. Hoe krijgen die strategieën vorm wanneer het gaat om duurzaam wonen en verbouwen? Welke barrières doen zich voor en hoe kunnen we ze overwinnen? Peter Tom Jones en Vicky De Meyere lichten hun visie toe. Wat moeten we verstaan onder transitie in de bouwsector? Peter Tom Jones: ‘De gangbare woon- en (ver)bouwpatronen zijn fundamenteel onduurzaam, net zoals dat het geval is voor de andere belangrijke “regimes” zoals voeding, mobiliteit en reizen. Bekijk je de volledige levenscyclus, dan is het regime “wonen en bouwen” in de Europese landen verantwoordelijk voor ongeveer 30 procent van de totale ecologische voetafdruk, 25 procent van de totale broeikasgasuitstoot en 40 procent van het energieverbruik. De energetische voetafdruk bestaat uit de energie die nodig is om de gebouwen neer te zetten en uiteindelijk te ontmantelen en te recycleren, en de energie tijdens de gebruiksfase van de woning. De impact van wonen en bouwen is echter nog breder dan dat. Het gaat ook om de emissies van andere polluenten, het beslag op (schaars) land en water, de ruimtelijke ordening, de mobiliteit, de leefbaarheid in de steden, de kwaliteit van het sociaal buurtnetwerk en allerlei directe en indirecte gezondheidsfactoren. Denk maar aan de problematiek van fijn stof, bijvoorbeeld. Milieuwetenschappelijk gezien weten we dat in de westerse landen onze milieuimpact in de komende decennia globaag-

genomen met ongeveer 90 procent moet dalen. Omdat het aandeel van de woonen bouwsector zo groot is, kan men dit regime niet ongemoeid laten. Voortgaan zoals we bezig zijn is niet langer een optie.’ Vicky De Meyere: ‘Er is een transitie nodig, een grondig, maatschappelijk veranderingsproces van een oud naar een nieuw evenwicht, waarbij in een periode van een tot twee generaties veranderingen optreden op het niveau van structuren (institutionele opbouw, technologie), cultuur én werkwijzen (routines, regels, gedrag). Een transitie in het woon- en (ver)bouwregime dwingt ons om stil te staan bij de volgende vragen: Welke huizen en gebouwen gaan we in de toekomst neerzetten? Waar bouwen we die? Hoe gaan we bestaande gebouwen ecologisch renoveren? Hoe moeten we omgaan met energie voor verwarming en elektriciteit? Hoe kunnen we die energie produceren? En ook: hoe zien we de ruimtelijke ordening in de toekomst?’ Het moet over meer gaan dan over technologische vernieuwingen. Peter Tom Jones: ‘Absoluut. Het is te gemakkelijk om alleen in te zetten op technologie. De ontwikkeling en massale

verspreiding van nieuwe, revolutionaire lagekoolstoftechnologieën is een absolute minimumvoorwaarde voor het bereiken van meer duurzame woon- en bouwpatronen. Maar men moet eindelijk beseffen dat eendimensionale oplossingen voor ingewikkelde problemen niet volstaan. Technologische efficiëntiewinsten worden maar al te vaak ongedaan gemaakt door de (almaar sneller) stijgende schaal van de consumptie. Mensen besparen bijvoorbeeld energie door isolatie en met het vrijgekomen geld maken ze een vliegreis naar de Seychellen (= reboundeffect). De verandering moet dus anders gebeuren, meer op systeemniveau, en dat gaat dus over veel meer dan louter technologie. Efficiëntie moet samengaan met sufficiëntie. Dat betekent o.a dat ons concrete gedrag zal moeten veranderen. En dat is, zoals bekend, veel moeilijker te realiseren, net omdat er zoveel barrières zijn.’ Over welke barrières gaat het dan? Vicky De Meyere: ‘Een belangrijke barrière voor transities in gedrag is de zogenaamde lage perceived behavioural control (PBC) van de burger-consument. De PBC hangt samen met de aangevoelde vrijheid om te handelen. Mensen die het gevoel hebben dat zij er zelf allemaal weinig aan kunnen doen, zijn niet snel geneigd om duurzame gedragswijzigingen te ontplooien. Dat geldt ook voor onze energieconsumptie in het huis: verwarming, airco, elektriciteit, etc. En het is inderdaad zo dat – als gevolg van structurele barrières – niet iedereen een even grote bewegingsvrijheid heeft op het vlak van energieconsumptie. Mensen met een laag inkomen die een slecht geïsoleerde woning huren, hebben vaak weinig mogelijkheden om het “groener” te doen. Dit neemt niet weg dat uit onderzoek toch blijkt dat de ‘echte’

4 | 2009

vrijheid om keuzes te maken in de meeste gevallen groter is dan de gepercipieerde vrijheid. In die zin roepen mensen algauw structurele barrières in als excuus om niets te moeten veranderen. Barrières zoals de te hoog geachte kostprijzen van groene elektriciteit, alternatieve verwarmingssystemen of superisolerende beglazing, of de administratieve rompslomp die nodig is om iets te kunnen veranderen. Dat men niet snel geneigd is om zijn gedrag aan te passen hangt ook samen met het conservatisme van dagelijkse routines en gewoontes, bijvoorbeeld de temperatuur die men wenst in de kamer, het niveau van verlichting, hoe men omgaat met de vele elektrische apparaten etc.’ Hoe belangrijk wordt groene stadsplanning in de toekomst? Peter Tom Jones: ‘De strijd tegen de klimaatveranderingen zal gewonnen of verloren worden in de steden. De meerderheid van de wereldbevolking woont vandaag al in de stad en dit fenomeen zal alleen maar toenemen. Groene stadsplanning is daarom cruciaal. Dat geldt zowel voor de westerse steden die een historische erfenis met zich meedragen als voor de nieuwe steden die nog uit het niets moeten worden opgebouwd in landen als China. De landen in het Zuiden moeten meteen naar de meest efficiënte systemen, zonder eerst de fouten van het Westen te herhalen (Leapfrogging). Door intelligente stadsplanning te combineren met nieuwe woonconcepten, nieuwe gedecentraliseerde slimme elektriciteitssystemen, nieuwe mobiliteitsvormen, nieuwe voedingsconcepten etc. kan men de milieu-impact van een bevolking heel laag houden, terwijl tegelijkertijd het welvaart- en welzijnsniveau kan worden verhoogd. In de woon- en bouwsector betekent dat uiteraard ook een nieuwe visie op de ruimtelijke ordening van de toekomst. Het is evident dat dit grondig verschilt van de extreem domme lintbebouwing die we in Vlaanderen kennen.’ Jullie vergelijken het elektriciteitsverbruik – en de manier waarop dit is georganiseerd – met het ophoesten van een vast maandelijks bedrag voor voeding aan de supermarkt. Een sprekend beeld. Peter Tom Jones: ‘Consumenten betalen elke maand hun elektriciteitsfactuur, zon-

der dat zij een duidelijk overzicht krijgen van waar die elektriciteit precies werd geconsumeerd. Er is geen enkele vorm van feedback. Hierdoor blijven energievreters buiten zicht. De consument betaalt dus routineus voor een abstracte hoeveelheid kWh. Er is daardoor geen enkele motivatie om het gebruik van bepaalde, energie-inefficiënte toestellen in vraag te stellen. Dat is inderdaad te vergelijken met een compleet ondenkbare situatie waarbij men in de supermarkt maandelijks zonder enige verdere informatie een bepaald bedrag voor “voeding” zou moeten ophoesten. Tal van onderzoekers hebben in die context gewezen op het belang van meer feedback naar de consument. Dat zou onder andere kunnen met de zogenaamde smart meters, waarbij het elektriciteitsverbruik van alle energieconsumerende toestellen rigoureus wordt bijgehouden. Proefprojecten in Engeland tonen goede resultaten aan.’ Vicky De Meyere: ‘In de transitie naar duurzaamheid is het sowieso van groot belang dat we op het vlak van routines en gewoontes grote doorbraken kunnen realiseren. Routines veranderen is niet gemakkelijk, maar ook niet onmogelijk. Onderzoekers vestigen de aandacht op de zogenaamde windows of opportunities. Wanneer mensen verhuizen, scheiden, kinderen krijgen, geliefden verliezen etc. zijn ze meer vatbaar voor het in vraag stellen van bepaalde routines en gewoontes. Vanuit het beleid is het dan cruciaal om net op die momenten duurzame alternatieven te kunnen aanbieden. En dat vergt uiteraard een proactieve overheid, geen puur reactieve, zoals vandaag in de meeste landen nog steeds het geval is.’ Meer over dit onderwerp lees je in Oikos 49, 2/2009 (of op www.petertomjones.be) en in het boek Terra Reversa: De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid (EPO/Jan Van Arkel, verschijnt oktober 2009) van Peter Tom Jones & Vicky De Meyere.

21

Bio’s Peter Tom Jones (1973) is Burgerlijk Ingenieur Milieukunde, Doctor in de Toegepaste Wetenschappen en werkzaam als IOF-mandataris (industriële ecologie) aan de KU Leuven. Hij is o.a. coauteur van Terra Incognita ( 2006), Het Klimaatboek (2007) en Klimaatcrisis (2009). → www.petertomjones.be

Vicky De Meyere (1980) is antropologe/politicologe en werkt voor het Project ‘Cultuur en (geestelijke) Gezondheid’ aan het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg in Brussel. Zij is auteur van diverse artikels inzake ecologie, ethiek en gedragsveranderingen.

22

Culinair

Frisse groenten en zoete vruchten Zomers picknickplezier Tekst Emelie Heller Foto’s Ann-Kathrin Rehse, Hajnalka Ardai, Rafael Rigues, Chris Windras en John Smit

Met wat geluk zullen er de komende maanden een aantal mooie, warme dagen voor de deur staan. Wanneer dit geluk zich voordoet, krijg ik steevast zin om naar buiten te trekken. Met een picknickmand in de aanslag …

Ik woon in een kleine studio op de eerste verdieping, zonder terras of tuin. Van zodra het weer het toelaat, spring ik de fiets op en rijd ik de stad in. Soms spreek ik af met vrienden om te picknicken in het park. We maken er dan gegarandeerd een eetfestijn van. We maken scones, muffins, salades, verfrissende drankjes en dessertjes. Zalig! De zomer kan zoet zijn, al zorgt de regen vaak voor een tikje te veel verfrissing … Naast picknicken heeft de zomer nog tal van leuke kantjes. Een belangrijk voordeel is het rijke aanbod van verschillende groente- en fruitsoorten. Wat is er lekkerder dan een ratatouille van verse, sappige tomaten, paprika’s en courgettes? Of fruitsalade met frambozen en meloen? We vergeten weleens wat de seizoenen ons werkelijk te bieden hebben. Als we op het aanbod van de supermarkt zouden afgaan, hebben we het hele jaar door alle soorten fruit en groenten voorhanden. Maar in feite is dat niet zo. Op www.groentekalender.be kun je nagaan welke groenten en vruchten er wanneer van het seizoen zijn. De recepten hiernaast zijn ideale picknickgerechten en bevatten een hoop lekkere seizoensgroenten en -vruchten. Ze zijn verfrissend en gemakkelijk te maken en zorgen voor momenten van puur genieten. Smakelijk! Pim Pompoen is dol op de auberginekaviaar die je hiernaast vindt. Benieuwd naar Pim Pompoen, zijn lekkere broodbelegrecepten en zijn leuke kwartetspel? Kijk op www.velt.be/publicaties. Op p. 7 lees je wat meer over Pim Pompoen en op p. 47 vind je bestelinfo..

4 | 2009

23

Komkommer-yoghurtsoep 20’ Deze soep is heerlijk verfrissend tijdens hete zomerdagen. De soep moet je niet koken waardoor de natuurlijke smaak van verse komkommer behouden blijft.

Ingrediënten voor 4 personen

Bereiding

• 1 grote komkommer, gewassen • 450 g Griekse yoghurt • 2 tenen look, gepeld en geperst • 300 ml water • 1 el olijfolie • 1 tl witte wijnazijn • 4 el verse munt • 4 el bieslook • zout • witte peper • munt om te serveren

Snijd de ongeschilde komkommer in de lengte doormidden. Snijd iedere helft in grove stukken. Doe de stukken komkommer in een blender of mixer, samen met de yoghurt, look, 300 ml water, olie, wijnazijn en 2 el van zowel de munt als de bieslook. Mix alles fijn. Doe de soep in een grote kom en dek af. Zet ze ongeveer 1 uur in de koelkast.

