Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 4 | 2012
2
Colofon
Colofon
Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 40ste jaargang - juli/augustus 2012
Foto: Dion Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76
[email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen,
[email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer,
[email protected] Lay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Maite Grugeon, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Hugo Bernar, Natascha Boudewijn, Lieven David, Fabienne De Jonge, Mirella Gijsen, Lieven Godderis, Maite Grugeon, Nicola Kersting, Reej Masschelein, Geertje Meire, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Frank Petit-Jean, Nadia Tahon, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen, Frank Van Keirsbilck Fotografen & illustratoren: Gert Arijs, Natascha Boudewijn, Joshua Bousel, Gloria Cabada-Leman, Filip Claessens, Leen De Pelseneer, Lander Depypere, Honoré des Prés, Dion (cover)I am tirol, Stefan Jacobs, Justin Marx, Joshua Mayer, Geertje Meire, Esther Simpson, Mick Talbot, Frank Van Keirsbilck, Uli Westphal, Jacob Whittaker Administratie: Karin Holemans,
[email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be
V.u.: Piet Anrijs, Vissenakenstraat 381, 3300 Vissenaken
Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het septembernummer in vóór 27 augustus via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van oktober en november. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij
[email protected] of bel 03 281 74 75.
4 | 2012
3
Inhoud
zoom Mutatoes Eco-actief Ecodurver Lieven Fruitboomactie Consument/Column Elisabeth De Coninck won einde 2010 een Velt-lesgever voor haar bijdragen aan moestuinblog.be. Nu is ze de drijvende kracht achter De Colorieten Hof. p. 14.
‘Een van de ongekroonde koningen van verscheidenheid is ongetwijfeld de kool’, schrijft Frank Van Keirsbilck. Zijn beste teelttips voor doorlevende koolsoorten lees je op p. 8.
De Pottekaashoeve is een actieve biologische schapenboerderij met oude schapenrassen en een wolatelier. Geertje Meire bezocht dit unieke project. p. 30.
5
29 26 6
tuin Doorlevende kolen Verwilderen
8 32
Reportage Wolkringloop op de Pottekaashoeve
30
Breedbeeld Samentuinen
14
Column/verbeeld
11
culinair Hoe kun je ecologisch barbecueën? Vegetarisch lekkers op de barbecue
21 22
Sorbet Hoe lekker ruiken natuurlijke parfums?
12
weg & wijzer
25
zoekertjes
38
Lezers reageren/Uitgesproken
34
Uitgelicht
36
ledenvoordelen
42
4
Redactioneel
Samentuinen Tekst Jan Vannoppen
Velt promoot het concept ‘samentuinen’. In samentuinen tuinieren mensen samen op een ecologische manier. Onlangs nog werden er nieuwe samentuinen ingehuldigd in Leuven, Bree en Schilde. Op al die plaatsen speelde Velt een belangrijke rol bij de aanleg van de tuin en de begeleiding van de tuiniersgroep. ‘Samen’ staat voor diversiteit en voor ‘samen doen’. Jong of oud, rijk of arm, auto- of allochtoon, meer of minder mobiel… iedereen is welkom. Elke tuinier kan een eigen perceeltje hebben en met de groep de gezamenlijke plekken beheren (paden, tuinhuis, randbeplanting). Op andere plaatsen werkt men samen op de volledige oppervlakte. ‘Ecologisch’ staat voor de zorgzame omgang met bodem, water, oogst en natuur. De bodem wordt gezond en vruchtbaar door: weinig bewerken, voeden met compost of groenbemesters, beschermen met een mulchlaag of met bodembedekkers. Plantenziekten voorkomt men door vruchtwisseling, aangepaste rassenkeuze, natuurlijke vijanden, afscherming (met bijv. insectengaas en vogelnetten) en ecologisch verantwoorde bestrijdingsmiddelen als laatste optie. Ecodurver Natascha Boudewijn ging voor dit nummer van Seizoenen op reportage naar samentuin De Colorieten Hof, waar moestuinblogger Elisabeth De Coninck haar droom realiseert met de hulp van Velt-lesgever Marijke Vandierendonck. Luc Vanhoegaerden en Lieven David tonen in Breedbeeld de rijke verscheidenheid aan samentuinen waarmee ze op hun werkveld in contact komen. Dankzij hun inspanningen en die van talrijke vrijwilligers openden we in juni nog drie nieuwe of vernieuwde samentuinen in Leuven, Schilde en Bree.
‘Onze eerste vruchten komen piepen, lekker genoeg om trots te zijn en om je uit te nodigen’, glunderden de 40 tuiniers van het Zavelhof in Leuven. Zij worden begeleid door Velt-medewerker Lieven David. Op hun feest knipte provincieraadslid An Hermans het lintje door. In Bree opende burgemeester Jaak Gabriëls op zijn beurt samentuin De Labbelaer. Daar teelt een tiental tuiniers milieuvriendelijk groenten, elk op een perceel van 0,9 a. Velt-medewerker Luc Vanhoegaerden coördineerde de praktische realisatie van de volkstuin samen met de duurzaamheidsambtenaar van de stad. Gedurende de twee eerste groeiseizoenen biedt Velt tweewekelijks praktische begeleiding aan de tuiniers in deze volkstuin. De burgemeester van Schilde, Yolande Avondroodt, opende ten slotte de vernieuwde Dodoenstuin. Met steun van het gemeentebestuur en van Velt werd deze historische kruidentuin heringericht en werd een nieuwe vrijwilligersgroep samengebracht om de tuin te onderhouden en bezoekers rond te leiden. Samentuinen passen in een ruimere beweging naar meer ecologische duurzaamheid. Er beweegt vanalles. Steden willen klimaatneutraal worden en mensen streven in transitiegroepen naar minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. In beide gevallen is samen ecologisch moestuinieren een interessante activiteit; het is nuttig en het brengt mensen samen. → www.samentuinen.org
De begeleiding door Lieven David in Leuven werd gefinancierd met Europese plattelandssteun, de provincie VlaamsBrabant en Velt. In Bree zijn de financiers de Provincie Limburg en de afvalintercommunale Limburg.net.
Zoom
5
Mutatoes
De tentoonstelling De Etende Mens toont werk van ontwerpers die nadenken over de link tussen vormgeving, ons eten en waar het vandaan komt. Curator en ‘eetontwerper’ Marije Vogelzang laat projecten zien die de complexe band aankaarten die de mens met voedsel heeft en maakt bezoekers bewust van hoe ons voedsel wordt geproduceerd. In haar eigen werk richt Marije Vogelzang zich op de activiteit van het eten, de culturele achtergrond en de emotie: ‘Terwijl designers ontwerpen voor mensen, zien zij het voedsel dat de mens in leven houdt vaak over het hoofd. Design voor voedsel is een gebied waar spannende samenwerkingen mogelijk zijn tussen ontwerpers, boeren, wetenschappers en chefs.’ Mutatoes (foto) is een collectie van de Berlijnse kunstenaar Uli Westphal. Met slangachtige komkommers, octopusvormige citroenen en een vijfkoppige aubergine toont Uli Westphal een reeks bijzondere, grappige of tot de verbeelding sprekende vruchten en groenten die afwijken van de normen. De etende mens loopt nog tot einde september in het Designhuis in Eindhoven. Velt-leden genieten een korting op de toegangsprijs (zie p. 42). → www.premsela.org
6
Consument
Biowijn komt eraan Wijn gemaakt van biologische druiven van de oogst van dit jaar, kan in de toekomst als biowijn op de markt worden gebracht met het Europese biologo op het etiket. Na zes jaar overleg met de sector heeft Europa de regels voor de vinificatie, het procedé voor het maken van de wijn, op punt kunnen stellen. Een van de knelpunten was het gebruik van sulfiet om de wijn tegen bederf te beschermen. Gangbare wijnboeren, vooral in Midden-Europa, gebruiken tussen 150 en 400 mg/l, afhankelijk van de soort wijn. Consumenten verwachten geen sulfiet in hun biowijn, maar helemaal niets toevoegen blijkt onhaalbaar te zijn. Het compromis dat men vond, houdt in dat in biowijn maximaal 30 mg minder sulfiet mag worden gebruikt dan bij conventionele wijn toegelaten is, een vermindering dus van 10 tot 20 procent. Verder zijn bepaalde technieken om het alcoholgehalte op te drijven niet toegestaan, mag de wijn niet te sterk worden gefilterd om zo veel mogelijk natuurlijke stoffen in de wijn te behouden en is de lijst met toegelaten hulpstoffen voor de vinificatie een derde korter dan deze van de klassieke wijnbrouwer. Voor de productie van biowijn mogen evenmin genetisch gemanipuleerde giststammen worden gebruikt zoals in Amerika, Canada en Zuid-Afrika ondertussen wel mag. Beter kleinschalige veeteelt?
ook nog minerale oliën aan, afkomstig van de drukinkten in gerecycleerd karton. OT raadt dan ook aan om biologische groene thee te kopen, of thee afkomstig uit eerlijke handel. Vershoudfolies goed bevonden De laatste tijd heeft elke warenhuisketen een eigen merk vershoudfolie, naast dat van de pionier Melitta/Toppits. OT heeft 16 folies onderzocht. Vijftien daarvan zijn gemaakt van polyethyleen (PE), een aardoliederivaat. Het grote voordeel van PE is dat het uit zichzelf soepel is en er dus geen weekmakers aan toegevoegd moeten worden. Gebruikte en niet besmeurde folie kan worden verzameld in plastic zakken voor zuivere folies in gemeenten die een aparte container voorzien in hun recyclagepark. In de PE-folies zijn geen schadelijke stoffen aangetroffen. De onderlinge verschillen hebben vooral te maken met de praktische toepassing zoals het gemakkelijk afrollen en afscheuren van de folie. Recent is de (10 keer duurdere) Sarogold-folie op de markt gebracht. Deze folie is gemaakt van PVDC (polyvinylidenchloride) dat wel met speciale weekmakers soepel wordt gemaakt. Van deze folie is niet bekend of hij schadelijk is. KRAS en het klimaat
Het is niet omdat de veeteelt wereldwijd verantwoordelijk is voor 18 procent van de uitstoot van broeikasgassen, dat dit ook geldt voor kleinschalige en minder intensieve veeteeltsystemen, vindt de organisatie Dierenartsen Zonder Grenzen. Van de 1,4 miljard mensen die in extreme armoede leven is 70 procent minstens gedeeltelijk afhankelijk van veeteelt voor zijn inkomen en voeding. Enkele kippen houden in de achtertuin kan tot 600 procent winst opleveren en de dieren leven voornamelijk van gras en keukenafval. Graslanden beslaan 45 procent van het aardoppervlak en ze slaan 50 procent meer koolstof op dan bossen. Rondtrekkend vee trappelt met de hoeven de verharde grond stuk, zodat regen beter wordt opgeslagen, en de dieren helpen zaden en planten verspreiden. Zo wordt de biodiversiteit versterkt en blijven de weilanden intact.
Begin mei kwamen 500 jongeren bijeen in het Federale en Vlaamse parlement om te debatteren over het thema klimaat. Samen met experts en politici stelden ze een reeks aanbevelingen op om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Dit gebeurde in het kader van KRAS, het vroegere scholierenparlement. Aan deze dag ging een jaar vol debatten en uitwisseling vooraf. De resultaten van dit noeste werk waren duidelijk: de jongeren willen een krachtdadig beleid. In hun aanbevelingen spreken ze onder andere over subsidies voor duurzame veeteelt- en landbouwinvesteringen en het invoeren van labels die aangeven hoe milieuvriendelijk een product is. Er was ook veel aandacht voor vleesmatiging. Hier willen de jongeren op inzetten met behulp van sensibilisering en verplichte veggiedagen op school. Dit is slechts een greep uit de aanbevelingen die de jongeren formuleerden. Het volledige verslag kun je nalezen op krasblogt.wordpress.com.
Groene thee niet radioactief
BOS+ wil 10 miljoen bomen planten
Omdat groene thee hoofdzakelijk uit Azië afkomstig is, leek het voor Öko-Test (OT) opportuun om bij een vergelijkend onderzoek van 22 soorten na te gaan of er op de groene blaadjes sprake is van radioactieve besmetting als gevolg van de kernramp in Fukushima. Gelukkig kunnen de gevonden waarden worden bestempeld als minieme “achtergrondbesmetting” die in heel wat voedingsmiddelen voorkomt. Problematischer is de situatie voor de residu’s van pesticiden, vooral in de gearomatiseerde soorten: in een gangbare groene thee (Teekanne groene thee met vijgen) zijn residu’s gevonden van wel 12 pesticiden. Heel wat van de toegevoegde aroma’s blijken bovendien synthetisch te zijn. In 18 stalen trof OT
De Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) vzw en Groenhart vzw gaan voortaan samen als BOS+ door het leven. De nauwe samenwerking die beide organisaties de voorbije jaren op verschillende vlakken uitbouwden, wordt daardoor in de toekomst nog intensiever. BOS+ legt de lat meteen heel hoog, want de nieuwe vereniging daagt Vlaanderen uit om de komende jaren samen niet minder dan 10 miljoen bomen aan te planten. 10 miljoen bomen, het lijkt een overdreven ambitieuze doelstelling. Maar toen de Vereniging voor Bos in Vlaanderen in 2008 het plan opvatte om op 4 jaar tijd 1 miljoen nieuwe bomen te planten, leek ook dat een onhaalbare kaart. Na goed 3 jaar werken vond in oktober vorig jaar de
Consument/Column
7
Column Vitamines met een kleurtje
© Gert Arijs
Tekst SuskewieD
miljoenste boom echter al vaste grond tussen zijn wortels. Dankzij het nieuwe streefdoel wordt versneld werk gemaakt van de bosdoelstellingen die de Vlaamse Gemeenschap zich heeft gesteld. ‘Als een van de meest bosarme regio’s in WestEuropa is een inhaaloperatie immers dringend aan de orde’, stelt BOS+. Daarnaast wil BOS+ aandacht blijven besteden aan bebossing en bosherstel in de tropen. Zowel in Vlaanderen als in de tropen wil de organisatie de komende jaren daarom telkens 5 miljoen bomen helpen aanplanten. De lancering van BOS+ werd mee vorm gegeven door een kunstwerk in het Maria Hendrikapark in Oostende. Kunstenaar Remko Van Schaik maakt er een 3D-vloerschildering op een van de wandelpaden ( foto). Hoeveproducten binnen handbereik Je kent natuurlijk al lang de bordjes langs de weg ‘aardappelen te koop’ of ‘eieren te koop’, maar meer en meer land- en tuinbouwers leggen zich toe op deze zogenaamde thuisverkoop. Ze verkopen eigen producten (en vaak ook producten van collega-boeren) in hun hoevewinkel en/of via boerenmarkten. Wil jij ook weten waar je hoeveproducten kunt aankopen in jouw buurt, surf dan eens naar www.fermweb.be, een initiatief van het Steunpunt Hoeveproducten. Als je op deze website je woonplaats ingeeft, krijg je een lijst van hoeveproducenten bij jou in de buurt. Je kunt hun aanbod en openingsuren raadplegen en nagaan of ze eventueel ook op de lokale (boeren)markt staan. Voor biologische boerderijwinkels en thuisverkoop kun je ook terecht op www.biogenietengids.be. Bronnen: Schrot&Korn, Dierenartsen Zonder Grenzen, IPS, Öko-Test, KVLV, BOS+.
Terug naar mijn moeder die blij verrast is met het tweede leven van haar vitamineposter via de column van vorige Seizoenen. Zelf is ze een sprankelend voorbeeld van hoe fit je kunt blijven met een dagelijkse aanvoer van veel verse groenten en fruit, aangevuld met volkorenbrood, noten, weinig zuivel, eerder wat vis dan vlees, één glas rode wijn ’s middags, en op zondag het obligate lichtgekookte eitje met echte boter op de pistolet. Geen medicijnen of extra pillen, mama? ‘Voor mijn gewrichten neem ik glucosamine, een beetje als preventie, omdat een stomme val mij zou kunnen immobiliseren.’ Ze wijst me het doosje aan in de keukenlade. ‘Maar verder niets eigenlijk, tenzij een enkele multivitaminepil, een Supradynnetje, wanneer ik mij wat slap voel in de winter. Baat het niet, het schaadt ook niet, heb ik altijd gedacht.’ Over de “baten” is Öko-Test (OT) in haar februarinummer ronduit vernietigend: vitaminen werken het best in het natuurlijke evenwicht binnen een voedingsmiddel, omdat ze dan omringd zijn door energieleverende voedingsstoffen, ballaststoffen en secundaire plantenstoffen. In 31 van de 49 geteste multivitaminenpreparaten zijn de inhoudsstoffen te hoog gedoseerd en bestaat er dus een gevaar voor ongewenste nevenwerkingen. Bij de Supradyn-bruistabletten zijn er zelfs 12 overtredingen van de maximale dosis genoteerd. OT vindt slechts enkele supplementen zinvol: foliumzuur voor vrouwen in de eerste drie maanden van de zwangerschap en vitamine D voor zuigelingen tot 1 jaar. Wie voldoende en gevarieerd eet, heeft geen tekorten, besluit OT. Op een blauwe maandag vul ik uit nieuwsgierigheid een persoonlijke voedingsenquête in, in de volle overtuiging dat mijn ecologisch voedingspatroon met voldoende lichaamsbeweging mij ruim zou voorzien van al het nodige. Een dag later krijg ik een persoonlijk advies in mijn mailbox van een Nederlandse supplementenfabrikant: omdat mijn inname ruim (!) onvoldoende is, raadt men mij een van hun 105 beproefde recepten aan, met nog extra supplementen voor calcium (ik eet te weinig zuivel) en omega-3 met vitamine E (ik eet amper vette vis). Ik kan de pillen eenvoudig online bestellen. De kostprijs? Ruim € 50,00 voor 3 maanden… Bij het lezen van de samenstelling van mijn persoonlijke receptuur (13 vitamines + 4 mineralen) stel ik vast dat ik evenveel foliumzuur dien te slikken als een zwangere vrouw en zelfs de hoeveelheid vitamine D van een zuigeling. Bij het laatste kun je nog monkelen dat het allicht om een stevige verjongingskuur gaat, maar voor het overige kan ik mij niet herinneren dat ik in de enquête mijn buikomtrek heb ingevuld.
8
Tuin
Doorlevende kolen Verscheidenheid troef Tekst en foto’s Frank Van Keirsbilck
Door de eeuwen heen is gebleken hoe selecteerbaar sommige planten zijn, zo hebben de oorspronkelijke zeebieten of aardappelen een enorme diversiteit aan soorten voortgebracht, en kijken onbekende soorten zoals de suikerwortel of de aardaker al lang met afgunst (en vanaf de zijlijn) naar die diversiteit. Een van de ongekroonde koningen van verscheidenheid is ongetwijfeld de kool.
