Seizoenen. Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 3 | 2014

2

3 | 2014

Colofon

Colofon

3

Inhoud

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 42ste jaargang – mei-juni 2014

→ Wilde peen Wilde peen (Daucus carota) is een plantensoort uit de Schermbloemenfamilie die in de zomer in veel bermen langs onze wegen te zien is en vooral opvalt als de vruchtzetting heeft plaatsgevonden. Dan vormt zich immers uit zaden en teruggevouwen omwindselbladen een mooie, warrige bol. De wilde peen dook op in de berm naast het huis van Velt-lesgeefster Huguette Van Renterghem toen ze dit plekje omvormde tot een wildeplantentuin (p. 16). De plant komt voor in de hele Benelux. Ze onderscheidt zich van de eetbare wortel doordat de penwortel wit, vertakt en minder vlezig is. De wilde peen wordt 30-90 cm hoog en is rijk aan caroteen en vitamine B. Onze eetbare wortel stamt van de wilde Peen af. Bron: floravannederland.nl. Foto: Alois Staudacher

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer, [email protected] Lay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Riet Janssens, Luk Naets, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Marc Temmermans, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Frank Anrijs, Lieven David, Peter Druwé, Geertje Meire, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Karen Remans, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Jan Vannoppen, Huguette Van Renterghem, Joost Zonneveld Fotografen & illustratoren: Lieven David, Leen De Pelseneer, Hugo De Smaele, Fritzelblitz, Bernd Haynold, Jeroen Heyman, Stefan Jacobs, Reej Masschelein, Geertje Meire, Phill Sellens, Jesscia Spengler, Alois Staudacher Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het meinummer in vóór 16 juni via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van augustus en september. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in.

Waarom geraken groenten soms vergeten? En hoe kunnen we ze toch weer een glansrol geven in tuin en keuken? Lees er meer over en ontdek lekkere recepten vanaf p. 18.

Word lid • België: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 30,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. IBAN: NL27INGB0000674848. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 35,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

V.u.: Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

Frank Anrijs van permacultuurproject Yggdrasil vertelt over natuurlijk tuinieren, een passie die al snel zijn hele leven beïnvloedde. p. 34

Verander een saaie berm in een gevarieerde wildeplantentuin met de tips van Huguette Van Renterghem. p. 16

zoom Wilgentunnel gedoopt tot ‘Het Aloïspad’

5

Consument/Column

6

Eco-actief Mieke Vanderhaeghen maakt zelf huishoudproducten

14

tuin Alleen en toch samen tuinieren in De Zavelhof Zellik heeft een samentuin vol pit Uit de kruidentuin: veldzuring Maak van je berm een wildeplantentuin Frank Anrijs van Yggdrasil over natuurlijk tuinieren

8 10 12 16 34

Verbeeld Over de goedgelovigheid

13

culinair Waarom groenten weleens vergeten raken …

18

weg & wijzer

23

zoekertjes

37

Lezers reageren/Uitgesproken

30

Uitgelicht

32

ledenvoordelen

42

4

Redactioneel

Zoom

Geen pesticiden in mijn tuin of winkel

5

Wilgentunnel gedoopt tot ‘Het Aloïspad’ als dank voor de Velt-tuincoach

Tekst Jan Vannoppen

Het is nog maart als ik dit stukje schrijf. De lente zit helemaal in de lucht en al wie een tuin heeft ziet het gras opschieten. Voor vele mensen het signaal om rubberlaarzen aan te trekken, de oude jeans uit de kast te halen en de tuin in te duiken. Sommigen beschouwen hun tuin als een aards paradijs of Hof van Eden, voor anderen is het eerder een slagveld, waar ze met bestrijdingsmiddelen de vijand te lijf moeten gaan. De cartoon van ZAK in De Morgen van 21 maart gaf het treffend weer: ‘We zitten met lente in de tuin’, zegt een met gifspuit bewapende man terwijl hij strijdlustig de tuin in trekt. Dit jaar vieren we veertig jaar ecologisch bewustzijn in Vlaanderen. Veertig jaar geleden, ontstond de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, vandaag kortweg Velt genoemd. Onder impuls van de pioniers die elkaar destijds in die vereniging gevonden hebben, en samen met hun opvolgers, werd succesvol de strijd aangebonden met DDT en met alle latere bestrijdingsmiddelen die de rol van DDT overnamen. Dergelijke bestrijdingsmiddelen zijn immers overbodig in een gezonde, natuurlijke tuin en bovendien uiterst schadelijk voor mens, dier en plant. Ons probleem met de uitstervende bijenpopulatie is daar het meest recente en tragische gevolg van. Veertig jaar geleden was ecologisch bewustzijn geen evidentie, maar wel een noodzaak. Zonder de groene beweging zouden we vandaag in een Vlaanderen leven met nog steeds stinkende visloze rivieren, met weggekapte bossen en een met nitraten oververzadigde bodem. Ook vandaag is het niet allemaal rozengeur en maneschijn, maar het tij is duidelijk gekeerd. Een nieuwe ge-

neratie ecologisten steekt de kop op en laat overtuigend van zich horen. Ze maken de evidente verbinding tussen respect voor de natuur, leven volgens de seizoenen, de waarde(n) van voedsel en economische zelfredzaamheid. Onder de impuls van Velt en andere ecologische verenigingen werd in de loop van de afgelopen veertig jaar het gebruik van herbiciden en pesticiden fel terug gedrongen en werden beperkingen op de verkoop en het gebruik van dergelijke producten zelfs binnen een wettelijk kader vastgelegd. Toch blijkt dat ook vandaag nog atlijd niet voldoende te zijn. Een grote groep tuiniers en landbouwers blijft zweren bij de gemakzuchtige maar onverantwoorde houding om ongewenste planten, insecten en dieren dood te spuiten. Terwijl dergelijke producten in principe uitsluitend in tuinwinkels verkocht mogen worden, voorzien van deskundige – en ontradende? – uitleg, blijven ze ook vandaag nog opduiken in gewone supermarkten. Hoog tijd dat men de wetgeving in die zin nog verstrengt. Weet je niet hoe je ‘onkruid’ op een gepaste manier kunt beheren, dan mag je altijd bij Velt te rade komen. Velt helpt iedereen graag op weg naar een ecologische manier van tuinieren en leven. Bijvoorbeeld tijdens de Velt-ecotuindagen. Op 31 mei en 1 juni ontvangen 200 ecologische tuiniers in Vlaanderen en Nederland ons in hun prachtige natuurlijke tuinen. Mooie bloemen en planten, lekkere groenten en fruit, aangename plekjes om te verpozen; en dat allemaal zonder pesticiden, herbiciden of kunstmest. Ja, bij Velt kunnen we dat!

Op 21 maart was het precies 40 jaar geleden dat de oprichting van Velt officieel gepubliceerd werd in het Belgisch Staatsblad. Voor Velt is 2014 dus een jubileumjaar. Houd alvast 8 november 2014 vrij in je agenda voor het jubileumfeest!

Aloïs Stylemans, Velt-bestuurslid en moestuinlesgever aan het werk in de schoolmoestuin van GO-Vijverbeek in Zellik. Foto: Reej Masschelein.

Een moestuinpaadje van basisschool Vijverbeek in Asse krijgt de naam ‘Het Aloïspad’. De school dankt hiermee Aloïs Stylemans, de vrijwillige Velt-tuincoach die de kinderen en leerkrachten iedere donderdag onderdompelt in de geheimen van ecologisch tuinieren. De basisschool startte twee jaar geleden met het moestuinproject. Bij de start van het nieuwe tuinseizoen stond Aloïs Stylemans een mooie verrassing te wachten: De leerlingen vormden een erehaag om hem te verwelkomen en aan het einde wachtte de directeur met het nieuwe naambordje voor de wilgentunnel. Dank en proficiat aan Aloïs! → mos-blogasse.skynetblogs.be

6

Consument

Consument/Column

Margarine krijgt geen palm

Ecover kiest voor algenolie

We weten het amper, of staan er niet bij stil, maar in zowat de helft van de producten in de supermarkt is kokosvet of palm(pit)olie verwerkt, op het etiket vermomd als ‘plantaardige oliën en vetten’. Dit geldt voor voedingsmiddelen zoals kant-en-klare soep of chocoladerepen, maar ook voor wasmiddelen en cosmetica. Margarines en smeervetten spannen natuurlijk de kroon. Wereldwijd is daardoor de productie van palmoliën de laatste 30 jaar vertienvoudigd, tot 54 miljoen ton. Indonesië en Maleisië zijn met 90 procent de voornaamste leveranciers. Palmolie heeft de vroeger gebruikte oliën uit koolzaad, soja en zonnebloemen moeiteloos verdrongen door de tot tien keer hogere opbrengst per hectare. Zelfs het feit dat de palmvruchten die de olie leveren alleen manueel kunnen worden geoogst is geen bezwaar: aan goedkope arbeidskrachten is ter plekke geen gebrek. Deze werknemers, een dikwijls onontwarbaar kluwen van vaste krachten, contractarbeiders en onbetaalde helpers (kinderen en vrouwen), zijn er vandaag zelfs slechter aan toe dan in de koloniale tijden: in 1937 konden ze met een dagloon nog 4,37 kg rijst kopen én genieten van heel wat sociale voorzieningen, in 2007 is hun koopkracht gedaald tot 3,7 kg rijst, zonder extra’s. Een ander bekend pijnpunt van de palmolieproductie is de massale vernietiging van het regenwoud en de turfbodem waarop het woud groeit, waardoor jaarlijks miljoenen tonnen CO2 vrijkomen. Tussen 2007 en 2012 is de oppervlakte aan palmolieplantages in Indonesië met maar liefst 32 procent toegenomen. Sinds 2004 zijn er onder impuls van de machtige Zwitserse distributieketen Migros en het Wereldnatuurfonds WWF initiatieven genomen voor een meer duurzame olieproductie onder de koepel van de RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil). De vraag daarbij blijft of we zulke grootschalige monoculturen ooit echt duurzaam kunnen noemen. Voor enkelen is een RSPO-certificering toch een stap in de goede richting die, samen met een door Europa verplichte etikettering in 2014, kan leiden tot meer transparantie en keuzemogelijkheid voor de consument. Omdat het gebruik van RSPO-gecertificeerde olie een vlootje margarine van 500 g amper 0,04 cent (€ 4,00 per ton) duurder maakt, verzocht Öko-Test (OT) de fabrikanten van 20 margarines en smeervetten de herkomst van hun plantaardige olie aan te geven. Hiervoor scoren alleen de biomargarines het best, inclusief garanties voor minimumlonen. Een grote speler als Unilever wenst voorlopig niet verder te gaan dan de garantie dat er tegenover elke ton palmolie die ze verwerkt een gelijke hoeveelheid gecertificeerde olie wordt geproduceerd. Tegen 2020 zou Unilever dan nog uitsluitend deze laatste gebruiken. Daarnaast liet OT de kunstboters analyseren om na te gaan of ze schadelijke substanties zoals 3-MCPD en glycidylesters bevatten die het gevolg zijn van raffineren bij te hoge verwerkingstemperaturen. Ten opzichte van de testresultaten van vijf jaar geleden kon OT een duidelijke verbetering vaststellen, maar uitgerekend bij een aantal biomargarines is er op dit punt nog heel wat werk aan de winkel.

Nadat Ecover al in 2009 de palmolie in haar wasactieve stoffen had vervangen door Europese koolzaadolie, zet ze nu in op een volgende stap: de productie van een vloeibaar wasmiddel op basis van algenolie. Omdat men algen heel lokaal kan produceren, verkleint de ecologische voetafdruk van het wasmiddel nog meer. Eind dit jaar verwacht men het wasmiddel op de markt. In haar reclame geeft Ecover aan dat 1 op 8 Belgen voor Ecover kiest. Dit resultaat kan in de toekomst nog beter als aan de waskracht van de producten wordt gesleuteld: in een recente test van vloeibare wasmiddelen in Test-Aankoop bengelt Ecover aan de staart van het peloton ondanks de positieve noten voor kleurvastheid en milieu-impact. Hopelijk zijn de algen verzot op eiwit- en zetmeel(vlekken) …

Column Lets do it! Tekst SuskewieD

Havervlokken, met olievlekjes Sinds Kris Verburgh in zijn boek De Voedselzandloper de lof heeft gezongen van havermoutpap kunnen de winkeliers de vraag naar havervlokken amper volgen (al is de hype nu stilaan op zijn retour). Dubbel interessant dus om een vergelijkende test van OT onder de aandacht te brengen. Twee resultaten springen in het oog: in drie van de vier producten bevinden zich oliesporen, restanten van drukinkten in verpakkingen van recyclagepapier bijv., en in de helft van de gangbare havervlokken is voor een vlottere oogst het omstreden herbicide glyfosaat (Roundup) gebruikt. In de biohavervlokken trof men verder geen sporen van pesticiden aan. Papieren zakdoekjes: alleen bij verkoudheden Na gebruik kunnen papieren zakdoekjes niet worden gerecycleerd, maar de doekjes zelf kan men wel van oud papier maken: dat spaart 70 procent aan water en 60 procent aan energie in vergelijking met de doekjes van verse houtvezels. En toch hebben ze slechts een marktaandeel van 2 procent. Ze zijn te herkennen aan het ‘Blaue Engel’-label. De overige 98 procent zouden dan toch minstens moeten gemaakt zijn van hout uit verantwoord beheerde bossen. Op de 20 merken die OT heeft onderzocht prijkt in de meeste gevallen het FSC-Mix-label dat aangeeft dat een bedrijf een certificaat krijgt voor een bepaalde hoeveelheid FSC-gecertificeerde grondstof, de rest komt dan uit zogenaamd ‘FSC controlled wood’ met veel minder strikte garanties. Men maakt gemakkelijkheidshalve de vergelijking met groene stroom: wie voor groene stroom betaalt, krijgt die niet noodzakelijk zelf uit zijn stopcontact, maar met het geld wordt elders wel groene stroom opgewekt. Twee merken dragen het nog veel zwakkere PEFC-label dat maar steekproefsgewijs controleert of bosuitbaters in een bepaalde regio aan de verplichtingen voldoen. Drie merken dragen geen enkel label (o.a. het bekende Tempo). OT besluit dat alleen gerecycleerde papieren zakdoekjes een optie zijn in perioden van verkoudheid; de rest van het jaar zijn stoffen zakdoeken de duurzaamste keuze. Bronnen: Öko-Test, Test-Aankoop, Store Check

7

Duurzame economie kan 60.000 jobs creëren Zeventig middenveldorganisaties (waaronder Velt) verenigd in de klimaatcoalitie lanceerden aan het begin van de lente de campagne ‘Jobs4climate’. Het initiatief belicht de jobcreatie door duurzame investeringen. ‘Investeringen in energierenovaties, een slim elektriciteitsnet, hernieuwbare energie en milieuvriendelijk vervoer leveren tot 60.000 extra jobs op in België. Tegelijk kunnen ze de luchtvervuiling terugdringen, de afhankelijkheid van dure fossiele brandstoffen afbouwen en de klimaatverandering afremmen. Een ontspoord klimaatsysteem is nog te vermijden als we wereldwijd, maar ook in België, voldoende investeren in emissiereducties’, zo stellen de organisaties. De campagne wil de sociaaleconomische voordelen van een sterk klimaatbeleid onder de aandacht brengen. Ze is een antwoord op het IPCC-klimaatrapport dat op 31 maart verscheen. Tijdens de campagneperiode verspreidt de klimaatcoalitie affiches en ludieke filmpjes met acteur Warre Borgmans in de hoofdrol. De campagnebeelden contrasteren lapmiddelen voor dagelijkse problemen zoals slecht geïsoleerde woningen met de échte oplossing: voldoende investeren. De klimaatcoalitie sluit de campagne af op 7 juni tijdens een event in de Botanique in Brussel. Op de website www.jobs4climate.be staan ludieke filmpjes die de campagneboodschap ondersteunen.