Neem de soep uit de koelkast en breng ze op smaak met peper en zout. Voeg de resterende munt en bieslook toe. Als de soep te dik is, kun je ze nog verdunnen met water. Garneer de soep met stukjes munt en serveer met geroosterd brood. Je kunt de komkommers ook ontpitten voor je ze in de blender of mixer doet.

Auberginekaviaar 50’ Dit is een heerlijk gerecht dat kan dienen als bijgerecht of als broodbeleg. Het is lekker met een stuk geroosterd knoflookbrood. Erg verfrissend!

Ingrediënten voor 6 personen

Bereiding

• 2 dikbuikige aubergines (45’ roosteren) • 1 ui (pellen en fijn snipperen) • 1 teentje look (pellen en fijn persen) • 100 g gele paprika, in kleine stukjes snijden (je kunt de paprika ook roosteren en ontvellen waardoor hij lichter verteerbaar wordt) • 100 g tomaten, ontvellen* en fijnhakken • ½ bosje koriander, fijnhakken • olijfolie • 2 el witte wijn • peper en zout • sap van ½ citroen

Stoof de ui, look en paprika gaar in de olijfolie. Voeg de tomaten toe, giet er wat wijn bij en laat alles 20 minuten pruttelen. Pel de aubergines en hak ze fijn. Voeg ze bij de groentesaus. Kruid met peper en zout en laat alles inkoken tot een dikke puree. Laat afkoelen en voeg citroensap en koriander toe. Als je een grotere hoeveelheid maakt, dan kun je een deel van deze auberginekaviaar pasteuriseren. Wat heb je nodig: een schone glazen bokaal met schroefdeksel. Het deksel kook je best eerst even af. Vul de hete kaviaar tot iets onder de rand

van de bokaal. Schroef het deksel meteen dicht en laat afkoelen. Na zo’n 15 minuten hoor je een plof en staat het deksel hol. De pot is nu luchtledig. Je kunt de kaviaar zo tot een maand bewaren. * Tomaten ontvellen: breng water aan de kook. Het is belangrijk dat het water blijft koken. Snijd een kruisje aan de onderkant van de tomaat met een scherp keukenmes. Dompel de tomaten ongeveer 20 seconden onder, tot het vel aan de insnijding begint om te krullen. Houd de tomaten onder koud water; je kunt ze nu gemakkelijk ontdoen van hun vel.

24

Guacamole 20’ Dit is een traditioneel Mexicaans gerecht. Het wordt meestal geserveerd als voor- of bijgerecht in combinatie met tortillachips. Je kunt eindeloos variëren met guacamole. Kies bijvoorbeeld voor een grovere of gladde versie. Het gerecht hieronder is mijn

Ingrediënten voor 4-6 personen

Bereiding

• 4 grote, rijpe avocado’s • ½ tl chilipoeder* • 1 handvol fijngehakte koriander • het sap van 1 limoen • 1 grote tomaat, in stukjes gesneden • 1 à 2 stengels bleekselder, in kleine stukken gesneden • 100 g garnalen • peper en zout • eventueel een beetje zure room (50 ml)

Halveer de avocado’s en verwijder de pitten. Lepel het vruchtvlees eruit en prak dit enigszins met een vork of aardappelstamper. Voeg de tomaten, bleekselder, garnalen en het limoensap toe. Roomliefhebbers kunnen wat zure room toevoegen. Meng alles door elkaar. Breng op smaak met peper, zout en chilipoeder (of verse pepers). Houd je van pittige smaken, voeg dan gerust wat extra chilipoeder (of verse pepers) toe. Op het einde voeg je de fijngehakte koriander toe. Garneer met

favoriet. Ik gebruik garnalen als smaakmaker. Je kiest het best voor ongepelde garnalen, omdat gepelde garnalen voor een grotere ecologische voetafdruk zorgen. Wie niet van garnalen houdt, kan ze gewoon weglaten.

garnalen en serveer de guacamole met tortillachips. Als je gaat picknicken, laat je de garnalen maar beter weg.

* Je kunt ook kiezen voor verse chilipepers. Snijd de peper doormidden en ontpit hem. Hak hem daarna zeer fijn. Oppassen: chilipepers zijn zeer heet! Je kunt maar beter starten met een klein beetje.

Muffins met ricotta en gemengde vruchtjes 40’ Een ideaal tussendoortje of dessert tijdens een picknick. De combinatie van ploffende bosbessen met ricotta is overheerlijk. Als ik deze muffins maak, zijn ze meestal binnen de twee dagen verdwenen.

Ingrediënten voor 12 kleine muffins

Bereiding

• 300 g bloem • 100 g suiker • 1 el bakpoeder • 2 eieren of 3 eiwitten • 40 g boter (gesmolten en afgekoeld) • 2,5 dl melk (magere of halfvolle) • 185 g ricotta • 125 g gemengde vruchtjes (bessen, frambozen, aardbeien … naargelang het seizoen)

Verwarm de oven voor op 180° Celsius. Vet een muffinblik in of zet er papieren cakevormpjes in. Zeef de bloem met de suiker en het bakpoeder in een grote kom. Klop in een middelgrote kom de eieren, boter en melk door elkaar. Doe dit mengsel bij de droge ingrediënten en roer

losjes door elkaar. Het beslag moet licht klonterig blijven. Doe in elk vormpje een grote lepel beslag (de vormpjes moeten voor driekwart gevuld zijn). Schep over elke muffin 1 à 2 el ricotta en een flinke el vruchtjes. Druk ze lichtjes in het beslag. Bak de muffins 20 à 25 minuten.

Hier kun je Velt-tuinbordjes ophalen

Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Antwerpen

02.08 06.09

Ecologisch leven/wonen

10.09

12.09

-13.09

Bezoek boomgaard, grote moestuin bij Daniël en Aleide Willaeys, 10-13 u, Lage Weg 60, 2980 Halle-Zoersel. Niet-leden:

Fietstocht en tuinbezoek bij snoeilesgever, 45km aan rustig tempo. Vertrek: 13 u,

Velt-tuintjes, Sluizenstraat 122, [email protected]. Schoten.

10.08

Tuinbezoek (moestuin/ kleinfruit/serre) bij Herman Sterckx, 18.30-20.30u, Winkel 30, Turnhout. 014 88 28 87,

13.09

breugelmans.pelckmans@sky net.be. Turnhout.

05.09

07.09

De juiste plant op de juiste plaats, 19.30 u, Ecocentrum Postelsesteenweg 71, Mol. Niet-leden € 2.5o; leden: gratis. 014 71 30 63 [email protected]. Mol.

08.09

Voorstelling fruitsoorten door Valère Allonsius. 20-22.30 u, Refter GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. 03 665 45 11, [email protected] m, www.velt-brasschaat.be. Brasschaat.

[email protected] of 03 454 07 34). Nt-leden: € 20,00; leden: € 15,00 (voor 5 lessen). Netevallei.

Zet je tanden in de Natuur: luister-, proef- en doeactiviteit door Joeri Cortens. 9.30-12.30 u, ClubhuisBegijnhof, Herentals (ingang

West-Vlaanderen

01.08

Fotozoektocht 2009 (1 juli tot

09.08

Fruitbomen oculeren en leifruit snoeien, 9.30-12 u, bij Marie Jeanne & André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem. 050 78 19 03,

14.09

Tuinbezoek (moes- en siertuin) bij Gust Wuyts, 18.30-20.30, Asberg, Kasterlee. 014 88 28

22.08

Infostand op Pukema, 10 u, in de Palingstraat, Puurs. Er wordt verse pompoensoep verkocht. 03 899 29 76, [email protected]. Klein-Brabant.

30.09

+ 4 wo

Basiscursus Moestuin, 5 woensdagen vanaf 30 september 2008, 20 u, De Markgraaf, Kapelstraat 8, Hove. Inschr.:

Avondwandeling Scheldevallei tussen Spiere en Helkijn. [email protected]. Beitem.

26.08

Kookclub: zomers vegetarisch menu. 19.30-22.30u, keuken van school Spes Nostra, Zedelgem (De Leeuw). € 8,00. 050 20 96 81. Groot-Zedelgem.

28.08

Bezoek aan de bioafdeling in proefcentum van Beitem, 18.30-20.30 u,Ieperseweg 87, Beitem. Carpooling af te spreken. 0485 85 33 76, moes [email protected] Moestuinclub Midden WestVlaanderen.

04.09

Teelt van kleinfruit door Marc Geens, 20-22 u, CC Ghybe, Poperinge. Leden: € 1,00; ntleden: € 2,00. 057 33 60 63, westland.velt.be. Westland.

87, breugelmans.pelckmans @skynet.be. Turnhout.

19.09

30 september), nico.staessen [email protected]. Beitem.

[email protected] ,www.fruitwerkgroep.yuco m.be. Fruitwerkgroep Velt Beernem.

Burchtstraat). Inschr. verplicht: hermanblanche.ro [email protected] of 014 51 76 73. Midden-Kempen.

Ledenfeest, 15 u, bij Talander, Arendonk Inschr. voor 10/08/09. 014 88 28 87, breugelmans.pel [email protected]. Turnhout en Nutstuin Turnhout.

Weekend naar Engeland (Wisley Gardens, Canterbury, Yalding en Brogdale) Opstapplaatsen:

25

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Verwerken van eigen oogst, theorie en praktijk, door Wim Maes

parkeerplaats rondpunt van Wommelgem (6 u); aan hotel Campanile in Gent, naast Holliday Inn, links van het U.Z (6.50 u) en Loppem, rondpunt afrit (7.25 u). Reis met Shuttle. Terug rond 23.30 u. Leden: € 174,00; nt-leden: € 179,00. Schrijf nu in door overschr. van een voorschot van € 50,00 op rek. 000 -087568465 van D. Willaeys, 2980 Zoersel. Hoor eerst of er nog plaats is: [email protected], 03 383 12 37 http: //blog.seniorennet.be/fruit. Zoersel.

2,50. Afspraak ter plaatse of contacteer Rombouts 014 51 76 73, hermanblanche.rom [email protected]. MiddenKempen.

09.08

Kinderen welkom

(www.cookandherb.com), 20-22.30 u, Sint-Jacobstraat 3, Stabroek. 0472 94 60 77, [email protected]. Polder.

Rondleiding met natuurgids in Dodoenstuin. Vertrek: 1517 u, hoofdingang Park van Schilde, einde Bellevuedreef, Schilde. François Jans, 03 658 24 68, velt.dodoenstuin@s kynet.be, home.scarlet.be/ ~ab475635/Dodoenstuin.htm. Dodoenstuin, Schilde.

09.08

Weg & Wijzer

06.09

Moestuinclub, bezoek aan tuin van Daniël Louwage, 10-12 u, Mitswegestraat 197, Eernegem. 050 27 81 64. Groot-Zedelgem.

07.09 14.09 21.09

Creatief met seizoensgroenten en vergeten groenten, 3 - delige kooksessie met Peter Vandermeersch. 19-21.30 u, Instituut L. Tant, Hugo Verrieststraat 68, Roeselare. Inschr.: 051 20 39 23,

26

Seizoenen

users.myonline.be/veltroeselare. Roeselare.

07.09

12.09

Proosdijstraat 9, Ruddervoorde.

Shiatsu als behandeling van kwaaltjes, 6 lessen door Marc Louage, 19.30-21.30 u, in het Swok,Ooststraat4, Staden.

Leden: € 2,50; nt-leden: € 5,00. 050 82 47 67, jonckh [email protected]. Oostkamp.

19.09

Voordracht Groene energie, 2022 u, in CC Vlamertinge. Leden: € 1,00; nt-leden: € 2,00. 057 33 60 63, westland.velt.be. Westland. Dagreis naar Lier en Serskamp (o.a. stokerij/ brouwerij). 7

Snoeidemonstratie kleinfruit met Marc Geens, 14-16 u, in de tuin van Kurt Puype, Bosdreef 1, Veldegem. Nt-leden: 3,00. 050

26.09

27.09

Gezond groenten kweken: workshop op de milieuboerderij van de Palingbeek, 14-16 u, Vaartstraat, Zillebeke. 057

Yogareeks voor beginnelingen en gevorderden o.l.v. Dirk Demeyere (elke do.avond, nt tijdens schoolvak.) KTA Groenestraat 174, Roeselare. Inschr. bij Simonne Lapeire Skaldenstraat 15, Roeselare, users.myonline.be/veltroeselare. Roeselare.

