Preek en liturgie
Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden 13 september 2015 Organist: Gerben Bergstra: voorganger: Tjitske Hiemstra thema: Elia in stilte * Mededelingen en aansteken van de kaars * Bemoediging en groet * Zingen
Goede morgen welkom allemaal Goedemorgen, welkom allemaal. Ik met mijn en jij met jouw verhaal. Lachen, huilen, vrolijkheid en pijn. Alles mag er zijn.
God, ik vraag je, kom in onze kring. Wees er bij, wanneer ik bid en zing. Ik met mijn en jij met jouw verhaal, verteld in mensentaal.
In de veelheid van geluiden …
NL 283 2. En van overal gekomen, drinkend uit de ene bron, bidden wij om nieuwe dromen, richten wij ons naar de zon 3. Want wij mensen op de aarde raken van het duister moe. Als uw hart ons niet bewaarde sliepen wij ten dode toe 4. Laat uw dauw van vrede dalen in de voren van de tijd. Vat ons samen in de stralen van uw goedertierenheid. 5. Die ons naam voor naam wilt noemen, al uw liefde ons besteedt, zingend zullen wij u roemen en dit huis juicht met ons mee!
* Gesprek met de kinderen * Zingen
Wij gaan de nacht door …
NL 895
De nacht leit stil om ús hinne; wy langje nei libben wetter. Inkeld jo wurd is ús lampe, inkeld jo wurd is ús lampe. Hierna gaan de kinderen met hun lichtje naar hun eigen ruimte. * Gebed * Lezing
Psalm 116 (hertaling Huub Oosterhuis, 150 Psalmen vrij)
* Zingen
Lied 116: 1- 3 met extra couplet gedicht door Jan Wouda
2. Toen de benauwdheid dreigend op mij viel en angsten voor het doodsrijk mij bekropen, heb ik de naam des HEREN aangeroepen en weende: HEER mijn God, bewaar mijn ziel!
3. Hij is goedgunstig in gerechtigheid, Hij wil zich altijd over ons ontfermen. Zijn kracht kwam mij, eenvoudige, beschermen. Rust nu, mijn ziel, de HEER heeft u bevrijd.
4. In nij begjin ha Jo ús no tasein, in hânfol leafde strykt oer al it wrede; Wij meie útsjen nei in glimp fan frede. Dat langstme ha Jo ús yn ’t herte lein. * Bijbellezing
1 Koningen 19: 1-13
* Zingen
Niet in ’t geweldige geluid … 2
NL892
3. Niet in het alverblindend licht van vuur, niet in een vlammengloed is het dat Gij wilt zijn ontmoet en vinden wij uw aangezicht.
2. En ook wanneer de diepte trilt en de aarde siddert als een riet, is het in deze beving niet dat Gij U openbaren wilt. * Overdenking Gemeente van Christus, Afgelopen woensdagavond liepen we met een 7-tal zusters van de avondzusterkring van Jorwert via Fûns naar Bears en terug … Het was grotendeels een wandeling in stilte. Dwars door de weilanden met hun koeien en schapen, zwanen en vogels … We hoorden de geluiden van de natuur, het geluid van de windmolens, een trein die voorbijgaat. Wat is stilte? Nee, compleet stil was het niet … maar we ontdekten dat we al wandelend in ons eigen tempo … de één sneller, de ander langzamer kwamen tot een eigen innerlijke stilte, waarbij de uiterlijke geluiden er niet meer toe deden … ‘Lit ús in hûs fol stilte bouwe’ … werd ons voorgelezen … Het was een prachtige avond waarbij we de zon in rode gloed paradijslijk zagen ondergaan. Op zo’n vredige wijze liep Elia niet de stilte van de woestijn in … Hij was bang en vluchtte om zijn leven te redden. Na de grootse strijd met de 450 Baalpriesters, (geld en economie), die Elia gewonnen had, heeft hij ze allen laten grijpen en doden. Wilde God dat? Of heeft Elia slechts zijn eigen agressiviteit op God geprojecteerd en afgereageerd op hen, die anders geloofden dan hij? Deze overwinning was denk ik wel het hoogtepunt van zijn succes, maar meteen daarop moet hij zelf vluchten … Hij raakt in een diepe depressie … vanuit onze huidige kijk met onze psychologische kennis kun je zeggen. Jarenlang heeft hij zich ingezet om zijn doel te bereiken, dat de mensen kiezen voor die Ene, zoals zijn naam betekend ‘Mijn Heer is God’ en dan na het hoogtepunt valt hij in een diep gat van neerslachtigheid of depressie. Hij gaat onder een bremstruik zitten en verlangt naar de dood. Het is genoeg geweest, Heer, neem mijn leven, want ik ben niet beter dan mijn voorouders … Deze vluchteling … herkennen we zijn houding? Als een depressie je overvalt, net als bij Joost Zwagerman. In Trouw las ik een artikel over hem ‘Een leven lang worstelen met de dood’. Of als soms de pijn van lichaam of geest te heftig wordt en je het wel genoeg vindt?? In dit verhaal is deze woestijntijd niet het einde, maar eigenlijk het begin van een heel nieuw hoofdstuk. 3
