Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | №.3 | 2010
2
Colofon
Colofon
Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 38ste jaargang - mei/juni 2010
← Coverfoto Warmoes of snijbiet wordt vooral voor blad en stengel geteeld. Het is een weinig bekend gewas dat ook weinig wordt gekweekt. Nochtans heeft die groente vele voordelen: ze is gemakkelijk te telen, groeit snel, neemt weinig plaats in, wordt zelden aangetast en is bovendien heel lekker. Het jonge blad smaakt wat naar spinazie en wordt ook zo bereid. Bron: Handboek Ecologisch tuinieren, Velt Foto: Stefan Jacobs
Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76
[email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen,
[email protected] Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer,
[email protected] Redactieraad: Jan Burgers, Lieven David, Erika Eynatten, Riet Janssens, Thierry Marechal, Luk Naets, Caroline Schalckens, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Kris Tolomei, Johan van de Winckel, Tine Van Landegem Werkten mee aan dit nummer: Marja Baseler, Geertje Coremans, Lieven David, Carine Delille, Jan Glorieux, Geert Gommers, Rebekka Groenendael, Emelie Heller, Carlo Holsteens, Riet Janssens, Laurence Machiels, Evelien Matthijssen, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Katelijne Schiltz, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Luc Vanhoegaerden, Jan Vannoppen Fotografen & illustratoren: Emmelien Callewier, Lieven David, Greet De Kegel, Leen De Pelseneer, ethletic, Evelyne Fiers, Stefan Jacobs, Jeremy Keith, Tom Linster, Morfis, Luk Naets, Norwichnuts, Robin, Stads-potters, Nadia Tahon, Wervel Administratie: Karin Holemans,
[email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be
V.u.: Guy Augustijns, Dorpsstraat 124, 2960 St-Lenaarts
Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het julinummer in vóór 21 juni via de webkalender van www.velt.be. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘contacteer ons’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 25,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. • Nederland: stort € 25,00 op rekening 67 48 48 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van ‘nieuw lid’. • Andere landen: stort € 30,00 op rekening 001-0990550-62 van Velt. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer 001-0990550-62 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij
[email protected] of bel 03 281 74 75.
3 | 2010
3
Inhoud
Wanneer je een bestaande woning koopt of huurt, is de tuin niet noodzakelijk naar je zin. Wat je kunt doen met een overvloed aan verhardingen, legt Geertje Coremans uit. p. 8.
Lieven David van permacultuurtuin De Lusthof is terug. Hij heeft iets met kippen, evolutie en de opbouw van humus. p. 15.
Velt is partner van de Bioweek. Dat onderstrepen we in deze Seizoenen met een verslag van de BioFachbeurs en het slotmoment van de campagne ‘10 op10 voor duurzame voeding’.
Redactioneel
4
zoom Koffers vol natuur
5
Consument/Column
6
Eco-actief Een snuifje Turkije Moestuinblog.be
12 13
tuin Van oprit tot bloeiende tuin Van de grond naar de mond
8 15
Reportage Het Blauw Kasteel
30
Column/verbeeld
19
culinair Een 10 op 10 voor duurzame voeding
20
weg & wijzer
23
Sorbet BioFach 2010
30
zoekertjes
18
Lezers reageren/Uitgesproken
32
Uitgelicht
29
ledenvoordelen
38
Extra Bijlage: brochure Velt-ecotuindagen
4
Redactioneel
111 open ecotuinen Tekst Bart Coenen
Tijdens de Velt-ecotuindagen geven opnieuw meer dan 100 schitterende moestuinen, siertuinen en boomgaarden hun geheimen prijs en dat in het jaar van de biodiversiteit. Ecologische tuinen bieden heel wat kansen voor de instandhouding van de biodiversiteit. Ecologische tuiniers halen immers geen pesticiden of kunstmest in huis en doen heel wat ingrepen (of net niet) om leven naar hun tuin te lokken. Ecologisch tuinieren matters met andere woorden en alleen daarom al is het goed dat Velt groeit (we verwelkomen in deze Seizoenen drie nieuwe groepen, zie eco-actief). Dat belang van ecologisch tuinieren voor de biodiversiteit erkent ook Hans Van Dijck, hoogleraar gedragsbiologie en natuurbehoud aan het Onderzoekscentrum Biodiversiteit van de Université Catholique de Louvain. ‘Biodiversiteit is ook een verhaal van tuinen’, zegt hij in het magazine Mo*. De zorg voor de biodiversiteit zit volgens deze professor nog te vaak uitsluitend in het hoekje van de natuursector. Hij lijkt daarbij op één lijn te zitten met Brits bioloog Ken Thompson [zie Seizoenen
van december 2009]. ‘Vlaanderen houdt zich bijvoorbeeld nauwelijks bezig met natuur buiten de natuurreservaten. (...) Dat is erg belangrijk, maar niet genoeg’, vindt Van Dijck. ‘Biodiversiteit is ook een verhaal van tuinen en parken, van landbouwgebied en industriegebied en van de stad.’ Ook van stadstuinen. Daarom hebben we gevraagd of ook ecotuiniers met een stadstuintje dit jaar hun deuren willen openzetten. Met succes, zoals je kunt zien in de rijk gevulde speciale ecotuinbijlage bij deze Seizoenen. Dat stadstuintjes net als alle andere grote en kleine ecologische tuinen heel (bio)divers kunnen zijn, ontdek je wellicht op 5 en 6 juni tijdens een bezoek. Er is voor elk wat wils en voor iedereen valt er iets nieuws te ontdekken. Van stadstuintjes in potten tot uitgestrekte kasteeltuinen, van private siertuinen tot volkse moestuintjes. Dit is het moment bij uitstek om al je vragen te stellen en andere ecotuiniers te ontmoeten. Bij die 111 ecotuiniers, daar begint het.
Zoom
5
Koffers vol Natuur
Foto: Tom Linster ‘Koffers vol Natuur’ is een fototentoonstelling van Tom Linster die loopt van 22 mei tot 2 november 2010 in de Nationale Plantentuin van Meise. Drie jaar op rij won Linster de eerste prijs van de Argusmilieu Fotowedstrijd in de Categorie ‘Natuur in de achtertuin’. In het kasteel van de Nationale Plantentuin laat hij ons proeven van zijn nieuwste realisatie. Via koffers of kijkkasten word je uitgenodigd om zijn foto’s vanuit een originele hoek te bewonderen. In het jaar van de biodiversiteit laat deze tentoonstelling je voelen hoe prachtig divers de natuur wel is. Bij de blaassilene (Silene vulgaris) op de foto kun je als het ware de haartjes en adertjes tellen. De bezoekers werken mee aan de vervolmaking van de tentoonstelling. In het midden van de tentoonstelling hangt er immers een biodiversiteitsweb waaraan in de loop van het jaar steeds meer foto’s opgehangen zullen worden, gemaakt door amateurfotografen die deelnemen aan een van de workshops. Velt-leden genieten in de Nationale Plantentuin een permanente korting van € 1,00 op vertoning van hun lidkaart. Meer info p. 38.
6
Consument
Gerookte zalm De gangbare aquacultuur – het opkweken van vis in kooien op zee, vijvers of zelfs waterbassins in fabriekshallen of serres – tracht van haar kwalijke reputatie af te geraken, vooral dan in Europa. Waar vroeger gebruik werd gemaakt van tonnen antibiotica om de dicht opeen levende vissen vrij van ziekte te houden, hanteert bijvoorbeeld Noorwegen nu vrij strikte regels voor voldoende afstand tussen de kooien, een goede waterkwaliteit en een gunstige stroming om mogelijke ziektekiemen en verontreinigingen weg te spoelen. Antibiotica mogen slechts in uiterste nood én op voorschrift van een dierenarts worden ingezet. Vissen worden nu in een jong stadium ingeënt en zo bestand gemaakt tegen de meeste ziekten. Waar in Chili in 2008 nog 325 ton geneesmiddelen zijn ingezet voor de kweek van zalmen, was dat in Noorwegen nog maar 211 kilo, voor een dubbel zo grote productie. De testresultaten van een onderzoek in Öko-Test (OT) bevestigen die goede ontwikkeling. Ook de synthetische kleurstof canthaxanthine is niet aangetroffen in de stalen. OT heeft wel commentaar bij de verhoogde aantallen (ziekte)kiemen die in een derde van de vissen zijn aangetroffen tegen de vervaldatum op de verpakking. Dat duidt op een gebrekkige hygiëne en een te lange houdbaarheid. OT stipt verder aan dat bij het opkweken van zalm nog wel chemicaliën worden ingezet om de kooien te vrijwaren van algen en mosselen. Ook het feit dat er 3 tot 4 kg vis wordt gevangen in het wild om te worden omgezet in 1 kg gekweekte zalm is evenmin duurzaam te noemen. Bron: Öko-Test
Testresultaten in een notendop • Mandarijnen en clementines bevatten tegenover twee jaar geleden heel wat minder residuen van bestrijdingsmiddelen volgens OT. Wanneer na de oogst schimmelwerende producten worden gebruikt voor een langere houdbaarheid, staat dat meestal aangegeven op de verpakking (kistje of doos), maar bij omverpakking van de vruchten op kleinere schaaltjes verdwijnt die aanduiding dikwijls. De biologische vruchten scoren nog steeds veruit het best. Doordat hun schil niet is behandeld, blijven ze echter minder lang goed. • De producten voor babyverzorging leveren opnieuw het bewijs dat cosmetica en verzorgingsproducten perfect kunnen worden samengesteld zonder synthetische parfums, formaldehyde en organische halogeenverbindingen. Slechts in 4 van de 24 geteste merken heeft OT ongewenste emulgatoren aangetroffen. OT waarschuwt toch: het feit dat de producten goed zijn samengesteld betekent niet dat we onze baby er elke dag mee moet schoonschrobben; een- tot tweemaal in de week maximaal tien minuten baden is voldoende.
• Tegen een volgende lange strenge winter zijn kousenbroeken een goede koop volgens OT. Enig minpunt: in twaalf van de zeventien geteste zwarte exemplaren met een hoog aandeel aan katoen zijn ongewenste optische witmakers aanwezig op het etiket. Maar dat kun je gemakkelijk verwijderen, en dat raad OT dan ook aan. • Lippenstift mag dan bij een aantal vrouwen terug in de mode zijn, onschadelijk is hij dikwijls niet. OT onderzocht 306 kleurstiften van 21 merken. Enkel de natuurcosmeticamerken Dr. Hauschka, Lavera en Logona, de “basic” lippenstiften van Schlecker en de stiften van Annemarie Börlind voldoen in zowat alle toonaarden. • Klassieke gekleurde muurverven stoten door de verstrengde wetgeving de laatste jaren veel minder vluchtige organische verbindingen (VOC’s) uit dan vroeger. Omdat ze op waterbasis zijn gemaakt moeten er nog wel synthetische bewaarmiddelen aan worden toegevoegd (isothiazolinonen) en deze kunnen bij sommigen allergische reacties uitlokken. Wie geen petroleumderivaat (acryl) op zijn muren wenst te smeren, kan opteren voor de oliën en harsen in natuurverven. Daarbij worden meestal natuurlijke etherische oliën als oplosmiddel gebruikt, die echter terpenen bevatten en zo ook allergieën kunnen uitlokken. Op Biofa na, vond OT trouwens ook isothiazolinonen als bewaarmiddel in de geteste natuurverven. OT vindt het vooral belangrijk dat het etiket op de pot verf een volledige lijst van de ingrediënten met de nodige waarschuwingen bevat, zodat de klant vrij kan kiezen. • Houtbeitsen voor binnen en buiten bestaan in twee vormen: op basis van oplosmiddelen en op waterbasis. De eerste zijn eigenlijk ongeschikt voor houtbehandeling in huis omdat zij te veel VOC’s vrijgeven, al is het gehalte door de verscherpte wetgeving wel afgenomen. De natuurverven buiten beschouwing gelaten, bevatten de beitsen ook nog 2-butanonoxime, een stof die moet verhinderen dat er zich een taaie film vormt op het product, maar waarvan vermoed wordt dat ze kankerverwekkend is. De beitsen op waterbasis komen qua schadelijke stoffen heel wat beter uit de verf. De gangbare merken bevatten ook hier het verdachte bewaarmiddel isothiazolinone, zoals bij de muurverven. In de natuurbeitsen zit dan weer het metaal kobalt dat de droogtijd moet verkorten. Daardoor is het aan te raden om bij het afslijpen van oude beschermlagen een stofmasker te dragen. Opnieuw heeft OT heel wat kritiek op de gebrekkige etikettering, vooral op de potten natuurbeits. • Bij het begin van het barbecueseizoen staan we even stil bij het aanbod aan houtskool en grillbriketten. OT heeft vorige zomer 19 merken op de Duitse markt gekocht en ze uitgebreid getest. Twaalf producten ervan zijn goed tot zeer goed, wat inhoudt dat ze lang nagloeien, niet te veel asse achterlaten, weinig gruis of kleine stukjes bevatten en niet van tropisch hout zijn gemaakt. Dat laatste aspect is met het blote oog voor een leek niet te onderscheiden en zelfs een verwijzing zoals ‘bevat geen tropisch hout’ op de verpakking
Consument/Column
is bij twee merken niet correct gebleken. Zolang er echter geen houtskool op de markt is met het FSC-label hebben we als consument geen enkele garantie dat het gebruikte hout niet afkomstig is uit oerbossen van Siberië of het resultaat is van kaalkap in Argentinië voor de productie van soja.
7
Column De Choravallei Tekst SuskewieD
Bron: Öko-Test
Foto: Herry Lawford Avaaz is een succes Avaaz is een wereldwijd campagnenetwerk van 4 miljoen mensen die ervoor ijveren dat internationale beslissingen rekening houden met de inzichten van alle mensen op de wereld. In de eerste drie maanden van 2010 kwamen leden van Avaaz meer dan twee miljoen keer in actie. De gemeenschap groeit als kool (meer dan 50.000 mensen in een week!) en oefent een grote invloed uit. Zo is bijv. ‘Red de wereldzeeën’ een enorme overwinning. Groot-Brittannië wil de oppervlakte van beschermde oceanen wereldwijd verdubbelen met een reservaat groter dan Duitsland en Italië samen. Tijdens de inspraakperiode zorgden Avaaz-leden voor meer dan 85 procent van de reacties. Bron: www.avaaz.org
Op zomerkamp met JNM JNM, ofwel Jeugdbond voor Natuur en Milieu, is een jeugdbeweging voor alle jongeren van 7 tot 25 jaar die geïnteresseerd zijn in natuur en milieu. Samen trekken ze de natuur in om zich te verdiepen in de diversiteit van het planten- en dierenrijk, ze doen aan natuurbeheer of werken concreet rond een milieuthema zoals ecologische voeding. Elke zomer organiseert JNM zomerkampen rond allerlei verschillende thema’s. Een greep uit het aanbod: • 20 tot 27 augustus: moeke é viskes gebakken-kamp met als thema ‘duurzame landbouw’. De tenten worden opgezet in de Widar, een woongemeenschap met bioboerderij. (12-15 jarigen). • 6 tot 14 september: Duurzaam visserijkamp in Oostende. Je gaat een dikke week dieper in op alles wat met duurzame visserij te maken heeft. (16-25 jarigen). → www.jnm.be/kampen
Net voor de doortocht van de IJslandse aswolk zit hij met zijn laptop op de tafel in een koesterende zon. Hij is een eind in de twintig, energiek en pezig, en bijna drie weken terug thuis na zes maanden Afghanistan. Ik ben benieuwd naar de beelden van nu omdat ik er zelf ooit ben doorgereisd. Levendige beelden kwamen snel terug toen ik De Vliegeraar en Duizend schitterende zonnen van Khaled Hosseini las. Toen hij net terug was van zijn missie mocht hij al direct op restaurant om de verjaardag van zijn broer te vieren. Hij zat er tegen zijn gewoonte in stil bij: jetlag of cultuurshock? ‘Minder dan na mijn eerdere opdracht in Bosnië. Weet je, je bent zopas een halfjaar samen met een hechte ploeg enkel bezig geweest met de nuttige heropbouw in een gewezen oorlogsgebied en dan kom je terug in dit kleine wereldje met zijn futiele roddels en stapels reclame bij de post. Dan wil je zo weer terug. Oké, Afghanistan is héél andere koek, alleen al omwille van het niet te onderschatten veiligheidsprobleem: je kunt daar niet op pad zonder kogelwerende platen, geweer en handwapen, een tiental magazijnen met patronen, enkele granaten en 3 l water. Met nog een rugzak erbij voor langere tochten sleur je snel 35 kg mee; niet evident als je door modderige velden moet of naar een dorp op een bergflank.’ Geen wonder dat hij in een halfjaar tijd 11 kg lichter is geworden. ‘Ik wil de oorzaken van het conflict waarmee ik word geconfronteerd niet achterhalen. Ik voer mijn technische of logistieke opdracht naar best vermogen uit in de situatie die zich voordoet. In Afghanistan is dat de installatie van een goed werkend districtsbestuur met eigen politie en leger. Daarvoor roepen we de plaatselijke clanhoofden en grootgrondbezitters bijeen in een overlegvergadering, een shura. Daar leggen we mogelijke vetes bij en vragen we hen om voorstellen te doen met een gemeenschappelijk belang, zoals de bouw van een school, een brug of een moskee. Zij zorgen voor de arbeidskrachten, wij betalen de materialen. Wanneer zulke projecten worden gerealiseerd zorgen de bewoners er zelf wel voor dat de Taliban-rebellen deze gebouwen niet aan flarden schieten. Die aanpak werpt vruchten af: in de Choravallei lopen al terug vrouwen rond die geen boerka dragen, hét bewijs dat de Taliban er teruggedreven zijn.’ ‘Opleiding? Ter plaatse een zicht proberen te krijgen op een feodaal systeem van lokale clanleiders en landlords. En ondertussen overleven tussen wat lukraak afgeschoten 170 mm raketten van de Taliban-krijgers. Eén enkele keer hebben we een aanval moeten beantwoorden met de mitrailleur op ons pantservoertuig toen een projectiel vlakbij insloeg, maar dodelijke slachtoffers zijn ons bespaard gebleven. Mijn volgende opdracht zal zich allicht in Afrika afspelen, maar ik wil daar niet met een blauwe VN-muts op mijn hoofd meemaken hoe twee rivaliserende bendes elkaar afslachten. Om mijn opdracht tot een goed einde te kunnen brengen moet ik kunnen ingrijpen, desnoods met de wapens.’