18.09

Paddenstoelwandeling, Calmeinbos, De Panne. Afspraak: Parking Bezoekerscentrum De Nachtegaal, Olmendreef, De Panne om 14 u. Carpool: Zwembad de Kupe, Diksmuide om 13.15 u. Leden: € 2,00; nt-leden: € 3,00. 051 50 06 26, [email protected]. Ijzervallei/Diksmuide.

33 60 63, westland.velt.be. Westland.

17.09

Sap van je eigen appels, mobiele persinstallatie in de Torhoutsesteenweg 439, Veldegem, 9-17 u. Een min. van 75 kg eigen appels levert ca. 50 l sap op. Het sap wordt gepasteuriseerd. Sap van kleinfruit bijmengen kan, maar min. 60 % appels. Leden: € 5,50/5 l; nt-leden € 6,00/5 l. Inschr. (voor 15/09): 050 27 81 64. Groot-Zedelgem.

27 81 64. Groot-Zedelgem.

13.09

Tuinbezoek: bekende en minder bekende groenten, 9.30-11.30 u, bij Johny Poppe,Burgerleenstraat 43,Koolskamp. 0485 85 33 76,

12 & 26/10; 9 & 23/11; 7/12

Theoriecursus Biofruit in alle eenvoud. Telkens op ma. 19.30-22 u. Parochiaal Centrum Creytenstraat 21, Oedelem. Leden: € 35,00; nt-leden: € 50,00. Inschr. voor 1/08/09 bij: André Vandenberghe, Akkerstraat 19, Beernem. 050 78 19 03, [email protected] en door storting van het juiste bedrag op rek. 738-0138670-79 van Velt-Beernem, met Vermelding ‘Cursus Biofruit in alle eenvoud’ (+ lidnummer indien lid). Fruitwerkgroep Beernem.

moestuinclub.midwvl@gma il.com. Moestuinclub Midden West-Vlaanderen.

u. Leden: € 50,00; nt-leden: € 75,00 (middagmaal en proeverijen inbegr.). Inschr. voor 1/09/09. [email protected], 051 70 01 76, users.pandora.be/ roger.deleu/. Staden.

12.09

De vlier: gebruik in huis, tuin en keuken, door Marina en Agnes, 19.30-22.30,

Leden: € 30,00; nt-leden € 55,00. Inschr. voor 25/08/09. [email protected], 051 70 01 76, users.pandora.be/ roger.deleu/. Staden.

11.09

18.09

30.09

Oost-Vlaanderen

01.08

Voorzie een lunchpakket. Afspraak om 10 u, Hotel Serwir (Sint-Niklaas). Inschr.: 03 776 86 89, marc [email protected]. Waasland.

23.08

Gilbert Putman, 19.30 u,

30.08

Open dag Velt-tuintjes aan het kasteel ClaeysBouüaert, Mariakerke. 11 u. Demonstratie ecologische bloemschikker Marc, mobiele fruitpers, etc. 09 329 49 52, erikingelbrecht@skyne t.be. www.veltgent.net. Gent.

04.09

Voorstelling van de natuurlijke producten van ecostyle. 19.30-22.30 u, 054 50 09 43, [email protected]. Herzele-Houtem.

04.09

[email protected]. www.fruitwerkgroep.yucom. be. Beernem.

Kippen houden door Geert Spitaels, 20-22.30 u, Gezondheidshuis De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde. 055 31 42 07, marcvand [email protected]. Oudenaarde.

Onthaastingsavond: bolletra. 18 u, nico.staessens@telenet. be. Beitem.

Fietstocht langs DurmeDender- en Scheldedijken, vertrek: 9 u, Mirabrug. 052 47 93 55. Hamme.

Moestuinclub: film over de levende bodem met microscoopbeelden. Door CM - lokaal, J. Creytensstraat 23, Oedelem. 050 78 05 51,

Zelfpluk blauwe bosbessen, den Bezegaard, Wakken.

05.09

Bezoek centrum Jean Pain in Londerzeel. Afspraak: station Gent Sint-Pieters om 12.50 u. € 5,00. www.comitejeanpain.be 09 329 49 52, eriking [email protected]. www.veltgent.net. Gent.

Weg & Wijzer

05.09

Infostand wereldmarkt Sint-Niklaas. Info, hapjes, straatanimatie. In de Castrodreef en voor de bibliotheek op het Hendrik Heymanplein, vanaf 14

Vlaams-Brabant

02.08

u. 6 sept.: bio-ontbijt en voordracht ‘waardig werk’. www.villapace.be. Waasland.

19.09

Ledenfeest met biomaaltijd, 19.30-23 u, COC De Brug, Assenedesteenweg 119, Zelzate. Inschr. tot 13/09/09. 09 253 65 14. [email protected]. velt.meetjesland.in.evergem. Meetjesland.

20.09

20.09

leden: € 3,00. Kinderen gratis. www.lusthof.org. Hageland

22.08

(bij slecht weer: alternatief), 10-12 u, Bauwerwaan 62, Zomergem. Nt-leden: € 2,00 (incl. drankje). 0473 756 906, [email protected]. Nevele/ Zomergem.

25.09

Plantenbeurs Destelbergen, 10-18 u. Reinaert.

06.09

17.09

Geneeskrachtige kruiden, voordracht door Prof. Poppe,

Vilten (een sjaal), door Gerd van de Ven, 10 u, ‘t Vossenhol. Sint-Jansteenstraat 12, Stekene. Leden: € 25,00; nt-leden: € 27,00 (incl. materiaal en lunch). Meebrengen: handdoek,dweil, bakje voor warm water, keukenborsteltje en stuk Marseillezeep. Inschr. vr 20/09: 03 778 00 27, [email protected]. Waasland.

Bezoek aan bioboerderij Ferme Dorlou in het Pays des Collines (veeteelt, akkerbouw, groenteteelt). Carpooling, afspraak om 13.30 u, Sint Rochus-kerk, Halle. Inschr

Workshop: gezond en milieuverantwoord bouwen en wonen, door Johan Vanhauwere (VIBE). 19.30-22 u, Bakhuisgemeenschapscentrum Hof ten Hemelrijk, Kloosterstraat 7, Opwijk. 052 36 51 31.

Limburg

01.08

Borders, duurzaam en boeiend: hoe begin ik eraan?

sporthal, Mechelen-aan-deMaas/Maasmechelen. Terug: ong. 20.30 u. 089 76 79 04, [email protected]. Inschr. tot 28/07/09. Maasmechelen

02.08

02.08 23.08

Velt infostand/ openstelling ecosiertuin, t.g.v. Kunst in de wijk. Aan Toekomststraat 12. Open tuin: Hendrik Lenaerts, 10-18 u. 089 76 79 04 of [email protected]. Siertuingroep Maasmechelen.

[email protected]. Groot-Halle.

Leden: € 1,00; nt-leden: € 2,50. 02 466 61 93, liesbeth.do [email protected]. Pedevallei.

Zomerse Zondag ‘Weet wat je eet!’ 14-17 u, Heempark Hoogzij 7, Genk. 089 24 01 90. Genk.

CC ’t Vondel, Possozplein 4, Halle. 02 356 22 83, info.groot-

Minder bekend (klein)fruit door Marc Geens, 20-22 u, De Lombeekkring, Koning Albertstraat 189, Onze-LieveVrouw-Lombeek (Roosdaal).

Fietstocht (20 km) en tuinbezoek (wijngaard). Vertrek: 14 u, kerk in Peer centrum, aankomst: ong. 17 u. [email protected], 011 61 18 03, Peer.

Door Liesbeth Dothee, 20-22 u, vergaderzaal 1ste verdieping

18.09

Reis naar Insel Hombroich (DL), ecologisch beheerd domein met 15 paviljoenen met kunst, echokamers, waterpartijen etc. Leden: € 25,00 à 30,00: nt-leden: € 5,00 meer. (middagmaal inbegr.) Vertrek: 8.30 u,

Neer-Brabant.

17.09

Wandeling. Weerdse kronkelpad, door Bernadette Christiaens. 14.30-16.30 u, Sint-Martinuskerk, Dorpsstraat, Weerde. 7 km. Bij nat weer: laarzen. 02 252 22 69, bernad [email protected]. Zennevallei.

Bezoek aan de museumtuin in Gaasbeek + wandeling in domein Groenberg. Afspraak:13.15 u, Leireken, Brouwerijstraat 29, Steenhuffel. Of ter plaatse: 14 u. 052 30 24 12. Neer-Brabant.

in Gavere. Meer details in ’t Scheldevelterke. Scheldevallei.

26.09

Onderhoud schooltuin, 13.30-16.30 u, ’t Schooltje

tot 15 aug.: [email protected] of 02 356 22 83 + € 2,50 overschr. op rek.nr. 422-1066531-78 van Velt Groot-Halle. Groot-Halle.

komen ook nog wat handen te kort - wie zich geroepen voelt om een handje toe te steken, kan telefoneren op 052 41 13 43. Denderdmonde.

20.09

20.09

Neer-Brabant.

29.08

Slim groenbemesters gebruiken, door Fons Plue, 13.30-16 u, Marktweg 12, Rillaar. Leden: € 1.00; ntleden: € 2.00. Hageland.

van Oppem, Processieweg 4, Oppem-Meise. 02 460 06 20.

Gifvrij tuinieren voor iedereen

Bio- en plantenmarkt,10-16 u, Grote Snijdersstraat, Lebbeke (ter hoogte van Het Vaatje, vlak bij het station van Lebbeke) We

Tomatenproeverij bij Lieven David, 14-17 u, Molenstraat 31 in Rillaar. Leden: € 2,00; nt-

20.09

27

23.08

Vergeten groenten, tuinbezoek, afspraak: 13.30 u, aan de grens in Kessenich. Inschr.: 089 56 31 77 [email protected]. Kinrooi.

28

06.09

Seizoenen

‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van de Putte, 040 2012489, [email protected].

Natuurwandeling met een gids van Aulenteer. 14-16 u. 011 68 75 68, [email protected].

Bergeijk-Eersel.

15.09

Groenten steriliseren door Gerard Frijns, 20-22 u, in dorpshuis De Belder, tegenover de sporthal in Ophoven. Inschr.: 089 86 70 11, ludo.zanders@euphonynet .be. www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

22.09

Wokken met Yvonne Creces, 19.30-22.30 u, Heempark Hoogzij 7, Genk. Leden: € 3,00;

22.08

Zomersnoeicursus voor de cursisten van de wintersnoeicursus. Door R. van Eyken of Ita Terpstra, 10-12 u, in de boomgaard in Acht, hoek Jo Goudkuillaan/ Gebr. Ganslaan. Nt-leden: € 2,50. Nieuwe inschr.: [email protected] of 040 245 26 51. Eindhoven/ Veldhoven.

nt-leden € 4,00. 089 24 01 90. Genk.

24.09

Ecologisch Bloemschikken: overvloed. 19.30-21.30 u, in de Koepel, Spilstraat, Neeroeteren. Inschr.: 089 86 70 11, ludo.zanders@euphonynet .be. www.veltmaasoeter.tk. Maasoeter.

27.09

Kruidentuin Herckenrode, verdere info via nieuwsbrief. [email protected], 011 61 18 03. Peer.

Het Limburgs Velt-eventteam vind je op de volgende evenementen: • 08-08: Muziekfestival C-mine Genk. • 30-08: Gezondheidsdag Alden Biesen. • 12 en 13-09: Moestuindagen in Heks. • 20-09: Dag van het “eetbare landschap” in Bokrijk.

Nederland elke za & di elke za nm & wo vm

Velt-Tuinkamer 9-14 u Hopveld 15a, Gemert. 0492 36 16 08, www.velt-gemert.nl Werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard. www.velt-nederland.nl/ valkenswaard.html

elke do vm

Iedere donderdagmorgen: meewerken in Velt-tuin. 9-12 u, Natuurtuin ‘t Loo Henk van Herk, 0497 57 22 62. Bergeijk

elke 1ste vrij vd maand

Ecologische maaltijd in De Wingerd, 19.30 u, Natuurtuin

Beurs Valériane in Namen (Nature & Progrès) Valériane staat voor 300 exposanten uit diverse sectoren zoals land- en tuinbouw, biologische voeding, duurzaam bouwen, hernieuwbare energie, milieuvriendelijke kleding, eerlijke handel, ecotoerisme, ambachten, gezondheid en traditionele biologische wijnverbouwers. Thema 2009: Koren, zuurdesem en brood.