Voor een info-avond loopt de Congreszaal van het ontmoetingscentrum aardig vol. Het publiek bestaat voor zowat de helft uit energieke dertigers en veertigers, de overigen zijn vooral vitale gepensioneerden. Vol verwachting laten ze zich onderdompelen in het Lets-systeem en ze luisteren naar de getuigenissen van ervaren Letsers. Lets, hoezo? Lets staat voor local exchange trading system: een systeem van lokale ruilhandel dat uit Engeland naar hier is overgewaaid. Het ruilen bestaat erin dat diensten en goederen die de deelnemers onder elkaar uitwisselen worden vergoed via een betaalsysteem van lokale munten zoals de ‘noppes’ (Amsterdam), ‘pollekes (handjes)’ (Antwerpen), ‘blussers’ (Mechelen) of ‘torekes’ (Gent). Zo wordt voor een dienst zoals het gras afrijden of een strijkbeurt een vergoeding gehanteerd van 20 pollekes per uur. Voor goederen – een tweedehands kinderbedje of een bakje aardbeiplantjes – zet de aanbieder de vraagprijs om naar de lokale munt, bijvoorbeeld 1 polleke per halve euro. De Letsers kunnen in onderling overleg uiteraard van deze richtlijnen afwijken en in sommige gevallen zelfs een betaling in geld vragen, zoals een kleine kilometervergoeding voor een transport met de auto. Het slimme van het systeem, in vergelijking met een buren- of vriendendienst, zit hem in de lokale solidariteit: jij gaat babysitten bij A terwijl je daarna enkele boeken koopt bij B, en C op zijn beurt bij A een kettingzaag leent. Daarnaast ontdek je in je eigen gemeente flink wat verrassende gelijkgestemde zielen. Na de info-avond besluit drie vierde van de aanwezigen tijdens een instapmoment om Letser te worden. Iedereen vult een lijstje in met vraag en aanbod en betaalt het lidgeld van € 5,00 voor een jaar. Een overzicht van wat wordt aangeboden en de vragen van alle Letsers komt elk jaar terecht in de ‘Kieslijst’ en kun je ook ieder moment online opvragen. Mijn eerste prille Lets-ervaringen zijn veelbelovend. Nicky en Wouter zijn al jarenlang Velt-lid. Ze hebben net een grote verwaarloosde volkstuin kunnen inpikken, maar de opruimwerken leveren twee karrenvrachten plastic golfplaten en stukken glas op die ik mee naar het containerpark mag afvoeren. Kristien verletst zowat haar hele inboedel omdat ze naar een gemeenschapshuis in Gent verhuist. Als ik bij haar aanbel, blijkt ze nog een klant te zijn geweest van mijn natuurvoedingswinkel, 25 jaar geleden. En Lieve heeft wel mooie stoffen om zelf een dekbedje te maken voor haar kleinzoon, maar geen naaimachine die de klus kan klaren; ze kan bij ons terecht voor een namiddag stikwerk. Op mijn vraag echter om samen een dode krulwilg te vellen komt geen reactie uit de Lets-groep. Dan toch maar weer een beroep gedaan op trouwe buurman Herman: ‘Let’s go for it!’

8

Tuin

Tuin

Alleen en toch samen tuinieren in De Zavelhof Tekst Geertje Meire Foto’s Jeroen Heyman

Kessel-Lo telt maar liefst drie samentuinen. Het is duidelijk dat ook stadsmensen almaar meer tuinieren. De Zavelhof, in de Zavelstraat, is een van de drie tuinen. Ik ga er een kijkje nemen op een samenwerkdag en mijn aankomst leidt al meteen tot een grappig misverstand: ik word verward met een nieuw lid en krijg prompt een hark in mijn handen geduwd. ‘We maken het pad schoon!’ luidt de verklaring. Als even later blijkt dat ik eigenlijk voor een reportage kom, wordt het gereedschap mij even snel weer uit handen genomen … De Zavelhof beleeft zijn tweede tuinseizoen. Het gedachtegoed van Transitie Leuven legde hier de bodem voor een vruchtbare (samen)werking. Het land was vroeger graasweide, kwam later braak te liggen, en wordt nu ter beschikking gesteld door de eigenaar om te tuinieren. Het is verdeeld in 28 percelen van ongeveer 50 m2. Hier dus geen tuin van iedereen samen, maar een ‘volkstuin met een grote plus’. Want de tuiniers werken wel degelijk samen: er is een gemeenschappelijk gedeelte met een gereedschapshok, een composttoilet en bessenstruiken. De Velt-praktijkbegeleider staat hen gezamenlijk bij en ook de serre, de mest en de houtsnippers worden gedeeld. Duidelijkheid troef Momenteel zijn er zowat 30 actieve leden van uiteenlopende leeftijden. De Zavelhof heeft geen website, maar intern is er al een strakke organisatie: er is een soort afsprakennota, die men in de omgang al grappend ‘charter’ noemt. Alle info is voor iedereen toegankelijk via dropbox, een superhandig communicatiekanaal. De minder onderlegde computergebruikers kregen een peter toegewezen, zodat ze meer leren dan louter tuinieren. Al de taken zijn verdeeld in werkgroepen: van de lijst met de deelnemers aan de samenwerkdagen opstellen, over de orde in het gereedschapshok handhaven of

Jonas’ tuintips Vermijd wormpjes in de erwten door vroeg te zaaien. Schoffel de bodem in droge periodes geregeld, zodat de ondergrond beschermd blijft.

9

pers en geïnteresseerden contacteren, tot festiviteiten organiseren. De tuin ligt in een woonstraat. De huizen rondom zijn stuk voor stuk voorzien van een ruime tuin, dus de buren zijn geen samentuiniers. Toch wordt de buurt zo veel mogelijk betrokken en geïnformeerd, zeker als er ( feestelijke) activiteiten plaatsvinden. Inmiddels is de achterdocht rond het project en mogelijke overlast of hinder verleden tijd. Bij de officiële opening in juni 2012 was de stad Leuven aanwezig om de nodige tuinlinten door te knippen en gratis compostvaten van de compostmeesters te schenken. De stad beschouwt de tuin wel vooral als een privé-initiatief. Tips en trucs De tuin staat onder de hoede van praktijkbegeleider Jonas Vleugels. Jong, maar toch al een wandelend vat vol ervaring. Hij liep stage op het biodynamische bedrijf De Wriemeling en startte dit jaar met CSAtuin ‘De Wakkere Akker’ in Herent. Als Jonas aankomt, legt iedereen het werk neer voor ‘de les’. Eerst wat theorie – hoewel altijd praktijkgericht – waarbij Jonas vertrekt van een vraag of iets wat specifiek is voor de tijd van het jaar. Vandaag legt hij uit wat je nog laat (juli-augustus) kunt zaaien en waarom. Hij brengt ook wat gereedschap mee, o.a. een vlijmscherpe én zelfslijpende hak. In tegenstelling tot wat je misschien zou denken, moet je in periodes van aanhoudende droogte veel schoffelen en hakken. Niet alleen om het onkruid te domineren, maar vooral ter bescherming van de onderlaag. In feite breng je al harkende een beschermend laagje aan, en zo houd je de ondergrond vochtiger. Vergelijk het maar met een mulchlaag. Een weetje dat ik beslist moet onthouden, al vind ik het best jammer dat de waarheid niet strookt met mijn boerenverstand. Het gereedschap brengt een discussie op gang onder de leden: moeten ze wel of niet gezamenlijk (lees: nieuw en degelijk) materiaal aankopen? Momenteel brengt iedereen eigen gereedschap mee voor gemeenschappelijk gebruik. Er gaat weleens iets stuk en er raakt weleens iets kwijt… We struinen door alle tuintjes. Iedereen geeft zijn ogen de kost en ‘tuinproblemen’ worden in groep besproken. Dat de tuiniers beginnen te vergelijken, is haast

Velt-ecotuindagen Bezoek deze tuin tijdens de ecotuindagen. Adres: Zavelstraat z/n, Kessel-Lo Open: zondag 1 juni van 10-17 u Oppervlakte: 1400 m2 Moestuin, samentuin, dieren Velt-afdeling: Leuven

onvermijdelijk. Wie heeft de meeste courgettes? Bij wie bulken de aardbeiplanten van de glanzende rode vruchten? Bij de ene zijn de kolen al voetbalgroot, terwijl bij de andere de kiemblaadjes nog zichtbaar zijn. Jonas legt uit dat je echter niet naar de grootte moet kijken, maar dat je moet voelen of de kool hard is. Dán is het tijd om te oogsten, ongeacht het formaat. De zand-leemgrond is zwaar om te bewerken, vooral omdat de bodem lang weide was. Omdat de grond nog losser moet worden, had Jonas de teelt van schorseneren niet aangeraden. Desondanks volgde tuinier Herman zijn gevoel. Terwijl ik toekijk, oogst hij met een brede glimlach zijn eerste schorseneer. Ten strijde tegen slakken Helaas wordt De Zavelhof veelvuldig bezocht door de familie slak. Om de schade te beperken, zijn alle ecologische middelen toegestaan. Naast de bekende groene escargot-korrels van Ecostyle, zie ik veel plastic flessen of kartonnen dozen die het jonge plantgoed beschermen, al dan niet met een extra dam escargot errond. Planten zoals pompoenen laat men opzettelijk

in de hoogte klimmen. Sommige tuiniers experimenteren met aaltjes/nematoden van Bioslug, zonder meer de duurdere optie. De aaltjes zoeken de slakken op en dringen ze binnen via de mantelholte. Speciale bacteriën die in symbiose leven met de nematoden komen vrij in het slakkenlichaam. Aangetaste slakken stoppen na enkele dagen met eten en sterven af. In het dode slakkenlichaam ontwikkelen zich nieuwe generaties aaltjes die op zoek gaan naar nieuwe prooien. Je ziet in de tuin een groot aantal manieren om groentebedden af te bakenen: stoeptegels, dakpannen, touw, opgehoogde bedden, houten bakken … Daar gelden duidelijk – en gelukkig maar – geen regels voor. Voorwaarde is dat je ecologisch tuiniert, en je wordt vriendelijk gevraagd om je lapje grond zo onkruidvrij mogelijk te houden. De Zavelhof vormt een mooi, kleurrijk lappendeken met een beetje verscheidenheid, maar vooral veel eenheid. Verantwoordelijke contacten: Liesbeth Provoost [email protected]

10

Tuin

Tuin

Zellik heeft een samentuin vol pit Tuinieren als hefboom voor integratie en taalverwerving

Elke zaterdagnamiddag zie je mensen in de aarde wroeten aan het Molenbeekdal in Zellik. De ligging aan de zuidflank van het grootstedelijke randdorp is onverwacht, zo vlak bij de R0 en tussen de bedrijven. Tijdens mijn bezoek valt de regen genadeloos bij bakken uit de lucht, maar ik ontwaar alleen maar lachende gezichten onder de regenkappen.

Grootser en breder Ik luister naar Reej Masschelein: ‘De term “volkstuin” dekt hier geenszins de lading. De samentuin fungeert als een hefboom voor iets grootsers en breders. We creëren een ontmoetingsplek voor sociale integratie. Het is een experiment om anderstalige inwijkelingen onze taal aan te leren. Taal is een belangrijke voorwaarde voor de integratie in onze samenleving en de gewone taalcursussen volstaan niet. Een regelmatig gebruik in dagelijkse leefsituaties kan de vaardigheid vergroten; daarom verlopen de sessies in het Nederlands.’ In de buurt van de tuin wordt er nog volop gebouwd, dus Reej ziet veel nieuwe potentiële bezoekers of tuinvrienden. Nu al vind je hier, naast een mengelmoes van nationaliteiten, uiteenlopende leeftijden. Een telefoontje met de speelpleinwerking zorgde ervoor dat kinderen hier komen

Velt-ecotuindagen Bezoek deze tuin tijdens de ecotuindagen. Adres: Molenbeekdal, Zellik Open: zondag 1 juni van 11-17 u Oppervlakte: 2 are Moestuin, samentuin Velt-afdeling: Groot Asse

Tekst Geertje Meire Foto’s Jeroen Heyman

Begin vorig jaar startte een divers samengestelde groep een jaaropleiding tuinieren in deze samentuin. Er werd een oefentuin aangelegd. Boven de acht percelen van 10 m2 prijkt een groot nummer: de wisselteelt is hier aan de macht! De bedoeling is zo veel mogelijk seizoensgroenten te leren kennen en aan de hand van een wekelijkse praktijksessie ook het tuinieren zelf onder de knie te krijgen. Maar dat is nog lang niet alles.

11

spelen en insectenhuisjes timmeren. Een nabijgelegen school legt met de leerlingen een schoolmoestuin aan. In een latere fase zullen ouderen en andere passanten elkaar ontmoeten op de zitbankjes. Multicultureel De natte werknamiddag wordt als volgt ingedeeld: oogsten (want wie zaait, zal oogsten), onderhoud van het tuingereedschap (een ideale regenklus) en de oogst verwerken tot chutney. Na slechts enkele stappen sleep ik al de halve tuin onder mijn schoenen mee: samentuin Zellik is gezegend met zware leemgrond. De wortelen komen met minstens evenveel aarde uit de grond. Rijpe tomaten worden geplukt, want door zoveel regen barsten de vruchten open. De multiculturele samenstelling van de groep zorgde voor meer zuidelijke groenten in het teeltplan. De Syriërs wilden heel graag tomaten en pepers kweken. Aangezien er geen serre staat, knutselden ze een afdakje van recuperatiemateriaal. Weeuwenteelt Op het teeltplan zie ik ‘weeuwenbloemkool’ staan. Wát? Weeuwenteelten zijn teelten die overwinteren. Weer een nieuw woord in mijn tuinvocabulaire. De bloemkoolplantjes werden op 2 augustus uitgeplant en worden in het voorjaar geoogst.

Om te beletten dat de eitjes van de koolvlieg op de grond vallen en de larven zich in de grond aan de stam vestigen, liggen er koolkraagjes rond de jonge plantjes. Dat die bescherming effectief is, is zelfs wetenschappelijk onderzocht en bewezen: de larve kan zich hoogstens 3 cm in de grond verplaatsen en kan door de koolkraag de stengel van de kool niet bereiken. Als je goed kijkt, zie je dat de kragen uit oude drankkartons zijn gemaakt. Plastic, oude binnenbanden of gewoon karton werken ook. Na de oogst halen de tuiniers riek, schop en schoffel uit de schuur om de aarde eraf te borstelen en ze in te oliën. ‘We gebruiken lijnolie, maar alles wat water afstoot, werkt uiteraard prima’, leert begeleider Steven me tijdens het werk. Steven Plas – architect van opleiding, maar nu eerder ecotuinaanlegger – noemt zichzelf een ‘biokeuterboer’. Dat hij veel meer is, lees je op www.mier.be. Veltpraktijkbegeleider werd hij nadat tijdens de Velt-ecotuindagen bleek ‘dat hij zo enthousiast kon vertellen en uitleggen’. Een understatement: bij elk woord schitteren zijn ogen en maakt zijn hele lichaam opgewonden bewegingen. Je treft hier rijkdom en biodiversiteit op elk vlak, want Steven is een van de maar liefst drie begeleiders. Dat betekent drie verschillende invloeden en inspiratiebronnen. ‘Ze vertellen uiteraard niet allemaal exact hetzelfde, dus soms is het ook een beetje verwarrend’, fluistert een beginnende tuinierster me toe.

Bewaren voor later ‘Wie heeft er al eens chutney gemaakt?’ vraagt Steven. Voor hem ligt de oogst en hij heeft daarnaast ook wat ‘zielige’ en aangetaste groenten uit zijn eigen tuin bij. Gebruik altijd de mooiste groenten om te eten en de beschadigde, minder perfecte groenten om in te maken, zo luidt zijn advies. Steven somt de verschillende manieren om groenten en fruit te bewaren op. Bijna altijd heb je ofwel veel bewaarmiddel nodig (bijv. suiker, alcohol of azijn), ofwel veel energie (bijv. bij invriezen). Als je twee bewaarmiddelen combineert, is de toevoeging minder eenzijdig en heb je van elk minder nodig. Chutney komt uit de Indiase en Pakistaanse keuken. De saus is zuur door de azijn, zoet door de suiker en scherp door flink wat kruiden. Iets pikants toevoegen stimuleert eveneens de bewaarbaarheid. En inderdaad, hoe zuidelijker de keuken, hoe meer pepers er in de gerechten opduiken. Vele handen maken licht werk en in een mum van tijd staat er een pot met 3,5 l groenten te dampen. Daar voegen we azijn (700 ml of een vijfde van de totale hoeveelheid) en suiker (een derde daarvan of 230 ml) aan toe. Iedereen gaat naar huis met een pot chutney, die je het best koel bewaart. Steven verzekert ons ervan dat de smaak met de tijd alleen maar beter wordt! Maar het kriebelt om de pot toch snel open te maken en te proeven … → www.samentuinen.wordpress.com

12

Verbeeld

Tuin

Uit de kruidentuin Veldzuring

Over de goedgelovigheid Filosoferen over het tuinhek heen

Tekst Dorien Pelckmans en Karen Remans, uit: Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen Illustratie Leen De Pelseneer

Op de heuvels van de Vlaamse Ardennen valt heel wat te ontdekken. Een heerlijk pallet aan typische kruiden uit de streek fleurt er de wegen op. We laten je een jaar lang kennismaken met deze kruiden. Veldzuring (Rumex acetosa L.) is in dit nummer aan de beurt.

Veldzuring, ook wel ‘zurkel’ genoemd, wordt tot 60 cm hoog. De bladeren zijn langwerpig en hebben voetslippen; de bloemen staan in een enkelvoudige pluim. Veldzuring is tweehuizig, dat wil zeggen dat er mannelijke en vrouwelijke planten van zijn soort zijn.

13

Tekst Peter Druwé Illustratie Hugo De Smaele

Ik sta hier wel vaker te staren naar die bonen. Ik doe dat al van kindsbeen af, van toen er nog niet getwijfeld werd aan Jaap en zijn bonenstaak. Als kind geloofde ik werkelijk dat staakbonen tot in de hemel konden groeien, als je maar de juiste soort had geplant en je voldoende vertrouwen kon opbrengen.

