Seizoenen. Ecologisch leven tuinieren koken Nr

Seizoenen Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 2 | 2014

2

Colofon

Colofon

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 42ste jaargang – maart-april 2014

→ Het Chaamse Hoen Het Chaamse Hoen is een statig hoen met een brede diepe borst en een enkele kam, rood van kleur, die bij de hen naar één kant omvalt; oranje ogen en leiblauwe benen. De hennen leggen erg goed. Hun eieren zijn groot en wit. Al in de 17de eeuw prees Koning Willem III de smaak van dit hoen, maar het ras verbasterde en rond de laatste eeuwwisseling was er niet veel meer van over. Gelukkig ontfermden enkele kippenliefhebbers zich over het Chaamse hoen en wisten ze het weer helemaal terug te brengen. Het Chaamse Hoen is eerder een legras dan een vleesras. Het volwassen gewicht van de haan ligt rond 2,75 kg, dat van de hen rond 2,25 kg. Een uitgebreide rasbeschrijving vind je in het nieuwste Velt-boek Kippen in de tuin dat we in deze Seizoenen graag aan je voorstellen (p. 8). Foto: Jan Smit / Dierenbeeldbank.nl

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar. Redactieadres Uitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 F 03 281 74 76 [email protected] www.velt.be Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer, [email protected] Lay-out: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Riet Janssens, Luk Naets, Lies Rottiers, Nadia Tahon, Marc Temmermans, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn Verheyen Werkten mee aan dit nummer: Lieven David, Peter Druwé, Geert Gommers, Emelie Heller Geertje Meire, Luk Naets, Dorien Pelckmans, Frank Petit-Jean, Karen Remans, Lies Rottiers, Marc Smeyers, Jan Vannoppen, Joost Zonneveld Fotografen & illustratoren: Stephanie Booth, Esmeralda Borgo, Leen De Pelseneer, Hugo De Smaele, Marc Smeyers, Stefan Jacobs, Jan Smit (cover), Frank Toussaint Administratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.be Verzending: Boes & Co, www.boesenco.be

Activiteiten Weg & Wijzer Afdelingen voeren hun activiteiten voor het meinummer in vóór 21 april via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van juni en juli. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen. Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk. Seizoenenarchief Velt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in. Word lid • België: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. • Nederland: stort € 30,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. IBAN: NL27INGB0000674848. BIC: INGBNL2A. • Andere landen: stort € 35,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB. Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefomgeving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar. Legaten Legaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk besparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

V.u.: Leen Laenens, Eikendreef 19, 2390 Westmalle

2 | 2014

3

Inhoud

Onder zijn grote Paulownia tomentosa creëerde Marc Smeyers een mooie schaduwborder. Pientere plantencombinaties zijn het geheim. p. 16

Wil je een handje helpen om de enorme voedselverspilling een halt toe te roepen? Ga dan creatief aan de slag met restjes of kliekjes in je keuken! p. 20

In het kader van de 40ste verjaardag van Velt laten we gepassioneerde Velt-leden aan het woord. Roger Haeck vertelt over zijn geperfectioneerde woelvork. p. 14

zoom Tok tok: wat zit er in een ei?

5

Consument/Column

6

Eco-actief De geperfectioneerde woelvork van Roger Haeck

14

tuin Eierschijters en alledagleggers: de terugkeer van oude kippenrassen Wat is permacultuur? Zo maak je een schaduwborder onder een boom Uit de kruidentuin: look-zonder-look

8 10 16 33

Verbeeld Het mooiste wat er bestaat

13

culinair Creatief koken tegen verspilling

20

weg & wijzer

24

zoekertjes

32

Lezers reageren/Uitgesproken

34

Uitgelicht

36

ledenvoordelen

42

4

Redactioneel

Je eigen eten produceren: ondenkbaar? Tekst Jan Vannoppen

‘Eigen eten produceren? U hebt 1282 m2 grond nodig’, zo luidde de titel van een artikel in De Morgen, begin februari. De aanleiding was een studie in opdracht van het Vlaamse departement Landbouw en Visserij, uitgaande van de vraag ‘Wat als Vlaanderen haar inwoners met louter Vlaams voedsel wil voeden?’ De studie jongleert met interessante cijfers. We leren dat de gemiddelde Vlaming 2,8 kg per dag eet en dat hij/zij een tuin van 1282 m2 nodig zou hebben om al dat voedsel te telen. In Nederland loopt dat cijfer zelfs op tot 1448 m2. ‘Ondenkbaar, twintigers en dertigers moeten het stellen met een tuin van gemiddeld 200 m2’, lees ik in het artikel. Het is natuurlijk de land- en tuinbouw die onze dagelijkse kost produceert, op een areaal van 665500 ha. Te weinig voor volledige Vlaamse zelfvoorziening, want volgens de denkoefening is er 808700 hectare nodig, waarvan 28 procent gebruikt zou worden voor plantaardig mensenvoedsel, vooral vetten en granen. Maar liefst 72 procent van Vlaanderen zou beplant moeten worden met dierenvoedsel, vooral voor varkens en runderen (respectievelijk 250400 en 216700 ha). Het departement komt tot een erg kort en eenvoudig besluit: ‘Bij het debat rond lokaal voedsel is het zeer belangrijk dat er voldoende ruimte gevrijwaard wordt om aan landbouw te doen.’ Velt vindt dat men uit deze studie heel andere en verregaande conclusies moet trekken. Als in theorie 37 procent van de Vlaamse landbouwgrond aan varkensvoeder opgaat, dan ga je in de praktijk toch niet doodleuk roepen: ‘Steun de landbouwsector voor hun business as ususal!’ Want zo blijft prins varken lekker op de troon zitten, naast koning auto. En de ecologische duurzaamheid blijft achteruitgaan, hier bij ons én in de landen waar het veevoeder vandaan komt.

Hier zijn alvast twee conclusies die volgens Velt echt zoden aan de dijk zetten: • De cijfers tonen aan dat onze voedselvoetafdruk naar beneden moet. Dat is haalbaar als we met z’n allen minder vlees gaan eten, wat trouwens een actiepunt is op vlak van volksgezondheid. Velt draagt hieraan bij met het handboek Lekker ecologisch! en met workshops als ‘De Ecosmos’ en ‘Lang leve de oogst’. • Zelf voedsel telen en verwerken is goed om onze voedselvoetafdruk te verkleinen. Een eigen ecotuin(tje) is immers de kortst mogelijke keten, met beperkte externe inputs en verse, vitaminerijke groenten en fruit als oogst. Bovendien vergroot het de betrokkenheid van de tuiniers bij de voedselproblematiek en dat is de basis voor echte verandering in consumentengedrag. Velt moedigt dit aan met handboeken en workshops over ecologisch tuinieren, en door nieuwe samentuinen te helpen creëren waar buurtbewoners samen ecotuinieren. Met deze standpunten en gezamenlijke eco-actie biedt Velt een alternatief voor het gangbare denken over landen tuinbouw. Dat was ook de drijfveer van de Velt-pioniers die 40 jaar geleden vonden dat er dringend actie nodig was tegen het ongebreidelde gebruik van pesticiden en kunstmest in de voedselproductie. Die betrachting is er nog altijd, en daarenboven is er de eis om voldoende plaats te voorzien op het veld én in de stad, om particulieren zo veel mogelijk zelf op een ecologische wijze gezond voedsel te laten telen. Wie weet kunnen we binnen 10 jaar zeggen: ‘Velt is verheugd dat veel landbouwers een perceel ter beschikking stellen of verhuren aan buurtbewoners om te tuinieren in plaats van er mais als veevoeder te telen.’ Met jouw hulp, beste lezer, moet dat lukken. De volledige studie vind je op → www.velt.be/eigeneten

Op 21 maart is het precies 40 jaar geleden dat de oprichting van Velt officieel gepubliceerd werd in het Belgisch Staatsblad. Voor Velt is 2014 dus een jubileumjaar. Houd alvast 8 november 2014 vrij in je agenda voor het jubileumfeest!

Zoom

5

Tok tok Wat zit er in een ei?

© Foto: ei van Welsumer hen: Jan Smit/Dierenbeeldbank.nl.

Ingrediënten: Water (75,8%); Aminozuren (12,6%) (glutaminezuur (14%), asparaginezuur (11%), valine (9%), arginine (8%), leucine (8%), lysine (7%), serine (7%), fenylalanine (6%), alanine (5%), isoleucine (5%), proline (4%), tyrosine (3%), threonine (3%), glycine (3%), histidine (2%), methionine (3%), cystine (2%), tryptofaan (1%)); Vetzuren (9,9%) (octadeceenzuur (45%), hexadecaanzuur (32%), octadecaanzuur (12%), eicosatetraeenzuur (3%), eicosaanzuur (2%), docosaanzuur (1%), tetracosaanzuur (1%), octaanzuur (<1%), decaanzuur (<1%), dodecaanzuur (<1%), tetradecaanzuur (<1%), pentadecaanzuur (<1%), heptadecaanzuur (<1%), hexadeceenzuur (<1%), eicoseenzuur (<1%), docoseenzuur (<1%), omega-6 vetzuur: octadecadieenzuur (12%), omega-3 vetzuren: octadecatrieenzuur (<1%), eicosapentaeenzuur (<1%), omega-3 vetzuren: docosahexaeenzuur (<1%)); Suikers (0,8%) (glucose (30%), sucrose (15%), fructose (15%), lactose (15%), maltose (15%), galactose (15%)), kleur (E160c, E160a), E306, E101; Aroma’s (fenylaceetaldehyd, dodeca-2-enal, hepta-2-enal, hexadecanal, octadecanal, pentaan-2-on, butaan-2-on, acetaldehyde, formaldehyde, aceton); schaal (E170). Bevat ook benzeen en benzeenderivaten, esters, furanen, zwavelbevattende verbindingen en terpenen. James Kennedy, een chemieleraar op een middelbare school in Melbourne, heeft een wat aparte hobby. Hij maakt educatieve infographics met de ingrediënten van alledaagse natuurlijke producten. Zijn beeld met de ingrediënten van een banaan was met meer dan 2 miljoen klikken een regelrechte internethit. James Kennedy herhaalde het trucje met kiwi, rode biet en… het ei. Zijn creaties deelt hij met het publiek op zijn blog jameskennedymonash.wordpress.com. Hoe je zo’n lekker eitje uit je eigen tuin haalt, lees je in het nieuwe Velt-boek Kippen in de tuin (p.8).

6

Consument

Het vlees is zwak Het voorbije jaar zijn er geregeld kwalijke berichten over vlees in de media opgedoken: de fraude met paardenvlees in heel Europa, tv-beelden van zieke biokippen en kalkoenen in Duitsland, de onduidelijke herkomst van biohammen in een Nederlandse varkensslachterij, de waarschuwing om niet meer dan 500 g rood vlees per week te eten, en de aanwezigheid van te veel resistente bacteriën in vlees, getest door Test-Aankoop en Öko-Test. Die resistentie is het gevolg van het (dikwijls preventieve) gebruik van diergeneesmiddelen in de (pluim)veeteelt. Als die resistentie wordt overgedragen op de mens kan dat problemen geven bij bijvoorbeeld een behandeling met antibiotica na een operatie in het ziekenhuis of de genezing van een eenvoudige bronchitis. Die overdracht van resistentiegenen is zelfs al mogelijk door in wezen onschadelijke bacteriën zoals E.coli. Volgens professor Jeroen Dewulf van de universiteit van Gent kunnen we het zo omschrijven: ‘Het spijsverteringsstelsel is een soort reservoir waar bacteriën kunnen gaan shoppen. Ze kunnen de resistentiegenen eruit pikken die hen, op het moment dat een persoon met antibiotica wordt behandeld, van dienst kunnen zijn om te overleven.’ Volgens Test-Aankoop is er dringend actie nodig, op verschillende vlakken: consumenten moeten het vlees goed doorbakken, zeker gehakt, en een goede hygiëne in de keuken is belangrijk. Zo moet je zeker je handen wassen na het aanraken van vlees voor je bijvoorbeeld groenten voor een slaatje versnijdt. Dieren moet men zo houden dat ze niet ziek worden o.a. door betere huisvesting; zo kan men de inzet van diergeneesmiddelen terugdringen. Dat klinkt als een vurig pleidooi voor de biologische vleessector met zijn diervriendelijke voorschriften en de strikte beperking op het gebruik van medicatie. Maar hoe verklaar je dan de beelden van kaalgeplukte kalkoenen en kippen op vervuilde betonnen vloeren die de Duitse dierenrechtenorganisatie Animal Rights Watch heeft kunnen maken in biologische pluimveekwekerijen? Het natuurvoedingsmagazine Schrot&Korn onderzocht de sector. Voor de kalkoenen liggen de kaarten ronduit slecht omdat er op de markt alleen hybride (onvruchtbare) opbrengstrassen te koop zijn die zelfs met meer beweging in ruimere stallen en een groene uitloop een slachtgewicht van 15 tot 18 kg halen zodat ze nog amper op hun poten kunnen blijven staan. Dierenleed gegarandeerd dus, en dé reden voor dierenbeschermers om te pleiten voor een kweekverbod voor deze kalkoenen. De verenigingen van bioboeren zien nog heil in de optie van aangepaste biorassen, maar dat kost tijd en geld – voor boeren en consumenten. Een stap vooruit Bij de biokippen is het verhaal genuanceerder, omdat er naast snelgroeiende rassen ook traaggroeiende beschikbaar zijn en het gewicht van de dieren eerder beperkt blijft. Maar Schrot&Korn (S&K) relativeert toch snel: ‘In vergelijking met de gangbare massale pluimveekweek waarvan de beelden van Animal Rights Watch de dagelijkse praktijk weergeven,

is de ecologische pluimveehouderij een stap vooruit. Maar slechts een stap…’ We kijken even naar de kip op ons bord. Öko-Test (OT) heeft een reeks kippenbouten gekocht, bio en niet bio, en die laten onderzoeken. In het begeleidende artikel geeft men veel achtergrondinformatie die perfect aansluit bij wat hiervoor al is beweerd. Gek lijkt wel dat ook de biobouten besmet zijn met resistente kiemen ondanks het verbod op gebruik van antibiotica. Dat wijst op invoer van deze resistentie via de broedbedrijven, het voeder of via wilde vogels. Daarnaast heeft OT ook vragen bij het aantal dagen dat slachtkippen in leven moeten blijven volgens de Europese normen: minstens 81 dagen (ofwel het dubbele dan bij gangbare kippen) voor de snelgroeiende rassen, maar voor de tragere groeiers zijn er geen normen! In de praktijk koop je dan kippen die al na 68, 63 en zelfs 50 dagen zijn geslacht… Toch concludeert OT: ‘Als je dan toch kip wilt eten, laat het dan een biokip zijn.’ Nog meer kritiek op de Europese normen lezen we bij S&K: het maximale aantal dieren per stal is keurig vastgelegd op 3000 legkippen en 4800 slachtkippen, maar nergens staat geschreven hoeveel stallen er op een bedrijf mogen staan. Dan zet je onder de prijsdruk van de warenhuisketens de poort open voor ‘boerderijen’ met 30.000 kippen en meer. En als een Landbouwkamer als die van Nedersaksen daarenboven stelt dat je met 0,6 arbeidskracht 10.000 biohennen kunt verzorgen dan is de ‘band’ tussen mens en dier helemaal zoek. De laatste hindernis: de controle Pluimveebedrijven met meer dan 10.000 dieren worden vier keer per jaar bezocht door een controleur. Europa stelt dat de gezondheid van de dieren moet behouden blijven, maar een concrete invulling is er niet. En zo kunnen controleurs alleen maar nagaan wat meetbaar is: de lengte van de zitstokken, de oppervlakte van de stal en de uitloop, het aantal kippen etc. De dierenbeschermers stellen voor om samen met de biocontroleurs op pad te gaan. Dat het ook anders kan bewijzen kleinschalige boeren van organisaties als Bioland en Demeter die striktere normen hanteren dan Europa voorschrijft. Zij produceren vooral voor de lokale markt en de natuurvoedingswinkels. Ze experimenteren met zogenaamde dubbeldoelraskippen die ze voor zowel de eieren als het vlees houden. Een extra voordeel is dat de mannelijke kuikens niet onmiddellijk na het uitkomen worden gedood maar verder worden opgekweekt en verkocht als echte ‘Hähnchen’. Balsamicoazijn: met of zonder karamel? Sinds 2009 is Aceto Balsamico di Modena door Europa erkend als beschermde geografische benaming. Deze geurige, zachte en donkere azijnsoort moet volgens bepaalde voorschriften gemaakt zijn in Modena of Reggio Emilia van zeven specifieke rode of witte druivenrassen, maar kan wel elders worden afgevuld. Omdat deze balsamicoazijn slechts 60 dagen in houten vaten moet rijpen, mag je hem niet vergelijken met de Aceto Balsamico Tradizionale die uitsluitend van drui-

Consument/Column

venmost wordt bereid zonder verdere toevoegingen. De fermentatie verloopt in meerdere houten vaten gedurende 12 jaar met als eindresultaat een bijna zwarte, dikvloeibare en zeer aromatische smaakmaker die zijn prijs heeft. Öko-Test heeft 18 merken van de ‘gewone’ balsamicoazijn laten onderzoeken. Daar waar de vijf bioversies alle als ‘zeer goed’ uit de bus komen, blijken de gangbare versies op een na met karamel (E150d) te zijn bijgekleurd en ze bevatten sulfiet dat allicht via het gebruikte druivensap is aangevoerd. Bij het merk Kattus stelt OT ook nog toevoegingen vast van rietsuiker en water, wat niet is toegelaten in Europa. Paarse tomaten Britse wetenschappers hebben in het Noorse John Innes Center twee genen van het leeuwenbekje toegevoegd aan een tomaat. Het resultaat is een paarse tomaat door de aanwezigheid van anthocyanen, bekende antioxidanten die we ook aantreffen in zwarte bessen en veenbessen. Deze anthocyanen zouden het risico op hart- en vaatziekten verminderen. Omdat deze ggo’s niet mogen worden gekweekt in Europa zijn de tomaten verder geteeld in Canada. Het resultaat, 2000 l sap, kan men wel verder in Europa onderzoeken, omdat het geen zaden bevat. Omwille van het gezondheidsbevorderende aspect hopen de wetenschappers op een positieve reactie van de publieke opinie omtrent genetisch gemodificeerde gewassen. Sla kopen in de winter: geen goed idee… Uit marktonderzoek blijkt dat Duitsers de meeste sla aankopen in de wintermaanden. Genoeg reden voor OT om de diverse slasoorten aan een nader onderzoek te onderwerpen. De oogst van 30 stalen niet biologische sla, gekocht in de 10 grootste supermarktketens, levert voldoende stof tot bespreking. De meeste sla die in de wintermaanden wordt verkocht, komt uit verwarmde serres of kweekt men in plastic tunnels in Zuid-Europa. Door het kwistige gebruik van scheikundige meststoffen en een tekort aan daglicht vertonen vooral rucola en kropsla verhoogde nitraatwaarden die in het lichaam aanleiding kunnen geven tot de vorming van kankerverwekkende nitrosamines. Daarnaast vallen vooral de pesticidencocktails op: negen stalen vertonen verhoogde gehaltes aan gewasbeschermers, slechts vier stalen bevatten geen enkel residu. Rucola uit Italië en kropsla uit België zijn het best te mijden op basis van deze bevindingen. De conclusies van OT liggen dan ook voor de hand: ijsbergsla is vrij ‘veilig’, maar die komt dan weer uit Spanje. Kies liever voor veldsla, krulandijvie of witlof. Om het nitraatgehalte naar beneden te halen maken we het best gemengde slaatjes met nitraatarme bewaargroenten zoals wortelen, knolselderij, koolrabi, uien en witte- of rodekool. Bronnen: Öko-Test, Test-Aankoop, De Wereld Morgen, Ekoland, Schrot&Korn, VILT