Data: vrijdag 5, zaterdag 6 en zondag 7 september (vrijdag van 10-21 u, zaterdag en zondag van 10-19 u) Plaats: Namur Expo – Avenue Sergent Vrithoff in Namen Toegangsprijs: € 8,00/dag Gratis voor -26 jarigen Leden van Velt of Nature & Progrès: € 4,00 (op vertoon van lidkaart)

Advertenties • Open Poort Festival van 10 t.e.m. 16 augustus. 10-14/8: elke voormiddag 3 programma’s: ‘permacultuur’, ‘onthaasten’ en ‘zone 00, natuurlijk bewustzijn’. In de namiddag workshops. Met kinderprogramma. Toegangsprijs: € 8,00; € 4,00 voor kinderen. 15-16/8: ecomarkt, ambachten, brunchconcert, verfspektakel etc. • Lezing permacultuur door Taco Blom: 6/9 (14 u) • Start 1-jarige intensieve permacultuuropleiding door Taco Blom en Ishi Crosby 25/9 (9.30 u)-26/9 (17 u) | Info | www.kasteelnieuwenhoven.be Steven Vromman, beter bekend als de Low Impact Man, ging het voorbije jaar in een experiment op zoek naar een goede manier van leven met een minimale ecologische voetafdruk. Zijn zoektocht kreeg een eigen reeks op Canvas en een toneelproductie i.s.m. Dimitri Leue ‘Tegen de Lamp’ (zie ook p. 39). Op 11 september geeft Steven Vromman in Vorselaar een boeiende lezing over zijn ervaringen. Waar? Buurthuis, Oostakker Vorselaar Wanneer? Vrijdag 11 september, start om 20u. Toegang gratis.

Ecotest

29

Bio of natuurlijk? Proeven van witte wijn en rosé Tekst Luk Naets en Jean-Marie De Baene Foto’s Brian Lary, Melodi T, Steve Woods e.a. (sxc)

Warme zomerdagen vragen om een fris glaasje witte wijn of rosé. Enkele Velt-medewerkers gingen, onder leiding van meester-sommelier Jean Marie De Baene op zoek naar de lekkerste biowijnen. Lees de resultaten van het smaakpanel en zet alvast jouw favoriete fles koel! Klare wijn? In de beklijvende documentaire serie Het Bourgondisch Complot (op Eén) meert fotograaf Michiel Hendryckx met zijn binnenschip en drie flessen chablis aan in de beroemde wijnstreek. Wanneer hij tracht te weten te komen wie de producenten zijn, lijkt hij wel een speurder in een spionagefilm over valse etiketten en ondrinkbare of onduidelijke wijntjes gemaakt op vraag van warenhuizen die enkel naar de laagste prijs kijken. Dergelijke frauduleuze toestanden verwachten we uiteraard niet bij een proeverij van biowijnen: de producenten moeten zelfs de drukproeven van hun etiketten voorgeleggen aan de controleorganisaties. Sporen van pesticiden zijn evenwel niet echt uit te sluiten, omdat een overwaaien van sproeistoffen uit naburige wijngaarden, de zogenaamde “drift”, niet te voorkomen is; zo wees een onderzoek van Test-Aankoop vorige herfst nog uit. Toch zijn er in het kader van de gelijkvormige Europese wetgeving die sinds 1 januari van kracht is nog altijd geen richtlijnen gepubliceerd over de vinificatie (het procédé van de wijnbereiding) van biowijnen. Deze worden dus nog altijd volgens privélastenboeken van o.a. Nature&Progrès, Demeter of Biogarantie gemaakt van biologisch geteelde druiven. De Europese regelgeving moet nog wachten tot het najaar – volgens insiders – want eerst moeten de richtlijnen voor de biologische viskweek worden afgerond.

Toeval, natuurlijk Een week voor de wijnproef bezoekt collega Nadia Tahon een beurs van “natuurlijke wijnen” in haar regio. Ze komt enthousiast terug met een aantal flessen witte en roséwijn. Sommige met biolabel, andere zonder. Hans Dusselier, de organisator van de beurs, is bereid om mee te komen blind proeven en om de idee achter natuurwijnen toe te lichten. Rond de tafel zitten verder ook nog twee collega’s die graag een glaasje witte wijn lusten: Karin Holemans, hoofd administratie, en Greet Tijskens, coördinatrice van de dienst tuin en groenbeheer. Onder leiding van meester-sommelier Jean Marie De Baene passeren acht witte en zes roséwijnen de zintuigen van het testpanel. Deze keer geen vertegenwoordiger uit de Wereldwinkel omdat de nieuwe bio Torrontes uit Argentinië nog niet beschikbaar is. Er zit ook maar één fles bij uit de supermarkt, omdat we bij de ruime keuze witte en roséwijnen de voorkeur hebben gegeven aan verkoopskanalen die hoofdzakelijk voor biologisch kiezen.

Seizoenen

Naam

Herkomst

Jaartal Controle (1)

Verkooppunt

Prijs (€)

Oog en neus

Castilla

2007

Ecocert

natuurvoedingswinkel

3,99

Blanc de Garance

Rhône

2007

geen

Wijnfolie

9,70

Jasci trebbiano

Abruzzo

2007

Suole & Salute

Biotiek

7,35

Natuvin biohuiswijn

Spanje

2007

EKO

natuurvoedingswinkel

5,89 (1 l)

vaalgeel, weinig geurend (hooi, bloemen, noten) flonkerend geel, fel bloemig met karakter mooi volgeel, maar flauw en gesloten geurend lichtgeel en geurend naar volrijp fruit

Petit Malromé

Duras

2005

AB

ProVinoVero

8,00

Surin

Vin de Table

2007

Demeter

Wijnfolie

9,95

Tavernel

Pays du Gard 2007

AB

natuurvoedingswinkel

5,80

lichtgeel schitterend, bloemen en peperaroma’s

The Blanc

Vin de Table

geen

Wijnfolie

12,10

vaalgeel en troebel, intens bloemig

Airén

2007

Anders dan bij de rode biowijnen (zie Seizoenen nr. 6 van vorig jaar) zitten bij deze droge witte wijnen geen geweldige toppers maar evenmin druivensapjes die compleet fout zijn. De drie vertegenwoordigers van de natuurlijke wijnen worden uiteraard door handelaar Hans feilloos uit de blinde proeverij gehaald en met extra goede punten overladen. De overige panelleden zijn er minder enthousiast over en vinden een namiddag analyseren best wel vermoeiend en soms een tikje ontgoochelend. Zo was het bijvoorbeeld verrassend om te merken dat de Italiaanse witte Jasci veel minder in de smaak viel dan zijn rode broer. Uiteindelijk kan iedereen zich vinden in de conclusie dat de Tavernel zich goed zal voelen als aperitiefwijn en de Blanc de Garance mooi kan passen bij een zomerse maaltijd.

Rosé

Wit

30

diepgeel, neus van peperkoek, noten en honing licht parelend, intense geur

Op het eerste gezicht is de revival van de roséwijnen bij het proefpanel nog niet begonnen. Toegegeven: begin mei zaten de deelnemers evenmin al in de hoogzomer op een zonnig Provençaals terras. Dan zouden de meeste rosé’s niet misstaan als frivole doordrinkers. Uiteindelijk gaat iedereen akkoord met de bekroning van de Costeplane als beste aperitiefrosé. Voor de keuken volgen we de argumentatie van Jean Marie die stelt dat Le Zaparel het type roséwijn is die je perfect bij Oosterse gerechten kunt drinken, omdat hij zowat alle smaken aankan, zowel zuur als zoet en pikant. Naam Dom. des Aspras

Herkomst Provence

Jaartal Controle ( 2007 Ecocert

Blanc 2 Noir

Vin de Table

g.a. (2)

geen

Costeplane

Pays d’Oc

2007

Ecocert

Jasci Cerasuolo

Abruzzo

2007

Suole & Sa

Tempranillo

Castilla

2008

Ecocert

Le Zaparel

Vin de Table

g.a.

Demeter

Ecotest

Smaak

Afdronk en conculsie

zwakke smaak van abrikoos met bittere eindtoets vol romig, maar ook gebrande toetsen boterig en vettig rond, maar mist wat evenwicht smaak mist spankracht en wodt dan vlak en karakterloos pittig maar wat agressief zuur, beetje geoxideerd vrij zure ietwat “chemische” smaak fruitige smaken, speels maar misschien snel vermoeiend

alcohol blijft wat nazinderen

zuren overheersen, rijpe oxidatie

aanvankelijk wat bitter-wrange afdronk die snel beter wordt, atypische wijn

(1)

alute

31

wat zware zure nasmaak, gaat misschien snel vervelen weinig smaakpersistentie ondanks tikje branderigheid eerder zurige en korte afdronk

zuren overheersen in de afdronk, was een halfjaar geleden allicht op zijn top geurbelofte niet waar gemaakt, lange maar wat weerbarstige afdronk complexloze en wat branderige afdronk

(1) bij de natuurlijke wijnen die niet gecertificeerd zijn staat “geen” voor controle, bij de biowijnen staat het biolabel of de controleorganisatie vermeld (2) geen aanduiding van een jaartal

Verkooppunt Colruyt

Prijs (€) 5,79

Wijnfolie

8,40

Advinum

7,80

Biotiek

7,35

Advinum

5,50

Wijnfolie

7,90

Oog en neus licht zalmroze, subtiele zoete fruitgeur oudroze, beloftevol geurend naar kleinfruit zalmkleurig, gesloten neus, beetje fruit donkerrood/roze, wat flauw naar zoete kers geurend

Smaak vrij gesloten, wat framboos, beetje romig maakt beloften niet echt waar, eerder vlak fruitbom die losbarst, tikje te zoet krachtig, smaakt naar kersen op alcohol

Afdronk en conclusie valt wat tegen, beetje alcoholbranderigheid die niet blijft hangen zuren die snel verdwijnen, meer een dorstlesser dan een degusteerwijn in de afdronk komen wat meer zuren los, ideaal bij zomerse warmte na de toets van overrijpe aardbeien volgt een wat droge, bittere afdronk

paarsrood, bruisend aan rand, stevig overrijp fruit helder donkerroze, aangenaam fruitig geparfumeerd

tannines overklassen framboos, valt wat tegen romig vol, maar eerder vlakke smaken

minder lekkere bittere nasmaak, pretentieloos doordrinkertje uiteindelijk blijft onaangename samentrekkende bitterheid over

32

Seizoenen

Wijnweetjes Wijnkenners zoals Frank Van der Auwera roepen steeds luider dat we eens moeten afstappen van de klassieke druivenvariëteiten sauvignon blanc en chardonnay om zo nieuwe pareltjes te ontdekken. Met de flessen van de wijnproef kom je al zeker in contact met de volgende fruitige exoten: airén, grenache, marsanne, roussanne, viognier, trebbiano, cinsault, terret gris et noir, tempranillo en montepulciano.

voordien enkel toegelaten voor het creëren van rosé champagne. Kenners halen echter de neus op voor deze “apothekerswijnen” en zij hebben blijkbaar voldoende druk uitgeoefend op Europa: net voor het ter perse gaan van dit artikel is de toelating om te mengen ongedaan gemaakt.