8
Tuin
Van oprit tot bloeiende tuin Aan de slag met ongewenste verhardingen Tekst Geertje Coremans Foto’s Evelyne Fiers
Wanneer je een bestaande woning koopt of huurt, is de tuin niet noodzakelijk naar je zin. Aan de vormgeving kan er vaak wat worden verbeterd en ook de beplanting heeft wellicht een facelift nodig. Wie weet was de vorige bewoner dol op veel paadjes, een boulevard van een oprit en meerdere terrasjes, waardoor de tuin op één grote parking lijkt. Veel (ongebruikte) verhardingen betekent ook veel werk om alles kruidvrij te houden. Alle overbodige verharding opbreken en een geschikte aantrekkelijke beplanting aanbrengen is dus meestal wenselijk. Is zo’n ingreep niet mogelijk, dan zijn er enkele alternatieven. Je kunt er voor kiezen om de verharding (of een deel ervan) te laten inpalmen door planten. Spontane uitzaai Bloemen die de kans krijgen om rijp zaad te produceren, zaaien zich uit in de onmiddellijke omgeving, dus ook op het pad naar de voordeur of op het terras als het open verhardingen betreft of halfopen verhardingen waarvan de voegen niet
hermetisch gesloten zijn. Het resultaat is een natuurlijk en kleurrijk beeld. Planten uit bloembakken en -potten Bloembakken of bloempotten zijn vaak gevuld met eenjarige sierplanten of eetbare kruiden. Deze eenjarige planten zijn niet echt winterhard in ons klimaat, maar door het warmere microklimaat van de stenige omgeving, duiken ze daar elk jaar spontaan weer op. Bekende sierplanten in bloembakken zijn lobelia (Lobelia erinus), muurfijnstraal (Erigeron karvinskianus), viooltjes (Viola tricolor), schildzaad of sneeuwtapijt (Alyssum maritima) en bij de eetbare kruiden grote zandkool of wilde rucola (Diplotaxis tenuifolia). Planten uit een nabije beplanting Sommige planten in de nabije omgeving van de verharding zaaien zich uit tussen
Open, halfopen en gesloten verhardingen Gesloten verhardingen hebben geen voegen en worden in een stuk aangebracht, denk maar aan asfalt en beton. Plantengroei is hier alleen maar mogelijk op plaatsen waar de gesloten verharding stuk is: aan de randen waar ze grenst aan een beplanting zoals groentebedden, een border of een gazon, of in de naden met een andere verharding zoals een goot. Halflopen verhardingen hebben voegen en bestaan uit kleine vaste elementen die aan elkaar worden gelegd: kasseien, tegels en klinkers. Plantengroei komt voor in de voegen. Hoe kleiner het formaat, hoe meer voegen er zijn en hoe groter de kans op plantengroei is. Open verhardingen bestaan uit losse materialen, zoals grind of steenslag. Plantengroei kan hier overal optreden.
Een pad oogt minder strak als planten over de randen mogen groeien. Een verharding moet betreedbaar blijven, maar lage, gedrongen soorten zoals bloedooievaarsbek (Geranium sanguineum) zijn geen belemmering.
Tuin
de stenen en groeien er probleemloos. Ze kunnen wat kleiner en meer gedrongen blijven dan in de volle grond, maar dat is eerder een voordeel op de verharding, omdat de planten dan minder hinderen bij betreding. In de halfschaduw geldt dit voor citroenmelisse (Melissa officinalis), fraaie vrouwenmantel (Alchemilla mollis), vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), weideklokje (Campanula patula) en bieslook (Allium schoenoprasum).
Op zonnige plaatsen zie je vaak wilde marjolein (Origanum vulgare), bloedooievaarsbek (Geranium sanguineum), prachtklokje of perzikbladig klokje (Campanula persicifolia), toortsen (Verbascumsoorten), ijzerhard (Verbena officinalis) en vooral stokrozen (Althaeasoorten) zich nestelen tussen de stenen. Zelf aan de slag Je kunt een brede oprit in grind visueel versmallen en bloeiende boorden creëren door de zijkanten te beplanten of in te zaaien. In je terras met klinkers, tegels of kasseien kun je – op de plekjes waar je toch nooit zit – enkele materialen verwijderen en in de plaats ervan bloeiende planten en eetbare kruiden zetten. Zaaien Een halfopen en open verharding kun je inzaaien met soorten uit de tuin. Met de planten opgesomd bij spontane uitzaai heb je veel kans op succes. Knip de stengels met het rijpe zaad af en spreid dit uit op de plekjes waar je een subtiele begroeiing wilt. Nadat de zaden zijn gevallen, haal je de plantenresten weg.
Bloedooievaarsbek (vooraan aan poortje) groeit in de natuur op schrale gronden en tussen (kalrijke) rotsen. Deze plant ‘ontsnapt’ uit de aanplanting en nestelt zich succesvol tussen het grind. Opzij links groeit viltige hoornbloem (Cerastium tomentosum).
Een open verharding van grind in de zon, kun je volledig vergroenen door er een gras- en bloemenmengsel in te zaaien. Voor een schrale bloemenweide is die grindoppervlakte een gedroomd uitgangspunt! Inzaaien lukt alleen als de korrelgrootte van het grind kleiner is dan 0/5 mm en als de bovenlaag niet gefixeerd is met cement of een ander verhardingsmiddel. Je maakt met een rotoreg een laag los van 10 cm. Vaak is de grindverharding niet veel dikker. Dan strooi je gerijpte compost over heel de oppervlakte en je vermengt de compost met het grind. Daarna ga je te werk zoals bij de aanleg van een gewoon gazon of een bloemenweide: effenen, geschikte grassoorten (zie lijstje) en eventueel graslandplanten gelijkmatig zaaien over heel de oppervlakte en vervolgens de bodem licht aandrukken. De keuze van de graslandplanten is afhankelijk van het soort grind: zuur of kalkrijk. Veel van de toegepaste grindsoorten zijn licht tot meer kalkhoudend. Grassoorten voor een korte grasmat • gewoon struisgras (Agrostis tenuis) • schapengras (Festuca ovina)
9
• rood zwenkgras (Festuca rubra) • kamgras (Cynosurus crastatus) Grassoorten voor een lang graslandje • gewoon struisgras (Agrostis tenuis) • reukgras (Anthoxanthum odoratum) • trilgras of bevertjes (Briza media) • bochtige smele (Deschampsia flexuosa) • schapengras (Festuca ovina) • rood zwenkgras (Festuca rubra) Droogte na het zaaien zorgt soms voor problemen. Alles hangt af van het groeistadium van het gras op het moment dat de droogte toeslaat. Droogte vlak na het zaaien Als het na het zaaien lang droog blijft, kan het enkele maanden duren voor het zaad begint te kiemen en te groeien. Begieten is niet echt nodig. Het graszaad kan rustig wachten op de juiste omstandigheden om te kiemen. Droogte na het kiemen Als het erg droog is tijdens en net na het kiemen, dan moet je water geven. Als je dat niet doet, verdrogen de kiemplantjes. Voor de bloemenweide volstaat meestal een eenmalige maaibeurt per seizoen. Wil je een kort grasveldje, dan ga je frequenter maaien. De maaibeurten zullen wel kleiner in aantal dan zijn dan bij een gewoon gazon, omdat het gras minder snel groeit. Zo ’n grasveldje krijgt bij droog weer wel vrij vlug een gelere kleur. Planten Op een halfopen verharding kun je enkele klinkers of kasseien weghalen en de specie van het straatbed verwijderen. Vervolgens vul je het gat met een mengsel van zand en wat rijpe compost. Daarin plant je. In een open verharding van los grind zonder worteldoek eronder, hark je het grind opzij en maak je een plantputje. Dat putje vul je met een mengsel van de aanwezige grond en wat rijpe compost. Rotsplanten verkiezen deze groeiplaats boven een plek in de volle grond, waar ze meer concurrentie ondervinden. Daartoe horen ook kleine, botanische bolgewassen. Ook tredplanten (zie kadertje) komen hiervoor in aanmerking.
10
Seizoenen
Geschikte soorten voor in de zon zijn echte tijm (Thymus vulgaris), wilde tijm (Thymus serpyllum), kleine mantelanjer (Petrorhagia saxifraga), kruipflox (Phlox subulata), rotszeepkruid (Saponaria ocymoides), elfenhoed (Campanula portenschlagiana), Servisch klokje (Campanula poscharskyana) en grote weegbree (Plantago major ‘Rubra’). Deze drie laatste soorten gedijen ook in halfschaduw, net zoals enkele wolfsmelksoorten zoals amandelwolfsmelk (Euphorbia amygdaloides) en Euphorbia griffithii. Geschikte zonminnende bolgewassen zijn Tulipa aucheriana, Tulipa kaufmaniana, Tulipa tarda en Narcissus jonquilla.
Een horizontale muur Als er naast de betonnen oprit voldoende open bodem ligt, dan plant je daarin gewoon een klimplant. Bij gebrek aan een verticaal element zal de plant over de verharding kruipen. Pas wel de grootte van de klimplant aan, aan de beschikbare oppervlakte net zoals je voor een verticaal element zou doen. Kies je een klimplant die veel groter zal worden dan je oprit, dan kruipt hij verder in de beplanting en zorgt daar voor problemen. Klimop, wingerdsoorten en blauwe regen zijn dus af te raden.
Euphorbia griffithii is afkomstig uit het Himalayagebergte. Het is een van de weinige wolfsmelksoorten met oranje schutbladeren. Een ‘marginale’ plaats in de tuin, tussen muur en grindpad, is best wel geschikt. Een vochthoudende bodem is wel een vereiste. Overbodige opritten in gesloten verharding Een gesloten verharding – bijvoorbeeld een oprit in beton of asfalt – die niet meer wordt gebruikt, biedt onvermoede mogelijkheden. Een eenvoudige en altijd toepasbare oplossing is de overbodige oprit opvrolijken met plantenbakken. Je kunt ze op een onderstel met wieltjes zetten. Zo kun je regelmatig de opstelling wijzigen. Maar waarom beschouw je die verharde oppervlakte niet gewoon als een plat dak op de grond of als een horizontale muur? Zoals voor elke beplanting bepaalt de uitgangssituatie de plantenkeuze.
Geschikte soorten voor de schaduw zijn klimhortensia en boskamperfoelie. Zet ze in geen geval in de zon; het beton mag voor deze planten zeker niet verhitten. Een wijnrank houdt wel van een verwarmde stenige omgeving en kan perfect een betonnen oppervlakte in de zon begroenen. Dat geldt ook voor de Amerikaanse trompetklimmer (Campsis radicans), de blauwe passiebloem (Passiflora caerulea) en de geurende bosrank (Clematis flammula). Asfalt verhit nog meer dan beton waardoor zelfs warmteminnende klimplanten verbranden. Een oppervlakte in asfalt kun je dus enkel begroenen met klimplanten als ze volledig uit de zon ligt.
Een plat dak op de grond Deze oplossing is enkel geschikt voor beton en een goede keuze voor echte plantenliefhebbers met voldoende tijd. Eerst en vooral is er een groeisubstraat nodig. Plant de gekozen soorten in een mengsel van goed gerijpte compost en leem. Zo “kleven” de planten beter en hebben ze voldoende voedingstoffen in de beginfase. Daarna kunnen ze wortelen in een ruimer groeisubstraat. Normaal gezien zal dit zich vanzelf ontwikkelen door organisch materiaal (o.a. gevallen bladeren) dat verteert. Maar daar moet je niet op wachten. Je kunt zelf een dun laagje aarde aanbrengen. Het mag niet te dik zijn, want dan gaan er zich grassen en houtgewassen in uitzaaien. Kies je enkel voor vetkruiden (zie verderop) dan is de dikte 4 tot max. 8 cm. Wil je graag nog andere rotsplanten (zie voor soorten bij Zelf planten) dan kun je tot 10 cm dik gaan. Het substraat mag niet te rijk zijn. Klei en leem zijn niet nodig. Een mengsel van gerijpte compost (1/3) en schraal zand (2/3) voldoet. Het is wenselijk om rond het “dak” een barrière aan te brengen opdat het substraat niet zou wegspoelen bij hevige regenbuien. Wil je de beplanting houden zoals voorop gesteld, dan bestaat het beheer uit het wieden van ongewenste planten. Je zult ook gevallen bladeren van houtgewassen uit de buurt moeten wegharken, want die maken het substraat dikker en rijker waardoor de rots- en vetplanten het laten afweten. Soorten voor in de zon zijn, naast de al besproken rotsplanten, vetkruiden zoals muurpeper (Sedum acre), wit vetkruid (Sedum album), tripmadam (Sedum reflexum) en huislook (Sempervivum tectorum), en ook dwerglis (Iris pumila) is geschikt. In de schaduw zal er vaak vanzelf mos op groeien. Hierbij kunnen muurvaren (Asplenium ruta-muraria), steenbreekvaren (Asplenium trichomanes) en muurleeuwenbek (Cymbalaria muralis) een plaatsje vinden. Op een oprit in asfalt is deze oplossing niet toepasbaar. Maar in plaats van er plantjes op te planten kun je er stukken asfalt laten uitslijpen, bijvoorbeeld in een dambordpatroon, en enkel de nodige
Tuin
paadjes behouden. Voor het slijpen wordt gebruik gemaakt van een daartoe geschikte vloerslijpmachine en dito slijpschijf of zaagblad. Vergewis je wel eerst van het feit of het gaat om asfalt van na 1990, want asfalt van voor die datum werd aangelegd met teer. Teerhoudend asfalt bevat hoge concentraties polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Dit soort opgebroken asfalt wordt beschouwd als gevaarlijk afval en moet door een erkend bedrijf worden opgebroken en opgehaald. Asfalt dat na 1990 werd gelegd, bevat zeker geen teer, omdat het gebruik hiervan toen verboden werd. Surf voor meer info naar www.ovam.be. In de open geslepen stukken verwijder je alle resterende specie. Daarna vul je deze vakken op met het geschikte substraat, afhankelijk van je plantenkeuze. Om het dambordeffect te verhogen, kies je enkel voor witbloeiende planten. Planten met hevige bloemkleuren geven een opvallend contrast met het meestal donkere asfalt.
