(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent. Omgekeerde. faciliteiten

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

\JiIgag8wIn door de Stichting A. Vallde,poorten Redactie: Korte NieuwsIraat 28, 2000 Antwerpen lioofdledact&ur en Yel8IItwooidelijke uiIgeIIer: Fr. StrieIeman, H. KemisstraaI 36, 2520 Edegem AdminIstratIe: Tel. 031232.23.25 Korte NIeuwstraat 26, 2000 Antwerpen

In dit nummer

liberaal Maandblad

-

Vlaams Tiidschrift

jaargang

106 -

nr. 11 -

november

1983

Omgekeerde faciliteiten

Rakenendebat

25 jaar

Schoolpact

Ziekteverzekering niet sociaal

Kennedyen Reagan

Film: Frances

Dat de Raad van State orde op zaken dient te stellen voor het wettelijk en duidelijk geregelde taalregime in de faciliteitengemeenten, zou een volmaakt anachronisme moeten zijn. Dat het niet zo is, althlllls niet aan deze zijde "aD de·taalp-ens, bewijst hoe hardnekkig en bewust discriminerend bepaalde politieke kringen zich vastklampen aan de voorgewende superioriteit van franstaligenin dit tweetalig land en dat de strijd voor de Vlaamse gelijkberechtiging binnen de beruchte hoofdstedelijke olievlek nog niet gestreden is.

Er is dus nog geen reden om uitbundig te doen over de taaltoestanden in het Brusselse en in Vlaams Brabant. Een «dernier carré» (1)van uit de hoofdstad ingeweken franstallgen, denkt nog steeds in Vlaamse gemeenten de plak te lamntm zwaaien. .

Dat al heel wat bereikt werd zullen we niet ontkennen. Het beheerst maar zelfbewust en consequent optreden van een nieuwe generatie Vlamingen in Brussel dwingt door zijn actieve inzet op cultureel en sociaal vlak en zijn politiek beleid naar alle Brusselaars toe, steeds meer eerbied af, ook bij de IranstaBij het Openbaar Centrum voor Maatschap- ligen. pelijk Welzijn in de Vlaamse faciliteitenge- En de tijd speelt ongetwijfeld in hun meente Wezembeek Oppem werden een voordeel, want steeds meer hoofdstedelinaàntal raadsleden gekozen die het Neder- gen zijn geneigd zich nadrukkelijker naar lands niet of onvoldoende machtig zijn en het Noorden te keren, uit vrees voor het derhalve de Vlaamse ingezetenen onmoge- overwicht dat de collectivistische maatlijk behoorlijk kunnen helpen. Vermits het schappijvisie in een Brussels-Waalse entiteit bij de bezoekers van het O.C.M.W.uiteraard zou bezitten. De snelle afbrokkeling van het om sociaal zwakkeren gaat, wordt taalchan- F.D.F. sedert het pact met het R.W., vormt tage aldus een koud .kunstje en zijn de rollen daarvan wel het meest opvallende bewijs. van knecht en meester weer duidelijk Maar vermits deze collectivistische strektoebedeeld. king in Wallonië - althans voorlopig - op De grondwettelijke regeling op het stuk van de terugweg lijkt en een toevallig politiek faciliteiten heeft tot doel de ingezetenen van klimaat slechts een even betrekkelijke waarde andere taalrol vanwege de overheid een deschaal is, mag de waakzaamheid niet gelijkwaardige behandeling in de eigen taal verslappen. te waarborgen. De beambten van de buiten- Historisch kan niet ontkend worden dat diensten dienen derhalve tweetalig te zijn. Vlaanderen Brussel als hoofdstad aan België Maar de wet zegt beslist niet dat de «schonk», In de liberale visie, zoals die faciliteiten erop gericht zijn eentaligen uit de steeds door het LV.V. werd uitgedragen, andere taalgroep de kans te bieden toch tot blijft deze stad de ontmoetingsplaats voor een openbaar ambt geroepen te worden. Dat alle landgenoten, op voet van volstrekte zou, naar geest én letter, wetsverkrachting gelijkheid; zoaIs de Vlaamse gelijkberechtizijn. Toch is dat te Wezembeek Oppem ging steeds in de nationale Belgische context blijkbaar gebeurd en de bestendige Deputa- werd nagestreefd. tie, die in eerste instantie de klacht te Maar (Groot) Brussel dient zich dan ook tot behandelen kreeg, zag er geen graten in. die rol en zijn geografische begrenzing te Merkwaardige houding vanwege een «toe- beperken. De tijd van de expansie op kosten ziende overheid», die erover moet waken dat van de Vlaamse inschikkelijkheid, is onherde ondergeschikte besturen de wetten roepelijk voorbij. naleven. FR. STRIELEMAN

De zegeningen van het Marxisme - Leninisme

Een kort, maar een slecht leven (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Onlangs werden de merkwaardige resultaten gepubliceerd van een wereldomvattend, vergelijkend onderzoek, uitgevoerd door het Franse Nationale Instituut voor Demografische Studies, betreffende de gemiddelde levensduur in 35 landen. De cijfers en percenten van dit rapport vielen vernietigend uit voor de Sovjet Unie en heel Oost-Europa. Wie, voortgaande op een triest en sedert 1917 opgebouwd record van meedogenloosheid, vaststelt dat de communistische regimes - en in de eerste plaats dat van de Sovjet Unie - hun volkeren hebben gedompeld in een grauw bestaan van afzondering, achterlijkheid en armoede, kan er zich aan verwachten, dat die logische conclusie hem de titel van fascist en oorlogsstoker oplevert. Maar de feiten blijven de feiten, zelfs voor de beoefenaars van die hoogst merkwaardige hersengymnastiek die " wetenschappelijk socialisme» wordt genoemd. Want de handigste agit-prop-agent kan er niet omheen, dat de levensverwachting voor mannen in de Sovjet Unie met meer dan vier jaar is verkort in de loop van de vijftien jaar tussen 1965 en 1980: van 66,2 jaar in 1965 tot 61,9 jaar in 1980. Terwijl in rest van de wereld de gemiddelde leeftijdsduur blijft stijgen, vertoont de Oosteuropese curve een aanhoudende daling, in zoverre dat men de sovjetbloklanden eigenlijk niet meer kan rekenen tot de ontwikkelde wereld. NOG NOOIT GEZIEN Het Mandsme-Lenisme heeft er in zijn milde wijsheid voor gezorgd, dat. een Rus er zich kan aan verwachten korter te zullen leven dan een Jamaicaan, die verondersteld wordt in onderontwikkeling weg te kwijnen. Russische vrouwen, die nochtans ook niet vertroeteld worden, maken toch kans om gemiddeld hun afgetobde mannen met zo maar eventjes 11 jaar te overleven. Jean-Claude Olesnais, directeur van het in Parijs gevestigde Intituut voor Demografische Studies, beklemtoonde, dat een daling van die aard en bestendigheid zoafs vastgesteld in de Sovjet Unie, een verschijnsel is zonder historische parallel in vredestljci. Voor de mensheid in haar geheel is de te verwachten levensduur meer dan verdubbeld, van 30 jaar in 1900, tot een flink eind in de zestig, heden ten dage. Alleen in het sovjetblok stelt men een drastische tegengestelde evolutie vast, sedert 1960. Tsjachoslowakije, vóbt de Tweede Wereldoorlog een van de meest ontwikkelde landen van Europa en van de wereld, werd in de spiraal meegezogen en de verkorting van de te verwachten levensduur wordt 81' op 2 jaar becijferd. Hetzelfde cijfer "haalt» Polen en voor Hongarije is het zelfs 3 jaar. De sovjets hebben nog maar eens beroep gedaan op hun geijkte methode als ze in nesten raken. Ze hebben het probleem «opgelost» door sedert 1974 geen gedetailleerde cijfers meer te publiceren over hun bevolkingstellingen. Dat heeft het onderzoek wel bemoeilijkt, maar toch niet verhinderd. Directeur Olesnais, die zijn bevindingen publiceerde in het Franse