7

Column Gammel gemak Tekst SuskewieD

Het moet opeens snel gaan voor mijn vriend die na een auto-ongeval in een rolstoel is beland. Volgende week ruilt hij eindelijk zijn tijdelijke verblijf in een bejaardentehuis voor een comfortabele, aangepaste mindervalidenstudio. Omdat hij tot nu toe vooral in gemeubelde vertrekken huisde, moet de studio nu stante pede worden voorzien van een kleerkast, ladenblok, boekenrek, bergkast en enkele klapstoelen, en dat alles binnen een redelijk budget. Tijd om rustig te gaan snuisteren in kringloopwinkels is er niet en dus biedt de Ikea-catalogus snelle, pasklare oplossingen. Twintig jaar geleden had een bezoek aan een vestiging van de Zweedse meubelgigant een trendy imago voor jongelingen die een generatie eerder nog tevreden waren met een matras op de grond naast enkele sinaasappelkistjes als bergruimte, een tweedehands kookvuur en een keukenkast van Spullenhulp of het Leger des Heils. Nu wordt de sterk uitgebreide toonzaal overspoeld door een massa mensen van alle leeftijden die zich laten verleiden door een assortiment interieurspullen en accessoires dat stilaan meer plaats inneemt dan de meubels zelf. Bij het ineenzetten van boekenrek Billy valt me op dat de wanden wel heel mager zijn geworden: die dingen zijn niet gemaakt om ze vaak te verhuizen. Terwijl de vriend in de rolstoel al zenuwachtig wordt van naar de puzzelwerkzaamheden te kijken, klaart zijn vriendenploeg de klus in enkele uren. Alleen de schuifdeuren van de kleerkast kosten wat extra hoofdbrekens, maar het ding staat er toch maar mooi. Een paar dagen later valt mijn oog op een test van 20 Ikeameubels in Öko-Test. Op drie stuks met kleine foutjes na scoren de overige zeer goed, omdat Ikea erin is geslaagd om de uitstoot aan vluchtige organische stoffen zoals formaldehyde drastisch terug te dringen. Toch verrassend is dat een massief uitziend tafelblad binnenin blijkt te zijn opgevuld met raatvormige kartonnen profielen: de huidige goedkope series zijn niet meer te vergelijken met de massieve grenen meubelen uit de beginjaren, besluit Öko-Test. Op haar website zet Ikea graag de schijnwerpers op initiatieven die het milieu ten goede komen zoals recyclage en de installatie van zonnepanelen. Daarnaast beweert Ikea dat ‘de mensen op de eerste plaats’ komen, en dan vooral de kinderen in de Derde Wereld die worden gesteund door de eigen Foundation. Dat is wel sneu voor de 300 Ikea-werknemers in het Canadese Richmond die niet akkoord gingen met slechtere werkomstandigheden en die nu door een lock-out al zeven maanden zonder werk zitten. Ook in Turkije en Frankrijk heeft Ikea al getracht om de macht van vakbonden te breken. Dat is veel meer wraakroepend dan het feit dat de dikte van de wanden van een nieuwe onderkast in mijn keuken nu nog 18 mm bedraagt tegenover 22 mm ruim 20 jaar geleden…

8

Tuin

Eierschijters en alledagleggers De terugkeer van oude kippenrassen Tekst Bart Coenen Foto’s Stephanie Booth (Campine), Velt-archief (Zilverbrakels), Jan Smit/Dierenbeeldbank.nl (Chaams Hoen)

Houd je kippen voor de eieren, het vlees of voor je plezier? Het zijn vragen waarover je nadenkt bij de keuze van een kip. Ook de liefde voor een bijzonder ras, je eigen streek of traditie kunnen een rol spelen. Het Velt-boek Kippen in de tuin, de opvolger van Het ecologisch houden van kippen, besteedt ruim aandacht aan de Belgische en Nederlandse kippenrassen. Er is voor elke tuin een kip en misschien heb jij wel het ideale plekje voor een streekeigen ras… De hang naar exclusiviteit en authenticiteit creëert nieuwe belangstelling voor oude kippenrassen. Professionele streekmarketing en de stijgende vraag naar streek- en hoeveproducten geven deze trend een flinke duw, maar bovenal lijken gevoelens van liefde voor een ras, een streek of een geschiedenis een beslissende rol te spelen. Zeldzame kippenrassen met een goede fanclub hebben de beste kans om te overleven. Onder andere het Chaamse Hoen heeft zo’n club. De verrijzenis van het Chaamse Hoen De terugkeer van het Chaamse Hoen is een echt succesverhaal. Dit nutshoen – plaatselijk noemt men het de ‘Kaamse kiep’ – kwam tot het begin van de vorige eeuw ten zuiden van de Nederlandse stad Breda talrijk op boerenerven voor. De gecastreerde hanen, ook wel kapoenen, stonden bekend om hun karakteristieke vleessmaak en de hennen noemde men omwille van hun relatief hoge eierproductie ‘eierschijters’. Bovendien was het een veerkrachtig ras dat zich op de schrale Brabantse zandgronden goed thuisvoelde. Het originele Chaamse Hoen was een nakomeling van het Campine Hoen (ook wel ‘Kempens kieken’), een ras dat gefokt werd om de witschalige eieren, maar dat in Vlaanderen jammer genoeg verdween. Het Kempens Kieken was een plaatselijke variant van het Brakel Hoen, maar in tegenstelling tot bijv. het Zottegemse Hoen schopte deze kip het niet tot afzonderlijk ras.

Kloosterkippen Kloosters speelden bij de verspreiding van kippenrassen een hoofdrol. De verschillende ordes wisselden voortdurend rassen uit. De Norbertijnen van de kloosterboerderij de Pelicaenhoeve in de Nederlandse gemeente Alphen-Chaam waren erg bedreven in ras- en gewasverbetering. Chaam kwam in 1135 onder het kerkelijke gezag van de Norbertijnerabdij van Tongerlo waardoor de Chaamse paters veel contacten hadden met Vlaanderen. Omdat deze geestelijken hun kennis deelden met de lokale boerengemeenschap, neemt men aan dat zij verantwoordelijk waren voor de creatie en de verspreiding van het Chaamse Hoen. Het kippenras geraakte in Nederland over heel West- en Midden-Brabant verspreid en kwam er algemeen voor, maar in de laatste decennia van de vorige eeuw leidde het hoen op zijn zachtst gezegd een schimmig bestaan. Uiteindelijk werd het ras zelfs niet meer erkend door de bond Kleindier Liefhebbers Nederland (KLN). De ommekeer kwam toen Jack Rombouts uit Chaam in de zomer van 2000 las over de teloorgang van het Chaamse Hoen. Samen met amateurkweker Ad Taks stelde hij prompt een actieplan op om het Chaamse Hoen te redden. De heren namen geen genoegen met het terugfokken van het ras alleen en zouden niet rusten voor hun regionale trots weer helemaal op de kaart stond.

Het Kempens Kieken leeft voort Rond 1890 nam een dominee enkele Kempense Kiekens mee naar Engeland. De afstammelingen van deze kippen, de Engelse Campines (foto) lijken nog sterk op hun voorouder het Brakel Hoen, maar ze zijn kleiner en ook over het kanaal erg zeldzaam. De karakteristieke peltekening en goede legeigenschap heeft de kip alvast behouden. Nauwe verwanten van de Kempense Kiekens maakten vanuit Engeland de oversteek naar Australië. Daar kregen ze een eigen standaard en houden ze voorlopig stand dankzij een enthousiaste gemeenschap rond het ras, met alvast één Belg in de rangen, de Antwerpenaar Maarten Jacobs die het Kempens Kieken weer naar huis wil brengen. → www.campines.org

Tuin

Foto links: Het Chaamse Hoen. Foto rechts: Het Brakel Hoen. Aan het begin de jaren 1970 was de Brakel er slecht aan toe. Vertrekkende van een handjevol resterende Zilverbrakels, 2 hennen, een haan uit Duitsland, 12 eieren en 1 Goudbrakelhaan werd de Brakel geduldig teruggebracht.

De markt Hoe doe je dat, een ras weer op de kaart zetten? De eerste stap is werken aan een stevig draagvlak. Jack Rombouts en Ad Taks maakten hierbij handig gebruik van de media. In Boerenvee, een vakblad voor liefhebbers van boerderijdieren, legt Ad Taks uit waarom dit zo belangrijk is: ‘We concludeerden dat er meer moest gebeuren dan hobbyfokkers enthousiast maken voor het ras. Alleen maar fokken en meedoen aan keuringen en tentoonstellingen is een te smalle basis om een ras in stand te houden. We stelden vast dat het Chaamse Hoen een hernieuwde plek in de markt zou moeten veroveren.’ Het duo besloot om twee pijlers toe te voegen aan het bestaansrecht van het Chaamse Hoen: de productie van exclusief vlees en een toeristische rol in de mooie streek rond Chaam. Einde 2001 was de groep enthousiastelingen sterk gegroeid en helemaal klaar om de Chaamse Hoender Club op te richten. Samen met de KLN werd een conceptstandaard vastgesteld: het Chaamse Hoen moest zo veel mogelijk zijn authentieke raskenmerken behouden, maar er moesten voldoende verschillen zijn met het verwante Brakel Hoen. Hierna kon het kweken pas echt goed beginnen. Vijf jaar later werd het Chaamse Hoen met succes opnieuw ter erkenning voorgedragen aan de KLN. Het Chaamse Hoen was terug! → www.chaamshoen.nl

Hoe konden prachtige landrassen als het Chaamse Hoen verdwijnen? Een verklaring vinden we in een verslag van de tweede reis van de befaamde beschrijver van hoenderrassen R. Houwink. Tussen 1908 en 1916 schreef hij zijn bevindingen over de ontwikkeling van (land)hoenders en kruisingsproeven samen met rasbeschrijvingen neer in vier boeken (deel I t/m IV). Deze werken gelden ook vandaag nog als ‘de bijbel voor de hoenderfokker’. Toen R. Houwink in 1900 door Nederland trok, tekende hij over de rassen in de streek rond Breda het volgende op: ‘Van de 9 plaatselijke rassen die ik beschreef op mijn 1ste reis in 1888, zocht ik speciaal naar hun aanwezigheid en besprak ik met de boeren hun verdwijnen. Ze zeiden dat de pluimveeadviseurs die van de eierveilingen naar hun toekwamen hun aanraadden de landhoenders zo spoedig mogelijk óp te ruimen en daarvoor Italiaanse hoenders in de plaats te nemen. Wie dit niet deed, kon niet meer aan de Veilingen der Coöperatieve vereniging broeden! Zo waren ze dus allemaal in een paar jaren opgeruimd. […] In de buurt van Gelik tot Helmond zag ík in 5 dorpen rog mooie Chaamse hoenders (goud-en zilverpel). De boeren konden er niet van scheiden en leverden hun eieren dan maar aan particulieren en niet aan de Coöperaties.’ [sic]

9

Kippen in de tuin ecologisch & plezierig

Johan Deblaere en Geert Gommers

Velt 2014. 196 p. ISBN 9789081612876 Ledenprijs: € 19,50 Boekhandelsprijs: € 24,50 (excl. verzendkosten)

Wil je kippen houden op een ecologische en diervriendelijke manier, maar weet je niet precies hoe je dat moet aanpakken? Kippen in de tuin biedt een antwoord op al je vragen over kippen. Van de keuze van het ras, over de huisvesting, het gedrag, kippenvoeding en de voortplanting, tot bij een lekker eitje: dit boek geeft je uitvoerig, maar helder alle informatie die je nodig hebt om te genieten van een toom vol gezonde kippen. Een goed geventileerd hok met comfortabele zitstokken, een ruime ren met een groene uitloop, gevarieerde keukenrestjes en biologisch geteelde granen houden je kippen in prima conditie. In ruil voor je optimale zorgen krijg je van je kippenkroost bijna elke dag kakelverse eitjes cadeau! Te koop bij je afdeling en via www.velt.be/winkel (zie ook p. 43).

10

Tuin

Wat is permacultuur Het Eeuwige Moes-project van Esmeralda Borgo Tekst Bart Coenen Foto Esmeralda Borgo Portretfoto Frank Toussaint

Werken aan een radicale transitie, dat is de drijfveer van Esmeralda Borgo om zich te verdiepen in permacultuur. Esmeralda Borgo is beleidsmedewerker landbouw bij BioForum. Vorig jaar besloot ze om een half jaar loopbaanonderbreking te nemen en te verkennen wat radicale transitie via permacultuur kan betekenen. Bij de start van het nieuwe tuinseizoen vertelt ze over haar ervaringen aan Seizoenen.

Over Esmeralda Borgo Esmeralda is bio-ingenieur, ze woont in Gent en is lid van Velt Damvallei. Ze werkt sinds 2009 bij BioForum Vlaanderen, koepel van de Vlaamse biosector. Daarvoor deed ze jarenlang beleidswerk bij Bond Beter Leefmilieu. Ze geeft dit interview in eigen naam.

Hoe kwam je ertoe om je in permacultuur te gaan verdiepen? ‘Ik was zowel in mijn functie bij Bond Beter Leefmilieu als bij BioForum Vlaanderen vertrouwd met duurzaamheid en ik was soms betrokken bij bepaalde transitieprocessen, maar ik bleef toch een beetje op mijn honger zitten. Als beleidsmedewerker heb ik maar al te vaak gezien hoe moeilijk het is om iedereen met de neus in een meer duurzame, agro-ecologische richting te doen kijken, hoe traag het allemaal gaat en hoe het streven naar consensus ervoor zorgt dat de stappen die men zet veel te klein zijn. De overheid denkt zeer reductionistisch en gefragmenteerd, terwijl de milieuproblemen

onderling samenhangen en urgent zijn. Ik ben ervan overtuigd dat de dynamiek veel meer van onderuit kan komen en móét komen, van de mensen zelf. We moeten als burgers het heft veel meer in eigen handen nemen en niet wachten op de anderen: de overheid en de bedrijven. We moeten zelf onze verantwoordelijkheid nemen en tot actie overgaan. En daar moeten we ver in durven gaan door nieuwe paden te verkennen. Ik had al een beetje over permacultuur gehoord, de radicaal andere manier van kijken naar de verschillende onderling samenhangende aspecten van het leven: voedselproductie, wonen, economie, onderwijs, gezondheidszorg, etc. Ik besloot

om een permaculture design course te volgen, maar ik wist meteen dat dit voor mij niet voldoende zou zijn. Ik wilde meer, ik wilde projecten zien en mensen leren kennen die er al wat ervaring mee hebben. Het was nodig om een netwerk uit te bouwen. Ik wilde graag de tijd nemen om permacultuur grondig te leren kennen en om erover te communiceren. Mijn project, Eeuwige Moes, was geboren.’ Er circuleren heel wat – vaak nogal vage – definities van permacultuur. Welke definitie hanteer jij? ‘Permacultuur komt van het Engelstalige permanent (agri)culture. De natuur is dé inspiratiebron. Een natuurlijk systeem bestaat uit verschillende elementen, maar ook, en dat verliezen wij moderne mensen al te vaak uit het oog, uit een heleboel interacties tussen al die elementen. Permacultuur vertrekt daarom altijd vanuit een ontwerp met elementen en interacties daartussen, of het nu gaat om tuinieren, huisvesting, economische systemen, of wat dan ook. In onze maatschappij zijn we dat niet gewoon. Meestal zoekt men een aparte oplossing voor elk apart probleem dat zich voordoet, waardoor die aparte oplossingen vaak weer een nieuw probleem veroorzaken, louter omdat we de bredere context uit het oog verliezen. We zien dit ook in het gangbare landbouwsysteem. Door een systeem te ontwerpen, besteed je aandacht aan al die interacties en bekijk je alles als één samenhangend geheel. Een definitie waar ik graag naar verwijs, is die van Looby McNamara. Zij heeft veel studiewerk verricht rond permacultuur en in het bijzonder de sociale aspecten ervan. Zij stelt het als volgt: permacultuur gebruikt de natuur als gids, denkt holistisch vanuit een systeembenadering,

Tuin

is oplossingsgericht, is een benadering die vertrekt vanuit een ontwerp, is gebaseerd op samenwerking en onderlinge verbanden en creëert overvloed en harmonie.’

‘IN DE MEEST BREDE BETEKENIS IS PERMACULTUUR EEN ETHISCHE VISIE DIE INGRIJPT OP ELK FACET VAN JE LEVEN.’ Waar vindt permacultuur zijn oorsprong? ‘De oorsprong van permacultuur bevindt zich in Australië en aanvankelijk ging het daar om zogenaamde land based systemen. De ecologische wetmatigheden die gelden voor een natuurlijk systeem vormen de basis voor het ontwerp van een “nieuw” ecosysteem dat in zijn geheel leidt tot opbrengsten voor de mens, zoals voedsel, water, energie, bouwmaterialen etc. Zo’n land based permacultuursysteem werkt aan een continue opbouw van het organisch stofgehalte van de bodem, waardoor de bodemvruchtbaarheid door de jaren heen exponentieel verbetert. Een permacultuurontwerp van een eetbare tuin zet in op polyculturen (verschillende gewassen door elkaar verbouwen), een beperkt energiegebruik en waterrecyclage. Het maakt gebruik van meerdere begroeiingslagen, van kruid- tot boomlaag. Het bevat meerjarige planten en uitzaaiende soorten in plaats van alleen maar eenjarige gewassen die je elk jaar opnieuw moet zaaien. Zeer lokale kringlopen sluiten is cruciaal. Permacultuur richt zich dus op productie voor gezinnen en op lokale gebieden en staat afkerig tegenover grote transportafstanden en niet-seizoensgebonden consumptie. Permacultuur is door dit alles een manier van leven die streeft naar verweving met het omringende sociale weefsel. Een optimaal permacultuurproject creëert veerkracht, zowel in het omgevende ecosysteem als in de lokale gemeenschap. Bekijk je permacultuur vanuit de meest oorspronkelijke betekenis, dan ontwerpen we een tuin naar analogie met een natuurlijk ecosysteem, maar in de meest brede betekenis is permacultuur een ethische visie die ingrijpt op elk facet van je

leven: via voedsel, huisvesting en energie bijvoorbeeld. Permacultuur observeert de natuur en tracht er op een slimme manier op in te spelen en ermee samen te werken. Een voedselproductiesysteem binnen een permacultuurontwerp is eigenlijk deelnemer van het natuurlijke ecosysteem. Als participant stelt de mens zich bescheiden op en zoekt hij de oplossingen in de patronen en interacties die zich binnen de natuur zelf voordoen.’ Is er een verschil tussen permacultuur en agroecologie? ‘Als we focussen op het voedselproductiesysteem, is er voor mij een zeer nauw verband tussen permacultuur en agroecologie. De uitgangspunten zijn dezelfde. Olivier De Schutter, Speciale Rapporteur van de VN voor het Recht op Voedsel, definieert agro-ecologie als de toepassing van ecologische wetten op het bestuderen, ontwerpen en beheren van duurzame landbouwecosystemen. Agro-ecologie verbetert het landbouwsysteem door natuurlijke processen na te bootsen. Zo creëer je gunstige biologische interacties tussen de verschillende componenten van een agro-ecosysteem en bodemomstandigheden. Je zou kunnen stellen dat de praktijk van permacultuur, als we het hebben over voedselproductiesystemen, een ver doorgedreven vorm van agro-eco-

11

logie is. Maar permacultuur in zijn brede betekenis heeft betrekking op meerdere levensdomeinen: architectuur, de lokale gemeenschap, je persoonlijke levensstijl – gaande van je voedingsgewoonten tot je energieverbruik, verplaatsingsgewoonten en afvalproductie.’ Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen permacultuur en ecologisch tuinieren? ‘Ecologische tuiniers vervangen kunstmest door organische meststoffen, dit kunnen ook organische handelsmeststoffen zijn. Ze gebruiken geen chemisch-synthetische gewasbeschermingsmiddelen, maar wel natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen zoals pyrethrine. Via vruchtwisseling voorkomen ze bodemziekten. Bij permacultuur vermijd je ziekten en plagen door een ecosysteem na te bootsen. Je bekijkt je tuin als één geheel, een ecosysteem dat is afgekeken van de natuur en met elementen die onderling zo veel mogelijk interactie aangaan. Permacultuur is in de eerste plaats een ontwerpmethode om de evenwichtige natuur na te bootsen. Permatuiniers verstoren de bodem zo weinig mogelijk opdat het bodemleven kan floreren. Een “volwassen” permacultuurtuin is ecologisch evenwichtig en bestaat uit voor de mens eetbare of rechtstreeks bruikbare biodiversiteit én

‘t Groenselof is een mooi voorbeeld van een permacultuurproject.