Tuin
Immers, wat heeft de wilde kool (Brassica oleracea, syn. Brassica sylvestris) niet allemaal voortgebracht, mede dankzij de inbreng van vele anonieme mensen die zich hebben bezig gehouden met de selectie? Eenjarigen, zoals de broccoli die geselecteerd werd vanuit de Italiaanse wilde kool; tweejarigen, te veel om ze allemaal op te noemen… bloemkool, spruitjes, witte kool, koolrabi etc. hebben allemaal de West-Europese wilde kool als voorvader. De immens grote chou de Saint-Saëns wordt gekweekt als driejarige en daarbovenop zijn er ook nog eens de meerjarige kolen, die we in wat volgt even gaan verkennen…
(april-mei) lukken heel goed, maar ieder seizoen buiten de winter is geschikt voor het verder kweken van de plantjes. Na enkele weken kun je al jonge plantjes uitplanten. Ze zijn niet kieskeurig wat grondsoort betreft; zelfs in de nogal zure leemgrond hier groeien ze met onstuitbaar enthousiasme. Wat de standplaats betreft zijn deze kolen ook vlug tevreden. In halfschaduw of zon worden het grote planten. Een vochthoudende, maar toch doorlatende grond biedt een voordeel. Af en toe een schepje compost ontvangen de planten met vreugde, en een nieuw plekje na vijf tot zes jaar zorgt voor een heropleving van de plantjes.
Eeuwig moes De eerste bronvermelding over een doorlevende kool (Brassica oleracea var. ramosa) dateert wellicht uit de Romeinse tijd, en werd door Plinius (ca. 70 n.Chr.) als ‘tritian kool’ omschreven. Toen al was er blijkbaar een vrij grondige selectie gebeurd die het bloei-aspect van de kool eruit geëlimineerd heeft. Zeer waarschijnlijk is dit nu de bekendste doorlevende kool in onze streken, eeuwig moes. Een zoektocht naar andere mogelijke namen bezorgde mij een heerlijke portie verbazing, hier zijn er enkele: splijtkool, oudewijvenkool, stekkool, duizendkop… Eeuwig moes, waarvan er ook een tweekleurige variëteit in omloop is, kan fors uitgroeien, tot 60 cm hoog. De stengels hebben de neiging om wat schuin te vallen, waardoor je het best een ruim plaatsje voorziet. Waar de stengel de grond raakt, kunnen er nieuwe worteltjes gevormd worden; van daaruit maakt de plant soms een nieuwe sprong. Zo zijn we meteen aanbeland bij dé manier om deze doorlevende kolen te vermeerderen, nl. het nemen van stekjes.
Extra bescherming Een belangrijk kenmerk van eeuwig moes (van de meeste doorlevende bladkolen trouwens) is de onvoorspelbare bloei: heel uitzonderlijk – naargelang de weersomstandigheden, standplaats, stress en andere factoren – duikt er een breekbaar bloeistengeltje op dat slechts zaad zal produceren als er ergens in de buurt een andere kool bloeit. Kolen zijn namelijk kruisbestuivers en ze zullen zichzelf niet bevruchten. Dit is natuurlijk een mooie droom voor mensen die graag experimenteren en nieuwe kruisingen verder willen ontwikkelen. De laatste wat strengere winters maakten duidelijk dat de doorlevende kolen toch een wat moeilijke relatie hebben met hard om zich heen bijtende nachtvorst. Een extra bescherming helpt: wat oude doeken, lakens, karton en zelfs insectengaas zijn zeer efficiënt. Zorg ervoor dat het beschermmateriaal de planten niet raakt. Ideaal is het om de bescherming dubbel te leggen; het laagje lucht dat gevangen zit tussen de twee lagen heeft een hoge isolatiewaarde.
Stekjes opkweken Stekken nemen lukt het best met jonge scheutjes van 10-20 cm lang, die je voorzichtig van de moederplant afscheurt. Als er jonge groei is aan de onderkant of schaduwkant van de plant, dan kunnen er daar al kleine worteltjes aanwezig zijn, wat het stekken duidelijk bespoedigt. Na het afscheuren worden de onderste grote blaadjes verwijderd. Zelf ben ik daar nogal drastisch in; ik houd hooguit de groeitop over. De stekjes kun je in gewone potgrond opkweken. Voorjaarsstekjes
Fijnproevers Alle doorlevende kolen kennen amper ziekten en plagen. Je moet vooral opletten voor duivenvraat. Een mooie koolplant kan op korte tijd gereduceerd worden tot een weliswaar decoratief en doorzichtig kantwerk, maar voor de planten is deze behandeling nogal pijnlijk. Een of ander afdekkingsmiddel biedt hier eveneens een goede preventie. Altijd van de partij als de tafel gedekt is, zijn onvermijdelijke fijnproevers als slakken en bladluizen. Vooral die eersten kunnen jonge plantjes weleens
9
vlug doen verdwijnen. Soms gebeurt het dat er een wat witachtig wolkje vanop de achterkant van de blaadjes opstijgt. Dit zijn minuscuul kleine vliegjes, koolwittevliegjes. In de praktijk zie ik weinig schade op de planten, en dus laat ik de natuur haar gang gaan. Af en toe krijgen de blaadjes een purperachtige uitstraling. De oorzaak hiervan is meestal een magnesiumgebrek. Dit kun je eenvoudig verhelpen via een toegift van een magnesiumhoudende kalkmeststof. Geoogst en gestoofd Oogsten kan het hele jaar door, behalve bij uiterst streng vriesweer. De blaadjes – hoe jonger hoe beter – kun je rauw eten of toevoegen aan allerhande stoofpotjes. Een van mijn favoriete gerechten is een mengeling van geweekte en gekookte kikkererwten, gestoofde (oer)prei, eeuwig moes, wat look, nootmuskaat – of de minuscule zaadjes van steeneppe (Sison amomum), die een geparfumeerde nootmuskaatsmaak hebben, wat zout en peper. Ik mix al deze ingrediënten tot een stevige massa. Daarna maak ik er met de hand wat platte vormpjes van die ik bak in de pan. Mijn smaakpapillen worden er gelukkig van! De stengels, tot 1 à 2 cm dik, kun je eveneens oogsten en gestoofd eten. De vezelige buitenkant schil je het best weg. Andere naam, zelfde plant? Een andere vermeldenswaardige doorlevende kool is de chou Daubenton of, zoals die meer bekend staat in Engelstalige gebieden, de chou Dorbenton. Er is een opvallende gelijkenis tussen de planten die ik hier als eeuwig moes en chou Daubenton gekweekt heb, dus er is een sterk vermoeden dat dit een andere naam is voor dezelfde plant. Van deze plant circuleert er eveneens een tweekleurige versie, de chou Daubenton variegata. Diverse bronnen spreken evenwel van een smaakverschil en soms zelfs een verschil in grootte wat het blad of de plant betreft. Mijn ervaring is dat eeuwig moes een ietwat zachtere smaak heeft en wat minder vezelig is. Misschien is een verdere selectie op een andere manier gebeurd? Of is er toch een grotere diversiteit dan op het eerste gezicht lijkt?
Foto links: eeuwig moes.
10
Tuin
Pentland Brig Meer duidelijkheid bestaat er omtrent de Pentland Brig-kool. Deze fors uitgroeiende plant is wat mij betreft de beste en stevigste van de doorlevende bladkolen. Het blad is opvallend krullerig, wat er wellicht op wijst dat een boerenkoolsoort mee geholpen heeft bij het ontstaan van deze soort. De afstanden tussen de planten mogen ruim genomen worden, tot 1 x 1 m. Ze worden wat hoger dan de bovenvermelde kolen, 80 cm is zeker geen uitzondering! De opbrengst is zeer groot, en vooral in het voorjaar zijn de bladeren voor de mens en voor al dan niet gevleugelde dieren niet te versmaden. De oudere bladeren worden soms wat taaier en vezelig; ze hebben een meer uitgesproken koolsmaak dan de jonge groei. Toch zijn ook deze bladeren een perfecte aanvulling voor vele bereidingen: een voorjaarsstamppot van aardappelen met kool bijvoorbeeld. In diverse landen circuleren er andere doorlevende bladkolen, de ene al obscuurder en moeilijker te vinden dan de andere. Zo zijn Cottager’s kale, Woburn kale en Ragged Jack zeldzame soorten die hun wortels in de Engelse aarde hebben staan. Opmerkelijk is de aanwezigheid van doorlevende kolen in warmere streken als Ecuador en Peru. Negen sterren Een verdere wandeling doorheen het aanbod van doorlevende kolen brengt ons bij een doorlevende broccolisoort, de nine star perennial, die in het voorjaar, zoals de naam suggereert, negen (of soms meer) witte broccolihoofden produceert. Samen kunnen deze bloemhoofdjes gemakkelijk een gewicht van 1,5 kg halen. Daarnaast zijn er, net zoals bij de gewone broccoli, talrijke even smakelijke zijscheutjes die na het oogsten van de grote hoofden nog enkele weken langer oogstbaar zijn. De smaak ligt tussen broccoli en bloemkool in; het gebruik ervan kan dus vergeleken worden met deze twee soorten. Van alle doorlevende kolen is deze echter de meest veeleisende: hij wenst een goede zonnige standplaats, rijke grond en een stevige winterbescherming bij strenge vrieskou. De bloemknoppen dienen allemaal geoogst te worden. Deze planten vormen immers, in tegenstelling tot doorlevende
Pentland Brig (boven) en Nine star perennial.
bladkolen, wel vlug bloemen en zaad, waarna de planten afsterven. Door deze groeiwijze is het evenwel mogelijk en behoorlijk eenvoudig om een opkweek te doen via zaadjes. De plantjes zullen slechts in het tweede jaar na de uitzaai eetbare hoofden produceren en ze kunnen deze productie drie tot zes jaar volhouden. Meer doorlevend lekkers… De overkoepelende koolfamilie (brassicaceae) telt nog diverse andere doorlevende soorten. De meest bekende is wellicht
de zeekool (Crambe maritima). Andere crambes die eenzelfde waarde kunnen hebben, blijven wat onbekender: Crambe tataria, C.cordifolia… Laten we de doorlevende rucolasoorten – met weliswaar maar een korte levensduur – ook niet vergeten, en wie vermoedt dat de jonge blaadjes van de meerjarige damastbloem (Hesperis matronalis) eetbaar zijn? De lijst wordt hier stilaan zo lang als de wortels van de doorlevende mierikswortel…
Column/Verbeeld
11
Column Van groenten en bloemen bezeten Tekst Natascha Boudewijn Illustratie Leen De Pelseneer
Groenten, kruiden en eetbare bloemen beheersen sinds een paar jaar mijn leven. Ik zaai ze, vertroetel ze en oogst ze. Ik kook met ze, eet ze en drink thee van ze. Ik lees en verzamel boeken en tijdschriften uit de hele wereld over ze, zoek stad en land af naar oude vergeten variëteiten, droom van ze. Ik stel ze overal in huis tentoon op schalen en in vazen, ik hang de muren vol oude Franse illustraties. Ik start een blog, een bedrijf en schrijf een boek over ze. Waarom? vraagt u zich af. Wat is er nu zo bijzonder aan een kievitsboon, aan salie of goudsbloem? Ik zal proberen om dat kort uit te leggen. Allereerst is daar die boeiende historie. Ontelbaar veel groenten, kruiden en eetbare bloemen vergezellen ons al sinds de mens hier is. Als trouwe, onbaatzuchtige vrienden, voeden zij ons en versterken met hun vitamines en mineralen ons lichaam en onze geest. Maar bovenal laten groenten, kruiden en bloemen je de seizoenen heel persoonlijk
en direct ervaren. Neem bijvoorbeeld de goudsbloem. In het voorjaar roepen de gekartelde zaadjes, die volmaakte halvemaantjes, visioenen op van massa’s vrolijke bloemen in allerlei schakeringen oranje en zalmroze. Ik voel de zon, ruik de zomertuin en hoor de bijen zoemen. De zaadjes schenken de belofte van de zomer. Als die bloemenzee er dan is, ervaar ik de zomer tot in mijn diepste wezen. In één bloem zie ik het hele universum, voel ik de verbondenheid met alles wat leeft. In de herfst schijnt de zon via de goudsbloemen nog een laatste maal in de perken en op het bord, hoewel ik ze al in zaden zie veranderen en weet dat het tijd is om naar binnen te gaan. Net als de natuur zich in de herfst naar binnen keert, ga ik ons huis in, maak de haard aan en schep ruimte voor reflectie. Zelfs in de winter laat het bevroren bloemenhart mij het wijze ritme van de natuur ervaren. Alles komt en gaat en zo is het goed. De aanblik ervan biedt rust en troost. Dan heb ik het nog niet eens gehad over
de onuitputtelijke bron van culinaire inspiratie die groenten, kruiden en eetbare bloemen voor mij zijn. Zelfs al werd ik 103 jaar en zou ik tweemaal daags meerdere gangen koken, dan nog zou ik maar een klein deel van alle mogelijkheden kunnen uitproberen. Ze prikkelen mijn creativiteit en strelen mijn smaakpapillen en die van degenen voor wie ik ze met liefde bereid. En zo helpen groenten, kruiden en eetbare bloemen mij ook om anderen blij te maken en te inspireren. Ik houd ervan om voor mensen te koken en hun ogen te zien oplichten door de verrassende smaaksensaties met die pure ingrediënten, om van hen te horen dat zij recepten hebben uitgeprobeerd en daar enthousiast over zijn, om te zien dat ook zij gegrepen worden door dat virus en op zoek gaan naar bijzondere zaden om dan in de lente in hun tuin of op hun balkon een hoekje vrij te maken en uiteindelijk samen te genieten van al dat heerlijks. Daarom dus!
12
Sorbet
Ontelbare bloemblaadjes… Hoe lekker ruiken natuurlijke parfums? Tekst Reine De Pelseneer Foto Jacob Whittaker, Honoré des Prés
Wanneer ik de parfumafdeling van een groot warenhuis betreed, voel ik vaak duizel in mijn hoofd. Niet alleen doet de mengelmoes van sterke geuren me naar frisse lucht verlangen, het gigantische aanbod van synthetische geurtjes in kleurrijke flesjes werkt weleens overweldigend. Het aanbod van natuurlijke parfums staat hiermee in schril contrast. Met wat geluk ontdek je een flesje in de natuurvoedinsgwinkel of bij de apotheker, maar l’embarras du choix hoort daar meestal niet bij. Online lijkt er meer te bewegen op bioparfumvlak. De Velt-redactie ontving enkele stalen van webwinkel De Bioparfumerie en deed de test: hoe verleidelijk zijn deze natuurlijke parfums?
Sorbet
Complexe materie Voor de ontwikkeling van parfums worden duizenden geurstoffen gebruikt. Een complex parfum bestaat uit tientallen geurcomponenten. Die geurstoffen hebben ofwel een natuurlijke (plantaardige of dierlijke) oorsprong, ofwel een synthetische. Vaak lijken die synthetische geurstoffen heel erg op hun natuurlijke variant. Een klassiek voorbeeld van een natuurlijke geur die tegenwoordig steevast wordt vervangen door synthetische geurstoffen is muskus, een sterk ruikende afscheiding uit een klier van het muskushert. Toen het hert een bedreigde diersoort werd, schakelde men meer en meer over op synthetische muskus, die je vandaag in ontelbare parfums kunt aantreffen. Ook synthetische bloemengeuren zijn vaak niet te onderscheiden van het natuurlijke ‘origineel’. Voor bepaalde bloemengeuren, zoals roos en jasmijn, heb je ontzettend veel bloemblaadjes nodig om slechts een kleine hoeveelheid etherische olie te extraheren. De geuren synthetisch namaken is dan een goedkopere oplossing. Bovendien zouden synthetische geuren stabieler zijn dan hun natuurlijke variant. Geen wonder dus dat het aanbod aan niet-natuurlijke geuren zoveel groter is… Toch laten meer en meer consumenten de synthetische geurencocktails liever links liggen. Er bestaat immers twijfel over de gezondheidsaspecten van deze parfums. Maar kan het kleine aanbod aan natuurlijke parfums wel concurreren met de ruime synthetische selectie? Munt of mos? De Bioparfumerie wil de Velt-redactie graag laten kennismaken met natuurlijke – grotendeels biologische – parfums. Er arriveert een envelop met een tiental miniflesjes op het secretariaat. De geuren die in deze flesjes vervat zitten, dragen namen die tot de verbeelding spreken: Eau d’Isiris, Rêve Etoilé, Zeste de bonheur, Vamp à NY, Honoré’s Trip, Chaman’s party, Bonté’s Bloom… De parfumhuizen die voor al dat fraais verantwoordelijk zijn, heten Shantara, Glam Hours en Honoré des Prés. Samen met enkele jonge, vrouwelijke collega’s buig ik me – gewapend met papiertjes om de parfums op te verstuiven en koffiebonen om de neus tussen de verschillende snuifbeurten door te ‘verfrissen’ – over de staaltjes.
13
tengeuren wel weet te waarderen, vindt hier misschien zijn gading. Less is more, lijkt wanneer het over geuren gaat geen overbodige uitspraak… De voorkeur voor bepaalde geuren is echter zo persoonlijk, dat je hoe dan ook zelf de proef op de som zult moeten nemen. En dat kan, want bij De Bioparfumerie kun je een samplepakket bestellen. Valt een van de geuren in de smaak? Dank kun je hem als Velt-lid met ledenkorting kopen. → www.debioparfumerie.com → www.velt.be/ledenvoordelen
Parfums beoordelen is geen sinecure, zo blijkt al snel. ‘Dit ruikt duidelijk naar munt’, roept de een. ‘Nee, mos!’ vindt een ander. En een derde meent sinaasappelschil te ontwaren. Ongetwijfeld heeft iedereen een beetje gelijk, want geuren zijn complex en in deze natuurlijke parfums vonden verschillende etherische oliën hun weg. Dat over geuren en kleuren niet te twisten valt, blijkt eens te meer wanneer een van de dames over Love coco opmerkt: ‘Deze geur doet verlangen naar vakantie op het strand, met palmbomen en cocktails’, terwijl een van de anderen alleen maar kan uitbrengen: ‘Bah, veel te zoet!’ Uiteindelijk blijkt het enthousiasme niet heel groot. Niemand roept spontaan een van de parfums uit tot grote favoriet. Sommige geuren worden lekker fris bevonden, maar zouden eerder in de smaak vallen als deodorant. Zeste de bonheur, een frisse citrusgeur, oogst uiteindelijk de meeste bijval. Maar we besluiten met zijn allen dat de markt van de natuurlijke parfums toch gebaat zou zijn met nog wat meer (en betere) keuze… Minder is meer Enkele weken na onze testsessie vallen er weer wat staaltjes van de De Bioparfumerie in de bus. Deze keer gaat het om parfums van het merk Florame, parfums waarin één geur uitgesproken naar voren komt: Rose Eclatante, Verveine Pétillante, Patchouli Intense en Lavande Envoûtante. Wie ingewikkelde geursamenstellingen maar niets vindt en een van deze plan-
Gekeurd De geteste parfums bevatten zo veel mogelijk biologische ingrediënten en dragen het Ecocert- of Cosmebio-keurmerk. Ze werden op een verantwoorde manier geproduceerd en verpakt.