In de Vlaamse Ardennen noemen ze hem ook ‘suurkel’ of ‘sulkaart’. Veldzuring is winterhard. In het wild komt hij voor in zure, vochtige weilanden, langs akkers, beken en rivieren. Veldzuring is de waardplant van vuurvlinders. De bladeren kun je eten; pluk ze in mei en juni zolang ze nog zacht zijn. Veldzuring geeft aan salades een zurig accent. Voeg de bladeren ook eens toe aan soep of stoof ze zoals spinazie. Veldzuring is een vast ingrediënt voor ‘paling in ’t groen’. De plant dankt zijn zure smaak aan het gehalte aan organische zuren, vooral aan het oxaalzuur. Dit zuur zit ook in rabarber die tot dezelfde familie behoort. Het gebruik ervan wordt afgeraden aan personen met nier- of blaasstenen en aan reumapatiënten. Aardappelpuree met zurkel (4 pers.) • 1 kg aardappelen • 2 dl melk • 50 g roomboter • peper • zout • een handvol fijngesneden zurkel Kook de aardappelen en giet ze af. Zet ze weer op het vuur met de melk, de boter en de zurkel. Laat weer koken. Stamp fijn. Voeg peper en zout toe. Voor wie vol nostalgie terugkijkt naar ‘de tijd van toen’, een variant: ‘Tatjespap’ met karnemelk. Vervang in het recept hierboven 2 dl melk door 7,5 dl karnemelk.

De zwoele avondlucht weegt op het bewegingloze, door hitte lamgeslagen groen. De vormen in de tuin ogen loom en zwaar. Achter de platen laat Gaston een luide scheet. Dat gebeurt wel vaker. Als hij merkt dat ik in de buurt ben, krijg ik te horen dat hij het speciaal voor mij doet, om me een beetje op te vrolijken. De hemel beantwoordt het schot van Gaston met zacht gerommel. Onweer in de lucht. Blauwgrijze wolken met zwarte koppen sluiten langzaam de hemel. Hier en daar geven opengewerkte holten een oplichtende, bruingele kleur prijs. Een ongezonde tint, een geel als van ouderdom. Uiensoepkleur. Mijn buurman komt eraan, voorzichtig wadend door een onherbergzaam landschap van pollen wild gras, woekerend onkruid en stoutmoedig opschietende scheuten van bomen en struiken. Hij arriveert ter hoogte van de bonen en begroet me door tabaksdraadjes van tussen zijn lippen te spuwen. Hij rookt sinds mensenheugenis

van die zware sigaretten zonder filter, uit een lichtblauw pakje. ‘Staan ze mooi?’ vraagt Gaston, zijn hoofd in de richting van de staakbonen bewegend. ‘Heel mooi’, antwoord ik monter. ‘Zo werd het voorspeld, zo zal het uitkomen.’ Er valt weinig te mopperen, zoals mijn planten er momenteel bijstaan. Ze winden zich gezwind de hoogte in. Rond iedere staak klimmen zowat vijf ranken, weelderig in blad en vol witte bloempjes. Dit uitmuntende moes zal andermaal rijkelijk dragen. Het hoofd scheef, een oog dichtgeknepen, steekt Gaston een sigaretje op. De brandende lucifer schermt hij af met de handpalm. Na enkele korte trekken volgt een lang en diep inhaleren, wat meteen een zware rochel oplevert. Opnieuw brommen er aan de horizon onweerswolken. ‘Wie niet horen wil, moet voelen.’ Ik raad hem dat roken al jarenlang af. ‘Ach, onnozelaar, met al je spreuken!’ spuwt buurman terug, me de rug toekerend. ‘Je bent er ver mee geraakt.’

Toen dat sprookje uiteindelijk zijn geloofwaardigheid verloor, maakte men me wijs dat je de plant met eigen ogen kon zien groeien. Heel erg traag, weliswaar, maar toch net merkbaar. Ik moest alleen maar roerloos blijven staan en in stilte – langdurig en uitermate aandachtig – naar het topje van dat groeikrachtige gewas staren. Hoeveel keren heb ik niet urenlang voor de bonen gestaan, vergeefs wachtend. Hoe vaak ook werd ik er niet naartoe gestuurd om te staren. Telkens als men van mij af wilde, zocht ik goedgelovig de bonenstaken op. Nooit heb ik de minste siddering of de kleinste golving ontwaard, terwijl ik uiterst geconcentreerd wachtte tot een klimrank naar links, tegen de zon in, wat verder om de stok zou klimmen. Vervolgens spelde men mij op de mouw dat het groeien hoorbaar moest zijn, als je maar aandachtig genoeg luisterde. Ergens moest dat productieve gewas toch wat kraken bij het kruipen en zachtjes kreunen van groeigenot. Het moest maar eens waar zijn, denk ik nu vaak als ik naar de bonen kijk. Mijn staren gaat voorbij elke hoop en ieder verlangen, maar het brengt troost. Soms sluip ik de tuin in met als enige doel het bekijken van de bonen, om zo even terug in een onschuldige tijd te belanden.

14

Eco-actief

Eco-actief

Schuimend bicarbonaat en geurige kruiden Mieke Vanderhaeghen maakt zelf huishoudproducten Tekst en foto’s Geertje Meire

Madam Duindoorn Op het toilet zie ik in plaats van de wijdverspreide (Ecover-)wc-reiniger een glazen fles op de grond staan. ‘Rozemarijnwc-reiniger’, verkondigt het met de hand beschreven etiket. Mieke Vanderhaeghen doet duidelijk meer met kruiden dan ze over een slaatje snipperen. Tussen haar zelfgebrouwde wondermiddelen komt Mieke tot leven. Wommelgem mag dan weinig landelijk klinken, Miekes achtertuin is onverwacht groot en groen. Daarnaast bewerkt ze met haar man nog een stuk (bouw)grond als moestuin én sinds twee jaar helpt ze mee in de Dodoenstuin in Schilde. Deze lang verwaarloosde kruidentuin, opgedragen aan de grote Vlaamse kruidkundige Rembert Dodoens, wordt beetje bij beetje opgeknapt door een groep herboristen en Velt-vrijwilligers. Mieke mag zich voorzitster noemen. Zo is ze dicht bij Antwerpen stad toch omringd door flink wat aarde om in te wroeten en door kruiden om te verzorgen en vooral véél te gebruiken. Kruiden kwamen onverwacht in Miekes leven: in de wachtzaal van Syntra, waar zoonlief zich voor een cursus lassen inschreef, stootte ze op de opleiding herborist. Nu, vijf jaar later, heeft Mieke ook de opleidingen kruidenverwerking en kruidenteler met succes gevolgd. Haar eindwerk over duindoorn leverde haar de bijnaam ‘Madam Duindoorn’ op. Ik voel haar graag aan de tand …

Velt viert in 2014 haar 40ste verjaardag. In het kader van dit feestjaar laten we graag enkele bekende en minder bekende Velt-leden aan het woord over hun passie. Herboriste Mieke Vanderhaeghen creëert kruidige huishoudproducten: milieuvriendelijk, goedkoop én doeltreffend. Speciaal voor Seizoenen geeft ze haar beste recepten prijs.

Binnen handbereik ‘Vaak stel ik vast dat mensen allerlei kruiden in hun huis en tuin hebben, maar dat ze ze nauwelijks gebruiken. Kruiden als tijm of rozemarijn hebben het echter nodig om geknipt en gesnoeid te worden. Zo stimuleer je de verhouting. Het helpt om kruiden zo dicht mogelijk bij je keuken te zetten in plaats van in een afgelegen hoekje van de tuin.’ Vroeger knipte ze zelf ook slechts af en toe passieloos een blaadje basilicum van de plant. Toen ze een basiscursus ‘schoonmaakmiddelen maken’ mocht geven, is haar zoektocht naar kruiden voor huishoudproducten pas echt begonnen.

Beschadigde gootsteen ‘Ik voel een drang om te verkondigen hoe je gewone kruiden zonder veel moeite kunt gebruiken bij een ecologische manier van poetsen’, zegt Mieke enthousiast. ‘Ooit bracht ik mijn inox gootsteen onherstelbare schade toe met een antikalkproduct. Toen iemand zich met ‘destop’-gootsteenontstopper van het leven beroofde, was de maat voor mij vol en haalde ik de ouderwetse schoonmaakmiddelen boven.’ Nu zweert ze bij slechts vier producten: soda(kristallen), Marseillezeep (Castillezeep), azijn en citroen. Bicarbonaat verricht ook wonderen, maar is wat duurder. O ja, (verse) kruiden mogen natuurlijk niet ontbreken! Dromen van een forum ‘In mijn dromen zie ik een forum over “ecologisch huishouden” op de website van Velt, met recepten, een agenda vol vormingsmomenten, en een plaats waar creatievelingen hun zelfgemaakte schoonmaakrecepten en weetjes kunnen uitwisselen. De drie voorwaarden luiden als volgt: het moet een kruid bevatten, het moet eenvoudig zijn én – niet onbelangrijk – doeltreffend.’ Op beurzen merkt Mieke alvast veel interesse. ‘Ik voel me er altijd heel populair’, lacht ze. Aan de slag! Wil je zelf kruiden gebruiken in eigen middeltjes, dan moet je deze boeken volgens Mieke beslist in huis halen: • Groot handboek van geneeskrachtige kruiden van Geert Verhelst • Aromecum van Harmen Rijpkema (over aromatherapie) Met deze drie recepten van Mieke kun je alvast aan de slag. Natuurlijke schuurzeep • 1 kop natriumbicarbonaat (voor het schuren) • 0,5 kop Marseillezeep of een andere plantaardige vloeibare zeep (of ezelinnenmelkzeep) • 8 of meer druppels etherische olie, bijv. ontsmettende zoals eucalyptus, citroen of salie

15

Spoelwater voor het toilet • 1 l water • 25 g of een handvol tijm/rozemarijn (vers of gedroogd) • 6 el azijn • 10 of meer druppels etherische olie van tijm/rozemarijn Maak een aftreksel van het water en de tijm of rozemarijn. Giet daarvoor warm, maar niet-kokend water over de kruiden en laat afkoelen in een gesloten recipiënt. Zeef en voeg de azijn toe. Als het water minder dan 40° Celsius is, kun je de etherische olie erbij doen. Tips voor gebruik Giet het ‘s avonds in het toilet en spoel niet door. De etherische olie laat wel een kleine aanslag na. Dat kun je verhelpen door wat alcohol (bijv. wodka) toe te voegen. Wasverzachter • 0,5 l water • 1,5 el lavendel, viooltjes, kamille, munt of citroenmelisse • 150 g (natrium)bicarbonaat • 250 g azijn • etherische olie naar keuze, bijv. kamille voor de witte was en lavendel voor de donkere Kook het water. Voeg de lavendel, viooltjes, kamille, munt of citroenmelisse toe en laat even trekken. Zeef het aftreksel. Meng alles in een voldoende grote pot, want azijn en natriumbicarbonaat reageren fel op elkaar. (Mieke twijfelt over de beste volgorde, dus we proberen het uit en gieten de azijn over het bicarbonaat. Het schuimt er lustig op los! Je doet het dus maar beter omgekeerd …) Tips voor gebruik Gebruik één dopje per wasbeurt. Je kunt het bicarbonaat ook weglaten, al maakt het je wasgoed nog net iets zachter. Je zou ook puur bicarbonaat kunnen gebruiken als wasverzachter. Bicarbonaat zakt een beetje naar de bodem, dus af en toe schudden is wenselijk.

Alles mengen en klaar! → www.velt.be/werkgroepdodoenstuin

16

Tuin

Tuin

‘Soms geeft loslaten heel mooie resultaten’ Maak van je berm een wildeplantentuin

Plantenlijstje Dit zijn de planten die in onze berm voorkomen: • heelblaadje (Pulicaria dysenterica) • boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) • wilde peen (Daucus carota) • duizendblad (Achillea millefolium) • brunel (Prunella vulgaris) • wilde pastinaak (Pastinaca sativa) • gele morgenster (Tragopogon pratensis) • kropaar (Dactylis glommerata) • glanshaver (Arrhenatherum elatius) • kaardenbol (Dipsacus fullonum) • paardenbloem (Taraxacum officinalis)

Tekst Huguette Van Renterghem Kadertekst Lies Rottiers Foto’s Phill Sellens, Bernd Haynold, Fritzelblitz

Velt-ecotuinlesgeefster Huguette Van Renterghem woont ongeveer een kwarteeuw in haar huis, een periode waarin er veel veranderde. Ooit hoorde het toe aan een gezin waarvan de vader een boomgaard had. De straat werd heraangelegd en schuin achter het huis kwam een sloot die het overtollige water uit de polders afvoert. Het huisje werd door de nieuwe weg van het grootste deel van zijn vroegere grond afgesneden, waardoor er nu vooraan een smalle spie grond ligt tussen de weg en de boomgaard. Op die plek legde Huguette Van Renterghem een kleine wildeplantentuin aan. Ze vertelt er graag over …

grote kaardenbol

Toen wij hier kwamen wonen, werd de smalle strook voor ons huis gebruikt als vrachtwagenparkeerplaats. De overbuurman had afbraakmateriaal van zijn huis gebruikt als verharding. Daarop kwamen na verloop van tijd stof en zand terecht en plantjes begonnen te groeien. De buurman maaide het veldje geregeld om het ‘proper’ te houden, waardoor er uiteindelijk voornamelijk gras groeide. Verkeersbord Op een bepaald moment plaatste de gemeente halverwege het veldje een verkeersbord. Zo kon de vrachtwagen er niet meer geparkeerd worden; er was niet meer voldoende ruimte. Vanaf dan namen wij een deel van het plekje in gebruik. Met veel moeite stopten we palen in de grond en tussen de stenen. We plaatsten er nog gaas rond en creëerden zo een heerlijk weitje voor onze konijnen. De dieren kunnen er lekker genieten en wij hoeven het gras niet meer te maaien. Er verschenen al snel diverse plantjes tussen het gras: veel hondsdraf, madeliefjes, brandnetels en de tweejarige grote kaardenbol. Als het erg droog is, verdorren veel stukken gras vanwege de stenige ondergrond. Dan komen er kale stukken grond tevoorschijn waar weer andere planten kunnen groeien, planten die beter tegen de droogte kunnen.

17

Voorts heb ik geen werk aan deze wildeplantenborder. Ik heb me ooit voorgenomen om hem af en toe te maaien – zeker eens per jaar – om hem wat minder voedselrijk te maken, maar op kleigrond is dat onbegonnen werk. De grond is heel rijk en zal dat ook blijven. Eventuele zaailingen van struiken trek ik met de hand uit. Zo verhinder ik de natuurlijke successie en blijft de berm open. Niets speciaals, zo’n berm, denk je misschien. Dat klopt, maar als ik in het dorp rondkijk, is dit wilde strookje wel een uitzondering. Onze ene buurman maait zijn berm elke week en de andere spuit enkele keren per jaar met gif. Ook in andere straten zie ik dat er vaak gemaaid wordt. Zo krijgt vooral gras de kans om te groeien. De bloemen die tot voedsel van bijen, vlinders en insecten zouden kunnen dienen worden meedogenloos ‘onthoofd’. Jammer! Soms geeft ‘loslaten’ en minder ingrijpen heel mooie resultaten. Let op: in België is sinds 1984 het bermbesluit van kracht. Hierin staat dat bermen maar twee keer per jaar gemaaid mogen worden: een eerste keer niet vóór 15 juni en een tweede keer na 15 september. Het maaisel moet je binnen 10 dagen afvoeren. Een berm voor je woning die onder het decreet valt zelf maaien en tot een gazon herleiden, is daarom niet toegelaten. In Nederland hebben veel gemeenten hun bermbeleid ook gereglementeerd, gebaseerd op de Flora- en Faunawet. Controleer voor je maait of ingrijpt wat de regels zijn in jouw gemeente.

brunel

Maaien voor de wielerkoers De rest van de berm – naast de weg – werd niet meer gemaaid en hij wordt ook niet kort geknaagd, dus daar gebeurden andere boeiende dingen. Er groeien nu kruiden die typisch zijn voor deze zware polderklei: witte dovenetel en paardenbloem in de lente, prachtig wuivende grassen in de zomer (voornamelijk kropaar en glanshaver), wilde peen en veel boerenwormkruid in de nazomer. Het boerenwormkruid groeit enorm hoog, soms wel tot anderhalve meter. Ik bind het dan vast aan de draad, omdat de

gele morgenster

planten de neiging hebben om plat op de weg te gaan liggen. Elk eerste weekend van juni is er kermis in het dorp en dan herstelt men de weg voor de wielerkoers. De bermen krijgen ook een eerste maaibeurt. Vroeger vond ik dat jammer: al die prachtige planten die op het punt stonden om open te bloeien werden brutaalweg gekortwiekt. Nu zie ik er ook een voordeel in: de achterste planten maait men niet en ze komen eerder in bloei dan de voorste, die op hun beurt steviger zijn en niet moeten worden opgebonden. Zo is er een gespreide bloei.

Deze tactiek kun je ook in de tuin toepassen: door laatbloeiende vaste planten voor de langste dag (21 juni) terug te knippen zullen ze steviger blijven en minder gemakkelijk omvallen. De bloei komt dan wel wat later. Dit kan bijvoorbeeld bij flox (Phlox paniculata), Helenium of hemelsleutel (Sedum telephium). Knip de stengels om en om tot twee derde terug. Op die manier krijg je stevigere planten en een gespreide en dus langere bloeiperiode.