12

Tuin

niet-eetbare biodiversiteit. Een permatuinier investeert heel hard in humusopbouw en in productie die noodzakelijk is voor het in stand houden van een evenwichtig ecosysteem. Dat betekent o.a. dat je een deel van je opbrengst opoffert aan het ecologische systeem omwille van het evenwicht. Je tolereert bijvoorbeeld een hoopje bladluizen om lieveheersbeestjes aan te trekken of nuttig “onkruid” omdat het mineraalaccumulatoren zijn die voedingsstoffen uit de diepere lagen van de bodem halen. Permatuiniers zijn er zich van bewust dat bestrijdingsmiddelen – inclusief natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen uit de handel of zelf gebrouwde aftreksels – gelijk zijn aan dweilen met de kraan open. Het systeem dreigt dan weer uit evenwicht te geraken en het duurt alweer wat langer om je tuin op punt te krijgen, om tot een ecologisch evenwicht te komen. In een permacultuurtuin zie je veel combinaties van planten. Door planten bij elkaar te zetten, hebben plaaginsecten het veel moeilijker om zich te verspreiden en dus houd je ziektes op die manier gemakkelijker in toom.’

Het is binnenkort lente. Wat doet de permacultuurtuinier dan in zijn tuin? ‘In de lente doen permatuiniers wat elke tuinier doet: zaaien en planten. Zij het niet in rijen, maar in diverse combinaties. Belangrijk is dat de permatuinier, in vergelijking met andere tuiniers, iets vooral níét doet: in een permacultuurtuin wordt niet gespit. Spitten is nergens goed voor: niet voor je rug en ook niet voor de bodem en het bodemleven dat je eigenlijk zou moeten verzorgen. Niet spitten vergemakkelijkt het leven van een moestuinier aanzienlijk, maar spitten zit heel diep geworteld in onze cultuur. Als je spit, dood je vele bacteriën, schimmels en ander bodemleven dat zo cruciaal is voor een gezonde bodem. Mensen denken dat ze er het onkruid mee te lijf gaan, maar vergeten dat onkruid uit eenjarige planten bestaat. En eenjarigen verkiezen nu net een verstoorde bodem… Het zijn pioniers: planten die op een verstoorde bodem het pad effenen voor latere meerjarige planten. Door de bodem te verstoren stimuleer je dus precies de onkruidgroei.

Esmeralda’s praktische permacultuurtips voor de ecologische tuinier • Een van de ontwerpprincipes van permacultuur is observeren en vervolgens inspelen op wat je ziet. Het is niet zo’n goed idee om je moestuin te verstoppen in de verste uithoek van je tuin. Breng daar verandering in; zorg ervoor dat je elke dag ziet wat er in je moestuin gebeurt zodat je er beter op kunt ingaan en zodat je zin krijgt in wat er staat te groeien. • Een ander ontwerpprincipe is ‘integreren in plaats van opsplitsen’. Deze tip hangt nauw samen met de eerste. Waarom zou je nog langer een onderscheid maken tussen een eetbare moestuin en een mooie siertuin waarvan je niet mag eten? Waarom zou een tuin niet tegelijk mooi en volledig eetbaar kunnen zijn? Meer nog, maak bij je ontwerp gebruik van al je zintuigen en creëer een tuin die mooi oogt en kleurrijk is, die lekker geurt en veel smaak bevat; een tuin waar bijen zoemen en vogels welkom zijn; een tuin met eetbare planten zoals groenten, kruiden en (klein)fruit die een variatie aan texturen hebben. Stap af van de klassieke rijtjes en durf te combineren. ‘Waardeer diversiteit’

is overigens ook een ontwerpprincipe van permacultuur. Je houdt er ziekten en plagen mee op afstand en je tuin oogt veel mooier. • Bekijk het leven in de tuin als jouw bondgenoot. Ik kijk ervan op hoe vaak tuiniers – ook sommige ecologische tuiniers – zeggen dat tuinieren een gevecht is tegen de natuur: tegen vervelende plaaginsecten, hongerige vogels en lastige onkruiden. Je kunt dit ook anders bekijken. Onkruiden zijn plantjes die naar onze (menselijke) mening op de verkeerde plaats groeien, maar het zijn ook indicatorplantjes die aangeven hoe het met die plek is gesteld. Ze geven eigenlijk feedback op jouw manier van tuinieren. Zo houden de typische moestuinonkruiden van een verstoorde bodem. ‘Pas zelfregulatie toe en accepteer feedback’, zegt nog een ander ontwerpprincipe. In plaats van bestrijden, kun je ook beslissen om de bodem minder te verstoren en je niet alleen maar te beperken tot de bekende maar veeleisende eenjarige planten. • Een hulpje om te weten te komen welke planten goed gedijen in je tuin, is een

In oktober schreef je op je blog over de start van een stadstuin. Hoe staat het daarmee? ‘In de tuin hebben de vorige eigenaars al drie jaar getuinierd volgens de Veltprincipes. Ze kweekten vooral eenjarige groenten, maar er waren ook al enkele jonge fruitboompjes en wat kleinfruit. Er waren een siertuingedeelte met gazon en grotendeels niet-eetbare planten en een moestuingedeelte. Tijdens de wintermaanden hebben we een ontwerp gemaakt voor de tuin. De siertuin zullen we dit jaar omtoveren tot een volledig eetbare zintuigenborder met zowel eenals meerjarige planten. Aanvankelijk stond er tamelijk veel onkruid, doordat de eigenaars verhuisd waren. Daarom hebben we nu het oude moestuingedeelte volledig met karton en stro afgedekt. Het onkruid krijgt geen licht meer te zien en wordt samen met het karton omgezet in organisch materiaal voor de bodem. En binnenkort is er een nieuwe uitdaging: compost!’ De resultaten van de zoektocht van Esmeralda Borgo kun je volgen op haar blog. → www.eeuwigemoes.be

zogenaamde ‘zone 5’ voorzien. Je laat dan een gedeelte van de tuin gewoon met rust zodat de natuur er zijn gang kan gaan. Zo kun je zien hoe het ecosysteem van nature evolueert op jouw plekje, met zijn eigen bodemkenmerken en zijn eigen microklimaat. Wat er in die zone 5 gebeurt, geeft je inspiratie om de inrichting van je eetbare tuin verder te verfijnen door bijvoorbeeld te kiezen voor de eetbare varianten van de planten die er groeien. • Kweek smeerwortel (variant Symphytum uplandicum). Smeerwortel heeft zoveel functies in de tuin! Het is een mineralenaccumulator die met zijn lange wortels mineralen zoekt diep in de grond. De bladeren ervan gebruik je als mulchmateriaal: een prima natuurlijke bemesting. Ook in de composthoop hebben de bladeren, die rijkelijk aangroeien, een gunstig, activerend effect. Doordat de plant diep wortelt, verbetert hij de bodemstructuur. Hij trekt diverse nuttige insecten aan zoals bijen, en sluipwespen, en spinnen. Je kunt hem niet opeten, maar hij wordt wel vaak uitwendig gebruikt als zalvend middel bij allerlei verwondingen.

Verbeeld

13

Het mooiste wat er bestaat Filosoferen over het tuinhek heen Tekst Peter Druwé Illustratie Hugo De Smaele

frisse dagtemperatuur kun je maar beter optimistisch interpreteren, eerder denkend aan de warme periode waar ze aan voorafgaat dan aan de winterkoude die ze achter zich laat.

‘Tuinieren, het mooiste wat er bestaat’, orakelt mijn oude buurman, over de tralies heen. ‘Het aardse paradijs gelijk.’ Zelf is hij al jaren geleden opgehouden met tuinieren, op het moment dat hij alleen kwam te staan. ‘Ja, Gaston’, beaam ik twijfelend. Hij kan maar beter zwijgen over zijn esthetische opvattingen. De gruwelijke woekering aan onkruid en wild opschietende struiken die het hiernaast overneemt, spreekt voor zich. Sisyfusarbeid is een voorzichtige formulering voor al het werk dat daar verzet zou moeten worden. Dagelijks ontmoeten wij elkaar bij mijn composthoop die bij de afscheiding staat. Mijn buurman hoeft zijn keukenafval er maar in te kieperen, over de tralies heen. Sinds hij zelf niet meer kookt, stelt die bijdrage echter nog maar weinig voor. Aan inzichten die hier vanaf zijn kant worden gedumpt, is er dan weer geen gebrek.

De ene na de andere gemeenplaats ploft hier maar neer, als aanslag op mijn humeur en ondermijning van mijn gemoedstoestand. ‘Jaja’, zucht Gaston, met een gelatenheid die voortkomt uit de hopeloze strijd tussen aangeboren somberte enerzijds en opgekweekte, existentiële scepsis anderzijds. ‘Hgh’, antwoord ik begrijpend, wegkijkend. Mijn buurman moet maar eens op zoek naar wat meer levenslust. Maar hoe? En waar? Bij wie? Blijkbaar toch niet bij mij, want hij maakt zich ongemerkt uit de voeten. ‘Ik ga je laten’, zou ik tegen Gaston zeggen als hij hier nog stond. De lucht neigt intussen naar donkerblauw. Het wordt laat. Moe, maar niet ontevreden verlaat ik mijn tuin. Ik heb vandaag flink wat gespit. De heldere dag bleek vriendelijk en windstil. De

Morgen wil ik iets in de grond krijgen, iets dat symbool staat voor de start van een nieuw tuinseizoen. Erwten misschien? Volgens het boekje is dat een verstandige keuze. De erwt garandeert een rijke oogst, op elke grondsoort en onder alle omstandigheden. Wat fijn doorwoelde aarde, wat rijshout om tegen op te groeien, meer vraagt ze niet. Stikstofhoudende mest toevoegen of herbiciden gebruiken is uit den boze. Afhankelijk van het voorjaarsweer, valt de zaaitijd soms al in maart. De zaden – gedroogde erwten – stop je op 1 à 1,5 cm in dubbele rij in de grond. De rest gaat vanzelf. Eén bolletje levert er minstens vijftig nieuwe op. Als je daar aan denkt, wil je na het inzaaien toch liefst al meteen anderhalve maand verder zijn. De erwt. Een vlijtige plant die sierlijk klimt en binnen een wolk van grijsgroen loof stevige, glanzende vruchthulzen tevoorschijn tovert. Een klein mirakel, deze ‘hokkige, met twee kleppen openspringende doosvrucht met één rij zaden’. De erwt. Een echte prinses koestert gemengde gevoelens, in bed. De Engelsen krijgen de bolletjes fluorescerend op hun bord. In de plantensymboliek staat de erwt dan weer voor tactisch inzicht en verfijnd genot. Volgens de natuurgeneeskunde helpt ze tegen huidvlekken en sproeten. En ze leidt ook nog tot snert, het Nederlandse traditionele Nieuwjaarsrecept. ‘Het mooiste wat er bestaat’, roept iemand vanuit de duisternis.

14

Eco-actief

De geperfectioneerde woelvork van Roger Haeck Of hoe je kennis, observatie en volharding combineert… Tekst en foto’s Geertje Meire

Velt viert in 2014 haar 40ste verjaardag. In het kader van dit feestjaar laten we graag enkele bekende en minder bekende Velt-leden aan het woord over hun passie. Roger Haeck – Bekende Tieltenaar, eerste compostmeester van West-Vlaanderen, medeoprichter van Wervel én ‘uitvinder’ van de woelvork nieuwe stijl – bijt de spits af. Maak kennis met deze West-Vlaamse pionier bij wie het groene hart beslist op de juiste plaats zit.

Eco-actief

Roger Haeck heeft alleen de prille beginjaren van Velt gemist. Als hij diep in zijn geheugen graaft, vermoedt hij dat hij in 1977 via een collega kennismaakte met Velt Tielt. ‘Ik herinner me nog dat mijn eerste cursus over broodbakken ging’, vertelt hij met een diepe denkfrons. Enkele jaren later werd hij voorzitter van zijn afdeling, en dat is hij nog altijd. Maar het is stilaan tijd voor de jongere generatie, vindt de man die binnenkort zijn 80ste verjaardag viert. Via een aantal spitsvondigheden drukte Roger zijn stempel op Velt en het biotuinieren. Bestrijd de preimot met eenvoud Wanneer ik naar zijn ‘truc met de prei’ vraag, verontschuldigt Roger zich: ‘Het is in feite heel simpel.’ Geen probleem, de wereld heeft nood aan eenvoud en effectiviteit. Roger startte zijn carrière als hovenier bij kasteel Blekkerbos in Aalter. ‘In tien jaar tijd sproeide ik er zoveel gif dat het me letterlijk ziek maakte. Dat motiveerde me om in mijn eigen tuin helemaal niet te spuiten. Zelfs niet met toegelaten ecomiddelen zoals pyrethrum of Bacillus thuringiensis, in het geval van de preimot.’ Andere manieren, zoals aangetaste preiplanten boven de grond afsnijden of gaas over de planten spannen, vond hij evenmin aantrekkelijk. Roger bestudeerde en ontleedde zijn opgroeiende preiplanten en ontdekte dat de preimot altijd in het hart van de plant huist. Als je goed kijkt, zie je waar ze zitten. De beestjes laten minuscule gaatjes en dito kruimeltjes achter. Aan de stam voel je een subtiele verdikking. Het volstaat om met voldoende druk je vingers langs dat deel van de plant te laten glijden, en je vermorzelt de kleine insecten zonder andere beschadigingen te veroorzaken. Tweemaal per week loopt Roger zijn preirijen langs om de aangetaste planten handmatig te ‘behandelen’. ‘Dat is het moeilijkste: zien welke planten zijn aangetast. Mijn 300 planten behandel ik op tien minuten; dat gaat dus veel sneller dan gif spuiten!’ Oogst én kennis delen Een moestuin heeft deze noeste tuinier altijd gehad. Op wandelafstand van zijn huis botviert hij zijn tuinlusten op tien

are zogenaamde ‘achtergrond’. De pacht vereffent hij in natura. Bijna alles leerde hij van collega-hoveniers of gewoon al doende. Hij volgde welgeteld één officiële snoeiles en toch werd de snoei van (klein)fruit zijn specialiteit. Getuige daarvan de talloze snoeilessen die hij gaf en nog altijd geeft voor Velt. Een abonnement bij de smid Echte naam en faam verwierf Roger echter met zijn woelvork. ‘Mijn eerste, traditionele woelvork kocht ik van Frans Verschout uit Izegem.’ Het werktuig, ook wel grelinette genoemd, dient om de grond om te woelen, zonder de bodemstructuur aan te tasten en is daardoor te verkiezen boven de spade. ‘Ik werkte er vier jaar mee, maar ondervond veel nadelen. Het ding is zwaar om mee te werken en slecht voor de rug, en vaak komt de grond in één vaste korst los in plaats van verkruimeld.’ Zo begon de zoektocht naar de ideale woelvork… Twee jaar en niet minder dan veertien bezoeken aan de plaatselijke smid later – van trial and error gesproken – was het werktuig volledig naar Rogers zin: met een extra rij kortere tanden voor een perfecte verkruimeling van boven- én onderlaag, en twee extra steunpunten als hefboom. Dat laatste beperkt het vooroverbuigen en vermindert de krachtinspanning. Een mooi staaltje precisiewerk. Woelen in Oeganda Velt liet de woelmachine nieuwe stijl testen door verschillende tuiniers. Afhankelijk van grond en gewas woel je twee- dan wel driemaal door hetzelfde stuk. Maar dan nog, zo heeft Roger berekend voor de liefhebbers van exacte getallen, gaat het een stuk sneller dan spitten. Een stuk van 10 m2, goed voor 175 steken in de grond, bewerk je op 6 minuten. Of er ook nadelen aan zijn ‘uitvinding’ verbonden zijn? Bij meer dan 50 procent onkruidbegroeiing wordt het lastig werken en de grond mag niet te nat zijn. ‘Eigenlijk moet ik nog altijd eens een gedegen handleiding schrijven, zodat mijn gereedschap optimaal wordt gebruikt’, besluit Roger. De woelvork staat wel vermeld in het handboek Ecologisch Tuinieren van Velt en is sinds acht jaar verkrijgbaar in de handel.

15

Velt viert feest op 8 november Op 8 november wordt het Antwerpse Sint-Felixpakhuis en de omgeving hét mekka voor iedereen met interesse in ecologisch leven en tuinieren. Velt viert dan haar 40ste verjaardag. Lees er meer over op p. 25 en noteer de datum alvast in je agenda. We zouden het bijzonder leuk vinden als je samen met ons in de feestvreugde deelt. ‘Ik weet dat er o.a. exemplaren zijn in Friesland en Oeganda’, zegt Roger niet zonder trots. De roots van Velt Nog een stukje geschiedenis. Roger kijkt met bewondering terug naar de mensen die de Velt-kar op gang hebben getrokken. Een groepje van vier uit het Brugse ommeland deelde de overtuiging dat tuinieren zonder pesticiden kon. Ze noemden zich ‘de vrienden van de biologische land- en tuinbouw’. Later is daaruit Velt ontstaan. Drie van de vier stichters heeft Roger persoonlijk gekend en daar is hij oprecht blij om. Het gaat om Jan Heyman, die de eerste boeken over biolandbouw schreef; Jules Victor, met wie hij later een fruitproject opstartte en Omer van Deursen, de eerste voorzitter van Velt. Hij werd bekend om zijn uitspraak ‘de grond van de zaak, is de zaak van de grond’. Omer liet een waardevolle verzameling tuinboeken na. Door miscommunicatie maakten de boeken al vele omzwervingen. Het beoogde eindstation is Velt nationaal. ‘Vergis je niet,’ benadrukt Roger, ‘het gaat hier om een hele vrachtwagen vol!’ ‘Wat zou Velt nog kunnen doen in de toekomst?’ vraag ik tot besluit van ons gesprek. ‘Om te beginnen de preitruc aanleren aan alle Velt-lesgevers en een goede handleiding van mijn woelvork een plekje geven in Seizoenen’, klinkt het zonder omhaal.