‘Dit ruikt duidelijk naar munt’, roept de een. ‘Nee, mos!’ vindt een ander. En een derde meent sinaasappelschil te ontwaren.
14
Breedbeeld
De Colorieten Hof Een Antwerpse samentuin Tekst en foto’s Natascha Boudewijn
Op een koude dag in maart 2011 fietst Elisabeth De Coninck toevallig een iets andere route naar haar huis op het Zuid in Antwerpen. Tussen de nog kale bomen en hoge flatgebouwen ziet zij plots een groene oase: een grote binnentuin. Ze weet het meteen, dit is de plek waar haar droom werkelijkheid zal worden, de plek waar ze al een poosje naar op zoek is. Een jaar later leidt Elisabeth mij trots rond door de zonovergoten Colorieten Hof.
Anno 2010 is de droom van Elisabeth De Coninck een gemeenschappelijke moestuin, waar mensen van allerlei leeftijden, rangen, standen en culturen elkaar ontmoeten en samen plezier beleven aan het zaaien, verzorgen en oogsten van groenten en kruiden. Die moestuin mag niet zomaar ergens liggen. Nee, Elisabeth wil de moestuin midden in de volgebouwde
stad Antwerpen, het liefst in de buurt van het Zuid, waar Elisabeth een aantal jaren geleden zelf is komen wonen. Digitaal lapje grond Als bedreven en gepassioneerd moestuinierster, had zij zelf tuinen in onder andere de Ardennen. Van zodra ze in Antwerpen komt wonen, kweekt Elisa-
beth in potten op haar terras. Toch mist ze het moestuinieren. Ze schrijft daarom een moestuinblog waar ook anderen een ‘digitaal lapje grond’ kunnen krijgen om te bloggen over belevenissen in het groen. Het concept is een doorslaand succes. Elisabeth wint er zelfs een prijs van ‘De week van de smaak’ mee: een jaar lang een lesgever van Velt, in te zetten in een tuin naar keuze. Hof ter Beke Elisabeth: ‘Ik was natuurlijk heel blij met de erkenning en de prijs, maar ik had destijds alleen mijn digitale tuin, de blog, en geen tuin waarin een lesgever van Velt aan de slag zou kunnen. De prijs was op die manier een extra stimulans om mijn droom te realiseren. Ik moest snel op zoek naar een geschikte locatie!’ De tuin kreeg als naam ‘De Colorieten Hof ’, een verwijzing naar het palet aan kleuren van enerzijds de bloemen, groenten en kruiden en anderzijds de deelnemers. Elisabeth: ‘Omdat ik het interculturele aspect zo belangrijk vind, vroeg ik het Intercultureel Vrouwencentrum Antwerpen (IVCA), waar ik al actief was, of zij mee wilden doen. De volgende stap was de gemeente Antwerpen om hulp vragen bij het vinden van een geschikt stuk grond. We zijn in de loop van maanden naar een paar stukken grond gaan kijken, maar helaas lukte het steeds niet’. Tot die dag in maart vorig jaar dus. Het grappige is dat Elisabeth de plek waar De Colorieten Hof nu is gevestigd, de tuin van Dienstencentrum* Hof ter Beke, al wel kende. Ze had er daarvoor echter nooit mogelijkheden in gezien. Ook de centrumleider, Guy Plas, kende zij al en toen Elisabeth een paar dagen later bij hem langs ging om hem over haar droom te
4 | 2012
vertellen, bleek hij net op zoek te zijn naar een dergelijke invulling van de tuin. De vier wormen Guy Plas: ‘Elisabeth kwam precies op het juiste moment bij me. Onze binnentuin stond vol bodembedekkers en het was er eigenlijk maar een saaie boel. We waren al wel begonnen met een gemeenschappelijke composthoop, ‘de 4 wormen’ (vernoemd naar de vier bedenkers, onder wie Guy Plas, red.). Buurtbewoners en de bewoners van de serviceflats hier in Hof ter Beke, kregen een emmertje om hun afval naar de composthoop te brengen. Dat liep heel goed, de mensen waren enthousiast. Het idee van Elisabeth vonden we geweldig. Niet alleen zouden we zo de tuin een prachtige nieuwe invulling kunnen geven, ook onze bewoners en de buurtbewoners – mensen van verschillende leeftijden en afkomsten – zouden we op deze wijze met elkaar in contact kunnen brengen. Op Hof ter Beke hechten wij daar waarde aan. Wij hebben hier bijvoorbeeld vaak kinderen van de wereldschool over de vloer. Op deze school is 45 procent van de kinderen van Belgische
komaf en 55 procent komt uit landen als Marokko, Turkije, Polen, Azerbeidzjan, Oezbekistan, Mexico en Bosnië. De eigen grootouders van deze kinderen wonen ver weg en zij vinden het heerlijk om hier met onze oudere bewoners en bezoekers van het dienstencentrum samen te kunnen zijn. En zo slaan we twee vliegen in een klap: de bewoners genieten er ook met volle teugen van.’ Vervuilde grond De beslissing wordt snel genomen: de tuin van Hof ter Beke biedt ruimte aan het project De Colorieten Hof, een moestuin waar Velt-lesgever Marijke Vandierendonck, mensen van diverse pluimage les zal geven over ecologisch tuinieren. Er breken drukke tijden aan: sponsors worden gezocht, materialen en bessenstruiken besteld, de oude begroeiing in de tuin geruimd. Enthousiaste sponsors leveren biologische en historische zaden, tuinmateriaal en ecologisch behandeld hout waarmee grote perken worden gemaakt. Elisabeth: ‘Omdat er een vermoeden bestond dat de grond van de tuin vervuild was, eiste de stad dat er verhoogde perken
15
kwamen. Die zijn vervolgens gevuld met twee derde tuingrond en een derde compost. Intussen moest er ook bekendheid aan het initiatief worden gegeven, om deelnemers te vinden die dit tuinseizoen al van start konden gaan.’ Dat lukte uitstekend: in totaal zijn er al 22 mensen die van Marijke en Elisabeth les krijgen en helpen. Op 15 maart 2012 vond de officiële opening van het tuinseizoen plaats. Het project krijgt meer en meer bekendheid, ook op radio en TV. Hofdames Speciaal voor deze reportage heeft Elisabeth een aantal van de ‘Hofdames’, zoals zij de deelneemsters liefkozend noemt, weten op te trommelen. Het is een mooie afspiegeling van de diversiteit van de hele groep. Er zijn twee bewoonsters van Hof ter Beke, beiden actieve tachtigers. Er zijn drie Hofdames via IVCA, uit Nigeria en Marokko. Marijke en Elisabeth maken het af. De deelneemsters stralen enthousiasme uit. Hun ogen glinsteren als ze over het project vertellen. Rita uit Nigeria: ‘Dit project biedt mij de gelegenheid om nieuwe mensen te leren
16
Breedbeeld
kennen en te leren hoe ik zelf groenten en kruiden kan verbouwen. In Nigeria woonde ik in de stad, daar was geen ruimte voor een moestuin. Ik verheug me elke week om op donderdagochtend weer samen aan de slag te gaan.’ De oudere Belgische Hofdames helpen de IVCA-Hofdames met de taal en cultuur en andersom brengen de IVCA-deelneemsters een hoop levendigheid voor de twee oudere bewoonsters. De overige bewoners van het dienstencentrum zijn ook enthousiast, al moeten sommigen nog wat wennen aan de regels van het spel. Zo komt tijdens de fotosessie een bejaarde mevrouw met een plastic tasje om ook wat van die heerlijke knapperige radijzen te oogsten. Elisabeth legt haar geduldig uit dat dit helaas niet de bedoeling is: ‘De oogst is bestemd voor de deelnemers aan het project en niet voor de 272 bewoners. Er zou niets overblijven! Je kunt met ons meedoen en dan mag je natuurlijk mee oogsten.’ De mevrouw druipt teleurgesteld weer af, hoewel ze begrip heeft voor deze regel. De prachtige groene botersla viel ook al bijna ten prooi aan het oogstenthousiasme van de bewoners. Binnenkort kunnen ze wellicht even allemaal delen in het oogstplezier. Marijke: ‘Guy Plas had het briljante idee om aan het einde van het seizoen van de resterende oogst samen met de bewoners een grote pot soep te koken. Zo kunnen alle bewoners straks toch meegenieten.’ De Hofdames zaaien, verzorgen en oogsten dat het een lieve lust is. Zij zijn echt een team, hebben zichtbaar plezier samen en een mooie oogst op de koop toe. Daarmee is niet alleen de droom van Elisabeth De Coninck uitgekomen, maar ook die van alle anderen die bij dit unieke project betrokken zijn. *Voor de lezers in Nederland: een dienstencentrum in Vlaanderen geeft ouderen de kans om zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving te blijven wonen. Het is een ontmoetingsplaats waar mensen terechtkunnen voor advies en informatie, in een gemoedelijke sfeer en waar men de gelegenheid krijgt om zich creatief te ontplooien en zich zinvol bezig te houden met ontspannings- en vormingsactiviteiten.
Doe mee! Woon je in de buurt en heb je groene vingers of wil je die krijgen? Wil je in contact komen met de Hofdames en kijk je uit naar een rijke oogst om lekkers van te bereiden? Meld je dan aan via IVCA/Isabel, Paleisstraat 39, 2018 Antwerpen (03 238 16 93), of breng een bezoekje aan De Colorieten Hof op donderdagochtend tussen 9.30 en 12 u: Dienstencentrum Hof ter Beke, Balansstraat 23A, 2018 Antwerpen.
Breedbeeld
17
Van Labbelaer tot Leilekkerland Samentuinen in opmars Tekstbijdragen door Luc Vanhoegaerden, Lieven David, Reej Masschelein e.a. Redactie Bart Coenen Foto’s Filip Claessens, Stefan Jacobs en Lander Depypere
Samen groenten kweken is hip. De Colorieten Hof, waar je in het voorgaande artikel over las, is lang niet de enige tuin waarin mensen van diverse pluimage samen op een milieuvriendelijke manier tuinieren. De behoefte aan samentuinen blijkt groot. Velt maakt je graag wegwijs in een aantal van haar samentuinen…
Wat is een samentuin? Op de website www.samentuinen.org omschrijft Velt een samentuin als ‘een tuin waarin mensen samen ecologisch tuinieren’. Samentuinen zijn er zowel voor gezinnen als voor individuele tuiniers, voor jong en oud, autochtoon en allochtoon. Mensen met een fysieke beperking, zoals senioren met een beperkte mobiliteit, kunnen ook deelnemen, via de teelt in verhoogde bakken bijvoorbeeld. In sommige samentuinen tuinieren mensen individueel op hun eigen perceel én zetten ze zich in voor de gezamenlijke inrichting en het onderhoud van paden, bergingen en compostbakken, terwijl in andere samentuinen de volledige oppervlakte als een gemeenschappelijke tuin wordt beschouwd. Een belangrijk aspect van een samentuin is dat mensen samen leren door ervaringen uit te wisselen, samen cursussen te volgen, etc. Persoonlijke mission impossible Voor Fabienne De Jonge ( foto) uit Tremelo was meedoen met een samentuin geen grote stap. Fabienne De Jonge: ‘Ik tuinier in mijn vrije tijd en kom graag “onder de mensen”, zoals ze zeggen. Maar ecologisch groenten kweken is toch wel wat anders dan de Lonicera scheren. Ineens moet ik leren timen. Geduld hebben of net een tandje bijsteken in functie van de weersomstandigheden, omgaan met te veel water of met te weinig water, en mijn beperkte kennis van de dierenwereld aanscherpen. Tot slot is er nog mijn persoonlijke mission impossible: mijn twee tienerzonen opnieuw groenten leren eten met smaak. Als baby aten ze alles wat ik vers klaarmaakte. Nu, 14 en 19 jaar later, probeer ik variatie te brengen
18
Breedbeeld
met geraspte wortelen, aardappelen en gemixte spaghettisaus.’ Het eerste tuinjaar leverde Fabienne De Jonge alvast één overwinning op. ‘Mijn jongste vraagt nu steevast naar de pastinaakpuree, zelfgemaakte aardappelpuree met een beetje pastinaak erin. Die zoete en romige smaak vindt hij heerlijk. Toen ik mijn oudste vertelde dat ik opnieuw aardappelen had geplant zei hij: “Ik hoop weer van die knobbelpatatjes, die zijn zalig.” Hij bedoelde de Corne de Gatte die ik eerst al dente kook in de schil en dan lichtjes bruin bak in olijfolie met wat kruiden. Ik denk dat ik het tweede tuinjaar opnieuw kan scoren, met postelein misschien of met een kleurrijke broccolimix. Of gaan ze toch eens voor het eerst een rauwe tomaat proeven? Och, ik zie wel, er is keuze te over…’ Handen in elkaar slaan Ecologische groepsmoestuinen zijn niet nieuw voor Velt. Voorbeelden van projecten waar leden samen tuinieren vinden we bij de afdelingen Brasschaat, Bergeyk, Polders en Dodoenstuin. Sinds enkele jaren komen er vanuit verschillende hoeken van de Vlaamse bevolking en van lokale overheden vragen om nieuwe groepsmoestuinen op te starten, te begeleiden of een meer ecologische invulling te geven. Zo realiseerden de Velt-medewerkers Luc Vanhoegaerden en Lieven David initiatieven in de provincies Limburg, Vlaams-Brabant en het Brussels Gewest. Lieven David: ‘We krijgen 1 à 2 vragen per week binnen van burgers en besturen die een samentuin willen opzetten. Voor ons is dit een teken dat er een grote behoefte is en dat mensen zelf de handen in elkaar slaan. Alleen al daarom ontwikkelen we verder onze expertise en netwerken, en investeren we in de opleiding van begeleiders.’ Bree: De Labbelaer Op zondag 17 juni werd in Bree het ecologisch volkstuinencomplex ‘De Labbelaer’ ingehuldigd. Het is al de negende volkstuin in Limburg die wordt opgericht binnen de meerjarige samenwerking tussen Velt en de afvalintercommunale Limburg.net. Het doel van deze samenwerking: tien ecologisch werkende volkstuinen realiseren in Limburg. Onder
begeleiding van een Velt-praktijkbegeleider kweken tuiniers er milieuvriendelijk geteelde groenten, elk op een eigen perceel. Velt coördineerde in de voorbije maanden, samen met de duurzaamheidsambtenaar van de stad Bree, de praktische realisatie van de volkstuin. Gedurende de twee eerste groeiseizoenen biedt Velt tweewekelijks praktische begeleiding aan de tuiniers in de volkstuin. Er wordt nu al nagedacht over de uitbreiding van de volkstuin in 2013, als zich straks meer kandidaat-tuiniers zullen aanbieden. Genk: charter tegen pesticiden Julien Meyvisch, voorzitter van Velt Genk legt in de krant Het Belang van Limburg uit hoe samentuiniers op een gezonde en milieuvriendelijke manier kunnen omgaan met de natuur: ‘Door ecologisch te tuinieren in de moestuin, houd je de grond het best vruchtbaar. Groenbemesting brengt voeding (stikstof ) in de grond. Stalmest en compost zijn voeding en bodemverbeteraars; ze bevatten organismen en minerale elementen die voedsel zijn voor planten.’ De groendienst van Genk zal de Genkse paden, stoepen en parken op dezelfde ecologische manier aanpakken. Het krantenartikel verscheen naar aanleiding van de ondertekening van de eerste intentieverklaring die Velt Genk afsloot met de stad Genk en de tuiniers van de volkstuinen in Sledderlo. Daarin staat dat de tuiniers en de stad zich verbinden om geen pesticiden te gebruiken.