2

wetenschappelijk tijdschrift "La Recherche», wees er trouwens nog op, dat in vele landen vrouwen kunnen verwachten 6 tot 9 jaar langer te leven dan de mannen (vergeleken met 2 jaar langer in 1980). Tevens worden de Scandinavische landen, die zowat constant aan de top hebben gestaan, daar nu verdrongen door Aziatische. Tot een van de andere verrassende uitkomsten behoort bij voorbeeld, dat een Hong Kong Chinees, van wie gemeend kan worden, dat hij op een overbevolkt en door armoe en andere plagen geteisterd lapje grond woont, nu kan verwachten langer te leven dat een Brit. Japanse mannen, die naar het schijnt gebukt lopen onder de stress van een rigied en paternalistisch industrieel en sociaal klimaat, leven nu langer dan Zweden en Noren. Maar het meest in het oog springend is toch de benarde staat van de volksgezondheid in Oost-Europa. Terwijl Tsjechoslowakije vóór de communistische machtsgreep van 1948 ook op dat gebied behoorde tot de pioniers, ligt het nu volgens Chesnais ten achter op Spanje en Portugal en zelfs op een aantal Aziatische landen. Zelfs de robuuste Oost-Duitsersmoeten er aan geloven; ook voor hen daalt sedert 1977 de levensverwachting. «KAPlTAUSTISCHE» LANDEN Welke zijn nu de oorzaken van deze bedroevende situatie? Chesnais vatte ze als volgt samen: 1) een slecht georganiseerde, centraal geplande gezondheidsdienst van de staat; 2) de daling van de levensstandaard; 3) een algemeen verspreid alcoholisme; 4) een toenemend aantal ongevallen ebaC:eldplegingen; 5) een groot ta erbruik. Allemaal de klassieke gesels. die de communisten en hun meelopers «het kapitalisme» aanwrijven. Er wordt in de Sovjet Unie minder besteed aan volksgezondheid, omdat de prioriteit nog meer werd verschoven naar de wapenindustrie en de uitvoer. De status van geneesheer is in de Sovjet Unie ten andere veel geringer dan in het Westen. Wie niet behoort tot de partijaristocratie of tot de bUl'8llQ'8ti8che Nomenklatura moet zich laten verzorgen door «artsen », die volgens westerse maatstaven veeleer wijkverplegers of verpleegsters zijn. De partijen andere bonzen kunnen vanzelfsprekend beroep doen op prominente professoren die daarentegen op hoog internationaal niveau staan. Volksgezondheid kreeg nog slechts 5,2 t.h. van het sovjetbudget in 1978, verge.;. leken met 6,6 t.b. in 1965. De hospitalen voor het «gewone volk» zijn dan ook overslept en verwaarloosd. «De weerslag van de recessie werd nog verergerd door de versnelde bewapening van het Warschaupakt en de gigantische schulden die het oostblok bij de westerse banken heeft aangegaan», zegt Olesnais. Daarmee is een daling van de koopkracht gepaard gegaan. De woon- en werkomstandigheden zijn er op achteruitgegaan. De uitvoer van voedsel en geneesmiddelen, om de handelsbalans een steuntje te geven, lokte nog

groeiende tekorten uit. De van ouds gekende rijen voor de staatswinkels ondergaan een omgekeerde evolutie als de levensduur: ze worden langer, in plaats van korter. Er is minder geld voor verwarming, men poogt de produktiviteit op te drijven met verouderde en ontoereikende technische installaties. Dat leidt dan weer tot meer en zwaarder werkongevallen. Daarmee vergeleken is het Japanse succes bijna even verbijsterend als de Russische mislukking. In 1960 was de levensverwachting voor de mannen in beide landen nog even groot: 65 jaar. Vandaag is ze 73.5 jaar in Japan en 61,9 jaar in de Sovjet Unie. Dat alles is tekenend voor het sovjetregime. De Russische leiders gedragen zich wet alleen als terroristen wanneer ze menen dat hun

kostbare luchtruim wordt geschonden, ze zijn ook genadeloos••••. oor hun eigen volkeren. Dit zou toch een vingerwijzing moeten zijn, vooral voor degenen die aansturen op eenzijdige ontwapening van West-Europa of op verregaande "gebaren» van welwillendheid. Als zij hun zin kregen zouden we onze duur bevochte vrijheid te grabbel gooien. Het is inderdaad een gevaarlijke illusie van sommigen en een misdadige medeplichtigheid van anderen om de verwachting te wekken, dat een dergelijk barbaars regime zich zou laten vermurwen door gratis aangeboden inschikkelijkheid. Elke toegeving zonder dat er een tastbare en waardevolle tegenprestatie voor wordt geëist ziet het slechts als decadente westerse zwakheid, die straffeloos mag uitgebuit worden. R.S.

Ayatollah Volgens de Belgische wetgeving is het de pers verboden bevriende buitenlandse staatshoofden te beledigen. Maar voor de Ayatollah Khomeiny wil ik op deze regel graag een uitzondering maken. In de eerste plaats is de Ayatollah niet bevriend. Wie iemand als de Ayatollah als vriend wil, heeft duidelijk de molenwiek niet ontweken. In de tweede plaats is de Ayatollah geen staatshoofd, maar een geconstipeerde oude viespeuk, die de laatste opflakkeringen der driften afreageert met koppensnellerij en zweepslagen op de lU8 van «overspeIJse» weduwen. En weduwen zijn er in overvloed in het land van de Ayatollah. Daar zorgt de Ayatollah hoogst persoonlijk voor. Nu wil de Ayatollah de straat van Ormoes blokkeren. Met dat doel zal de Ayatollah de afgehakte handen voortaan bijhouden en in de straat van Ormoes werpen. Flinke tanker, die daar nog doorheen vaart. Mochten de handen niet volstaan, dan kan de Ayatollah nog altijd een beroep doen op de lijken van de politieke veroordeelden, wier bloed hij als een jaren BO-vampier uitzuigt, om aan het front in kreperen de Islamsoldaten te pompen. Want weinig gaat verloren in het land van de Ayatollah. Denk aan de bergen schoenen, haar en gouden kiezen van het Duizendjarig Rijk. De Ayatollah een nieuwe Hitler? De Ayatollah TWEE NIEUWE HlTLERS! Serf VERHOYE

WaaroDi betalen als de ziekteverzekering zelfs niet-sociaal is?


Zelfs de eenvoudige, politiek geenszins geïnteresseerde landgenoot begint stilaan te begrijpen waarom hij steeds minder verdient en steeds meer moet afstaan aan de octopus, die de overheid is. De sociale zekerheid blijft hierin toonaangevend. Sedert 1978 verhoogden de bijdragen met 84 t.h. omdat zij gewoon steeds meer ging kosten. Niet alleen ingevolge de stijgende werkloosheid, een euvel waannee alle landen afrekenen, en de vergrijzing van de bevolking. Maar ook ingevolge wanbeheer. Voorbeelden zijn de laatste maanden legio en dan verliezen wij even de administratiekosten voor de ziekenfondsen uit het oog, die berekend worden op de uitgaven. Zij hebben er dus alle belang bij, dat die stijgen. Eerst kwam het beleggingsschandaal. Ziekenfondsen goochelden met miljarden frank, die bestemd zijn voor terugbetalingen. Zij gaan voor korte of lange termijnen naar de bank. Dit betekent, dat wij goede beheerders zijn, zeggen ziekenfondsleiders, die intussen voldoende interesten opstrijken om het socialistische partijblad «De Morgen» te financieren (Krijgen de lezers van dit vlugschrift straks een deel van de 16 fr. ook terugbetaald ?) Na de beleggingen kwamen de valse profielen aan het licht. Drie verpleegsters, onder wie een al jaren met pensioen was, leverden vele duizenden prestaties op papier. Zij ontkennen formeel. Het christelijk ziekenfonds meldde, dat een bediende bijzonder ijverig was in het Brusselse St.Michielsfonds. De man zocht rechtssteun, want natuurlijk handelde hij in opdracht. Het controlecomité van de ziekteverzekering kent intussen nog steeds zijn naam niet.

Als een farao

Dat de formulieren, die bestemd zijn voor de vervalsing met medeweten van Riziv-verantwoordelijken gewoon worden voorgedrukt, verscheen nog niet in de dagbladpers. Het vormt een goed bewaard geheim, dat niemand wil en durft te bevestigen. De klap op de vuurpijl volgde in het 140ste Jaarboek van het Rekenhof, helaas alleen een adviserend organisme.

