1 Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden, zondag 6 maart 2011 Organist: Gerben Bergstra; liturg Ymie Visser-Prins; voorganger: Roelof Akse
“VRIJ!” (derde kenmerk)
Vrijheid van geloven: Wij kennen geen kerkelijk gezag en geen vaststaande belijdenis (en kunnen daarom ondogmatisch worden genoemd). Wij zijn aan elkaar gelijk in verstaan en uitleg van de bijbelse verkondiging, wij vermanen (erbij roepen) en bemoedigen elkaar. In het licht van de Eeuwige zijn we verdraagzaam ten opzichte van woorden en daden van onze zusters en broeders. Mededelingen en aansteken van de kaars
Bemoediging en groet
Zingen ”goedemorgen allemaal”, gevolg door ‘ik zing voor God mijn morgenlied’ (Ionabundel)
Goedemorgen, welkom allemaal. Ik met mijn en jij met jouw verhaal. Lachen, huilen, vrolijkheid en pijn. Alles mag er zijn.
God, ik vraag je, kom in onze kring. Wees er bij, wanneer ik bid en zing. Ik met mijn en jij met jouw verhaal, verteld in mensentaal.
1 Ik zing voor God mijn morgenlied in eerbied en ontzag, want dwars door diepe duisternis schept Hij een nieuwe dag.
2 Ik zing voor God mijn morgenlied want in de dageraad verrees de Heer en won voorgoed het leven metterdaad.
3 Ik zing voor God mijn morgenlied. Zijn adem voedt mijn stem, verleidt mij niet tot eigen roem. Daarom zing ik voor Hem.
4 Ik zing voor God mijn morgenlied. Alleen mijn zingen kan Hem dienen die er altijd is voor kind, voor vrouw en man.
Gesprek met de kinderen Zingen psalm 98: 1 en 3 ‘Zingt een nieuw lied….’ Tijdens ‘t zingen steken kinderen het lantaarntje aan, met dit licht gaan ze naar het gemeentecentrum.
Gebed Zingen lied 281, alle 4 verzen (LvdK) Bijbellezing uit Lucas 15: 11 t.m. 32 Zingen lied 21: 5 en 6 (LvdK)
‘Jezus zal heersen waar de zon…’ ‘De zorg om wat verloren is’ (NBV)
‘…Zijt gij geboeid, Hij maakt u vrij;’
Gedicht van Diet Verschoor ‘Lappendeken’ Uit de verzamelbundel ‘Hand in hand in hand’, gedichten over relaties tussen generaties. Zingen lied 437: 1, 2 en 3 (LvdK) ‘Vernieuw Gij mij, o eeuwig Licht!’
2 Uitleg en vermaning, gevolgd door orgelspel Open ruimte Zingen lied 473: 1, 2, 3 en 5 ‘Neem mijn wil en maak hem vrij..’ Gebeden, stilte en voorbeden Collecte voor het Aanloophuis
(kiezels in de kerk)
Slotlied ‘Eigen wijs en eigen weg’ (tekst van Eppie Dam, melodie: Hindrik v.d. Meer)
1 Moet je alles wel geloven wat er voorgeschreven staat? Is de hemel echt daarboven? Kent een baby goed of kwaad? Moet je alles wel geloven? Zeg je ‘wacht ’- of ‘inderdaad’?
2 Moet je altijd blijven knikken? Ga je overal in mee? Laat je mensen wel eens schrikken met een uitgesproken ‘NEE’? Moet je altijd blijven knikken? Heb je lef - of geen idee?
3 Zeg je altijd ja en amen? Zing je zachtjes in het koor? Is jouw stem om je te schamen, zing je daarom zachtjes door? Zeg je altijd ja en amen? Loop je mee - of ga je voor?
4 Moet je klakkeloos maar volgen wat de massa wil of zegt? Huil niet mee met alle wolven, praat geen kromme dingen recht. Draag je lijflied door de golven: eigen wijs - en eigen weg!