Zemst: buurtbewoners betrekken In Zemst startte vorig jaar op vraag van enkele buurtbewoners de nieuwe samentuin ‘Het Gulderijtje’. De buurtbewoners vroegen aan het gemeentebestuur om op een nabijgelegen beschikbare landbouwgrond van 80 a een buurttuin te mogen aanleggen. Het gemeentebestuur vroeg daarop financiële ondersteuning aan bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en kwam via Velt terecht bij de plaatselijke afdeling Zennevallei. In april 2011 kon Jos Noppen als begeleider met de buurtbewoners aan de slag. Nu heeft de samentuin een moestuin van 30 are. De rest werd een weide voor dieren en speeltuigen. Jos Noppen, voorzitter van Velt Zennevallei vertelt: ‘Het werd een heuse kinderboerderij. Het was al april, dus werd de tuin gauw in percelen verdeeld. Een wafelbak bekostigde de eerste lading compost, zaden en tuinmateriaal. Er kwamen ook een tuinhuis en een compostplek: daar komt al het buurt-GFT nu naartoe. Iedere zaterdag werkten de buurtbewoners door en ook op woensdag hielden we werknamiddagen.’ Van de 80 buurtgezinnen engageerden er zich 40 om minstens een paar uren mee te komen werken. Jos Noppen: ‘Als beginnende tuiniers maakten ze natuurlijk fouten, maar dat is normaal in een leer-jaar. De tuiniers leerden de meest uiteenlopende, ook minder bekende, groenten telen. Allemaal ecologisch, uiteraard! Er werd samen geoogst onder het motto: er is voldoende voor iedereen; we kunnen alles delen.’ → www.gulderijtje.org
→ www.buurtwerk-waterschei.be
Kessel-Lo: Monte Rosa Op een steenworp van de Zavelhof, aan de Heidebergstraat in Kessel-Lo, tuinieren enkele gezinnen samen in de samentuin van de vzw Monte Rosa, een begeleidingstehuis binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. Het perceel dat de buren van deze instelling mogen bewerken, is een licht naar het noorden hellende leemgrond, omgeven door bomen, maar met een vrij open zonnezijde. Projectcoördinator samentuinen Lieven David voedt deze tuiniers met informatie over bodem, bodembewerking, bemesting en teeltschema’s. → www.tuinierenmonterosa.wikispaces.com
Schilde: een nieuwe start In Schilde doet een tiental kruidenkenners De Dodoenstuin heropleven. De Dodoenstuin werd in 1977 ingericht volgens de instructies van de Vlaamse kruidendeskundige Rembert Dodoens (1517-1585). ‘De laatste jaren keek er niemand meer om naar de Dodoenstuin. Daardoor lijkt het hier op een wildernis’, vertelt Velt-lid Mieke Vanderhaeghen aan de krant Het Nieuwsblad. ‘Dat is jammer, want het is een historische reconstructie van een geneeskruidentuin uit de zestiende eeuw. Hier staan enkel kruiden die voorkomen in het Cruydenboeck dat Dodoens in 1554 schreef. We kregen van de gemeente Schilde carte blanche om de grote om-
Breedbeeld
19
muurde tuin helemaal naar onze hand te zetten.’ De vrijwilligers zullen de zowat 500 kruiden die Dodoens destijds oplijstte opnieuw samenbrengen en deze collectie aanvullen met tientallen andere en mindere bekende keuken-, cosmetica- en verfkruiden. Mieke Vanderhaegen: ‘Dit wordt een laboratorium voor herboristen. Moderne koks zoals Sergio Herman, Roger Van Damme en Bart de Pooter geven het voorbeeld door veel met wilde en soms onbekende kruiden te werken. Dat willen wij ook promoten.’ → www.velt.be/werkgroepdodoenstuin
Samentuinen.org Velt biedt advies en ondersteuning aan personen, groepen en besturen die een samentuin willen oprichten of zich bij een bestaande tuin willen aansluiten. We bundelen alle informatie op de website samentuinen.org. Hoe vind je een perceel? Waar vind ik budgetten en ondersteuning? Hoe werf en begeleid je tuiniers? Moet ik een overeenkomst opstellen? Alle ingrediënten voor een geslaagd samentuinproject komen op de website aan bod. Daarnaast biedt de site achtergrondinformatie in de vorm van downloadbare beleidsteksten, studies, draaiboeken en tijdschriftartikels. Ten slotte vind je op samentuinen.org een handige overzichtskaart met een hele reeks actieve samentuinen in Vlaanderen en Nederland. → www.samentuinen.org
20
Breedbeeld
Leilekkerland: een tijdelijke tuin aan het water Frank Petit-Jean is de motor van een bijzondere samentuin in Kortrijk. Velt-projectcoördinator samentuinen Lieven David had een gesprek met hem. Hoe is het allemaal begonnen? Frank Petit-Jean: ‘Velt Eetbaar Kortrijk organiseerde op 28 mei 2011 een workshop Moestuinieren in Potten voor de buurtwerking en een school in de Sint-Janswijk. Bij de 80 deelnemers waren ook enkele leden van de Lions Club Kortrijk die gepassioneerd mee deden. We werden nadien door hen gecontacteerd met de vraag of we geen buurttuinproject wilden opstarten dat ze mee zouden ondersteunen. De nadruk zou moeten liggen op de combinatie van ecologische en sociale meerwaarden van het project. We gingen in heel Kortrijk op zoek naar grond, maar die ligt er natuurlijk niet zomaar voor het rapen. Stan Van Mierlo, lid van onze werkgroep, wees ons op de westelijke tip van het Buda-eiland, een driehoekje dat in het Leiewater uitsteekt. Dat topke ligt daar toch te niksen! Tja, het lijkt heel klein vanaf de andere oevers, maar het bleek toch 25 are groot! Wow! De eerste reactie van onze groep was: laten we er aan guerilla gardening gaan doen, want die eigenaar – Waterwegen en Zeekanaal NV – gaat ons toch nooit de toelating geven om te tuinieren. Enfin, we hebben het hun toch maar gevraagd, en tegen alle verwachtingen in hadden we na twee maanden een vergunning!’ Wie tuiniert er waar? Frank Petit-Jean: ‘Nu tuinieren er 30 mensen, ieder op een eigen lapje. We delen ook een mooi stukje bloemenweide en een collectieve moestuin van 2 a. De rest laten we over aan de natuur; zo’n ruigte is onmisbaar voor bijen en biodiversiteit in het algemeen. We maaien er wel wandelpaden in en er is nog een stukje ligweide helemaal op het uiterste tipje.’ Een aantal tuiniers van het eerste uur oogst intussen al de typische groenten van begin juni: erwtjes, sla, radijsjes,
rucola… Enkele late roepingen hebben recent pas hun tuin ingezaaid en er staan nog vier mensen op de wachtlijst. Lang niet iedereen kan al groenten kweken, maar de tuiniers leren veel van elkaar. Frank Petit-Jean: ‘We organiseren collectieve werkdagen; ongeveer om de 14 dagen werkt wie kan een paar uur in de tuin. Enkele doorgewinterde Velt-tuiniers zoals Philippe Meert of Martin Raepsaet sturen bij in de individuele tuintjes en wijzen bijvoorbeeld op te dicht gezaaide radijzen. We voerden ook een echt vragenuur in. Vanuit het vallen en opstaan van de tuiniers, ontstond de vraag naar echte tuinlessen. Zo’n gestructureerde vorming gaan we vanaf november organiseren. Dan gaan we onze werking ook evalueren. Met 30 mensen een datum prikken is bijvoorbeeld al een hele uitdaging. Stilaan gaan de tuiniers spontaan taken opnemen. Het project wordt momenteel nog sterk gedragen door enkele werkgroepleden van Eetbaar Kortrijk zoals Hans Garreyn en mezelf, maar ik heb er alle vertrouwen in dat meer mensen uit deze nieuwe groep zich actiever op dat vlak zullen engageren.’ Hoe ligt dit project in de buurt? Frank Petit-Jean: ‘Elke tuinier bewerkt 10 m2. Dat lijkt niet veel, maar het is dan ook niet puur om de opbrengst te doen. We kweken namelijk ook sociale cohesie. De tuiniers komen vooral voor de contacten en de gezelligheid; dat zeggen ze ook expliciet. We hebben dit aspect bewust bevorderd, door over het initiatief
eerst heel lokaal te flyeren, en door pas in tweede instantie de plaatselijke pers, facebook etc. in te schakelen. Zo hebben we een sterke kern van tuiniers die in een straal van 300 m rond de tuin wonen en die elkaar tot voor enkele maanden nog niet kenden. Het valt ons op dat we bijna uitsluitend jonge gezinnen en individuen met een gemiddelde leeftijd van 35 jaar hebben aangetrokken. Komt dat door het tijdelijke karakter of zit er iets in het Leiewater? Heel vaak kiezen jonge mensen er bewust voor om midden in de stad te komen wonen; ze hebben zelden een tuintje. Een van de perceeltjes wordt bewerkt door Habbekrats, een vzw die moeilijke jongeren zin geeft. En dan is er ook nog een gepensioneerde volkstuinier die helemaal spontaan interesse kreeg voor ons project. Hij komt geregeld kijken en geeft af en toe tuinadvies.’ Hoe zien jullie dit op langere termijn? Goh, ik spreek in dit verband graag over een ‘nomadentuin’. Dit is een term die tuingroepen in Berlijn ook gebruiken. Het gaat immers over het bewerken van stukken grond die tijdelijk vrij zijn en die extra buurtgroen creëren, iets waar de stad zoveel nood aan heeft. Wat Waterwegen en Zeekanaal NV over een paar jaar met deze grond gaat doen, is nog niet duidelijk, maar intussen doen de tuiniers ervaring en vooral niet-meer-testoppen enthousiasme op. De bewoners voelen zich nu bovendien meer betrokken bij het stadsbeleid. → www.velt.be/eetbaarkortrijk.
Culinair
21
Vraag & antwoord Hoe kun je ecologisch barbecueën? Tekst Nadia Tahon Foto I am tirol
De ontdekking van het vuur is ongetwijfeld de belangrijkste ontdekking ooit. Een vuurtje stoken blijven we graag doen en barbecueën is razend populair. Barbecueën is gezellig, je doet het nooit alleen en het is lekker. Maar waar vuur is, zijn er broeikasgassen, ongeacht of je een barbecue hebt op gas, elektriciteit of houtskool. Bovendien veroorzaakt de verbranding fijn stof en giftige stoffen. Door bedachtzaam om te springen met de barbecue kun je de milieu-impact beperken en nog meer genieten.
Maak optimaal gebruik van de warmte Zorg vooral dat je de warmte van de barbecue optimaal benut: naast een stukje vlees, vis of vleesvervanger, kun je groenten roosteren, al dan niet op een vuurvaste schotel. Je kunt een potje laten sudderen of een gebakken perzik met wat kaneel en honing als dessert aanbieden. Bij een winterbarbecue kun je het vuur gebruiken om je aan te warmen, op een veilige afstand. Vergeet dan niet om binnen de verwarming een graadje lager te zetten… Koop geen al te grote barbecue, zodat je niet meer houtskool verbruikt dan nodig is.
Vermijd afval Bereidingen als papillotte of aardappelen in aluminiumfolie zorgen voor extra afval. Gebruik vuurvaste schotels die je kunt hergebruiken of koop in de kringwinkel een oude pot die onderaan zwartgeblakerd mag zijn. Kies voor ingrediënten van milieuvriendelijke teelt We associëren barbecue automatisch met veel vlees. Koop je een barbecuevleespakket, reken dan op maximaal 120 g per persoon. Voorzie een buffet met slaatjes en gril groenten en eventueel
een vleesvervanger. Maak een vleesarme brochette door vlees af te wisselen met stukjes groenten zoals aubergine of courgette. Als je vlees wilt eten, kies dan voor een stukje biologische kip of vis. Vis met MSC-label is een andere optie. Voor een zomerbarbecue vind je volop lekkere seizoensgroenten. In de winter kun je bijvoorbeeld spiesjes van spruitjes maken of een stukje vlees verpakken in een koolblad. De groentebelegjes die je voor een ecosmos maakt, zijn perfect te gebruiken als groenterijke sausjes. Houtskool, hout en kokos De milieu-impact van houtskoolproductie is erg hoog, maar de verbranding is efficiënter dan die van zuiver hout. In het zuiden verbrandt men droge wijngaardstokken; dat geeft een extra lekker aroma. Er bestaat houtskool met FSC-label, maar die is nog niet overal te vinden. Gebruik de bruine aanmaakblokjes, die zijn milieuvriendelijker dan de witte. Strooi de assen niet in de composthoop, maar gebruik ze als minerale voeding in de tuin. Wees er echter zuinig mee, want je planten krijgen al gauw een overdosis en dan gaan ze stuk. Een alternatief voor houtskool zijn kokosbrikketten. Die bieden het voordeel van een goede verbranding waarbij minder schadelijke stoffen vrijkomen. Kokosbriketten zijn gemaakt van de schalen van kokos; een afvalproduct. Je bespaart grondstoffen door voor deze brikketten te kiezen. Ze branden langer dan houtskool waardoor je er minder van nodig hebt. Bronnen: milieucentraal en NBV
22
Culinair
Zuiderse smaken en geuren Vegetarisch lekkers op de barbecue Tekst Mirella Gijsen Recepten Nicola Kersting Foto’s Gloria Cabada-Leman, Justin Marx, Joshua Bousel en Esther Simpson
Nadat de weergoden ons rijkelijk bedeeld hebben met een flinke dosis regenbuien, krijgen we nu ten volle energie van de zon. Tijd om naar buiten te komen en gezellig te kletsen op terrasjes of om ons in de tuin helemaal over te geven aan het buitenleven. De zomer is dan ook de periode bij uitstek om onze sociale contacten te onderhouden en samen te genieten van gerechten zoals mediterrane tapas, een barbecue of een eenvoudige maaltijd, bereid met alle ingrediënten die de smaak van de zon vertegenwoordigen. Creatief vegetarisch Uitgenodigd worden voor een barbecue, daar kijk ik altijd naar uit. Wel jammer dat we op de een of andere manier het idee gecreëerd hebben dat een barbecue overwegend uit vlees moet bestaan en dan meestal vergezeld van een enorme keuze aan sauzen. Een vegetarische barbecue vind ik persoonlijk creatiever; hij zorgt voor meer smaak en kleur op je bord. Kies je toch voor vlees, probeer dan eens een kleinere portie en geef de voorkeur aan lokaal of biologisch vlees. Vul verder aan met een rijk assortiment aan zomergroenten die je op voorhand lekker marineert met zuiderse kruiden zoals rozemarijn, oregano, dille, koriander, munt of zelfs lavendelbloempjes… De begeleidende sauzen maak je lichter door te kiezen voor de meer mediterrane smaakmakers zoals de frisse tomatensaus – die zowat bij alle gerechten past en ook lekker is als dip met een stukje stokbrood – of een ui-munt-raïta, een verfrissende saus voor gegrilde groenten. Vervang mayonaise eens door een saus op basis van yoghurt, bijv. Griekse tzatziki met komkommer en knoflook.
Kleur en geur In de zomer groeit en bloeit alles rijkelijk. Laat je inspireren door wat er in jouw tuin groeit en gebruik dat als tafeldecoratie. Houd het eenvoudig, zoals de scheuten van een druivenstok in het midden van de tafel of druivenbladeren op je bord als onderlegger. Je kunt ook geurige kruidenpotjes maken. Decoratief en vooral lekker is een mooie fles extra-vierge olijfolie op tafel en verse citroen om over de gegrilde gerechten te sprenkelen. Milieubewust en gezond barbecueën Zorg dat de barbecue lang genoeg op voorhand verwarmd is, zodat hij een mooie gloed geeft en geen vlammen die naar omhoog gaan. Laat genoeg afstand tussen de grill en het vuur. Gezonder én milieubewust zijn kokosbriketten (zie vorige pagina, nvdr.). Van zodra ze gloeien, gloeien ze langer en heter en ze vlammen niet als er vet op valt. Ze zijn wat duurder in aankoop, maar je hebt er veel minder van nodig.
Onze jaarlijkse notenporto-traditie Voor mij is de walnotenboom heel bijzonder; al vele jaren hebben we de traditie om in de zomer ‘notenporto’ te bereiden. Heb je zelf een flinke voorraad walnoten of ken je mensen met te veel walnoten, maak er dan porto van. Bij ons is het haast een ritueel geworden: samen groene noten plukken en opleggen, en dan rond september de oogst van het jaar proeven, in het gezelschap van vrienden of familie. Later kun je dan vergelijken met de oogst van de jaren ervoor. Je proeft letterlijk je tuin ‘in een notendop’. Een bijzonder geslaagde afsluiter van een etentje is camembert met in notenporto gemarineerde rozijnen. De notenporto smaakt ook heerlijk als aperitief of bij zoete desserts. Summertime and the living is easy… → www.faitessimple.be
Culinair
23
Gegrilde bloemkool met salsa verde Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
• 1 bloemkool • peper en zout • olijfolie
Snijd 1 bloemkool in roosjes en marineer in peper, zout en olijfolie. Gril de roosjes op de barbecue tot ze gekleurd zijn( een 10-tal minuten).
• 2 teentjes look • 2 el gehakte platte peterselie • 2 el gehakte bieslook • 1 el gehakte korianderblaadjes • 100 ml olijfolie • 2 el gehakte dille • 1,5 el mosterd • 1 el appelazijn • 50 g zoute ansjovis • 1 el kappertjes
Mix de ingrediënten met een staafmixer of een blender tot een homogene massa.
Voeg eventueel water toe om de gewenste dikte te verkrijgen en kruid met peper en zout. Serveer de gegrilde bloemkool met de salsa verde.
Gegrilde groenten met ui-munt-raita en rodebietenhummus Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
voor de marinade: • 2 el appelazijn • 1 el mosterd • 1,5 el honing • sap van 3 cm gember • 1 pikante chilipeper, gehakt • zwarte peper • 1 el venkelzaad voor de groenten: • 1 stevige courgette • 1 aubergine • 1 paprika • 20 kerstomaten • 1 bol venkel • 8 grote champignons. voor de raita: • 4 lenteuien • 2,5 dl dikke yoghurt • zout en zwarte peper naar smaak • 1 el komijnpoeder • snuifje cayennepeper • 3 takjes verse munt voor de rodebietenhummus: • 200 g gekookte rode biet • 4 el walnoten • 100 g gekookte kikkererwten • 1 teentje look • 4 el olijfolie • 2 el rodewijnazijn • 2 tl honing • zout naar smaak
Bereidingswijze groenten Snijd de courgette en aubergine in plakken van 1 cm, bestrooi ze met grof zout en laat ze onder druk 1 uur uitlekken in een vergiet. Spoel dan af met water en droog ze op een keukenhanddoek. Snijd de paprika in grote stukken. Kook de venkel half gaar en snijd hem in de lengte in vieren. Leg de groenten in een schaal en giet de marinade over de groenten. Laat 1 uu marineren.
Bereidingswijze raita Snijd de lenteuitjes in ringetjes en spoel ze af onder stromend water. Laat goed uitlekken en meng met de rest van de ingrediënten. Bereidingswijze rodebietenhummus Meng de ingrediënten tot een glad geheel in een keukenmachine.
24
Souvlakia van seitan en haloumi met frisse tomatensaus Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
voor de souvlakia (spiesjes): • 300 g seitan (suprème) • 200 g haloumi of paneer (beide kazen zijn geschikt om te grillen, want ze smelten niet) • 1 el gehakte verse rozemarijn • rasp van 0,5 biocitroen • 2 teentjes gehakte look • 2 el olijfolie • zwarte peper uit de molen, naar smaak • 8 spiesjes van bamboe voor de tomatensaus: • 1 kg tomaten • 1 bosje verse basilicum • 5 teentjes look • 2,5 dl olijfolie • peper en zout naar smaak
Haloumi is een gepekelde romige witte schapenkaas uit Cyprus. Hij is vacuüm verpakt verkrijgbaar bij je kaasspecialist, in Griekse winkels en in sommige supermarkten. Paneer is een soort van Indiase kaas die te koop is in biowinkels. Bereidingswijze souvlakia Snijd de haloumi in 16 gelijke blokjes en de seitan in 24 gelijke blokjes. Meng de rozemarijn, citroenrasp, zwarte peper, look en olie. Meng de marinade met de kaas en seitan. Maak nu 8 spiesjes met telkens 3 stuken seitan en 2 stukken kaas. Gril de spiesjes op de barbecue of gril of bak ze in de pan.
Bereidingswijze tomatensaus Dompel de tomaten 15 sec. in kokend water en leg ze dan in ijskoud water. Nu kun je de tomaten gemakkelijk schillen. Verwijder de pitjes uit de tomaten en snijd ze in kleine blokjes. Hak de basilicum en de look fijn en meng ze met de tomatenblokjes. Roer er de olijfolie door en laat een nachtje in de koelkast trekken. Deze saus is erg lekker koud, geserveerd op een warme pasta.