16

Tuin

Zo maak je een schaduwborder onder een boom Marc Smeyers kiest voor pientere plantencombinaties Tekst en foto’s Marc Smeyers

Nadat hij de Velt-cursus ‘lesgever ecologische siertuin’ had gevolgd, besloot Marc Smeyers om zijn tuin stap voor stap opnieuw aan te leggen. Onder de grote paulownia (Paulownia tomentosa) creëerde hij een mooie schaduwborder. Hij legt je in dit artikel nauwgezet uit hoe hij te werk ging.

Toen ik enkele jaren geleden de Veltcursus ‘lesgever ecologische siertuin’ volgde, viel het me op dat Velt sterk de nadruk legt op successie in de natuur en de vertaling ervan naar de tuin. Omdat ik me deze theorie zo goed mogelijk eigen wilde maken, stelde ik me de volgende vraag: hoe leer ik een aantal planten zo goed kennen dat ik ze kan gebruiken in mijn ontwerpen? Ik nam me voor om mijn tuin stap voor stap opnieuw aan te leggen. Hiervoor moest ik in de eerste plaats mijn tuin in zijn totaliteit herbekijken. Verschillende vragen doken daarbij op. Hoe is de tuin georiënteerd (noordwest)?

Hoe is hij ingedeeld (moestuin, fruittuin, speeltuin, borders met zitplaats, voortuin etc.)? Welke functies hebben de verschillende compartimenten en wil ik die behouden of wil ik er functies bij? Zijn er bomen en struiken die niet op hun plaats staan of weg moeten wegens gevaar? Met welk bodemtype heb ik te maken en met welke vochtigheid? Waar is er schaduw, zon of halfschaduw? In de winter werd mijn gazon geregeld zompig en ik wilde achterhalen wat de oorzaak was: stijgend grondwater of regenwater dat niet onmiddellijk kon wegsijpelen (hangwater)? Om dit te ach-

terhalen, stak ik op een drietal plaatsen in de tuin een peilbuis. Het verdict: geen stijgend grondwater in de tuin achter het huis, maar wel in de voortuin. Zo werkt een peilbuis Boor met een grondboor een gat van 10 cm diameter en 100 tot 120 cm diep. Stop in dit boorgat een plastic buis van 8 cm diameter en zet er een dop op aan de bovenzijde om inregenen te voorkomen. Dicht de wanden rond de buis af met aarde. Kijk en meet regelmatig of het grondwater is gestegen. Staat het waterniveau op minder dan 60 cm onder het maaiveld, dan heb je een vochtige bodem. De omstandigheden Al mijn bevindingen zette ik op een schets, zodat ik plantzone na plantzone kon aanpakken. Het stuk dat ik als eerste wilde heraanleggen, was een zonneborder. Een stuk van deze border was overschaduwd en in de border stond veel siergras dat het best uitgedund of gesplitst werd. Op de perceelsgrens wilde ik een haag voor meer privacy met daartegen een zonneborder, maar mijn echtgenote Jetty en ik verschilden te sterk van mening over hoe de bloemenborder er moest uitzien. We geraakten het wel eens over de beplanting op de plaats naast de border, onder onze paulownia (Paulownia tomentosa), een boom van ca. 1 m dik en 12 m hoog. Op deze schaduwrijke plaats wilde Jetty vooral hosta’s (Hosta sp.), maar hosta’s komen pas boven de grond in de tweede helft van april en ze sterven af in oktober, waardoor de grond de hele winter en in het voorjaar naakt zou liggen. Zelfs in de zomer bedekken hosta’s

Tuin

niet de volledige bodem en de kans op onkruid wordt dus zeer reëel. Daarom combineerde ik de hosta’s met planten die in dezelfde leefomstandigheden groeien. Over deze aanplant onder de paulownia kom je in dit artikel alles te weten. De paulownia (Paulownia tomentosa) is een snelgroeiende boom die eerst prachtige paarsblauwe, heerlijk geurende, trompetvormige bloemen krijgt en daarna bladeren die hartvormig en gaafrandig zijn met een scherp toegespitst bladeinde. Ze kunnen tot 30 cm lang en 15 cm breed worden. De paulownia verliest vrij snel zijn blad. De grote bladeren verteren moeilijk en verstikken de grasmat en de planten onder de boom. De boom wortelt oppervlakkig en vormt af en toe wortelscheuten. Allemaal dingen waarmee ik rekening moest houden voor de te beplanten border, want onder de grote bladeren van de boom blijft het droog in de zomer en krijgen de planten geen zon. Paulownia krijgt bovendien laat blad, waardoor het eronder fris tot vochtig is in het voorjaar. De borderplanten krijgen in die periode van het jaar wel zon, namelijk meer dan zes uur per dag. De bodemsoort (zand-leem) speelt eveneens een rol bij de plantenkeuze voor deze border. De plantenkeuze Ik moest dus op zoek naar planten die: • in zand-leemgrond kunnen groeien; • in de zomer tegen schaduw en halfschaduw kunnen en tegen een redelijk droge bodem; • in het voorjaar zon verdragen en een frisse bodem. Voorjaarsbloeiers en schaduwplanten die zowel in de schaduw als in de halfschaduw groeien, zijn hiervoor het meest geschikt. Schaduwplanten zijn immers meestal bos- of bosrandplanten en die hebben graag een goede laag humus aan hun voeten. Ook voorjaarsbloeiers vertonen deze kenmerken. In de winter van 2010-2011 maakte ik een grondplan van de border en de directe omgeving. Van de boom tekende ik de kruin op volwassen grootte om te weten waar zijn schaduw valt. Vervolgens zocht ik in de plantenlijst van het Velt-boek

Tip: vraag het aan de kweker Niet alle planten op ons wensenlijstje waren gemakkelijk verkrijgbaar. Soms moesten we andere varianten nemen. Het was dan hoofdzakelijk een kwestie van vertrouwen op de kennis van de kweker. Bij elke wijziging vroeg ik hem (tot vervelens toe) om te bevestigen dat de omstandigheidsfactoren geschikt waren voor de plant. Stappen naar een ecologische tuin naar planten die het onder voornoemde omstandigheden goed doen (voorjaar: zon en fris; zomer: droog, beetje licht, schaduw, humusbehoeftig). Met mijn plantenselectie maakte ik een eerste beplantingsplan. Ik maakte de beplantingszone – die tot dan eerder beplant was met zonminnende planten – vrij en wiedde het onkruid. Wat heb ik veel wortelstokjes van de gele dovenetel verwijderd! Van zodra de ongewenste kruiden minder talrijk uitkwamen, werkte ik een laag compost van 5 cm dik in de bodem. Pas daarna kocht ik de planten aan (in vier fasen). Daarbij informeerde ik bij de kwekers naar de plantafstanden, omdat die soms verschillen van wat je vindt in de literatuur. Vier beplantingsfases In mei legde ik het hostaveldje aan, aangevuld met vaste planten die op dat moment bij kwekerij Bastin verkrijgbaar waren. In juni volgde een bezoekje aan Ecoflora. Daar kocht ik enkele originele, natuurlijke variëteiten. Enkele maanden later, in het najaar, bracht ik van een plantenmarkt in Gent bloembollen (voorjaarsbloeiers) mee en in de maand april van het volgende jaar kon ik op dezelfde plantenmarkt enkele soorten vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), roze dovenetel (Lamium maculatum) en vrouwenmantel (Alchemilla mollis) op de kop tikken. De plantzone hield ik de hele tijd zorgvuldig slakkenvrij met ecologische slakkenkorrels en de aangekochte planten stak ik altijd met zorg in de grond (voorzie een ruim plantgat!). Ik bevochtigde elk plantgat goed voor de plant erin ging en de aarde rond de plant drukte ik lichtjes aan (niet te stevig zodat de wortels voldoende ruimte hebben; aandrukken doe je vooral door rondom de planten water te geven).

17

De planten kregen verzorging (water geven en onkruid wieden) tot ze aansloegen; dat wil zeggen: tot ze groeiden en nieuw blad ontwikkelden. Intussen paste ik het beplantingsplan aan met nieuwe informatie over de plantafstand en de gekochte variëteiten. In het najaar plantte ik de bloembollen. Verzorging van de schaduwborder Vanaf de aanplant tot na de zomer In deze periode was er relatief veel wiedwerk in de border. De jonge beplanting groeide nog niet en door het woelen in de aarde bij het planten, kwamen onkruidzaden aan het licht. Hardnekkig onkruid steek ik altijd uit met wortel en al, net zoals kweekgras of (oude) beplanting die terugkomt, maar eenjarig onkruid of gras trek ik net boven de grond af. Zo woel ik zo weinig mogelijk aarde om, want dat zou alleen maar nieuwe onkruidzaden doen kiemen. Je kunt de bodem na enkele weken wieden bedekken met houtschors, cacaodoppen of ander organisch materiaal. Ik koos daar bewust niet voor, omdat geregeld selectief wieden op lange termijn een goed resultaat geeft in de schaduwborder. Bodembedekking maakt de strijd tegen de slakken ook moeilijker. Hosta’ s zijn nu eenmaal zeer geliefde planten voor slakken. De populatie van deze beestjes onder controle houden, zal een permanent aandachtspunt blijven. De eerste winter (2011-2012) In september-oktober 2011 stak ik de bolgewassen (voorjaarsbloeiers) in de grond. Om hun locatie te bepalen gooide ik een handvol bollen willekeurig in de border en daar waar ze neerkwamen, plantte ik ze uit. Ik harkte de bladeren uit de border, zodat ze allemaal op het gras lagen en reed er dan met mijn grasmaaier over. Het fijngehakselde blad mengde ik met grassnippers en dat mengsel deponeerde ik tussen de planten (leg de laag niet te dik). Het resultaat was een mooie bodembedekking in de border en een mooi zuivere grasmat. De bodembedekking van bladeren beschermt de bodem tegen de neerslag en tegen erosie en ze beschermt de plant tegen vrieskou. Langzaamaan zal de bodembedekking verteren tot humus. Schaduwplanten komen van oorsprong

18

Tuin

uit een bos of bosrandvegetatie en houden van humus. Om de bladeren uit de border te halen en de gehakselde bladeren te verdelen in de borders, is de multihark een handig werktuig. In de winter oogt het eilandje onder de paulownia kaal. Je ziet alleen een deken van organisch materiaal met hier en daar een bloeiende en vanuit het huis dan ook zeer opvallende helleborus (Helleborus sp.). Deze aanblik accentueert de herfst en de winter. De opkomst van voorjaarsbloeiers maakt je dan weer attent op de nakende zomer. Elk seizoen ten volle kunnen beleven is voor ons een belangrijk uitgangspunt voor het uitzicht van de tuin en de plantenkeuze. Van voorjaar naar zomer In april 2012 zette ik vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) (tweejarig) en vrouwenmantel (Alchemilla mollis) bij in de border. Op sommige plaatsen waren er nog een paar gaten in de borderbeplanting. Die vulde ik op met roze dovenetel

Tuin

(Lamium maculatum) en longkruid (Pulmonaria officinalis). De vrouwenmantel plantte ik op de scheiding van de border, aan de grasrand. Vrouwenmantel kan de concurrentie met gras aan, omdat hij een stevige wortel vormt waardoor het gras niet kan oprukken. In juni 2012 was de border al goed volgroeid. Hier en daar waren er nog wat lege plaatsen, maar die raken op termijn automatisch opgevuld met vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), ooievaarsbek en robertskruid (Geranium sp.), akelei (Aquilegia vulgaris) etc. Ongewenste plantjes wieden is nu de boodschap, want daar waar de beplanting de bodem niet afdekt, groeit er onkruid.

De border in 2013 2013 was een zeer eigenaardig jaar wat het klimaat betreft: een lange, koude winter gevolgd door een koud voorjaar met natte en droge periodes. De voorjaarsbloeiers – die veel later zijn beginnen te bloeien – deden het prima en werden onmiddellijk gevolgd door de rest van de beplanting. Tot begin juli spreidde deze border uitbundig zijn bloemen en kleur ten toon. Vanaf juli snoeide ik de uitgebloeide stengels weg. De aren van de vrouwenmantel, de akelei en de geraniums die iets te uitbundig waren gegroeid, sneed ik terug. Vanaf dat moment overheersten de hosta’s en konden de zomerbloeiende soorten pronken met hun weelderige alpenwitte en roze bloemen.

Foto’s Linksboven: in de herfst harkte Marc de bladeren uit de border zodat ze allemaal op het gras lagen en dan reed hij er met de grasmaaier over. Linksonder: voorjaarsbloeiers komen op. Boven: in de zomer overheersen de hosta’s.

19

Slakkenbestrijding in een border In het vroege voorjaar, wanneer het nog vochtig is en het al warm begint te worden, komen de slakken die de winter overleefden vanuit hun schuilplaats tevoorschijn. Ze zoeken plekjes op waar de relatieve luchtvochtigheid hoog is. Daarom leven vele soorten verscholen in de vegetatie, onder afgevallen bladeren of dood hout, onder stenen, in spleten etc. De meeste soorten mijden de zon, hoewel een aantal zich heeft aangepast aan een leven in een droge en hete omgeving. Veel soorten zijn vooral of zelfs uitsluitend ‘s nachts actief of ze komen tevoorschijn na een regenbui. Als je deze slakken tijdig kunt bestrijden, dan zul je de rest van het jaar minder last hebben van hun vraatzucht. Na de paring zetten de slakken de eitjes af, meestal in de bodem of verstopt onder bladeren of stenen. De eitjes van slakken bedragen maar een paar millimeter in doorsnede en ze zijn meestal doorzichtig. In april beginnen de slakken aan hun eerste legsel; ze leggen een goede 400 eieren via kieren onder aardkluiten. Drie weken later komen de eitjes uit en twee maanden later zijn de kleine slakjes op hun beurt al volwassen. Verminder dus vroeg in het voorjaar het aantal slakken in je tuin om later in het jaar een plaag te voorkomen. Ik gebruik hiervoor slakkenkorrels. Vanaf mei kun je de populatie de baas met alternatieven zoals biervalletjes.

20

Culinair

Creatief koken tegen verspilling Aan de slag met restjes of kliekjes in de keuken Tekst uit ‘Lekker ecologisch!’ Foto’s Stefan Jacobs

Voel je je er ook niet lekker bij dat tonnen voedsel ieder jaar weer in de vuilnisbak belanden en wil je zelf een handje helpen om die enorme verspilling een halt toe te roepen? Begin dan in je eigen keuken! Met restjes of kliekjes tover je tal van smakelijke gerechten op tafel. We geven hieronder een reeks tips om aan de slag te gaan en laten je proeven van een aantal eenvoudige, maar heerlijke gerechten waarin restjes zich prima thuisvoelen. Als je leest dat 30 tot 50 procent van de totale hoeveelheid geproduceerd voedsel in de wereld wordt weggegooid, terwijl een miljard aardbewoners ondervoed is of honger lijdt, dan durft de moed je weleens in de schoenen te zinken. Op het eerste gezicht kun je er weinig aan doen dat de visserij een derde van de gevangen vis als bijvangst overboord gooit of dat supermarkten en restaurants tonnen nog eetbare voedingswaren in hun afvalcontainers laten verdwijnen omdat de vervaldatum te dichtbij is. Als consument kun je echter wel via je aankopen je stem laten horen door bijvoorbeeld duurzaam gevangen vis te kopen of door te kiezen voor het ruime aanbod aan groenten en fruit van het seizoen. Op die manier wakker je een andere, ecologische gebruikerstrend aan. Goed bewaard In je eigen keuken kun je heel gemakkelijk enkele concrete stappen zetten. Spring creatief om met restjes of kliekjes, maar let er wel op dat je alle restjes correct hygiënisch bewaart. In een warme, vochtige omgeving kunnen schimmels zich ongemerkt snel ontwikkelen. Overschotten van warme spijzen zo gauw mogelijk koelen is de boodschap. Rauwe groenten kook je het best even voor je ze bewaart. Van zodra ze afgekoeld zijn, horen alle restjes in de koelkast thuis. Kijk voor je naar de supermarkt of buurtwinkel gaat na wat er in je koelkast of

voorraadkast ligt. Vaak koop je onnodige dingen… In de soep! Soepen zijn ongelofelijk dankbare restverwerkers. Fijngesnipperde taaiere groentedelen zoals preigroen, broccolistelen of de buitenste bladeren van sla kook je in soep lekker mals. Restjes puree en granen die je door de soep mixt, zorgen voor een romig effect en zelfs een restant van een rauwkostgerecht kun je snel even koken voor de soep van de volgende dag. Op de boterham Van een restje groenten of peulvruchten maak je zonder veel moeite lekker broodbeleg. Fijn maken en goed op smaak brengen is de boodschap! Zelfgemaakt groentebeleg blijft ongeveer drie dagen goed in de koelkast. Laat je inspireren door de recepten op p. 22 en experimenteer er dan op los met wat je in je eigen (koel)kast vindt. Van ovenschotel tot kroketjes In stoofschotels en ovengerechten doen bijna alle restjes het goed: granen, aardappelen, peulvruchten, gare of rauwe groenten. Doe er nog wat geraspte kaas over en jouw instantcreatie wordt beslist feestelijk ontvangen. Vrolijke kroketjes maak je een-twee-drie van gekookte granen, een gare aardappel, een beetje bloem en wat ei(wit). Verwerk er ook restjes peulvruchten of groenten in.

Gekookte pasta en granen zoals rijst en couscous lenen zich uitstekend voor een maaltijdsalade, met enkele lepels vinaigrette of yoghurtsaus en een losse keuze van zomerse groenten: maiskorrels, erwtjes, lente-ui, tomaat en komkommer. Zelfs nog wat gare kikkererwten of linzen passen er prima bij. Droog geworden brood weggooien is zonde. Toast enkele sneetjes, bak blokjes brood voor in de soep, of maak broodpudding of wentelteefjes (verloren brood) voor het vieruurtje. Wil je nog meer ideeën om je kliekjes te verwerken? Lekker ecologisch! biedt een schat aan inspiratie.

Boekhandelsprijs: € 39,75 (incl. verz) Velt-ledenprijs: € 29,75 (+ € 7,00 verz.) Stort het juiste bedrag op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt-Nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 of IBAN NL72INGB0000362280 van Velt Nederland voor Nederland. Vermeld de titel, je naam en adres. Bestellen kan ook via velt.be/winkel of koop het boek bij je lokale Velt-afdeling.

Culinair

Basisrecept groentebouillon Als je lekkere bouillon in huis hebt, maak je in combinatie met een kliekje groenten, granen of peulvruchten in een handomdraai een smakelijke soep. Gebruik deze groentebouillon als basis voor je eigen soepexperimenten of ontdek in Lekker ecologisch! per seizoen tientallen lekkere soepjes waarin restjes een glansrol krijgen. Bereidingstijd: 1 u 1,5 l water • 1 el olijfolie • 1 wortel • 2 stengels groene selderij • 1 bouquet garni (tijm, peterselie, laurier) • 2 uien • peper • zout (je kunt altijd restjes of afval van groenten toevoegen aan de bouillon)

Snijd de selderij en wortels in stukjes. Hak de ui grof. Maak het bouquet garni door de kruiden samen te voegen en er een touwtje omheen te binden. Zorg ervoor dat het uiteinde van het touwtje lang genoeg is zodat het uit de kookpan hangt. Doe de groenten in een grote kookpan. Voeg het bouquet toe. Overgiet met water tot alles onderstaat. Laat drie kwartier op een zacht vuur trekken. Zeef de bouillon en druk de groenten uit.