Roséwijnen worden te vaak nog als halfslachtige slobberwijnen beschouwd voor vakantieterrasjes. Niets is minder waar: krachtige roséwijnen passen bijv. perfect bij de Chinese keuken met een combinatie van zoete, zure en pikante gerechten. Let wel op dat je roséwijn jong drinkt, hooguit drie jaar oud. Nadien neemt de fruitige smaak snel af. Roséwijnen zijn mooie aperitiefwijnen die ook passen bij een zomerse (vlees)schotel of verse zeevruchten, maar niet bij gerookte vis. De kleur, van zalmroze tot licht kersenrood, kan worden verkregen op twee verschillende manieren. Bij de saignémethode is er een schilcontact van 24 tot 48 uur tussen de geperste druiven en het sap, vandaar de intensere kleur. Volgens de méthode de pressurage worden de volledige trossen langzaam geperst, waarna de schillen worden verwijderd. Vanaf dit jaar had men zelfs witte en rode wijn mogen mengen om rosé te krijgen,

Witte wijn in een borrelglas Witte wijn wordt niet noodzakelijk van witte druiven gemaakt al is dat overwegend zo. Een mooi voorbeeld van het gebruik van een blauwe druif is de pinot noir in de champagnestreek: een blauwe druif met wit sap, zoals de meeste blauwe druiven trouwens. Druiven met rood sap zijn uitzonderlijk; ze worden “teinturier” genoemd. Het zijn Amerikaans-Europese hybriden. De Europese hybride variëteiten hebben wel ongekleurd sap. Een voorbeeld hiervan is de alicante bouschet. Met deze pinot noirdruif maakt men “gewone” champagne maar ook roséchampagne. De pelmaceratie (schilweking) is hierbij allesbepalend. Indien men de schil laat meeweken gedurende verschillende uren of zelfs enkele dagen, afhankelijk van de temperatuur, dan krijgt men roséchampagne. Wanneer men echter na de persing van het witte sap de schillen onmiddellijk verwijdert, blijft de kleur wit met hoogstens een heel lichtroze zalmtoets. Bij witte wijn gebeurt de gisting evenzeer zonder contact met de vaste bestanddelen zoals schil en pitten.

Men vergist alleen het witte sap. De meeste witte wijnen moeten het van hun “primaire” fruitaroma’s hebben en worden dan ook “op hun fruit” gedronken: koel, fris, en vooral heel jong. De schenktemperatuur is 7 à 8° Celsius. Beter iets té koel serveren op een zonneheet terras, want de wijn warmt bij het schenken al snel enkele graden op.

Natuurlijke wijn Nu veel consumenten vertrouwd raken met wijn van biologisch geteelde druiven krijgen we er met de term “natuurlijke wijn” een begrip bij, en ook wat verwarring: natuurlijke wijnen zijn vanzelfsprekend gemaakt van biologisch(-dynamische) druiven, maar niet alle flessen in het assortiment dragen een biolabel of zijn gecontroleerd. Hans Dusselier: ‘Bij een natuurlijke vinificatie (het begeleiden van de wijngisting na de oogst) is geen enkele kunstgreep toegestaan en bij het bottelen van de wijn hooguit een toegift van een tiental milligram sulfiet per liter. De huidige lastenboeken voor biologische wijnen hanteren voor sulfiet als maximum de helft van de toegestane Europese norm voor gangbare wijn. Maar dat betekent voor witte of roséwijn toch nog ruim 100 mg/liter. Veel van onze producenten vinden deze marge

nog te laks en zelfs de lang verwachte Europese wetgeving voor biowijnen belooft niet echt strenger te zijn. Daarom laten die wijnboeren zich niet voor bio certificeren maar zetten hun wijnen via het “natuurlijke” kanaal af.’ Maar dan moet je naast handelaar ook controleur spelen. Dat klinkt niet zo onafhankelijk. Hans: ‘Het sulfietgehalte kan ik zelf gemakkelijk testen, geen probleem. Voor de andere kunstgrepen zoals aan- of ontzuren, chaptaliseren (suiker toevoegen voor hoger alcoholgehalte, nvdr.) of het gebruik van cultuurgisten heb ik met de jaren mijn zintuigen aangescherpt. Maar bovenal is het de rechtstreekse band met de producent die de meeste garanties biedt.’ Aan de smaken van natuurwijnen is het zeker wennen: men spreekt al snel van koppige of atypische wijnen.

Hans: ‘Wat wil je? De wijnen van onze producenten zitten met een smakenpallet van pakweg 150° terwijl andere wijnen zijn bijgestuurd tot ze passen in een middelste weinig risicovol segment van zeg maar 50°. Voor al die wijnen die zich verder links of rechts van het midden bevinden halen we aanvankelijk wat ongelovig onze neus op. Tot we ontdekken dat ze lichter verteerbaar zijn en we de volgende dag met een fris hoofd opstaan.’ Die directe, kleinschalige aanpak zal allicht het kenmerk van natuurlijke wijn blijven, omdat hij moeilijk te verhandelen is. Hans: ‘In de supermarkt zul je geen natuurwijnen aantreffen omdat ze niet bestand zijn tegen temperatuurschommelingen en ze moeten worden bewaard op maximum 14° Celsius. Consumenten die dat bijvoorbeeld in de zomer niet kunnen garanderen in hun kelder komen dan een keer meer bij mij langs voor enkele flessen.’

Zoekertjes

Te koop

Twee lieve tamme pony’s, 7 en 8 jaar oud, broer en zus (broer gecastreerd) heel kindvriendelijk, niet bereden. Moeten weg wegens plaats- en tijdsgebrek. €500,00 voor beide. Wommelgem-Antwerpen, 0486 11 15 30, [email protected]

Te koop

Tuinfrees, zo goed als nieuw, prijs o.t.k. Sint-Niklaas, 03 777 84 35.

Te koop

Mobiel kippenhok(taxi)voor 3 kippen, met slaapplaats/legnest en ren. Dankzij 2 grote aangebouwde wielen kan het gemakkelijk door 1 persoon verplaatst worden, bijv. om gras te ontmossen of de moestuin slakarm te maken. € 150,00. 0487 47 27 62. Te koop

2 enkelwandige mazouttanks 1200 l. Dienstig geweest als dieselopslagtanks: € 20,00/stuk. Zelfafslaand tankpistool: € 35,00. Bijbehorende motor: € 125,00. 051 24 22 45, na 18.30u.

Ik wil een biologisch gevoede schapenram van het ras Ouessant, geboren begin april 2009, ruilen om inteelt te vermijden. 09 362 81 12, [email protected]. Te koop

Biologisch gekweekte schapenooi van het ras Ouessant van 2 jaar oud, wegens plaatsgebrek, 09 362 81 12, [email protected]. Te koop

Ruime alleenst. woning (Lier) met praktijkruimte; 300 m2 bewoonbare opp. Bouwjr. 1998. Antroposofische architectuur, energiezuinig, licht, ecologische tuin. Zit- en eetkamer, ingerichte keuken, 2 aparte grote bureaus, 4 slaapk., 2 badk., 2 wc’s, verschillende kelders /hobbyruimtes, fietsenstalling. Daarnaast zeer ruime praktijkruimte met aparte inkomhal, wc, wachtkamer, archiefruimte en parkings. Inlichtingen: 0495 21 23 68. Te koop

Brandhout eik en beuk 1 m gekloven. Per 25 of 50 m3. PEFC cert. 10-211/1494 duurzaam bosbeheer. 051 30 47 16 of 0486 39 84 57. Te koop

Te koop

Kleine gewikkelde pakken voordrooggras (±40 kg), uitstekende kwaliteit, zeer geschikt voor paarden, pony’s, ezels, schapen en geiten, 03 772 71 60 (Sinaai) of [email protected]

Onze school is de trotse bezitter van een toom Izegemse koekoek. Na het broeden blijken het 5 haantjes te zijn (°29.05.2009). Het is niet mogelijk om ze allemaal te houden. Wie bezorgt hen een nieuwe thuis? BuSO Ten Bunderen, Stationsstraat, 8890 Moorslede, 0478 35 70 35.

gezocht

Iemand die wil helpen een vruchtbare, biologische groentetuin te verzorgen, voor gedeelde opbrengst. Ligging: Kersbeek Dorp 35, 3472 Kersbeek. 016 437 696. Te koop

In oktober/november slachten wij een 4-tal zelfgekweekte lammetjes. De lammetjes worden op een 100 % natuurvriendelijke manier gekweekt, in een stressloze omgeving, temidden van een oase van groen en rust. Indien u geïnteresseerd ben in een half of volledig schaapje: [email protected] gezocht

Oerprei. Heeft iemand er te veel?? [email protected] Gratis

Af te halen in Brasschaat: prachtige jonge haan (september 2008) van gemengd ras, koekoek met gele poten. [email protected]

Te koop

Authentiek, te renoveren herdershuis in natuurgebied in Andalusië op 1,5 hectare grond. Prijs € 85,00. Tel. 050 61 62 72.

gezocht

gezocht

Tuinsappen Lombarts Calville, bio teelt van groot- (hoogstam) en kleinfruit en verwerking tot sappen, zoekt • seizoenarbeider voor 1 of 2 dagen/week van half juli tot begin oktober (vooral voor pluk) • fulltime productiemedewerker tijdens persseizoen (van 1 september tot 15 november) Luc Goossens, Slijpstraat 1, 8902 Voormezele, 0485 36 69 42, [email protected]

33

Te koop

Materialen om zelf wijn te brouwen: 2 dame-jeannes 20 l, zuurmeter, hygrometer, gaasdoek, watersloten en stoppen, slang om fles leeg te maken, boek over wijn en uitleg om wijn te brouwen. BE 2650, 0472 56 94 41. gezocht

Wegens diefstal: gratis of tweedehands tuinmateriaal voor volkstuin in Antwerpen: kruiwagen, schop, zeis etc. Mag er slecht uitzien, zolang het nog bruikbaar is. Diane: 0494 21 96 20. gezocht

3 kuikens ( hennen ) van een Zijdehoender. Wie weet een adres? De eieren moeten zijn uitgebroed door de kip! [email protected] Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be

Fruitboomactie Fruitwerkgroepen Velt Beernem en Velt Wevelgem-Menen De fruitwerkgroepen willen tegemoetkomen aan de noden van de mensen die op een ecologische manier fruit willen telen. Ze bieden info over de gekozen fruitbomen en werken ieder jaar de rassenlijst bij om nieuwe of oude interessante rassen toe te voegen en te ziektegevoelige rassen te schrappen. Ze willen kwaliteitsvol plantgoed leveren aan een verminderde prijs en streven daarbij naar 5 procent korting. Een extra voordeel is de uitsparing van verplaatsingen door de gemeenschappelijke leveringen in Beernem en in Wevelgem-Menen. Bestellijsten Velt-leden die een bestelling willen plaatsen, vinden een bestellijst (printbare versie of digitaal) op de websites van beide fruitwerkgroepen of kunnen er een aanvragen op onderstaande adressen. Leden van West Vlaanderen vinden bovendien een bestellijst in Seizoenen. Contactgegevens • Velt Beernem: André Vandenberghe, Akkerstraat 19, 8730 Beernem, 050 78 19 03, [email protected] www.fruitwerkgroep.yucom.be Betalen: bij afgifte van bestelformulier, of storten op rek.nr. 363-0520989-42 van Velt Beernem Fruitwerkgroep. Afhalen: op bovenvermeld adres. • Velt Wevelgem-Menen: Ludwig Decock, Sneppestraat 49, 8560 Wevelgem, 056 40 20 72, [email protected] www.velt.be/wevelgemmenen Betalen: bij afgifte van bestelformulier of storten op rek.nr. 778-5457389-30 van Velt Wevelgem-Menen. Afhalen: Bart Vanden Hove, Groenestraat 153, Menen, 056 53 03 21. Bestellen, betalen en afhalen moeten bij dezelfde afdeling gebeuren. Bestellen en betalen vóór 20/09/2009. Levering: begin december. Je wordt verwittigd.