Camembert met in notenporto gemarineerde rozijnen Ingrediënten
Bereiding
• 2 el rozijnen • 2 el notenporto (of gewone rode porto) • 1 camembert van 365 g
Laat de rozijnen en de porto even koken. Snijd een rond deksel uit de kaas, maar blijf 1 cm van de rand. Haal het deksel van de kaas en schep het zachte deel uit de kaas. Laat de bodem intact. Schep het rozijnenmengsel door de kaas en druk nu voorzichtig het deksel terug op de kaas. Neem een dubbel stuk aluminiumfolie en bestrijk dat met olie. Leg de kaas erop en vouw de folie er omheen. Leg het pakje op de barbecue (of in een matige oven van 12° Celsius) en laat de kaas zacht worden. Let op dat het vuur niet te hoog staat, want dan verbrandt de korst.
voor de notenporto: • 40 à 50 noten in groene bolster (tussen 15 juli en 30 juli ) • 1 kg rietsuiker • 1 l alcohol (minstens 40 procent) • 5 l rode wijn
Serveer er notenbrood of rozijnenbrood bij en een glaasje notenporto. voor de notenporto: Snijd de noten in vieren (gebruik handschoenen!). Doe de noten in een emmer met deksel en doe er de suiker bij. Giet er de alcohol (96%) op en roer alles goed door elkaar. Laat dit een week trekken en roer regelmatig, zodat de suiker oplost. Na een week giet je er 5 l rode wijn op. Laat dit minstens 1,5 maand trekken in de kelder. Filter de notenporto en giet hem in zuivere flessen. De porto kun je nu lang bewaren.
Weg & Wijzer
In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Uitgebreide beschrijvingen en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender
Antwerpen
04.08
Groentetuin 9.30-12u Ecodemotuin Mol, Mariëndal z n, Mol. Willy Helsen
[email protected]. Ecodemotuin Mol
05.08
01.09
Turen in vlindertuinen 10-18u. Diverse locaties, Malle. Tuinadressen en routeplan op www.velt.be/kalender of op 5 augustus afhalen in de Oude Pastorij in de Berkhovenstraat in Westmalle of in de Leeuwerikenlaan 8 in Oostmalle.
02.09
12.08
Fietstocht 13-18u, Velttuinencomplex vertrek, Sluizenstraat 119A, Schoten.
02.09
13.08
Tuinbezoek 19-21u. Bij Eric en May Vermeeren, Melkerijstraat 11, Ravels. Myriam Pelckmans breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout
08.19
Jaarlijkse gezinsfietstocht 10-17u. Vertrek aan Sporthal ‘t Kapelleke, Bergensesteenweg 33, Herenthout. Bij voorkeur inschr. bij Herman Rombouts hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen
25.08
08.09
Groentetuin en siertuin 09.30-12u. Ecodemotuin, Mariëndal, Mol. Willy Helsen
[email protected]. Ecodemotuin Mol
10.09
19.09
Tuinbezoek 18-21u. BIJ Rob en Hélène Assmann, Grens
Sierlijk & kruidig door Kyra Vandenhoeck 20-22.30u. De Markgraaf, Kapelstraat 8, Hove. € 5,00. Elke deeln. ontvangt het boekje ‘Sierlijk & kruidig’. Inschr. via info.netevallei@ velt.be. Netevallei
22.09
Workshop natuurlijke lichaamsverzorging door Kyra Vandenhoeck. 10-12u. Wijklokaal, Schijnparklaan 3, Schoten. € 10,00. Inschr. via 03 297 93 11 tss 19 en 20u. Schoten
23.09
Cursus ‘Fruitbomen in de kijker’ 1ste les. 14-16u. door Eddy Vets, Bevelsesteenweg 85, Itegem. Nt-leden € 10,00 voor de lessenreeks. Herman Rombouts, hermanblanche.
[email protected]. Middenkempen
27.09
Herfstsnoei van fruitbomen door Stefan Eyckerman. 13.30-16u. Fruittuin van Els, St-Jacobstraat 3, Stabroek. Ntleden € 2,00. Peter Storms,
[email protected]. Polder
Bloembollen, een extra dimensie in de siertuin door Frans De Smedt. 20u. ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. Ingrid Melis,
[email protected]. Den Bumpt
Tuinbezoek bij twee leden 13-17.30u. Bij Guy Van Leemput, Watervoort 42, Herentalsen bij Sus en Angèle Van den Eynden, Putakkerstraat 27, 2290 Vorselaar. Herman Rombouts, hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen
08.09
19.09
Bijeenkomst moestuinwerkgroep 19.30-22u. Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Puurs-Breendonk. liesbethrottiers41@hotmail. com. Klein Brabant
Velt Polder gaat op reis! 09-18u. Parking Delhaize Mariaburg, Maria Theresialei 4, Ekeren. Nt-leden € 5,00. Bezoeken aan PKK Pamel en het kasteel van Gaasbeek. Car-pooling. Inschr. via Peter Storms, stormske113@ hotmail.com. Polder
01.09
06.09
Goed gereedschap en zijn onderhoud 19.30-22u. Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden € 3,00. Willy Helsen, helsen.w@skynet. be. Mol
Insecten en dieren lokken naar je tuin 19.30-22u. Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Nt-leden € 3,00. Willy Helsen helsen.w@skynet. be. Mol
Bezoek aan Sanguisorba 14-16.30u, Sanguisorba, Broechemlei 95, Ranst. Leden € 5,00. Nt-leden € 10,00. Inschr. via 014 51 76 73 of hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Max. 20 deeln. Middenkempen
26.08
03.09
17.09
Happening Lokaal en gezond 14-18u. Schaapstal, Dijkstraat 1, Vorselaar. Markt en ruilbeurs. (inschr. via stijnandstin@ hotmail.com of 014 72 22 80).
[email protected]. Middenkempen
Albert De Sterck. Schoten
Smakelijk Eten 20-23u. Film en debat in cc Hemelhoeve, Gemeentepark Brasschaat 8, Brasschaat. hilde_buysse@ hotmail.com. Brasschaat
Openstelling Feest tuinen De Heuvels 10-18u. Tuinen De Heuvels, Heuvels, Stabroek. Peter Storms stormske113@ hotmail.com. Polder
[email protected]. Voorkempen
11.09
Geneeskrachtige planten 09.30-12u. Ecotuin Wiezelo, Wiezelo 61, Wuustwezel. O.l.v. Gilbert Van Looveren.
[email protected]. Kalmthout-Essen
02.09
14, Baarle Nassau. Myriam Pelckmans, breugelmans.
[email protected]. Nutstuin Turnhout
Ledenfeest 14-21u. Talander, Lusthoven 88, Arendonk. Myriam Pelckmans breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Regio Turnhout
25
Biodynamische groep komt samen. 20-22u. bij Jos en Simonne, Venstraat 49, Schoten.
[email protected]. Schoten
29.09
Appelsap maken 10-18u. Breng 20 kg appelen mee en leeggoed. Max 20 deeln. Inschr. via Myriam Pelckmans breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout
26
Weg & Wijzer
West-Vlaanderen
01.08 01.09
12.08
Fotozoektocht start kerk Ledegem. nico.staessens@ telenet.be. Beitem en GrootLedegem
Najaarshoning slingeren 14.10-17.10u. Milieuboerderij De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. deridder.dirk@ telenet.be of 057 33 60 63. Westland
18.08
Zomersnoei fruitbomen door Marc Geens. 14-17u. Bij Johan Baudewyn, Spanjaardstraat 31, Stalhille. roland_zwaenepoel@
18.08
De fruitwerkgroepen van Velt Wevelgem-Menen en Velt Beernem organiseren dit jaar opnieuw een samenaankoop van fruitbomen en bessenstruiken. Bestelformulieren, zowel de papieren versie (pdf) als een onlineformulier vind je op: www.velt.be/wevelgem en op www.fruitwerkgroep.yucom.be Je kunt bestelformulieren ook aanvragen via e-mail of bellen naar: • Bart Vanden Hove, Groenstraat 153, 8930 Menen.. 056 53 03 21,
[email protected] • André Vandenberghe, Akkerstraat 19, 8730 Beernem. 050 78 19 03,
[email protected] Je bestelt voor 18 september. Info: www.velt.be/wevegem of www.fruitwerkgroep.yucom.be
08.09
19.08
09.09
09.09
24.08
10.09
01.09
Velt-depot 10-12u. Bij Bart en Katrien Vanden HoveOpsommer, Groenestraat 153, Menen. bart.katrienvdhop@
13.09
Lang leve de appel door Magda Spillier. 19.30-22u. Ten Elsberge, Mandellaan, ingang Beverseaardeweg 101, Roeselare. € 10,00. Nt-leden. € 15,00. Mesje, bokaaltjes,... meebr. Inschr. tegen 20.08 via
[email protected] of 051 20 18 00u. Overschr. op BE89 9792 5497 2585 van Velt Roeselare. Roeselare
Smoothies en sappen door Annelies Vanneste. 19.3022u. Ten Elsberge, Mandellaan, ingang Beverseaardeweg 101, Roeselare. € 12,00. Nt-leden
Kookles met seizoensgroenten door Lieve Embo. 19-23u, cc Het Spoor, Eilandstraat 6, Harelbeke. € 10,00. Mesje, borden, meebr.
[email protected]. Harelbeke
edpnet.be. Wevelgem
03.09
Aanleg, oogst, verwerking.
[email protected]. Groot-Ledegem en Beitem
14.09
Lang leve de oogst door Johan Deblaere. 14.30-16.30u. De Zonnewijzer, Bruidstraat 9, Gistel.
[email protected]. Jabbeke
14.09
Steenfruit snoeien 9.30-12u. bij André Vandenberghe, Akkerstaat 19, Beernem. andre.vdberghe@
€ 16,00. Mesje, ... meebr. Inschr. tegen 30.08 via info.
[email protected] of 051 20 18 00. Overschr. op BE89 9792 5497 2585 van Velt Roeselare. Roeselare
Avondwandeling Kerk LedegemIn Kruiseke. Magda.
[email protected]. Beitem en Groot-Ledegem
Kruidentuin 19.30-21u. De Ketting, Meensestwg 715, Beitem.
Appels inzamelen voor de appelpers 8-11u, Filip Ver Eecke, Zwevezelestraat 93, Lichtervelde.
[email protected]. Licht-ter-Velde
scarlet.be. Fruitwerkgroep
skynet.be. Beernem
25.08
13.09
Natuurwandeling 8-11.30u. Rhodesgoed, Rhodestraat 22, Kachtem. € 5,00. verbekedominique@ euphonynet.be. Izegem
[email protected]. Wevelgem
Velt-reis 7-21u. Naar Nederland, Dorpstraat, Beernem. Driedaagse reis naar o.a. villa Augustus, Kwekerij Bloemrijk en Ommuurde tuin Wageningen, Floriade. bertvansteen@
Keukenkruiden door Johan Deblaere. 14-17u. Bezoekerscentrum (kasteel) Bulskampveld, Bulskampveld 9, Beernem. Bert Vansteenhuyse,
[email protected]. Beernem
skynet.be. Oostkamp
Zomersnoei 9.30-12u. Boomgaard Poelenbos School De Startbaan, Reutelstraat 16, Wevelgem. bart.
Toegankelijk voor rolstoelgebruikers
Fruitboomactie 2012 Velt West-Vlaanderen.
telenet.be. Jabbeke
Gipsyfestival 18-24u. Beukenpark, Kapellestraat 19, Oostkamp. eddy.gevaert@
Voedingsactiviteit
Kinderen welkom
13.09
16.09
Open Tuin. ferry.engelrelst@ telenet.be. Licht-ter-Velde
16.09
Appels proeven en aankopen 1418u. Prov. domein Bergelen NEC De Rand, Rijksweg 7, Gullegem.
[email protected]. Wevelgem
16.09
Fruit proeven daguitstap met carpooling 14-24u. vertrek parking Rinus, Beverseaardeweg, Roeselare. lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare
19.09
Vegetarische kookles 19.30-22.30u. Ithaka, Kaaistraat 35, Oostende. € 10,00. Nt-leden € 12,00. Voor- en hoofdgerecht, dessert. Inschr. via 095 32 35 49 of velt.
[email protected]. Stort op rek. Velt-Oostende IBAN BE 95 00 10 7769 5258 voor 05.09. Plaatsen beperkt. Oostende
Op de koffie bij Christine 14-17u. Christine Demuynck, Bellestraat 17, Lichtervelde.
Kookclub bio-vegetarisch en seizoensgebonden koken 19.3022.30u. Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem. Nt-leden € 10,00. Schort en handdoek meebr. Max. 24 deeln. Inschr. via magda_spillier@ hotmail.com. Groot-Zedelgem
21.09
Seizoensgebonden groentetaarten door Lieve Seyssens 19.30-22.30u. School St. Pieter,
Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen
Tuinactiviteit
Schooldreef 18, Oostkamp.
[email protected]. Oostkamp
22.09
Bezoek Imog 10-12u. St Pietersbruglaan 1, Zwevegem. mike.vandenbroucke@ telenet.be. Kortrijk-Zwevegem
01.09
02.09
02.09
Marché aux bons vivants 17-19u. Dorp Eke, Stationsstraat 3B, Eke.
Ecologisch leven/wonen
16.09
[email protected]. Scheldevallei
Algemene kruidenleer 9.30-11.30u. Gote Marijve 133, Ronse. Willy Debrie, fa210198@
23.09
07.09
skynet.be. Jabbeke
25.09
Fruitpersdag 9-16u. Freinetschool De Koorddanser, Baljuw Vermeulenstraat 1, Meulebeke. Reserveren via
18.09
Thijs Tanghe, 0495 73 36 70. Info: 051 68 63 65 of johan7@ skynet.be. Tielt
27.09 27.09
04.10 11.10 18.10
30.09
Bio-moestuinreeks door Ivan Maertens. 19.30-21.30u. cc Scharpoord, Meerlaan 32, Knokke-Heist. € 5,00 per avond of € 20,00 voor de 4-delige reeks. Inschr. via Ivan Maertens, ivan.1ath@scarlet. be. Oostkust
Ledenfeest – viering 20-jarig bestaan 10-17u. De Braambeier, Loppemsestraat, Zedelgem.
[email protected]. Groot-Zedelgem
Oost-Vlaanderen
11.08
Fruitbomen vermeerderen door oculeren of oogenten 9.30-11.30u. André & Frieda De Backer-Van Den Dooren, Hekkouterstraat 24, Lierde.
[email protected]. Geraardsbergen
12.08
09.09
Fietstocht 9.30-18u. Hamme. Info: Betsy.heirwegh@skynet. be of 052 47 32 63. Hamme
Najaarswerkzaamheden: groenbemesters en witlof door Jos Van Hoecke 19.30-22.30u. Jongensschool de Meander, Margote 114, Wichelen. Nt-leden € 2,00. www.veltwichelen.be,
[email protected]. Wichelen
21.09
Wandeling (5 km) 14-17u. Met bezoek aan jeneverstokerij Van Damme, Issegem 2, Balegem. Leden € 6,00. Nt-leden € 8,00. Inschr. via 09 385 60 03 of guido.duprez@ skynet.be. Scheldevallei
Lang leve de appel door Sofie Mogensen. 19.30-22u. Parociaal Centrum, Lindenlaan 33, Ertvelde. € 10,00. Breng schort, pen en papier mee.
[email protected]. Meetjesland
21.09
Provinciale vergadering 09.30-11.30u. CC De Brouwerij, Stationstraat 30u, Eke. ludo.
Lang leve de appel 20-23u. Parochiezaal St Aldegondis, Grote Weg 235A, Geraardsbergen.
[email protected]. Geraardsbergen
[email protected]
09.09
Cultuur- en vrijetijdsbeurs 13.30-18u. centrum Dendermonde. franz.deblock@
22.09
11.09
25.09 09.10 23.10
14.09
4-delige cursus ‘Ecologische siertuin’-les 1 door Roger Van Der Maelen. 20-22.30u. Zaaltje Reinaertbib., Boudewijnlaan 6, Lochristi. Totaalprijs € 30,00
09.23
voor nt-leden. Inschr. via info@ veltreinaert.be of 09 348 26 71. Reinaert
26.09
15.09
Hand-compostering door Marc Verhofstede 10-12u. Humus Biocompost, Zaubeekstraat 227, Zulte. Info en carpool:
[email protected]. Meetjesland
16.09
Bodembedekkers gebruiken 09.30-11.30u. ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. fa210198@ skynet.be. Vlaamse Ardennen
Bio-Ecomarkt 14-17u. St-Poppoplein, Markt 1, Deinze.
[email protected]. Leieland
Cursus ecologisch tuinieren door Bert D’Hondt. 14-16u. Terrein Boerse Poort, Mahatma Ghandistraat 32, Gent. € 10,00 voor de hele cursus. katleen.
[email protected]. Boerse Poort
Groenten bewaren door Herman De Waele. 20-23u. StAntonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. Nt-leden € 3,00.
[email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem
Tomaten: rassen en proeven 14-18u. André De Meue, Walenweg 40, Ronse. Willy Debrie,
[email protected]. Vlaamse Ardennen
gmail.com. Dendermonde
Bezoek aan permacultuurtuin 14-17u, Jardin des fraternités ouvrières, Rue charles Quint 58, Moeskroen. hdemeyst@gmail. com. Aalst
19.08
08.09
Gebruik van stevia door Annelies Vanneste. 19.30-21.30u. SWOK, Ooststraat 4A, Staden. rdeleu@ pandora.be. Staden
Bewaartechnieken van groenten en fruit door Johan Deblaere 19-21.30u. Huize Vermeire-Lagae, Slangstraat 53, Hamme.
[email protected]. Hamme
Plantenbeurs 10-18u. Park, Dendermondsestnwg 430, Destelbergen.
[email protected]. Damvallei
skynet.be. Vlaamse Ardennen
Tuinclub 10-12u. ‘t Oud Gemeentehuis, Cathilleweg 86, Stalhille. deketelaere.marc@
27
28.09
Paellafestijn 19-23u. Parochiezaal St Aldegondis, Grote Weg 235A, Geraardsbergen. Inschrijven via lucdetaeye@ skynet.be. Geraardsbergen
09.28
Oogstbeurs 19-21u. bij Albert Van Loo, Drieselstraat 30, Oostakker. Breng een 5-tal appels, peren… mee. Geen overschot, maar wel interesse? Ook welkom!