Steunlijst 70 jaar LV. V. Andriessens Antoine Or. Hemerijckxlaan 17 1850 Grimbergen l000F

evenmin wat hij van elke parastatale moet ontvangen. Alleen de ministers kunnen hun diensten verplichten. In deze regering gebeurde het voor sommigen. want een reeks parastatalen betaalde nog altijd niet. Het loont nochtans de moeite: Herman De Croo alleen reeds recupereerde meer dan 1 miljard fr. in de diensten. die onder zijn bevoegdheid vallen.

wel te gering in aantal. Maar dat nemen wij met een korrel zouf. De politici verdienen eveneens een «stamp ». De politisering van de ambtenarij duurt voort. Het gebeurde is slechts een logisch gevolg.

Een vorige regering, die van Eigendunlc en Martens IV, handelde een farao waardig. Zij vaardigde nieuwe machtshonger belastingen uit. die prompt in de Ziekenfondsen en vakbonden verzekeringspiramide bedolven hebben met de niet-betaling van bleven. De ronlcende verklaringen de solidariteitsbijdrage waarAlle beambten moesten hun fi- Het onderzoek van het Rekenhof schijnlijk niets te maken. Hen nancieel steentje bijdragen om toonde alleszins aan, dat de staat treffen andere verwijten. Hun rol ons zinkend zekerheidsstelsel te zichzelf oplicht. Dat hij er als de moet dringend herbokeken worhelpen schragen. Begin 1981 kippen bij is om werkenden den. De verbondenheid vakbond. kwam de solidariteitsbijdrage. (gepensioneerden en beambten) fonds. politicus. ambtenaar is te Alle beambten moesten een deel te pluimen weten 10 miljoen groot. Zij vormt «de grote samenvan hun inkomen afstaan om de Belgen. Dat zij zelf maanden zwering». sociale zekerheid te steunen. die moeten wachten om het te veel Helemaal onderaan staat de bezowel inzake werkloosheid als betaalde terug te krijgen. besef- lastingbetaler en tevens bijdragepensioenen alleen werknemers fen zij dagelijks. plichtige. Het slachtoffer van de uit de privé-sector waarborgen Het Rekenhof verdient een « eeuwige en voortdurende solibiedt. Ambtenaren genieten daar pluim. Het verdient ook meer dariteit ». Samen met de getroffeautomatisch van. dan een louter adviserende be- ne. zijnde werkloze. gepensioDe bijdragen werden door para- voegdheid. neerde en invalide moet hij een statalen en instellingen prompt De beheerders van de parastata- verhaal recht krijgen. afgehouden. Alleen het Rekenhof len verdienen daarentegen een Inspraak in een zogenaamde ontdekte. dat zij nooit naar de sanctie. Net als de wetgevers. die democratie is toch niet te veel sociale zekerheid werden door- nalieten de rijksdienst voor so- gevraagd? Laat vakbonden. ambgespeeld. Zelfs het Riziv (de ciale zekerheid een wettelijke tenaren, ministers. partijvoorziekteverzekering) betaalde niet bevoegdheid te verlenen om pa- zitters. ziekenfondsleiders en voor de collega-rijksdienst (de rastatalen te doen betalen. De parlementsleden intussen verRSZ). die «uit de lucht blijft 800.000 beambten hebben hier- tegenwoordigen wie zij zelf mevallen». aan geen schuld. Zij zijn ofwel te nen te kunnen meeslepen in hun talrijk met een vreselijk wanorde- eigendunk en machtshonger. Belgenland waardig Walter V AEREWI)CK Een toestand, die een ware aan- lijke bevoegdheidsverdeling, offluiting is. Een zoveelste in Belgenland. Aangiften van afhoudingen werAL WIE IN HET ONDERWLJS BELANG den ingevuld. Het geld werd niet STELT DIENT ABSOWUT DEZE doorgestort. Is dit geen oplichPUBUCAnE TE BEZITTEN I ting? Of valsheid in geschrifte? Het geld werd geïnd. En gebruikt of belegd. Door wie en waar bleven de interesten in de boekhouding? Of werd het soms in de begrotingen van die vorige regering verwerkt ten gunste van de Extra nummer van ••De Vlaamse Gids •• vele parastatalen ? - 88 blz., boekvorm, formaat 14,4 cm. X 20,4 cm. Prijs slechts 100 fr. De sociale zekerheid ontbeerde (verzendingskosten inbegrepen). intussen middelen. naar raming ten minste 5 miljard fr.. om degelijk te werken. -Het was een uitstekend /deé' ven de redactie van -De Vlaamse Gids- om de rapporten en de concIusJeII ven /Iet ..onderwijscongres van /Iet ~ W-/n MIJ extra Ministers. die de bijdrage - een nummer van dit gewaardeerd tijdschrift Ie bundelen. Op deze wijze wordt aan belasting - instelden. oordeelallen die belangstelling belonen voor /Iet onderwiJ$gebeut8fl een dossier bezorgd, waarin duidelijk wordt gezegd hoe de Vlaamse liberalen denken o~r den dat hun taak ten einde was. MIJ aantal vraagatuldam die momenteel in het bfandpunt van de belangstelling Als zeer belangrijke personen staan als aufOnome raad voor het fiIksonderwils. de communautarisering, het hadden zij weer schitterend bev.s.à en nog ZOW8Ieandere. KoIfom. het ia een document dat in de bibliotheek van geen enkele liberale onderwlisgeïnterasseerde mag ontbreken-. grotingsproblemen geregeld. De ministers waren ditmaal socialisten en christen-democraten. De uitvoering kwam wie toe? BON : uit te knippen en op te sturen aan : LV.V., KOIte ~ 21. Henzelf, zo is nu dank zij een diepgaand onderzoek van het Ja, Ik wèns ... ex. (1) van het extra nummer van D. V.G. -Onderwijscongres 1983. Rekenhof gebleken. Een instelLW-en ling die werkt met geduld. want o stort heden ..... fr. (1)(100 fr.lex.) op bankrekening nr. 550-3102700-51 van het zij moet vele maanden wachten LW eer ze de nodige stukken krijgt. o voeg een gekruiste cheque bij ter waatde van ..... fr. (1) op naam van het En het Rekenhof betoonde meer LW inzicht' in de wetgeving. dan Voom.: ... Naam: ............................................................................................ ministers en kabinetsleden. Zo bleek de sociale zekerheid Adres : inderdaad geen enkel machtsmiddel te bezitten om de solidaPostnr.: Gemeente: . riteitsbijdrage op te eisen. Meer nog. De RSZ kon niet vernemen Zodra de betaling ontvangen is wordt de pWIicatie opgestuurd (levering zolang de hoevelen moesten betalen. Laat voorraad strekt). staan wie. En weet dit nu. bijna (1) : juist aantal ex. en juist bedrag inw\ten a.u.b. drie jaar na de beslissing nog steeds niet. De RSZ weet dus

c1t' ,'Junillst' Äids jlmh'n"'"'PIIII!H'''

''''1'1,\

I ih•.•..I••1 \1.._,,,,.,\,rI •••"d

-~~--------------~~~~~-

_Id..-.-.

3

Een kwarteeuw schoolpact


En 25 jaar kwaliteitsonderwijs?

Het schoolpact bestaat 25 jaar. Het kwam tot stand na de schoolstrijd die de vijftiger jaren fel beroerde en zelfs tot gewelddadige botsingen aanleiding gaf. Het pact herstelde de vrede, met, als typisch Belgisch uitvloeisel van het compromis, sterk stijgende uitgaven. Kreeg ook de kwaliteit van het onderwijs zijn deel? Een terugblik dooi minister van Staat Frons Grootjans, gewezen minister voor Nationale Opvoeding.