11
Tredplanten Tredplanten zijn planten die aangepast zijn aan een leven op verdichte bodems. De oorzaak van die verdichting is vaak behoorlijk intense betreding. Denk maar aan een landweg met “karrensporen” of aan een veeweide. In de tuin komen tredplanten vaak voor in het gazon. Het zijn lage, gedrongen plantjes met een bladrozet en taaie stengels. Sommige onder hen hebben sinds lang een bijnaam zoals de grote weegbree (Plantago major) die door de Indianen in Noord-Amerika ‘het voetspoor van de witte man’ werd genoemd. De zaden van deze plant blijven makkelijk kleven aan schoenzolen, karrenwielen en paardenhoeven en werden zo vanuit Europa naar de overkant van de oceaan meegenomen. Er zijn verschillende groepen tredplanten. Sommige groeien op verdicht grasland, andere op verdichte kale bodems. Op kale bodems vind je grote weegbree, varkensgras en moerasdroogbloem. In het gazon zie je vaak madeliefjes en kleine brunel (Prunella vulgaris), en op meer schaduwrijke plekken in het gras kruipend zenegroen (Ajuga reptans). Kleine brunel, kruipend zenegroen, grote weegbree en madeliefje worden als sierplant aangeboden, zij het dan vaak met een andere bladkleur (rood voor de grote weegbree of het kruipend zenegroen), in een andere bloemkleur (kruipend zenegroen) of met meer gevulde bloemen (zoals madeliefjes). Je kunt ze als plantje kopen in tuincentra. Tredplanten zijn dan wel aangepast een aan verdichte bodem, dat betekent niet dat ze graag worden betreden. Ze vormen dus geen alternatief voor gazon.
Waar iets kan groeien, zál er ook iets groeien, bijv. op deze voormalige parking. Door het zeer dunne, stenige substraat krijgen andere planten weinig kans en kan de Sedumbeplanting met een minimum aan beheer behouden blijven.
12
Eco-actief
Een snuifje Turkije En ander eco-actief nieuws Tekst Jan Glorieux uit ‘De smaak van diversiteit. Een uitweg uit de monocultuur. Wervel, 2009. Foto Wervel
Toen in de Gentse Rabotwijk het bedrijf Alcatel in 2002 de deuren sloot en het gebouw tegen de vlakte ging, restte een uitgestrekte betonvlakte middenin de woonwijk. Maar daar groeien nu groenten en bloeien bloemen, tot plezier van de wijkbewoners. Halice Kefar (35) is een moderne Turkse vrouw, moeder van drie kinderen. Zij troont me met zoontje Anper graag mee naar haar lapje grond van 2 bij 2 m, een van de 166 miniperceeltjes, die samen een kleurrijke weelderige moestuin met bloemen vormen te midden van een immens leeg terrein. De voorbije dagen heeft Halice Kefar vrij genomen om haar tuintje nog even te wieden. Ze toont mij trots haar tweede aanplant van uitjes – die stevig wortel hebben geschoten, boontjes, en aardappelen naast wat papaverplanten, met hun bollen zwanger van maanzaad. Op de achtergrond schiet de sla decime-
ters hoog op, maar alleen om er zaad van te nemen. Eerst heeft ze met haar gezin lekkere malse sla gegeten. En ja, het levert nogal wat op – ze heeft achter haar eigen huis al eens een en ander geteeld. Ze kent dus het klappen van de zweep al wat. Het smaakt misschien niet echt beter dan wat je in de winkel koopt, weet ze, maar het is gratis en je hebt het zelf gekweekt. Vóór 1986 werkte ze in de tuin van haar oom. Toen woonde ze nog in het Centraal-Turkse Emirdag, een landbouwstreek van waar ook Fatma komt, een heuse Turkse oma compleet met blauwe bloemensjaal om haar hoofd en een wijde
grijze mantel. Halice vertaalt Fatma’s tuinverhaal. Haar 4 m2 is eivol: met krokante Turkse en malse Belgische sla, met papaverstengels, met peterselie, met een courgetteplant, een vreemde Turkse plant, een bonenstruik, etc. Een snuifje Turkije temidden van Belgische fauna op een minilapje Gentse grond. Oma Fatma straalt gewoon van trots en van voldoening. We wandelen verder langs een theekransje Turkse dames naar het perkje met sierkippen, konijntjes, cavia’s en eendjes, waar Celestin Claeys zijn stekje heeft. Hij is net afgestudeerd als bio-ingenieur en was nadien in Guinee-Bissau (West-Afrika) actief. Zijn hofje heeft hij nog maar twee maanden geleden bezaaid, maar het oogt keurig: vooraan sla, met daartussen broccoliplanten die door duiven zijn aangevreten (‘Even een netje spannen’), een bonenstruik en in het midden warmoes of snijbiet, mooi in het gelid. Daarachter is
Eco-actief
13
een aardappelzone en tegen de omheining groeit nog Oost-Indische kers. Die is heel nuttig, weet onze ex-student: antibacterieel, met eetbare bloemen en een goede verschrikker. Zijn pastinaak raakte hij kwijt door de waterspuit van zijn overenthousiaste buur, maar inmiddels is de lege zone alweer gevuld met wortelen. Cofi Banfu Ibrahim lijkt wel de ster van het veld; hij is alvast de meest kleurrijke. Hij is Ghanees en heeft zijn eigen kijk op tuintjes en op de wereld. Hij wijst erop dat planten ruimte nodig hebben om te kunnen groeien, net als mensen, en drentelt intussen ter demonstratie om een ongezien dikke selderijbot heen. Op zijn grond heeft hij met takken een minizone afgebakend, waar hij de spinazie opkweekt voor hij die overbrengt. Verder zweert hij bij zijn compost en bij mest van zijn konijnen. Zijn oogst oogt in ieder geval indrukwekkend. Naschrift van de redactie Velt liet voor dit volkstuinencomplex het grondonderzoek verrichten en formuleerde het bemestingsadvies. Lavagruis, natuurfosfaat, vinasse en bergen compost werden aangevoerd om deze oase van groenten mogelijk te maken. De Velt-lesgevers André Verheecke, Jos Vanhoecke en Bert d’Hondt verzorgden tweewekelijks een begeleiding van de tuiniers tijdens het groeiseizoen. Deze samenwerking valt in de smaak, want inmiddels besloot de stad Gent om dit tijdelijke complex elders een vaste plek te geven. Ook hier doet de stad beroep op Velt-lesgevers. Nieuwe partners Tuinen.nl informeert en inspireert haar bezoekers over tuin- en buitenleven. Omdat de site steeds meer vragen kreeg over ecotuinieren, wendde ze zich tot Velt. Velt levert in ruil voor promotie inleidende artikels over ecologisch tuinieren. Op het videokanaal van tuinen.nl spelen intussen de tuintips van Velt-lesgever Frans De Smedt en regionale televisiezender Ring-tv. Het ecologisch leven en tuinieren à la Velt verspreidt zich intussen als een inktvlek over het internet. Ook op www.moestuinblog.be, www.tuinen-info.be en de website van Tuincentrum Maréchal vind je onze artikels.
Blog mee op moestuinblog.be De ‘Week van de Smaak’ staat dit jaar in het kader van eigen groenten kweken. Daarom ging begin april www.moestuinblog.be online. Op die blog vind je elke week posts van tuinspecialisten. Binnenkort misschien ook die van jou? Velt zorgt met Jo De Beule, Ann van Roy, Lieven David en de Low impact man alvast voor de ecologische invulling, maar elke tuinier – beginnend of ervaren – kan op de blog een virtueel lapje bewerken met ervaringen en foto’s uit de moestuin. Wie een blogpost plaatst, maakt bovendien kans om een vorming ‘Ten huize van’ of het Handboek ecologisch tuinieren te winnen. De vijfde editie van de ‘Week van de Smaak’ werd ingezaaid met biologische radijsjes van Velt. Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege en de kersverse peter van de smaak, Wouter Keersmaeker plantten met een groepje kinderen van speelpleinwerking Girabella uit Ganshoren de radijszaadjes uit de Velt-tuinstarterskit Mijn eigen kleine moestuin. De zaadjes ontkiemen nu in de kinderbiotuin in het Maximiliaanpark in hartje Brussel. Velt-lesgever Anita Exelmans vertelde er de minister en de kinderen hoe je op een vierkante meter grond het hele jaar door gezonde groenten kunt kweken. Actie ‘Soep op School’ Naast tuinieren wordt er natuurlijk ook weer gekookt! Velt helpt weer mee aan de actie ‘Soep op School’. We lokken de scholen tot in de keuken om aldaar een (duurzaam) soepje te koken. De scholen die daarbij duurzaam aan de slag gaan, kunnen rekenen op extra ondersteuning van Velt. Meer info volgt op www.biometklasse.be. → www.moestuinblog.be → www.weekvandesmaak.be → www.biometklasse.be Foto Neal Raes.
14
Eco-actief
Nieuwe afdelingen en werkgroepen Het stijgende ledenaantal zorgtook voor een groei in het aantal Veltgroepen. Nieuw zijn de afdeling Licht-Ter-Velde (Actief in Lichtervelde), de werkgroep Bio-dynamisch tuinieren (actief in de omgeving van Schoten) en de werkgroep Stads-potters (actief in het Antwerpse rond tuinieren in potten). De Stads-potters bijten op 12 juni de spits af met een workshop pottenteelt door Bernadette Adriaenssens. Fleur Leroy van de Stadspotters: ‘De Velt-themagroep Stads-potters wil de stad (Antwerpen, nvdr.) zo eetbaar mogelijk maken en daarbij beginnen we bij onszelf. Iedereen kan wel een potje met een eetbare plant kwijt op zijn balkon, terras of dak. Tijdens deze workshop gaan we samen potgrond samenstellen, potten klaarmaken, planten, zaaien … Kom gewoon met ons meedoen. Graag even laten weten of je komt, via
[email protected].’ De workshop vindt plaats op 12 juni van 14-16.30 u in cc coStA, SintAndriesplaats 24, Antwerpen.
Nieuwe Velt-vormingen Gezond gazon: milieuvriendelijk beheer Languit luieren in het gras, lekker tafelen of spelen … van een gezond gazon kun je heerlijk genieten. Maar soms baart een gazon je zorgen. Wat leer je? Waaruit bestaat gazon? Hoe groeit het? En in welke omstandigheden groeit het het best? We bespreken veel voorkomende problemen en plagen in het gazon, en bieden je milieuvriendelijke oplossingen aan. Welke alternatieven zijn er voor de perfecte groene grasmat? Pientere plantencombinaties, voor een ecologische tuin Weet je dat je op om het even welke bodem mooie plantencombinaties kunt vormen? Of je nu met een arme zandgrond of met een rijke leemgrond te maken hebt. Wat leer je? Hoe krijg je gezonde en sterke planten, die minder vatbaar zijn voor ziekten en plagen? Waar moet je op letten bij de keuze van de geschikte beplanting? We geven je extra tips voor meer natuur en biodiversiteit in je tuin. En we laten je zien hoe je een natuurlijke beplanting opbouwt. Wil je meer info over deze vormingen? Kijk op www.velt.be onder ‘vorming’.
Vliegende reporters De broers en Velt-lesgevers Ludo en Pierre Zanders willen deze zomer voor Seizoenen op bezoek gaan bij Velt-leden met een uitgesproken passie. Ze zijn op zoek naar personen die hun tuin hebben ingericht met een bepaald doel. Een boomgaard met een steenuil, een stal met boerenzwaluwen of een kerkuil, een dakgoot met huiszwaluwen, een vijver met waterhoen, een tuin met egels, dwergmuizen, metselbijen, een tuin met bessendragende struiken voor vogels, een collectie fruitbomen, tomaten, pompoenen … Wil je met jouw tuinproject eens in de kijker staan? Stuur een korte omschrijving van je project naar
[email protected]. Gezocht: tuiniers met durf Het wordt stilaan een traditie: de Velt-ecotuindagen. In 2011 wordt het weekend van 4 en 5 juni het Velthoogtepunt bij uitstek. Ben jij ook zo’n groene geest die in de voor- en/of achtertuin veel belang hecht aan ecologische principes? En wil je hier mee pronken? Stel je dan voor 1 augustus 2010 kandidaat door je gegevens (naam, adres, telefoonnummer, e-mail, soort tuin + oppervlakte) door te sturen naar Katelijne Schiltz,
[email protected], Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem, 03 287 80 94. PS: een belangrijke voorwaarde om je tuin open te stellen tijdens het Velt-ecotuinweekend, is lid zijn van de organisatie. Opleiding tot coach gestart! Zie jij in je buurt mensen die zich willen verenigen rond ecologisch leven? Mensen die graag hun gezonde en pesticidenvrije tuin willen delen? Duurzame koks, die graag een vegetarisch beleg op ieders boterham willen smeren? De Velt-bewegingscoaches zien ze ook en willen deze projecten ondersteunen en begeleiden zodat ze netwerkers eerste klas worden. De coaches geven mensen de nodige kennis door samen te werken met Velt-vrijwilligers uit de buurt. De opleiding tot bewegingscoach startte in mei. De vrijwillige coaches leren er de verschillende types van teamwerkers kennen. Een vergadering effectief doen verlopen? Andere vrijwilligers coachen, opdat ze vanuit hun capaciteiten nieuwe dingen ondernemen? Na een vierdaagse opleiding, gespreid over twee maanden, hebben de coaches dit helemaal in de vingers. Samen met collega-coaches leren ze op een praktische manier vrijwilligers verenigen, ondersteunen en begeleiden. De opleiding is al gestart, maar wie er vlug bij is, kan nog aansluiten. Data: op zaterdagen 8 mei, 29 mei, 12 en 19 juni in Antwerpen en Gent. De opleiding wordt georganiseerd door Velt in samenwerking met stichting Lodewijk de Raet. Contact:
[email protected], 03 281 74 75
Tuin
15
Van de grond naar de mond Moeder natuur achterna Tekst en foto’s Lieven David
Ik heb iets met de evolutietheorie. Als knaap al las ik daarover alles wat ik te pakken kon krijgen, en sinds de komst van het internet en het Darwinjaar zou ik natuurlijk onbeperkt over de oorsprong der soorten kunnen lezen. Maar ik heb meestal wel wat anders te doen, dus beperk ik me tot de tuin- en keukentoepassingen van de evolutietheorie. Van links naar rechts de drie beste werkers van De Lusthof: Constance, Lieven David en Laurette.
Humus opbouwen Spitten: daar was ik rond 1993 al van afgestapt, eerder uit luiheid en nieuwsgierigheid dan uit overtuiging. Maar toen ik een paar jaar later permacultuur leerde kennen, was het hek helemaal van de dam. Luiheid bleek synoniem te zijn met efficiëntie! Permacultuurpioniers Bill Mollison en David Holmgren haalden in de jaren 1970 hun inspiratie uit een jarenlange studie van natuurlijke bossen in Tasmanië: als je in het bos wandelt, zie je zelf ook wel dat moeder natuur niet spit of ploegt. Al miljoenen jaren houdt het bos – de climaxvegetatie in vele klimaten – zichzelf in stand; meer nog: het bouwt voortdurend humus op. Het blad valt en wordt vruchtbare humus: meer moet dat niet zijn. In 1881 publiceerde Charles Darwin een dikke turf over de constructieve rol van de regenworm in dit proces. Ik citeer: ‘Slechts weinig andere dieren hebben een zo grote betekenis gehad voor de geschiedenis van de aarde als deze zo eenvoudig georganiseerde wezens.’ Wij, beschaafde tuiniers, profiteren al een paar duizenden jaren van dat opgebouwde humuskapitaal, en vooral de klassieke landbouw vreet dat kapitaal constant op. Humus is levensnoodzakelijk voor het vasthouden van water, voedingsstoffen, het bodemleven en de hele grond op zich. Zijn modderstromen een gevolg van stortbuien? Ja, maar nog veel meer een langetermijngevolg van ontbossing en humusroof ! Op kleinere schaal zorgt blote, omgespitte grond vooral voor de uitspoeling van nitraten en fosfaten, en die kunnen onze waterlopen best missen! Gelukkig dragen bioboeren en -tuinders, door de aanbreng van compost, een flinke steen bij aan de humusopbouw: alleen al
16
Breedbeeld
daarvoor verdient de bioteelt al meer dan dertig jaar een enorme pluim – bijvoorbeeld royale subsidies. Vind ik. Nu wordt er in veel biogrond elk jaar flink gespit of geploegd, wat volgens de permacultuur niet hoeft en zelfs een verkwisting is van energie. Dat het door elkaar hutselen van de grondlagen het bodemleven schaadt, is genoegzaam bekend in biologische middens: alweer een reden om de woelvork of grelinette te hanteren in de plaats van de spade. Maar wist je dat spitten en ploegen ook onnodig en ongehoord veel CO2 in de lucht jagen? Dat vernam ik van biologieprofessor Tyler Volk, geciteerd in het boek Roots demystified van Robert Kourik: beide wetenschappers pleiten er daarom onomwonden voor om je grond gewoon te bedekken. Hoe bedek ik zelf onze grond? Ten eerste laat ik alle Rillaarse bedjes zo veel mogelijk bedekken met eetbaar groen. Dat zie je in al mijn teeltschema’s: met voor-, hoofd-, tussen- en nateelten benut ik de grond maximaal. Leve de zadenbank! Ik win heel veel zaden zelf, en het nevenproduct – het kaf dus – gooi ik niet zomaar op de composthoop. Het gaat meestal gewoon weer de pluktuin in. Zo komen er altijd heel wat zaden op en in de grond terecht. Zij vormen een ware zadenbank, die bij de minste verstoring – bijvoorbeeld door vogelgescharrel – het hele jaar door verse gewenste kiemplantjes levert. Klassieke onkruiden, zoals straatgras en vogelmuur, kunnen de concurrentie met mijn bewuste zadenbank nauwelijks aan en zijn in deze pluktuin vrij zeldzaam geworden. Dunnend oogsten, af en toe iets verplanten: dat doe ik natuurlijk wel. En ik let ook op de noodzakelijke vruchtwisseling: rucola bijvoorbeeld gaat zo veel mogelijk mee met de andere kruisbloemigen; veldsla en winterpostelein zijn daarentegen met geen enkele andere groente verwant, en die laat ik bijgevolg overal een beetje groeien. Verder geef ik alle percelen dicht bij huis elke winter weer hun laagje compost. Goed uitgerijpt, voedzaam en zonder onkruidzaden: zo hoort compost te zijn.