21

22

Culinair

Erwtenpesto

Hummus met rode biet

Bereidingstijd: 10’

Bereidingstijd: 1,5 u + 8 u weektijd

150 g erwten • 100 g pijnboompitten • 40 g Parmezaanse kaas • 100 ml olijfolie, of meer of minder naargelang de gewenste consistentie • 2 teentjes look • peper • zout

100 g kikkererwten • 1 el tahin • 1 el citroensap • 2 tenen look • 1 tl ras el hanout • 1 tl komijn (gemalen) • 1 tl koriander (gemalen) • olijfolie • 2 kleine rode bieten (gekookt) • vers korianderblad

Blancheer de erwten. Rasp de kaas en pel de look. Doe alle ingrediënten in een blender of keukenmachine en mix. Is de pesto nog te vast, voeg dan wat extra olijfolie toe. Naargelang je persoonlijke smaak kun je ook extra kaas of erwten toevoegen.

Week de kikkererwten. Spoel ze en kook ze gaar (ca. 1 u). Giet de kikkererwten af. Pers de look en stoof hem in olijfolie. Voeg de kruiden toe en laat even meestoven. Voeg de kikkererwten toe en roer alles door elkaar. Pureer de kikkererwten en voeg het citroensap, de tahin en de in stukken gesneden rode biet toe. Pureer alle ingrediënten en voeg indien nodig wat olijfolie toe. Proef en kruid naar smaak. Garneer met vers korianderblad.

De ecosmos Een gezond biobroodje boordevol groenten, dat is een ecosmos in een notendop. Bij voorkeur maak je ecosmosbroodbeleg zelf, met groenten van het seizoen. Zo ben je zeker van een vers, gezond en smakelijk broodje. Een ecosmos is ideaal om restjes te verwerken: prak een overschotje groenten fijn, breng het op smaak en je beleg is klaar!

Wortel-martino Bereidingstijd: 15’ 2 fijngeraspte wortels • 1 el worcestersaus • 1 el kappertjes • 1 el mayonaise • peper • zout

Meng alle ingrediënten. Versier eventueel met wat fijngesnipperde ui. Variant: neem de helft rauwe en de helft geprakte, gekookte wortel. Meng met de andere ingrediënten.

Feeding the 5000 komt naar Brussel! Dit voorjaar (de datum staat nog niet vast) vindt er een ‘feeding the 5000’-evenement plaats in Brussel. Feeding the 5000 is een grootschalig evenement om voedselverspilling onder de aandacht te brengen. Na Londen, Parijs, New York en Amsterdam organiseren we ook in Brussel een evenement waarbij we 5000 mensen een heerlijke maaltijd aanbieden gemaakt met producten die anders worden weggegooid. Verschillende organisaties, waaronder Velt, zetten hun schouders onder dit initiatief. We zijn nog op zoek naar vrijwilligers die samen met ons dit project willen ondersteunen. Er is hulp nodig voor en tijdens het evenement. Heb je zin om mee te werken door groenten te snijden, een workshop te geven of de boer op te gaan op zoek naar oogst? Stuur dan een e-mail naar [email protected].

Culinair

23

24

Weg & Wijzer

In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

Antwerpen

Velt viert feest op 8 november. Noteer het alvast in je agenda! Op 8 november wordt het Antwerpse Sint-Felixpakhuis en de omgeving hét mekka voor iedereen met interesse in ecologisch leven en tuinieren. Velt viert haar 40ste verjaardag en deelt haar opgebouwde rijkdom met het brede publiek. Via een rijk, divers en uniek programma voor jong en oud, stopt Velt zichzelf en het ecologisch leven en tuinieren in een hedendaags jasje: verleidelijk, hip, ‘lekker ecologisch’.

Refter F van het GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. paul. [email protected]. Brasschaat

09.04

Velt daagt alle leden, vrijwilligers en lesgevers uit om passie, unieke uitvindingen, kennis, tips & tricks actief te delen. Samen doen, delen, leren, proeven en genieten is mogelijk dankzij diverse luiken van het programma waarbij concrete, toegankelijke eco-acties voor huis, tuin en dagelijks leven centraal staan. Uiteraard maken we ook tijd om samen te klinken op nog vele jaren eco-activiteit! Een greep uit het programma: • Studievoormiddag: over biodiversiteit in de tuin. • Recyclage-atelier: we gaan creatief aan de slag met materiaal dat niet meer nuttig wordt gebruikt. • Tentoonstelling ’40 jaar samen eco-innoveren en inspireren’. • Ecocultureel dagmenu voor jong en oud. Aan diverse kramen dagen we kinderen uit om te experimenteren. Volwassenen krijgen een rijk ecologisch-cultureel dagmenu als suggestie (bijv. bezoek aan het MAS, de Badboot, de beurs Hout en Groen Wonen etc.) • ‘Made at home’-café, met verrassend lekkere ‘zelf te bereiden’ eco-producten. • Eco-doe-het-zelversmarkt met originele, goedkope, verrassende, verleidelijke en haalbare tips voor iedereen. Laat je verrassen door de diverse infokramen, demonstraties en workshops. • Ecoruilbeurs: breng jouw specialiteit mee en ruil het voor kennis, kunde of lekkers van andere Velt-leden en bezoekers. Alles kan en mag geruild worden: zaden, planten, recepten, ingemaakt lekkers, boeken, gereedschap, zelfgemaakte potjes… Plan een dagje met het hele gezin naar Antwerpen op 8 november! Je keert vast en zeker huiswaarts met een koffer vol eco-inspiratie en motivatie voor eco-activiteit in huis, tuin en keuken.

€ 3. Nt-leden € 5. Inschrijven (meld het aantal kinderen en hun leeftijd) via [email protected] of 015 20 44 76. Mechelen

12.04

11.05

Workshop tuinieren in potten en bakken (2 delen) door Anita Exelmans 14-16.30u. Buurthuis Mozaik, Appeldonkstraat 60, Willebroek. croeskim@

12.04

Bloemschikken: lentecreatie 19.30-22.30u. ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht. € 3. Inschrijven bij Ingrid Melis: [email protected]. Je wordt per brief ingelicht over de benodigdheden. Den Bumpt

Jaarcursus natuurlijk moestui-

Uitstap Kraaybekerhof 9-17u. Diederichlaan 25, Driebergen (Nl). Samenkomst bij Simonne, Venstraat 49, Schoten (kostendelend carpoolen). bauwens. [email protected]. Werkgroep biodynamisch tuinieren

12.04

26.04, 09.05, 23.05

12.04

Komen werken! 9.30-11.30u. Ecodemotuin, Mariendal z/n, Mol. [email protected]. Ecodemotuin Mol

Tuinieren in bakken - voorzaaien door Marijke Vandierendonck 10-12u. Nova, Schijfstraat 105, Antwerpen. [email protected] of 0473 854 115. VeltApen

05.04 26.04 17.05

hotmail.com. Klein Brabant

01.04

Werkdag Velt-tuin 9u. Bergstraat 9, Brasschaat. [email protected]. Brasschaat

Graag tot dan, De jubileumploeg Info en suggesties: [email protected]

29.03

Kinderworkshop Tuinieren in potten (7-12j.) door Anita Exelmans 14-16u. Kinderboerderij Tivolipark, Antwerpsesteenweg 94, Mechelen. Leden

07.04

nieren 10- 16u. Dodoenstuin, De Pont 45, Schilde. € 150 (cursus digitaal), € 200 euro voor uitgeprinte versie. Max 20 deeln. Thema: inleiding permacultuur. mieke.zola@ gmail.com. Werkgroep Dodoenstuin

Bijen! 19.30-22u. De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.

12.04

Plantenruil 10-11.45u bij Gaston Lesire, Heil. Geesthoek 15, Zwijndrecht. Den Bumpt

12.04

8ste Plantenruildag 14-16u bij Agnes De Kock, Herentalsebaan 77, Zoersel. reneegrysolle@ hotmail.com. Voorkempen

13.04

Info: reinhilde_goossens@ hotmail.com. Klein Brabant

Nt-leden € 5. Willy Helsen, [email protected]. Mol

08.04

Alles over appelen door Valère Allonsius 20-22.30u.

Fairtrade fietstocht 13.30-17u. Puurs, Bornem, Sint-Amands.

14.04

Bijeenkomst moestuinwerkgroep 19.30-22.30u. Zaal Cen-

Weg & wijzer

trum, Jan Hammeneckerstraat 32, Breendonk. Nt-leden € 3.

26.04

liesbethrottiers41@hotmail. com. Klein Brabant

17.04

Praatavond 20-22u. De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. breugelmans.

Bestuursvergadering 20-22u. bij Dre Verbist, Junolaan 12, Schoten. andre_verbist@sky-

26.04

19.04

skynet.be. Ecodemotuin Mol

20.04

Planten- en zadenruildag 1013u. Velt-tuin, Bergstraat 9, Brasschaat. ludo.crikemans@ skynet.be. Brasschaat

21.04

22.04

Koken met wilde groenten 19.30-22u. Gibbo Galbergen, Don Boscostraat 37-39, Mol. € 10. Inschrijven via helsen.w@ skynet.be. Mol

Ondersteuning oude tuinculturen uit Indië 20-22u. ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Burcht.

27.04

21.05

Potverse groenten kweken door Anita Exelmans 20-22u.

Wijklokaal, Schijnparklaan 3, Schoten. Leden € 10. Nt-leden

27.04

03.05, 04.05, 11.05

27.04

Moestuinieren in het park door Anita Exelmans 10-12u.

Lode Sebregtspark, Bogaardestraat 52, Antwerpen.

27.04

Plantenruil 10-11.45u Bij Gaston Lesire, Heilig Geesthoek 15, Zwijndrecht. Den Bumpt

26.04

Plantenruilbeurs 13-17u. Fort 4, Fortstraat 100, Mortsel. info. [email protected]. GrootMortsel

Plantenruilbeurs 10-13u. De Steenoven, Kuitegemstraat, Scheldedijk 120, Sint-Amands.

Cursusreeks ‘Grondslagen van de biotuin’ door René Meulemans 10-12.30u. Bij René Meulemans, Mollei 92, Brasschaat.

03.05

Bezoek aan de Ezelboerderij De Hoef 12.15-17.30u. Vertrek aan marktplein, Eikendreef, Kapellen. € 6. E-mail naar storms-

29.04 (start)

03.05

30.04

Voorjaarswandeling door Staf Heurckmans 19-22u. Parking aan de Kaasboerin, Eerselsesteenweg 99, Mol. helsen.w@ skynet.be. Mol

30.04

05.05

07.05

Potverse groenten kweken door Anita Exelmans 20-22u.

Bezoek historisch landgoed Oude Gracht 10-12.30u. Hoogboomsteenweg 282, Kapellen.

Zelf potverse groenten kweken door Anita Exelmans 10-12.30u. Binnenkoer Abdij Hemiksem, Sint-Bernardusabdij 1, Hemiksem. € 2. francismer-

Onkruiden als signaalplanten 19.30-22u. Ecocenter De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Ntleden € 5. helsen.w@skynet. be. Mol

Groenten kweken op een vierkante meter door Anita Exelmans. 9.30-12u. Kinderboerderij Tivolipark, Antwerpsesteenweg 95, Mechelen. € 5. Inschrijven via www. vormingplus-regiomechelen. be. Mechelen

05.07

(met bezoek comité op 10/05)

10.05

Pasen en het natuurgebeuren 20-22u. Bij Simonne en Jos, Venstraat 49, Schoten. € 2. [email protected]. Werkgroep biodynamisch tuinieren

Bezoek aan Grondsmaak! 1012.30u. Pauwelshoevestraat, Kontich. Nt-leden € 2. info.

[email protected]. ZuidAntwerpen

Cursus composteren (2 lessen) 20-22.15u. Centrum Jan vander Noot, Mudaeusstraat 9, Brecht. Inschrijven via www.brecht. be/kringlooptuin onder cursussen. guy.augustijns@ scarlet.be. Noorderkempen

€ 12 (voor 2 lessen). francois. [email protected]. Voorkempen i.s.m. Natuurpunt

€ 3. Max. 25 deeln. Inschrijven via Paul Eelen, 0475 43 70 01. Brasschaat

Leden € 20. Nt-leden € 40 (voor 4 lessen). Inschrijven via 03 651 71 31. Brasschaat

Plantenruil en inleiding tot de moestuin in bakken 10-12u. Bij Annick Hollebeke, Vogalzangstraat 41, Kessel. johan.peer-

NalaH, Kasteeldreef 55, HalleZoersel. Leden € 10. Nt-leden

[email protected]. GrootMortsel

[email protected] of je zelf rijdt of mee wilt rijden. www.dehoef.com. Polder

€ 2. [email protected]. VeltApen

26.04

03.05

[email protected]. Netevallei

€ 12 (2 lessen). francois.jans@ skynet.be. ‘t Schone Schijn

26.04

Eco-ruilmiddag 14-16u. Het Laatste Huis, Poreistraat 4, Hombeek. ann.pinceel@

jean.adriaenssens@skynet. be. Klein Brabant

€ 3. [email protected]. Den Bumpt i.s.m. Wereldwinkel Zwijndrecht

23.04

17.05

gmail.com. Mechelen

net.be. ‘t Schone Schijn

Workshop vlechtwerk 9.3011.30u. Ecodemotuin, Mariendal z/n, Mol. € 5. helsen.w@

30.04

[email protected]. Voorkempen

[email protected]. Regio Turnhout

17.04

4e Plantenruildag Zandhoven 14-16u. Bij Patrick & Gervaise, Elzenstraat 52, Pulderbos. ger-

25

Voordracht over Comité Jean Pain 19.30-22.30u. Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Breendonk. Leden € 20. Nt-leden 30€ (voordracht + bezoek + inkom). [email protected]. Klein Brabant

Ecologische ruilbeurs 10-12u. Bij Stefan Eyckerman, Polendam z/n, Beerse. [email protected]. Nutstuin Turnhout

10.05

Plantenruil 10-11.45u. Bij Gaston Lesire, Heil. Geesthoek 15, Zwijndrecht. Info: 03 252 78 81. Den Bumpt

26

10.05

Weg & Wijzer

Bezoek tuin Hugo D’Hooghe 14-16.30u. Hoge Kaart 273, Brasschaat. Fietsers vertrek 13.30u. , carpooling vertrek 13.45u op Marktplein Kapellen. stormske113@hotmail. com. Polder

11.05

Planten- en handmade-markt 10-18u. SJABI Campus Hoften-Berg, Hof-ten-Berglaan 8, Puurs. jean.adriaenssens@

[email protected]. Noorderkempen

20.05

www.brecht.be/kringlooptuin. guy.augustijns@scarlet. be. Noorderkempen

24.05

skynet.be. Klein Brabant

12.05

Tuinbezoek 19-21u. Bij Jack Gijsbrechts, Eykantpad 6, Weelde. breugelmans.pelck-

13.05

24.05

13.05

Geesthoek 15, Zwijndrecht.

25.05

Bezoek tuinencomplex ‘De Heuvels’ 20-22u. de Heuvels, Heuvels, Stabroek. Voor

29.05

West-Vlaanderen

Roger Verlinden 20-22.30u.

‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Burcht. Leden € 1. Nt-leden

17.05

18.05

02.04

Biotuinieren in bakken - uitdunnen, verspenen,... door Marijke Vandierendonck. 10-12u. Nova, Schijfstraat 105, Antwerpen. Info: gina.demey@samenlevingsopbouw. be of 0473 85 41 15. VeltApen

02.04

03.04

03.04

Cursus ecologische groenteteelt door Herman De Waele 19.30-22.30u. Den Tap, Klerkenstraat 37a, Langemark.

Bakles door Veerle Coudenys en Koen Wydaeghe 19-22u.

Zelf oesterzwammen telen 19.30-21.30u. cc Het Spoor, Eilandstraat 6, Harelbeke. Leden € 2. Nt-leden € 3. [email protected]. Harelbeke

05.04

19.04, 03.05 en 17.05

Veltdepot 10-12u. Groenestraat 153, Menen. [email protected]. Wevelgem

12.04

Zaden kweken en oogsten

12.04

Composteren ten huize van 1011.30u. Spinneken Ambacht, Lichtervelde. ferry.engelrelst@ telenet.be. Licht-ter-Velde

12.04

Veganistisch gebak 14-16.30u. Bij Trui, Zeldonkstraat 31, Beernem. Leden € 7. Nt-leden € 9.

door Ivan Maertens 1011.30u. Compostdemodomein, Noordhinder 1, Knokke-Heist. [email protected]. Oostkust

Inschr. en betalen vooraf bij [email protected], BE93 446007190167. Beernem

12.04

Biotuinieren voor kinderen 13.30-16u. Jeugdhuis ‘t Kalf, Bosdreef 6, Veldegem. Leden

Leden € 15. Nt-leden € 45. Inschr. door storting op rek. BE09 7380 1044 0757 (KREDBEBB) tnv Velt-Westland. desimpel.marnix@telenet. be. Westland

Dag van het park 11-16u. Cogelshof , Deuzeldlaan 49, Schoten. [email protected].

Bezoek Imkervereniging Het Raam 19.30-21.30u. De sluis 3, Achtel. info.noorderkem-

Johan Deblaere 20-22u. Ganzenhof, Bosstraat 2, Avelgem. [email protected]. Kortrijk-Zwevegem

Van mediterrane kruiden tot kruidenspiraal door Herman De Waele. 19.30-22.30u. De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. Leden € 3. Nt-leden € 7. Inschrijven via deridder. [email protected]. Westland

Groenten bewaren door

€ 3. Nt-leden € 5. svenleen@ telenet.be. Groot-Zedelgem

‘t Schone Schijn

20.05

Dauwtrappen en kiezelpreparaat maken 7-11u. Velt-tuinen, Sluizenstraat 119A, Schoten. € 2. bauwens.ellen@skynet. be. Werkgroep biodynamisch tuinieren

Teelt van Aardbeien door

€ 3. [email protected] of 03 254 17 74. Den Bumpt

Wilde planten om van te genieten 9.30-12u. Ecotuin, Wiezelo 61, Wuustwezel. Inschr. via Velt-kalmthout@hotmail. com. Kalmthout-Essen i.s.m. Natuurpunt

01.04

03.04

Uitwisseling jonge plantjes 1011.45u. Bij Gaston Lesire, Heil. Den Bumpt

Film ‘More than honey’ 2022u. Raadzaal Gemeentehuis, Fabiolalaan 55, Schelle. Inschr. voor 09.05 via [email protected] of 03 871 98 24. Max. 60 deeln. Zuid-Antwerpen

fietstocht naar Stabroek: afspraak hiervoor om 19 uur aan het kerkje van Hoogboom, Hoogboomsteenweg 282, Kapellen. eddy.janssen@ uantwerpen.be of [email protected]. Brasschaat en Polder

Extra werkdag voor de ecotuindagen 9-12.30u. Velttuinen , Sluizenstraat 119, Schoten. [email protected]. ‘t Schone Schijn

[email protected]. Nutstuin Turnhout

12.05

Kringlooptuinieren in de praktijk 20-22.15u. Mudaeusstraat 6, Brecht. Inschrijven via

Oekensestraat 67, Izegem. [email protected]. Izegem

Natuurwandeling 15-20u. In de ‘mol’, parking Palais du Picon, Duinhoekstraat 203, BrayDunes. erika.blomme14@ scarlet.be. Westkust-Veurne

15.04

Aanleg van een vijver 19.3021.30u. SWOK, Ooststraat 4a, Staden. [email protected]. Staden

21.04

Crea- en plantenmarkt 11-17u. Voormalige veiling, Pycke de ten Aerdelaan 47, Oostende. [email protected]. Oostende

23.04

Zelf pasta maken door Dorien Van Peteghem 19.30-22.30u. Bij Krista Hautekeur, Izenbergestraat 181, Alveringem. € 7

Weg & Wijzer

[email protected]. Westkust-Veurne

24.04

Laat het zoemen met bloemen (met imker) 19.30-22.30u. Bovenzaal De Raat, Schooldreef 5, Oostkamp. Leden € 4. Nt-le-

[email protected]. Jabbeke

den € 6. Jonckheere.marina@ skynet.be. Oostkamp

26.04

26.04

26.04

Ruilbeurs 10-11.30u. Bij Eric en Trees, Beneluxlaan 101A, Harelbeke. jan.de.saedeleer@

17.05

Biomarkt 12-18u. De Groenwaecke, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge. annie.kerkho-

18.05

Vegetarisch broodbeleg 1922u. De Palingbeek, Vaartstraat 7, Zillebeke. Leden € 6. Ntleden € 10. Max. 20 deeln. Inschr. via margot.huyghe@ skynet.be en storten op rek. BE09 7380 1044 0757 (KREDBEBB) tnv Velt Westland. Westland

04.05

18.05 20.05

Tuinbezoek 13-19u. Jardin fraternités ouvrières, Keizer Karelstraat 58, Moeskroen.