Bij de beoordeling van de resultaten van het Schoolpact mag men niet uit het oog verliezen dat het in de eerste plaats niet gaat over een pedagogische of educatieve aangelegenheid maar over een politiek akkoord, dat in 1958 tussen de drie belangrijkste partijen van die tijd werd afgesloten na een bittere schoolstrijd die het land op levensbeschouwelijke basis in twee kampen had verdeeld. Die levensbeschouwelijke opsplitsing werd op dat ogenblik als een enorme hinderpaal aangevoeld door hen die een politieke en sociale reorganisatie van onze samenleving op het oog hadden, waarbij verouderde tegenstellingen dienden overbrugd. Vrij snel nadat het

Men mag zich zelfs afvragen of het Schoolpact ook niet de verstarring van ons educatief stelsel heeft veroorzaakt. Men vertrok immers. in 1958. op een pragmatische wijze van een bestaande toestand die men echter. voor de toekomst, slechts weinig mogelijkheden tot aanpassing en ver-. andering meegaf. De vier toen reeds bestaande netten werden. bij wet. in hun positie als het ware vastgenageld en zijn dat gebleven: het rijksonderwijs. het gesubsidieerd vrij, het gesubsidieerd gemeentelijk en het gesubsidieerd provinciaal onderwijs. Deze vierdelige structuur is en blijft de noodzaak van de budgettaire explosie die men de voorbij 25 jaar heeft moeten opvangen.

Cultuur kan zelfbedruipend zijn

In sommige middens wordt vooropgezet dat op Cultuur de «klassieke wetten van de liberale economie» toegepast worden en dat alles wat niet zelfbedruipend. cc self-supporting » is, luidens die visie zou moeten opgedoekt worden. Zelfbedruipend betekent dat de inkomsten minstens gelijk zijn aan de uitgaven. Het streng toepassen van dit principe zou betekenen dat de Opera voor Vlaanderen gesloten moet worden, alle theaters dicht gaan. de Philharmonie dient ontbonden, de dansers van het Ballet van Vlaanderen best naar het buitenland uitwijken. de prijs van een inkomtiket voor een zwemdok zó hoog moet opgetrokken worden dat niemand nog lust heeft om te zwemmen. de bibliotheken en discotheken gesloten moeten worden. enz., enz ... Nochtans, indien men al de inkomsten van cultuur samenbrengt, en die onder zou brengen in de inkomstenbegroting van cultuur, dan zou cultuur zelfbedruipénd kunnen worden. Dan zouden al de uitgaven van cultuur te samen minder bedragen dan al de inkomsten. zodat er nog een overschot. een boni. zou overblijven. dat de Gemeenschapsminister van Cultuur. met een grootmoedigheid die hij nu bij zijn collega's niet ondervindt. zou kunnen afstaan aan hen die nu aan cultuur minder aandacht besteden. Wij zijn dus akkoord dat cultuur zelfbedruipend kan zijn. op voorwaarde dat cultuur over alle inkomsten zou kunnen beschikken die cultuur oplevert en die dank zij cultuur naar de schatkist terugvloeien. Want de grote moeilijkheden die cultuur ondervindt zijn toe te schrijven aan het feit dat cultuur door de nationale regering als een melkkoe gebruikt wordt en dat die overheid op een armzalige wijze aan cultuur wat kruimeltjes ter beschikking stelt. Inderdaad. indien wij de aangepaste begroting van verleden jaar als voorbeeld nemen. dan blijkt deze. voor lopende uitgaven en voor investeringen samen. bijna 13 miljard te bedragen. Hiervan gaat o.a.:

•••

Schoolpact was tot stand gekomen ontstond dan ook de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang en groeiden de twee grote syndicale organisaties geleidelijk naar elkaar toe. Het effende ook de weg voor de regering Lefèvre-Spaak, die poogde het land in een nieuwe richting te sturen. Het Schoolpact heeft dus allereerst de politieke en sociale kaart binnen onze grenzen diepgaand helpen veranderen. Vanzelfsprekend heeft het ook het onderwijslandschap gewijzigd; maar dan vooral wat betreft de organisatie en de beschikbare middelen. Deze elementen hebben de kwantitatieve uitbouw van ons onderwijs in hoge mate in de hand gewerkt; niet zelden met verwaarlozing van de kwaliteit.

-

4 miljard 678 miljoen naar de B.R.T.; 2 miljard 36 miljoen naar de scholen van de Middenstand en de Rijksdienst voor Arbeidsbemiddeling; 1· miljard 146 miljoen naar de Schone Kunsten (Film. Theater. Opera. Ballet, Philharmonie, Plastische kunsten); - 1 miljard 562 miljoen naar het Vormingswerk (bibliotheken. de 3-fondsen. enz ...); - 551 miljoen naar de jeugdvorming; - 545 miljoen naar de sport; - 478 miljoen naar toerisme. Maar wat brengt cultuur op, beperkt tot de Vlaamse Gemeenschap?

KIJK- en

(in miljoenen F) Ontvangsten Raming 1982 1983

unSTER-GEID : Totale netto-ontvangst (voorhet Rijk) waarvan in de nationale schatkist blijft. en als Ristorno's naar de Gemeenschap gaat: waarvan naar de Vlaamse Gemeensc:hap (raming op basis van een fifty-fifty verdeling (Vl.-Fr. Gem.) van de ontvangsten voor Brussel-Hoofdstad): Indien we hierbij 55 t.h. van de inkomsten voegen die in de nationale pot blijven.

d.i,

dan bekomen we een totale ontvanpt aan Kijk- en Luistel1eld voor de Vlaamse Gemeensc:hap van:

11.910.0

13.350.0 9.650,0

3.700,0

(in miljoenen F) - voor het Sportfonds - naar Cultuur - naar de B.R.T.

250.0 123,0 60.0

(eenzelfdebedrag gaat naar R.T.B.F.)

-

naar Sport 20.0 Totaal: 453,0 Voegen we hieraan toe 145.0 uit de Ontvangsten op de weddenschappen op paardenrennen (8 t.h. op de ontvangsten voor de verbetering van de paardenrassen). dan komen we afgerond op een totaal aan ontvangsten van 8 miljard 258 miljoen frank. Het is duidelijk dat ook minstens 40 t.h. van de ui~:ven voor cultuur terugvloeien naar de S tkist, onder de vorm van B.T.W.• Bedrijfsvoorheffing aan de bron. R.S.Z.bijdragen enz.... enz ... 40 t.h. op 13 miljard. dat maakt 5 miljard 200 miljoen F, plus 8 miljard 258 miljoen frank toe te wijzen ontvangst. geeft een totaal aan ontvangsten van 13 miljard 458 miljoen frank. In werkelijkheid ziet de globale cc Cultuurbalans » van de Vlaamse Gemeenschap er dan ook zo uit: 13 miljard 458 miljoen frank inkomsten uitgaven 13 miljardF batig saldo: 458 miljoen frank.

2.355.0

+ 5.305.0

7.600.0 I

Ontvangsten van de NatiODBleLoterij toebedeeld aan de Vlaamse Gemeenschap (op basis van 55 t.h.) zijn verder:

De grote onrechtvaardigheid tegenover cultuur. of beter de grote schijnheiligheid, bestaat er in die afzonderlijke posten uit cultuur te lichten die inderdaad niet zelfbedruipend zijn. Deze techniek past men blijkbaar alleen op cultuur toe en b.v. zeker niet op de bedrijven in moeilijkheden. Trouwens. waarom past men de zelfbedruipingstheorie alleen op cultuur toe? En niet op alle begrotingen? Moest men dit principe steeds toepassen. dan zouden wij andere katten te geselen hebben, dan deze van cultuur. Wordt cultuur nu niet gezocht om de rest te verdoezelen? K. POMA