Bemoediging uit Galaten 5: 13 ‘Broeders en zusters, u bent geroepen om vrij te zijn! Misbruik die vrijheid niet om uw eigen verlangens te bevredigen, maar dien elkaar in liefde’. Wegzending en zegen, tenslotte allen zingend:
Hear, wy freegje no, Jo seine op ús wei Hear, wy freegje Jo, wês mei ús eltse dei (2 x) …Amen
********************************** ************************************* Projecten van onze gemeente in dit jubileumjaar: FEMmaatjes, een maatjesproject voor slachtoffers van mensenhandel; uitgaande van HUMANITAS afdeling te Leeuwarden. Als Doopsgezinde Gemeente willen we het project ondersteunen van vrijwilligers en maatjes om in het keramiek atelier beelden te maken. Door 8 deelnemers zijn er beelden gemaakt, een glazuurlaag is aangebracht. Van 4 t.m. 13 maart worden ze tentoongesteld in het keramiekmuseum. In de tweede helft van maart staan die beelden hier in de Vermaning, zo is de bedoeling. Én voor het opvanghuis in Bloemfontein (Zuid Afrika) voor kinderen die HIV-infectie hebben opgelopen of aids hebben. Dit project heeft de naam van ‘weggooi naar vreugde kinderen’. Met een bijvoorbeeld maandelijkse donatie kunt u het werk van dit kinderopvanghuis steunen! Het banknummer is: 580120139 (ABN AMRO) t.n.v. Janke van der Boon, o.v.v. ‘Vreugdekinderen’.
3 OPROEP: In het eerste weekend van april (vrijdag 1 t.m. zondag 3) is er in Schoorl een ‘welkom nieuwe leden’- weekend. Deels gecombineerd met hun programma is er een zogenaamde ‘belijdenis update’ mogelijk. In dialoog met andere deelnemers wordt gestimuleerd uw belijdenis te herschrijven of opnieuw te schrijven. Deze groep staat onder leiding van ds. Marion Bruggen (predikant van de broederschapshuizen); kosten: slaaphuis 2: 91,50 euro of slaaphuis 3: 105,50 euro.
Gedicht
Lappendeken Mijn moeder maakt een lappendeken voor als ik straks het huis uitga zij naait met mooie zijden steken nooit heeft zij zó naar mij gekeken. Elk lapje wordt met zorg bekeken geknipt gezoomd en glad gestreken, mijn vaders broek, mijn moeders blouse, een reep gebloemde lakenhoes, een theedoek en een flard gordijn, de schipperstrui van mijn vriendin, de oude regenjas van Pim, grootmoeders jurk van paars fluweel. De schaar erin, er is zoveel, elk lapje wordt herinnering: de rok van Jet, zacht violet, het bonte vest van Carolien, waar zal het liggen, op welk bed? Elk lapje spreekt zijn eigen taal, mijn deken wordt één groot verhaal. Mijn moeder maakt een lappendeken voor als ik straks het huis uitga zij naait met mooie zijden streken nooit heb ik zó naar haar gekeken.
Diet Verschoor
*******
4 Zusters en broeders, gemeente met een levende Heer! U bent hier in alle vrijheid gekomen…,(gelukkig) u bent vrij om te gaan! U bent ook vrij om nog even te blijven zitten! Ontspannen…, met aandacht! (en dit laatste heb ik natuurlijk liever). In mijn werk voor Talant heb ik diverse verhuizingen van groepen meegemaakt. Op het eigen terrein werden o.a. nieuwe, ruime woningen gebouwd. En cliënten daarvoor kwamen uit de zogenaamde paviljoens. De ruimtes in die laagbouwpaviljoens (gebouwd in begin jaren zeventig) waren kleiner en wegens veiligheid zaten diverse tussendeuren en buitendeuren op slot. Beheind was hun leefwereld. In deze nieuwe woning kwam een jongeman te wonen met een verstandelijke handicap en autisme. Hij sprak géén woord. Door zijn lichaamstaal en gedrag te observeren en te duiden moesten we achter zijn welbevinden komen. In die eerste maanden werd langzaam duidelijk dat hij in die nieuwe, grote woonruimte niet op z’n gemak was. Hij was onrustig, sloeg anderen en soms zichzelf. Wat was er aan de hand? Eén van de suggesties was: is zijn nieuwe woonomgeving niet te groot én te onoverzichtelijk? Door een aantal onderzoeken (o.a. bij de tandarts en avg- arts) werden andere zaken uitgesloten. En in overleg met zijn broer werd bedacht om een eigen tuinhuis voor hem aan te schaffen. Niet bedoeld voor buiten, maar om te plaatsen in de woonruimte; in het hoogste gedeelte van de woonkamer een