Morgenster In de berm groeit ook een morgenster, een plant die je helaas maar heel weinig ziet. De brandnetels verwijder ik grotendeels. Er staan er in de buurt genoeg voor de vlinders en hier komen er veel fietsers en wandelaars langs met kindjes. De brandnetels staan verspreid tussen de andere planten. Ik trek ze uit met zo veel mogelijk wortels eraan vast, in de hoop dat de planten een beetje uitgeput geraken en de strijd opgeven. Dat is best een karwei. De brandnetels belanden vervolgens op de composthoop.

Wil je zelf aan de slag met dit idee? Je kunt zo’n berm ook toepassen in je eigen tuin. Als je een gedeelte van de tuin wilt heraanleggen of als je besluit om het gazon te verkleinen, dan is een ‘bermtuin’ beslist een optie. De werkwijze hangt af van de uitgangssituatie, maar het belangrijkste is: laat de controle los en kijk met verwondering naar wat er zich spontaan ontwikkelt. Maai een of maximaal twee keer per jaar en voer het maaisel af. Er zal een spontane en natuurlijke vegetatie ontstaan. Meer praktische richtlijnen vind je in het Velt-boek Stappen naar een ecologische tuin vanaf p. 60.

18

Culinair

Culinair

Waarom groenten weleens vergeten raken… Kies voor diversiteit in tuin én keuken! Tekst Nadia Tahon Foto’s Stefan Jacobs (uit: Lekker ecologisch!)

Veel vergeten groenten zijn terug van weg geweest. Topchefs gaan aan de slag met hopscheuten, geven pastinaak een status van verheven groente of noemen hun restaurant naar een verloren gewaande appelsoort. Ook Velt heeft een boon voor vergeten groenten, niet alleen in de moestuin … Wie geen moestuin heeft, kan met een biologisch groentepakket, in de natuurvoedingswinkel of in een Voedselteam geregeld genieten van tuinbonen, een bos raapsteeltjes of een koolraap. In de supermarkten zie je koolrabi, pastinaak en spitskool, maar het aanbod blijft relatief beperkt. De intussen ‘minst vergeten’ groenten hebben we opgenomen in de groentekalender (www.groentekalender.be) en in Lekker ecologisch! vind je recepten met minder bekende groenten. We geven in het boek bij recepten met een doordeweekse groente als spinazie vaak tips over alternatieven. In het hoofdstuk over kruiden en specerijen lees je dan weer onze top tien van eetbare wilde bloemen. Lokaal aangepaste soorten Hoewel vergeten groenten een amalgaam zijn van minder bekende of liever bijzondere groenten, passen ze doorgaans goed in een ecologische tuin en op de biologische boerderij, omdat het vaak om lokaal aangepaste soorten en rassen gaat die weinig of niet ziektegevoelig zijn en die een goede opbrengst geven. Maar dikwijls hebben ze ofwel een uitgesproken smaak, ofwel verwelken ze snel. Andere groenten hebben dan weer een (te) lange bereidingstijd nodig of zijn niet geschikt voor intensieve tuinbouw of om op grote schaal in te blikken. Een eenduidige reden waarom bepaalde

groenten wel en ander niet veelvuldig werden en worden geconsumeerd, bestaat niet. Duidelijk is wel dat ‘vergeten groenten’ een verzameling is van soorten en rassen die ooit in onze streken een bron van voedsel waren, daarna een hele poos niet, en die nu terug naar waarde worden geschat. Peulvruchten voor de potagie Tot de 18de eeuw at de gewone bevolking in de Nederlanden voornamelijk pap en potagie. Een potagie is een dikke soep met groente, vlees en/of vis. Stoofpotjes en soepen waren economisch interessant (één kom op één vuur) en de inhoud werd bepaald door wat er lokaal aanwezig was. In de Kempen gebruikte men vaak boekweit en karnemelk. Als groenten kwamen naast bonen, rapen, sluitkolen, erwten, prei, ui en wortelen vooral wilde kruiden en voorlopers van de gecultiveerde groenten in de pan terecht. Een van de eerste in cultuur gebrachte groenten bij ons zijn erwten en tuinbonen. Zij waren tot de 18de eeuw vrij algemeen verspreid. Men droogde ze om ze in de wintermaanden of in magere jaren te eten. Deze peulvruchten zijn uiteindelijk als basisvoedsel verdrongen door de aardappel. Van dan af werden bonen en erwten alleen nog in tuinen gekweekt. Verse doperwtjes werden hip en grand chic aan het hof van Louis XIV.

Wortelen en sla Het is niet bekend sinds wanneer we gecultiveerde wortelen eten. De wortel is, naast de peulvrucht, ongetwijfeld een van de oudste groenten. In de 14de eeuw at men witte, paarse en gele wortelen. De paarse wortel is afkomstig van het Midden-Oosten en de gele wortel is een Europees gecultiveerde groente. De gele wortel werd in de 17de eeuw door Nederlanders geselecteerd tot de oranje rassen zoals we die nu kennen en hij verdrong pastinaak, gele en paarse wortel omwille van zijn zachte smaak. Ook sla wordt sinds mensenheugenis gegeten. De eerste sla plukte men ongetwijfeld in het wild. In de oudheid werd sla beschouwd als een belangrijk onderdeel van een gezond dieet. Sla was eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende bladgewassen waartoe ook kruiden als kervel en bladpeterselie behoorden. Sla werd als voorgerecht opgediend en vooral in de zomer gegeten. Hij werd zelfs gekookt geserveerd en voor de winter geconserveerd in pekel. Andere bladgewassen zoals spinazie, andijvie en snijbiet waren eveneens succesvol. De Romeinen waren fan van chicoreiblad. In de 16de eeuw werd chicorei herontdekt: door bleken verhoogde de eetbaarheid ervan. De vaste kroppen van witlof raakten pas later, in de 19de eeuw bekend.

19

aardappel en tomaat ingeburgerd raakten en wellicht oefende de exotische sfeer die er rond deze groenten hing aantrekkingskracht uit op de rijkere klasse. Enkele groenten kregen ook een zekere delicatessestatus. Asperges vond je niet alleen bij ons; ook in Italië, rond Venetië, waren ze bekend. De fijne wilde asperges en hopscheuten – ook wel winterasperges genoemd – zijn moeilijk te bewaren en dus verdwenen ze van het toneel. Het Verenigd Koninkrijk ontdekte de asperge en liet ze invoeren. Asperges werden toen al het ‘witte goud’ genoemd. Wilde asperges vind je af en toe in de winkel. Ze zijn heel fijn van smaak en je hoeft ze niet te schillen. Veerkrachtig ecosysteem Na WOI en zeker na WOII begon de landbouw sterk in te zetten op rassen die hoge opbrengsten konden genereren. Dat ging ten koste van smaak, textuur en variatie. Hoe groter de uniformiteit, hoe interessanter voor een intensieve landbouw. Of een groente tot de vergeten groenten behoort, doet er eigenlijk niet toe. Belangrijk is wel dat de huidige diversiteit aan groenten bewaard en opnieuw verhoogd wordt, zodat minder productieve maar smakelijke rassen opnieuw gewaardeerd worden. De veerkracht van ons ecosysteem zal er wel bij varen. Bronnen • Schildermans J, Sels H., Willebrands M, Lieve schat, wat vind je lekker?, 2007. • Van Leuven E., De Belgische groenteteelt, 18301914. Aartrijke, 1990. • Niesten E. en Segers Y., Smaken van het land. Groenten en fruit vroeger en nu. Leuven, 2007. • Bert Woestenborghs, stafmedewerker roerend erfgoed, Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG).

ontdek

Velt-ledenprijs: € 29,75 (+ € 7,00 verz.)

vier recepten

Exotische aantrekkingskracht Variatie in voeding kwam er dankzij uitwisseling met andere landen zoals Spanje, Portugal en Italië. Columbus bracht tomaten, paprika’s en aardappelen mee. Arabische invloeden zorgden voor aubergines, rietsuiker, rijst en watermeloen. Het duurde even voor groenten als

met vergeten groenten uit lekker ecologisch! op de volgende pagina's

Stort het juiste bedrag op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt-Nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 of IBAN NL72INGB0000362280 van Velt Nederland voor Nederland. Vermeld de titel, je naam en adres. Bestellen kan ook via velt.be/winkel of koop het boek bij je lokale Velt-afdeling.

20

Culinair

Culinair

Voorjaarssalade met wilde kruiden

Lasagne met warmoes en feta ( foto)

Een wandeling in de natuur of een wild hoekje in de tuin levert je de kruidige ingrediënten voor deze salade. Pluk alleen jonge blaadjes.

Bereidingstijd: 1 u (inclusief 20’ baktijd)

Bereidingstijd: 15’ 1 bosje raapsteeltjes of 100 g voorjaarssla • 1 wortel • 1 handjevol vogelmuur • 8 paardenbloem- of molslablaadjes • 8 blaadjes zuring (zurkel) • 1 handvol duizendblad • 1 handvol look-zonder-look • 1 handvol madeliefjes • 4 paardenbloemen - Voor de saus: 2 el yoghurt • 2 el mayonaise

Meng de yoghurt en de mayonaise. Was de raapsteeltjes of de sla en de kruiden. Rasp de wortel. Meng alles luchtig door elkaar. Geef de saus er apart bij. Bestrooi de salade met de madeliefjes en de paardenbloemblaadjes.

Oosterse rijst met linzen Een eenpansgerecht met veel groenten. Door de combinatie van rijst en linzen heb je een volwaardige maaltijd. Bereidingstijd: 30’ 4 koppen gare volle rijst (bijv. basmati) • 1 kop rode linzen • 400 g spitskool • 3 wortels • 2 preien • 250 g sojascheuten (taugé) • 2 teentjes look • 2-3 el sesamolie • sojasaus (bijv. shoyu) naar smaak • ca. 0,5 el Indonesische kruiden • 2 el gehakte peterselie

200 g volkorenlasagne • 700 g jonge warmoes • 1 grote of 2 kleinere uien • 2 teentjes look • 2 (kleine) eieren • 100 g gemalen emmentaler • 150 g feta • 2,5 dl volle yoghurt • 2 tot 3 el olijfolie • nootmuskaat • peper • zout

Breng ruim water met een snuifje zout aan de kook voor de lasagne. Kook de lasagneplakken beetgaar (10 à 20’, of volgens de vermelding op de verpakking). Maak terwijl de lasagne kookt de warmoes schoon en stoom of blancheer de warmoesblaadjes. Laat de warmoes goed uitlekken en snijd hem fijn. Giet vervolgens het water van de lasagne af en laat de plakjes uitgespreid (op een keukenhanddoek bijv.) uitlekken. Zo voorkom je dat de lasagneplakjes aan elkaar gaan plakken. Snipper de ui. Verwarm 2 eetlepels olie en fruit de ui glazig. Roer in een kom de eieren, de yoghurt en de helft van de emmentaler goed door elkaar. Voeg de warmoes en de gefruite ui toe en brokkel de feta erbij. Breng dit mengsel op smaak met de geperste look, wat nootmuskaat en peper, en eventueel nog een beetje zout. Olie een ovenschaal in en bedek de bodem met lasagneplakjes. Schep een laag warmoessaus op de lasagne en dek die af met een nieuw lasagnelaagje etc. Eindig met saus en bestrooi de schotel met de resterende gemalen kaas. Zet de lasagne ongeveer 20 minuten in een voorverwarmde oven (200-220°C). Variant: vervang de warmoes door 700 g verse spinazie.

Maak de groenten schoon. Snijd de prei in ringen, de kool in kleine stukjes (je kunt hiervoor een schaaf gebruiken) en de wortels in schuine plakjes. Snipper de look. Verwarm de olie, voeg look, prei, kool en wortels toe en bak de groenten enkele tellen onder voortdurend roeren. Roer er de Indonesische kruiden en de sojasaus door. Voeg de linzen en twee koppen water toe, zet een deksel op de pan en stoof het geheel gaar (ca. 15’). Roer er op het laatst de sojascheuten en de rijst bij en verwarm alles zonder deksel nog enkele minuten. Controleer de smaak en bestrooi met peterselie. Tip: wil je bruine of groene linzen gebruiken, bereid ze dan volgens de aanwijzingen op de verpakking en voeg ze samen met de sojascheuten toe.

21

22

Weg & Wijzer

Culinair

In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

Antwerpen

05.06 12.06

Mini-cursus geveltuintjes door Peter Boogaerts 19.3022u, Vormingplus, Hanswijkstraat 74, Mechelen. € 10

14.06

Inschrijven via www.vormingplus-regiomechelen.be. Mechelen

06.06

20.06 04.07 18.07

07.06

Komen werken! 19-20.30u, Ecodemotuin, Mariendal z/n, Mol. Willy Helsen, [email protected]. Ecodemotuin Mol

07.06 21.06 05.07 19.07

09.06

Koolrabi in de wok

10.06

12.06

15.06

Wandeling in de Oude Landen 19.30-22u, Kasteel Veltwijck, Veltwijcklaan 27, Ekeren. Car-

Een tuin zonder groenafval door Jan Van Bogaert, 20-22u, Gemeentehuis, Gemeenteplein 1, Edegem. Nestor Janssens,

17.06

19.06

B.D. uitstap naar Widar 12.30-17u, Widar, Lipseinde 43, Merksplas. Vertrek om 10u

Siertuin zonder gif door Jan Van Bogaert 20-22u. Gemeentehuis, Gemeenteplein 1, Edegem. Nestor Janssens,

De teelt van keukenkruiden 20-22u, Biologische nuts- en kringlooptuin, Mudaeusstraat 6, Brecht. Inschrijven via

23.06

26.07

25.06

27.07

29.06

14.07

West-Vlaanderen

01.06

Tuinbezoek 19-21u, Claudy Van Raak,

Geleide lentewandeling 9.30-11.45u, Mandelhoek, Waterstraat 1, Ingelmunster. € 3. [email protected]. Izegem

02.06

Toepassingen met brandnetel 14-16u, DC Schiervelde, Schierveldestraat 55, Roeselare. Leden € 14. Nt-leden € 19. Beperkt aantal deeln. Info en inschrijven: lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare

Gezonde biogroenten en fruit 9.30-12u, Ecotuin Wiezelo, Wiezelo 61, Wuustwezel. Themawandeling door Gilbert Van Looveren. Inschrijven via Velt-kalmthout@hotmail. com. Kalmthout-Essen i.s.m. Natuurpunt

Vlinder- en bijenplanten 9.30u, Ecotuin Wiezelo, Wiezelo 61, Wuustwezel. Themawandeling o.l.v. Gilbert Van Looveren. Inschrijven via Velt-kalmthout@hotmail. Kalmthout-Essen i.s.m. Natuurpunt

Gezellig ons werkjaar afsluiten 20u, Simonne en Jos, Venstraat 49, Schoten. Simonne Janssen-Meeussen, simjos@ skynet.be. Werkgroep biologisch dynamisch tuinieren

Bezoek bioboerderij ‘t Gebroek 14-16u, ‘t Gebroek, Zuurbroekstraat 11, Zutendaal. Leden € 2,5. Nt-leden € 4. Inschrijven via 014 51 76 73 of hermanblanche.rombouts@pandora. be. Middenkempen

Schoolbezoek 9.15-15u, Velt-Chalet, Sluizenstraat 119, Schoten. Simonne Janssen-Meeussen, imjos@ skynet.be ‘t Schone Schijn

Tuinbezoek bij 2 Velt-leden 13.30-17u, Van 13u30-15 u bezoeken we de tuin van Frans Van Elsacker, Vlimmersebaan 115 in Wechelderzande .Van 15u30-17 u zijn we welkom bij Ludo en Rita Wuyts-Piron, Beukenlaan 13 in Lille. Inschrijven via 014 51 76 73 of mail hermanblanche.rombouts@ pandora.be. Middenkempen

[email protected]. [email protected]. Noorderkempen

Bestuursvergadering 20u, Venstraat 47, Schoten. Bespreken van activiteiten, nieuwtjes, etc. Ann Vandenbroucke, antjevdb@telenet. be. ‘t Schone Schijn

20.07

[email protected]. Zuid-Antwerpen

[email protected]. Zuid-Antwerpen

12.06

Maatsheikensstraat 12, Weelde. Myriam Pelckmans, [email protected]. Nutstuin Turnhout

per auto vanuit de Venstraat 49 Schoten. Samenrijden vergoeding. bauwens.ellen@ skynet.be. Werkgroep biologisch dynamisch tuinieren

Tuinbezoek 19.30-21.30u, bij Hendrickx Rob, Horststraat 120, Arendonk.

pooling: wie kan rijden of wenst mee te rijden, graag melden aan Paul Eelen, paul. [email protected]. Brasschaat

Bereidingstijd: 40’ (inclusief 10’ baktijd)

Schil de koolrabi’s en snijd ze in blokjes van 2 bij 2 cm. Snipper de ui en snijd de champignons in plakjes. Verwarm de olijfolie en wok de ui met de champignons en de koolrabi. Breng op smaak met peper en zout. Hak de kervel fijn en meng hem door de (soja)room. Voeg de room toe in de wok, laat even opwarmen en dien op.