Eetbare bodembedekking onder de vorm van winterpostelein, blonde bataviasla, Spaanse knoflook, winterkers, koriander en shiso.
Ik maak er jaarlijks zo’n vijf kubieke meter van. Daartoe verwerk ik uiteraard alle eigen groenafval, maar vooral de buren leveren veel biomassa voor een goede compostering. Als derde soort bodembedekking gebruik ik op twee van mijn percelen massaal veel mulch. In Maria’s Hofke, twintig meter hier vandaan, dek ik vooral af met dunne laagjes grasmaaisel, en loof van brandnetel, smeerwortel en andere kruiden. In Mijn paradijs (1981) noemt Heinz Erven deze bodemdekking ‘het alfa en omega van de tuin’. Ook al spitte deze pionier zelf nog wel. Nog zo’n held van mij is Ruth Stout, met haar Gardening without work (1971), bij ons verschenen als Tuinieren zonder spitten. Haar methode pas ik blij toe op mijn voorraadveld in Tielt, hier zeven kilometer vandaan. Afdekken met oud hooi, dat is haar hele recept. Onkruid krijgt geen kans en het bodemleven des te meer. De verterende hooilaag geeft geleidelijk voedingsstoffen af, en daar zijn de meeste teelten tevreden mee. Vooral pompoenranken zijn enthousiast over deze voedende laag; ze gaan er om de halve meter in wortelen. Enkel sluitkool en prei, de grootste slokoppen, voeder ik licht
bij met wat extra gier van brandnetel en enkele paardenvijgen. Dank zij Ruth Stout is dit veld een plezier om in te werken. Vijftien jaar geleden bleef mijn spade daar immers letterlijk in de zware leemgrond steken. Tegenwoordig schuif ik gewoon de hooibedekking opzij, en plant en zaai ik in de rulle bodem daaronder. Ongespit, maar door en door bewerkt door het bodemleven: wat wil een mens nog meer? De prijs van al dat afdekken ‘Slakken en woelmuizen!’ hoor ik je al meteen denken. Tja, natuurlijk herbergt zo’n mooie mulchlaag niet enkel de voor ons interessante bodembeestjes, maar evenzeer mee-eters. Slakken en ander gespuis in onze Rillaarse tuintjes krijgen de hele winter af en toe onze twee kippen op bezoek. Wat gaas houdt deze twee helpsters binnen de perken, en handtam zijn ze ook. Zo houden we de slakkenpopulatie onder controle en krijgen we bovendien nog lekkere eitjes. Woelmuizen hebben we hier in het midden van het dorp niet, maar katten des te meer. Vandaar uiteraard dat ik hier onze wortel en pastinaak zaai, en niet op mijn Tieltse veld.
3 | 2010
In Tielt waren er inderdaad oorspronkelijk nogal wat woelmuizen en slakken, maar intussen hebben we daar ook steeds meer padden, spitsmuizen, egels en mollen die wel een lekker hapje lusten. Er is daar intussen blijkbaar een soort natuurlijk evenwicht in dat ecologisch beestennetwerk. Daar reken ik mezelf ook toe: als ik zoveel tijd en energie uitspaar door zo goed te mulchen, moet ik maar tegen het verlies kunnen van wat aardappelen. Nu ja, toch maak ik wel preventief rond elke kool- en pompoenplant een kringetje van houtasse, en bij onverhoedse slakkenoverlast ga ik ze bij valavond met een mes te lijf. Van die slakkenlijken vind ik vierentwintig uur later al niets meer terug: een teken dat er goede eters in de buurt zijn. Een tweede nadeel: er kruipt toch wel behoorlijk wat energie in het verzamelen van en sleuren met biomassa. Diverse buren brengen gelukkig hun grasmaaisel en ander groenafval zelf naar hier
– blij dat ze ervan af zijn – en overbuur Marc brengt zijn paardenmest graag aan huis. Veel lekkerder ruikt de vracht verse snippers van de Amerikaanse vogelkers uit het nabijgelegen natuurreservaat, die jaarlijks op onze oprit wordt geleverd. Het ruikt hier dan immers een paar weken doordringend naar amaretto. Op een boogscheut van mijn Tieltse veld ligt er een natuurreservaatje dat ieder jaar wordt gemaaid. Dat maaisel moet telkens weer worden afgevoerd – zo wordt de grond daar systematisch verarmd – en ik ben een gretige afnemer. Het fysieke zwaartepunt van mijn tuinarbeid verschuift eerder naar de periode november-maart. Dan vervoer en verspreid ik het gros van mijn compost en hooi. Tijdens de rest van het jaar heb ik daardoor juist veel minder werk. Neem nu aardappelen: gewoon de mulch wat opzij graaien, pootaardappel erin, wat compost of hooi erover, en wachten op de oogst. Meer moet dat niet zijn.
Vroege aardappel Berber ligt oogstklaar in de strooisellaag.
17
Het derde mogelijke nadeel: nachtvorst slaat harder toe op bedekte grond dan op blote grond. Ruth Stout, met haar dikke lagen hooi, had er in Connecticut blijkbaar geen last van, maar raadt mij toch aan om pakweg in maart de dikste bedekking tijdelijk opzij te schuiven, zodat de zon de bodem eronder goed kan opwarmen. En dat doe ik dan ook. Na half mei, wanneer ongeveer alles geplant is, en eenjarige onkruiden de kop willen opsteken, ga ik het hele veld weer systematisch toedekken. Blijven zoeken De generaties voor ons en de meeste tuiniers rond ons spitten, en wij permaculteurs vormen een (groeiende) minderheid. We moeten dus nog heel veel zelf uitzoeken. De basistruc van moeder natuur, en dus van de permacultuur, staat alvast als een paal boven water: werk niet in de grond, maar er bovenop.
18
Zoekertjes
Te koop
1) Sproeitoestel “Geiz Hals Panda” vulinhoud: 5 l: € 15,00. 2) Zeis Styria: € 40,00 (heel weinig gebruikt). 3) Beerputschepper (zonder steel): € 5,00. 4) Houtzaagmachine Astra diameter zaagblad 22cm: € 20,00. 052 21 25 76 (Dendermonde). Te koop
Sanen melkgeitlammeren, geselecteerd op goede melkgift moeders. Bokjes en betjes, geboren 2/02/2010, 9/02/2010, 7/03/2010. Philippe Ingelbrecht, 058 29 99 36.
Te koop
4 complete simplex bijenkasten: 16 rompen, 4 bodems, 4 deksels, 4 voederbakken en raampjes: € 225,00. Traditionele Rieten bijenkast simplexmaat:3 Rompen, raampjes, 1 koninginnenrooster, 1 voederbak, 1 varoabodem, 1 deksel: € 185,00. Voor Bijen spaarkast: 7 Rompen, vele raampjes, 1 deksel: € 85,00. Voor Simplex bijenkast:8 rompen 10-ramers, raampjes, 3 bodems, 5 deksels: € 95,00.. Patrick, 0498 18 98 06. Te koop
Te huur
Rustig gelegen huisje, op 3 km van de zee met tuin. Kleine boomgaard en moestuin rond het huis. Gelegen aan de yachthaven Lombardsijde/Nieuwpoort en het natuurreservaat de Ijzermonding. Uniek qua ligging. Vrij vanaf 1 juni 2010. Garage mogelijk. Lina Van Obergen, 0475 53 49 84. Te koop
Fietsendrager Thule voor 2 fietsen, op trekhaak te bevestigen. Nieuwe staat. € 50,00. 03 383 19 54,
[email protected] gezocht
2 vrouwelijke ganzen
055 45 69 70 Te koop
In Kontich-Kazerne: woning HOB met ecologische tuin 560 m2, zeer rustig gelegen met toegang via erfdienstbaarheid. Woonkamer met tegelkachel, grote ruime wintertuin met berging, nieuwe keuken, 2 slaapkamers, kelder, badkamer, cv op aardgas, schuur en stal met mogelijkheid tot verbouwing, regenput. 0476 970 161 of
[email protected]. gezocht
Een vriend/partner die mijn ecologische visie deelt, die van mijn gezonde bio-vegetarische keuken wil genieten, die samen met mij kan lachen, wandelen, fietsen etc., maar ook graag helpt in de moestuin. Kortom, ik zou graag de lusten en de lasten van het leven delen met een lieve werk- en levenslustige man. Zijn kwaliteiten zijn belangrijker voor mij dan zijn leeftijd. Zelf ben ik in maart 57 geworden, maar door mijn gezonde levensstijl voel ik me jong en zie ik er nog heel jeugdig uit. 0485 85 21 22 Te koop
Schar voor motocultuur, zo goed als nieuw, 1 m lang, vernauw- en verbreedbaar van 70 cm tot 1 m. 051 24 22 45, na 18 u. gezocht
Ecotuinier om een dag mee te helpen in de tuin, in ruil voor wat weetjes en een bakje groente. Ook imkers, microbrouwers. 0484 21 60 67.
Kleine graanmolen, prijs overeen te komen. 09 282 40 63. Te koop
Jonge volwassen Ronqière kalkoenen (juni 09), zowel sierkalkoen als vleeskalkoen, goede graseters, sterk ras, kleurslag hermelijn en geelschouder per koppel € 50,00. 016 69 67 34. Gratis
Wij zoeken een goede en warme opvang voor onze lieve haan, een kruising leghorn/marans. Hij is groot, zwart met koperen bronskleurige dekveertjes, lief en nog geen jaar oud. We hebben al een haan en onze 4 kippen vinden 2 hanen te veel. Wij kunnen hem leveren binnen een straal van 20 km rond Mechelen/Heffen. Fam. Vandenbussche-Van Gysel, 0486 64 61 06,
[email protected] Te huur
Project met 4 huurappartementen op 1ste en 2de verdieping van een nieuw gebouw, beneden mogelijkheid tot zelfst. activiteit, centrum dorp. Erachter ligt een parktuin van meer dan 1 ha, met eeuwenoude bomen en een vijver. Elke huurder beschikt over een ecomoestuin van 10 x 15 m. Samen met de andere huurders dient men de grote siertuin te verzorgen en vorm te geven. Beschikbaar vanaf half juni 2010. Prijs: ca. € 550 voor App. 2de verdiep + vaste kosten. Philip Haers, 0497 45 89 61 (Bassevelde),
[email protected].
Te huur
Huis met tuin in bos in Belsele. Gelijkvloers: grote living met open keuken, hall, WC en berging. Mooi buitenterras. Grote slaapkamer + grote slaapruimte, badkamer met douche en WC. Tuin 700 m2 (geen onderhoud = bos), carport. Gunstig energierapport. Warmtepomp. € 490,00/maand. Beschikbaar vanaf 1 juni 2010. 0475 43 99 30. gezocht
Dodoenstuin Schilde zoekt een vrijwillige plantkundige, gespecialiseerd in de teelt van kruiden (zowel keuken- als geneeskrachtige). Voor advies ter plaatse, i.v.m. volwaardig behoud van de historische kruidentuin in Schilde. Geïnteresseerd? Neem contact op met voorzitter-herborist Frans Druyts,
[email protected], 0486 45 11 58. Te koop
Sfeervolle houten chalet aan de Varenlaan 21, Essen-Wildert voor € 199000. Beneden: grote living van 40 m2 met houtkachel en een open keuken. Boven: 2 slpks waarvan één met vaste kastenwand en toegang tot balkon met uitzicht op bos. Badkamer en bergruimte. Grote zolder. Laminaat. Grote veranda/pergola van 25 m2. Ruime tuin van 1187 m2. Schuur en tuinhuis. Rustig gelegen in het bos aan een doodlopende zandweg. 03 235 20 22. Te koop
Diverse inmaakflessen van de merken Weck en Leifheit, en Franse bokalen. In uiteenlopende maten vanaf 1/4 liter t.e.m. 5 l. 0413 35 08 76 (Veghel, Nederland). Schrijf naar Velt of e-mail
[email protected]. Plaats je zoekertje ook op www.ecozoekertjes.be
Column/Verbeeld
19
Column Echte vrouwen spitten niet Tekst Laurence Machiels Illustratie Leen De Pelseneer
Soms moet je je plaats kennen. En die ken ik. Zeker als mijn tuinman het erf betreedt. Tegen veertig jaar tuinervaring kan ik niet op. Tegen zijn kracht, werklust en lichaamsvolume al helemaal niet. En hij heeft altijd gelijk. Bijna altijd. Want dit keer stond mijn besluit rotsvast: de moestuin zou niet meer worden gespit. Jaar na jaar liet ik me vermurwen, maar nu ging ik nog liever languit in de aarde liggen dan dat er één spadesteek aan te pas zou komen. ‘De moestuin? Oh, lichtjes omwoelen zal wel volstaan’, gooi ik er voorzichtigjes uit. ‘Spitten, zult ge bedoelen. Zonder spitten krioelt het hier straks van het onkruid!’ riposteert de tuinman, de vlijmscherpe spade al in de aanslag. ‘Nee, nee. Zo graven we net de beste laag onder’, sputter ik tegen. ‘Eventjes met de frees erover, en ’t is klaar.’ Hij geeft zich niet gewonnen. ‘Frezen? Niets zo goed voor de moestuin als een stevige steek en dan een portie kalkcyanamide eroverheen.’ Kalkc***? Meer heb ik niet nodig om mijn strijdlust aan te wakkeren. ‘We frezen, basta!’ Hij zucht diep. En mompelt iets over vrouwen en ongelijk. De spade wordt opgeborgen, de frees rolt de tuin in. Niet meer dan de bovenste laag, zachtjes omgewoeld, dat is de afspraak. Ik vat post aan de zijlijn en wijk geen millimeter. Want de moestuin, dat is míjn heiligdom. In de borders mag er geknoeid, de hagen weleens wat schots en scheef gesnoeid maar oh wee als iemand een foute zet doet in mijn groentekoninkrijk. Hier waak ik over de rijtjes wortelen, de sprieterige preiplantjes, de eerste slablaadjes en de opkomende courgettes, stuk voor stuk vervat in een strakke wisselteelt. Elke lente diep ik vanonder de pakjes zaad mijn beduimelde teeltplan op en krijgen alle groenten hun plek toebedeeld. Jaar na jaar schuif ik als een veldheer de kolen, selder en peterselie op tot ze acht jaar later weer op dezelfde plek staan. Een echt masterplan, dat ooit moet leiden tot de Ideale Ecologische Moestuin. Gaat er dan niets mis in mijn tuin? Natuurlijk wel – van alles zelfs! Maar verpieteren de tomaten, dan haal ik extra dikke venkelknollen boven. Krimpen de uien onder de aanhoudende regen, dan oogst ik emmers courgettes. En moestuiniers weten het, er is geen beter middeltje om je populariteit op te krikken dan een groenteoverschot. Sla voor de ene buur en boontjes voor de andere, en de uitnodigingen voor zomerse barbecues stromen binnen. Maar daar doe ik het natuurlijk allemaal niet voor. Mijn ware drijfveer? Pure gulzigheid. Echte smulpapen kunnen niet zonder hun moestuin. Hoe kun je anders kraakverse labbonen op je bord krijgen, suikerzoete erwtjes, pittige rucola of een krachtige plak rammenas? Van zelfgekweekte uien huil je twee keer zo hard, en van je eigen wortelen worden je vingers écht oranje. Maar zover is het nog niet. Eerst moet er gezaaid, geplant, geharkt, geliefkoosd. In de vers gefreesde grond, met een laagje compost als een fleecedekentje er overheen. En de spade netjes op haar plaats. Ik hoor de zaden al rammelen! Als het onkruid nu maar écht wegblijft …
20
Culinair
Pim Pompoen daagt Vlaams-Brabantse scholen uit Een 10 op 10 voor duurzame voeding Tekst Dorien Pelckmans Illustratie Leen De Pelseneer
Een schooljaar lang is Pim Pompoen de mascotte van de campagne ‘10 op 10 voor Duurzame Voeding’. Hij daagt alle lagere scholen van Vlaams-Brabant uit met een prijsvraag rond duurzame voeding. hoog- en laagstammen lieten ze zichzelf verwennen met een heerlijk glas fris sap. Stiekem dromend van een appelboom op de speelplaats …
Enkele scholen trokken als reporter naar een bioboer in de buurt. Andere maakten ecosmossen of zaaiden radijsjes in bakken. Door deel te nemen aan een van de prijsvragen maken de scholen kans op ecoprijzen zoals workshops, kookboeken en ecologisch schoolmateriaal. Pim Pompoen zag heel wat leuke dingen gebeuren en hield alles nauwkeurig bij in zijn dagboek op www.velt.be/10op10. Hieronder vind je alvast enkele miniverslagen. BUSO Ganspoel gaat de boer op Enkele leerlingen van BUSO Ganspoel trokken in november als reporter naar de appelfabriek. Berdien, Simon en Sinan leerden dat er heel wat soorten appels bestaan, wat een bioappel zo bijzonder maakt en waarom de appelboer ervoor kiest om op een biologische wijze appels te telen. Na een rondleiding langs de
De Pit zet zijn koksmuts op De laatste vrijdag voor de kerstvakantie was er een kookatelier in freinetschool De Pit in Diest. De leerlingen werden in groepjes gedeeld. Elk groepje maakte een gerecht klaar en kreeg daarbij de steun van ouders en leerkrachten. In de namiddag verzamelden de leerlingen in een groot receptenboek alle gerechten die ze in de voormiddag hadden gemaakt. Van wraps tot croque monsieurs, van Turkse koekjes tot echte ecosmossen. Aan de hand van een filmpje illustreren de leerlingen hun grote receptenboek. Dat boek is intussen geplastificeerd en staat ingebonden in de klasbieb, in het gezelschap van enkele nieuwe kookboeken. Het filmpje kun je bekijken op Pim Pompoens webstek: www.velt.be/10op10 Radijsjes veroveren Leuven In verschillende scholen rond Leuven gingen de leerlingen aan de slag met zaaigoed, aarde en een portie geduld. Het grote doel was radijsjes van eigen makelij. Omdat niet elke school over een tuin beschikt werden er heel wat alternatieven bedacht. Er werden radijzen gezaaid in houten bakken, maar ook in oude groentedozen. Met een mooie oogst en een hoop trotse leerlingen als resultaat!