OPZET Tussen deze vier naast (dus niet met) elkaar werkende netten werd destijds, door de architecten van het Schoolpact, geen gelijkheid in alle opzichten nagestreefd. Daarvoor was de te beoordelen situatie alsdan te uiteenlopend. Wel is er een globaal evenwicht betracht geworden, waarbij uiteindelijk de ongelijkheden onderling gecompenseerd zijn geworden. Dit bijzonder broos evenwicht werd door alle betrokken politieke partijen zonder voorbehoud onderschreven. Bij latere aanpassingen van het Schoolpact werd het telkens opnieuw als uitgangspunt aanvaard. De hoofdbetrachtingen van het Schoolpact inzake onderwijs waren: 1. het waarborgen van de vrije schoolkeuze voor het gezinshoofd; 2. het bevorderen van de democratisering van het onderwijs; 3. het nastreven van de schoolvrede. De eerste twee punten zijn grotendeels reeds verwezenlijkt; het derde ogenschijnlijk ook, maar de werkelijkheid is toch wel anders. Inderdaad, men blijft in ons land het onderwijs nog veel teveel zien als een machtsmiddel, in dienst van een ideologie, een partij of een syndicaat. En daarom ook wordt de aandacht verder toegespitst op de kwantitatieve aspecten van de opvoeding eu de cultuur. Het Schoolpact heeft dus zeker niet bijgedragen tot de afbraak van het geestelijk ghetto-leven en van de verzuiling, die zo kenschetsend zijn voor ons land. Dit alles verklaart meteen waarom in de schoot van het bevoogdend orgaan, nl. de Schoolpactcommissie, de botsingen nog steeds vrij talrijk zijn. Toegegeven, het onderwijsdebat wordt niet veel meer in het openbaar gevoerd; zelfs niet in het parlement. Maar achter de gesloten deuren van de commissie wordt het politieke spel soms nog heel grof gespeeld. Eerlijkheidshalve dient nochtans aangestipt dat de Schoolpactcommissie in de beginfase een voortreffelijke rol heeft vervuld. Zij heeft toen de opeenvolgende ministers opbouwend begeleid tijdens een driehonderdtal vergaderingen waarbij de wetteksten ter sprake kwamen die het politiek protocol van 20 november 1958 een voor iedereen bindend karakter dienden te geven. Geleidelijk is echter die geest van samenwerking en verstandhouding verzwakt. De laatste jaren heeft het vetorecht, waarover de drie grote politieke families in de Schoolpactcommissie beschikken. zelfs verlammend gewerkt. BEVOEGDHEIDSOVERSCHRIJDING Bovendien heeft de Schoolpactcommissie zich gaandeweg he-

voegdheden toegemeten die ze eigenlijk niet bezit. Zo zet ze in heel wat gevallen het ministerieel beleid, ook wanneer dat het Schoolpact niet eens raakt, de voet dwars. De macht die ze naar zich toe heeft gehaald heeft niet zelden belet vernieuwingen door te voeren die pedagogisch hoogst onwenselijk waren. Ook op die wijze heeft het Schoolpact onze onderwijsdynamiek doen verschrompelen en zelfs het immobilisme in de hand gewerkt. De meest spectaculaire wijziging sedert 1958 heeft zich eigenlijk voorgedaan in de rand van het Schoolpact, nl. de geluidloze maar fundamentele laïcisering van het katholiek net. Hierdoor is het geestelijk klimaat in heel wat betrokken onderwijsinstellingen in niet geringe mate veranderd. Deze scholen hebben zich zodoende aangepast aan de grotendeels geseculariseerde samenleving van vandaag. Dient hierin de verklaring gezocht voor het feit dat een groeiend aantal nietgelovige ouders zijn kinderen aan een confessionele school toevertrouwt? Of hecht de huidige generatie van jonge ouders misschien veel minder belang aan een strenge scheiding tussen confessioneel en niet-confessioneel onderwijs? Misschien zit het nog veel dieper en heeft men, ook op het onderwijsvlak, te maken met een groeiende afkeer voor de vele vormen van verstaatsing. die synoniem zijn geworden van logheid in het beheer, politisering van het personeel en onzorgvuldigheid in het financieel beleid? PLURAUSTISCHE SCHOOL Wat er ook van zij, er zijn voldoende aanduidingen dat, na 25 jaar Schoolpact, de toekomst van het katholiek onderwijs veel rooskleuriger is dan die van het rijksonderwijs. Een ogenblik mocht gehoopt worden dat, in het raam van het Schoolpact, vooruitstrevende krachten in zowat alle politieke partijen samen de pluralistische school uit de grond zouden hebben kunnen stampen. Haar promotors zagen haar zeker niet als een aan iedereen op te dringen eenheidsformule. Ze zagen haar wel als een onderwijsconceptie die volledig de filosofische en politieke overtuiging van eenieder eerbiedigt maar terzelfdertijd het kind toch ook leert zich persoonlijk te engageren. De confrontatie van standpunten en meningen wordt daarbij als een goed op zichzelf ervaren, terwijl iedereen zijn eigen inzichten en opvattingen zou kunnen verdiepen. Ondertussen is het élan ten bate van de pluralistische school reeds gebroken. Aan katholieke kant heeft men er zich van het begin af tegen opgesteld. Treffend in dit verband was echter de argwaan die zelfs op het jongste socialistisch onderwijscongres ten overstaan van de pluralistische

school merkbaar was. Door sommigen werd ze daar afgeschoten met de bedenking dat ze eigenlijk een bedreiging vormt voor het rijksonderwijs. Van een concrete toepassing van de wet van 14 juli 1975 inzake de oprichting van de pluralistische school zal derhalve weinig terecht komen. REGIONAUSERING Uit wat vooraf gaat is af te leiden dat het Schoolpact veeleer behoudend dan vernieuwend heeft gewerkt. Zoals bekend is het voor onbepaalde tijd afgesloten, maar het is opzegbaar en voor aanpassingen vatbaar. Het eigenaardige is nu wel dat geen enkele nationaal gestructureerde partij, die het Schoolpact 25 jaar geleden heeft ondertekend, nog bestaat. De destijds aangegane verbintenissen werden echter door de geregionaliseerde politieke formaties onderschreven. Alles wijst erop dat, naarmate de communautisering van het land verder doorgang vindt, de Vlaamse onderwijsmaterie meer en meer tot de bevoegdheid van de Vlaamse Raad zal gaan behoren. Deze overdracht dient echter met de grootst mogelijke omzichtigheid uitgevoerd. Opnieuw lijkt ons, zoals in 1958, een voorafgaand politiek akkoord

wenselijk. Om het een voldoende stabiliteit te bezorgen zouden alle partijen, die in de Vlaamse Raad vertegenwoordigd zijn, uitgenodigd moeten worden het te ondertekenen. Niet zelden hoort men beweren dat de verdere opsplitsing van het land noodzakelijk is om de Vlamingen toe te laten hun eigen weg te gaan. Met als ondertoon: «Wij doen alles beter dan de Walen». Of dat echt waar is moet nog op heel wat terreinen worden bewezen. En of een Vlaams Schoolpact er uiteindelijk beter zal uitzien dan wat in 1958 tot stand kwam blijft een open vraag. De bijzonder zwakke kanten van het 25 jaar oude akkoord kunnen immers slechts weggewerkt worden, mits een fundamentele wijziging in de onderwijsopvattingen. We zijn er diep van overtuigd dat in de komende jaren het beste onderwijs de grootste aantrekkingskracht zal uitoefenen, in welke school ook het gegeven zal worden. Een nieuw pact zou deze evolutie mede in de hand moeten werken. Na 25 jaar middelmatigheid moet eindelijk de kwaliteit haar kansen krijgen, ten bate van hen waarover het uiteindelijk toch gaat: het kind op weg naar zijn volwassenheid. F. GROOTjANS

De mooie verbronsde herinneriDgsmedaille van het 70-jarig jubileum van het LJ.V. !

Deze medaillewerd op een exclusieve oplage van slechts 100 exemplarenaangemaakt. Na de verkoopter gelegenheidvan het jubileumcongres te Knokke resten er nog enkele 10-tallen exemplaren. De medailleheeft een diametervan 49 mm en een diktevan 3,2 mmo In het midden is de lW-logo afgebeeld. De inscriptie vermeldt:••liberaal Vlaams Verbond 1913-1983». Deze prachtigemedaillewordt zeker een verzamelstukvoor vele Vlaamse liberalen! Wie snel is kan nog via onderstaande bestelbon een exemplaar bestellen voor slechts 250 fr./ex. (+ 25 fr. verzendingskosten). De bestellingen worden uitgevoerd in volgorde van ontvangen betalingenen zolang de voorraad strekt.

p~

---------------------~--~ BESTELBON:

terug te sturen aan:

L.V.V., Korte NIeuwstraat 28, 2000 Antwerpen.

Hierbij teken ik in op een exemplaar van ••Herinneringsmedaille LW 19131983••. Ik betaal onmiddellijk via o overschrijving van 275 fr. (incl. verzendingskosten) op de LW bankrekening nr. 550-3102700-51 o bijgevoegde gekruiste bankcheque ter waarde van 275 fr. op naam van het LVV. Naam:

.1 I I I ~ I

....... Voornaam:

Adres: Postcode: ........ .... Gemeente: Datum:

.