34

Lezers reageren/Uitgesproken

Ggo’s Ik ben een tegenstander van genetisch gemanipuleerde gewassen, maar ik word min of meer verplicht om kippenvoeder te kopen waarin gemanipuleerde soja zit. Dit staat duidelijk op het etiket. Ik woon in Sint-Niklaas en ik koop mijn voeder in de plaatselijke AVEVE-winkel. Vroeger kregen mijn kippen enkel een graanmengeling en etensresten, maar met de gekochte legkorrel leggen ze duidelijk beter. Die legkorrel bevat gemanipuleerde soja. In onze AVEVE is er geen enkele legkorrel zonder deze soja. Wat kan ik doen als ik deze legkorrel niet wil geven? Kan ik zelf kippeneten telen? Zijn er legkorrels die geen genetisch gemanipuleerde soja bevatten? Wim Gybels

Antwoord van Velt Soja wordt aan kippenvoeder toegevoegd als belangrijkste bron van eiwitten. Er zijn hiervoor alternatieven, bijv. erwten, bonen, lupinen. Naast een granenmengeling (tarwe, gerst, haver, maïs) kun je dus bijvoederen met bijv. gemalen erwten of bonen. In de handel vind je in gangbare kippenvoeders bijna altijd soja als eiwitbron. En sinds 2008 gaat het bij AVEVE telkens om genetisch gewijzigde soja. Een voorbeeld: leggraan voor scharrelkippen nr. 176 (AVEVE) bevat 8 procent genetisch gemanipuleerde sojabonen. AVEVE overtreedt hiermee geen wettelijke bepalingen: de EU-wetgeving laat toe dat in dierenvoeders genetisch gemanipuleerde ingrediënten zitten, mits een duidelijke etikettering. Het etiket op de AVEVE-zak vermeldt – weliswaar in de kleinste lettertjes – dat het om ‘genetisch gemodificeerde soja’ gaat. Maar AVEVE gaat hiermee natuurlijk volledig voorbij aan het feit dat de meerderheid van consumenten geen ggo’s in de landbouw en de voedselketen wil.

Er zijn voor hobbytelers biologische voeders beschikbaar. Hierin mogen geen genetisch gemanipuleerde organismen, delen ervan of afgeleide producten (zoals ggo-soja of ggo-maïs en de daarmee gemaakte oliën) gebruikt worden. De belangrijkste producent en verdeler van biologische voeders in Vlaanderen is Molens Dedobbeleer. Je neemt best contact op met het hoofdkantoor. Zij kunnen je doorverwijzen naar een verkooppunt in jouw buurt. Mensen kunnen natuurlijk ook altijd terecht bij hun lokale Velt-afdeling. Die weet meestal waar er in de regio biovoeder te koop is. Geert Gommers

Molens Dedobbeleer Graankaai 2/11, 1500 Halle 02 356 50 12, [email protected] → www.dedobbeleermills.be

Zachte speculaas Ha, lekker, zachte speculaas! Even het recept lezen. Dat is schrikken: 600 g suiker en 500 g boter op 1000 g bloem. Veel te zoet en te vet. Ik wil Riet Janssens terug in de keuken sturen om met de helft aan suiker en boter een andere, ecologischer lekkernij te produceren. Dit recept is echt niet gezond. Ik zou de redactie willen verzoeken wat kritischer te zijn met het plaatsen van dergelijke vette en zoete hapjes in ons mooie blad Seizoenen. Edward Moerman

Antwoord van de redactie Beste Edward, Dat het ging om een recept met veel boter, suiker en eieren stond duidelijk bij het recept vermeld. Net als ‘maar soms mag een mens zich al eens laten gaan’. Aan jou de keuze om het recept al dan niet te maken.

Patrick

Antwoord van Velt Ook al is het beheer achterstallig, het is wel nodig dat je de populier knot. Anders worden de takken zo dik en zwaar dat de boom kan scheuren of omvallen. Bij achterstallig onderhoud moet bij dikkere takken (doorsnede > 15 cm) een stomp van ongeveer 10 cm blijven zitten om het uitlopen te bevorderen. Regelmatig knotten is de boodschap. Ik zou je adviseren om in twee fasen te knotten. Zorg ervoor dat de overblijvende takken in evenwicht staan (dus niet: links knotten en rechts niet knotten, maar zorg ervoor dat er links en rechts ca. evenveel takken overblijven). Er is natuurlijk altijd een risico aan het knotten verbonden; door de open snoeiwonden ontstaat er een verhoogd risico op ziekten. Onderhoud: • Knotperiode: tussen eind november en begin juli. • Knotregime: ca. om de 5 jaar. • Takken afzagen vlakbij de knot. • Zaagsnede zo maken dat het wondoppervlak zo klein mogelijk is. • Dikkere takken onderaan eerst tot op 1/3 inzagen, daarna iets hoger de tak afzagen. Tot slot de gewenste lengte van de stomp bepalen. Zo voorkom je dat de tak inscheurt. Maite Grugeon

Bart Coenen

‘Rentmeesterschap is ver te zoeken in het crisisplan. Geen cent meer voor de natuur of het landschap, zelfs minder! Zouden ze bij het CDA en de ChristenUnie denken dat ze moeten helpen bij het nader brengen van de grote dag des oordeels?’ Jaap Dirkmaat, directeur Vereniging Nederlands Cultuurlandschap

In: Milieudefensie Magzine, mei 2009

Knotten Geachte, Op mijn terrein staat een enorme knotpopulier van 100 jaar oud, maar jammer genoeg is hij allang verwaarloosd. Zou u me advies kunnen geven? Ik wil die boom knotten, maar hij is volgens mij niet 100 procent gezond. Dank bij voorbaat.

‘Wat we doen, is in principe illegaal, want we “beschadigen stadseigendom”, maar het is een positieve daad!’ Guerillagardener Eco-Tone

In: De Standaard van vrijdag 05 juni 2009

Column/Uitgesproken

Velt-ecotuindagen Beste redactie Het afgelopen weekend hebben wij met volle teugen genoten van de opentuindagen die georganiseerd werden door Velt. We hebben wéér wat bijgeleerd door die enthousiaste, milieubewuste tuiniers. Hun liefde (een groot woord, maar dit is het wel) voor al wat leeft in de tuin werkte aanstekelijk. Bedankt tuiniers voor jullie uitleg en jullie gastvrijheid! Blijven organiseren Velt! Vriendelijke groeten Alice Hugens

Antwoord van Velt Bedankt voor deze enthousiaste reactie. Wil jij je tuin volgend jaar openstellen? Lees op p. 11 bij ‘Gezocht: Tuiniers met durf ’ hoe je je kandidaat kunt stellen.

Meer dan 17000 mensen bezochten tijdens het pinksterweekend de Velt-ecotuindagen. Dat zijn 2000 bezoekers meer dan tijdens de vorige editie. Volgend jaar vinden de ecotuindagen plaats in het weekend van 5 en 6 juni.

Zend je lezersbrieven naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘De perceptie is nog altijd dat wie vegetariër is, te ver gaat en te veel afwijkt van de gangbare norm. (...) Mijn boodschap is nog altijd extreem, in de betekenis van afwijkend. De inhoud is dezelfde gebleven.’ Tobias Leenaert, EVA

In: De Standaard van 2 juni 2009.

35

Column Hip en eco Tekst SuskewieD

De omvangrijke en bonte groep babyboomers met schrander ogende kinderen en joelende kleinkinderen palmt zowat het hele terras in van een godvergeten uitspanning in de polder. Een van de opa’s is zestig geworden en dat moet met de nodige streekbiertjes worden gevierd. De bende oogt nog best hip, maar in een minder kleurrijke versie. De grijzende haren wat korter, hier en daar flink uitgedund of samengebonden als de staart van een overjaarse pony. Het valt op dat geen enkele feestvierder rookt, terwijl je van sommigen quasi zeker bent dat ze minstens in het bezit zijn van één cannabis sativa, bijvoorbeeld als kamerplant. Een enthousiast blozende dame vertelt dat ze de dag voordien een gelijkaardig feestje heeft bijgewoond, maar dat ze daar het gevoel had gekregen van een club gepensioneerden die enkel nog over hun gezondheid en wat onbenullige materiële beslommeringen klaagden. ‘Als dat zo zit zou ik begot niet weten bij welke seniorenclub ik mij ga aansluiten: liberale, socialistische of christelijke bonden lijken me één pot nat. Ik ben lid van Velt, maar van een milieubond voor senioren heb ik nog niet gehoord!’ Alsof er een vuurtje aan de lont van een explosief brainstormpakket is gestoken, worden onder luid gejoel de mafste creatieve ideeën “in de groep gegooid” zoals zurige agogen dit fenomeen trachten te duiden. Zo ziet een charismatische drumfreak, die nu nog heel Europa pleegt af te reizen om muziekgroepen te begeleiden, zich bezig houden met het laatste technische snufje voor gehoorgestoorden: een hoorapparaat met BlueTooth-functie om hun geliefde bands in perfectie te beluisteren in casu Velvet Underground, the Cure, Pink Floyd of Jethro Tull. ‘O die fluit van Ian Anderson!’ kirt de blozende dame, maar een enkele glimlach geeft aan dat die grap na dertig jaar al een langere baard heeft dan de meeste aanwezigen. Een pezige fietsfanaat voelt zich geroepen om de minder mobiele senioren desgewenst te voorzien van blitse knaloranje rolstoelen met spaakschermen in psychedelische kleuren. Het gezelschap knikt overtuigend en de pezige ziet zichzelf allicht meten met Marc Herremans in de Iron Man. Een bedachtzame IT’er heeft een dúbbel idee: ‘Stel dat we onze milieubond ‘Hip & Eco’ (H&E) noemen, dan kunnen we H&E autobusreizen organiseren met een eigentijdse hybride versie van de Magic Bus uit de jaren zestig. Wij rijden daarmee niet naar India, maar bijvoorbeeld naar Schotland, in oktober.’ Ongelovige blikken alom. Hij vervolgt onverstoorbaar: ‘Dan staan grote ledige jeugdherbergen voor ons klaar, regent het vrij weinig en gaan we paddenstoelen plukken in de Glencoe-vallei. Voor de liefhebbers roer ik dan ‘s avonds een bio-omelet met verse paddo’s!’ Gretig begint iedereen op slag Schotse avonturen en ervaringen op te noemen die op de Hip & Eco-toer zeker niet mogen ontbreken. Of: hoe een oproep als ‘word eco-actief ’ plots Schots en Scheve wendingen kan aannemen … ‘We hebben geen tijd om pessimistisch te zijn.’ Yann Arthus-Bertrand, fotograaf, filmmaker en stichter van de non-profitorganisatie GoodPlanet

In: een gesprek over zijn nieuwste film Home bij TED: www.ted.com Bekijk de film op www.youtube.com/homeproject Bekijk het werk van Yann Arthus-Bertrand op www.yannarthusbertrand.org

36

Reportage

Tuinieren op de Calestienne Siertuinauteur John Rigaux Tekst John Rigaux Foto’s Evelyne Fiers

Toen ik als beginnend botanicus eind jaren 1960 de kalkflora in de Gaume leerde kennen verloor ik er op slag mijn hart aan: wegbermen, hooi- en weilanden als vloeiende borders, prachtige loofbossen met lievevrouwebedstro die heel de streek parfumeerde en de fameuze kalkhelllingen met een overvloed aan orchideeën en vele andere kleinoden. Zoveel weelde was ik niet gewoon. Mijn geboortestreek, het Zuid-Vlaamse heuvelland, was ook niet min, maar toch al volop op zijn retour. Toen ik later in de jaren 1970 de Gaume opnieuw bezocht, bleek ook hier de chemische landbouw verwoestend toegeslagen te hebben. Weg waren de weiden met esparcette en wilde weit en ook het orchideeënbestand had een flinke knauw gekregen. Vaak hoopte ik de kans te krijgen om een tuin te kunnen aanleggen op een kalkhoudende grond en ik was dan ook in de wolken toen ik vorig jaar de beschikking kreeg over een lapje grond in de kalkfamenne vlakbij Durbuy. De Callestienne, zoals de kalkfamenne wordt genoemd is een

smalle band, nergens breder dan een tiental kilometers;, die zich uitstrekt van Remourchamps in het noordoosten over Durbuy, Rochefort en Givet (Frankrijk) tot voorbij Chimay in het zuidwesten. Het is een gordel van ruim 100 km lengte op een sokkel van Devoonsteen, een 400 miljoen jaar oud gesteente dat ooit hooggebergte is geweest maar nu nauwelijks de 300 m overstijgt. Op vele plaatsen hebben zich in de ondergrond grotten ontwikkeld waarvan die van Han de bekendste is en aan de Callestienne een zekere geheimzinnigheid verleent. Dolmen en menhirs (Wéries) dragen hiertoe bij en getuigen van het feit dat deze streek al vroeg bewoond was. In de Romeinse tijd werden al grote delen

van het eiken- haagbeukenbos gekapt en omgezet in gras- en akkerland. Alleen op de steilste hellingen bleef het bos bestaan. Op de droge kalkhellingen ontwikkelden zich wastienen die door de schapen en geiten werden begraasd wat resulteerde in een kruidenrijke flora met veel orchideeën. De grootste landbouwuitbreiding vond plaats tussen de Belgische onafhankelijkheid en de jaren vijftig van de vorige eeuw. Nadien kwam, zoals overal, de klad in het traditionele landbouwbedrijf. De hoogstamboomgaarden, ooit het sieraad van de dorpen op de Callestienne, raakten in verval en wat nog restte werd door maretak overwoekerd. Hetzelfde gebeurde met het netwerk van hagen dat de velden omsloot. Velen werden gerooid of schoten op tot hoge struiken en doornstruwelen. Percelen die voor landbouwmachines slecht bereikbaar waren, werden aan verwildering prijs gegeven of beplant met naaldhout. Nu is nog iets meer dan 30 procent in landbouwgebruik. Hoewel deze kalkgronden prima tarwe voortbrengen is het leeuwendeel bestemd voor de veeteelt. De bekende blauwwitte Waalse runderen zijn het meest gekweekte ras. Het zijn wandelende entrecôtes, de begeerde specialiteit van de streek waar zeer veel vleeswaren worden gegeten; vleeswaren die zoals in de Ardennen goedkoop en van uitstekende kwaliteit zijn. Want het is niet al kommer en kwel op de Callestienne, verre van zelfs. Het blijft een mooie streek ondanks de betrekkelijke drukte en de nukken van het weer dat hier grimmig uit de hoek kan komen. Dat is wellicht een van de redenen waarom er op de Callestienne nauwelijks getuinierd wordt. In het dorp Warre zijn amper een paar moestuinen en de sier-