Het grote slotfeest Sommige scholen gingen nog een stapje verder en maakten de belofte om het hele jaar door actief te werken rond duurzame voeding. Zij dingen mee naar de hoofdprijs. Die wordt uitgereikt op het grote slotfeest dat Pim organiseert op 7 juni in het Vinne in Zoutleeuw. Pim Pompoen heeft graag veel vriendjes om zich heen en nodigt alle lagere scholen van Vlaams-Brabant uit. Het wordt een heus aardbeienfeest. In de voormiddag speelt Pim heel wat leuke ecospelletjes zoals het blije aardbeienspel, ecosmossen en een ware bio-estafette. Wie alle uitdagingen aangaat is ‘s middags welkom op het grootse slotmoment met kilo’s aardbeien, een hoop muziek en veel vrolijkheid! Loopt het water je al in de mond? Schrijf dan snel jouw klas in via
[email protected]. Inschrijven kan tot 20 mei. Over het project ‘10 op 10 voor Duurzame Voeding’ is een project dat werd gerealiseerd dankzij de steun van de provincie Vlaams-Brabant. Trouwe partners van dienst zijn Kleur Bekennen, MOS en Groen Blauw Rood. → www.velt.be/10op10
Velt-partner van de Bioweek Het slotmoment van de campagne ‘10 op 10 voor Duurzame Voeding’ is voor Velt het speerpunt van het vernieuwde partnerschap rond de Bioweek. Bioforum, Velt, Vredeseilanden e.a. werken dit jaar samen om via kwaliteitsvolle activiteiten biologische landbouw en voeding de aandacht te geven die ze verdient. De Bioweek loopt van 5 tot 13 juni. → www.bioweek.be
3 | 2010
21
Junislaatje met asperges en spitskool 25 min Uit: Handboek Ecologische Voeding, Velt.
Ingrediënten voor 6 personen
Bereiding
• 300 g witte asperges • 100 g kerstomaatjes • 1 koolrabi • ½ spitskool • 1 jonge ui • handvol rozijnen • enkele bieslookbloempjes • enkele dilletakjes saus: • 4 el yoghurt • 2 el mayonaise • 1 el gehakte bieslook • snuifje dragon
Roer voor de saus de mayonaise, de yoghurt en de kruiden goed door elkaar. Maak de groenten schoon. Stoom of blancheer de asperges (10 à 15 minuten), laat ze schrikken onder koud water en afkoelen. Snijd de asperges in kleinere stukken. Snijd of schaaf de spitskool in fijne ringen.
Snipper de ui. Halveer de kerstomaatjes en snijd de koolrabi in fijne lucifers. Schep alle groenten bij elkaar en doe er de rozijnen bij. Bestrooi de salade met takjes dille en de bloempjes. Voeg eventueel peper en zout toe. Serveer het sausje apart.
Soep van radijsjes 20 min Uit ‘Ecologische voeding ten huize van, les 1: groenten en kinderen. Recept: Carlo Holsteens – lesgever Velt.
Ingrediënten voor 6 personen
Bereiding
• olijfolie • 2 uien • 2 aardappelen • 3 bosjes radijsjes • 2 l groentebouillon • croutons • peper en zout
Pel de uien en schil de aardappelen. Snijd ze in brunoise (kleine blokjes), maar houd ze apart. Verwarm wat olijfolie, stoof hierin de uien en daarna de aardappelen. Voeg 1 l groentebouillon toe en laat de aardappelen gaar worden op een matig vuur onder gesloten deksel. Ontdoe 1 bosje radijsjes van het loof. Doe de twee andere bosjes mét hun loof bij de radijsjes zonder loof. Was alles met water en snijd fijn. Verwarm in een andere gesloten pot de groentebouillon. Als de aardappelen gaar zijn, voeg er dan de verwarmde groentebouillon aan toe + de gesne-
den radijzen. Laat ongeveer 5 minuten zachtjes koken onder gesloten deksel. Mix de soep en kruid met peper en zout naar smaak. Serveer de soep eventueel met wat croutons (brood in brunoise gesneden en krokant gebakken in wat olijfolie).
22
Vegetarisch gehakt met brandnetelsausje en gierstkroketjes 1u Het ‘Vegetarisch gehakt’ is een recept van Marja Baseler (uit: Vegetarisch koken met kinderen, Uitgeverij het Spectrum)
Ingrediënten voor 4 personen
Bereiding
Gehakt: • 1 kopje pinda- of cashewnoten • 1 ui • 2 eieren • 8 oudbakken boterhammen • 1 kopje groentebouillon • tuinkruiden • peper en zout • nootmuskaat Gierstkroketjes: • 4 koppen gare gierst • 1 gekookte aardappel • 1 ui • 2 tenen look • 50 g gemalen kaas • 1 ei • 1 el olijfolie • zout • mespunt cayennepeper • olijfolie om te frituren Brandnetelsaus: • 3 dl bechamelsaus (3 el bloem, 3 dl melk en 25 g boter) • 50 tot 100 g brandneteltoppen
Gehakt: Hak de pinda’s fijn. Snipper de ui en fruit hem. Klop de eieren los. Maak broodkruim van het oude brood. Meng alle ingrediënten goed door elkaar. Doe het mengsel in een beboterde, vuurvaste schaal. Strooi daar wat paneermeel over en leg er een paar boterkrullen op. Bak het gehakt in een matig warme oven in een halfuur gaar. Gierstkroketjes: Snipper de ui. Verhit 1 el olijfolie en fruit de ui en geperste look. Klop het ei met een vork los. Prak de aard-
De gierstkroketjes komen uit het Handboek ecologische voeding van Velt.
appel fijn. Meng alle ingrediënten behalve de olie tot een stevige brij. Vorm hier met vochtige handen kleine kroketjes of balletjes van. Bak de kroketjes goudbruin. Tip: haal de kroketjes door een losgeklopt eiwit en vervolgens door paneermeel. Brandnetelsaus: Blancheer de brandneteltoppen (2 minuten). Laat ze uitlekken en hak fijn. Maak een bechamelsaus. Meng de netels door de saus. Laat niet meer koken.
Havermoutkoekjes 30 min Uit ‘Ecologische voeding ten huize van, les 4: alternatieve zoetmiddelen’.
Ingrediënten voor 24 stuks
Bereiding
• 125 g volkorentarwemeel of speltmeel • 100 g havermout • 150 g gedroogd fruit of 175 gram verse appel, in blokjes • 100 g geraspte kokos • 1 tl zout • 2 tl kaneel • 2 tl piment • 125 ml mangopuree • 200 ml ahornsiroop
Verwarm de oven voor op 175° Celsius. Bestrijk een bakplaat licht met olie. Meng met een garde in een mengkom het meel met de havermout, de gedroogde vruchten, de kokos, het zout, de kaneel en het piment. Meng in een andere kom de mangopuree met de ahornsiroop.
Foto’s recepten Robin, Jeremy Keith, Marfis, Norwichnuts Productie Emelie Heller
Meng de droge ingrediënten door de natte met een rubberen pannenlikker. Schep met een eetlepel bergjes van het deeg op de bakplaat en bak de koekjes 15 minuten of tot ze goudbruin zijn.
Weg & Wijzer Voedingsactiviteit
Tuinactiviteit
Ecologisch leven/wonen
aandacht voor solitaire bijen en biodiversiteit. We zoeken ecologische spelletjes. Wie er kent en heeft, breng ze mee. Zijn er muzikanten die deze dag nog aangenamer willen maken? Mail
[email protected],
Antwerpen
03.06
Snoeiles ‘grootfruit’ 2022u, Dorpsgemeenschap Widar, lipseinde 43, Mersplas (Zondereigen) Breng een snoeischaar mee. edwar
[email protected]. Noorderkempen
08.06
10.06
Fietstocht Bioweek 13.1518.30u, vertrek aan sporthal Zwijndrecht, Binnenplein 1, Zwijndrecht. Fietstocht naar Hof van Saksen en Bioboer (Melsele)Ingrid Melis
[email protected]. Den Bumpt kruidenvoordracht door Daniëlle Houbrechts. 2022.30u, cc Hemelhoeve, Polyvalente ruimte nr. 1, Brasschaat. € 7,00 voor leden, € 10,00 niet-leden. Inschrijven op 03 651 34 98 of 0475 43 70 01. Storten op reknr. 001-068096706 van Velt Brasschaat.
[email protected]. Brasschaat
11.06
Bedrijfsbezoek Ecover 13.4517u, Malle, leden € 3,00. Nietleden € 5,00. Geef voor 01/06 je deelname door. Afspraak op de Carpoolparking te Breendonk om 12u45. Lode Goossens, hildes
[email protected], Klein Brabant
12.06
13.06
Toegankelijk voor rolstoelgebruikers
04.07
Rondleiding Dodoenstuin 14.30-16.30u, Dodoenstuin, Schildehof, Schilde. Rondleiding door de bloemenen insectentuin door een gids van VMPA. Vertrekpunt aan het einde van de Bellevuedreef. Werkgroep Dodoenstuin
Schoten
14.06
16.06
20.06 11.07
26.06
Bioweek Wijngaardhof opendeurdag 0916u, Heidsiebaan 22, Westmalle. Kristel De Bie,
[email protected].
Tuinbezoek 19-20.30u, bij Herman Sterckx, Winkel 30, Turnhout. Moestuin met kleinfruit. tomatenserre en druiven. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@skyn et.be. Turnhout Lenteavond in de tuin door Annick Hollebeke. 19-22u, locatie (in Kessel) wordt meegedeeld bij inschr. Bezoek als aanvulling op de basiscursus moestuin 2009. Wie de cursus niet volgde, is ook welkom, maar het aantal deeln. is beperkt. Inschr. via
[email protected] of 03 454 07 34. Netevallei Je eigen pizzaoven voor buiten maken (2 workshops) 10.30-16.30u, ‘t Roosestekje, Meerledorp 16, Hoogstraten. € 60,00 incl. Materialen. Door keramist Lia Roose. Max. 8 deeln., inschr. voor 14/06 via
[email protected] of 03 315 80 69. Noorderkempen Uitstap door Leonard Quitelier. 13-18.30u, Samenkomst (carpooling) aan sporthal, Binnenplein 1, Zwijndrecht. Bezoek aan de tuinen van Gaasbeek en St Pieters-Leeuw. Ingrid Melis
[email protected].
10.07
Praktisch tuinieren door War Smeyers. 9-12u,
[email protected]. Mol
12.07
Tuinbezoek 18.30-20.30u, bij Ludo Hofkens, Beerse. We gaan in 2 shiften, een om 18.30u en een om 19.30u. Inschr. verplicht met opgave van uur waarop je wilt komen, Myriam Pelckmans, breugelmans.pelck
[email protected]. Turnhout
13.07
Koken zonder suiker: jam en gelei met seizoensfruit door Annemie Eussen-Rubens. 20-22u, Francesco Paviljoen, Bovenrij 30, Herentals. Leden € 2,00. Niet-leden € 4,00. I.s.m. Vormingplus Kempen. hermanblanche.rombouts@pa ndora.be. Middenkempen
18.07
Bezoek tuinen De Heuvels en wandeling Elzenbos 13u, tuinen De Heuvels, Heuvels, Stabroek. Peter Storms,
[email protected].
12.07
Polder
West-Vlaanderen
05.06
Daguitstap naar de Westhoek: Lo-Reninge 8-18.30u, De Valkaart, Albrecht Rodenbachstraat 42, Oostkamp. E 45,00, alles inbegrepen. Met de huifkar naar een paardenmelkerij en bezoek Warandehof (rabarberteelt), ‘tHoppecruyt (hop),… Jonckheere.marina@s kynet.be. Oostkamp
05.06
Juni-compostmaand 10-12u, Containerpark, Koolskampstraat 84 , Lichtervelde. Maak kennis met onze nieuwe werking. Met infovergadering biologisch tuinieren. ferry.engelrelst@tele net.be. Licht-ter-Velde
Den Bumpt
Zoersel
12.06
Kinderen welkom
23
Workshop pottenteelt door Bernadette Adriaenssens, 14-16.30 u, coStA, Sintandriesplaats 24, Antwerpen. Info zie p 13. Stads-potters.
27.06
Bioweek, biopannenkoeken, eco-spelletjes, natuurworkshop. 14-17u, Velt-tuinencomplex, Sluizenstraat 122, Schoten. Met natuurworkshop, plantenen zadenruil, boekenstand,
03.07
Opentuindag complex ‘De Heuvels’. 10-18u, Tuinen De Heuvels, Heuvels , Stabroek.
[email protected]. Polder
Kruidentuin 9-13u, Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Inschrijven bij War Smeyers 014 71 30 63 of
[email protected]. Mol
24
06.06
Seizoenen
Heropening natuureducatief centrum 14-17.30u, NEC De Rand , Bergelen. Aanplant 2de boomgaard met peter- en meterschap. Bart Vanden Hove,
[email protected].
20.06
Bezoek aan educatieve bio-boerderij 9-11u, Het Ganzenhof, Bosstraat 2, Avelgem. Leo Rosseel
[email protected].
Oost-Vlaanderen
04.06
Harelbeke
Wevelgem
06.06 08.06
Fietstocht der 3 gemeenten 14-18u, bij Roger Deleu, Delaeystraat 52, Hooglede.
[email protected]. Staden Milieuvriendelijk beheer van verhardingen 19.30-22.30u, Oud gemeentehuis Eernegem. Met demonstratie. GrootZedelgem
12.06
Eéndaagse tuinenreis naar Noord-Brabant (Nederland) 6.30-21u. Programma: http://users.myonline.be/ velt-roeselare. Inschr. via overschrijving tegen 31/05.
[email protected]. Roeselare
12.06
Daguitstap 8-22u, Veiling ST. Katelijne-Waver en Brabanthof te Lier. Info bel 059 32 35 49 of via
[email protected].
20.06
26.06
12.06
Licht-ter-Velde
13.06
16.06
Voedingsgebreken, ziekteen insectenaantasting bij fruitbomen herkennen 9.30-12u, Gilbert Putman Cortvriendt, Lattenklieverstraat 156, Beernem. gilbert.putman @skynet.be. Fruitwerkgroep Documentaire Nos enfants nous accuseront (Ned. ondert.) 20-22u, cc Gildhof, St. michielstraat 9, Tielt.