Handtekening:

J

5

Rakettendebat

De oppositie op zijn smalst


De regering heeft tijdens de voorbije weken twee belangrijke debatten achter de rug. Zopas werden de rijksmiddelenbegroting en de financiewet goedgekeurd zodat het kabinet-Martens ~eer verder kan, maar voordien werd het lang verwachte rakettendebat afgewerkt. De verwachtingen waren hoog gespannen. De besprekingen, die in de Kamer twee dagen duurden, verliepen inderdaad op een meer dan gemiddeld niveau. Het werd een goede bespreking zonder veel geroep en getier. Een bespreking over de grond van de zaak. De enige valse noot in het hele concert was het optreden van SPvoorzitter Karel Van Miert, die nogmaals het televisienieuws wilde halen en dacht dat wetten en voorschriften, die voor iedere burger gelden, niet voor hem van toepassing zijn. Van op de openbare tribune ging hij mee applaudiseren toen de oppositie beneden in de zaal in de handen klapte om te wijzen op de «dubbelzinnigheid» van de christendemocraten. Het optreden van de socialistische voorman kan men gewoon afdoen als een «nummertje van de oppositie op zijn smalst». Als het enige middel om zich te laten gelden nadat dit in het debat in feite niet mogelijk was. De regering is immers versterkt uit het debat gekomen en de oppositie heeft er opnieuw enkele pluimen bij ingeschoten.

Geen wig

De oppositie heeft immers vergeefs gepoogd een wig te drijven in de meerderheid en dan vooral in de christendemocratische vleugel waarvan ongeveer 40 leden mee opstapten in de antirakettenbetoging van 23 oktober jl. en dus in feite tegen de plaatsing van de raketten gekant zijn. Indien deze lijn wordt doorgetrokken, aldus de oppositie, dan moesten zij ook in de Kamer tegen de raketten stemmen door niet het vertrouwen in de regering te geven. Deze «dubbelzinnige» houding van de CVP was trouwens het

6

voornaamste thema dat door de oppositie werd bespeeld doorheen de twee dagen durende bespreking. De CVP had het inderdaad vaak moeilijk om hiervoor een passende uitleg te geven. CVP-voorzitter Frank Swaelen werd zelf in de vuurlijn gestuurd om het partijstandpunt te verdedigen. De partijleider wees er op dat de CVP vasthoudt .aan het NAVO-dubbelbesluit, maar dat de onderhandelingen verder moeten gezet worden indien blijkt dat er nog enige kans op succes bestaat. Dit is trouwens een standpunt dat door iedereen kan gedeeld worden, wat echter niet belet dat de voorbereiding voor de plaatsing van de raketten nu reeds kan verder gezet worden. De socialistische oppositie moet trouwens niet zo hoog van de toren blazen zoals fractieleider Louis Tobback dit heeft gedaan door te verklaren dat in de toekomst een regering met socialisten een regering zonder raketten zal zijn. De SP-fractieleider heeft blijkbaar een kort geheugen, want enkele jaren geleden stemde hij mee het vertrouwen in de regering naar aanleiding van een eerste rakettendebat. Hij maakte er zich toen van af met de uitleg «dat de toenmalige BSP de regering niet wilde doen vallen». Hoge principes werden dus opgeofferd voor ministerportefeuilles. Bovendien was het een regering met socialisten, die in 1979 het NAVO-dubbelbesluit goedkeurde.

halen naar wat hij noemde «agitatoren» zoals Tobback, die de bevolking verkeerde en subjectieve informatie voorschotelen. Simonet was meesterlijk en ironisch. Tobback en zijn vrienden waren als van de hand gods geslagen. Zij konden gewoon niet reag~ren. Zij vonden geen woorden om zoveel talent en argumenten van een ex-partijvriend van antwoord te dienen. Het was een pijnlijk moment voor de linkerzijde van de Kamer. Dezelfde oppositie heeft trouwens tijdens het debat goed aangevoeld dat het weinig punten kon scoren. Wellicht om die reden werd door de partijstrategen nog vlug een nummertje opgezet met Van Miert in de hoofdrol. Een nummertje om het scherm te halen en de aandacht af te leiden van de eigen «nederlaag». Het optreden van de SP-kopman was echter zielig. Hij stelde zich zelf boven de wet door als een kleine jongen in de handen te klappen vanop de openbare tribune toen zijn vrienden van de oppositie dit een verdieping lager ook deden om nogmaals de CVP op de korrel te nemen. Van Miert negeerde de waarschuwing van kamervoorzitter Defraigne toen deze hem aanmaande om rustig te blijven. Tenslotte werd hij op verzoek van de voorzitter door enkele deurwachters uit de zaal gezet. Er werd klacht tegen hem ingediend.

Valse noot

Het debat eindigde dus op een valse noot. Niet van de regering Kwam de regering zonder kleer- of van de meerderheid, maar van scheuren en zelfs versterkt uit de oppositie, die zich nooit ten het debat omdat de rangen op- volle heeft kunnen waarmaken. nieuw werden gesloten, dan kan Het nummertje van Van Miert dit niet van de oppositie gezegd was een uiting van onvermogen worden. FDF-er Nols en de RAD- en onmacht. Het was een reactie UDRT-Ieden stemden mee het van een kleine jongen, die zijn vertrouwen in de regering. Maar zin niet krijgt en dan nukkig gaat ook gewezen PS-er Simonet, die mokken. weliswaar enkele weken geleden Het was een nummertje dat uit zijn fractie stapte, sloot zich alleen goed was voor wat publibij het regeringsstandpunt aan. citeit, maar dat het imago van de Niet alleen door op de groene SP-voorzitter zeker niet ten goeknop te drukken, maar door eerst de zal komen. en vooral vernietigend uit te Van Miert zou er goed aan doen de politiek die hij wil voeren te velde te bedrijven en zich kandidaat te stellen zodat hij beneden in het parlement kan zetelen. Het Willemsfonds houdt zaterdag 10 december zijn jaarlijkse Dan zal hem niet kwalijk genocongres in het Leuvense stadhuis. Als thema werd gekozen: men worden wanneer hij in de «Het profiel van het Willemsfonds in een veranderende handen klapt. Maar dat durft hij samenleving». blijkbaar niet aan omdat dan wel De commissievergaderingen nemen een aanvang om 10u. Op de eens duidelijk zou kunnen worplenaire zitting (14u.30) zal het woord gevoerd worden door de den dat hij geen hoge score algemene voorzitter prof. A. Verhuist, Mr S. Moens, voorzitter haalt bij de kiezers, die lak WF. Leuven en prof dr Boudewijn Bouckaert, die als hebben aan nummertjes zonder feestredenaar handelt over «Emancipatie in Vlaanderen: tussen inhoud. reactie en gelaïciseerde theocratie». Van Miert zou er ook goed aan Na afloop biedt het stadsbestuur van Leuven een ontvangst aan. doen niet zo maar Helmut Smith, Nadere inlichtingen: Willemsfonds, Ham 133, 9000 Gent. Tel. Simonet en ook Mitterrand als 091/24.10.75. oudgedienden aan de kant te

Meesterlijk

Congres Willemsfonds

zetten. Zij voeren een werkelijkheidspolitiek en durven de realiteit onder ogen zien. Nochtans zijn zij ook socialisten. Van Miert, Tobback en hun vrienden zijn hiervoor echter blind. Zij willen alleen electorale munt slaan uit de raketten. Omdat ze in de oppositie zitten. En om niets anders. Laurent PANNEELS

Cultuur en samenleving EEN MOI'IE VAN HET WILLEMSFONDS Het Willemsfonds, bezorgd om de ontwikkeling van de samenlevingsopbouw in Vlaanderen, is verheugd over de recente start van de Hoge Raad voor de Samenlevingsopbouw waardoor voor het buurt- en opbouwwerk een aangepast decreet zal kunnen voorbereid worden. Het Willemsfonds stelt anderzijds vast dat daar waar de sector voor samenlevingsopbouw onder het algemeen cultuurbeleid ressorteert, de administratieve bevoegdheden tot de sector van de welzijnszorg blijven behoren. Deze anomalie is onlogisch en werkt storend op de ontplooiing van de samenlevingsopbouw. Het Willemsfonds dringt derhalve aan opdat de administratieve diensten van de sector samenlevingsopbouw dringend zouden worden overgeheveld naar de diensten van cultuur.