eigen huisje te creëren. Een hokjebouwer ût Harkema kreeg de opdracht; wel wat merkwaardig: een tuinhuisje voor binnen…, er hoefden bijvoorbeeld geen goten geplaatst te worden. Met een opbouwend programma werd zijn nieuwe huis hem vertrouwd gemaakt. Als snel bleek: hij wilde graag in zijn eigen huisje bivakkeren. En gelukkig voor hem en de anderen nam het storende gedrag af. Je zou kunnen zeggen dat door deze maatregel zijn vrijheid ten dele werd beperkt, maar blijkbaar was deze kleinere leefruimte voor hem voldoende vrij om zich juist veilig en prettig te voelen. Het is als met een scène uit de film Papillon….De hoofdrolspeler, de man die vlinder wordt genoemd…is als Franse levenslange gevangene verbannen naar een ver-weg eilandenkolonie. Vanwege zijn herhaalde ontsnappingspogingen wordt hij langdurig in isolement opgesloten, en door een bewaker wordt zijn voet verminkt zodat hij strompelt. Uiteindelijk krijgt hij een beperkte vrijheid op een ander eilandje; met een eigen huisje en een eigen tuintje. Er is een levendige ruilhandel met de lepralijders van verderop….. Vrijheid is een relationeel begrip. Mijn vrijheid eindigt waar uw vrijheid begint. En vrijheid is een tijdsgebonden begrip. Dit jaar, deze dag, deze eeuw.. is individuele en maatschappelijke vrijheid vergeleken met het verleden aan het uitbreiden. Eigen vrijheid en daarmee verbonden de eigen ontwikkeling is een groot goed geworden! We beschouwen het bijna als vanzelfsprekend, hier in het moderne Westen…O.a. Satre en Simone de Beauvoir waren pioniers, met het zogenaamde existentialisme;
5 maar ook de Beatles, Rolling Stones en Bob Dylan vertolkten in hun muziek een groot vrijheidsideaal. Peace and freedom for every man and women! Vrijheid veronderstelt verbondenheid. Om dat te ontdekken in relaties, in innige relaties…, moet je soms afstand nemen. Zoals in dat bekende verhaal van Lucas 15:….’iemand had twee zonen’! En de jongste vraagt aan de vader om zijn vrijheid…, dwars tegen alle familie gewoontes in. Ik hoef toch mijn hele leven niet op deze boerderij te blijven! Waarom zou ik met jullie meegaan naar de kerk? Ik wil helemaal niet al die boeken van jullie! Op welke manier reageert een vader of een moeder wanneer die een volgende generatie-droom in duigen ziet gaan? In rook verdwijnt een ideaal voorgestelde toekomst. Heel vaak vallen er scherpe woorden, en trilt het kozijn- na het dichtslaan van de deur. Wat is wijs in deze vrijheidsverovering? Deze vader ziet en begrijpt het ideaal van zijn jongste zoon. Hij wil zo graag die open toekomst en ruimte in. Zijn vrijheid om de wereld in te gaan is een emotionele beperking voor de vader! Door zijn weg- gaan toe te staan is de directe verbinding verbroken. In deze vrijheid is er geen contact; en de jongste zoon verdwijnt uit het zicht! En de vader voelt zich gelukkig vrij om dit toe te staan. En diezelfde verdraagzame vrijheid stelt hem in staat om uit te zien naar zijn jongste zoon. Hij bewaart zijn geduld ..hij bewaart zijn liefde…: ‘..als hij nog ver van hem was, zag hem zijn vader…., en werd met innerlijke ontferming bewogen; en toelopende, viel hem om de hals, en kuste hem’! (S.v) De oudste broer blijft op de boerderij…, is hij daarom niet vrij? Zijn gebondenheid klinkt als een keurslijf, in zijn gehoorzaamheid rammelen de kettingen van een inwendige gevangenis. Om in de taal van smaken te spreken: hij is verzuurd! Is niet in staat geluk van anderen te delen met anderen te delen! Misschien had de vader hem een tijdje naar elders moeten sturen.., maar dat is geen vrijheid! In deze situatie betekent vrijheid: ik maak zelf een keuze. Een bedrijfsopvolging is géén vanzelfsprekende stap, het is bewust vorm geven aan een eigen weg, met respect voor het voorgeslacht. (Lees maar in het Menno tijdschrift het artikel over Jan Tichelaar) Zo kreeg ik een rondleiding van een betoefte aardappelboer ût ’t Bildt. Eigenhandig had hij - voor zijn tijd - een moderne opslagzolder voor de oogst gemaakt…(wat een levenswerk!) ….