[email protected]. Tielt
05.06
Compostvoormiddag 9-12u in Containerpark, Karnemelkstraat 5, Zelzate.
[email protected]. Meetjesland
zomersnoeidemonstratie appel-peer door Marc Geens, 14-16u, tuin Joris Naudts, Zeeweg Noord 6, Aartrijke. Leden gratis, niet-leden € 2,00. Carlos Bogaert, cbogaertde
[email protected]. Groot-
27.06
Keltische bomenwandeling 10-12u, Oosthoekplein, KnokkeHeist. Pieter Delputte. Oostkust
30.06
Bezoek openvelddag Beitem 17-19u, Proefcentrum, Ieperseweg 87, Rumbeke. Carpoolen op afspraak. Luc De Backer, Moestuinwerkgroep
05.06
Zomertuinieren door Marc Geens. 14-16.30u. Kruisbessen ‘Proef’tuin, Bauwerwaan 62, Zomergem. Leden € 1,00. Niet leden € 2.50. KnesselareAalter & Nevele-Zomergem
05.06
Compost en bemesting door Jos Van Hoecke, 14-16.30u, De compostplaats van de gemeente Wichelen, Oud Dorp (naast het oud gemeentehuis) z/n, Wichelen. jozef.vanhoecke @skynet.be. Wichelen
06.06
Ten huize van Vers & Veggie 10-16u, Gootje 22, Balegem Vers & Veggie is een kleinschalige verwerker van bioproducten. Land van
Midden West-Vlaanderen
Beurs Schone schaapjes 9u, Open Huis, Ieperstraat 157, Staden. Roger Deleu,
[email protected]. Staden Bezoek aan fervente hobbytuinier 13.30-17u, Tuin Johny Poppe, Burgerleenstraat 43, Koolskamp. Moestuin, kleinfruittuin en teelt van asperges. Vertrek op de markt van Koolskamp, met de fiets.
[email protected].
Meetjesland
Zedelgem
Oostende
12.06
Fietstocht met bbq 13-18u, Kerk, Markt, Staden. Start aan Stadenkerk voor bezoek aan de tuin van J.Poppe, ijshoeve De Bossneppe en de tuin van M.Castelein. Inschr. voor 10/06. Roger Deleu,
[email protected]. Staden
Kruiden determineren door Maurice Godefridi. 18.30-21u. Bij Yvette en Herman De Witte, Leegstraat 175, Zelzate. Leden € 3,00. Niet-leden € 5.00.
[email protected].
Fotozoektocht (van juli tot september). In Beitem.Info op www.velt.be/beitem of via
[email protected]. Beitem
03.07
Uitstap met eigen wagens ‘Over de Schreve’ 8-21u, Zie volgende nieuwsbrief VeltRoeselare.
17.07
Bezoek zelfpluktuin De Bezegaard 9.30-11.30u, Volderstraat 51, Dentergem. Gelegenheid tot zelfpluk. Moestuinwerkgroep Midden West-Vlaanderen
18.07
Vijfdaagse reis naar Drenthe 6.30-21.30u, Basisschool, Bruggestraat, Staden. Met bezoeken aan zaadhuis De Bolster, paleis Het Loo en de tuinen van Mien Ruys. Roger Deleu,
[email protected]. Staden
Rhode RKB
12.06
Busreis Puurs/Meise/ Grimbergen/Belsele 819u, Oud gemeentehuis, Belseledorp, Belsele. € 30,00 of € 10,00 (jonger dan 2 jaar). Storten voor 31/05 op reknr. 979-9481311-51 van Velt Waasland en een seintje aan 03 778 00 27 of
[email protected]. Waasland
12.06
Bezoek Hof ter Winkelen 1317.30u, Kerk Letterhoutem. E 5,00. Vertrek om 13u aan de kerk van Letterhoutem. Inschrijven op 0477 41 87 54. Herzele-Sint Lievens Houtem
12.06
Compostdag 14-17u, Domein gemeentehuis Evergem, Fortune de Kokerlaan 11, Evergem. Op tijd inschrijven via
Weg & Wijzer
[email protected]. Meetjesland
18.06
10.07
Bezoek aan Engelse tuin in het Waasland 18.30-21.30u, Kerkplein, Eke of afspraak om 19u30 aan Domein ‘t Meersdael, Eksaardedam 46, Moerbeke-Waas. Leden € 1,00. Niet-leden € 3,00.
[email protected].
Vlaams-Brabant Inschrijving moestuincursus Info en inschrijvingen bij Bernadette Christiaens, Vlegelpad 13, Vilvoorde. berna
[email protected] Cursusdata: 18/09, 22/10, 26/ 11, 10/12, … (vrijdagavonden en zaterdagnamiddagen) Vormingspakket, lesboek en het boek handboek ecologisch tuinieren voor € 120.00. Inschr. voor 14/06.
Compostdag 10-17u, Containerpark Kaprijke, Vrouwstraat, Lembeke.
[email protected]. Meetjesland
20.06
Tweede klavertje vierwandeling 14-17u, De pastorie Zonnegem, Halleweg 15. Brigitte Pede neemt ons mee op een vlinderwandeling. Herzele-Sint Lievens Houtem
22.06
Kookles kleinfruit door Leen Fierens-Lagasse. 19.30-22.30u, Parochiezaal (achter de kerk), Doorslaardorp , Lokeren. Inschr. bij
[email protected]. Reinaert
26.06
snoeidemonstratie 1417u, Holmanstraat 1, Steenhuize-Wijnhuize.
[email protected]. Herzele-Sint Lievens Houtem
26.06
04.06
Geraardsbergen
04.07
Fietstocht in de BenedenSchelde 8.30-17u, Station, Gemeenteplein, Melle. € 6,00. Met bio-ontbijt. linda.v
[email protected]. Scheldevallei
19.06
Opendeurdagen Helianthus 12-18u, Brembosstraat 40, Vilvoorde. bernadette.christiae
[email protected]. Zennevallei
19.06
Bezoek Yggdrasil (permacultuur) door Lucrèce Roegiers. 14-16.30u, Vissenakenstraat 381, Vissenaken. Leden € 3,00. Niet-leden € 5,00. Inschr.voor 13/06 via
[email protected] of 0479 53 00 66. Leuven
20.06
Bezoek aan een tuin van de moestuincursus 14-16u, Tuin., Putweg , Humbeek. bernade
[email protected]. Zennevallei
Pedevallei
05.06
Compostnamiddag 14-18u. Paddenbroek, Paddenbroekstraat 12, Gooik.
[email protected]. Groot-
27.06
06.06
Zomerkoken,licht en verfrissend 10.30-13u. De Lombeekkring, Koning Albertstraat 189, Roosdaal. € 20,00. Door Geertui Van Liedekerke, 054 50 39 24. Inschr. voor 26/05.
[email protected]. Pedevallei
12.06
Composthappening 9-13u, containerpark, Noorderlaan, Zellik.
[email protected], Groot-Asse
13.06
Tuinuitstap 9-19u, Proeftuin en Het Leen, Gentse Steenweg, Zomergem. Inschr. via
[email protected]. Groot-Gooik
Gooik
Zingende en gonzende tuin – tuinbezoek 14-16u, Hekkestraat 36, Grembergen. Leden E 2,00. Niet leden € 4,00. Inschr. via
[email protected].
7e tuinenfietstocht door Herman De Waele. 13.30-18u, Verzameling parking Kerk Onkerzele, kerkplein, Onkerzele. Info bij
[email protected].
De tuin in volle bloei door Liesbeth Dothee. 17.30-20u. Knotwilgenkant 10, Dilbeek. Graag seintje vooraf via
[email protected].
Bezoek aan het proefcentrum voor kleinfruit door Yves Hendrickx, 14.30-17u, Molenstraat 26, Roosdaal. € 1,00. Inschr. t.e.m. 01/06 via
[email protected] of 02 356 22 83.
[email protected]. Groot-Halle
Zennevallei
Dendermonde
27.06
13.06
Knesselare-Aalter & NeveleZomergem
Scheldevallei
19.06
Proefdagen Kruisbessen ‘Proef’tuin 9.30-17u, Kruisbessen ‘Proef’tuin, Bauwerwaan 62, Zomergem.
25
27.06
Juni compostmaand 14-17u, kringlooptuin Wakkerzeel, Pastoriestraat 13, Haacht.
[email protected]. Dijlevallei
31.07
Tomatenproeverij door Bernadette Adriaenssens. 1417u, De Lusthof, Molenstraat 31, Rillaar. Leden € 4,00. Nietleden € 5,00. - 12 jaar gratis. Meer info: www.lusthof.org of
[email protected]. Hageland
Bezoek Volkstuinen Diest 10-12u. Parking zwembad De Warande, Omer Vanaudenhovelaan 3, Diest. Luc Cieters,
[email protected]. Hageland
Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen
26
Seizoenen
Limburg
06.06
Dag van de compostmeesters door Guy Augustijns. 10-17u, In de tuin van Marc Witters, Dijkstraat 91, Beverlo.
[email protected]. Beringen-Leopoldsburg
13.06
Open Tuin 10-18u, bij René Neutelaers, Steenberg 58, SintLambrechts-Herk. Hasselt
27.06
Bezoek aan ‘t Loo te Bergeyck 13.30-17.30u. Gezamenlijk vertrek van op de parking restaurant/ijssalon Coletje te 3971 Heppen. mathieugyse
[email protected]. Beringen-
Nederland elke za nm & wo vm elke do vm
elke 1ste vrij vd maand
04.07
17.07
Veltreis 8.45-17u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Robert Camps 089 24 01 90 of robert_
[email protected]. Genk Fietstocht 10-18u, Jan Baens, Kleinvenstraat 5, Molenbeersel Dagfietstocht langs de tuinen van al de bestuursleden. Velt Kinrooi zorgt voor het eten. Inschrijven bij Maurice Lambers,
[email protected]. Kinrooi Open tuinenweekend 1318u, Moestuinencomplex De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Sint-Truiden.
[email protected]. Sint-Truiden
Iedere donderdagmorgen: meewerken in Velt-tuin. 9-12 u, Natuurtuin ‘t Loo Henk van Herk, 0497 57 22 62. Bergeijk Ecologische maaltijd in De Wingerd, 19.30 u, Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15,00. Inschr: Ingrid van de Putte, 040 2012489,
[email protected]. Bergeijk-Eersel.
Leopoldsburg
03.07
Werken in Velt-tuin Bosstraat 25, Valkenswaard. www.velt-nederland.nl/ valkenswaard.html
12.06
Bioweek 10-16u, Beekhoeve, van Teylingenweg 172, Kamerik Wil De Vooght,
[email protected]. Nederland
14.06
20.06
Avondwandeling met gids 19-22u, Nederweert Eind, Houtsberg/Banendijk, Nederweert. Neem je wandelschoenen mee.
[email protected]. Leudal Ecomarkt 13-17u, Dorpstraat , Veldhoven. Jent Hartman-Mur,
[email protected].
26.06
Werkochtend Velt-tuin J+K+L. 10-12u, Werkochtend voor leden achternaam beginnend met letter J+K+L in Elisabethof, NME Roggelseweg 58 Haelen. Leudal
26.06
Biomarkt 12.30-16u, AIC, Vogelvlinderweg 50, Utrecht. Wil De Vooght,
[email protected]. Nederland
27.06
Eco-natuurmarkt 1218u, Natuurtuin ‘t Loo + evenemententerrein, Terlostraat 4, Bergeijk. € 2,00.
[email protected]. Bergeijk
04.07
Het Groene Woud 10-17u, Landgoed Velde, Liempde. Jent Hartman-Mur j.hartman3@ons brabantnet.nl. Eindhoven
11.07
Familiedag voor leden 1015u, Beeklaan 117, Tilburg. In de tuinen van Piet Beerens en Hein. Warner Ceelen,
[email protected]. Bladel
31.07
Werkochtend Velt-tuin M+P+R. 10-12u, werkochtend voor leden achternaam beginnend met M+P+R in het Elisabethof, NME Roggelseweg 58 Haelen. Leudal
Eindhoven
11-12/09 Weekend Engelse Tuinen Wisley Gardens, Canterbury, Yalding en Brogdale Wisley Gardens , de 100 Ha grote, fenomenaal rijke tuin is het hoofdkwartier van de Royal Horticultural Society. Dit weekend beleeft Wisley zijn topdagen met de jaarlijkse Flower show. In de late namiddag rijden we naar Canterbury en de University of Kent. Op zondag bezoeken we eerst Yalding Organic Gardens, daarna het vernieuwde Brogdale (Faversham) met zijn fenomenale fruitcollectie. Opstapplaatsen: Parkeerplaats Rond punt van Wommelgem vertrek om 6u 00 stipt. Opstapmogelijkheid in Gent aan hotel Campanile om 6u50 en in Loppem (rond punt afrit) om 7 u 25. Terug rond 23 u 30. Prijs: Leden € 174,00. Niet-leden € 179,00. Alles inbegrepen. Inschrijven met een voorschot van € 100,00 op rek. 000-0875684 – 65 van D. Willaeys, 2980 Zoersel. De rest betaal je op 01/08. Identiteitskaart meenemen! Info:
[email protected], 03 383 12 37, http://blog.seniorennet.be/fruit
Velt-ecotuindagen 5 en 6 juni 2010 Tijdens de Velt-ecotuindagen geven 111 schitterende moestuinen, siertuinen en boomgaarden hun geheimen prijs. Het programma zit als bijlage bij deze Seizoenen. Surf naar www.durftuinierenzonder.be voor de laatste info.
Doe de Bioweek 5 > 13 juni Van 5 tot 13 juni staat bio volop in de kijker. Ga eens langs op de bioboerderij, loop langs de biowinkel of sluit je aan bij een activiteit van een van de Velt-afdelingen die deelnemen aan de Bioweek. Velt is officieel partner van de Bioweek 2010. Voor alle activiteiten en info, surf naar www.bioweek.be
Sorbet
27
BioFach 2010 Verbluffende biobeurs Tekst Luk Naets en Nadia Tahon Foto’s ethletic, Luk Naets, Nadia Tahon
Wanneer 80 landen uit alle werelddelen hun biologische, duurzame en fairtradeproducten in één beurs samenbrengen, hoeft het niet te verbazen dat je een oppervlakte van ruim negen voetbalvelden verspreid over elf zalen nodig hebt om dat immense aanbod tentoon te stellen. Toch is de vakbeurs BioFach in 2010 met 10 procent gekrompen, maar dat is vooral te wijten aan de extra aandacht voor de feesteditie van vorig jaar en niet zozeer aan de economische recessie of een verminderde interesse voor bio. Dat maar liefst 45000 professionele bezoekers uit 100 landen zich komen vergapen aan het verbazende aanbod is vooral te danken aan de degelijke criteria die de organisatoren opleggen aan de exposanten: alle producten voor voeding, ook supplementen, geneesmiddelen en hulpstoffen voor de landbouw moeten biologisch gecertificeerd zijn volgens de Europese wetgeving, zelfs de import uit de rest van de wereld. Cosmetica die een aantal synthetische stoffen bevatten komen er niet in en textiel moet voor minstens 70 procent uit biologisch geteelde grondstoffen bestaan. Was- en reinigingsproducten moeten nog niet worden gemaakt van biologische grondstoffen, maar worden wel gescreend op een nog langere lijst van verboden toevoegingen en ook leder- en papierwaren of houten voorwerpen moeten conform de duurzame criteria zijn. Voor de ecologische consument is zo’n vakbeurs – logisch – soms wat frustrerend: de meeste standhouders zijn van het type “afgeborstelde vertegenwoordiger die in vier dagen zo veel mogelijk commerciële deals komt sluiten en relaties legt met mogelijke afnemers”. Veel tijd om kritische vragen te beantwoorden hebben ze zo al niet, en info over voedselkilome-
ters of watervoetafdrukken staat evenmin in hun glimmende folders vermeld. Maar hier en daar bots je toch op een Italiaanse boer die je met handen en voeten wil onderhouden over zijn teelt van kiwi’s of het bewaren van prinsessenboontjes in een hoogst pittige en exclusieve zelf geperste olijfolie. Willen we dan toch nog een vraag stellen, dan wordt er alsnog een bevallige hostess als tolk bijgehaald en krijgen we een gesprek in een mengelmoes van Italiaans en Frans, doorspekt met technische termen in het Engels of Duits. Eerlijk wordt bio Het centrale thema van de beurs is de logische en veelbelovende link tussen bio en eerlijke handel. Centraal in de hal staan op een U-vormige lange tafel honderden voorbeelden van duurzame én eerlijke producten uitgestald. Ben je geïnteresseerd in een bepaald item dan verwijst een behulpzame surveillante je naar de stand van de producent of de verkoper. We proeven van Chicza, de op en top biologische kauwgom die zelfs als afval volledig afbreekbaar is: de basis van de kauwmassa is immers geen petroleumproduct maar de oorspronkelijke chicle,
duurzaam afgetapte latex van Chicozapote-bomen uit het Mexicaanse regenwoud. De boeren daar kunnen trouwens zelf de chicle tot kauwgom verwerken en zo hun levensstandaard aanmerkelijk verbeteren. Nog meer latexsap, maar dan van de rubberboom, wordt onder controle van het FSC-label voor duurzaam onderhouden bossen in India geoogst en verwerkt in populaire producten zoals slippers, sneakers, (voet)ballen en ballonnen. Heel wat van deze voorwerpen en mogelijke verkooppunten zijn te zien op www.ethletic.nl. Waar fair trade en/of bio al langer voor de hand liggen, is bij de verwerking van eerlijk verhandelde cacao tot chocolade: in elke gang van de beurs kom je daardoor wel een aanbieder tegen van dikwijls luxueus ogende repen en pralines.