Jaarvergadering oudledenbond L.V.S.V. De Algemene Vergadering van de Oud-Ledenbond van het Liberaal Vlaams Studentenverbond, zal plaatsvinden zaterdag 10 december om 17 uur in d'Ouwe Hoeve, Dorp te Deurle bij Gent. Gastspreker is mevr. A.M. Neyts, Staatssecretaris voor het Brussels Gewest. Zij koos als onderwerp: «Liberaal in 1984?,. De agenda vermeldt verder: het verslag van de Bestendige Secretaris, - het verslag van de Penningmeester, - rondvraag. Om 19u.30 is het traditioneel avondmaal voorzien, met op het menu: In citroen gemarineerde verse Schotse zalm; Roomsoep Agnes Sarel; Geflambeerde rundsteak. «Empereur.; Verse fruitsla. Prijs 950 fr., dienst en BTW inbegrepen. Inschrijven voor 4 december bij Prof. Dr. G. Froment, Ruitersdreef 4 - 9831 Deurle - tel. 091/82.44.34.

De V.S., 20 jaar na de moord op president Kennedy


DaIl88, 22 november t 963. Het nieuws van de moord op president [ohn Fitzgerald Kennedy verwekte wereldwijde gevoelsgolven van ongeloof en ontzetting. Miljoenen mensen rouwden alsof ze een vriend of familielid hadden verloren. Kennedy verpersoonlijkte dan ook de hoop op een betere en vreedzame wereld. En kort daarop - de televisiecamera's waren er toen al bij - kon men in de huiskamer ooggetuige zijn van de aanslag op Lee Harvey Oswald, verdacht van de moord op president Kennedy en volgens een officieel onderzoek ook de enige dader, al zullen de laatste twijfels wel nooit verdwij.nen. Zoals Jim Bishop, auteur van «DeDag dat [ohn F. Kennedy werd doodgeschoten», het uitdrukte: rond de moord hangt nog altijd «een blijvende sfeer van melancholie, vermengd met vermoedens». De melancholie van een gemiste kans en van een ondefinieerbaar schuldgevoelen. [ohn F. Kennedy had een nieuwe stijl van regeren ingevoerd te Washington. Er woei een verfrissende tocht door het Witte Huis. De president en zijn vrouw, waren ondernemende, kunstminnende, wereldwijze jonge mensen met gevoel voor humor. Zij boezemden vertrouwen in en waren omgeven door een aura van begrip voor 's werelds noden en verwachtingen. Men zag in president Kennedy een waarborg tegen oorlog, voor détente en voor hervormingen. VAN DE VARKENSBAAI GRENADA

Maar spoedig bleek, dat de meerderheid van de Amerikaanse publieke opinie de president steunde, zodat de perskritiek werd getemperd en de Democratische Partij bijdraaide. Thomas P. O'Neill jr., democraat uit Massachusetts en voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, had eerst Reagans «kanonneerbootdiplomatie» gehekeld, om enkele dagen later toe te geven, dat de militaire operatie op Grenada «gerechtvaardigd. was. En de «Washington Post», die niet kan verdacht worden van een lakse houding tegenover presidenten, oordeelde, dat Rea-

plaats waar uiteindelijk alle Amerikaanse presidenten terechtkomen en waar John F. Kennedy zich reeds bevond toen moordenaarshand hem uit het leven wegrukte. Wil dat zeggen, dat het Amerikaans politiek bedrijf een logge, inerte machinerie is die het tijdsgebeuren niet kan bijhouden? Het tegendeel lijkt waar. De Amerikaanse president bevindt zich in het midden van een voortstuwende evolutie. Zo is de laatste twintig jaar de rol van de zwarten zowel als van de vrouwen in de Amerikaanse politiek steeds belangrijker geworden.

gan «de juiste beslissing trol». Reagan heeft goed aangevoeld wat er leeft in het gemoed van de Amerikaanse burgers. En die burgers zien Grenada niet in de eerste plaats als een overwinning, maar wel als een verwittiging aan vriend en tegenstander: De Verenigde Staten laten zich niet intimideren en uit hun evenwicht halen door aanslagen en intriges, zeker niet als die op de drempel van hun achterdeur gebeuren.

Zowel democraten als republikeinen volgen deze trend. De zwarte bevolkingsgroep neemt wel massaal deel aan alle plaatselijke of tussentijdse verkiezingen uit vrees voor president Reagan zeker, maar dit is toch slechts een onderdeel van de niet te stuiten grondgolf van emancipatie, die zwarten zowel als vrouwen in steeds groter aantallen op bevelsposten brengt. En een zwart dominee, [esse Iackson dringt op naar de voorste gelederen van de Democratische Partij om mede te dingen naar de kandidatuur voor de presidentsverkiezingen van

TOT

Het waren oprechte bedoelingen, maar de verwachtingen waren vanzeHsprekend overspannen en er waren trouwens al kritische eI1 ontgoochelde geluiden te horen geweest. Bij de aanvang van zijn presidentschap had Kennedy overigens al af te rekenen gehad met de Varkensbaai-katastrofe, een slecht opgezette onderneming van de CIA en Cubaanse anti-Castro-uitwijkelingen om Fidel Castro ten val te brengen. De herinnering van de Varkensbaai werd de laatste dagen herhaaldelijk opgeroepen in verband met de recente landing van. Amerikaanse «marines» op het Caribische eiland Grenada. In feite heeft president Reagan nu gedaan wat Kennedy toen ook beoogde: de communistische en sovjetinvloed in Midden-Amerika de voet dwars te zetten en zo mogelijk terug te dringen. Aanvankelijk werd Reagan bedolven onder een lawine van kritiek van de Amerikaanse perscommentatoren en van de oppositionele Democratische Partij.

VERSCHUIVINGEN

Ook inzake zijn kandidatuur voor een tweede ambtstermijn speelt Reagan het spel handig. Hij heeft zijn definitieve beslissing naar een latere datum verschoven, maar zijn campagne is al gestart en Grenada is ei een onderdeel van. In afwachting gaat Reagan voort om zeer omzichtig en voetje voor voetje naar het politieke centrum op te schuiven, de

1984.

Onder Kennedy zou een dergelijke evolutie uitgelegd zijn als de vrucht van een verlicht en progressief beleid. Vandaag is men getuige van deze doorbraak onder de als «reactionair» afgeschilderde president Reagan, die trouwens een officiële feestdag heeft ingesteld ter herdenking van wijlen Martin Luther King.

STERVENDE IDEOLOGIEEN

Men mag zich dus de vraag stellen hoeveel uitdrukkingen, als «progressief» en «conservatief» vandaag nog waard zijn. Op dit probleem werd de aandacht gevestigd door Everett Carll Ladd, directeur van het «Roper Center for Public Opinion» en een deskundige op het gebied van het Amerikaans partijwezen, waarover hij ruim publiceerde. Ladd stelde vast, dat de tussentijdse wetgevende verkiezingen van 1982 de bevestiging brachten van een diepgaande wijziging in de Amerikaanse politieke verhoudingen. De politieke formules, in gebruik sedert de «New Deal» van de jaren dertig, zijn volgens hem niet meer bruikbaar. «Progressief» of «conservatief», «links. of «rechts» zijn in de loop van de laatste 20 jaar steeds moeilijker te hanteren politieke denominaties geworden. De houding tegenover de federale regeringsinstellingen wordt steeds kritischer. Maar dat wil niet zeggen, dat de meerderheid van de Amerikanen de overheid wil ontlasten van haar plichten, bijvoorbeeld wat betreft onderwijs en sociale verzekeringen. De Amerikaanse burgers willen eenvoudigweg «beter waar voor hun geld». De strijd wordt niet zozeer geleverd tussen klassen of sociale groeperingen dan wel tussen enkelingen die soms losse en voorbijgaande belangenorganisaties aangaan. De politici moeten zeer buigzaam en aandachtig leren reageren op de soms tegenstrijdige ingesteldheid van de mensen. Terecht stelt Ladd vast, dat een zo kieskeurig electoraat frustrerend moet zijn voor de politici, omdat het niet meer te vatten is onder ideologisch gebundelde benaderingen. Daartegenover staat echter, dat de Amerikaanse kiezers gemakkelijker het oor lenen aan een eerlijke en verstandige argumentatie, vanwaar ze ook kome, en steeds minder geneigd zijn te reageren vanuit a priori ingenomen of voorgekauwde standpunten. Dit is de weerspiegeling van een complexe maatschappij en een bewijs van politieke volwassenheid. De Franse politieke publicist, Jean-François Revel heeft eens vooropgesteld, dat de ware democratische revolutie uit Amerika moest komen. De Europese linkerzijde heeft deze stoutmoedige en slechts in schijn paradoxale voorspelling destijds op hoongelach onthaald. Maar Revels stelling wint meer en meer aan geloofwaardigheid. RoS.