Hij valt in slaap, maar er komt een engel, die hem aanraakt en zegt: Word wakker en eet wat. En Elia eet en drinkt en slaapt weer verder tot de engel terugkomt en hem weer aanraakt en zegt: sta op en eet wat, anders is de reis te zwaar voor je … En als hij eet en drinkt … kan hij de reis aan … Een engel, die je aanraakt, wakker maakt … Woensdagmorgen liep ik ook met een groep rond Jorwert met dit verhaal en toen we onze levensverhalen deelden, kwam er allerlei wonderlijks over tafel … ‘Ik kreeg het gevoel op mijn werk, dat ik naar huis moest om te kijken bij mijn vrouw … daardoor leeft zij nu nog … Was het een engel, die het me ingaf?’ Een ander vertelde dat ze vanwege een slechte uitslag van de arts haar dochter belde in Afrika. Die zei, wanneer moet je voor onderzoek? Dan kom ik! Haar dochter werd voor haar als een engel in die tijd … Als ik hier aan u de vraag zou stellen … dan zouden vast vele verhalen komen … Een engel die je voorziet van brood en water naar lichaam of geest, opdat je de reis aankunt … Laten we in stilte even stilstaan bij ons eigen levensverhaal … heeft ooit een engel je aangeraakt? En zouden de vluchtelingen die in Duitsland aankwamen ook de mensen die hen warm verwelkomden als engelen ervaren hebben? Soms komen ingevingen van boven, maar veel vaker van mensen om je heen, die er voor je zijn met water en brood. Een comforter, een deken die met liefde gequilt wordt door onze zusters kan een verschil maken in iemands leven. Elia heeft nu genoeg kracht om nog verder de woestijn in te gaan naar de berg Horeb, de berg van Mozes. En daar roept God hem om uit de grot te komen, de grot als een moederschoot waar hij weer geborgenheid zocht? Of is de spelonk als een soort graf? God roept hem echter opnieuw het leven in als een nieuwe geboorte … Elia, wat doe je hier? Elia, dat betekent ‘de Heer is mijn God’ heeft al zijn energie ingezet om het volk en de koning als leider, te herinneren aan het verbond met hun God. Maar het volk blijft op 2 gedachten hinken … Uiteindelijk voelt Elia zich als enige overgebleven … God zegt: Kom naar buiten … en laat zich aan Elia kennen, daar alleen op de berg. De grens tussen hemel en aarde, ver van het alledaagse … Eerst is daar een wind zo sterk dat bergen verscheuren en rotsen verbrijzelen. De wind, ruach, dat is de ademtocht, die het begin vormt van de schepping … maar hierin is God niet … Volgens Anselm Grun kan die wind, ruach, staan voor geestdrift, voor enthousiasme, maar als we God verwarren met onze eigen emoties, dan blijkt God heel ergens anders te zijn. Elia’s enthousiasme is voor een deel juist, maar uiteindelijk eenzijdig … er is meer. Dan is er een aardbeving … de grond splijt en schudt en breekt onder Elia’s voeten weg … Elia zag in God ook een wonderdoener, die natuurwetten doorbreekt. Soms ervaren we een wonderbaarlijke genezing of raken mensen verlost van hun verslaving aan alcohol of drugs. Maar ook dit is een deel en niet het geheel … het is niet de grond waarop Elia kan staan … Dan komt het vuur, als veelvoudig symbool … Vuur kan een teken zijn voor hartstocht, seksualiteit, driften, agressie. Vuur uit de hemel; daarmee hoopte Elia al zijn tegenstanders te vernietigen. Denken wij vanuit het westen soms ook niet met vuur het oosten te veranderen. Denkt ISIS niet in vuurtermen? Maar agressie lokt vaak nog grotere agressie in zichzelf en anderen uit, zoals bij Izebel. Ook in het vuur was God niet … 4