Deze bal is een van de producten die je vindt op www.ethletic.nl. Voor verkoopadressen in België en Nederland kun je op de site terecht.
28
Sorbet
En daar komen de biomosselen In de vorige Seizoenen hadden we het al uitgebreid over de biologische aquacultuur. Op BioFach merk je onmiddellijk dat de duurzame viskweek een doorbraak aan het forceren is: enkele controleorganisaties pakken er uitgebreid mee uit en gespecialiseerde groothandelaars tonen een groeiend gamma aan waterleven, van de Thaise tijgergarnaal, over Kroatische karper en Ierse zalm, tot de eerste biologische mosselen uit Noorwegen. Echt “alles” zien blijkt bij zo’n gigantisch aanbod een onmogelijke opdracht. Wij trachten dan maar markante glimpen op te vangen en te genieten van de specifieke kleurrijke presentaties bij de nationale of regionale standen. België is met een Vlaamse en een Waalse delegatie heel aantrekkelijk aanwezig. Als vertegenwoordigers van Velt krijgen we onmiddellijk een uitnodiging om de brouwerij van Dupont in Tourpes ten oosten van Doornik te bezoeken: een mooie tip voor de afdelingen. Tijdens de beurs zijn ook de medailles uitgereikt van de internationale kaaswedstrijd BioCaseus 2010. De Belgische kaasmakers mochten vijf penningen in ontvangst nemen: een gouden voor Wa-
vreumont van de Fromagerie des Ardennes, en nog eens brons voor hun Saint-Servais. Het Keiems Bloempje van ‘t Dischhof en de Dobbelkaas en Source de l’Oise van Biolé werden elk bekroond met zilver. Wanneer we ons later aan de opvallende stand van Spontin bevinden, zijn we aangenaam verrast dat dit oude vertrouwde merk van mineraalwater de hele productie van limonades, vruchtensappen en fruitstropen heeft omgeschakeld naar bio. Aan de hand van de proevertjes kunnen we alleen maar uitkijken naar hun lancering. We laten ons toch ook nog verleiden tot een bezoek aan de hallen met non-foodproducten. Bij de was- en onderhoudsproducten springen de standen van Sonett en Ecover in het oog. Voor schoenen en kleding merk je naast een uitgebreid aanbod biokatoen vooral de prominente aanwezigheid van henneptextiel op, naast het kleurrijke assortiment veganistische (ledervrije) schoenen. Natuurlijke cosmetica hebben intussen zo’n goede naam dat ze bijna té groot zijn geworden. De hal oogt super commercieel, maar we vinden er weinig info voor baby’s en zwangere vrouwen, toch de belangrijkste doelgroep voor een gifvrije ecologische boodschap.
200 laureaten Als afsluiter kiezen we voor de aparte hal met de biowijnhandelaars. In de vinotheek kun je de wijnen proeven die een medaille hebben behaald in de internationale biowijntest die elk jaar op de beurs wordt gehouden. Wanneer dat er zomaar eventjes tweehonderd blijken te zijn, beperken we ons tot enkele flessen schuimwijn met het oog op een toekomstige proeverij voor Seizoenen en we halen ons de wijze woorden van “onze” meestersommelier Jean Marie De Baene voor de geest: ’Tijdens elke wijncompetitie worden er tientallen medailles uitgedeeld. Om maar te zeggen dat je de waarde van zo’n penning niet moet overschatten.’
Uitgelicht
Oxfam Fairtrade Kookboek
Sophie Grigson
Uitgeverij Lannoo, 2009, 208 p. ISBN 9789020 981292 € 19,95
zoete broden, cakes, taarten, fudges en brownies. Persoonlijk opteer ik eerder voor kruidige tot pikante gerechten; deze zijn misschien in de minderheid, maar wel zeer gevarieerd en niet te ingewikkeld. Er is ook een goed evenwicht tussen vegetarische en niet-vegetarische gerechten, met bij deze laatste vooral gebruik van vis en kip die biologisch of duurzaam gekweekt kunnen zijn. Een sterk aanwezige exotische toets zorgt voor heel wat onvertrouwde gerechten die de volgende weken zeker eens op mijn menu zullen staan zoals pindafutali uit Malawi, Russische koulibiac of Indiase kedgeree. Luk Naets
Het nieuwste “kookboek van de wereldwinkel” is uit het Engels vertaald. De oorspronkelijke titel luidt het everyday cookbook, maar de (wan)verhouding aan zoete recepten lijkt me echt niets voor elke dag. Het gegeven dat het gamma wereldwinkelproducten bulkt van de chocolade, noten, gedroogde vruchten, honing en suiker zal daar niet helemaal vreemd aan zijn. Komt daarbij dat de Engelsen bij hun high tea weleens een gebakje kunnen verzetten. Voor wie dus geen bezwaren heeft tegen een occasionele verwennerij, kies gerust uit de hoofdstukken ‘Ik wil nu iets zoets’ of ‘Zondige genoegens’ een oerdegelijk recept voor Angelsaksische heerlijkheden zoals puddings, muffins,
Vers natuurlijk!
Geert Groffen i.s.m. Wervel vzw
Standaard Uitgeverij, 2010, 160 p. ISBN 978 90 02 23528 3 € 12,50
29
op Smaak – schrijft met Vers natuurlijk! een opvolger in dezelfde lijn. In samenwerking met Wervel vzw presenteert Groffen een reeks seizoensgebonden en duurzame recepten. De recepten zijn mooi verdeeld over de vier seizoenen. De meeste gerechten zijn eenvoudig en gemakkelijk te bereiden. Maar voor de avonturiers komen er ook verrassende recepten met minder voor de hand liggende ingrediënten aan bod: kempolie, paarse rijst, quinoa … Of wat denk je van pesto van Oost-Indische kers? Naast recepten vind je in dit boekje ook behoorlijk wat info over ecologische voeding: over de ecologische voetafdruk, over biologische landbouw, over “duurzame” vis, over wijn, etc. In Vers natuurlijk! staan tal van recepten met vlees en vis, maar ook voor vegetariërs biedt het een keur aan ideeën. Achterin het boekje staat de groente- en fruitkalender van Velt. Een minpuntje: de tekstjes die een nieuw seizoen aankondigen, zijn wat aan de melige kant. De sfeer mocht wat frisser en jonger. Maar al bij al is Vers natuurlijk! een fijn receptenboekje voor wie duurzaam wil koken. Reine De Pelseneer
Geert Groffen – gewezen Seizoenen-kok en auteur van het Velt-boekje Seizoenen
Op zoek naar rust en ruimte? | Zuid-Frankrijk - Haute Garonne - Gascogne - aan de voet van de Pyreneeën! Authentieke boerderij met alle modern comfort . | Info | www.vakantiehuisinfrankrijk.be, Marc Dufraing, 0495 52 02 22,
[email protected]
La Garnasette | Klein, gezellig pension met camping in de Franse Auvergne. Heerlijke biologische, vegetarische keuken. Heel rustig, wandelroutes in de buurt, mooie stadjes en dorpjes ... | Info | T/F: 0033-471574096 -
[email protected] Veel info op onze website: www.lagarnasette.com
Kamperen op biodomein-boerderij in Z.W.-Frankrijk | Op 45 ha akkers, bos, hei en zwemvijvers. Grote speelschuur en zwembad. Gîtes en vouwwagens te huur, gezond zomerprogramma: yoga, tai-chi … | Info | 014 65 85 15,
[email protected]
Gîte voor 6 personen in Catharenland | aan de voet van de Pyreneeën in Zuid-Frankrijk. Vlaamse biohoeve van 50 ha. Natuur, cultuur, rust en stilte | Info | bernadas.free.fr
In de mooie Dordogne (Fr.) bieden we 7 ha russssst! | Voor natuurliefhebbers, wandelaars, rolstoelers, senioren en fietsers. 2 sfeervolle Perigordijnse vakantiehuizen (4-6 pers.) en mininatuurcamping (4 ruime pl.). Biotuin, vlindertuin, wandelbos met schitterende voorjaarsvegetatie grenzend aan de Auvézère! | Info | www.lacolline-linard.fr
Stage hydrolatentherapie 7, 8 en 9 juli 2010 | Hydrolatentherapie is een strekking binnen de aromatherapie waarbij hoofdzakelijk met aromatische waters wordt gewerkt. | Info | Kostprijs: € 250,00 (ingr., grondstoffen, syllabus en hydrolaten inbegrepen) | Aanvang: 9-12u en 13.30-16.30u. Inschrijven voor 01/07/2010 door overschrijving op rek. 735-006063801 met vermelding van ‘je naam + telefoonnummer + hydrolatendriedaagse’. www.netelvuur.be
30
Reportage
Oude glorie herstellen Het Blauw Kasteel in Scheldewindeke Tekst Bart Coenen Foto’s Emmelien Callewier en Blauw Kasteel
Toen het Blauw Kasteel in 2003 te koop stond, bracht dit heel wat teweeg in het Oost-Vlaamse dorp Scheldewindeke. De zaal liep vol met meer dan 200 mensen, vooral nieuwsgierigen en weinig kopers. Ook het gemeentebestuur van Oosterzele gooide zich in de strijd, maar uiteindelijk trok ondernemer Peter Denoo aan het langste eind. Tijdens de Velt-ecotuindagen kun je dit unieke domein bezoeken. Dat het kasteeldomein nu in handen is van één eigenaar heeft alvast als groot voordeel dat het niet verder werd opgedeeld. De eigenaar wil het kasteel met haar visvijver, een bos en een ommuurde moestuin in haar oude glorie herstellen. Het classicistische kasteel, dat in 1957 werd afgebroken, laat hij heropbouwen en voor het herstel van het domein trok hij Klaas en Greet aan. Beide studeerden bij Landwijzer, een gespecialiseerd vormingscentrum voor beroepsvorming in de
biosector. Zij krijgen nu de kans om hier biologisch te boeren. Op het terrein van 40 ha vind je intussen een akker, een ommuurde moestuin, fruitbomen, kruiden, bloemen en een bos dat wordt beheerd met een ecologisch beheerplan. Ansichtkaarten De ommuurde moestuin was een verwaarloosde schapenweide vol bramen en oude fruitbomen. De heraanleg ervan is gebaseerd op oude ansichtkaarten.
I.s.m. de Nationale Boomgaardenstichting werden nieuwe hoogstammen aangeplant. Enkele oude bomen zijn gebleven voor de spechten. Over de aarbeiplantjes onder enkele fruitbomen zegt Klaas: ‘Aardbei is een schaduwplant en staat daar dus op haar plaats.’ Ik vraag of de lange strenge winter de teelt heeft vertraagd. Klaas: ‘Het is hier sowieso late grond (zand-leem, nvdr), maar dit jaar heeft de strenge winter alle teelten met een maand vertraagd. Ook de schapen zitten nog in hun winterverblijf buiten, omdat het gras in de weide niet genoeg is gegroeid.’ De lange vorstperiode zorgde voor schade aan de spruitkool, maar had ook haar voordelen, weet Klaas. ‘Door de vorst zijn heel wat slakken weg.’ Dat het allemaal biologisch gebeurt, is voor de medewerkers een evidentie. ‘Bio, zo moeilijk is dat allemaal niet hé.’ Met drie of vier zijn ze,
Reportage
de vaste krachten van het Blauw Kasteel. Ze hebben net de grond bewerkt en zijn nu aan het zaaien en planten. Kruiden, snijbloemen en vijf vakken groenten. De zaden en het plantmateriaal komen van De Bolster, Le Biau Germe, Vitalis en Ecoflora. Klaas hanteert binnen de ommuurde moestuin een teeltwisseling van 1 op 5. De groenten laat hij met de klok mee roteren. Op het veld deelt hij soms een familie in tweeën zodat er in zes delen wordt geteeld. Alles bij elkaar vind je hier een 40-tal verschillende soorten groenten waaronder een reeks vergeten groenten. ‘We zijn hier op maagdelijke grond begonnen. Dat is een sterk voordeel. Op de akker stond jarenlang alleen maar graan.’ De bemesting van de teelten bestaat uit een deel eigen compost uit gehakseld materiaal en maaisel, een deel potstalmest van bioboerderij De Volle Maan en een deel Vlaco-compost voor de moestuin.
31
Tijdens het laten leeglopen van de kasteelvijver werd een visredding gehouden. Daarbij werden zoetwatermossel, karper en stekelbaars aangetroffen.