24.05

22.05

Kookles door Magda Spillier 19.30-22u. De Varens, Nieuwe Sint-Annadreef 27, Sint-Andries. Leden € 7. Nt-leden € 10. Inschr. en betalen voor 18.05 via velt.brugseverenigingen. be/Kooklesinschrijven of 050 67 02 55 (Rita Neyt). Brugge

24.05

Busreis met bezoek permacultuurtuinen Parking zwembad,

Natuurwandeling 14-17u. Bezoekerscentrum Uitkerkse Polders, Kuiperscheeweg 20, Blankenberge. [email protected]. Jabbeke i.s.m. Natuurpunt

31.05

Halve daguitstap met bezoek geitenboerderij en kruidenwandeling 13.30-20.30u. Vertrek aan SWOK, Ooststraat 4a, Staden. Leden € 10. Nt-leden € 13,5. [email protected]. Staden

Oost-Vlaanderen

01.04

Dag van het park 10-17u. Spiegelmeer, Mariahendrikapark z/n, Oostende. ronny.severy@

Ecologische textiel en plantaardig verven door Monique Vierendeel. 19-22u. Benedenzaal CM-lokaal, Kortrijksestraat 66, Oostkamp. Leden € 5.

Dag van de biodiversiteit - opening vlindertuin en bijenstand 14-17u. Kinderboerderij, Lenspolder, Nieuwpoort. erika. [email protected]. Westkust-Veurne

Bedrijfsbezoek bioboerderij 9.30-11.30u. ‘t Ambrozijn, Stokhovestraat 32, Waardamme.

Nt-leden € 8. [email protected]. Oostkamp

1. Nt-leden € 3. -12 jaar € 1. [email protected]. GrootZedelgem

04.05

24.05

Een serre: niet voor tomaten alleen 20-22u. Guldepoort, Imschootplein 1, Zulte. € 3,5. [email protected]. Leieland

skynet.be. Oostende

Eco-biomarkt 10-18u. Kasteel van Loppem, Steenbrugsestraat 26, Loppem. Leden €

Tuinclub en plantenruil 10-12u. ‘t Oud Gemeentehuis, Cathil-

Vroegmorgenwandeling 5u. Sterrebos, Moorseelsesteenweg 2, Rumbeke. Inschr. voor

roland_zwaenepoel@telenet. be. Jabbeke

[email protected]. Blankenberge

30.04

[email protected]. Oostkust

[email protected]. Beernem

telenet.be. Harelbeke

27.04

Praktijkles moestuin 18.3021u. Dikkebusseweg 69, Ieper.

Ten huize van door Ivan Maertens 14-17u. Bij Eric Vergauwe (zelfvoorzieningstuin), Dorpstraat 148, Westkapelle.

01.05 via [email protected]. Groot-Ledegem en Beitem

Plantenruildag 13.30-17u. Bij Johan Verhaegen, Kerkweg 40, Sijsele. bertvansteen@skynet. be. Beernem

27.04

11.05

Velt-tuinbeurs 10-12u. Veltdepot, Groenestraat 153, Menen. bart.katrienvdhop@edpnet. be. Wevelgem

24.05

Nt-leden € 2. Max. 15 pers. Inschrijving via deridder.dirk@ telenet.be. Westland

door Bert Dhondt 10-17u.

martin.raepsaet@skynet. Kortrijk-Zwevegem

26.04

05.05

Permacultuur Velt-werkdag Kerkplein, Otegemstraat, Zwevegem. Inschrijven via

Ledenfeest en 35-jarig bestaan Velt-Tielt 13.30-18u. Heirenthoeve, Heirentstraat 1, Meulebeke. € 5/gezin, kinderen gratis. Inschr. bij Jan Moeyaert, 0497 35 81 38 tot 30.04. rek. nr. BE56 9799 6892 1988 – ledenfeest. jan_moeyaert@ telenet.be. Tielt

Plantenruilbeurs 9-11u. Mariënstede, Remi Dewittestraat 6, Dadizele. nico.staessens@ telenet.be. Beitem en GrootLedegem

Vanackerestraat, Wevelgem. Inschr. via martin.raepsaet@ skynet.be. Wevelgem en Zwevegem-Kortrijk

leweg 86, Stalhille. paulclic-

04.05

27

04.04

Serreteelt 2#3 ‘ZOMER’ door Herman De Waele 20-23u.

De Spiraal, Zakkaai 29, Geraardsbergen. Inschr. via [email protected] of 054 43 44 24. Geraardsbergen

07.04

23.04 en 07.05

08.04

Bijen beginnerscursus 19-22u. Plattelandscentrum, Leemweg 24, St. Laureins. Beginnercursus bijen. gvand@pandora. be. Krekengebied

Zelf zaden winnen door Jos Van Hoecke 19.30-22.30u. De Meander, Margote 114, Wichelen. Nt-leden € 2. [email protected], www. veltwichelen.be

28

16.04

Weg & Wijzer

Nt-leden € 3. [email protected]. Scheldevallei

19.04

Amandsberg. Inschr. via jan@

Goed slapen en fit weer op 20-22u. De Veldblomme, Veldstraat 50, De Pinte. Leden € 1.

Kruidenspiraal maken 13.3017.30u. Bij Karin Hanus, Succalaan 26, Destelbergen. Max.

veltdamvallei.be of 09 232 30 06. www.velt.be/damvallei/documenten.

26.04

12 deeln. Inschr. via karin@ veltdamvallei.be. Damvallei

19.04

Plantenruil 14-17.30u. Bij Leopold Hellyn, Holmanstraat 1, Steenhuize-Wijnhuize. Herzele-

[email protected]. Krekengebied

26.04

Op wandel met Ayurveda en Permacultuur 14-17u. Het Voedselbos, Waregemsestraat 29, Nokere. Info en inschr.

26.04

www.hetvoedselbos.be

23.04

Een compostvat... wat nu? 19.30-21u. Het Zomererf, Brugstraat 33, Stekene. Inschr. via [email protected]. Zomererf

24.04

De vierkantemetertuin door

26.04

Bib., Vrijheidsstraat 11, Denderleeuw. Leden € 3. Nt-leden €

25.04

25.04

27.04

Het belang van de bijen 19.3022u. Bib., Stationsstraat 13, Scheldewindeke. Leden € 5.

27.04

Een tuin om van te smullen

27.04

25.04

26.04

Plantenruibeurs 9-12u. Rozebroekenpark, Witte luifel einde Kriekerijstraat, Sint-

Jonge Plantjesdag 10-18u. Avermaat 147, Zele. [email protected]. Zele-Centrum

27.04

Moestuinervaringen uitwisselen 19.30-22u. Parochiale kring, Lindenlaan 33, Ertvelde. [email protected]. Meetjesland

Kippen- en boekenstand op fairtradebeurs door Johan Deblaere 10-18u. Hof Ten Henne, Hoogstraat 106, Iddergem. hdemeyst@gmail.

‘Eigenaardige’ plantenruilbeurs 14-17u. Botermarkt, Hundelgemsesteenweg 2, Ledeberg. erikingelbrecht@ skynet.be. Gent

29.04

08.05

telenet.be. Waasland

Mediterrane kruiden in potten door Herman De Waele 19.30-22u. Bib., Vrijheidsstraat 11, Denderleeuw. Leden € 3. Nt-leden € 4. Inschr. via bib. Aalst

09.05

10.05 en 11.05

09.05

Tuindagen Beervelde 10-18u. Beerveldedorp, Beervelde. € 10. marc.temmermans@telenet. be. Waasland

Zelf (niet)-alcoholische dranken maken 20-22.30u. DOMUS, Dendermondesteenweg 439, Destelbergen. Nt-leden € 5. Inschr. via [email protected]. Damvallei

10.05

Doedag met Planten- en zadenruil & Velduiltjesdag 10-16u. Het Zomererf, Brugstraat 33, Stekene. www.zomererf.be.

10.05

Keelspray en spierenzalf maken 13.30-16.30u. Kruidenparadijs, Edelarendries 77, Bottelare. Leden € 20. Nt-leden € 25. antoinette.bauwens@ telenet.be. Meetjesland

10.05

Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen door Herman De Waele 14-17u. Kruidenkwekerij Claus, Beerstraat 1, Kruishoutem. Leden € 5. Nt leden € 7. Inschrijven bij Rita op 055 31 42 07. Oudenaarde

11.05

Biomarkt 10-17u. Centrum, Koning Albertstraat, Oosteeklo. [email protected]. Meetjesland

Zelf biozaden winnen door Jos Van Hoecke 20-22u. Bib., Hendrik Heymanplein 3, SintNiklaas. marc.temmermans@

Wandeling met natuurgids André Capiau 14-17u. Parking Aldi, Ronsebaan 8, Brakel. [email protected]. Vlaamse Ardennen

com. Aalst

Lagae, Slangstraat 53, Hamme. Nt-leden € 3. hildewauters@ telenet.be. Hamme

Eetbare wilde keukenkruiden 9.30-11.30u. ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. € 2. willy. [email protected]. Vlaamse Ardennen

Nt-leden € 7,5 of 10. Inschr. voor 10.04 door storting op BE 8597 9612118606 met vermelding ‘het belang van de bijen’. [email protected]. Land van Rhode

door Huguette Van Renterghem 19.30-22u. Bij Vermeire-

04.05

[email protected]. Meetjesland

Herman De Waele 19.30-22u.

4. Inschrijven via de bibliotheek. Aalst

Bloemenmarkt 9-12u. Stadhuis, Markt, Eeklo. antoinette.

Biologische plantenruilbeurs 10-13u. De Wassende Maan, Beekstraat 35, Deinze. mieke. [email protected]. Leieland

Permacultuur in de praktijk

telenet.be. Geraardsbergen

27.04

03.05

10-17u. Het Voedselbos, Waregemsestraat 29, Nokere. www. hetvoedselbos.be.

Plantenruildag door Herman De Waele 14-17u. Hekkouterstraat 24, Lierde. lucdetaeye@

Plantenruil 19.30-20.30u. Bij Jos Van Hoecke, Nederkouter 30, Wichelen. www.veltwichelen.be.

Zaden- en plantenruildag 1011.30u. Bij Jacques en Arlette, Dorre Wei 9, Oudenaarde. jacquesmestdagh@skynet. be. Oudenaarde

Sint Lievens Houtem

20.04

De ecologische (zwem) vijver, aanleg en onderhoud 9-16.30u. Natuurpunt Meetjesland, Station 24, Eeklo. jean.

02.05

11.05

Permafood 10-17u. Voedselbos, Waregemsestraat 29, No-

Weg & Wijzer

kere. www.hetvoedselbos.be.

13.05

De kleine stadstuin door Dirk Noel 19.30-22u. Buurtwerk Macharius, Tarbotstraat 61 A-D, Gent. [email protected]. Gent

14.05

Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen door Herman De Waele 19.30-22u.

16.05

03.04 05.04

18.05

Bijzondere eenjarigen 9.3011.30u. Wijkcentrum ‘t Spoor, Grote Marijve 133, Ronse. €

05.04

23.05

Leden € 17. Nt-leden € 25. antoinette.bauwens@telenet. be. Meetjesland

23.05

05.04

05.04

26.04, 24.05 en 31.05

24.04

26.04

Cursus Groentenieren 14.3017u. Proeftuin, Keierberg 50, Asse. [email protected]. Groot-Asse

Borders: hoe begin ik eraan? door Liesbeth Dothee 2022.30u. Joepie, Brouwerijstraat 32, Halle. [email protected]. Groot-Halle

Plantendag 9-17u. St-Pietersschool, Kloosterstraat, KorbeekLo. fabienne.wierinckx@ skynet.be. Leuven

26.04

Voorjaarskuren: hoe en waarom 10-12u. Helianthus, Brembosstraat 40, Vilvoorde. Leden € 10. Nt-leden € 12. Max. 20 deeln. Inschr. voor 14.04 bij [email protected]. Zennevallei

26.04

Bezoek kindvriendelijke tuin

27.04

20 jaar Natuurpunt Meise 14-17u. Birrebeekvallei, Meise. [email protected]. Neer-Brabant

03.05

De vierkantemetermoestuin

[email protected]. GrootGooik

12.04

Eenjarige bloemen zaaien 9.30-12.30u. Keierberg 50, Asse. [email protected]. Groot-Asse

Op zoek naar de nachtegaal

12.04

met gids Philippe Grambras 5-7u. Aan Café Passé, Holleken 15, Assenede. antoinette. [email protected]. Meetjesland

Kruiden voorzaaien door Eva Engels 11-13u. Louwijn 13, Asse. [email protected]. Groot-Asse

12.04

Plantenruilbeurs 14-17u. Café courgette, H. Geeststraat 22, Herne. info.groot-gooik@velt.

Permacultuur in de praktijk 10-17u. Het Voedselbos, Waregemsestraat 29, Nokere. www. hetvoedselbos.be.

31.05

19.04

De wilde eetbare natuur in de Molenbeekvallei door AnnaMaria Dierck 14-16.30u. Kerk, Kerkstraat 9, Veltem-Beisem.

Snoeiles 14-16u. De Paddenbroek, Paddenbroekstraat 12, Gooik. Nt-leden € 3. info.

Repair Café 14-17u. Brandweerkazerne, Prattenborgstraat 14b, Zichem. emilyfinnadams@ hotmail.com. Hageland

[email protected]. Midden-Brabant

€ 4. [email protected]. Scheldevallei

31.05

13.04

door Frans Desmedt 13.3018u. Smisstraat 130, Steenhuffel. Leden € 3. Nt-leden € 5. Kinderen gratis. [email protected]. Pedevallei

Bezoek hortensiakwekerij 19.30-21.30u. Hortensiakweke-

rij Pieters, Oude Brusselseweg 38, Melle. Leden € 2Nt-leden

24.05

Zelf bier brouwen 10-17u. Godisgood, Diestsestraat 41, Kortenaken. Leden € 20. Nt-leden € 25. [email protected]. Tienen

2. [email protected]. Vlaamse Ardennen

Buffet koken door Lieve Embo 19-22u. Parochiale kring, Lindenlaan 33, Ertvelde.

Grondanalyse bespreking 1012u. Comité Jean-Pain, Holle Eikstraat 34, Londerzeel. € 5.

skynet.be. Druivenstreek

[email protected]. Neer-Brabant

door Bert Dhondt 20-23u.

Nt-leden € 3. leopoldhellyn@ skynet.be. Herzele-Sint Lievens Houtem

De vierkantemetertuin 19-22u. Elzenhof, Kroonlaan 12, Elsene. Leden € 2. Nt-leden € 5. gert. [email protected]. Brussel

Het Voedselbos: algemene kennismaking en principes St-Antonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. Leden € 1.

Project Groenten uit Zellik (Sa-

05.04, 12.04, mentuin) 14.30-17u. Proeftuin, 19.04, 26.04, Molenbeekdal 1, Zellik. ree03.05, 10.05, [email protected]. Groot-Asse 17.05, 24.05, 31.05

Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. Leden € 2. Nt-leden € 4. [email protected]. Zele-Centrum

Overijse. daniel.vanderkelen@

Vlaams-Brabant

29.03

29

24.05

be. Groot-Gooik

13.04

Kruidenwandeling met herbo-

ladsl.be. Dijlevallei

riste Anja Blondeel 14-17u.

Nieuwgoed te Parijs, Krekelstraat 171, Deinze. [email protected]. Leieland

Plantenruilbeurs 14-18u. Zaal Familia, Kruineikestraat 2, Tildonk. annickblomme@ful-

13.04

Plantenruildag 14-17u. De Rank, Hoeilaartsesteenweg,

10.05

door Marc Smeyers 10-13u. Zavelstraat, Kessel-Lo. Leden € 3/les. Nt-leden € 5/les. Inschr. voor 25.04 bij [email protected] of 0472 54 22 02. Leuven

Bruisende Tuinmarkt 9-13u. Markt, Marktstraat 55, Opwijk. [email protected]. Neer-Brabant

11.05

Plantenruilbeurs 14.30-17u. Huize Ernest Claes, Ernest Claesstraat 152, Zichem. Margot. [email protected]. Hageland

30

17.05

Weg & Wijzer

Bezoek Yggdrasil (permacultuur) door Lucrece Roegiers 14.30-17u. Vissenakenstraat 381, Tienen. Leden € 3. Ntleden € 5. Inschr. bioj [email protected] of 0472 54 22 02. Carpooling vanuit Leuven. Leuven

20.05

Aardbeienteelt door Roger Verlinden. 20-22u. Den Dijk, Dijk 1, Wespelaar. Leden € 2. Nt-leden € 4. rita.kumbha. [email protected]. Dijlevallei

22.05

Koken met onkruid 10-13u. Silene, Bosstraat 128, Buggenhout. Leden € 7. Nt-leden € 10. [email protected]. Neer-Brabant

31.05

en de carpoolparking aan de E 314 om 13.15u.

21.04 22.04

26.04

27.04

04.05

09.04

Bestuursvergadering 2022u. Natterveld 59, Kinrooi.

21.05

21.04

[email protected]. Kinrooi

Paaswandeling 13.30-18u. De Ontmoeting, Smeetsstraat 13, Kinrooi. m.lambers@skynet.

Provinciale wandeling 1417.30u. Domein Kiewit, Hasselt. Start om 14u op de parking aan de Putvennestraat, eindigt om 16 u aan het kas-

leden € 2. Stuur je tuinvragen voor einde april naar [email protected]. Opglabbeek-As

31.05

Bezoek aan C-Mine 14-17u. E. Coppeelaan, Genk. velt.man@

Radio 2 plantendag 8-18u. Domein Bokrijk, Genk. € 5. pierre.