[email protected]. Damvallei
28
Weg & Wijzer
Vlaams-Brabant
18.08
Kruiden oogsten 10-12.30u. bij Aloïs Stylemans, Keierberg 50, Asse. € 2,00. Nt-leden €
01.09
4,00.
[email protected]. Groot-Asse
21.08
Kookles: kleinfruit door Marc Stroobants. 19-23u. Leren Ondernemen, Valkerijgang 26, Leuven. € 10,00. Nt-leden €
[email protected]. Siertuingroep Maasmechelen
15.09
13,00. Inschr. voor 16.08 via
[email protected] of 0486 31 93 66. Leuven
25.08 26.08
Dagen van het Landelijke Leven 10-18u. Prov. Domein Huizingen, Torleylaan 100, Beersel. € 2,50.
Kookclub 19-23u. Zaal Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. Inschr. via lies.havet@ telenet.be. Leuven
28.09
Fruitbomen en -struiken vermeerderen door Roger Verlinden. 20-22u. Bib., Schoolstraat 23, Zemst. € 1,00.
Natuurwandeling met gids 13.30-17.30u. Kerkplein (vertrek), Heirstraat, Maasmechelen Opgrimbie. Leden in DilsenStokkem komen samen bij Frans Beuten. inschr. via Jozef Hermans, velt.man@telenet. be. Maasmechelen-Dilsen
22.09
[email protected]. Groot-Halle
10.09
Tuinles door Pierre Zanders 14-14.30u. Wijk Mariaheide, Oude Baan 227, Maasmechelen
Natuurwandeling en jaarvergadering 13.30-17u. Wijkcentrum Opgrimbie, Hoekstraat, Maasmechelen.
[email protected]. Siertuingroep Maasmechelen
23.09
bernadette.christiaens@ telenet.be. Zennevallei
29.09
Praktische voedingsles: maaltijdsoepen 19.30-22u. Buurthuis De Kei, Keistraat 26, Diepenbeek. mieke.
08.09
Elke laatste zaterdag van de maand
Moestuinieren in de praktijk 14-16u. ‘De Waterkuil’, Waterkuilstraat z/n, Zepperen.
05.08
Zomerse Zondag ‘Weet wat je eet’ 14-17u. Heempark, Hoogzij 7, Genk. Julien Meyvisch. Genk
11.08
04.08
[email protected]. Sint-Truiden
Opentuin door Marcel Vanderhoydonck 10.20-12.20. Links van huis nr 73, 500m vanaf rotonde Kleine-Brogel richting Peer. marcel.vanderhoydonc@ telenet.be. Peer
19.08
Nederland
Aanmelden via akranenburg@ hotmail.com. Holland Rijnland
11.08
08.09
16.08
Kunst in de straat 10-18u. Wijk Het Broek, Toekomststraat e.a. 12, Maasmechelen Opgrimbie.
Beverwandeling 14-16u. Parking De Wissen, Medaerstraat 42, Stokkem. ludo.zanders@ euphonynet.be. Maasoeter
Lezing over bijen 19-21u. Groendomein Wasven, Celebeslaan 30u, Eindhoven. Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. Aanmelden bij Wil de Vooght, 040 285 44 67 of w.vooght@ chello.nl. Eindhoven
18.08
Snoeicursus 9-12.30u, Terlostraat 4, Bergeijk. Nt-leden € 10,00. Snoeischaar meebr. en aanmelden via hjmvanherk@ hetnet.nl. Bergeijk
9.30-16.30u. Tuin Wim en Jans de Groot-Gouderak, Gouderak.
Open Monumentendag 12-16u. Boomgaard Acht, Hoek BoschdijkJo Goudkuillaan-Gebrouders Ganslaan 0, Eindhoven. Anjo De Vos, veltactiviteiten.eindhoven@ gmail.com. Eindhoven
20.09
Zelf Zuurkool maken door Antoon Lambregts. 19-21u. Groendomein Wasven, Celebeslaan 30u, Eindhoven. Leden € 2,50. Nt-leden € 5,00. www.wasven. nl of www.velt.be/eindhoven.
[email protected]. Eindhoven
22.09
De ronde Permacultuur moestuin 14-17u, Hollandscheveld, Zuideropgaande 69, Hollandscheveld Hoogeveen.
[email protected]. Eco van Grond-Mond
22.09
Boerderij-excursie 10-13u. Aarde-Werk De Stegge, Geessinkweg 3, Winterswijk-Kotten. € 15,00 (incl. luch). 054 353 71 20
[email protected]. Achterhoek gezond en duurzaam
22.09
Snoeicursus 9.30-12u. Groen Gennep, Genneperweg 199, Eindhoven. Leden € 2,50. Ntleden € 7,50. j.hartman3@ onsbrabantnet.nl of 040 253 49 86. Eindhoven
[email protected]. Siertuingroep Maasmechelen
19.08
Workshop tuinfotografie door Andor Kranenburg 1517u. Vrij Groen, Mendelweg, Leiden. € 5,00. Max. 15 deeln.
Tot in de Pruimentijd!
velthetgroenehart@hotmail. com. Het Groene Hart
[email protected].
Limburg
Werkochtend Velt-tuin 10-12.30u. Tuin Elisabethshof, Roggelseweg 58, Haelen. lei.en.ans.hermans@ hetnet.nl. Leudal
Bezoek tuin 10-12u, Fam. Broens, Glazentrapstraat 21, Maaseik. ludo.zanders@ euphonynet.be. Maasoeter
28.09
25.08
Open tuin Vrij Groen door Anne Marie Van Dam. 1117u. Vrij Groen, Mendelweg, Leiden. Annemarievandam@ bodemdienst.nl. Holland Rijnland
Elke 1e vrijdag v/d mnd
Ecologische maaltijd, 19.30-21.30u, Terlostraat 4, Bergeijk. Inschr. via
[email protected].
Iedere do
Tuinwerkzaamheden 9-12u, Terlostraat 4, Bergeijk. Bergeijk.
Ellke wo vm en za nm
Werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard.
[email protected]. Valkenswaard
Elke di ochtend
Werkochtend kruidentuinen 9-13u, Hopveld 21, Gemert-Bakel. Gemert
Eco-actief
29
Ecodurver Lieven Actief, productief en positief Tekst Redactie
In de lente startte Velt de campagne ‘Word ecodurver’. Zes Velt-ambassadeurs tonen daarin elk hun eigen ecologische passie. In deze Seizoenen komt Lieven Godderis aan de beurt. Wat was je eerste Velt-ervaring? Begin de jaren 1970 kocht mijn vader de dikke groene Velt-plantengids. Het was voor mij een openbaring, naast de vele planten-, bomen-, dieren- en andere natuurboeken die bij ons thuis en in de bibliotheek of bij de scouts te vinden wa-
ren. Dit naslagwerk was een heel praktisch doe-boek met veel vakmanschapswijsheid. Het staat nu bij mij op de boerderij en ik gebruik het nog altijd ! Wat houdt eco-actief zijn in voor jou? Het gaat om een diepgaande en realisti-
sche transitie, om op een andere manier naar mensen, natuur en economie kijken. Het gaat erom iets actiefs, productiefs en positiefs te doen waardoor ik en de mensen rondom mij gelukkiger, verbonden en gezonder kunnen worden. Dat is mijn ondernemende en duurzame antwoord op wat ik dagelijks in het nieuws te lezen en te horen krijg. Hoe maak je anderen hiervoor warm? Ik richtte een CSA-boerderij op, de vzw De Meester-Wroeterij. Onze biodynamische boerderij sluit aan bij andere Demeterboerderijen zoals Widar, de Wassende Maan etc. Wij zijn ook lid van het CSAnetwerk Vlaanderen. CSA staat voor Community Supported Agriculture. Een 30-tal gezinnen oogsten hun groenten, fruit en kruiden op een gemeenschappelijk veld. Binnenkort kunnen ze hier ook eieren rapen. Je kunt het zien als de professionele variant van volkstuintjes en de Velt-samentuinen. We laten onze kwaliteit controleren door externe en onafhankelijke controleorganismen én we realiseren educatieve en sociaal-economisch relevante activiteiten die op een heel nieuwe en duurzame manier meerwaarde bieden. Waarom koos je voor het attribuut waarmee je op de foto staat? Het is de bronzen sikkel die als eerste gereedschap op de Meester-Wroeterij werd aangekocht. Hij kan zowel als snijmes als als woeler of planter worden gebruikt. Het Oostenrijkse PKS-instituut ontwikkelde deze sikkel. Ik wilde eigenlijk onze biocombiploeg meebrengen, maar die kan ik niet dragen in één hand… (lacht)
Word ook ecodurver. Vraag je speldje aan op www.ecodurver.be!
30
Reportage
Wolkringloop op de Pottekaashoeve Uniek in Vlaanderen Tekst en foto’s Geertje Meire
Bij een grasgroene weide vol grazende schapen komt het wellicht niet meteen bij je op, maar deze volgzame dieren zijn erg gul: ze geven smaakvolle melk, weelderige wol en lekker sappig (lams)vlees. Bioschapenboerderij De Pottekaashoeve in het pittoreske Zoutleeuw is bijgevolg even veelzijdig. De schapen begrazen en onderhouden het omliggende natuurgebied, hun melk wordt omgetoverd tot verrukkelijke schapenkaas, van de wol maken ze prachtige dingen en er is altijd lamsvlees voorradig.
Ik stop bij het laatste huis, waar de straat overgaat in een veldweg, en waar weide, akker en boomgaard harmonieus bij elkaar liggen. De binnenplaats van de vierkantshoeve is zonovergoten, er scharrelt een kip voorbij en uit de staldeur weergalmt geblaat… een boerderij volgens ‘het boekje’. Maar de Pottekaashoeve is meer: het is de enige biologische schapenhouderij in Vlaanderen. Kapper en pedicure Boerin Diana Suykerbuyk verklaart meteen het klaaglijke gemekker dat we horen: het is scheertijd en boer Kris verlost mamaschaap van haar wintervacht. De lammetjes missen haar en uiten hun misnoegen. De boer knipt in één moeite de hoefjes bij; een combinatie van kapper en pedicure zou je kunnen zeggen. Wanneer hij de moederooi geschoren en slechts half zo dik met haar kroost herenigt, is het afwachten of de lammerkinderen haar nog herkennen. De schapen ogen opvallend groot. Dat blijkt te kloppen: het Belgische melkschaap is een van de grootste schapenrassen ter wereld, en een uitstekende melkgever. Daarnaast lopen er Mergellanders op de boerderij rond, de oorspronkelijke schapen uit de Mergelstreek en een sober ras dat weinig eisen stelt. Dat komt van pas bij het begrazen van de natuurgebieden. Wolatelier en -kringloop Naarmate de 400 schapen geschoren worden, groeit de wolvoorraad. De wollen jas van beide schapenrassen is erg verschillend – krullig en wollig tegenover harig en draderig, maar ze zijn allebei goed te verwerken. Wol die erg vuil en niet bruikbaar is, gaat naar een fabriek waar hij belandt in matrassen. De rest
Reportage
wordt op natuurlijke wijze geverfd en verwerkt. Daarvoor groeien op de boerderij bloemen en planten die natuurlijke pigmenten leveren. Wist je dat de wortel van meekrap rood kleurt, uienschillen geelbruin en rotte wede blauw? Het verven gebeurt in kleine hoeveelheden in een op hout gestookte ketel. Dit proces heeft veel weg van soep maken: water verwarmen, de gewenste planten erin, laten trekken en de wol erbij… Met de geverfde wol kun je spinnen, breien, haken of vilten. Spinnewiel en kaardenmolen zijn op de boerderij heel normale voorwerpen; ze getuigen van de ambachtelijke manier van werken. Er wordt meestal op bestelling gewerkt, maar op zaterdag kun je de boerderijwinkel binnenstappen. Laat je onderdompelen in een zee van wollige creaties, van natuurlijk gekleurde bollen wol waar je zelf mee aan de slag kunt, tot allerlei originele kledingsstukken. Je vindt er ook verzorgingscrèmes op basis van lanoline, en houten breinaalden en knopen uit snoeiafval. Educatie voor scholen De poort van deze boerderij staat voor iedereen open. Vandaag bezoekt een klas veertienjarigen uit Herk-de-Stad het bedrijf. Diana leidt ze rond, maar het blijft niet bij kijken: ruiken aan de wol, voelen aan de lammetjes, smullen van de kaas, luisteren naar het verhaal van Diana … Gekleurde wol en vilten lappen gaan gepaard met uiteenlopende gezichtsuitdrukkingen door de handen van de tieners. Een potje wolvet met een duidelijke schapengeur wordt doorgegeven. Dat dit product de basis vormt van vele huidcrèmes en zalven, is voor de meesten een nieuw inzicht. Doe-activiteit van de dag is vilten. Met wat plukken wol, een verstuiver met een water-zeepmengsel en vooral handen en wat handigheid, slaagt iedereen erin kleurige vilten bolletjes te rollen. Die kunnen de basis vormen voor bijvoorbeeld een halsketting of juweel. Iedereen is opgezet met het resultaat en de leerkracht verzekert de leerlingen dat deze activiteit op school voortgezet zal worden. De chocoladeschapenmelk die volgt, wordt erg gesmaakt, al vragen sommigen eerst aarzelend ‘een klein beetje’. Wie het
toilet bezoekt, komt op een composttoilet terecht. Een groot gat gaapt onder de bril en ‘doorspoelen’ doe je met een schep vlasafval. Ongewoon alternatief of toch op en top natuurlijk en een gigantische waterbesparing? Het is in ieder geval een stukje bewustwording voor de jonge bezoekers. Groepsbezoeken en -arrangementen Je kunt de Pottekaashoeve ook in groepsof gezinsverband bezoeken. Vier er je verjaardag of communiefeest, of fiets erlangs en ontvang – na reservatie – een goedgevulde herdersmand vol hoeve- en streekproducten om op de boerderij op te smullen. Heb je geen geluk met het weer, dan heb je wel het geluk in de yurt te kunnen schuilen. Een yurt of ger is een traditionele ronde tent uit Mongolië. De basisconstructie is van hout en de wanden zijn volledig met vilt bekleed. Het is een mooi voorbeeld van een ‘huis’ uit natuurlijke materialen; het oogt bijna normaal in het landschap. Als je de boerenstiel aan de lijve wilt ondervinden, dan kun je ‘schapenboer(in) voor één dag’ worden, aan de zijde van de boer(in). Het dagprogramma hangt af van het seizoen en van wat er op dat moment te doen is op de boerderij. Diana legt uit welke mogelijkheden er zijn. Bewustwording Wat je ook doet op de boerderij, Diana probeert haar bezoekers altijd mee te geven dat ze op de Pottekaashoeve bij alles wat ze doen rekening houden met natuur, milieu, mens en dier. Diana is ervan overtuigd dat als je een natuurlijke kringloop creëert, alles om je heen (her)gebruikt en doet wat je graag doet, je je goed voelt. Een extra voordeel is dat je veel minder geld nodig hebt. De Pottekaashoeve biedt je de essentie van het leven – in een notendop – en dat is reden genoeg om een omweg te maken naar dit grensgebied van Hageland en Haspengouw. De Pottekaashoeve Pottekaasstraat 7 - 3440 Zoutleeuw 011 58 89 85 – 0494 47 58 88
[email protected] www.depottekaashoeve.be
31
32
Tuin
Verwilderen Een nieuw tuinboek van Romke van de Kaa Tekst Maite Grugeon foto Joshua Mayer
Wie de boeken van Romke van de Kaa kent, weet dat hij een begenadigd tuinboekenschrijver is, die zijn kennis combineert met humoristische anekdotes en rake observaties. Met Verwilderen: laat de plant het werk doen schreef hij opnieuw een heerlijk tuinboek.
Verwilderen is niet verwaarlozen Romke van de Kaa woont en tuiniert op het landgoed Hof te Dieren. Hij genoot zijn opleiding in Engeland en leerde zowel kweken als schrijven in dienst van tuinier en schrijver Christopher Lloyd. In 1994 verscheen zijn eerste tuinboek, Buiten de Perken. Romke van de Kaa is ex-kweker en freelance publicist. Sinds 1984 schrijft hij columns voor het bekende tijdschrift Onze eigen tuin. In zijn nieuwe boek Verwilderen beschrijft hij de technieken, mogelijkheden en planten- en bloemensoorten die zich
goed lenen voor het laten verwilderen van de tuin. Planten gaan daarbij hun eigen weg, al dan niet onder begeleiding van de tuinier. Dat levert natuurlijke tuinen op die weinig onderhoud vergen, hoe groot of klein ze ook zijn. Verwilderen wil voor Romke van de Kaa niet hetzelfde zeggen als verwaarlozen. ‘Bij verwaarlozing doet de tuinier niets en bij verwildering doet hij zijn best om de spontane ontwikkeling in zijn tuin te sturen’, schrijft hij. Verwilderen is een boek dat de ecotuinier wel zal smaken. ‘Hoe het ook zij,’ zegt Romke van de Kaa, ‘het roer moet om. We kunnen niet doorgaan met tuinieren zoals we dat deden in de vorige eeuw. Alles om ons heen verandert in een razend tempo en de tuin kan niet stil blijven staan. Als we niet willen dat de tuin van lust tot last wordt, zullen we op een andere manier moeten gaan tuinieren, en met een andere mentaliteit.’ Humor & avontuur De observaties van Romke van de Kaa doen denken aan die van de Britse bioloog en wildlife gardener Ken Thompson (zie Seizoenen van november 2009). Zelfrelativering en een fijn gevoel voor humor vinden we bij beide heren terug. Van de Kaa raadt tuiniers bijv. aan om ‘minder hysterisch’ te reageren als insecten een hapje uit het blad van je tuinplanten nemen. ‘Als we een droge zomer hebben, komt het regelmatig voor dat bij het tuincentrum de mierenlokdoosjes zijn
uitverkocht. Maar wat doet een mier in hemelsnaam voor kwaad? Plast hij in je brievenbus?’ Voor Romke van de Kaa is de tuin gecontroleerd laten verwilderen de weg naar minder werk en meer genieten. ‘In catalogi van kwekers kom je soms de term “geschikt voor verwildering” tegen. Daarmee bedoelen ze dat een bepaalde plant zich uitzaait, waardoor je er in de loop der tijden steeds meer van krijgt. Dat is de verwildering die ik op het oog heb. Niet de chaos, de rommel of de verwaarloosde tuin, maar het avontuur van planten die hun eigen weg gaan, al dan niet onder begeleiding en toezicht van ons.’ Je hoeft daarbij niet bang te zijn om de controle over je tuin te verliezen, want ‘Wie met een buigzame geest tuiniert en wie de planten het werk laat doen en zelf af en toe alleen maar bijstuurt, zal ervaren dat ook de kleinste tuin avontuurlijk kan zijn.’ Zomertip Romke van de Kaa leverde een speciale bijdrage aan de tentoonstelling Groen Geluk: van lusthof tot volkstuin in Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden. In deze tentoonstelling vormen tuinen het decor voor keramiek met een groen tintje. Van de Kaa, liefhebber en verzamelaar van keramiek, vertelt er over de bloemen en planten op de keramiek en neemt je mee op een botanische reis door de tentoonstelling met o.a. een achttiende-eeuwse formele tuin, een negentiende-eeuwse kas en een bordertuin met art nouveau-decoraties. De tentoonstelling Groen Geluk: van lusthof tot volkstuin, loopt nog t.e.m. 28 oktober 2012. → www.princessehof.nl
33
onpraktisch. Ik ben geen voorstander van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen, maar ik ben ook niet roomser dan de paus, en met gepaste schaamte geeft ik toe dat ik in het verleden alle legale bestrijdingsmiddelen tegen heermoes heb geprobeerd. Zonder noemenswaardig effect – zelfs MCCP, het verdelgingsmiddel waarmee de Amerikanen destijds een groot deel van Vietnam ontbladerd hebben, krijgt op de akkerpest geen vat.