Storms, [email protected]. Polder

Info: http://natuurlijk-rijk.be of Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@ skynet.be. Nutstuin Turnhout

Een eenvoudig bijgerechtje dat goed past bij aardappelpuree met broccoli en een salade.

4 kleine koolrabi’s • 400 g champignons • 1 kleine ui • 2 dl (soja)-room • 1 tl kervel • 1 el olijfolie • (kruiden)zout • peper

Onderhoudsdag Velt-tuinen 10-13.30u, Heuvels, parking Elzenbos, Stabroek. Peter

Biotuinieren in potten dieven, mulchen, wieden,... door Marijke Vandierendonck. 10-12u, Nova, Schijfstraat 105, Antwerpen. Info: gina.demey@samenlevingsopbouw. be of 0473 854 115. VeltApen

Jaarcursus Natuurlijk moestuinieren 10-16u, Dodoenstuin, De Pont 45, Schilde. € 150 (cursus digitaal), € 200 (met geprinte cursus). Max. 20 deeln. Mieke Vanderhaeghen, mieke. [email protected]. Dodoens-Schijnvallei

23

03.06

Bakken met Michèle 19-22u, Swaenenburg, Cathilleweg 38, Stalhille. Leden € 10. Nt-leden € 15. Michèle Nierinck, [email protected]. Jabbeke

24

06.06

07.06

Weg & Wijzer

Biomeel afhalen 16.30-19u, Rita Neyt, Meersenstraat 15, Assebroek. Afhalen

20.06

besteld biomeel. rita.neyt@ telenet.be. Brugge

06.06

Biobabbel: Wat lees ik op het etiket? door Johan Deblaere 19.3022.30u, De Wieke, Brugsestraat 9, Oostkamp. Leden € 4. Nt-le-

08.06 09.06

07.06

Tuinbeurs Schone Schaapjes 10-18u, Vakantiehoeve Open Huis, Ieperseweg 126, Staden. €

20.06

14.06

14.06

Compostdemonstratie 14-16u, Marc Deketelaere, Zeeweg 2C 8490, Varsenare.

Ontdek alles over de biologische kringloop: composteren! 17-19u, bij Wini en Lode Bourez, Beukendreef 22, Hertsberge. Leden € 2. Nt-leden € 4. Inschr. via 050 79 03 91 of [email protected]. Beernem

15.06

Info- en boekenstand 9-12u, Buurthuis ‘t Kasteeltje, Kasteelstraat 22b, Oostende. [email protected]. Oostende

15.06

Voedingsgebreken, ziekte- en insectenaantasting herkennen in de fruittuin 9.30-12u, bij Gilbert Putman, Lattenklieversstraat 156, Beernem (St. Joris). [email protected]. Fruitwerkgroep

10.07

Moestuinclub begeleid bezoek 10-12u, Voedselbos de Woudezel, Iepersteenweg 84, Merkem. Hoe werken bio en

25.06

Kookclub: koken met bloemen 19.30-22.30u, Spes Nostra Instituut, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem. Leden €

12.07

Snoeien en leiden van appelleibomen door Ivan Maertens 14-17u, Knokkestraat 530, Knokke-Heist. Ivan Maertens, ivan.1ath@ scarlet.be. Oostkust

29.06

29.06

01.06

01.06

aan de vlindertuin. Afspraak aan kerk Beitem om 13u. [email protected]. Beitem en Groot-Ledegem

juli-augsept

Familiefotozoektocht in Dadizele Info: magda.demeyere1@ telenet.be.

Groot-Ledegem en Beitem

Workshop composteren en bezoek aan permacultuurproject Far Field 9.15-17u, Kasteel Claeys-Bouüaert, Kasteeldreef 1, Mariakerke.

Bezoek aan een paar Ecotuinen 13-18u, Vertrek: station van Zele, Koningin Astridplein, Zele. Al carpoolend. denisedelandtsheer@ hotmail.com. Zele-Centrum

07.06

Biobabbel: groenten - en siertuin 9.30-11.30u, bij Willy Verstraete, Beversestraat 86, Harelbeke. descheemaekerfrans@

Daguitstap naar Ieper 13-20u, Ieper. Met bezoek

Fietstocht met BBQ 13.15-21.30u, Vertrek aan SWOK, Ooststraat 4a, Staden. € 17.

€ 15 (broodjesmaaltijd inb.). Vertrek met de fiets. Inschr. voor 20 mei bij Erik Ingelbrecht via velt.gent@gmail. com. Gent

Compost en bemesting- demonstratie opzetten van een composthoop door Jos Van Hoecke 14-16u, bij Annie De la Marche, Stationsstraat 126, Schellebelle. www. veltwichelen.be of [email protected]. Wichelen

hotmail.com. Harelbeke

29.06

Voor Velt-leden: € 19,50*

Oost-Vlaanderen

Tuinbezoek De Loverlij 9-17u, De leest, Sint Jorisstraat 62, Izegem. Met carpooling. Info: verbekedominique@ euphonynet.be. Izegem

Vegetarisch koken in Lei Lekker Land 18.30-21.30u, Leilekkerland, Reepkaai zn, Kortrijk. frank.

Roger Deleu, rdeleu@pandora. be. Staden

6. Nt-leden € 12. Inschrijven via magda_spillier@hotmail. com. Groot-Zedelgem

28.06

een must voor wie ecologisch en plezierig kippen wil houden

[email protected]. Eetbaar Kortrijk

permacultuur in de praktijk? [email protected]. Groot-Zedelgem

Meer natuur in je tuin 9.45-17u, samenkomen aan zaal Rinus, Beverseaardeweg 29, Roeselare. We bezoeken per

roland_zwaenepoel@telenet. be. Jabbeke

14.06

22.06

Info- en boekenstand 11-16u, Buurthuis ‘De 3 Gapers’, Timmermanstraat 1, Oostende.

fiets enkele kleine en grotere siertuinen. lauredekeerle@ myonline.be. Roeselare I.s.m. Natuurpunt Mandelstreke

De ecologische siertuin door Lieve Van Praet, 19-21u, bij Marcia De Backer, Eigen Heerdlaan 24, Sint-Andries.

Kruidenwandeling door Gilbert Vandekerkhove 14u, Afspraak aan hof ter Ermstrode papestraat 7a, ledegem. nico. [email protected]. Beitem en Groot-Ledegem

Leden € 3. Nt-leden € 5. rita. [email protected]. Brugge

6. Staden

[email protected]. Oostende

06.07

[email protected]. Eetbaar Kortrijk

den € 6. Jonckheere.marina@ skynet.be. Oostkamp

07.06

Vegetarisch koken in Lei Lekker Land 18.30-21.30u, Leilekkerland, Reepkaai zn, Kortrijk. frank.

Kippen in de tuin

25

07.06

Jaarlijkse fietstocht 14-17.30u, Pamelekerk, Pamelekerkplein, Oudenaarde. mark-

*exclusief verzendkosten boekhandelsprijs: € 24,50

[email protected]. Oudenaarde

13.06

Serreteelt: herfst en winter door Herman De Waele 20-23u, De Spiraal, Zakkaai 29, Geraardsbergen. Inschrijven via [email protected] of 054 43 44 24. Geraardsbergen

“Dit nieuwe kippenboek van Velt geeft je alle informatie die je nodig hebt om te genieten van een toom vol gezonde kippen.”

Koop het boek bij je Velt-afdeling of bestel het via www.velt.be/winkel

26

14.06

Weg & Wijzer

Weg & Wijzer

Station van Wichelen. Inschr. door storting van 12 Euro op rek BE58 7995 1528 1479. Max. 50 deeln. www.veltwichelen.be of jean.biebaut@ telenet.be. Wichelen

Dagtrip Namen en omgeving 7.50-21u, Stationsstraat 3B, Nazareth Eke. Busreis. Info: [email protected]. Scheldevallei

14.06

Ochtendwandeling 8.30-11u, ‘t Vaatje, Grote Snijderstraat 97, Lebbeke. Deelname in de kosten Rondleiding met natuurgids. [email protected]. Dendermonde

15.06

De 4 seizoenen in het Voedselbos: Zomer door Bert Dhondt, 10-18u, Het Voedselbos, Waregemsestraat 29, Nokere. € 30 voor 1 dag, € 100 voor reeks van 4 seizoenen. Info en inschrijvingen: www.hetvoedselbos.be. Het Voedselbos

17.06

Kruidenierskast met lage voetafdruk 10-16u, Het Netelvuur, Veldhoek 33, Oostwinkel. antoi-

21.06

[email protected]. Hamme

22.06

Avondwandeling Thee in de tuin 19.30-22.30u, bezoekerscentrum vzw Durme-Donkmeer, Donklaan 119 a, Berlare. Nt-leden € 2. Inschrijven via [email protected]. Wichelen

20.06

Veggie Café 18-20u, Droomatelier, Huikstraat 6, Stekene. Volw. € 10,

28.06

20.06

28.06

Bezoek aan de Kruisbessen Proeftuin 13.30-18u, Bauwerwaan 62, Zomergem. € 12. Deelname in kosten bus, inkom en drankje. Vertrek om 13u30 aan het

14, 21, 28.06 05, 12, 19, 26.07

Bezoek aan een bijenvriendelijke tuin 14-16u, Kakelstraat 10, Deinze.

29.06

14.06

15.06

Nt-leden € 6. leen.wellens@ telenet.be. Scheldevallei

06.07

Snoei en onderhoud van rozen 9.30-11.30u, ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. € 2. willy. [email protected]. Vlaamse Ardennen

07.12 07.13

Bezoek kruisbessen Proeftuin 9.30-17u, Bauwerwaan 62, Zomergem. Marc Geens, mail@ proeftuin.eu. Veldgebied

Vlaams-Brabant

02.06

Kookclub Velt-Leuven 19-23u, Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. Informatie en in schrijven bij Lies Havet. [email protected]. Leuven

06.06

schelein, [email protected].

Groot-Asse Bezoek aan de koolzaadboerderij Hof ter Vrijlegem 14.30-16.30u, Hof ter Vrijlegem , Boven Vrijlegem 41, Asse-Mollem.

Opendeurdag Natuurboerderij het Bolhuis 10-18u, Asdonkstraat 49, Molenstede. Inschr. voor de lunch voor 01/06, € 20 per volwassene, € 12 per kind –12 op [email protected]. Emily Adams, emilyfinnadams@hotmail. com. Duurzame voeding

telenet.be. Geraardsbergen

06.07

Elke laatste zaterdag van de maand

14.06

€ 6 (-12 jaar € 3). Aantal deeln. beperkt. Inschr. voor 05/06 via [email protected] of 02 356 22 83. Na bevestiging overschrijven op rek. BE69 4221 0665 3178 van Velt Groot-Halle. Hélène Clement, [email protected]. Groot-Halle

Tuinenfietstocht 13.15-18u, Info: lucdetaeye@

Dagfietstocht 8-18u, Nazareth. Leden € 4.

Project Groenten uit Zellik 14.30-17u, Proeftuin, Molenbeekdal 1, Asse-Zellik. Reej Mas-

Limburg Moestuinieren in de praktijk 14-16u, De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. [email protected] Sint-Truiden

Bijenbeurs Hamont 9-17u, De Posthoorn, Stationsstraat 5, HamontAchel. Ivo Vandyck, velt-

Elke do vm

17.06

21.06

28.06 19.07 26.07

19.07

18.06

Ellke wo vm en za nm

Cursus Groentenieren 14.30-17u, Proeftuin Groentenieren, Keierberg 50, Asse. alois.

21.06

05.06

)Kruidencursus (5 delen)

Groot-Asse

07.06 14.06 21.06 28.06

07.06

Veltreis 9.15-17.30u, Vertrek aan Heempark, Hoogzij 7, Genk om 9.15u.

29.06

Boerderijcomposteren door Marc Verhofstede 10.3015u, Kasteel Hex, Hekslaan, Heks-Heers. Vrije bijdrage voor lunch. gust.duchamps@ telenet.be. Transitietuinen Limburg

06.07

07.06

08.06

Ecologische maaltijd, 19u in de Wingerd, € 15.00. Inschr.: Annelies vd Heuvel, 0497 57 40 13; annelies.vdheuvel@ gmail.com. Bergeijk

Nt-leden € 60 (hele cursus). Aanmelden bij Lucile Kroes, [email protected], 0114 37 47 31. Zeeuws-Vlaanderen

13.06

22.06

Familiedag Velt-Bladel 10-15u, Info: Ton Jansen, [email protected]. Bladel

28.06

Kleindierendag 10-16u, Van der Poel Dier en Verblijf, Weihoek 16, Kruiningen. Info: [email protected]. Zeeuwse Eilanden

28.06

Werkochtend Leudal U V W Z 10-12.30u, Bezoekerscentrum Leudal, Roggelseweg 58, Haelen. leihermans@hotmail. nl. Leudal

Werken in de tuin 10-12u, Buurttuin BergbOss, Gripper, Oss.

28.06

[email protected]. Oss

2e Thuis-tuin bijeenkomst 14-19u, de Kei, Theo Dorreplein 4, Valkenburg aan de Geul. Nt-leden € 3. Max.

Het belang van bijen (in je tuin) 19-21.30u, Hulten, Wierkstraat, Gilze Rijen. Leden € 2,5. Nt-Le-

Stuikersfeesten 11-17u, Kerk, Julianastraat 2, Heikant. Lucile Kroes, lucile@

Ecologische maaltijd 19-21.30u, De Wingerd in Natuurtuin ‘t Loo, Terlostraat 4, Bergeijk. € 15. Inschr. via 0497 574013 of [email protected]. Bergeijk

16.06

Moestuinieren in de praktijk 14-16u, Magdalenastraat 21, Heikant. Leden € 40. Nt-leden € 50. Aanmelden bij Lucile Kroes, [email protected] of 0114 – 374731. Zeeuws-Vlaanderen

Tuinbezoek Hans Detmers 19-21u, Boven Boukoul 27, Boukoul. lei-

Open dag Volkstuinveren Huizen 10-15u, VTV Huizen , Friesewal 42, Huizen. P.C. Laney, [email protected]. Gooi en Eemland

29.06

Excursie tuinen der weldadigheid 14-18u, Tuinen der weldadigheid, Hospitaallaan 48, Veenhuizen. [email protected]. Assen en omstreken

05.07

Ontmoetingsterrras 10-12u, Terras van Ilse Muller, Kanaalstraat 7, Eeserveen. Mirjam Weisscher prive@ weisscher.eu. Eco van Grond tot Mond

06.07

Open tuin in Lengel 13.30-15.30u, Leden € 2,5. Ntleden € 3,50. Info: [email protected]. Achterhoek gezond en duurzaam

live.nl. Zeeuws-Vlaanderen

Nederland Elke 1e vrijdag v/d mnd

19.07

den € 5. wilwouters@home. nl. Tilburg-Breda

Bijenbeurs 9-17u, de Posthoorn, Sationsstraat 5, Hamont-Achel. Ivo Vandyck, [email protected]. Peer

21.06

door Jos Heerkens. 19.3021.30u, Gemeenschapscentrum, Populierenstraat 41, Vogelwaarde. Leden € 50.

25 deeln. Je kunt aanmelden via http://doodle. com/2vzecma8sk3apf8x. Info: Peter Visser, 06-46310955, [email protected]. Zuid-Limburg

Inschrijven bij Dries Simonn of Willy Olaerts. Genk

[email protected]. Groot-Asse

Kruidenieren: kruiden in potten en bakken door Eva Engels, 11-13u, Kruidenproeftuin, Keierberg 50, Asse. [email protected].

Bestuursvergadering 20-22u, Franssen Vanderstraeten, Natterveld 59, Kinrooi. Maurice Lambers,

[email protected]. Valkenswaard

Werkochtend kruidentuinen 9-13u, Hopveld 21, GemertBakel. Gemert

12.06 28.06 (les 3, 4, 5)

[email protected]. Leudal

Werken in de Velt-tuin. Bosstraat 25, Valkenswaard. peet.

Elke di ochtend

[email protected]. Kinrooi

Kruidenieren: zaaien en planten door Eva Engels 11-13u, Kruidenproeftuin, Keierberg 50, Asse. [email protected]. Groot-Asse

21.06

Leden € 30. Nt-leden: € 40. Begeleiding door gidsen. Afdelingsleden hebben voorrang. Inschr. voor 27/05. Vertrek op de parking langs de Creemersweg/Maasmechelen. Jozef Hermans, velt. [email protected]. ` Maasmechelen-Dilsen

Bezoek CSA-boerderij De Wakkere Akker 20-22u, Blakstraat 53, Herent. Leden € 2. Nt-leden € 4. Rita Vanderauwera, rita.kumbha. [email protected]. Dijlevallei

Dagreis naar De Landesgartenschau in Zulpich (Duitsland) 8.15-20u, Markt 21, Zulpich.

Tuinwerkzaamheden 9-12u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van Herk, 0497 57 22 62. Bergeijk

[email protected]. Peer

Afhaling groenbemesters 9.30-12u, De Taeye Luc, Voldersstraat 203, Onkerzele.