Moestuinieren in de praktijk 14-16u. De Waterkuil, Waterkuilstraat, Zepperen. carine. [email protected]. SintTruiden

Moestuinieren in de praktijk 14-16u. De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen.

Ochtendwandeling 7-11u. De Borg, Kerkstraat 6, Kessenich. [email protected]. Kinrooi

04.05

09.05

17.05

Nederland Elke 1e vrijdag v/d mnd

Elke do vm

Ecologische maaltijd, 19u in de Wingerd, € 15.00. Inschr.: Annelies vd Heuvel, 0497 57 40 13; annelies.vdheuvel@ gmail.com. Bergeijk

Tuinwerkzaamheden 9-12u, Natuurtuin ‘tLoo, Terlostraat 4, Bergeijk. Henk van Herk, 0497 57 22 62. Bergeijk

Lentewandeling(6km) Mombeekvallei 14-17u. Samenkomst aan Kruispunt Muntelbeek-Bekstraat zn, StLambrechts-Herk. Hasselt Lang leve de oogst door Virginie De Greef 19.30-22u. De Kei, Keistraat 26, Diepenbeek. Inschr. via mario.parys@ skynet.be of 011 59 60 04. Hasselt Bezoek kruidentuin Herkenrode 14.30-17u. Abdijsite, Herkenrodeabdij 4, Hasselt.

Ellke wo vm en za nm

Werken in de Velt-tuin. Bosstraat 25, Valkenswaard. peet.

Elke di ochtend

Werkochtend kruidentuinen 9-13u, Hopveld 21, GemertBakel. Gemert

05.04

Oprichtingsvergadering FlevoVelt 13-17u. CBL, Bronsweg 22, Lelystad. tonvandrielen@

24.05

Praktijk, theorie en ontmoeting 10-12u. bij Esther Dijkstra, St-Odilialaan 49, Achel. marcel. vanderhoydonc@telenet. be. Peer

[email protected]. Valkenswaard

hotmail.com. FlevoVelt

05.04

Tuinieren in moesbakken door Minke Greve 14-17u. Buurttuin BergbOss, Gripper, Oss. [email protected]. Oss

12.04

€ 7. [email protected]. Maasmechelen-Dilsen

be. Kinrooi

21.04

Vragen staat vrij... 20-23u. Den Ichter, Kapelstraat 16, Opglabbeek. Leden € 1. Nt-

[email protected]. Limburg

Limburg Plantenruil 10-12u. Heempark, Hoogzij 7, Genk. Genk

Huis- en tuinrecht 20-23u. Den Ichter, Kapelstraat 16, Opglabbeek. Leden € 1. Nt-leden € 2.

telenet.be. MaasmechelenDilsen

leden € 13 per les. Inschr. via [email protected] of 0486 31 93 66. Leuven

05.04

28.05

Provinciale wandeling De Wijers 14-16u. De Wijers, Genk.

[email protected]. Sint-Truiden

01.05

Nt-leden € 3. [email protected]. Groot-Gooik

Vogels in de tuin door Karel Sauwens 19.30-21.30u. Heempark, Hoogzij 7, Genk. Genk

Bezorg je vragen voor 31.04 aan paul.l.knoops@gmail. com. Opglabbeek-As

Creatief met restjes door Marc Stroobants 19-23u. Leren Ondernemen, Valkerijgang 26, Leuven. Leden € 10. Nt-

Bezoek ecotuin met permacultuur door Judith Postelmans 10-12u. Maroiestraat 10, Viane.

27.05

[email protected]. Maasoeter

door Jos Van Hoecke 20-22u.

[email protected]. GrootGooik

28.05

vanuit De Waterkuil, Waterkuilstraat te Zepperen om 13.30u

Een serre leren gebruiken Café courgette, H. Geeststraat 22, Herne. Nt-leden € 3. info.

25.05

teeltje van Kiewit. Carpooling

Plantenruil 10-12u bij Ton Jansen, Kruisstraat 33b, Reusel. [email protected]. Bladel

12.04

Cursus humisme 10-16u. De Kunstwei, De Perponcherpolderweg 1 1, Wolphaartsdijk. € 15. [email protected]. Zeeuwse Eilanden

Weg & Wijzer

12.04

12.04

en 24.05 (tot. 8 middagen)

Cursus Stapelmuur bouwen 10-14u. Verzamelen op Bartokstraat 2, Zutphen. Leden € 5. Nt-leden € 7,50. info@gorris. nl. Zutphen

Moestuinieren in de praktijk 14-16u. Op 12.04 bij Wino Evertz, Varkensmarkt 10, IJzendijke. Op 24.05 bij Jos en Lucile Kroes, Magdalenastraat 21, Heikant). Leden € 40. Ntleden € 50. Aanmelden bij [email protected] of 0114 374731. Zeeuws-Vlaanderen

14.04 24.04

26.04 31.05

01.05

en 15.05 (tot. 5 delen)

03.05

De werking van kruiden 2022u. Roffert, De Berikstraat 11, Buggenum. leihermans@ hotmail.nl. Leudal Rondleiding Hortus Bulborum 13.30u. Zuidkerkenlaan 23 A, Limmen. Leden € 5. Nt-leden € 6. Max. 20 deeln. Aanmelden via t.vrolijk-taal@xs4all. nl. Ecotuinieren Alkmaar

Werkochtend Leudal M N O P (S T op 31.05) 10-12.30u. Roggelseweg 58, Haelen. [email protected]. Leudal Kruidencursus door Jos Heerkens19.30-21.30u. Gem. centrum, Populierenstraat 41, Vogelwaarde. Leden € 50.

Ontmoetingsterras in Schoonoord 10-12u. bij Marjolein van Koningsbrugge, Slenerweg 8, Schoonoord. prive@weisscher.

Slakken in de tuin door M. Prent 20-22u. Roffert, Berikstraat 11, Buggenum. [email protected]. Leudal

Excursie Ecologische Siertuin (fietstocht) 10-13u. Vanuit Bartokstraat 2, Zutphen. Leden € 2,5. Nt-leden € 5. Op station kun je een fiets huren. info@ gorris.nl. Zutphen

17.05

Nt-leden € 60 (hele cursus). Aanmelden via lucile@live. nl of 0114 374731. ZeeuwsVlaanderen

eu. Eco van Grond tot Mond

12.05

17.05

31

Soepwandeling: onkruiden plukken en soep bereiden 11u. Dees.Langelaar@kpnplanet. nl. Achterhoek gezond en duurzaam

18.05

Plantenruil 10-13u. bij Piet Beerens, Heuvelseweg 14, Hoogeloon. [email protected]. Bladel

18.05

Planten- en stekjesmarkt 14-17u. Bij Bert en Pauline Smulders, Axelsestraat 9, Absdale. Opgeven bij Lucile 0114-374731 of [email protected] voor 15.05 als je plantjes wil verkopen of ruilen. ZeeuwsVlaanderen

32

Zoekertjes

Te koop

Tunnelserre: 2m breed x 3m lang x 1,90m hoog, stevig stalen frame, met alle toebehoren, ook grondankers. Polyethyleenfolie gedeeltelijk te vervangen. € 80,00. Daniël & Marcella de Pauw - Byn, Merelbeke, 09 362 73 11 of 0472 65 05 18. Gratis

Diverse jonge boompjes: esdoorn, eik, es, wilde kastanje. Als laanboom of voor aanleg bosje. Van 0,5m tot 2m. Zelf uitspitten. Gratis of vrije bijdrage, afhankelijk van aantal boompjes. Daniël & Marcella de Pauw - Byn, Merelbeke, 09 362 73 11 of 0472 65 05 18. Te koop

Aralia’s: zeer mooie bloei, trekken de bijtjes aan. Ongeveer 10 stuks van 0,5 m tot 1,5 m - worden boompjes. € 3,00 tot € 5,00/ stuk, naargelang de grootte. Daniël & Marcella de Pauw - Byn, Merelbeke, 09 362 73 11 of 0472 65 05 18. Te koop Lot profielen: in pich pine voor traditionele serrebouw en een drietal deuren voor serre. Prijs otk. Daniël & Marcella de Pauw - Byn, Merelbeke, 09 362 73 11 of 0472 65 05 18. Gratis

Ongeveer 5 m Vlasvilt (op een rol van 1 m breed) om onder parketvloeren te leggen. Gratis op te halen in Antwerpen (2060). [email protected]. gezocht

Buren! Wij zijn een groep particulieren uit Hasselt en omstreken en kiezen ervoor om met zo veel mogelijk mensen rond een gemeenschappelijke tuin te wonen en werken (zoals cohousing). Een goede mix van leeftijden en gezinssamenstellingen vinden we belangrijk, en we dromen er ook van om andere projecten op te nemen, zoals een sociaal tewerkstellingsproject, kinderkribbe, een Abbeyfield-huis, ateliers… Momenteel hebben wij enkele sites op het oog in de ruime omgeving van Hasselt. We zoeken nog enthousiaste pioniers om mee te stappen in het project. Nieuwe kandidaat-buren zijn welkom om kennis te maken: Elke Hoekx – 0474 84 88 28 of [email protected] of via www.facebook.com/groups/cohousinglimburg/

gezocht

Voor onze prachtige samentuin, met eetbaar groen, die we vorig jaar in Deurne zijn gestart, willen we graag mensen met groene vingers en/of wat tuinierervaring verwelkomen. Heb je zin om je mee te engageren het komende seizoen en een halve dag mee de permanentie te dragen? We garanderen je een heerlijke plek, waar samen werken, delen, ontmoeten en genieten centraal staan. 03 464 19 21 (Hildemaria), [email protected].

Ik woon in Roermond en ik wil een kruidentuin maken en alles wat eetbaar is planten (kleine tuin). Wie heeft ervaring op dit gebied en zou me op weg willen helpen? Tevens zoek ik boeken en tijdschriften van Velt, omdat ik pas lid ben en nog niet veel informatie heb. Wie helpt of geeft zijn kennis op een andere manier door? Alles is welkom. Alvast bedankt voor uw hulp. Mail naar [email protected] met als onderwerp ‘Velt’.

Te huur

Te koop Serre (2005), fundering + profielen in aluminium; 5,30 x 3,10 (7 x 4 ramen); automatische dakramen, werktafel aan achterwand, enkele reserveramen beschikbaar, zelf te demonteren, € 800,00. 0496 76 12 60.

Volledig vernieuwd huis met tuin op woonerf. Instapklaar. Inkom, berging, wc, keuken, woonk., badk. met wc, 2 slpk. In Vremde. € 800,00/maand. Geen rokers. Greetje Bogaerts, 03 494 01 60 of 0497 75 38 07, [email protected].

Te koop

gezocht

Voor mijn ezeltje ben ik op zoek naar een weide te huur of in ruil voor onderhoud in de omgeving van Ransberg (3470). Of als u ezels hebt en nog een plaats vrij hebt op de weide voor mijn ezeltje met een schoft van 1 m zouden we graag kennismaken. Ik kan eventueel in ruil de hoeven van uw ezel(s) onderhouden en of uw ezel(s) trainen. Contact opnemen kan via [email protected] of 0492 40 12 50. Te koop

Vers appelsap van onbespoten hoogstammen: € 8,00 voor 5-literbox; vers appelperensap van onbespoten hoogstammen: € 8,50 voor 5-literbox. Gilbert De Jonghe (Zuienkerke), 0479 65 48 24. gezocht

Gebruikte stapelstenen om een muurtje te creëren van ongeveer 8 m met een hoogte van 50-60 cm. Is er iemand die oude stapelstenen in de weg heeft liggen en ze mij, liefst gratis, wil geven? Alle beetjes helpen! [email protected] of 0496 97 21 06. gezocht

Een nieuwe thuis voor 3 ganzen, geboren in juli 2013. Gratis af te halen op de Spichtenberg nummer 7 bij Elisabeth, na een telefoontje op nummer 055 21 99 85. De ganzen hebben als vader een Afrikaanse knobbelgans en als moeder een Vlaamse gans. Ik vermoed dat het drie mannetjes zijn. Ze zijn tamelijk tam.

gezocht

Iemand die mij advies kan geven om zelf geuren of etherische oliën van planten te winnen bijv. mbv een liebigkoeler. Liefst omgeving Wuustwezel/Antwerpen. Kobe.van. [email protected], 0498 45 72 41. Schrijf naar Velt of e-mail [email protected]. Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

gezocht

Gratis Ik heb de tijdschriften van Velt vanaf 1990 tot 2007, ‘bijna’ compleet. Als ik er iemand plezier mee kan doen mag hij/zij ze komen halen. Anders gooi ik ze weg. Kathy Pauwels, Berchem. [email protected].

Kameroenschapen. Mooi schaap; bruin en zwart getekend. Hoeft men niet te scheren. Sterk ras, kan goed tegen de koude. 089 76 47 51 of [email protected]. Te koop

Prachtige grote baardirissen, tot 17 cm diameter, vele kleuren, € 2,00/stuk. Te zien in volle bloei half mei-eind juni. Ook Japanse Ensata-irissen: bloei eind juni- eind juli. Kom kijken tijdens open tuindagen: 17-18 mei, 24-25 mei, 28-29 juni. CornelissenVanoverschelde, Meeuwenlaan 46, 8400 Oostende. 059 70 67 42. gezocht

Aandeelhouders. Sociaal economiebedrijf De Natuurfrituur heeft een bestelwagen die ingericht is als frituur. Daarmee bakken we op feesten, beurzen en evenementen. We hebben ook een pop-uptent met een volledige bakinstallatie. Graag maken wij meerdere frituren mogelijk, niet alleen om onze lekkere frietjes aan te bieden maar ook om werkgelegenheid te creëren. De Natuurfrituur is een echt Vlaams frietkot, maar dan biologisch en vegetarisch. Wil je ons helpen onze doelen te realiseren? Koop dan een aandeel. Je vindt alle info op http://denatuurfrituur.blogspot.be/.

Advertentie Elzenbos Leeftuinen - moestuinen boomgaarden| Aanleg - onderhoud - snoeien | Permacultuur - mulchen - kringlooptuinieren | Natuurlijke omheiningen - stapelmuren - kleine metselwerken | Vlaams-Brabant en aanliggende | 0478 52 59 32 [email protected]

Tuin

33

Uit de kruidentuin Look-zonder-look Tekst Dorien Pelckmans en Karen Remans, uit: Kruiden verkennen in de Vlaamse Ardennen Illustratie Leen De Pelseneer

Als je de blaadjes van look-zonder-look (Alliaria Petiolata) fijn wrijft, ruiken ze sterk naar look. De Latijnse naam Alliaria is dan ook afgeleid van look, in het Latijn Allium. Maar dit plantje heeft geen ‘lookbolletje’ aan de wortel, vandaar de naam ‘look-zonder-look’. Het heeft ook verder

niets met look of met de lookfamilie (Leliaceae) te maken. De witte bloempjes ontluiken in het voorjaar (april-juni) en geven honing. Zoals bij andere soorten uit de familie (kruisbloemenfamilie of Brassicaceae) hebben de bloemen vier kroonbladeren, maar bij look-zonder-look zijn ze

tweemaal zo langs als de kelkbladeren. De blaadjes zijn hartvormig en onregelmatig getand en de zaadjes zitten in hauwen. Look-zonder-look groeit op vochtige plaatsen, langs beekjes en ook langs wegbermen, bospaden en tussen heggen en hakhout. Hij vertoeft het liefst enigszins in de schaduw. Bijen en vlinders bezoeken de plant intensief en hij is een waardplant voor het oranjetipje. Vee begraast de plant graag. Look-zonder-look is een tweejarige plant voor in de schaduw. Kies eens voor streekeigen kruiden voor een schaduwborder in de siertuin. Deze mooie plant wordt tot 1 m hoog. Hij hoort ook helemaal thuis in de keuken. De jonge blaadjes doen het prima in salades. Je kunt ze gebruiken om gerechten (bijv. sauzen) een milde knoflooksmaak te geven. De zaden zijn een alternatief voor mosterdzaad. Als je de plant verhit, verdwijnt het subtiele lookaroma en maakt het plaats voor een scherpere smaak zoals bij veldkers.

Het project ‘Kruiden Verkennen in de Vlaamse Ardennen’ wordt op de 36ste Vlaamse Ardennendag op zondag 27 april van 11 u tot 12.30 u aan het publiek voorgesteld. Daarna zijn er nog tal van activiteiten op én rond het Centrum voor Natuur en Milieu De Helix, Hoogvorst 2, in Grimminge. Gelieve voor het plenaire gedeelte in te schrijven via dorien.pelckmans@velt. be of 03 287 80 92.

34

Lezers reageren

Compost In onze tuin gebruik ik al 20 jaar eigen compost waaraan ik de mest van de schapenstal (slechts 3-tal schapen) toevoeg. Vroeger gebruikte mijn man stro op de stalbodem, nu gehakselde koolzaadstengels. Vooral op het bed waar ik veel compost gebruikt heb, was er een slechte opkomst en werden de jonge plantjes telkens weer opgegeten. De bodem is zeer luchtig door jarenlang compost toedienen en we hebben ook nogal wat last van woelmuizen. Toch zou ik graag eens de bodem of de compost laten analyseren. Kan dat gewoon bij de Aveve-winkels of hebben jullie een beter alternatief? Jos en Ingrid Meekers

Antwoord van Frank Petit-Jean, Velt-medewerker moestuin Het jarenlange toedienen van grote hoeveelheden compost zou kunnen leiden tot een vorm van overbemesting. Je bodem kan dan te rijk worden aan voedingstoffen die vrijkomen door de afbraak van humus. Er kunnen ook onevenwichten tussen voedingsstoffen ontstaan door altijd dezelfde soort van bemesting toe te passen. In dit geval lijkt een analyse van een bodemstaal aangewezen. We verwijzen je daarvoor graag naar de Bodemkundige dienst van België waar je een tuindoosje kunt bestellen via www.bdb.be (klik op ‘Producten en diensten’ en vervolgens op ‘Analyse en adviezen’). Geef bij de opmerkingen aan dat je lid bent van Velt en voer je lidnummer in, dan geniet je een korting. Als je ons later de bevindingen van de Bodemkundige Dienst overmaakt vertalen we dat graag naar een ecologisch advies.