Bij wijze van voorsmaakje krijg je een stukje over zevenblad en heermoes uit het hoofdstuk ‘Woekeraars; If you can’t beat them, join them’. Over zevenblad wordt vaak geklaagd, maar de plant wortelt vrij oppervlakkig en is tamelijk makkelijk uit te roeien. Hoewel… ‘tamelijk makkelijk’ moet ik niet zeggen, want het uitvorken van zevenblad kost bloed, zweet en tranen. Maar het kan. Dat kun je niet zeggen van de paardenstaart, kattenstaart, heermoes, akkerpest of hoe de plant verder ook nog genoemd mag worden. De paardenstaart, Equisetum arvense, is niet te verdelgen –
niet te vuur en niet te zwaard, niet met geduld, niet chemisch, en niet op enige andere manier. Heermoes is het enige onkruid dat ik ken dat werkelijk onuitroeibaar is. De paardenstaart is als de hydra, het monster uit de Griekse mythologie: hak de kop eraf en er komen twee nieuwe koppen voor in de plaats. Uitgraven is onbegonnen werk, want de wortels gaan meters diep; afdekken met landbouwfolie is nutteloos, want de plant breekt er zonder moeite doorheen. Vlammenwerpers branden de bovengrondse delen af, maar laten de wortels intact. Het doorsteken van de dijken zou misschien helpen, maar dat middel is
Toen ik er eenmaal achter kwam dat alle moeite tevergeefs was, gooide ik het over een andere boeg. Een tuinvriend die op hoge leeftijd overleed, had zijn leven lang vruchteloos tegen de paardenstaart gestreden, maar bij zijn dood overleefde de plant hem glansrijk. If you can’t beat them, join them, dacht ik toen. Ik maakte mezelf wijs dat het niet om de strijd gaat, maar om de wijze waarop die wordt gestreden – een filosofie die ooit, in de begintijd van de sport, ook opgeld heeft gedaan. En ik maakte mezelf wijs dat de paardenstaart toch eigenlijk een aardige sierlijke plant is. Er is wel een mentale omwenteling voor nodig, maar als je jezelf aanleert om heermoes niet als onkruid, maar als een van de vele tuinplanten te zien, dan zou je de plant ook als een bindend element in je borders kunnen beschouwen. Als themaplant. Met zijn ranke stengels en zijn ragfijne afhangende takjes is de paardenstaart toch eigenlijk een unieke plant. Welke andere vaste plant lijkt er op een miniatuurkerstboom? Daarnaast wekt het lange verleden van de plant toch ontzag: zo’n 300 miljoen jaar geleden, tijdens het Carboon, was een groot deel van de aarde met reusachtige, aan heermoes verwante planten begroeid, en ik probeer me wel eens voor te stellen hoe dat eruitgezien moet hebben: zo’n woud van reuzenpaardenstaarten en boomvarens waar de dino’s tussendoor scharrelden. Hij mag dan een gemeen onkruid zijn, de heermoes, hij spreekt in ieder geval tot de verbeelding. Verwilderen Romke van de Kaa
Uitgeverij Contact, 2012, 296 p. ISBN 9789025436865 € 24,95 Ook verkrijgbaar als e-boek.
34
Lezers reageren/Uitgesproken
Galmijt op druif Beste, Hoe kun je de bladgalmijt op ecologische wijze bestrijden? Ze komt voor op de bladeren van de witte druif bij een buurman en ook bij mij sinds vorig jaar. Met vriendelijke groet, Ivo Vandyck, Velt Peer
Antwoord van Hugo Bernar, Hageling wijnbouw Druivengalmijt, ook wel druivenviltmijt genoemd, komt de laatste jaren meer en meer voor in de wijngaarden in heel Europa. Een van de oorzaken is dat spuitzwavel niet meer wordt gebruikt in de traditionele wijngaarden (omdat het niet zo praktisch is als de nieuwste middelen). In de meeste biologische wijngaarden komt deze mijt niet voor, omdat spuitzwavel het enige witziektemiddel is voor de biologische teelt. De druivenplant lijdt onder de aantasting. Bladeren vallen vroegtijdig af en als je geen maatregelen neemt, wordt het altijd erger. Je bekijkt het best de trossen, omdat het insect daar ook een spinsel kan maken. Als de builen en het wit verschijnen, heeft het insect zich al verspreid over de hele plant. Het insect overwintert onder de schubben van het oog, waardoor een eerste bespuiting met spuitzwavel moet plaatsvinden voor het opengaan van de ogen. Er kan een probleem optreden met de temperatuur; onder de 15° Celsius werkt het middel niet. Dosering: 60 g spuitzwavel in 10 l water en dit tweemaal voor de bloei. Dosering na de bloei: 30 g/10 l. Bij Ecovin Duitsland laat men 8 bespuitingen toe per jaar (2 voor galmijt en 6 tegen witziekte). Merken van spuitzwavel: Cosavet, Hermovit, Kumulus WG, Microsulfo Spuitzwavel 800 WG, Sulfostar, Sulfovit super, Thiovit Jet.
© Luc Vanhoegaerden
Hugo Bernar, Hageling wijnbouw
→ www.hageling-bio.be
‘Afrika is voor deze eeuw wat Noord-Amerika was voor de 19de eeuw. Het heeft 60% van ‘s werelds onontwikkelde landbouwgronden en enorme reserves aan steenkool, olie en mineralen, samen met gigantische hernieuwbare energiebronnen.’
‘Het is niet opportuun om nog bijkomend woongebied aan te snijden [...] Er is geen rechtstreeks verband tussen de kwaliteit van leven en de dichtheid. Bij stedelijk wonen moet er voldoende ruimte zijn om te ontspannen, met aandacht voor groen en het openbaar domein.’
Zanger en activist Bono
Tom Coppens, docent ruimtelijke ordening. Volgens het groenboek ‘Beleidsplan ruimte Vlaanderen’ stijgt het Vlaamse inwonersaantal de komende decennia van zes naar zeven miljoen.
In: Time, 28 mei 2012.
In: Metro, 23 mei 2012.
Lezers reageren/Uitgesproken
Turfmolm Beste Velt-team, Op de website van De Makkelijke Moestuin las ik over een mix voor teeltgrond die je nooit zou hoeven te verversen. Aan het begin van elk seizoen moet je gewoon alles mengen met een derde compost en klaar! Kan dit echt zo? Hoef ik geen rekening te houden met vruchtwisseling en is er geen kans op ziektes en dergelijke? Graag uw reactie en eventueel advies. Groeten, Jo van den Heuvel
Antwoord van Lieven David, adviseur moestuin Beste Jo, Jelle heeft blijkbaar goede ervaring met dit mengsel, maar de turfmolm die hij noemt is niet erg ecologisch. Voor turf worden waardevolle natuurgebieden in Polen etc. afgegraven. Vruchtwisseling blijft nodig als je bodemziektes wilt voorkomen. Over de samenstelling van potgrond en over vruchtwisseling hebben we een handig boekje: Groenten in potten. Je kunt al die pottechnieken ook toepassen in je m2-moestuin. Pissebeddenplaag Al de tomatenplantjes in mijn moestuin zijn opgegeten. Nu beginnen de slakken en pissebedden ook aan mijn paprikaplantjes. Weet iemand hoe ik mijn andere plantjes kan beschermen? Alvast bedankt, Inge De Grauwe
Bovenstaande vraag werd gepost op de Velt-groepspagina op Facebook. Inge kreeg heel wat tips om deze plaag aan te pakken. Een greep uit de reacties:
35
• ‘Slakken zijn mijn vrienden: ze selecteren de zieke planten en laten de gezonde aan ons; ze houden de tuin gezond. Geen haar op mijn hoofd dat eraan denkt om ze te bestrijden. Ik gebruik slakken om ongewenste planten mee op te ruimen. Als ik jonge plantjes plant, doe ik dat na drie dagen droogte en zonneschijn. Dan komen de slakjes niet buiten. Na enkele dagen zijn de plantjes afgehard en laten de slakken ze met rust.’ Steven Plas, ecotuinier (mier.be)
© Mick Talbot
• ‘Graaf een jam- of chocobokaal (merk om het even) met nog wat restjes erin (belangrijk!) en 5 cm water in je grond, zodat de rand van je bokaal ongeveer gelijk komt met het grondniveau. Leg er tegen de regen een groter dekseltje of een bordje bovenop, zodat er nog beestjes onder kunnen. Pissebedden sukkelen hier massaal in. Je kunt dat potje laten zitten tot in het najaar. Af en toe wat water toevoegen, is voldoende.’ Lieven David, adviseur Moestuin
• ‘Ecologische slakkenkorrels, ik kan het niet genoeg zeggen.’ Laurence Machiels, tuinjournaliste
• ‘Tweemaal per week de grond rond je planten oppervlakkig schoffelen. Mulch is erg aantrekkelijk voor slakken!’ Guy De Kinder, moestuinauteur
• ‘Ik heb deze natte morgen een slakkenplukronde gehouden en ik heb er aardig wat weggevangen.’ Ludo Rutten, Velt-lid en moestuinblogger
• ‘Hier staan alle jonge planten onder stolpjes (van halve water- en frisdankflessen). Van zodra het weer wat minder vochtig is, gaan de stolpjes er af en tegen dan zijn die plantjes al flink gegroeid in hun privéserre.’ Katti Deleener, ecotuinier
Velt-vorming ‘De kleine stadstuin’ Jullie nieuwe vorming ‘De kleine stadstuin’ interesseert me erg. Kan ik daar ook als particulier op inschrijven? Dank je voor de info. Els
Antwoord van Maite Grugeon, adviseur siertuin Beste Els, Bedankt voor je interesse. De voordracht over ‘de kleine stadstuin’ is inderdaad een nieuwe vorming van Velt. Je kunt als particulier uiteraard deelnemen aan de vorming. Velt-afdelingen en ook andere organisaties kunnen deze vorming opnemen in hun programmatie. Om aan te sluiten bij een vorming in je buurt, kun je het best kijken op de ‘activiteitenkalender’ op de Velt-website of bij www.uitinvlaanderen.be. Als particulier kun je de vorming ook zelf organiseren, bijv. met je buren of met je collega’s. Van zodra je met een groepje van 10 deelnemers bent, kun je de voordracht aanvragen (
[email protected]) en de kosten verdelen onder de deelnemers. → www.velt.be/vorming
Zend je brief naar
[email protected] of per post t.a.v. de redactie.
‘Ik merk wel dat jonge mensen daar haast spontaan aandacht voor hebben [voor ecologisch tuinieren, nvdr]: zij zijn opgegroeid in tijden van ecologie, recyclage en aandacht voor het milieu. De nieuwe generatie is sterk geneigd ecologisch te starten. Het zijn vooral de vijftigers, zestigers en zeventigers die snel naar producten grijpen. In mijn boek raad ik alternatieven aan, maar iedereen moet voor zichzelf uitmaken hoe hij tuinieren aanpakt.’
‘Groen zijn betekende houden van lokale, biologische dingen, dingen op mensenschaal. Je was niet helemaal anti-tech uiteraard, maar bij twijfel was “natuurlijk” het beste. Soms leek het haast gemakkelijker groenen te definiëren aan de hand van datgene waar ze tegen waren: industriële landbouw, “Frankenstein”-voedsel, twijfelachtige consumptie van allerlei slag… Het was een vertrouwde, om niet te zeggen comfortabele, niche.’
Angelo Dorny, moestuinauteur en groenjournalist
Martin Wright, hoofdredacteur
In: Het Nieuwsblad, 6 mei 2012.
In: Greenfutures, april 2012
36
Uitgelicht
Holzer’s permacultuur
Legal!
Sepp Holzer
Luc Vankrunkelsven
Uitgeverij Jan van Arkel, 2012, 320 p. ISBN 978 90 6224 517 8 € 19,95
Wervel 2012, 186 p. ISBN: 978-90-814868-2-8 € 15,00
Sepp Holzer nadert de zeventig, en kijkt tevreden terug op zijn natuurlijke manier van voedsel kweken. Amper twintig jaar geleden besefte hij dat hij eigenlijk met permacultuur bezig was: hij ontwerpt namelijk arbeidsarme biotopen die vol biodiversiteit zitten. Intussen is de Krameterhof (www.krameterhof.at) een heel opleidingscentrum geworden en reist Holzer de wereld rond om projecten op te starten. Zijn (prachtige, praktische) oplossingen, zoals je die in dit boek leest, kun je niet zomaar kopiëren naar je eigen tuin. Holzer geeft wel heel goed aan wat zijn situatie is, en hoe hij daarmee omgaat. Zijn boerderij op een Oostenrijkse berghelling verschilt immers op bijna alle gebieden van de gemiddelde Vlaamse tuin. Bijvoorbeeld: of je in zandgrond op dezelfde verhoogde bedden (heuvels van 150 cm hoog) groenten kunt kweken, is maar zeer de vraag. Zijn eigen microklimaatjes schept hij vooral met graafmachines; op jouw schaal doe je dat wellicht met bescheidener middelen. Verwacht dus geen kant-en-klare recepten in dit boek, maar eerder de kijk van een inspirerende pionier, die er decennia over gedaan heeft om zijn manier van werken te ontwikkelen. Zijn (te?) onuitgesproken filosofie is dan ook: neem de tijd om je hele ecosysteem te observeren en daar een eetbaar, biodivers landschap van te maken.
‘Optimisme, realiteit, hoop’ is de ondertitel van Luc Vankrunkelsvens nieuwste boek over het landbouw- en voedselsysteem in Brazilië, het land dat hij geregeld bereist. Vankrunkelsven hamert op zijn bekende thema’s: soja, ontbossing, vleesindustrie, de macht en het misbruik van de agrobusiness, de strijd van de kleine mensen. Die strijd is soms uitzichtloos, soms vol perspectief. Zelfs voor wie de vorige boeken las is Legal! een aanrader, want het geeft een actuele stand van zaken, het is prima geschreven, verzorgd uitgegeven en mooi geïllustreerd. De inhoud is een mix van feiten, analyses, een vleugje poëzie en spiritualiteit, met veel getuigenissen van mensen uit de Braziliaanse sociale bewegingen op het platteland én in de stad. De boer-consumentrelatie, of het ontbreken ervan, wordt helder geschetst. Met dit boek doen Vankrunkelsven en Wervel waar ze goed in zijn: verbinding maken tussen boeren in Zuid en Noord, woorden geven aan de hoop die daar leeft. Wat ons terug bij de ondertitel brengt, die naar Vaclav Havel verwijst: ‘Hoop is niet hetzelfde als optimisme, evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen, wel de zekerheid dat iets zinvol is ongeacht het resultaat.’
Lieven David
Win dit boek De redactie heeft vier exemplaren van dit boek om uit te delen. Stuur voor 15 augustus een e-mail met als onderwerp ‘Holzer’s permacultuur’ naar redactie@ velt.be om je kans te wagen.
Fauna
Alissa York
Uitgeverij Signatuur, 2012. 334 p. ISBN 978-90-5672-391-0 € 22,95
Anton Koolhaas (1912-1992, Vanwege een tere huid en De geluiden van de eerste dag) leeft verder: niet als dier (jammer!), maar als de Canadese schrijfster Alissa York. Ik heb haar roman Fauna met plezier gelezen, want ze heeft dezelfde manier om door dierenogen de wereld te bekijken. De raak geschetste dieren in Fauna leven gewoon hun leven in miljoenenstad Toronto: die stadsjungle biedt immers boeiende biotopen voor mens én dier. De wasbeermoeder, de coyote, de hond… ik verplaatste me telkens even in de huid van die beesten. York hing de personages (een yuppiedame met quarterlifecrisis, een autosloper, een straatjongere…) en de verhaallijnen mooi aan dat dierenthema op. Ik verwachtte geen spannend boek, en dat is het ook niet geworden; vandaar dat ik een maand lang elke dag enkele bladzijden las. Een aanrader voor dierenvrienden! Lieven David
Bijen in beeld
Jan Vannoppen
Win dit boek Wervel (Werkgroep voor een Rechtvaardige Landbouw vzw) verloot vijf exemplaren van dit boek onder de lezers van Seizoenen. Stuur voor 15 augustus een e-mail met als onderwerp ‘Legal Seizoenen’ naar
[email protected] om je kans te wagen.
Kees de Heer
KNNV uitgeverij, 2012. 32 p.