Inschrijven voor 24/06 bij [email protected] of 09 380 48 10. Leieland

Leden € 2. Nt-leden € 4. [email protected]. Scheldevallei

21.06

07.06

[email protected]. Geraardsbergen

van 4-12 jaar € 6. Inschr. via 03 789 27 26 of 0486 94 61 13. Lotte De Greveleer, [email protected]. Zomererf

Tuinbezoek ‘t Kouterhuis 19-21.30u, Dirk en Adelheid Haenebalcke-Meerschaut, Meerlaanstraat 65, Balegem

Orchideeën 9.30-11.30u, ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. € 2. willy.

Passende integratie van gebruikte materialen, een meerwaarde door Frans Desmedt 20-22u, Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. Leden € 2. Nt-leden € 3. [email protected]. Zennevallei

[email protected]. Vlaamse Ardennen

[email protected]. Meetjesland

17.06

Ontmoetingsdag 14-17u, n de tuin van Betsy, Koningin Astridlaan 13, Hamme.

06.06

27

26.07

werkochtend Leudal A B 10-12.30u, Bezoekerscentrum Leudal, Roggelseweg 58, Haelen. leihermans@hotmail. nl. Leudal

28

Smakelijk en duurzaam koken is nu gemakkelijker dan ooit!

Weg & Wijzer

Weg & Wijzer

29

Velt viert feest op 8 november. Noteer het alvast in je agenda! Op 8 november wordt het Antwerpse Sint-Felixpakhuis en de omgeving hét mekka voor iedereen met interesse in ecologisch leven en tuinieren. Velt viert haar 40ste verjaardag en deelt haar opgebouwde rijkdom met het brede publiek. Via een rijk, divers en uniek programma voor jong en oud, stopt Velt zichzelf en het ecologisch leven en tuinieren in een hedendaags jasje: verleidelijk, hip, ‘lekker ecologisch’. Velt daagt alle leden, vrijwilligers en lesgevers uit om passie, unieke uitvindingen, kennis, tips & tricks actief te delen. Samen doen, delen, leren, proeven en genieten is mogelijk dankzij diverse luiken van het programma waarbij concrete, toegankelijke eco-acties voor huis, tuin en dagelijks leven centraal staan. Uiteraard maken we ook tijd om samen te klinken op nog vele jaren eco-activiteit! Een greep uit het programma: • Studievoormiddag: over biodiversiteit in de tuin. • Recyclage-atelier: we gaan creatief aan de slag met materiaal dat niet meer nuttig wordt gebruikt. • Tentoonstelling ’40 jaar samen eco-innoveren en inspireren’. • Ecocultureel dagmenu voor jong en oud. Aan diverse kramen dagen we kinderen uit om te experimenteren. Volwassenen krijgen een rijk ecologisch-cultureel dagmenu als suggestie (bijv. bezoek aan het MAS, de Badboot, de beurs Hout en Groen Wonen etc.) • ‘Made at home’-café, met verrassend lekkere ‘zelf te bereiden’ eco-producten. • Eco-doe-het-zelversmarkt met originele, goedkope, verrassende, verleidelijke en haalbare tips voor iedereen. Laat je verrassen door de diverse infokramen, demonstraties en workshops. • Ecoruilbeurs: breng jouw specialiteit mee en ruil het voor kennis, kunde of lekkers van andere Velt-leden en bezoekers. Alles kan en mag geruild worden: zaden, planten, recepten, ingemaakt lekkers, boeken, gereedschap, zelfgemaakte potjes… Plan een dagje met het hele gezin naar Antwerpen op 8 november! Je keert vast en zeker huiswaarts met een koffer vol eco-inspiratie en motivatie voor eco-activiteit in huis, tuin en keuken. Graag tot dan, De jubileumploeg Info en suggesties: [email protected]

Lekker ecologisch! bundelt meer dan 500 recepten én bevat een schat aan informatie. Een totaalboek dat je laat snuisteren, ontdekken en genieten. Velt-ledenprijs: € 29,75 (+ € 7,00 verzendkosten)

20

duotic k te win ets nen! p. 42

Koop het boek bij je Velt-afdeling of bestel het via www.velt.be/winkel

30

Lezers reageren

Permacultuur 1 Eerst en vooral bedankt voor het artikel over permacultuur. Ik had hierover echter nog een vraag: als er niet wordt gespit en als de bodem bedekt wordt (met bijv. houtsnippers), hoe wordt er dan gezaaid? Maak je op de plekken waar er wordt gezaaid de bodem vrij of wordt alles voorgezaaid? En als de bodem bedekt is, hoe zaai je dan? Verwijder je eerst de mulchlaag en zaai je dan en zo ja, hoe werk je dan je zaadjes in zonder de grond te spitten of te verkruimelen? Breng je de mulchlaag pas terug aan als je plantjes uitkomen? Of zaai je alles voor en maak je dan gaatjes in je mulchlaag waar je de plantjes zet? Michael Geeroms

Antwoord van Lieven David, Velt-medewerker moestuin Onder een mulchlaag is de bodem vanzelf al mooi verkruimeld: vooral de pieren werken daar maandenlang aan. Voor meer info over mulchen kijk je op www. velt.be/mulchen. Spitten doe ik al een kwarteeuw niet meer: de woelriek is een ergonomisch alternatief. (zie www.velt. be/woelriek). En voor de volledigheid: in maart harken we de wintermulch weg, zodat we volop kunnen zaaien en planten. Vanaf half mei (na de ijsheiligen dus) brengen we weer laagjes mulch aan. Die zijn gemakkelijk tijdelijk op te schuiven voor zaai- en plantwerk. Permacultuur 2 Ik volg een cursus permacultuur en ik zie dat daar dankbaar gebruik wordt gemaakt van karton als bodembedekking, een handig hulpmiddel tegen opkomende ongewenste planten. Ik stelde al aan verschillende mensen de vraag: wat met de lijm in

Lezers reageren

het karton, wat met de drukinkten en wat met de samenstelling van de grondstoffen (bijv. uit recyclage)? Kan dit in biologische tuinbouw, is dat ecologisch verantwoord? Ik heb daar tot nu toe nog geen duidelijk antwoord op gekregen. Kunt u mij daar meer over vertellen? Erik De Wilde

Antwoord van Lieven David, Velt-medewerker moestuin Karton bestaat voornamelijk uit oud papier en houtvezels. De lijm is polyvinylacetaat of vooral behanglijm (gemodificeerd zetmeel): beide stoffen worden volop in de voedingsindustrie gebruikt en breken vlot af tot organische stoffen. De meeste drukinkt wordt tegenwoordig gemaakt op basis van soja. Kortom: allemaal vrij natuurlijke basis- en afbraakstoffen. Uiteraard vermijd je fel bedrukt karton en verwijder je plastic, nietjes en andere onnatuurlijke materialen. Karton hoef je maar één keer als afdekmiddel te gebruiken, met name om doorlevende onkruiden te laten afsterven en zo een perceel te ontginnen. Leg het karton dan dik en overlappend genoeg, en dek het af met een laag compost, grasmaaisel, stro, snippers, naargelang het een groentebed of wat anders moet worden. Peulvruchten koken In het januarinummer van Seizoenen staat in de tekst van het artikel met als titel ‘De geur van huiselijkheid en warmte’ dat gedroogde peulvruchten lang moeten koken. Dit zie ik ook altijd in kookboeken en recepten geschreven staan. Als ik dat lees, denk ik steevast: zonde van het nutteloze energieverbruik en het lange wachten. Die lange kooktijd kun je perfect vermijden voor kleine en grote peulvruchten door

‘Wij verstaan de natuur niet, maar in de tuin proberen we het toch. Een tuin is ons heiligdom in de wildernis. Je voelt het als je door een kerkhof wandelt, ook als je niet gelooft.’ An Olaerts, columniste en journaliste

In De Standaard, 14 april 2014

ze de dag ervoor te laten weken. Hierdoor wordt de kooktijd slechts 5 minuten in een gewone kookpan! Bovendien heeft deze werkwijze het voordeel dat er meer smaak in de gekookte peulvruchten zit en dat er tijdens het voorweken in de boon al enzymen in actie kwamen om de in de peulvrucht aanwezige voedingsstoffen om te zetten in makkelijker verteerbare stoffen. Hierdoor vermijd je winderigheid als nevenverschijnsel van het eten van peulvruchten. Drie vliegen in één klap! Na het voorweken kook je linzen gaar door ze op te koken en op de verwarmde elektrische plaat (geen inductie) nog wat te laten staan (5’). Voorgeweekte tuinbonen en kikkererwten zijn na vijf minuten koken en eveneens een vijftal minuten laten staan op de verwarmde plaat gaar. Erik Marchand

Antwoord van Nadia Tahon, diensthoofd Kennis Linzen en kleine peulvruchten in vijf minuten gaar koken lijkt me zeker haalbaar, maar voorgeweekte bonen koken in vijf minuten lijkt me erg kort. Mijn ervaring is dat ze toch zeker twintig minuten tot een half uur nodig hebben. Maak jij een onderscheid? Een kookplaat warmt bovendien nog een tijdje door; met gas zul je niet hetzelfde resultaat hebben. Reactie van Erik Marchand op het antwoord van Nadia Tahon Ik heb de proef op de som genomen en nog wat bijgeleerd! Ik nam linzen, kikkererwten en tuinbonen en zette ze te week. Ik heb ze gisterenavond gekookt met de chronometer erbij. Ik nam vanaf het kookmoment van elk wat na 1, 3, 6, 7, 10, 15 en 20 minuten en liet de kookpan ‘afkoelen’ op de kookplaat waardoor er nog een hooibakeffect van 5 minuten mag

worden gerekend. Hieruit kwamen de volgende resultaten. Linzen zijn eetbaar vanaf 1 tot 7 minuten kooktijd (voor mensen die al eens graag hun bijtspieren gebruiken). Vanaf 7 minuten worden ze boterzacht en hoeft men er niet veel bijtkracht meer op te zetten. Kikkererwten zijn tussen de 1 en 15 minuten koken voor de bijters een plezier en voor de voorstanders van boterzacht is minstens 15 minuten koken ideaal. Tuinbonen zijn voor bijters niet te bijten tot 10 minuten koken. Op 15 minuten koken zijn de bijters tevreden en vanaf 20 minuten koken zijn de tuinbonen boterzacht. Een langere kooktijd tot 25 minuten (5 minuten geteld voor afkoelen op elektrisch verwarmde hete kookplaat) gaf geen extra zacht effect voor de drie soorten peulvruchten. Als besluit kan ik dus stellen, niettegenstaande dat ik in het verleden graag knabbelde, dat ik in de toekomst voor de zachtgekookte peulvruchten zal gaan en dus de nieuw bevonden kooktijden zal gebruiken.

© Jessica Spengler (cc)

Verspilling De creativiteit waarvan sprake in het artikel ‘Creatief koken tegen verspilling’ in het maartnummer van Seizoenen is ons thuis met de paplepel ingegeven. We hadden het, op zijn zachtst gezegd, niet breed thuis en eten verspillen was dus uit den boze. Een koelkast hadden we zelfs niet, alleen een kelder om iets koel te houden of bewaren. Het gaat mij om het deel ‘Goed bewaard’, waar er staat: ‘Overschotten van warme spijzen zo gauw mogelijk koelen is de boodschap. Rauwe groenten kook je het best even voor je ze bewaart. Van zodra ze afgekoeld zijn, horen alle restjes in de koelkast thuis.’ Vanuit mijn werkervaring als technisch commercial in koeltechniek zou ik hier graag nog iets aan toevoegen: • Je kunt de restjes het best niet op kamertemperatuur laten afkoelen maar beter onmiddellijk in de koelkast of diepvriezer zetten. • Als ik soep maak, dan koel ik de ketel in de gootsteen in koud (regen)water af. Van zodra het kookproces stopt gaat de kolonie bacteriën aan de slag. In de kritieke temperatuurzone (35 - 60°C) gaat dat zeer snel. Dat is precies de zone waarin het verschil in temperatuur tussen de eetwaren en de omgevingstemperatuur kleiner wordt en de koeltijd almaar langer. Daarom is rustig op kamertemperatuur laten afkoelen niet geschikt. Zeker niet in het geval van een pan soep (ongeveer 6 l). Het omgekeerde geldt ook. Als je iets uit de diepvriezer haalt, doe je dit het best meteen in de pan of pot. Ik laat nooit iets uit de diepvriezer ontdooien in de koelkast en al zeker niet op kamertemperatuur. Je zou hier tegenin kunnen brengen dat het energieverspilling is om warme

‘We moeten streven naar een meer kwaliteitsvolle consumptie, waardoor we een economie krijgen die meer kansen biedt aan een grotere groep mensen. Door kritisch te zijn als consument kunnen we ook concurrentievervalsing van buiten uit afblokken.’

‘De toon van het [meest recente IPCC-]rapport is alarmistisch en apocalyptisch. De gevolgen van klimaatverandering worden overschat. Die overschatting wordt in de hand gewerkt door een zelfselectie van auteurs en referenten in het panel.’

Jonathan Holslag, expert internationale politiek en auteur van het boek ‘De kracht van het paradijs. Hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw.’

Volgens klimaateconoom Richard Tol klooien ambtenaren – niet gehinderd door enige kennis van zaken – aan teksten van wetenschappers. Daarom stapt hij uit het VN-klimaatpanel (IPCC).

In Metro, 24 februari 2014

In De Telegraaf, 10 april 2014.

31

gerechten in de koelkast of diepvriezer te zetten, maar het gaat hier om een hygiënische wijze van bewaren en niet om energiebesparing. Ik vind mensen aanzetten tot ‘niet weggooien’ zeer goed. Nu nog de gewoonte op gang krijgen dat in eethuizen minder wordt opgediend of dat je voor kleinere porties kunt kiezen. Het moet een gewoonte worden dat je je overschotten in een eethuis doodleuk kunt inpakken en mee naar huis kunt nemen in plaats van weg te kieperen. Walter De Keersmaecker

Eerste Velt-voorzitter Omer Vandeursen werd in het maartnummer van Seizoenen door Roger Haeck onterecht de eerste voorzitter van Velt genoemd. Ik heb daarom de volgende mail naar Roger Haeck gezonden: ‘Dag Roger, Het doet altijd goed over een goede bekende te lezen. Alleen een paar onnauwkeurigheden: de stichters van ‘Vrienden van de biologische land- en Tuinbouw’ in 1971 kwamen uit het Roeselaarse: Omer (voorzitter) en Jules uit Pittem. Ben bij hen beiden nog geweest. Jan Heyman kwam er iets later bij en werd in 1973 ondervoorzitter van Beveren-Roeselare, onder Omer. Op 20 januari 1974 werd Jan de eerste (en enige) erevoorzitter van de vzw Velt en niet Omer.’ Over de beginjaren van Velt heb ik geschreven op mijn blog: http://blog. seniorennet.be/fruit Daniel Willaeys

Zend je brief naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘We zouden het technologietribalisme – mijn technologie is beter dan de jouwe, dus ik zal die van jou tegenwerken – achter ons moeten kunnen laten. In theorie kunnen we de maatschappij helemaal reorganiseren, het kapitalisme en de concurrentie vervangen door samenwerking, en gedrag zo veranderen dat veel minder energie nodig is. Maar dat zal niet zo snel gebeuren. […] Dromen zijn niet genoeg om de klimaatverandering te beheersen.’ Klimaat- en energieconsultant Stephen Tindale.

op theecologist.org, 8 april 2014.

32

Uitgelicht

Exotisch en dichtbij

Uitgelicht

Brusselse winkels vind je werkelijk alles wat de wereld te bieden heeft. Gezouten kwal bijvoorbeeld, uit de bloeiende Aziatische kwallenindustrie. Trek? Nick Trachet heeft het voor je uitgeprobeerd! Bart Coenen

De Laatste Paling Nick Trachet

ASP, 2013 ISBN 9789057183423 128 p. € 19,95

Exotisch en dichtbij is een bundeling van 30 culinaire columns die Nick Trachet tussen 2006 en 2013 schreef voor het Brusselse weekblad Brussel Deze Week. Nick Trachet, een marien zoöloog, werkte jarenlang in de tropen en verpopte zich na zijn terugkeer tot culinair journalist met een voorkeur voor weinig bekende soorten groenten en fruit uit verre oorden. Zijn recept: kijk met een wetenschappelijke blik naar je onderwerp, neem niet alles (wat op het internet staat) zomaar aan voor waar en experimenteer zelf. Voor Nick Trachet is koken chemie en natuurkunde, maar dat betekent niet dat zijn columns droge technische productbeschrijvingen zijn. Nick Trachet doorspekt ze met anekdotes, getuigenissen van migranten en humor. Een aanpak die blijkbaar werkt, want in de Nederlandse culinaire televisiereeks De wilde keuken werd Nick Trachet al ‘de beste culinaire publicist van de Lage Landen’ genoemd. Nick Trachet gaat in elk stuk op culinaire ontdekkingsreis bij de exotische winkels in Brussel en durft er het ‘vreemde voedsel’ uit de rekken te halen. Wat is het, wat doet men ermee en waar komt het vandaan? Een aantal van de zogenaamd weinig bekende ingrediënten die in Exotisch en dichtbij aan bod komen, klinkt Velt-leden allicht helemaal niet zo onbekend in de oren. Bataat (zoete aardappel) en quinoa kregen jaren geleden al een plekje in de ecologische keuken en ook okra, ginkgo en papaja zijn geen vreemden meer. Maar dat is misschien anders met nopales (of cactusvijg), ramboetan (uit Maleisië en familie van de lychee) en kwanga (staafjes gestampte maniok verpakt in de bladeren van de ngungu). In de

Sterke verhalen over ons eten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten

Paperback, 192 pagina’s Uitgeverij Oostenwind, 2013 ISBN 978-94-91481-02-4 € 17,50

Van ‘stuiterdrank’ tot ‘raw food’ en van kokende kunstenaars tot onzinmarketing van ambachtelijke chips. Het onlangs verschenen De Laatste Paling, met als ondertitel ‘sterke verhalen over ons eten’ gaat over ons voedsel en hoe wij daar in alle verscheidenheid mee omgaan. Het is geschreven door de onderzoeksjournalisten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten die een zeer prettig leesbaar boek hebben afgeleverd. De veelbesproken plofkip ontbreekt, maar de auteurs nemen de lezer onder andere mee naar een live slacht van koe Fleur in Limburg, gaan op bezoek bij dames in ‘t Gooi die met hun coöperatie direct groente van de boer kopen en doen een Volendamse palingkwekerij aan. Daarmee gaan Geleijnse en Van Houten op zoek naar de oorsprong van ons voedsel en ze doorprikken en passant verschillende mythen over ons eten. Zo stellen ze terecht de vraag hoe duurzaam de populaire Pangafilet nu eigenlijk is, laten zij zien hoe wij voor de gek gehouden worden met bronwater dat even verderop gewoon uit de kraan komt en weten we nu dat Nederlandse kaas niet altijd Nederlandse kaas is. Tenminste, die kan wel in Nederland verpakt zijn, maar de melk kan net zo goed uit Polen of Duitsland komen.