Serreteelt In het artikel ‘De eerste vitamines van het jaar’ (Seizoenen 2014, nr. 1) lees ik: ‘Een groter luchtvolume brengt minder stookkosten met zich mee.’ Is dit een foutje? Indien niet, dan verneem ik graag de verklaring hiervoor. Lutgarde Nieuwborg

Antwoord van Jos Van Hoecke, Velt-moestuinlesgever Wat je in dat artikel leest, heeft vooral te maken met de beroepstuinbouwglasteelt. Bij een groter volume zijn de temperaturen beter onder controle te houden. In de beroepsteelt is dit niet onbelangrijk, omdat vele serres verwarmd worden en de temperatuurcontrole nauwkeurig verloopt, zonder al te grote schommelingen. Hoe kleiner het volume, hoe heviger de schommelingen zijn in het temperatuurverloop in een serre. De meeste hobbytuiniers bezitten een ‘koude’ serre zonder verwarming. Hier is de verwarming de zon en trachten we al te grote temperatuurschommelingen te vermijden door veel te luchten. Hoe kleiner het volume hoe sneller de temperatuur oploopt en hoe groter de pieken en dalen. Hobbykassen Hierbij wil ik reageren op de artikelen over de hobbykassen. Sinds enkele jaren hebben wij een hobbykas, gemaakt van voormalige professionele kassen. Bij onze zoektocht naar een goede kas voor een redelijke prijs, hadden we het geluk dat er net een zware storm was geweest. Bij het eerste bedrijf met demonstratiekasjes was meteen duidelijk: alle aluminiumkasjes lagen als platgedrukte luciferdoosjes op de grond in een chaos van glasscherven. Een goedkoop alumi-

‘Als wij de financieel-economische crisis werkelijk te boven willen komen, kunnen we niet volstaan met het bestraffen van de bankiers, handelaren en politieke verantwoordelijken of met het aanscherpen van de financiële wetgeving. Dan zullen we onze levensstijl – en ja, ook onze hebzucht – aan een kritisch onderzoek moeten onderwerpen.’ Femke Halsema

Op www.demorgen.be, 29 januari 2014.

niumkasje leek ons toen niet meer zo’n goed idee. In Rotterdam is een bedrijfje dat tweedehandskassen op maat maakt en die komt leveren aan huis, waar ze in elkaar worden gezet. De voordelen van een dergelijke kas: • het is hergebruikt materiaal; • professionele kassen zijn gemaakt van degelijk staal en niet van aluminium. Natuurlijk ziet zo’n kas er niet uit als een luxeserre, maar ze zal nooit in elkaar vallen en de prijs is een groot verschil met een dergelijke nieuwe kas. We hebben nu de hele winter verse winterpostelein en veldsla om van te snijden. Daarnaast probeer ik bijv. tuinkers, pluksla, snijmoes, snijbiet etc. De winter is haast nog leuker dan de zomer. De zaden teel ik zelf, zodat ik hele bedden vol kan zaaien, vooral met winterpostelein en veldsla. Ik hoef daar geen zaad van bij te kopen. En wat over is, spit ik in het voorjaar als groenbemester onder. De website van het bedrijf: www.markushobbykasjes.nl Leonieke Kruit

Winterlook In Seizoenen nr. 1 van 2014 vraagt iemand naar de naam van een soort look die zijn grootvader altijd plukte in de winter. Lieven David beantwoordde deze vraag, maar zou het niet gewoon om kraailook kunnen gaan? Ik voeg een foto toe van de look die momenteel in mijn weide groeit. Yvonne Velthuis

Antwoord van Lieven David, Velt-medewerker moestuin Dank voor je suggestie! De beschrijving van Marc duidt echter op iets anders:

‘Vandaag denken mensen meer na over waar ze hun geld aan willen uitgeven. Ze vinden het belangrijk om lekker te eten en ze willen weten wat ze eten. Bio is dan een logische keuze.’ Chris Van Wetteren, algemeen directeur van Bio-planet bij de opening van een nieuwe winkel

Op www.vilt.be, 28 januari 2014.

Lezers reageren

35

‘Graag had ik het volgende plantje uit mijn jeugd teruggevonden: mijn vader (geboortejaar 1910) noemde het winterlook. De plant is vroeg groen in het voorjaar en weinig vorstgevoelig. De afgeplatte blaadjes (10-tal cm) deden me denken aan sneeuwklokjes, maar dan lichter groen en minder fors. Het leek een soort rozet met afhangende blaadjes; de nerf in het midden was minder uitgesproken.’

B&B Koornemoezen | Ecologische kamer met bio-ontbijt Bed & Breakfast Koornemoezen heeft maar één suitekamer en dat is een bewuste keuze. Zowel de verblijfplaats als de tuin zijn eventjes van jou alleen. De suite is volledig apart van het woonhuis: je hebt dus alle privacy mét een ongelooflijk mooi uitzicht op de tuin, de weiden, de velden en de bossen rondom. De kamer is ingericht met ecologisch verantwoorde en natuurlijke materialen. Het ontbijt is volledig bio naar jouw smaak! Jouw ledenvoordeel: 5% | Adres: Koornemoezen 7 8210 Zedelgem/Brugge, +32 (0)50 34 22 01, [email protected], www.koornemoezen.be

Kraailook heeft ronde, opstaande blaadjes, zonder nerf in het midden. We blijven dus zoeken…

Eco-care hoveniers & ontwerpbureau Loek Gorris Advies, creatieve tuinontwerpen, aanleg en onderhoud van natuurrijke tuinen. Ook voor dakvegetaties, vijvers, hemelwaterhergebruik (watertuinen). | Info | [email protected], www.eco-care.nl. Vakantiehoeve Wilgenhof 20 km van Brugge, Gent, de zee. Rustig, groen, gastvrij, comfortabel. Nabij bos. Wandelen, fietsen, cultuur. Grote ecologische tuin, lekkere gezonde maaltijden met producten uit eigen biotuin. 6 Kamers (18p) en 1 app (5p) | Info | Folder: Pot-en Zuidhoutstraat 4, 9990 Maldegem-België, +32 50 71 53 66, www.wilgenhof.be, [email protected]. Vakantiehuis in de Dordogne Welkom zijn, je thuis voelen op een bijzondere plek in de natuur. Heerlijk genieten van de rust en ruimte. Gelegen op de grens van de Corrèze en Haute-Vienne. We zien je graag tegemoet | Meer info op www.laveyrat.com

Aspartaam De redactie ontving enkele reacties op het nieuws over het positieve EFSA-advies voor de suikervervanger aspartaam in het januarinummer van Seizoenen. Velt herhaalt haar keuze voor natuurlijke, liefst ongeraffineerde zoetmiddelen die met mate worden gebruikt. In het septembernummer van Seizoenen verschijnt een bijdrage over natuurlijke zoetmiddelen en hoe ze te gebruiken in de ecologische keuken. Zend je brief naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘Nu het stadstuinieren stilaan ingeburgerd raakt, duiken hier en daar ook de allereerste pop-uptuinen op. Een pop-uptuin gaat doorgaans één seizoen mee en kan een initiatief zijn van een actie van een straat of buurt, waarbij de bewoners samen de tijdelijke tuin inrichten, onderhouden en oogsten.’ Laurence Machiels, groenjounraliste

In Het Laatste Nieuws, 4 januari 2014.

Ontmoeting met het Franse platteland? Op zoek naar rust en ruimte? Zuid-Frankrijk – Gers/Haute Garonne - aan de voet van de Pyreneeën! Boerderij met zwembad en alle modern comfort. | Info | Kijk op www.vakantiehuisinfrankrijk.be | Marc Dufraing, 0032 495 52 02 22 of [email protected] Vakantie in de Dordogne Rust en natuur voor wandelaars, fietsers, kinderen, ouderen en rolstoelers. Welkom op La Colline, 7 hectare natuur in de mooie Franse Dordogne. Twee volledig rolstoelaangepaste gîtes (4 en 6 pers). Camping met 4 ruime plaatsen met splinternieuw aangepast sanitair. | Ben en Inez | Info | Kijk op www.lacolline-linard.fr Les Fontanelles Minicamping, huurtenten en een vakantiehuis op wielen op onze kleinschalige biologische boerderij in de Dordogne. Rust en ruimte, af en toe een kampvuur, sterren aan de hemel en uilen in het bos. +33547989037, www.lesfontanelles.fr www.lagarnasette.net Prachtige plek in de Auvergne, voor wandelaars en vegetarische smulpapen! Kamer, eigen tent of yourte, rust, biologische maaltijden: hartelijk welkom! Vakantie in Midden-Portugal! Kom naar onze ecoboerderij en geniet van de prachtige omgeving, rust en bergen. Plek voor 1 tot 10 personen! Mogelijk om mee te eten of te helpen in de tuin. | Meer info op www.facebook.com/Vale das Portas of mail naar [email protected]

36

Uitgelicht

Greendelicious kruiden

Keukendagboek

Natascha Boudewijn

Nigel Slater

Uitgeverij Becht lifestyle, 2013 176 p, ISBN 9789023013921 € 18,95

Fontaine Uitgevers 2013 416 p. ISBN 9789059564848 € 39,95

Ook al ben ik beslist geen kruidenkenner, ik gebruik wel graag kruiden. Meestal beperk ik me echter tot de gedroogde versie. De verse potjes van de supermarkt koop ik zelden, maar sinds kort laat ik kruiden groeien in mijn vensterbankbak. Helaas zonder groots resultaat… Greendelicious kruiden heeft een leuk en handig formaat en herbergt mooie foto’s van kruiden uit de tuin van Natascha Boudewijn. Het boek geeft je zin om meteen aan de slag te gaan. De recepten zijn verrassend en goochelen met verschillende nieuwsgierig makende smaken. Een kleine greep uit de receptenlijst om je een idee te geven van Natascha’s creaties: limonade van dropplant, geitenkaashapjes met bergamot, champagnerisotto met bloemen, en dillechips. Bij elk kruid krijg je informatie over de teelt, het gebruik en de geschiedenis. Ook minder vertrouwde ‘keukenkruiden’ zoals bergamot, dropplant, goudsbloem en barbarakruid komen aan bod. Het gezondheidsaspect van de verschillende kruiden wordt hier en daar summier belicht. Het boek moedigt aan om lokaal te telen, op het ritme van de seizoenen. Een stuk milieuvriendelijker dan de potjes kruiden uit de supermarkt! Die overleven trouwens toch niet in mijn vensterbankbak… Natascha kookt zonder vlees en vis, maar gebruikt wel eieren van blije kippen. Doordat ze de smaak van verse kruiden optimaal combineert met producten van het seizoen wordt vlees overbodig. Dit boek is een mooie combinatie van recepten, kruideninformatie en foto’s. Bovendien weet ik na de lectuur ervan waarom mijn rozemarijnplant zwart is geworden en dat ik munt maar beter in een aparte bloempot laat zitten.

Als je je naam in het groot op de cover van een boek kunt zetten en de titel in kleine lettertjes toevoegt, dan beschik je wellicht over enige status. Nigel Slater behoort tot deze categorie: hij is een Britse kok en auteur van verschillende kookboeken. Zijn boeken en zijn kookprogramma op BBC zijn populair en hij wordt geprezen door critici. De bekende Britse kok Jamie Oliver noemt hem ‘Bloody Genius’. Sinds enkele maanden kun je Slaters best verkochte boek Keukendagboek in het Nederlands lezen. Slater beschrijft in dit boek om de twee dagen wat hij eet en kookt. De ene dag is dat een snelle hap, de andere dag een feestmaaltijd, met vlees, zonder vlees of een zoet avondmaal. Onder het motto ‘het juiste voedsel eten, op de juiste plaats en op het juiste moment‘ volgt hij de seizoenen en komt hij tot lekkere recepten met ingrediënten die op hun best zijn. Slater eet met gevoel: wat hij eet moet gewoonweg goed aanvoelen. Slater is een Bourgondiër die op zoek is naar een goed evenwicht tussen de Westerse vleescultuur en de ecologische keuken. Hij wisselt zijn Bourgondische dagen af met sobere maaltijden, omdat hij daar zin in heeft of omdat hij geen tijd heeft om te koken. Zo beschrijft hij misosoep met wat geroerbakte groenten op diverse manieren als een heerlijke maaltijd. Hij is er ook niet vies van om af en toe een blik bonen in tomatensaus als basis te gebruiken of een kant-en-klare pizza te bestellen. Hij toont hoe omzichtig je moet omgaan met dierlijke ingrediënten en gooit haast niets weg. Het vet van een gebakken kip of eend bewaart hij om er een dag later aardappelen in te bakken. Aangevuld met een slaatje wordt het een perfecte maaltijd.

Emelie Heller

Wat mij vooral intrigeert, is het belang dat hij hecht aan goede ingrediënten. Slater heeft een wekelijks groentepakket van de bioboer, hij koopt nooit ingrediënten in de supermarkt, maar in de buurtwinkel, op de boerenmarkt of bij een speciaalzaak. Hij koopt haast elke dag een ingrediënt en wil van verse producten de herkomst weten. Hij heeft een kleine tuin met o.a. courgettes in pot, kruiden, bloemen, kleinfruit en enkele oude fruitbomen. Zijn tuintje vindt hij belangrijk, omdat een tuin helpt te weten wanneer groenten en fruit op hun best zijn. Het doet ook beseffen dat er piekmomenten zijn, overschotten waar je creatief mee aan de slag kunt. Hij maakt daar graag een seizoensfestijn van, met elke dag een andere bereiding of een restje dat hij heeft verwerkt tot iets nieuws. Leuk is dat hij tussen kerst en nieuwjaar een week lang niets koopt en het doet met de inhoud van zijn voorraadkast. Geen verspilling ten huize Slater. Slater schrijft goed. Bij wijlen is hij lyrisch over de tuin en koken, maar heeft hij geen zin in snoeiwerken of verprutst hij een slaatje door er schimmelkaas over te brokkelen, dan lees je dat ook. Hij brengt perziken tot leven door ze extravagant te noemen en dicht Franse mosterd de eigenschap toe bijna alles eetbaar te maken. Eerder dan sandwiches te maken, serveert hij de ingrediënten apart, want dan lijkt hij minder gulzig. Als je dit boek leest, krijg je een warm gevoel en moet je geregeld glimlachen… Keukendagboek is een jaarboek geworden met per maand zowat 15 recepten. De recepten zijn zeer gevarieerd en herkenbaar, en toch verrassend. In de verhalende teksten staan vaak extra recepten beschreven en je leest de visie van Slater op voedsel. Wie op zoek is naar een vegetarische kookboek komt met dit boek niet aan zijn trekken. Voor wie op zoek is naar een verhaal over hoe je op een meer bewuste manier in de keuken aan de slag kunt, is dit boek een aanrader. Nadia Tahon

Winnaars! Eten en Drinken met Wilde planten: Ingrid Van der Borgt Tuin op tafel: Jac Bongaarts, Anne-Mie Deblaere, Lieselot Perneel, Heleen Taets en Renie Groenendal.

37

38

39

40

41

42

Ledenvoordelen

Het Groene Boek Het Groene Boek is de laatste jaren uitgegroeid tot dé ontmoetingsplek voor al wie begaan is met de transitie naar een sociaalecologische samenleving. Schrijvers, wetenschappers en denkers uit het middenveld gaan er met elkaar in gesprek over een duurzame en rechtvaardige toekomst. Voor deze editie verwelkomt Het Groene Boek onder meer Belgisch klimaatspecialist Jean-Pascal Van Ypsersele, die met Mathias Bienstman de klimaatpolitiek onder de loep neemt. Uit het buitenland reist de Duitse socioloog Harmut Rosa naar Brussel af om zijn inzichten over de doorholsamenleving te delen, en Bo Normander stelt in primeur het nieuwe rapport van het World Watch Institute voor. De debatten worden afgewisseld met theatrale interventies, waaronder een stuk uit de voorstelling Angst van Stijn Devillé en Braakland/ZheBilding. Waar? Het Brusselse Kaaitheater Wanneer? Op zondag 27 april 2014 van 11 tot 19 uur.

Bio’Or Bio’Or kiest bewust voor de productie van diervoeders voor gebruik in de biologische landbouw. Het ruime gamma omvat voeders voor kippen, runderen, geiten, varkens, schapen, konijnen en paarden. Bio’Or staat voor: • gezonde dieren dankzij gezonde voeding; • voeders gecertificeerd voor de biologische landbouw; • gegarandeerde traceerbaarheid; • persoonlijk advies. Jouw korting: 5 procent korting op de hobbyvoeders te koop aangeboden in de Vlamertingseweg 33 in Reningelst (op vertoon van lidkaart). Er kan ook een speciale korting verkregen worden voor een gegroepeerde aankoop door meerdere leden van Velt. Adres: Vlamertingseweg 33 in Reningelst (Poperinge), [email protected] of 057 33 39 30. → www.bio-or.be

→ www.hetgroeneboek.be

5 vrijkaarten te winnen Het Groene Boek biedt vijf vrijkaarten aan voor de lezers van Seizoenen. Stuur voor 1 april een e-mail met als onderwerp ‘Het Groene Boek’ naar [email protected] om kans te maken. Of stuur een kaartje naar Velt t.a.v. de redactie. Tuin in de stad Tuin in de stad ligt aan de rand van het centrum van Groningen, een laatste rafelrand die is opgebloeid door de spontane energie van een groeiende groep mensen. Naast de verkoop van planten organiseren we activiteiten gerelateerd aan het tuinieren of de tuin zelf. Jouw korting: 10 procent korting op alle tuinproducten. Adres: Friesestraatweg 137a, 9718 NE Groningen, Nederland [email protected] 06 51 96 24 63 → www.detuinindestad.nl

Pure Coverz Pure Coverz is gespecialiseerd in mooi én (milieu)verantwoord woon- en huishoudtextiel. Beddengoed, kussenhoezen, tafellinnen, keuken- en badtextiel, alles wat je nodig hebt in huis. Gemaakt van de mooiste materialen, van een goede kwaliteit en EKO/GOTS-gecertificeerd. In mooie natureltinten of kleurige en moderne dessins. Geproduceerd zonder pesticiden, giftige verfstoffen en andere milieuvervuilende middelen. Veilig voor je eigen lichaam, maar ook voor de katoenboeren en de arbeiders. Tevens een ruime collectie stoffen en naaigaren. Jouw korting: 10 procent korting op het hele assortiment. Gebruik bij het afrekenen de kortingscode Velt2014. → www.purecoverz.nl

Nog meer voordelen! Met je Velt-lidkaart kun je intussen genieten van meer dan 150 ledenvoordelen. Ontdek ze allemaal op → www.velt.be/voordelen

Publicaties

Vakantieverblijf te huur in het hart van de natuur in de Corrèze, Frankrijk 2 gîtes en 2 superplekken voor kampeerders, zwemvijver, paarden, watervallen, kayak, bio-vegetarische keuken,... Welkom!

43

Velt-publicaties voor België en Nederland • Kippen in de tuin Nieuw! € 19,50 (+ € 5,00 verz.) • Lekker ecologisch! Nieuw! € 29,75 (+ € 7,00 verz.) • Lang leve de oogst Nieuw! € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Bessen uit de tuin € 19,95 (+ € 4,30 verz.) • Vier verrassende Velt-boekjes € 12,20 (+ € 4,30 verz.) • Seizoenen op smaak € 8,50 + ( € 2,50 verz.) • Handboek Ecologisch Tuinieren € 29,95 (+ € 9,50 verz.) • De Ecologische Siertuin Zolang de voorraad strekt. € 24,95 (+ € 4,30 verz.) • Ecologisch Tuinieren voor Beginners € 5,95 (+ € 2,50 verz.) • Groenbeheer, een verhaal met toekomst Actieprijs! € 55,00 (incl. verz.) • Groene gids voor kleine kids € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin € 31,50 (+ € 5,00 verz.) • Pim Pompoen Kwartetspel € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Groenten in potten € 3,95 (+ € 1,55 verz.) Andere publicaties voor België en Nederland • Biodiversiteit in België Actieprijs! € 32,75 (incl. verz.) • De Brooddoos € 21,50 (+ € 3,00 verz.) • Natuurlijk € 14,95 (+ € 3,00 verz.) • Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) € 8,00 + (+ € 2,00 verz.) → www.velt.be/winkel De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland (IBAN: NL72INGB0000362280), met vermelding van naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan. Neem contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen. Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

Kippen in de tuin een must voor wie ecologisch en plezierig kippen wil houden

Voor Velt-leden: € 19,50*

*exclusief verzendkosten boekhandelsprijs: € 24,50

“Dit nieuwe kippenboek van Velt geeft je alle informatie die je nodig hebt om te genieten van een toom vol gezonde kippen.”

Koop het boek bij je Velt-afdeling of bestel het via www.velt.be/winkel