6 Vorm geven aan een eigen weg…., vraagt om moed en voortschrijdend inzicht. Talrijke persoonlijke overwegingen die Menno Simons losweekten van zijn Roomse verbindingen. Dat gaat niet van vandaag op morgen, ….een afwijkende, eigen keuze maken is een dreech proces. En ben je dan vrij…? Eppie Dam noemt dat in ’t lied: ‘Fûgelfrij’. Ontsnapt aan knellende banden van dogma’s en Bisschoppelijke moraal ben je zo vrij als een vogel, maar tevens werd deze vogel gezocht omdat godsdienstvrijheid ook gevaarlijk is. Het ondermijnt ‘t gezag van kerk en staat. Bisschop en landvoogd dreigen hun netwerk van overheersing en uitbuiting te verliezen. Andersdenkenden geeft onrust, een afwijkende mening is lastig. Deze vrije vogels kunnen beter in een kooitje…, ze moeten vluchten en constant op hun hoede zijn…., dat is toch geen vrijheid. En over Anne Zernike wordt gezongen fan frijfochten froulik! Haar eigen weg tot theologiestudie in een mannenwereld zal aan het begin van de vorige eeuw niet gemakkelijk zijn geweest. Zij moest zich vrij vechten op onbetreden paden. De rector Kramer sprak haar toe in 1911 om bedachtzaamheid te betrachten. Haar pastorale vrijheid in de Knipe viel niet mee…; ze twijfelde. En nadat haar man Jan Mankes na ruim 4 huwelijksjaren was overleden zocht zij opnieuw werk in een Doopsgezinde gemeente; helaas, de toenmalige broederschap veranderde niet van naam…,in figuurlijk zin bedoeld. Voor deze weduwe met haar zoon werd geen geschikte Menniste gemeente gevonden. Met haar vrijzinnige vrijgevochtenheid week ze uit naar Rotterdam, de Nederlandse Protestantenbond werd haar nieuwe huis. Wanneer we 100 jaar eerste vrouwelijke predikant vieren is een zekere bescheidenheid op z’n plaats. Een constante beweging is er tussen vrij- en gebonden zijn. Zie maar naar al die lapjes stof die in het geheugen van die dochter worden genaaid. In elk lapje, hoe klein ook, zit een levende verbinding met haar verleden. Wanneer je nu zo’n lappendeken niet meekrijgt, wanneer je niet de taal hoort van toewijding en vergeven. En niet alleen de taal, maar ook niet de daden van gulheid ziet. Als je die deken van compassie niet meekrijgt…in je koffer naar volwassenheid. ben je dán echt vrij? Mijn antwoord daarop is niet vrij van mijn eigen context. Een kind ben ik van een klein-dorp-in-Noord-Oost-Friesland. We woonden aan de rand van het dorp. Bij mij gaat het niet om een lappendeken.., bij veel werkzaamheden in de gemeente draag ik een ouwe tas. Dit is mijn tas, dat is mijn pa. Dat is zijn tas over de schouder gedragen, over mijn schouder zijn tas.
7 Huis aan huis een brief, alsjeblieft, een letter van de wereld. Aan de huizen in de stad een levende brief, een glimp van de zon. Oersterk leer, onverslijtbaar is zijn nagedachtenis. Dit is zijn tas op mijn schouder. U bent niet vrij!
U bent gebonden… En wanneer ’t er echt op aankomt…! Bent u niet gebonden…., u bent vrij! Tenslotte Het doopsgezinde erfgoed kent een vrijheid in geloven! En een omgang met anderen in verdraagzaamheid. Ik wil dat met een voor -beeld duidelijk maken. Dit voorbeeld van vrijheid en verbinding is een beeld in het landschap. U kunt ’t gaan zien. Niet alleen het beeld spreekt, maar ook het landschap eromheen, de ruimte; en de steeds veranderende lucht op de grens van zee en akkers. Ik bedoel het beeld op de waddendijk bij Zwarte Haan. Daar geplaatst ter nagedachtenis aan Anita Andriessen. Het zijn twee metalen banken, die, boven op die dijk, tegenover elkaar staan (als een nonchalante verbinding). Maar niet recht tegen over elkaar…., ze staan schuin tegen over elkaar (als een ruimte-scheppende vrijheid). Ze zijn een uitnodiging tot ontmoeten…, maar ’t hoeft niet! Tot hier heeft ons de tijd gebracht uit eeuwenlang hiervoor, de adem van het voorgeslacht drong tot de dijken door; wij zingen van de winden Gods en alles wat ons dreef.. tijd wrikt oude banden los, maar de liefde bleef!
***