Seizoenen

tuinen stellen –op enkele niet onaardige pogingen na – weinig voor. Blijkbaar heeft men het tuinieren niet in de vingers of is de kennis ervan met een uitstervende generatie verloren gegaan. Met de potentie van de grond is beslist niets mis. De opbrengsten van veldvruchten en groenten liggen wellicht wat lager dan op de neutrale leemgronden, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door de smaakkwaliteit van de meeste gewassen. Wortelen hebben een duidelijk krachtiger smaak dan op de zandgronden in Vlaanderen. Dit geldt ook voor uien, sjalotten, look, tomaten, komkommers, aardappelen en keukenkruiden als peterselie, selder en kervel. Bladgroenten als sla en andijvie zijn minder mals en witte en rode kolen blijven kleiner en compacter, ook al zijn ze flink bemest. Ook de kleur wordt door de kalk sterk beïnvloed. Weinig bemeste graslanden ogen geelachtig groen en het boomlover is frisser en lichter van kleur dan in het laagland. De bloemkleuren zijn op kalk dan weer intenser en feller, wat dit voorjaar vooral opviel bij de blauwe druifjes die het hier zeer naar hun zin hebben en een overvloed aan hevig blauwe, korte bloemtrosjes produceren. Bolgewassen doen het in het algemeen

op de Callestienne uitstekend. Sneeuwklokjes en narcissen komen met de bloemknoppen tevoorschijn voor het blad. Ze bloeien uitbundiger, zelfs op heel kleine bolletjes die in Vlaanderen alleen bladeren voortbrengen. Hoge vaste planten en eenjarigen blijven korter. Ze ontwikkelen stevige stengels waardoor ze niet gesteund moeten worden en hun colorieten zijn zeer intens. In welke mate dit ook met het plaatselijke klimaat te maken heeft en de betere luchtkwaliteit is me vooralsnog onduidelijk. Uiteraard jeukten mijn handen dit voorjaar om aan de slag te gaan. De winter was echter lang en streng. Pas tegen einde maart kon de grond worden gespit. Merkwaardig genoeg waren tegen die tijd al alle akkers (waarop later maïs wordt geplant) geploegd. Een vreemde methode die mij zeer verbaasde, gezien de leemachtige samenstelling van de grond en de kletsnatte toestand ervan. Hoe dan ook, bij het spitten rees bij mij een idee: een tuin maken die niet meer dan € 50,00 kost, die in de zomer in volle pracht is met allerlei soorten groenten en bloemen die samen versmelten tot een streling voor het oog en de maag! En het resultaat mag er zijn: een leuke moestuin al tijdens het eerste seizoen.

37

Bio John Rigaux is een van de grondleggers van de ecologische Siertuin in Vlaanderen. Samen met Rosette Van Cauteren schreef hij het boek De Ecologische Siertuin (Velt, 1992), de voorganger van Stappen naar een ecologische tuin. Dit boek, dat nog niets aan actualiteit heeft ingeboet, is nog steeds verkrijgbaar. Voor bestelgegevens, zie p. 47.

38

Uitgelicht

Zomers ontspannen Deze keer geen zware boeken over wat er misloopt in de wereld, over klimaatverandering of over noeste arbeid in de tuin. Wél een luchtige selectie die je toelaat om helemaal in vakantiesfeer te komen. En een tentoonstelling en theatervoorstelling voor wie eropuit wil trekken. Geniet ervan! De Franse Tuinman

welig. Bovendien hanteert Montefiore een gezwollen en vaak zelfs krakkemikkige stijl, al kan dat laatste wellicht ook met een slechte vertaling te maken hebben. Toch slaagt de schrijfster erin om je bij de intriges van haar personages te betrekken. Ook al weet je als lezer welke richting het allemaal uitgaat en wordt het soms heel zoetelijk, toch ben je nieuwsgierig naar de uiteindelijke afloop. Wie graag een romatisch verhaal leest tegen een idyllische achtergrond, zal met De Franse tuinman allicht enkele ontspannende uren tegemoet gaan (met een glaasje wijn in een hangmat onder een boomkruin bijvoorbeeld?). Een literaire hoogvlieger is deze roman echter allesbehalve. Reine De Pelseneer

Vlinders, rupsen en waardplanten

Santa Montefiore

Er staan in dit boek meer dan 1100 prachtige kleurenfoto’s, die het determineren gemakkelijk maken. Aan de binnenzijde van het omslag vind je een overzichtelijke tabel als hulp bij de herkenning van rupsen op familie. Een boek voor al wie naast de vlinders ook de rupsen en waardplanten wil leren kennen! Maite Grugeon

De Boekerij, Amsterdam, 2008, 383 p. ISBN 978-90-225-4989-6 € 19,95

Miranda Claybourne, een mondaine vrouw uit Londen, verhuist met haar man en twee kinderen naar een groot landhuis op het Engelse platteland. Aanvankelijk kan ze maar moeilijk wennen aan haar nieuwe leven: ze kijkt neer op de buurtbewoners, mist de glitter en glamour van de grootstad en weet niet wat ze met de immense tuin moet aanvangen. Tot Fransman Jean-Paul zich komt aanbieden als tuinier en de tuin weer wil maken zoals hij ooit was. Hij betrekt de leegstaande cottage op het terrein. Op die plek ontdekte Miranda kort daarvoor het dagboek van Ava Lightly, de vorige bewoonster die zich met zeer veel liefde aan de tuinen wijdde. Miranda laat zich meeslepen door de geheime liefdesgeschiedenis die Ava aan het papier toevertrouwde. Stilaan raken de verhalen van de twee vrouwen met elkaar verweven. Santa Montefiore wilde een roman schrijven waarin de liefde voor de tuin én de liefde voor het gezin centraal staan. Helaas doet ze dat op een wel zeer zwartwitte wijze. Ze schetst haar personages niet erg subtiel en laat hen bijzonder voorspelbaar evolueren. De clichés tieren

enkele bijzondere soorten uit het Middellandse Zeegebied. De vlinders en rupsen zijn ingedeeld in zes verschillende groepen, met telkens een andere kleurcode: Micro’s en bloedrupsjes; Spinners, berkenspinners en pijlstaarten; Dagvlinders; Eenstaartjes en spanners; Tandvlinders, uilen en verwante soorten; en Donsvlinders en beren. De waardplanten zijn ingedeeld in vier groepen: Korstmossen en varens; Bomen en struiken; Kruidachtige planten; en Grassen. De kruidachtigen zijn ook nog eens handig op bloemkleur ingedeeld.

Antares 2de episode

Heiko Bellman

Tirion natuur, Baarn/ De Vlinderstichting, 2005/2009, 445 p. ISBN 978 90 5210 590 1 € 34,95

Anders dan in de meeste andere boeken over vlinders worden in dit boek niet louter de vlinders en hun rupsen besproken, maar komen ook de belangrijkste waardplanten aan bod. Op die manier kun je niet alleen bij een gevonden rups de bijbehorende vlinder achterhalen, maar ook bij een waargenomen vlinder via zijn typische waardplant de rupsen vinden. Je kunt deze gids bovendien gebruiken om een vlindervriendelijke tuin aan te leggen, dankzij de lijst van waardplanten die je erin vindt. Het boek behandelt de belangrijkste vertegenwoordigers van de verschillende inheemse vlinderfamilies, aangevuld met

LEO

Dargaud, 2009, 48 p. ISBN 978-90-8558-099-7 € 5.75

De drie cycli van De werelden van Aldebaran horen zonder enige twijfel tot de boeienste sciencefictionstripreeksen van de laatste jaren. De auteur vertelt over de eerste pogingen van de mensheid om verre planeten te koloniseren. We volgen Kim, die eerst op Aldebaran en later op Betelgeuze geconfronteerd wordt met uitdagingen van een zeer verschillend karakter. Vreemde wezens, onbekende werelden en menselijke waanzin zijn daarvan belangrijke onderdelen. In de cycli van De werelden van Aldebaran com-

Uitgelicht

bineert Leo sciencefiction en menselijkheid. In elk album tekent hij een wonderbaarlijke fauna en flora bij elkaar. Dit is een stripreeks om eerst naar te kijken. Bij een tweede lezing valt je dan de scherpe kritiek op waarden, maatschappij (met steeds meer aandacht voor ecologie) en geloof des te meer op. Bart Coenen

Vegetal City Tentoonstelling

Koninklijke Musea voor Kunst en geschiedenis

Jubelpark Brussel 02 741 72 11 [email protected] - www.kmkg.be Open: dinsdag t/m zondag van 10-17u Toagangsprijzen: € 8 / € 7, gratis voor kinderen jonger dan 13 jaar.

Vegetal City toont futuristische tekeningen, schaalmodellen en architectuurscènes van de hedendaagse Brusselse architect Luc Schuiten. Schuiten voelt zich slecht in een wereld die niet voldoet aan zijn verwachtingen en creëerde een wereld waarin hij zich goed zou voelen. Hoe die wereld er uitziet, voel je meteen bij het binnenkomen van de tentoonstelling: een bolvormige structuur waarin het rustgevende geluid van een hartslag klinkt. Het lijkt wel het kloppende hart van de aarde. Het is fijn toeven in het universum van Schuiten. Graanvelden in de stad, torens bedekt met klimplanten, ... Schuiten formuleert menselijke en ecologische alternatieven voor megalomane en steriele stadsprojecten en plaatst ze tegenover de internationale designgeoriënteerde architectuur. ‘Het huis plaatst zijn bewoners in het hart van de wereld’, een sprekend citaat van Frans Cobra-schrijver Michel Ragon, lees je in de natuur- en architectuurruimte. Luc Schuiten verbindt hier

het huis met het landschap waarin het is ontstaan. Het is een van de ruimtes met een speciale inrichting en doedingen voor kinderen. Verderop vind je verschillende stadsontwerpen: de lotusstad, de stad der torens, de golvende stad. Mijn favoriet is de stad van de boomwoningen waar de inwoners geen consumenten van de natuur zijn, maar een actieve rol spelen in een nieuw ecosysteem. Schuiten is een bedenker van duurzame oplossingen en motiveert dit als volgt: ‘Als doemdenken onze toekomstvisie gaat bepalen, worden we dan niet het slachtoffer van een inktzwarte selffulfilling prophecy?’ Hij voegt daaraan toe dat we er af en toe maar beter eens bij stilstaan dat de toekomst van de planeet niet afhangt van materiële toevalligheden. Door samenwerking met biologen van Biomimicry Europa worden de eerder intuïtieve ideeën van Schuiten omgezet in perspectieven voor concrete oplossingen zoals cyclo’s en rupsklikwagens. Luc Schuiten: ‘Vaak zijn problemen waar mensen mee worstelen al opgelost door dieren of planten.’ Tip: bezoek ook de permanente collectie. Bart Coenen

De redactie heeft 20 vrijkaarten voor deze tentoonstelling. Mail voor 1 augustus naar [email protected] of stuur een kaartje t.a.v. de redactie. Tegen de lamp nieuwe ecotheatervoorstelling van Dimitri Leue