Op de akker staat nog een deel grasklaver. Deze doet dienst als voeding voor de schapen. Het zijn voskopschapen. ‘Een robuust, inheems ras. We laten hen het hele jaar buiten zitten.’ Voor de 6 ha grote weide verderop wordt gedacht aan grotere grazers, maar eerst moet de weide nog worden afgezet met kastanjehouten palen. Die worden op het domein zelf geproduceerd, zoals vroeger, toen het domein nog heel wat groter was en een zelfbedruipend systeem. Het nieuwe kasteelgebouw zal worden verwarmd met hout uit het bos. ‘Het is bijna een gesloten kringloop. Weinig bedrijven zijn zo divers en alomvattend. Je zou dit bijna een biodynamisch bedrijf kunnen noemen.’ (lacht) Herstel van de biodiversiteit Het bos heeft een oude onderlaag. In het bos, al zichtbaar op Ferrariskaarten uit de 18de eeuw, staan nu nog heel wat populieren. Stap voor stap komt daar verandering in en wordt het bos omgevormd tot een bos waarin andere inheemse soorten zoals es en zomereik overwegen. ‘De populieren zijn 25 à 30 jaar oud en laten we kappen door een bosexploitant’, verduidelijkt Klaas. ‘Dat gebeurt mondjesmaat omdat het bos is verdeeld in bestanden. Elk jaar pakken we een bestand aan. Het eikenbestand hebben we twee winters geleden gesnoeid. Hier en daar laten we zaadbomen staan. We creëren
meer open plekken en zien daardoor de reeën terugkeren, maar ook vogels zoals buizerds en ganzen.’ Het grasland wordt gemaaid na 15 juni en 15 september om het bloemrijker te maken. Ook op dat vlak zien klaas en Greet evolutie. Het gras dient als diervoeder voor de schapen. Het teveel wordt verkocht. Boerderijwinkel In het boerderijwinkeltje doen vooral mensen uit de buurt hun inkopen. De winkel met groenten, kruiden en snijbloemen is vanaf juni elke vrijdag open van 14 tot 19 uur. In de winter en het vroege voorjaar kun je hier op bestelling groen-
ten afhalen. Een deel van de oogst gaat naar groentepakketten van De Wassende Maan en de Gastvrije Aarde. Het Blauw Kasteel is tijdens de Velt-ecotuindagen open op zondag 6 juni van 14-18 u. Het Blauw Kasteel voorziet rondleidingen in het bos en in de moestuin. Je kunt er groenten en fruit kopen van eigen kweek. Er is kinderanimatie en een bar. Adres: Schaperstraat 4, 9860 Scheldewindeke – Oosterzele. → www.blauwkasteel.be → www.durftuinierenzonder.be
32
Lezers reageren/Uitgesproken
Bijen Beste Velt-redactie Sinds maart 2010 ben ik lid van Velt, omdat ik jullie inzet voor de natuur zeer waardeer. Graag wil ik reageren op het artikel over de bijen. De verdwijnziekte is volgens mij het gevolg van de elektrosmog die overal in de lucht hangt, de straling van mobiele telefoons, pc’s, laptops … Iedereen heeft een mobiele telefoon. Ik heb er geen, want als hooggevoelige mens heb ik last van de straling; ik krijg er pijn van. De straling is er volgens mij ook de oorzaak van dat de bijen niet meer terug komen. Ze raken de kluts kwijt; ze kunnen hun natuurlijke radar niet meer volgen. Doe de bijen een plezier en laat de onderzoekers hier eens naar kijken! Want als ik het kan voelen, wat doet het dan voor zo’n klein diertje? vriendelijke groeten, Anita de Lange – de Mooy
Glutenintolerantie: oproep! Paulien Schaminée is op zoek naar glutenvrije recepten uit andere culturen of oudere tijden. Ze omschrijft in onderstaande brief enkele van haar problemen. Graag je reactie en recepten naar
[email protected]. Er zijn erg veel mensen die een glutenintolerantie hebben (ik nu dus ook), en glutenvrij moeten eten. Vooral met brood is dat moeilijk. Ook al heb je zo’n 30 jaar kookervaring, in een klap ben je weer bij “af ”. Kookbeginneling … In mijn kast staan nu kastanjemeel, teffmeel, boekweit-, rijst-, kikkererwten-, kokos-, noem-maar-op-melen. Maar hoe bak je ermee? De kookboeken die ik inzag: veel koekjes en andere tierlantijnen. Niet zo nodig. Maar wat ik wel mis, zijn de recepten die ik vanuit de overvloed in onze moestuin vaak maakte: kersenclafoutis,
tarte tatin, rabarber- of appelcrumble, plaatpizzabodem. Misschien zijn er goede recepten uit andere landen/werelddelen. Ik denk daaraan omdat in de krant eens een recept stond van tapiocabroodjes, uit Brazilië. Een paar keer lukte dat heel goed. Maar de laatste keer ging het in de keuken plotseling enorm chemisch ruiken. Klopt dat, kan een tapiocabaksel zo gaan ruiken, of is er met het meel geknoeid? Of komt het door een verbinding met wijnsteenbakpoeder? Die onbekendheid met andere melen en hun reacties is lastig. PS: Inmiddels is er een boek uitgekomen met als titel Vechten met gerechten tegen glutengevoeligheid en coeliakie (Fontaine Uitgevers). Een leuk boek, met veel recepten, waaronder inderdaad ook enkele die ik al noemde, zoals clafoutis, tarte tatin en een pizzabodem. Ik heb al een paar dingen uitgeprobeerd, het is heel redelijk, maar toch ook weer niet wat we gewend waren … Maar dat probleem zal wel blijven. Paulien Schaminée
Biggencastratie Geachte redactie, Laat ik beginnen met u te complimenteren met Seizoenen. Uw tijdschrift heeft de laatste tijd aan variatie en stevigheid van inhoud duidelijk gewonnen. In het laatste nummer las ik een ingezonden brief van ‘ervaringsdeskundige’ Lieselot Boone, die over castratie van biggen zegt dat het al voorbij is voordat ze het goed en wel beseffen. Welnu, ik werk weliswaar niet op een boerderij, maar houd als gedragswetenschapper de nodige literatuur bij. In mei 2008 werd in applied Animal Behaviour Science verslag gedaan van onderzoek door biologen en ethologen naar het castreren van biggen. Het ging om 40 “proefpersonen”, verdeeld over experimentele
‘Laat ons niet met de vinger wijzen. De intensieve veeteelt is een uitwas. Ze is niemands fout, maar we moeten ervan af.’ Tobias Leenaert, directeur van EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief)
In: De Morgen, 13 april 2010
groepen, die onderzocht en geobserveerd werden na onverdoofde castratie op hun vijfde levensdag. De pijn en de stress van de ingreep zélf bleek overduidelijk, doch er werden tevens ingreepgevolgen vastgesteld welke (gedeeltelijk) dagenlang aanhielden, zoals ineenkrimpen, spastische bewegingen, algeheel trillen, zich terugtrekken, niet meer spelen, minder bewegen en niet op hun achterste zitten. Na een poosje zoeken zij hun moeder vaker en langer op dan normaal in het kader van ‘troostzogen’. De bloedwaarden (o.a. stresshormonen, immuunreacties) bleken veel minder afwijkend dan vermoed; je ziet dus dat pijn en welzijn zorgvuldig meten meer is dan labuitslagen interpreteren. Met vriendelijke groet, Ger Goltstein
Gras Ik heb een stadstuintje, met zo’n 30 m2 ‘gras’. Er zijn meer kale plekken, en mos, dan gras. Verticuteren en kalk en kunstmest met antimoscomponenten strooien, mochten niet baten. Tot ik vanVelt-directeur Jan Vannoppen de raad kreeg om het volgende eens te proberen: • Hark het mos grotendeels weg. • Maak met een riek flink wat gaten in de aarde. • Strooi compost. Ik ging aan de slag, mengde de compost met kalkkorrels om verzuring van de grond tegen te gaan en na de nodige regenbuien en enkele weken geduld kwamen de eerste jonge grassprietjes tevoorschijn. Het heeft me wat fysieke arbeid gekost, en een groot deel van onze compost, maar het resultaat is verbluffend, goedkoop, milieuvriendelijk en efficiënt. Bedankt, Jan, bedankt Velt. Misschien brengt dit lezers op gedachten. Marc Bontemps
‘De retoriek van de milieubeweging is […] altijd moreel geladen. Voor of tegen wordt altijd vertaald in goed of slecht. Wie geen vriend is van het milieu, is vijand. Dat drijft mensen in de touwen en dwingt ze partij te kiezen.’ Marcel Zuijderland, publicist en filosoof
In: Milieudefensie Magazine, maart 2010
Lezers reageren/Uitgesproken
Urine als mest Hallo, de laatste tijd heb ik gelezen dat menselijke urine ook gebruikt kan worden als mest in de moestuin en siertuin. Hoe gaat dat in zijn werk? groeten, Corrie Akkermans
Antwoord van Evelien Matthijssen, Velt moestuin Beste Corrie, Je kunt verse urine verdund gebruiken. Verse urine is zo goed als geurloos, enkel als ze langere tijd staat, ontwikkelt zich een ammoniakgeur. Gebruik nooit onverdunde urine, want dan kunnen de planten te veel zout ontvangen. Meng daarom 1 deel urine met 4 delen water. Urine is rijk aan stikstof, fosfor en kalium. Uit een recente studie van de Bodemkundige Dienst blijkt echter dat veel moestuinen al een hoog stikstofgehalte hebben. Laat dus eerst een bodemanalyse uitvoeren om te zien of je moestuin nog wel behoefte heeft aan stikstoftoevoeging. Een overschot aan stikstof leidt tot nitraatuitspoeling en daardoor vervuiling van het grondwater. Indien je planten nog wel stikstof nodig hebben, is urine een goede meststof. Gebruik echter geen urine van mensen die medicijnen gebruiken of van vrouwen die de anticonceptiepil slikken. Voor verdere info bestaat er een boek over dit onderwerp: Liquid Gold: The lore and logic of using urine to grow plants. Green Books, 2004, ISBN 1903998484 Zie ook: → www.wur.nl/NL/nieuwsagenda/dossiers/ Toilet_als_bron.htm
Moestuinbijbel Na jaren geabonneerd te zijn geweest op het blad Moestuin, dat na wisseling van uitgever verworden is tot een nietszeggend vod, is het een verademing om de
inspirerende artikelen, recensies e.d. in het blad Seizoenen te lezen. Ook het feit dat Velt breder is in haar aandachtsgebied, dus niet uitsluitend de moestuin, is verfrissend. Maar de moestuin is toch voor mij het belangrijkste. Het Handboek ecologisch tuinieren is dan ook al sinds 1994 mijn moestuinbijbel, ooit op het spoor gekomen door de BRTN-uitzendingen. Sinds december 2009 ben ik lid en ik had dat dus al veel eerder moeten worden. Guus van Driel
Holle aardappelen Dag Velt-redactie, Sinds jaren plant ik Charlotte en Agria volgens een 7-slag-principe (1 x om de 7 jaar terug op een aardappelperceel). In de winter bedek ik de percelen met vergane stalmest van paarden. Die verwijder ik in de lente om te planten. De laatste jaren bedek ik alleen met wat half vergaan stro, omdat ik dacht dat te veel mest de oorzaak was van mijn probleem, namelijk dat (vooral bij Agria) de grotere exemplaren binnenin grote bruine gaten vertonen. De aardappel wordt niet rot, maar er blijft soms ook niet veel van over. Zijn jullie vertrouwd met dit probleem? Met vriendelijke groet, Frank De Valck
33
veel stengels opkomen. Dat kun je doen door grotere pootaardappelen te gebruiken (met meer kiemogen), of door er twee bij elkaar te leggen. Door de concurrentie zullen zich meer stengels vormen, wat uiteindelijk leidt tot meer knollen, die dan kleiner blijven. Dan is er minder kans op holheid in de knollen. Of je kunt kiezen voor rassen die gemiddeld kleinere knollen opleveren. Beste groeten, en nog veel tuinplezier. Blote kabouter Beste medewerk(st)ers van Velt, We zijn zeer dankbaar voor het werk dat u doet, zodat we ecologische en gezonde groenten kunnen verbouwen. Het is een uitdaging om zonder chemische producten te durven werken. We zien echter niet het verband met kabouter Durf, die geen kleren draagt. Dit betreuren wij, gezien de verloedering toeneemt en mensen door internet en tv steeds vaker gevangen worden door porno en allerlei onreinheid, hetgeen al veel gebroken huwelijken en gezinnen tot gevolg heeft gehad waardoor mensen ook seksueel geobsedeerd zijn en niet meer normaal kunnen denken en handelen. Het is goed op onze propaganda te letten, zodat we andere mensen niet prikkelen tot verkeerd gedrag. Vriendelijke groeten, H&H
Antwoord van Geert Gommers, stafmedewerker Landbouw Beste Frank, Het verschijnsel dat je beschrijft wordt ‘holheid’ genoemd. Voor jouw concrete situatie betekent dit: • Agria is een ras dat grote knollen oplevert (gemiddeld groter dan Charlotte), dus een ras dat gevoeliger is voor holheid. • Het gebruik van stalmest zorgt voor een geleidelijke afgifte van stikstof, dat is dus zeker niet de hoofdoorzaak. Als je Agria teelt, zorg er dan voor dat er
Zend je lezersbrieven naar
[email protected] of per post t.a.v. de redactie.
‘Het maakt voor de aarde niets uit hoe je leeft. Alleen collectief kunnen we gewicht in de schaal leggen. De mens als soort zal het moeten doen. De maatschappij is dringend aan herschikking toe.’
‘Als je mensen vraagt wat ze werkelijk belangrijk vinden kom je altijd uit op groen, solidariteit, de kinderen, gezondheid. Het is niet zo dat wij alleen maar eenduidig consumptief gericht zijn.’
Mark Lynas, journalist
Lou Keune, universiteit Tilburg, een van de initiatiefnemers van de Verklaring van Tilburg
In: De Kleine Aarde, winter 2009
In: De Kleine Aarde, winter 2009
34
35
36
37
38
Ledenvoordelen
The Earth Collection The Earth Collection verkoopt mode die gemaakt is met respect voor de mensen die ze produceren en op een duurzame manier met aandacht voor de natuur. Jouw korting: 10 procent op 100 procent ecologische, eerlijke en betaalbare kledij en accessoires voor zowel vrouwen, mannen, kinderen als baby’s. Geen korting op koopjes. Adres: Melkmarkt 40, 2000 Antwerpen → www.theearthcollection.be
EcoBaby Ecologische en fairtrade geboortewinkel met o.a. katoenen en herbruikbare luiers, ecologische luiertoebehoren, geweven draagdoeken, ecologische babykleding, kussens, dekens. Jouw korting: 7 procent op het hele assortiment. Geen korting op afgeprijsde artikelen en promotieartikelen. Kortingscode: VECO invullen in het veld “kortingsbonnen”. Adres: Bronstraat 5, 3320 Hoegaarden. 016 76 64 36
[email protected] → www.ecobaby.be
Ecocyclo Nieuw en uiterst leerzaam zijn de nieuwe Ecocyclotochten van De Natuurvrienden. Deze begeleide dagtochten koppelen de mooiste landschappen van de Antwerpse Kempen aan wat de regio aan duurzaam ondernemen, leven en handelen te bieden heeft. Jouw korting: Groepen van Velt (min. 10 personen) krijgen 10 procent korting bij boeking van een dagtocht (ofwel op een van de vaste data ofwel op een dag naar keuze). Deze korting geldt voor leden en afdelingen van Velt, op vertoon van de Velt-lidkaart. Adres: De Natuurvrienden, Provinciestraat 53, 2018 Antwerpen. 03 270 02 80 -
[email protected] → www.natuurvrienden.be Win een gratis dagtocht! Zes snelle beslissers maken kans op gratis deelname aan een volledig uitgestippelde dagtocht van Ecocyclo t.w.v € 15,00 (lunch niet inbegrepen). Wat moet je doen? Stuur voor 31 mei je naam, adresgegevens, de datum van de tocht (31/05, 23/06, 15/07, 21/08,19/09 of 5/10) wanneer je wilt meefietsen en je lidkaartnummer van Velt naar
[email protected]. Bio-green Bio-green biedt natuurlijk slaapcomfort, ergonomische stoelen en relaxzetels, natuurhouten meubilair en lampen (tijdloos en design), biotextiel, natuurverf … Jouw korting: 5 procent op dekbedden, kussens, eco en biologisch beddengoed, natuurverf, babyartikelen en puro waterzuiveringstoestellen. 8 procent op wasbare luiersets. Passend geschenk bij aankoop van ergonomische lattenbodems en natuurmatrassen, stoelen en zetels, meubilair en lampen. Geen korting op babymatrasjes, afgeprijsde artike-
len. De korting is niet cumuleerbaar met andere kortingen en acties. Adres: Hoopstraat 23, 8400 Oostende,
[email protected] → www.bio-green.be
Nationale Plantentuin Meise De Nationale Plantentuin van België is een botanische tuin van wereldformaat. Ontdek 18 000 plantensoorten waarvan meer dan de helft in het Plantenpaleis groeit, één van de grootste serrecomplexen in Europa. De Nationale Plantentuin is ook een onderzoeksinstelling met één van de grootste herbaria ter wereld. De onderzoeksprogramma’s zijn erop gericht om zoveel mogelijk planten voor de toekomst te bewaren. Jouw korting: € 1,00 korting op de toegangsprijs (je betaalt € 4,00 i.p.v. € 5,00) op vertoon van je Velt-lidkaart. Max. 2 personen per lidkaart. Het ticket geeft toegang tot alle collecties van de Plantentuin waaronder het Plantenpaleis en tot de fototentoonstelling. Voor de workshop Natuurfotografie en tijdens evenementen gelden andere tarieven. Adres: Nationale Plantentuin van België. Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38, 1860 Meise (op 3 km van het atomium). 02 260 09 70 -
[email protected] → www.plantentuinmeise.be
• Overige ledenvoordelen Surf naar www.velt.be/voordelen voor een overzicht van alle ledenvoordelen.
Publicaties
39
Velt-publicaties voor België en Nederland • Seizoenen op smaak (704004) 8,50 + ( 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) 29,95 (+ 9,50 verz.) • Handboek Ecologische Voeding (704012) 31,95 (+ 5,30 verz.) • De Ecologische Siertuin (704011) 24,95 (+ 4,30 verz.) • Ecologische Teelt van Kleinfruit (704009) € 7,95 (incl. verz.) actieprijs! • Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) 5,95 (+ 2,50 verz.) • Het ecologisch houden van kippen (704010) 14,95 (+ 4,30 verz.) actieprijs! • Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 ( incl. verz.) actieprijs! • Groene gids voor kleine kids (704002) 3,95 (+ 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017) 31,50 (+ 5,00 verz.) • Pim Pompoens Kwartetspel (704023) 9,00 (+ 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) 9,00 (+ 2,50 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015) € 10,20 (+ € 1,30 verz.). Andere publicaties enkel voor België • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107) 8,00 + (+ 2,00 verz.) Nieuw! • Biodiversiteit in België (704018) 43,00 (+ 6,50 verz.)
Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. 001-0990550-62 van Velt-nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt Nederland voor Nederland. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.
Dolente En dat er dan een zon hoog aan de hemel staat en ik weer weifelend mijn garderobe inspecteer. Alsof ik niets belangrijkers omhanden heb. En dat er dan veel later licht in huis brandt, in dat licht mijn armen witter schijnen dan toen wekenlang sneeuwwit de kleur was van mijn tuin. Dat ik dan die andere bloem voor brood misschien een betere keus vind. En dat er dan weer gras groeit in mijn neus. Rebekka Groenendael ongepubliceerd