Het zijn stuk voor stuk inzichtelijke verhalen over ons voedsel, waarbij ook de consument niet ontkomt aan een kritische beschouwing. Want hoewel almaar meer mensen bewust met hun voedsel willen omgaan, laten zij het verantwoorde, maar duurdere voedsel net zo vaak toch maar even liggen. Het is de grote groep van het ‘twijfelende midden’. Toch is er een voorhoede die met stadslandbouw en een nieuwe voedselbeweging droomt van directe betrokkenheid en controle over haar voedsel, hoewel het claimen van ons eten met octrooien door grote voedselfabrikanten gewoon doorgaat. ‘Monsanto wordt de Microsoft van de voedselproductie’, tekenen de auteurs op uit de mond van een van hun gesprekspartners. Maar dat wil niet zeggen dat zij een van beide kanten kiezen. Geleijnse en Van Houten lijken vooral inzichtelijk te willen maken hoe over verschillende voedselkwesties wordt gedacht. Dat is verdedigbaar, maar omdat de auteurs pretenderen voedselmythes te doorprikken, pakt dat soms overtuigend uit, maar soms ook niet. Zo heeft het hoofdstuk over boter op een heel prettige manier iets nuchters als we lezen: ‘In de kern blijft boter boter’. Dat klinkt gek, maar alle opschriften als ‘met botersmaak’ of ‘met botermelange’ zijn holle marketingteksten die niks met boter te maken hebben. Dat is lekker duidelijk voor de lezer. Maar soms zijn de auteurs minder overtuigend. Zo eindigt het hoofdstuk over alternatieve diëten met de opmerking: ‘Of je dan gezonder bezig bent, blijft de vraag’. Ook in het hoofdstuk over e-labels weet de lezer uiteindelijk niet hoe het nu zit. Eerst lezen we, heel ontnuchterend, dat elabels simpelweg door de EU goedgekeurde toevoegingen zijn. Maar helemaal aan het eind van het verhaal krijgen we toch nog even de e-labelcynici aan het woord, die toch ook een punt lijken te hebben. Terecht dat die visie niet ontbreekt, maar als lezer wil je soms toch iets vaker horen wie uiteindelijk het meeste recht van spreken heeft. Joost Zonneveld

Deze recensie verscheen eerder in Cashew, een eigenwijs magazine over stadstuinieren en lifestyle, nr. 4, 2013. → www.cashewmagazine.nl

De Upcycle Voorbij duurzaamheid – ontwerpen voor overvloed

Michael Braungart en William McDonaugh

Search Knowledge, 2013 ISBN 9789055948215 283 p. € 19,95

Bij ons zijn Michael Braungart en William McDonough vooral bekend van Cradle to Cradle (2002). Met dat boek leverden ze misschien wel het meest invloedrijke ecologische manifest van het eerste decennium van de 21ste eeuw. Omdat hun denkwijze evolueerde en ze merkten dat een aantal van de in Cradle to Cradle beschreven begrippen verkeerd geïnterpreteerd werd, voelden Michael Braungart en William McDonaugh de behoefte om deze opvolger te schrijven. Zo werd bijv. hun bekende verklaring ‘afval = voedsel’ vaak onjuist beschreven als ‘gesloten kringlopen’. Voortaan hebben ze het liever over ‘voedingsstoffenbeheer’. Met De Upcycle pogen Braungart en McDonough een plan op te stellen dat voorbij duurzaamheid denkt en werkt aan een wereld waarin menselijke handelingen positieve effecten hebben en overvloed creëren. Duurzaamheid gaat voor de auteurs niet over ‘minder dingen slecht doen’, maar over ‘meer dingen goed doen’. Volgens Anne-Marie Rackhorst, de uitgever van deze Nederlandse vertaling, gaat De Upcycle daarom ook over ‘hoe we kunnen bijdragen aan een gezonder en kwalitatief hoogwaardiger leven zonder de angst dat we daarmee de planeet te kort zullen doen’. Daarmee vat ze de essentie van het werk goed samen, want enerzijds bouwt dit boek voort op het ideeëngoed rond ecologie en duurzaamheid, maar aan de andere kant is het ook een flinke kritiek op het ‘traditionele’ of gangbare ‘ecologisme’. Michael Braungart en William McDonaugh rekenen immers

af met de heersende gedachte dat ‘als we niet stoppen met het verzieken van de natuurlijke rijkdommen, we onze eigen ondergang over ons afroepen’ en wijzen op fouten in deze manier van denken over het milieu (zoals de romantisering van ‘Moeder Natuur’ en de overtuiging dat we een kleinere voetafdruk moeten achterlaten). We moeten weg uit het ‘emotioneel moeras van schuld en schaamte’, stellen ze en dit ecologisme ‘dat het plezier uit het leven haalt’ vervangen door een ‘opwaarts kijken’. Daarmee bedoelen ze dat we door zorgvuldig te kijken, na te denken en te handelen, in plaats van een kleinere negatieve voetafdruk er voor kunnen zorgen dat we een grotere positieve voetafdruk hebben en uiteindelijk deel uitmaken van een goed ontworpen, ‘bewuste’ overvloed. Dit klinkt allemaal nogal vaag en dromerig, maar in het boek geven Michael Braungart en William McDonaugh tal van praktijkvoorbeelden uit sectoren als bouw, energie en voeding (beide bekleden belangrijke functies in consulting- en architectenfirma’s en staan daardoor ook echt in de praktijk). Een heel eenvoudig voorbeeld: zonnepanelen tonen dat je, in de plaats van van het elektriciteitsnet af te willen, kunt bijdragen aan het elektriciteitsnet. De keuzes van Braungart en McDonaugh zijn zeker voor discussie vatbaar, maar hun positieve ingesteldheid is moeilijker te betwisten, want zoals oud-VS-president Bill Clinton het in zijn voorwoord bij De Upcycle zo handig zegt: ‘Het glas zit altijd helemaal vol, met water en lucht’. Bart Coenen

De Moestuin van Mme Zsazsa

33

Moestuinieren is hip, is het nieuwe koken: vorige keer besprak ik hier Wim Lybaert zijn boek, en dat verkoopt bijzonder vlot, hoor ik. Fijn toch, dat Bekende Vlamingen op die manier ecologisch leven en tuinieren promoten. Kim Leysen van Allemaal Rokjes en Dorien Knockaert van de krant De Standaard slaan met De Moestuin van Mme Zsazsa dezelfde weg in en doen er een heerlijke schep bovenop. Wat krijg je dan, als die twee vlotte, ecologisch denkende en doende madammen een jaar lang elke week hun moestuin- en kookkunsten samenbrengen en documenteren? Een: een doorwrochte moestuinhandleiding. Bedoeld voor beginners en doorgewinterde tuiniers, en vooral interessant voor wie daartussen zit, denk ik. Kim denkt, droomt (wellicht) en schrijft in heldere paragrafen met curieuze titels – bijvoorbeeld: Over zaadzakjes en blote konten – en verrassende maar rake vergelijkingen. Twee: tot op heden ongeziene fiches per groente, waarop Kim onder meer telkens de kiemblaadjes heeft getekend. Drie: de klarelijntekeningen in het moestuingedeelte, bijvoorbeeld om de gewasrotatie te illustreren. Dat handelsmerk van Kim heeft een heerlijk Kuifjegehalte en is al grondig geoefend in Allemaal Rokjes. En daar had ik graag veel meer van gezien – van die tekeningen bedoel ik. Vier: heel veel doordachte keukentips van Dorien. Een aantal daarvan heb ik al eens in haar krant gezien en gretig verslonden, dus die passen hier naadloos. Vijf: wel 75 groenterecepten van Dorien, van maand tot maand, en veggie. Die recepten ogen heerlijk en ongecompliceerd, in tekst en op foto. Daarom gaan we er graag eens tegenaan. Zes: Els Menten zorgde voor massa’s foto’s waar de goesting, de sfeer, de smaken en/of de instructieve meerwaarde van af spatten. Zeven: voor zover ik iets van stijl weet, bespeur ik wat vintage-gehalte in het hele boek. Dat alles en nog veel meer zit samen in deze twee kilo boek, waar je vanaf dag een, en tot aan je oude dag, plezier aan hebt. Lieven David

Dorien Knocaert en Kim Leysen

Manteau, 2014, 352 p. ISBN 9789022328941 € 29,99

www.lagarnasette.net Prachtige plek in de Auvergne, voor wandelaars en vegetarische smulpapen! Kamer, eigen tent of yourte, rust, biologische maaltijden: hartelijk welkom!

34

Tuin

Tuin

‘Permacultuur start vaak bij gezonde voeding’ Frank Anrijs van Yggdrasil over natuurlijk tuinieren Tekst Frank Anrijs Foto’s Lieven David

Omdat zijn ouders altijd heel bewust omgingen met voeding en meer dan 16 jaar geleden het project Yggdrasil opstartten, zat Frank Anrijs dicht bij de bron en was de overstap naar natuurlijk tuinieren voor hem snel gemaakt. De microbe verspreidde zich al snel naar alle aspecten van zijn leven.

project te stappen, opdat het niet zou verdwijnen. Op het vlak van permacultuur in België speelt Yggdrasil immers een belangrijke rol. Ik bevond me op dat moment ook op een kruispunt en wou een andere wending geven aan mijn leven, dus dat kwam mooi samen. Achteraf gezien was het een logische stap, al heb ik wel ernstig getwijfeld. In 2012 heb ik een digitaal luik (natuurlijkemoestuin.be) aan het project van mijn ouders gekoppeld, omdat in deze tijd internet dé bron van informatie bij uitstek is. Het is een ideale manier om onze manier van tuinieren eenvoudig te verspreiden en zo veel mensen te helpen bij hun zoektocht naar informatie.

Ik ben vroeger nooit bewust bezig geweest met gezonde voeding. Pas toen mijn kinderen geboren waren, ben ik echt beginnen nadenken over voeding. Mijn beide zonen hebben lang last gehad van allergieën, met alle gevolgen met luchtwegen en gezondheid vandien. In de zoektocht naar oplossingen en alternatieven kom je telkens toch weer bij de basis uit, en dat is gezonde voeding. In lezingen, cursussen en artikels maak ik graag de vergelijking met planten. Voor planten is de bodem de basis, en die moet dus perfect in orde zijn. Voor mensen is voeding de basis, dus moet die ook

helemaal goed zijn. En dan bedoel ik niet zonder plekjes en alles even groot, maar wel dat er veel voedingsstoffen moeten inzitten en zeker geen gif of chemische toevoegingen! Van zodra je jezelf verdiept in natuurlijk tuinieren breidt zich dit uit naar alle aspecten van je leven. Dat is een evolutie die je niet kunt tegenhouden. Ik denk dat dat bij veel mensen herkenbaar is. Het project ‘Yggdrasil’ Omdat mijn ouders in 2012 het project Yggdrasil wilden afbouwen en minder wilden werken, heb ik beslist om in het

Op zoek naar kennis In het Engels kun je behoorlijk wat vinden over natuurlijk tuinieren, maar in het Nederlands is dat al een stuk moeilijker. Die informatie is dan nog vaak een vertaling uit het Engels, uit boeken die spreken over andere klimaatzones en die andere planten gebruiken. Dat maakt het allemaal niet eenvoudig om te weten hoe je precies te werk moet gaan. Als er iets is dat ik gemerkt heb sinds ik gestart ben, dan is het wel dat er immens veel mensen op zoek zijn naar informatie over natuurlijk tuinieren, op zoek naar kennis zodat ze hun drempelvrees kunnen overwinnen en van start gaan. Bewust omgaan met voedsel Niet uitsluitend mensen die in dezelfde situatie zitten als ik – waarbij de zoektocht gestimuleerd wordt door jonge kinderen – maar mensen van alle leeftijden worden zich bewust van de verkeerde manieren waarop men momenteel voedsel produceert.

Men zegt weleens dat tuinieren een hype is geworden die snel weer zal overwaaien. Dat geldt misschien voor mensen die beginnen met gangbaar tuinieren, maar wie natuurlijk wilt tuinieren heeft hier een duidelijke reden voor en is heel overtuigd. En zo’n belangrijke reden is altijd een goede motivator om effectief in actie te schieten. Van zodra je begonnen bent met natuurlijk tuinieren, vallen de voordelen meteen op en vraag je jezelf meermaals af waarom niet iedereen zo tuiniert. Voor buitenstaanders lijkt het misschien heel rommelig, vreemd of gewoonweg verkeerd als ze zien dat je niet spit en dat alles bedekt wordt met stro, bladeren en ander organisch afval. Maar als je weet waarom je niet mag spitten en als je weet waarom je moet mulchen, dan is het allemaal zo logisch dat de klik snel gemaakt is. Bovendien is natuurlijk tuinieren veel minder intensief en tijdrovend zodat er geen weg terug is van zodra je ermee bezig bent. Niet wat, maar hoe Om natuurlijk te tuinieren hoef je beslist niet allemaal vreemde en oneetbare groenten te zetten. Het gaat perfect met

onze gewone soorten. Niet wat je kweekt, maar hoe je het kweekt, is belangrijk. Met de natuur mee, of er koppig tegenin. Ik wist heel snel welke weg ik wilde volgen. Ik merk wel duidelijk dat veel mensen het op één punt heel moeilijk hebben wanneer ze overschakelen of beginnen. Tijdens rondleidingen, cursussen, en in e-mails vragen mensen hoe wij plagen bestrijden. Als ik vertel dat we niet bestrijden – nooit – en dat we geen problemen hebben met luizen, rupsen en vogels, dan reageren ze vol ongeloof. Maar we hebben er door onze jarenlange ervaring en na heel veel proberen en zoeken een systeem voor ontwikkeld. Het is heel logisch en het sluit dicht aan bij de manier waarop de natuur werkt. Dat is altijd het beste. Combineren volgens de natuur De bedoeling is om de plaaginsecten te verwarren en te zorgen dat hun zintuigen worden misleid. Hierdoor vinden ze hun voedsel niet en krijg je nooit grote problemen. Wij noemen dit systeem ‘Schijnbare Chaos’ omdat het op het eerste zicht lijkt alsof alles lukraak door elkaar staat, maar niets is minder waar.

35

Uiteraard krijgen wij in onze tuin ook te maken met luizen, rupsen en andere plaaginsecten. Maar goed ook! Want zij zijn het voedsel voor onze medewerkers: de natuurlijke vijanden zoals vogels, lieveheersbeestjes, wespen en mieren. Ze moeten allemaal aanwezig zijn voor een tuin in evenwicht, anders werkt het niet. Een paar plaaginsecten op je planten kan trouwens geen kwaad; nultolerantie is nergens goed voor. Zolang de hoeveelheid rupsen op je kolen beperkt blijft tot hier en daar een rupsje, krijg je geen kleinere kolen. Als er slechts hier en daar wat luis op een plant zit, is er geen probleem. Volg je onze manier van combineren, dan zullen deze luizen zich niet verspreiden en kunnen ze hun populatie niet opbouwen. ‘Schijnbare Chaos’ is een effectieve manier van plaagbestrijding zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen – zelfs geen ecologische – en zonder veel extra moeite. Natuurlijk tuinieren gaat uiteindelijk over een manier van tuinieren waarbij je probeert om almaar minder in te grijpen, en waarbij je het voortouw aan de natuur zelf geeft. Nu denken veel mensen dat alles dan vol beestjes zit of dat onkruid alles

36

Tuin

Zoekertjes

overwoekert. Maar dat is absoluut niet zo. Ik ben beducht voor onkruid en probeer dan ook op allerlei manieren te vermijden dat dit in onze tuin staat.