Uitgelicht
ISBN: 978 90 5011 404 2 € 4,95
Je had het misschien nog niet gemerkt, maar 2012 is het internationale jaar van de bij. Wereldwijd gaat het slecht met bijenvolken en met biodiversiteit in het algemeen, zoveel is duidelijk. De meeste mensen weten veel te weinig over bijen. Velt-leden gelukkig al wat meer, maar toch. Over de honingbij, plus 15 andere veel voorkomende wilde bijen gaat het boekje Bijen in beeld. Je krijgt in dit zakformaatboekje één pagina met basisinformatie per bijensoort, een uitklapkaart, en vooral veel handige tips om meer bijen in je tuin te huisvesten.
achterin krijg je een beknopt overzicht van de ecolabels rond toerisme. Met dit boekje ben je helemaal klaar om er in eigen land op uit te trekken. Bart Coenen
De Groene Garde
Lieven David
Leontien Aarnoudse, Ellen Vereijken, Anouk Wentink
20 x op avontuur in de natuur
Keff & Dessing Publishing, 2012, 240 p. ISBN: 9789044620283 € 24,95
Luc van Bakel
Uitgeverij Lannoo ISBN 9789020996302 € 15,99
Luc van Bakel is journalist en medewerker van het tijdschrift De Natuurvriend. Naar aanleiding van de 85ste verjaardag van de vereniging De Natuurvrienden, selecteerde hij groene oases en milieuvriendelijke logies die samen het grootste deel van dit boekje vormen. Voor Luc van Brakel staat het vast: op toeristisch vlak zijn we in België verwend. Zijn zoektocht leverde een diverse oogst op aan ideeën om actief te genieten met respect voor het milieu. Daarbij doet hij een hele reeks bekende bioadressen aan: Het Bolhuis, De Volle Maan en bioboerderij Ommersteyn bijvoorbeeld. Tussendoor krijg je gevarieerde tips zoals ideeën voor hapjes voor bij het kampvuur of waarop te letten bij de aankoop van wandelschoenen. Ook handig:
Bij het bespreken van Nederlandse kookboeken denk ik altijd terug aan Jan Kees van de kruidenkwekerij Het Blauwe Huis. Wanneer hij in de jaren 1980 weer eens met een vrachtje geurig gedroogde kruiden naar België afzakte, werd hij steevast lyrisch bij het aanbod van verse kervel, postelein, platte peterselie en bieslook in onze natuurvoedingswinkels. ‘Dat kénnen ze bij ons niet’, jammerde hij dan, terwijl de bos kervel bijna in zijn neusgat verdween. Maar tijden veranderen en de nieuwe garde ecologische Nederlanders weet intussen van wanten. Het bewijs: dit kookboek van De Groene Garde, een ware verademing tussen de tientallen mooie-plaatjes-boeken met her en der een recept. Toch zijn er de hardnekkige verschillen in culinaire gewoontes tussen Noord en Zuid, die nu nog leiden tot gefronste wenkbrauwen van de zuiderburen bij pakweg een babyborrel met familie, vrienden en buren in de Randstad. Je komt aan, met een cadeautje, en je mag aanschuiven bij de andere genodigden met de instructies dat de pilsjes op het terras staan en de borrelnootjes voor je neus. Wanneer je dan tegen etenstijd oppert dat je wilt opstappen (om iets stevigers onder de kiezen te krijgen), blijkt er toch nog ergens een ketel soep klaar te staan voor hen die van ver zijn gekomen. In eenzelfde tijdspanne ben
37
je in Vlaanderen al suf gevoederd met zes amuse-gueules, drie soorten belegde broodjes, twee koffiekoeken en een zelfgemaakte tiramisu. Ik moet toegeven dat dergelijke taferelen mij niet te binnen schoten bij het nuttigen van het heerlijke eten van De Groene Garde. Hooguit heb ik even verpinkt bij een ingrediënt als ‘wilde spinazie’ wat bij nader inzien hetzelfde is als volgroeide spinazie, ook wel Belgische of Italiaanse spinazie genoemd. Het is maar dat je het weet vóór je gewapend met een machete het Meerdaalwoud intrekt en per ongeluk enkele adelaarsvarens omhakt. Genoeg gekheid op een stokje, De Groene Garde: Over (h)eerlijk eten is het prototype van een nieuwe generatie kookboeken met een sterke ecologische basis, waarbij de broodnodige informatie over de herkomst van ons voedsel en de impact ervan op het milieu via goed gekozen achtergrondverhalen netjes tussen de recepten is opgenomen. De drie energieke dames van De Groene Garde belijden helder en vanzelfsprekend hun bij Velt-leden al vertrouwde ‘etiquette’ in 7 basispunten: vers – seizoensgebonden – biologisch – lokaal en/of fairtrade – minder vlees – goede vis – minder verspilling. Het resultaat: 100 toegankelijke en verrassende recepten – 25 per seizoen – waarvan een twintigtal met vis of vlees. De overige zijn vegetarisch, soms veganistisch, en zowat de helft ook glutenvrij. Ondanks de nadruk op lokale ingrediënten wordt er speels over de grenzen gekeken en zorgt een exotisch ingrediënt voor een feestelijke toets. Ik kijk nu al uit naar de Bosnische spinazietaart en de zuurkoolpizza, met een passende wijn uit de vele wijntips erbij. Luk Naets
38
Zoekertjes
Te koop
Huis in Halle-in-de-Kempen, dichtbij dorp én bos. E313 en E34 op 10 min. Bwjr 1980. Opp 2750 m2. Bewoonb. opp 170 m2. Natuurlijke materialen en warme kleuren, geïsoleerd volgens de huidige normen. Open leef- en werkruimte. Sobere maar praktisch ingerichte keuken met natuurstenen tabletten. Badkamer met veel kastruimte, ligbad met douche. Veranda-inkom. Lichte ruimte achteraan met inbouw-houtkachel. Kelder 6x6. Hoogrendementsketel op gas voor verwarming en warm water. Zonne- en schaduwterras. Houten garage aan straat en brede inrit. Dwaaltuin met vijvertjes. Gedeeltelijk bostuin, gedeeltelijk English Cottage Garden. Er groeien o.a.fruitbomen en -struiken, hazelaars, tamme kastanje en noten. Ecologisch onderhouden tuin. Vrij vermoedelijk lente 2012. Vraagprijs € 362.500.
[email protected] of 03 384 22 91. Foto’s op www.ecozoekertjes.be.
Te koop
Ecokippen. Biologisch opgegroeide jonge hennen en hanen, uitgebroed onder de kloek, opgegroeid in de groep, biologisch gevoerd. Ras: de gele van Haspengouw, een zeer zeldzaam ras. Het zijn uitstekende legkippen, goede broeders en moeders, mooie kippen en een vriendelijk, nieuwsgierig ras. Wellen, Limburg.
[email protected]
Te koop
Jonge Soay-schaapjes (2 ooien en 1 ram) °april 2012. Deze minischaapjes zijn zeer zelfstandig; ze hoeven weinig verzorging en moeten niet worden geschoren. André Corten 0479 86 92 62.
Tuiniers ecotuindagen 2013. Ben jij een ecologische tuinier en wil je pronken met je realisaties? Stel je dan voor 29 juli kandidaat voor de ecotuindagen van 2013 (1-2 juni). Vul het onlineformulier in of mail je gegevens (naam, adres, telefoonnummer, e-mail, soort tuin + oppervlakte) door naar Katleen Verhaert:
[email protected]. www.velt.be/ecotuindagen2013
Te koop
Het boek ‘komboecha of kargasok’ van Frans Balis en Roos Van Hoof. Het boek geeft informatie voor leek en wetenschapper met de bereiding, toepassingen en getuigenissen. Prijs: € 9,00 + eventuele verzendingskosten. Contact: nicoledegols@ yahoo.com of 052 21 80 50. Te koop
Tegen september: biologische kweeperen. 1,00/kg. Regio Klein BrabantWaasland 03 889 23 26. Agnes Fivez, Weert.
[email protected].
Te koop
3 Soay-ooien. Soay is een klein en sterk schapenras, ziekteresistent en nog half wild. Je hoeft ze niet te scheren. Het lammeren gaat vlot. Door hun laag gewicht is er geen risico op bodemverdichting; het zijn dus prima grasmachines. Soay-schapen zijn eerder klein en hebben niet zoveel plaats nodig als een ander schaap. Onze ooien zijn eind april geboren. We vragen € 75,00 per stuk. Wil je eens komen kijken (we wonen dicht bij Hasselt), mail dan naar
[email protected] om af te spreken.
gezocht
gezocht
gezocht
Sponsors en deelnemers voor de Helden Race. De Helden Race is het eerste Europese fondsenwervingsevenement dat open is voor alle goede doelen. Er is al voor meer dan 1 miljoen euro ingezameld voor verschillende goede doelen. Dit jaar is Velt een van de goede doelen waarvoor je kunt lopen en een fondsenwerver die je kunt sponsoren. Wil je deelnemen? Registreer jezelf dan online via www.heldenrace.com, zamel € 300,00 in voor Velt (of een ander goed doel naar jouw keuze) en kom 6 kilometer lopen met alle andere helden! De Helden Race vindt dit jaar plaats in Amsterdam, Eindhoven, Den Haag, Brussel en op 13 oktober in Antwerpen. Velt neemt alleen deel aan de race in Antwerpen. Surf voor meer info naar www.heldenrace.com of contacteer
[email protected].
Enthousiaste medebewoners voor een cohousingproject in Sint-Niklaas. Het gaat om een nieuwbouwproject aan de rand van de stad, een 20-tal volledig uitgeruste privéwoningen die verschillen in grootte naargelang de behoefte van de toekomstige bewoners. Centraal staat het paviljoen dat een grote rol speelt in het sociale leven, een ontmoetingsruimte waar we samen kunnen eten of vergaderen en waar de kinderen kunnen spelen. Verder worden er veel spullen gedeeld. De eerstvolgende infoavonden zijn gepland op donderdag 2 augustus en woensdag 5 september, telkens om 20 u in Café De Graanmaat in Sint-Niklaas. www.cohousingwaasland.be
[email protected].
Volledig ingericht en geïsoleerd houten huis met 2 slaapkamers in natuurgebied. Geschikt voor persoon/personen die van rust en stilte houdt/houden. Geen rokers, geen huisdieren. € 550,00/maand. 0489 601 261 (bellen na 18 u)
gezocht
gezocht
Te koop
Mooie groene en rode beuken, haagbeuken, buxus… om in het najaar te verplanten.
[email protected] Te huur
Te koop
Een koppeltje Canadese ganzen en een koppeltje halsstreepganzen. André Corten, 0479 86 92 62. Te koop
Jonge Ardense voskopram, °maart 2011. Pajottenlander, 02 360 35 55. Te koop
Biologische zoete kersen met pit diepgevroren voor sap- of wijnbereiding, € 1,00/kg. Pajottenlander, 02 360 35 55. Te koop
Het boek ‘Fatsoenlijk eten. Mijn leven als proefkonijn’ van Karen Duve. Nieuw: € 15,00. Het boek is beschreven in De Standaard op 4 mei 2012 en in het laatste Eva-magazine. Contact:
[email protected] of 052 21 80 50.
Personen om samen een hoeve met grond aan te kopen of te huren om ecologisch en zelfvoorzienend te leven. Mogelijke kandidaten sturen hun gegevens, verwachtingen, mogelijkheden, capaciteiten etc. naar
[email protected] gezocht Kandidaten tuinwedstrijd ‘De groene verleider’. ARGUS vzw organiseert ‘De groene verleider’, een tuinwedstrijd voor iedereen met groene vingers en een hart voor de natuur. Wie extra inspanningen doet om de natuur in zijn tuin(tje) een handje te helpen, moet zeker zijn kans wagen (voor 1 augustus). download het deelnemingsformulier op www.argusmilieu.be.
Vrijwilligers die helpen om een biotuin uit de grond te stampen. We zijn een groep mensen die het verlaten dorp Giral, El Pueblo Ecologico (Spanje) terug bewoonbaar willen maken. Info: 0485 068 999
[email protected]. www.elpuebloecologico.org AdverTentie Mobiele fruitpers Zevergem: • Perst uw fruit tot natuurtroebel sap. • Stel zelf uw bessen- of groentesap samen. • Maak van het sap cider of wijn. • Kijk op de agenda waar en wanneer we staan op www.mobielefruitpers.com Schrijf naar Velt of e-mail
[email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.
39
40
41
ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...
SGS-PEFC/COC-0123 CASTANEA
De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.
dinsdag tot vrijdag van 9.30-12.30 en van 13.30-18.00 u, zaterdag van 9.30-12.30 en van 13.30 tot 16u
Berlarij 19, 2500 Lier
In heel Vlaanderen vind je verkoopadressen van CASTANEA. Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortiment bel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be
• natuurverf, lak, olie, beits en was • cementtegels en zelliges • ecologische onderhoudsproducten • gratis kleuradvies Nieuw: elke zondag van 9.00 uur tot 14.00 uur staat Huis van Haaz tijdens de zondagmarkt in ‘De Loods’, Noordstraat 2 Heist-op-den-Berg.
Vakantiehoeve Wilgenhof | 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder: Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be,
[email protected].
Camping ‘De Soetelaer’ Puur natuur, privacy, rust en ruimte. In het krekengebied van de Oost-Vlaamse polders. Dichtbij Brugge, Sluis, Knokke Cadzand | Info | Contact zie www.desoetelaer.be B&B Luik Gunstig overnachten bij Velt-lid in sfeervol huis dichtbij station Guillemins | Info | 0493080066 of
[email protected].
42
Ledenvoordelen
Bio-Garant Een biologisch tuinbouwbedrijf met een groot aanbod van eigen groenten en fruit. Groenten als sla, eikenblad, spinazie, bloemkool, veldsla, selder, postelein, prei en venkel worden op het bedrijf gekweekt, zowel in volle grond als in glasteelt. Tegenover het bedrijf ligt de hoevewinkel met een totaalaanbod aan verse groenten en fruit, aangevuld met vlees, gevogelte, droogwaren, vegetarische specialiteiten, wasproducten, wijnen, fruit- en groentesappen… Alle producten in de hoevewinkel dragen het Europese biolabel. Jouw voordeel: 2 procent op het eindbedrag bij een minimumaankoop van € 15,00, op vertoon van je lidkaart. Adres: Heerbaan 128, 1840 Steenhuffel (Londerzeel), 052 37 48 89,
[email protected] Altiplano Books Altiplano Books biedt een ruim assortiment aan boeken en kaarten. Het assortiment beperkt zich niet louter tot de ‘gewone’ reis- of tuingids. Altiplano Books heeft ook prachtige natuurgidsen, fotoboeken of reisverhalen in huis. Een absolute meerwaarde voor iedereen met een interesse voor reizen en/of natuur. Jouw voordeel: 10 procent op reis- en natuurboeken, op vertoon van je lidkaart. De korting is ook geldig in de webshop mits registratie met je lidnummer. Adres: Bagattenstraat 5, 9000 Gent.
Rockoxhuis - Zomer in Rockox’ tuin Museum Rockoxhuis zet deze zomer haar zeventiendeeeuwse tuin prominent in de kijker. Artesis-hogeschool Antwerpen zorgde voor de creatieve invulling. Je kunt een originele tentoonstelling bezoeken én aan de hand van een wandelgids een Rockox-tuinwandeling maken in de binnenstad. Verder kun je deelnemen aan acht ‘Hoofse Zondagen’, voordrachten rond alle aspecten van de tuin. Jouw voordeel: € 2,00 korting op de toegangsprijs op vertoon van je lidkaart. Je betaalt dan € 3,00 i.p.v. € 5,00. De betaling gebeurt bij aankomst in het museum. Voor de voordrachten moet je op voorhand inschrijven bij ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera, 03 202 90 70,
[email protected], www.argusmilieu.be Adres: Keizerstraat 10-12, 2000 Antwerpen, +32 (0)3 201 92 50,
[email protected] → www.rockoxhuis.be
→ www.altiplanobooks.be
De Etende Mens De tentoonstelling De Etende Mens toont werk van ontwerpers die nadenken over de link tussen vormgeving, eten en waar het vandaan komt. Eetontwerper Marije Vogelzang is de curator. In de tentoonstelling ontdekken bezoekers meer over de productie van voedsel, en dat er ook achter een bagel of macaroni een designgedachte zit. In de tentoonstelling is werk te zien van onder andere Driessens & Verstappen (Nederland), Koen Vanmechelen (België), Honey & Bunny (Oostenrijk), Martí Guixé (Spanje) en Uli Westphal (Duitsland). In de hal van het Designhuis staat een groeiende installatie van designstudio Featuring. Jouw voordeel: € 2,00 korting op de toegangsprijs op vertoon van je lidkaart. Je betaalt dan € 3,00 i.p.v. € 5,00. De tentoonstelling loopt t.e.m. 30 september 2012. Adres: Designhuis, Stadhuisplein 3, Eindhoven. Open dinsdag t.e.m. zondag van 11-18 u.
Tuinwedstrijd ‘De groene verleider’ ARGUS vzw organiseert ‘De groene verleider’, een tuinwedstrijd voor iedereen met groene vingers en een hart voor de natuur. Wie extra inspanningen doet om de natuur in zijn tuin(tje) een handje te helpen, moet zeker deelnemen. Je kunt je kans wagen in de categorieën stadstuinen, landelijke tuinen, (dak)terrassen of tegeltuintjes. Overtuig de jury met een vijftal foto’s en een korte motivatie. Het deelnemingsformulier kun je downloaden op www.argusmilieu.be of afhalen in het ARGUSkantoor. Het dient voor 1 augustus 2012 ingediend te zijn bij ARGUS.
→ www.premsela.org
Rechtzetting: Philimonius Bij de publicatie van het ledenvoordeel bij webwinkel Philimonius in het meinummer van Seizoenen ontbrak de kortingscode. De code is: VELT. → www.philimonius.be
Info ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera, Eiermarkt 8, 2000 Antwerpen. 03 202 90 70,
[email protected] → www.argusmilieu.be
Ledenvoordelen/Publicaties
Overige ledenvoordelen Ecoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - HagelingBio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pluis - Pro Vino Vero - ‘t Wilgenhof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergondie - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Tuin van hEden - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Energiebespaarshop.be - Cook and Herb - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica. nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving. be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitectuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn - Biocosmetica.nl - Vino Mundo - De Cruydthof - Goedvandoen - VaiVerde - Domein De Lusthof - Zandzeepsoda - Dendergarden - The Kitchen Garden - Nationale Plantentuin - Pajottenlander - Jaaropleiding aromatherapie Netelvuur - Wijnen Oenologic - Hermelijn - Wervel - De Pottekaashoeve - Tuinspul.nl - Kookworkshops restaurant Danku - Sengersbroek - Plant en houtgoed - B&B Koornemoezen - Duurzame Tuinartikelen Kim Bunt - Bioliki - Kip van Troje - Natural Cocooning - Le Neu Moulin - ALPY - Humus - Vitavia Serres - De Gastvrijheid - Hermelijn - De Bioparfumerie - Philimonius - MijnTuin.org - Landschap vzw - Den Oogst. Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.
43
Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig (704019) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Groenten in potten (704025) Nieuw! € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.) • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). • De Brooddoos (704013) € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk (704006) € 14,95 (+ € 3,00 verz.) Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.)
Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.
Broeierig Lange golven van glitterglas doorgroeven groene velden. Ze warmen lucht op in hun kas, het zicht moet het ontgelden. Tomaten staan er rood en strak, gelaten, zonder aarde. Te mooi voor mij, het vlees is zwak. Flor Snelders (ongepubliceerd)