7


de

"

8

«Frances» Farmer of keerzijde van de Hollywood-glitter

Jaren geleden heeft Hollywood heel wat dollars verdiend aan «Francis», de vedette van een reeks familiefilmpJes, die erin gingen als zoetekQ8k. Francis was een sprekende muilezel! Thans loopt in de bioskopen «Frances», het verhaal (waar gebeurd) van een vrouw, die door Hollywood ezelachtig behandeld werd. Haar volledige naam luidde Frances Farmer (1913-1970) en slechts zeer fanatieke cinemaliefhebbers zullen zich nog herinneren hoe de carrière van deze aantrekkelijke starlet door de btoskoop-bonzen gebroken werd, omdat ze zich té onafhankelijk opstelde t.O.V. hun eisen en grillen. Het melodrama in het leven van Frances Farmer was écht en de tragedie was dat ze nooit de kans kreeg om het te spelen op het witte doek! Van het ogenblik af dat ze in 1935 als een natuurlijk blondje uit Seattle in Hollywood arriveerde, ze was toen 22 jaar, was ze vast besloten er te komen volgens haar eigen stelregels en dat betekende in eerste instantie dat ze niet ruggelings een rol wou krijgen of door bij kletstantes als Louella Parsons of Hedda Hopper een wit voetje te halen. Naar de toen heersende Hollywood-maatstaven dus de t0taal «verkeerde aanpak». In tegenstelling tot een [oan Crawford en Marilyn Monroe b.v., die insgelijks uit het enorme leger van naamloze starlets opklommen tot ongenaakbare en pareldure filmgodinnen, was het met de filmcarrière van Frances Farmer vlug afgelopen. Zij bezat nochtans alles om het tot een grote vedette te brengen: schoonheid, charisma én talent. Maar na haar eerste film «Come and get it» in 1936 verliet ze ontmoedigd Hollywood om In New Vork aan toneel te doen. Met de leden van het linkse Group Theater trad ze op in «Golden Boy» van Clifford Odets, dat later overigens zou verfilmd worden maar dan wel met Barbara Stanwyclt en de piepjonge William Holden. «Golden Boy», het verhaal van een Italiaanse bokser, die aan zijn eigen succes ten gronde gaat, heeft aan velen die bij deze Broadway-premlère betrokken waren, slechts ongeluk gebracht. Uitgezonderd dan voor de groentjes Elia Kazan en Martin Ritt, die later als cineasten zouden slagen, en Karl Malden die erin debu-

fiJDl teerde. Maar de auteur zelf, Odets, had met «Golden Boy» op zijn 31ste ook zijn meest beroemde stuk geschreven, een prestatie die zich niet meer zou herhalen, zelfs niet met «The Country Girh, en John Garfield, die een bijrolletje speelde, kwam later op de zogenaamde zwarte lijst terecht onder de schandelijke Mc Carthy-periode, die zovelen van communistische sympathieën verdachte Hollywood-groten in ballingschap dreef of tot «onderduiken» verplichtte. Garfield stierf in 1952 een maand nadat hij nog in de door Odets zelf geregisseerde heropvoering van «Golden Boy» had geschitterd. Maar de grootste tragedie was, zoals gezegd, weggelegd voor Frances Farmer, die na één beroemde rol de rest van haar leven doorbracht in de meest dramatische omstandigheden. «Frances» gaat via het beklagenswaardige lot van deze door Hollywood verguisde actrice in de allereerste plaats over het Amerika van de jaren dertig en veertig, de tijd dat de grote crisis én de daarmee gepaarde werkloosheid werden omgezet in een enorme oorlogsinspanning. De crisis zorgde ook voor een opbloei van de zogenaamde proletart-

sche cultuur, waarbij nogal geflirt werd met het communisme. Het vergt niet veel verbeelding om parallellen te trekken met de tijd die we nu beleven... Los van haar eigenzinnig gedrag kwam er voor Frances Farmer nog bij dat ze weinig of geen politiek benul had en door haar non-conformistisch gedrag, dat radikaal inging tegen het patriarchale beleid dat door de self made studiobazen gevoerd werd, vaak in het verkeerde hoekje terecht kwam. In plaats van in de studio's bracht ze een groot deel van haar leven door in krankzinnigengestichten. In «The Film Encyclopedla» schrijft E. Kats het mislukken van Frances Farmer vooral toe aan overdadig drankmisbruik maar dat is de zaken wat al te eenvoudig stellen. De Australiër Graeme Clifford kwam in zijn debuut-film tot een heel andere conclusie, die veel dichter bij de werkelijkheid staat: Frances Farmer werd ten onrechte als geestelijk gestoord beschouwd omdat ze zich niet wenste te onderwerpen aan de conventies van ie toenmalige Hollywood-maatschappij, waarin de bedrijfsleiders veel meer aandacht hadden voor het camoefleren van hun extravaganties dan voor het geestelijk welzijn van de mensen, met wie ze hun droomwereld opbouwden. De fout is echter dat Clifford zijn standpunt te ongenuanceerd verdedigt en weinig of geen aandacht heeft voor het aandeel van FrancesFarmer

zélf in haar lot. Het is immers moeilijk te geloven dat Frances Farmer zo naïef zou geweest zijn dat ze niet wist welke de gevolgen van haar gedrag zouden zijn. Ze moet ook geweten hebben dat een meisje. dat als zij - ze was toen 16 jaar en zoor intelligent - een reis naar Moskou won en óók ondernam, het risico liep als een soort «Rooie Sien» bekeken te worden in een filmkolonie, waarin de communistenvrees diepgeworteld was. Na een rampzalige come back bij Paramount en voortdurende conflicten met haar dominante moeder komt Frances als een soort proefkonijn terecht in een gekkenhuis van Oickensiaanse allure, waarin men een bloedstollende lobotomie op haar verricht. Nadat men haar aldus van haar «agressiviteit» en meteen van haar karakter had beroofd. wordt ze in 1958 geschikt geacht om nog even voor de televisie te verschijnen in een «Dit is uw levens-uitzending, waarin ze zich braafjes met de (Amerikaanse) maatschappij verzoent. Dit vormt dan het sluitstuk van een bie-picture, die één lange en bittere aanklacht is tegen de wijze waarop die Amerikaanse maatschappij zonder mededogen afrekent met al wie zich afzet tegen het door de traditie opgelegde (bevroren) ideaalbeeld van het gelukkig U.S.A.gezin, zoals het in de populaire «[udge Hardy»-reeks van MGM zo lief werd geborsteld. Als film is «Frances» niet bepaald een voltreffer. daarvoor is los van een niet altijd overtuigend scenario de structuur ook te chaotisch. maar als tijdsdocument en ook als sociale aanklacht verdient deze produktie zeer zeker de belangstelling. Waarbij we dan ook extra de aandacht willen vestigen op de meesterlijke vertolking van Iessica Lange. die terecht een Oscar-nominatie kreeg voor deze prestatie. Lange,die bekend geraakte door haar optreden in de remake van «King Kong» maar als actrice doorbrak in de remake van «The Postman always rings twice» naast Jack Nicholson, in de rollen die door Lana Turner en [ohn Garfield gecreëerd werden. speelt op bijzonder aangrijpende wijze de onbegrepen vrouw. die gedoemd is fel en intens te leven maar daarvoor een héél hoge prijs moet betalen. Men mag in voorkomend geval zeker spreken over een «bezeten» vertolking.

F.PAPON

(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent. Omgekeerde. faciliteiten

Recommend Documents