Gratis

Af te halen: oude nummers van Seizoenen (ca. 20 jaargangen). 0486 50 27 67 (Leo Van Huysevoort, Beekstraat 5, Mortsel). gezocht

Enthousiastelingen die graag meehelpen om een stuk akkergrond in Melsele (Beveren) verder om te toveren tot een leuk plekje waar het gezellig is om te werken en te genieten. Er werden al fruitbomen en kleinfruit aangeplant en grond vrijgemaakt om groenten te kweken. Er is ruimte om te experimenteren en zelf te creeëren (bijv. speeltuigen voor kinderen, kunst, schuilplaatsen voor dieren, een poel, een kruidentuin). Het gaat om genieten, ontdekken, samen-zijn en natuurlijk tuinieren. Info of interesse: 0486 28 29 80, [email protected].

Mulchen, mulchen, mulchen De beste manier om onkruid te voorkomen, is veel mulchen. Mulchen vormt een heel belangrijk onderdeel van natuurlijk tuinieren en biedt gigantisch veel voordelen, zoals dus onkruidgroei voorkomen. Wieden gebeurt nog wel in een natuurlijke tuin, dat kun je niet vermijden. Maar er komt veel minder onkruid voor en wat er toch in slaagt zich te vestigen, kun je heel gemakkelijk uittrekken. Het onkruid wortelt in de losse mulchlaag en is daardoor eenvoudig te verwijderen. In onze moestuin moet je niet elke week rondgaan met de hak. Eén keer per maand met een emmer door de tuin gaan om hier en daar iets uit te trekken is voldoende. Een tweede voordeel van mulchen is dat je het bodemleven stimuleert. Geef je het bodemleven organisch materiaal, dan gaat het zich goed voelen en zich sterk vermenigvuldigen. Dat is heel belangrijk, want het bodemleven zal de structuur van je bodem vormen. Gedaan met spitten, gedaan met dat jaarlijkse beulenwerk. En raar maar waar, zonder spitten krijg je na enkele jaren resultaten waarvan je mét spitten alleen maar kunt dromen: grond met een perfecte structuur, kruimelige donkere grond waarin je zonder moeite 20-30 cm diep kunt gaan met de blote hand. Het lijkt te mooi om waar te zijn, maar ik verzeker je: ook in jouw tuin is dit mogelijk, op welke grond dan ook. Door organisch materiaal toe te voegen en door niet te spitten, verbeter je de grond sterk. Soms een moeilijke transitie Ik merk dat spitten, wieden en wisselteelt er bij veel tuiniers stevig zit ingebakken. En dat is ook logisch. Als je nooit anders hebt gezien en gehoord, dan is het even schrikken om te leren dat spitten verkeerd is. In handboeken over tuinieren vertelt men steevast dat je de bodem jaarlijks moet spitten om een goede structuur te krijgen. Eigenlijk klopt dat niet. Meer en meer geraken tuiniers en boeren overtuigd van de voordelen van niet spitten.

gezocht

Het spaart veel werk uit en het is beter voor het bodemleven. Wel moet je er rekening mee houden dat bij een overgang van spitten naar bedekken het enkele jaren duurt voordat de bodem boterzacht wordt en een perfecte structuur krijgt. Organisch materiaal speelt hier een cruciale rol in. Minder opbrengst? Tijdens rondleidingen krijgen we soms de opmerking dat het voor ons eenvoudig is om op zo’n grote oppervlakte groenten te kweken en dat te combineren met allerlei voorzieningen om natuurlijke vijanden aan te trekken. In een kleine stadstuin of in een volkstuin is het niet vanzelfsprekend om een takkenril te bouwen, om bessenstruiken te zetten langs de rand, om een poel te voorzien … De ruimte is beperkt en al deze elementen nemen plaats in. Zo blijft er minder over voor groenten en wordt de moestuin minder productief. Zeker als je ook zelf mulchplanten zet om zelfvoorzienend te zijn in mulchmateriaal. Hier heb ik toch enkele bedenkingen bij. Begin je met je natuurlijke moestuin, dan bestaat de eerste fase uit uitgebreid observeren en plannen. Door de juiste planten en constructies op de juiste plaats te zetten, bereik je dikwijls al heel veel op een kleine oppervlakte. Probeer bijvoorbeeld zo veel mogelijk functies te

verzinnen voor één element. Zo kan een takkenril dienen als afsluiting, windscherm, warmtekring, nestplaats voor vogels, insectenhotel en opslagruimte van snoeihout. De mogelijkheden zijn zeer uitgebreid, maar moet je telkens aanpassen aan de omstandigheden in de tuin. Want uiteindelijk is permacultuur een ontwerpsysteem, een manier om de verschillende elementen in je tuin te laten samenwerken zodat je met zo weinig mogelijk moeite en problemen een optimaal resultaat bereikt. Er zijn ook verschillende manieren om opbrengst uit je tuin te meten. Je kunt naar de pure kilo’s van je groenten kijken, of het veel breder zien. Je kunt bij je opbrengst ook de solitaire bijen in je bijenhotels meetellen, je kunt de diversiteit aan leven en de herwonnen vrije tijd meerekenen. In een natuurlijke moestuin is groenten kweken niet het enige dat belangrijk is. Genieten, rusten, ontspannen en verwonderd zijn over de kracht, het vernuft en de schoonheid van de natuur zijn minstens even belangrijk. Tuinieren met de natuur zorgt ervoor dat je je tuin en voedsel kweken anders gaat bekijken en dat je uiteindelijk je manier van leven ook door andere ogen ziet. → www.natuurlijkemoestuin.be

Mijn moeder heeft een grote tuin en kan die niet meer zelf onderhouden. Heeft iemand interesse om er groenten te kweken en/of een dier te houden? Dit is gratis in ruil voor wat groenten. De grond ligt in Izegem (Bosmolens) en is ongeveer 20 bij 30 m. Bel naar 057 30 05 96 of stuur een e-mail naar [email protected]. gezocht

Wie beschikt er over een motoculteur frees en ploeg? Wie kan er als hobby jaarlijks een moestuin van 5 are frezen en ploegen van de Velt-leden uit Hooglede? Na 25 jaar wil ik stoppen met dit werk. Als Velt-lid wil ik het wat rustiger aan doen en dit laten voor de jongere generatie. Ik zoek iemand uit West-vlaanderen die mijn plaats wil innemen om moestuinen te frezen en te ploegen vanaf volgend jaar, 2015.Prijs o.t.k. met de eigenaars. Marcel Castelein, Delaeystraat 64, 8830 Hooglede. 051 70 29 49. Te koop

In Kalmthout: landelijke woning op 200 m van de Kalmthoutse heide. Grote natuurlijke tuin. Ideaal voor natuurliefhebbers, fietsers en wandelaars. Instapklaar, 3 slaapkamers, grote leefkeuken, aparte woonkamer, schuur en garage. € 380.000. 0477 390 634. immoweb nr. n° 4894561. gezocht De bloemen van een mannelijke kiwiplant in een serre. Dit om onze vrouwelijke plant te bevruchten. Onze mannelijke planten bloemen (nog) niet. Pirre, 0496 86 22 84 [email protected].

Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

gezocht

I.v.m. een nieuwe baan in België ben ik op zoek naar een huurappartement/woning in de Vlaamse Rand rond Brussel. Met tuin, huur max. € 800, vanaf 1 juli. Mocht iemand iets weten, dan hoor ik het graag! [email protected] gezocht

Albezon Vakantiekampen (ZuidFrankrijk) zoekt jongeren en begeleiders. Albezon organiseert sinds 1976 geëngageerde kampen waar bewust zelf biologisch en vegetarisch gekookt wordt. Brood wordt gebakken in de cuisinière of de oude broodoven, en dit zo veel mogelijk met streekproducten. Daarnaast werk je er zelf in de moestuin, op de terrassen en tussen de fruitbomen. www.vakantiekampen.blogspot.be Te koop

Planten van aardbei, rode bes, zwarte bes, witte bes, dille, oregano en nog zoveel meer. Contacteer Nicole via [email protected] of 052 21 80 50. Prijs is afhankelijk van de hoeveelheid en de grootte van de plant: € 0,50 tot max. € 3,00 per stuk. Te koop Jonge Ronquières kalkoenen. Goede onkruideters (zoals boterbloem, brandnetel, paardenbloem en distel). Sterk ras. Marc en Charliene, 053 70 69 55. Te koop Soay schapen. Sterk ras, hoeft men niet te scheren, ontwormen of hoefkappen. Indien voor consumptie: vlees smaakt naar ree. Marc en Charliene, 053 70 69 55.

Elzenbos Leeftuinen - moestuinen - boomgaarden| Aanleg - onderhoud - snoeien | Permacultuur - mulchen - kringlooptuinieren | Natuurlijke omheiningen - stapelmuren - kleine metselwerken | Vlaams-Brabant en aanliggende | 0478 52 59 32 [email protected]

B&B Koornemoezen | Ecologische kamer met bio-ontbijt Bed & Breakfast Koornemoezen heeft maar één suitekamer en dat is een bewuste keuze. Zowel de verblijfplaats als de tuin zijn eventjes van jou alleen. De suite is volledig apart van het woonhuis: je hebt dus alle privacy mét een ongelooflijk mooi uitzicht op de tuin, de weiden, de velden en de bossen rondom. De kamer is ingericht met ecologisch verantwoorde en natuurlijke materialen. Het ontbijt is volledig bio naar jouw smaak! Jouw ledenvoordeel: 5% | Adres: Koornemoezen 7 8210 Zedelgem/Brugge, +32 (0)50 34 22 01, [email protected], www.koornemoezen.be

37

Te koop

Sanen melkgeit lammetjes, betjes. De moeders zijn geselecteerd op melkgifte. Contact: Brigitte Degrootte, 058 29 99 36.

Mandenvlechterij De Kim Contemporary craftsman. Modern en eigentijds vlechtwerk, Ergonomische en maat manden, design en ambachtelijk, kunst objecten, gevlochten hekwerken en speeltuin onderdelen. Biologisch geteelde wilg www.mandenvlechterij-dekim.com

Eco-care hoveniers & ontwerpbureau Loek Gorris Advies, creatieve tuinontwerpen, aanleg en onderhoud van natuurrijke tuinen. Ook voor dakvegetaties, vijvers, hemelwaterhergebruik (watertuinen). | Info | [email protected], www.eco-care.nl.

Vakantie in Midden-Portugal! Kom naar onze ecoboerderij en geniet van de prachtige omgeving, rust en bergen. Plek voor 1 tot 10 personen! Mogelijk om mee te eten of te helpen in de tuin | Meer info: www.facebook.com/Vale das Portas of mail naar [email protected]

Les Fontanelles Minicamping, huurtenten en een vakantiehuis op wielen op onze kleinschalige biologische boerderij in de Dordogne. Rust en ruimte, af en toe een kampvuur, sterren aan de hemel en uilen in het bos. +33547989037, www.lesfontanelles.fr

Vakantiehuis in de Dordogne Welkom zijn, je thuis voelen op een bijzondere plek in de natuur. Heerlijk genieten van de rust en ruimte. Gelegen op de grens van de Corrèze en Haute-Vienne. We zien je graag tegemoet | Meer info op www.laveyrat.com

Vakantiehoeve Wilgenhof 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder: Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, [email protected], www.wilgenhof.be

Ontmoeting met het Franse platteland? Op zoek naar rust en ruimte? Zuid-Frankrijk – Gers/Haute Garonne - aan de voet van de Pyreneeën! Boerderij met zwembad en alle modern comfort. | Info | Kijk op www.vakantiehuisinfrankrijk.be | Marc Dufraing, 0032 495 52 02 22 of [email protected]

38

39

40

41

42

Publicaties

Ledenvoordelen

Aarde-nd-Werk In de coöperatieve kruidenvennootschap Aarde-nd-Werk kweken en verwerken lokale telers kruiden tot een 100 procent lokaal geproduceerd assortiment van thee- en keukenkruiden. Samenwerkingen zijn intussen opgezet met het Drongengoed, het Maldegemveld en het Leen, maar ook privétuiniers vinden binnen de coöperatie een afzet met planten zoals rozenbottel, meidoorn of linde. Onder de naam Kleur en Kruid lanceert Aarde-nd-Werk 4 nieuwe productlijnen van biologisch gecertificeerde plantenpoeders met een 100 procent lokale herkomst. Elke lijn bestaat uit 5 soorten plantenpoeders vergezeld van een bijsluiter met recepten. Telkens producten die geur, kleur en smaak geven aan je bereidingen. Aan de slag dus om zelf je kruidenkerrie samen te stellen! Jouw voordeel: 25 procent korting op de productlijn Kleur en Kruid op vertoon van je lidkaart, tot het einde van dit jaar. Adres: Aarde-nd-werk cvba-so, Veldhoek 33, 9931 Oostwinkel 0032 (0)9 259 98 91

Jardins & Loisirs, op 29 mei in Chevetogne Op donderdag 29 mei kun je genieten van een toptuinevenement op het prachtige provinciaal domein van Chevetogne. Hier vonden de opnames van het RTBF-programma Jardins & Loisirs plaats. Luc Noël, de ster van dit programma, zal dan ook niet ontbreken. Dit jaar staat Jardins & Loisirs in het teken van de vlinder.

→ www.aardendwerk.be

Eco & Fair: een nieuw winkelmodel In 2011 startten vzw Climaxi, vzw ’t Uilekot en Oxfam-Wereldwinkel Herzele samen de winkel Eco&Fair. Daar willen ze diverse producten met een maatschappelijke meerwaarde samenbrengen. Eco&Fair probeert zo veel mogelijk maatschappelijke meerwaarde te combineren: eco én sociaal is de slogan en daaronder groeperen de initiatiefnemers ecologische, biologische, fairtrade- en streekproducten. Climaxi neemt producten van een aantal Italiaanse bio- en sociale coöperaties op (pasta’s, tomatensauzen, tapenades, pesto) en de biowijnen van Fairwine. Daarnaast vind je bij Eco&Fair producten van enkele sociale werkplaatsen uit eigen land: De Loods (siropen en jam), De Kruiderie (gedroogde kruiden) en de biomelk van Biodia. Vzw ’t Uilekot zorgt voor streekproducten (bier en sterke drank uit de regio) en een aanbod van cultuurproducten: boeken, dvd’s en cd’s van huisartiesten. In zijn café verkoopt ’t Uilekot overigens ook zo veel mogelijk dingen uit het Eco&Fair assortiment en een 3000-tal tweedehandsboeken. Jouw voordeel: 5 procent korting op boeken, cultuurproducten en wijnen op vertoon van lidkaart. Adres: Groenlaan 39, 9550 Herzele. 053 62 64 36 → www.climaxi.be

Het provinciale domein van 550 ha is een ode aan de natuur en de tuin. De oorspronkelijke verscheidenheid aan landschappen werd er aangevuld met thematische tuinen: de landschapstuin, de haagbeukenlaan, de Hervé Bazin-tuin, de braamstruikentuin, etc. Het domein is bovendien voorzien van ludieke zones met tien spectaculaire speeltuinen. Adres: Provinciaal Domein Chevetogne, 5590 Chevetogne Praktisch: donderdag 29 mei van 10-18 u. Toegansprijs: € 10,00 (kinderen -6 jaar gratis). +32 (0)14 28 60 80. [email protected] → www.jardinsetloisirs.be

20 duotickets te winnen Jardins & Loisirs deelt 20 duotickets uit onder de lezers van Seizoenen. Stuur voor 26/05 een e-mail met als onderwerp ‘Jardins & Loisirs’ naar [email protected] om kans te maken. Nog meer voordelen! Met je Velt-lidkaart kun je intussen genieten van meer dan 150 ledenvoordelen. Ontdek ze allemaal op → www.velt.be/voordelen

43

Velt-publicaties voor België en Nederland • Kippen in de tuin Nieuw! € 19,50 (+ € 5,00 verz.) • Lekker ecologisch! Nieuw! € 29,75 (+ € 7,00 verz.) • Lang leve de oogst Nieuw! € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Bessen uit de tuin € 19,95 (+ € 4,30 verz.) • Vier verrassende Velt-boekjes € 12,20 (+ € 4,30 verz.) • Seizoenen op smaak € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • De Ecologische Siertuin Zolang de voorraad strekt. € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologisch Tuinieren voor Beginners € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Groenbeheer, een verhaal met toekomst Actieprijs! € 55,00 (incl. verz.) • Groene gids voor kleine kids € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Groenten in potten € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België Actieprijs! € 32,75 (incl. verz.) • De Brooddoos € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk € 14,95 (+ € 3,00 verz.) • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) → www.velt.be/winkel De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland (IBAN: NL72INGB0000362280), met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

40

jaar Velt Vier mee!

Velt-ecotuindagen 31 mei & 1 juni 2014!

Kom de geheimen ontdekken van de prachtige ecotuin of boomgaard van zowat tweehonderd tuineigenaars. Laat je inspireren door een pientere en gezonde manier van tuinieren en vier mee de 40ste verjaardag van Velt!

www.velt.be