Een flink jaar na zijn eerste ecologische theaterexperiment Don Kyoto (zie Seizoenen nr. 3, 2008) staat Dimitri Leue opnieuw op de planken met een milieuvriendelijke voorstelling. Deze keer geen bakfiets waarmee de theatermaker het land doorkruist, maar een kleine bestel-

39

wagen die op koolzaadolie rijdt en die wat meer ruimte biedt. Dimitri Leue neemt immers drie kompanen mee op tournee: acteur Jonas Van Geel, muzikant Antoon Offeciers en Low Impact Man Steven Vromman. (zie Seizoenen nr. 4, 2008 voor een interview met Steven Vromman) Koolzaadolie, is dat wel zo milieuvriendelijk? vraag je je misschien af. Wel als je weet dat de vier mannen speciaal voor deze voorstelling zélf hun koolzaadveldje hebben ingezaaid. Het transport van theaterzaal naar theaterzaal kan zo dus op een behoorlijk milieuvriendelijke manier verlopen. Maar er is meer: de energie die nodig is om het podium tijdens de voorstelling te belichten, wekken de acteurs op door vooraf te fietsen. Het eenvoudige maar sfeervolle decor is biologisch afbreekbaar en de kostuums bestaan uit gerecycleerde materialen. Bovendien biedt Steven Vromman aan het personeel van de culturele centra waar ze spelen een ecologische workshop aan en licht hij, desgewenst, hun zalen door. De thematiek van de voorstelling zelf, sluit helemaal aan bij de ecologische opzet. Twee vrienden en een gids gaan in een donkere grot op zoek naar een magische lamp. Wanneer ze de lamp vinden, hebben ze precies één uur de tijd om een wens te doen. Steven Vromman, die de rol van gids op zich neemt, spreekt een ecologische wens uit, maar de twee andere personages hebben daar zo hun bedenkingen bij. Wat volgt zijn een reeks discussies en gebeurtenissen die de ene keer tot nadenken stemmen en dan weer voor de nodige hilariteit zorgen. Want ook al kaart deze voorstelling enkele zwaarwichtige thema’s aan, ze is vooral ook erg amusant, dankzij de uitgesproken personages en de snedige dialogen die vaak een flinke dosis zelfrelativering bevatten. Dat de acteurs spelen met het gegeven “theater” op metaniveau maakt het extra leuk. Net als in Don Kyoto reikt Dimitri Leue geen pasklare oplossingen aan. Elke toeschouwer moet voor zichzelf uitmaken hoe ver we moeten/kunnen gaan om de aarde leefbaar te houden. Stof tot nadenken én een fijne theaterbelevenis biedt Tegen de lamp hoe dan ook wel. Deze voorstelling gaat in première in september 2009. Meer info en de speellijst: → www.tegendelamp.be Reine De Pelseneer

40

41

42

43

Vakantiehoeve Wilgenhof | 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers en 1 app.voor 5 p (tot 23 p) | Info | Pot- en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, 0 32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be, [email protected] De Zesde Zon | Gîte, B&B.Een stilteplek in de groene Westhoek. Zeer landelijk gelegen in bosrijke omgeving met grote tuin. Voor vakantie of als time-out; even tijd voor jezelf. Mogelijkheid tot healing en relaxatiesessie. | Info | www.dezesdezon.be

nieuwe Limburgse ecobeurs voor bedrijven en organisaties, die hun groene producten en diensten aan het grote publiek willen tonen

www.casacalida.be

44

Publiportage

45

46

Ledenvoordelen 46

• Nieuwe ledenvoordelen Antifox security Maakt een vos de buurt onveilig en heb je kippen? Antifox Security biedt de oplossing: een elektrisch rolluikje met een timerfunctie dat op elk kippenhok kan worden geplaatst. Het rolluikje gaat ‘s ochtends automatisch open en ‘s avonds weer dicht. De timer staat op het toestel in een waterdichte doos en stuurt de motor van het rolluikje. Meer info vind je op www.antifox.be. Jouw korting: 5 procent op het rolluikje (= € 290,00 i.p.v. € 305,00) . Adres: Rijmeterstraat 37, 2580 Beerzel, 015 76 10 79 Today Verkoop van biologische voeding, voedingssupplementen, natuurlijke cosmetica, meeneemgerechten, zelf gebakken spelt- en glutenvrije broodspecialiteiten. Therapeutisch Centrum: ayurvedische massage, Dr. Hauschka-therapeut, diëtist, e.a. Jouw korting: 3 procent op het volledige assortiment met uitzondering van de diensten van het Therapeutisch Centrum. Adres: Maenhoutstraat 73-75, 9830 Sint-Martens-Latem en G. Schockaertstraat 2, 9620 Zottegem, 09 280 04 26 [email protected] Duizenblad Ecologische kwekerij van kruiden, eetbare bloemen en verrassende groenten. Jouw korting: 10 procent op plantgoed (niet op zaden). Adres: Ternatstraat 11, 1742 Sint-Katherina-Lombeek (Ternat) www.duizendblad.be King of Town & Karma Queen Eco Ethic Concept Store Deluxe: ecologisch en ethisch verantwoorde kleding, schoenen en accesoires voor vrouwen, mannen en baby’s. Hip zonder oppervlakkig te zijn. Gesitueerd in het modehart van Antwerpen. Een greep uit het aanbod: Kuyichi, Article 23, Les Fées de Bengale, Misericordia, Kolam, Peau Ethique, Think!, Simple shoes … Jouw korting: 10 procent op alle producten, behalve papierwaren. Adres: Prekersstraat 44/pleintje Nationalestraat, 2000 Antwerpen, [email protected] www.kingoftown.be Camping en Galerie Thyencamp Comfortabel verblijf op een duurzame camping waar het kamperen op klimaatneutrale basis plaatsvindt. Jouw korting: 10 procent op kamperen. Korting komt bovenop andere kortingsregelingen en aanbiedingen / ar-

rangementen. Zo ontvangen fietsers 10 procent extra korting en worden kampeerders die aankomen met de trein gratis van het station gehaald. Uiteraard wordt de CO2 -uitstoot gecompenseerd. Adres: Laaghalerveen 23, 9414 VH Hooghalen (Nl), [email protected], www.thyencamp.nl De Speypdonckhoeve - Groen Getint De Speypdonckhoeve is een kleine bioboerderij en een aangenaam vakantieadres in de vallei van de Nete, rustig gelegen en dichtbij een fietsroute. We ontvangen je met open armen op onze minicamping (2 plaatsen), in een van de twee ruime gastenkamers of in het vakantieverblijf voor 2 tot 4 personen Jouw korting: 10 procent op de prijs van minimaal 3 overnachtingen. Dit geldt voor de gastenkamers, het verblijf en de camping. Adres: Linieweg 2, 2235 Hulshout www.speypdonckhoeve.be Eco-lana Ecologische breigarens (schapenwol, alpaca, mohair, zijde, biokatoen, linnen, hennep, netelgaren), sprookjeswol, houten breinaalden en knopen. Jouw korting: 5 procent, uitsluitend op schapenwol: breigarens (uitgezonderd handgesponnen) en sprookjeswol, houten breinaalden. Adres: Ninoofsesteenweg 50/02, 1500 Halle www.eco-lana.be Hempmade Winkel in Eco & Fair Fashion for men & women. Groot aanbod hennepkledij voor dames en heren, veel accessoiores, schoenen, voeding en lichaamsverzorging. Alle producten zijn gebaseerd op hennep, al dan niet gemixt met biokatoen, bamboe, soja of andere natuurvezels. De biovoeding en verzorgingsproducten zijn gebaseerd op hennepolie en/of zaad . Hempmade is een groot- en kleinhandel. Jouw korting: 5 procent op het hele gamma. De korting is niet van toepassing op afgeprijsde producten en groothandel. Adres: Diestsestraat 145, 3000 Leuven www.hempmade.be Casa Calida Casa Calida is een vzw, opgericht om de strobouw in België te promoten. Voor doe-het-zelf-bouwers organiseert Casa Calida cursussen en workshops om hen optimaal te begeleiden in hun groeiproces naar een eigen strobalen huis. Jouw korting: 10 procent op cursussen en workshops van Casa Calida op vertoon van je lidkaart (bij inschrijving lidnummer Velt vermelden). Geldig t.e.m. 15 juli 2010. Adres: [email protected], 0477 03 82 55 www.casacalida.be

Publicaties

• Overige ledenvoordelen Ecoflora, Halle - Wijngaardhof biogroenten, Westmalle - Midgaard, Lichtaart - Ecomicroob, Putte - La Vigne, Berlaar - PUC-shop, Berchem - ‘t Biohofke, Schelle - Lazuli, Mechelen - Dobbelhoeve, Schilde - Biotiek-Biodyvino, Zoersel - Doekjes en broekjes, Leuven - Bodemkundige Dienst van België, Heverlee - Biogroei, Loonbeek - Natuurboerderij Het Bolhuis, Molenstede - Hageling-Bio Wijnbouw, Tienen - Cecotec, Eghezee - AC De Wroeter, Kortessem - De Zaaier, Ruddervoorde - Het Roodhof, Oostkamp - Bezegaard Biofruit, Wakken - Biovita, Brugge (St-Andries en St-Kruis) - Kruiden Pervisum, Kortemark - De Hogen Akker, Oedelem - Lekker Gec, Gent - Stainless Building Consultancy, Gent - Boerderij De Loods, Aalst - Pluis, Schoonaarde - Pro Vino Vero, Wortegem-Petegem - ‘t Wilgenhof, Maldegem - De Wieltjeshoeve, Turnhout - Belgaard, Halen - Het Loonderhof, Borgloon - Boergondie, Westouter - Purfruit, Oeselgem - Bed and Breakfast Keutenberg, Schin op Geul - Olleke Bolleke, Geel - Tintelijn, Gent - Stichting Ommersteyn, Dilsen-Stokkem - Chassin, Frankrijk - Tuin van hEden, Nederland - Beer, bed & breakfast Jessenhofke, Kuringen-Hasselt - Hof ter Wilgen, Geraardsbergen - Juan Luis, Hasselt - @vinum-bio, Boechout - Anders Getint, Leuven - Oost-West Centrum - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb, Brasschaat - Pajottenlander, Pepingen - De ‘h’eerlijke natuur, Houthulst - WTC SA, Herstal - Colombahof, Deerlijk - Natuurbron, Kalmthout - PuurNatuur, Kuurne - Het Festijn, Dilsen-Stokkem - De Groene Weide, Lauwe - De Maretak, Leopoldsburg - ‘t Natuurhoekje, Bertem - Biocosmetica.nl, Dordrecht - Natuurhuis Pacha Mama, Tielt - Natuurlijk, Hoeleden - Interi-Arte, Mazirat (Fr.) - De Eko Winkel, Kontich - De Karwij, Leuven - De Korenbloem, Zottegem - Het Zevenblad, Poperinge - ‘t Buskruid, Lummen. Zie www.velt.be/voordelen voor volledige adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

47

Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004)  8,50 + (  2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007)  29,95 (+  9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012)  31,95 (+  5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011)  24,95 (+  4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008)  5,95 (+  2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010)  14,95 (+  4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 ( incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002)  3,95 (+  1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017)  31,50 (+  5,00 verz.) • Pim Pompoens Kwartetspel (704023) nieuw!  9,00 (+  2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) nieuw!  9,00 (+  2,50 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107)  8,00 + (+  2,00 verz.)

Nieuw! Pim Pompoens Kwartetspel • groentekwartet • boekje met recepten en tips • groentekalender Mijn eigen kleine moestuin: tuinstarterskit • boekje • 5 pakjes biozaad • zaaikalender

Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

you didn’t feel it coming wij hebben leeftijd, maar geen ouderdom. het deken uit de picknickmand spreiden wij achteloos in het gras. wij ontkurken wijn, snijden het brood met vaste hand, voelen ons vrij en blazen bloemblaadjes weg die rondom ons dwarrelen, dreigen in een glas te vallen. ons leven lijkt nog op een tekenfilmtafereel: sprinkhanenconcert, bordkartonnen setting. wij kunnen wachten tot de avond komt. David Troch (Uit: laat[avond]taal, 2008, Poëziecentrum, Gent)