Alle bekende tekenen van krachtige natuurelementen, vernietigend, angstaanjagend, worden als beelden van God stuk voor stuk verbrijzeld. God was niet in de storm, niet in de beving en niet in het vuur. Als Dopersen hebben we al heel wat grootse Godsbeelden losgelaten of achter ons gelaten (Munster). Wij spreken meer in termen als dat wat ons overstijgt en aarzelen om er woorden aan te geven … Bij Elia klonk er na het vuur het gefluister van een zachte bries. Toen Elia dat hoorde, sloeg hij zijn mantel voor zijn gezicht, om met zijn zintuigen waar te nemen. Wat hoort hij in deze onzichtbare ontmoeting? Het suizen van een zachte koelte (NBG), het suizen van een zachte stilte (Statenvertaling), een ademloze stilte (Groot nieuws bijbel), een stem van wegzwevend zwijgen; vertaling Martin Buber … In dit alles wordt een lieflijk beeld opgeroepen, maar is het zo’n aangename zachte bries? Of is het ook ongemakkelijk, pijnlijk, dat Elia geen enkel beeld meer overhoudt, geen voorstelling, geen denkbeeld … Elia houdt een stilte over die gevuld is met Gods aanwezigheid: de stilte van de hoop, de stilte waarin nieuw leven ontkiemt, ongrijpbaar, onnoembaar, verborgen aanwezig: Elia hoort wat niet te horen is. Met lege handen en open oren staat Elia daar … . Zonder beelden; geen bagage meer … zo hoort hij zijn nieuwe opdracht: Ga heen, keer terug, en zalf.. En Elia begint aan zijn terugreis naar de wereld waarvan hij wegvluchtte. Hij blijft niet bij zijn mystieke ervaring, maar vindt de weg terug naar de wereld van politieke krachten. Van binnen getekend met een ervaring die hem kracht geeft om te gaan … Misschien willen we net als Elia wel eens vluchten uit alles wat op ons afkomt … Ik wens ons dan toe, dat een engel ons komt voeden, dat wij engelen zijn voor elkaar … En dat wij ieder op eigen wijze in stilte kracht ontvangen voor de unieke weg die we allen zelf te gaan hebben. Dat dat zo mag zijn, Amen * Orgelspel * Open ruimte, met welkom zr. Charlotte Poot uit DG Haarlem * Zingen
Heb dank, o God, van alle leven … NL 315 Heb dank, o God van alle leven, die zijt alleen Uzelf bekend, dat Gij uw woord ons hebt gegeven, uw licht en liefde ons toegewend. Nu rijst uit elke nacht uw morgen, nu wijkt uw troost niet meer van de aard, en wat voor wijzen bleef verborgen werd kinderen geopenbaard.
* Voorbeden en Frysk Us Heit 1. God fan fier en hein ús Heit. dat wy hilligje jo namme, ûnder ús sa faak ûntwijd, troch jo eigen bern beskamme.
2. Bûch de folken nei jo wet lit jo ryk op ierde komme. byn jo wil ús op it hert en wy sykhelje ferromme. 5
3. Jou ús hjoed ús deistich brea en ferjou wat wy misdiene, sa’t ek wy ferjûn ha, Hear, al dy’t skuldich foar ús stiene.
4. Lit oer ús gjin neare nacht, lied ús net yn blyn begearen. binne wy yn duvels macht, Hear, ferlos ús fan ‘e kweade. 5. God fan fier en hein, ús Heit, wûnder heimnis is jo namme, grut yn krêft en hearlikheid, oant yn alle tiden. Amen.
* Collecte voor de Actie verbouw Dopersduin Om de twee jaar verblijft onze gemeente een weekend in Dopersduin. Om de herbouw van de twee oude slaaphuizen te financieren is nog veel geld nodig. Informatie: www.dbhschoorl.nl. * Slotlied
De vrede van de aarde …
Ionabundel 47
De frede fan ‘e greiden wês oer dy, de frede fan mar en lân; De frede fan ‘e loften wês oer dy, de frede fan waad en strân. Djippe frede mei komme oer dy. Mei Gods frede no komme oer dy. * Zegenbede Hear, wy freegje no, Jo seine op ús wei Hear, wy freegje Jo, wês mei ús eltse dei (2x) Amen
'De moerbeitoppen ruisten;' God ging voorbij; Neen, niet voorbij, hij toefde; Hij wist wat ik behoefde, En sprak tot mij; Sprak tot mij in de stille, De stille nacht; Gedachten, die mij kwelden, Vervolgden en ontstelden, Verdreef hij zacht. Hij liet zijn vrede dalen Op ziel en zin; 'k Voelde in zijn' vaderarmen Mij koest’ren en beschermen, En sluimerde in. De morgen, die mij wekte Begroette ik blij. Ik had zo zacht geslapen, En Gij, mijn Schild en Wapen, Waart nog nabij Nicolaas Beets
6
