(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent. (c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent

(c) (c) Liberaal Liberaal Archief Archief -- Kramersplein Kramersplein 23 23 -- 9000 9000 Gent Gent

;

.

ledenblad van het WillEMSFONDS KORTRIJKSEPOORTSTRAAT

39 -

9000 GENT -

TEL. 09/23.45.70

INHOUD NAAR WELZIJNSBELEID

blz. 1

VREDELOOSHEID EN ONDERONTWI KKELI NG

3

HET PROBLEEM

5

«

ABORTUS»

25 JAAR BELGISCH-NEDERLANDS CULTUREEL-AKKOORD

7

WILLEMSFONDS

7

BOEKENAANBOD

8

MEDEDELINGEN

7e JAARGANG

-

NUMMER 1 -

TWEEMAANDELIJKS

FEBRUARI 1972


alleman heeft thans toegang tot het

krediet

van de Algemene Spaar- en Lijfrentekas Hypothecaire leningen Middenstandskrediet Landbouwleningen

interestverlaging Leners die sparen bij de ASLKof die er een levensverzekering hebben, komen in aanmerking voor een interestverlaging van 0,50 % tot 1,50 % op de reeds lagebasistarieven van de gewone leningen.

ASLK~

ALGEMENE SPAAR· EN LIJFRENTEKAS

VERWEZENLIJK

Wij kunnen

UW DROMEN

dank zij de

NATIONALE LOTERIJ LOTEN UITBETAALD GEEN AFHOUDING

HOOG LOT 10 MILJOEN

IN SPECIEN

OP UW WINSTEN

<,

niet alles in koeien van letters schrijven.

DE AANHOUDER WINT!

Het is trouwens onbegonnen werk om u, in een advertentie zoals deze, te willen uitleggen waarom de bank zo'n belangrijke plaats in uw leve'h kan innemen, Kom ons eens opzoeken.

Generale Bankmaatschappij

"


NAAR WELZIJNSBELEID

behoefte aan permanente vorming die zij meebrengt, geen andere zijn dan de bewustmaking van die ganse gemeenschap omtrent problemen die bestaan en het welzijn van al haar leden rechtstreeks betreffen. Naast vele andere verenigingen, De hoofdopdracht van het sociaalmaakt het Willemsfonds er aanspraak op een socio-culturele ver- cultureel vormingswerk ligt er m.a.w. eniging voor volwassenenvorming te in bij te dragen tot het creëren van een maatschappij-visie, via een zo zijn. In deze nieuwe definitie van een wel- ruim mogelijke informatie over de dra honderdvijfentwintigjarige orga- problemen die het bestaan, het welzijn en de toekomst van de maatnisatie, gericht op hetgeen eertijds schappij rechtstreeks betreffen en, volksverheffing of volksopvoeding voor zover dit zich opdringt, via een werd genoemd, ligt een uitdaging zo onbevangen mogelijke maatbesloten. De kwalificatie socio-culschappijkritiek. Voor een bovendien tureel impliceert immers een betrokgeëngageerkenheid van de vereniging op de levensbeschouwelijke maatschappij waarin wij leven. Onze de ledenvereniging zoals het Wilculturele taak is m.a.w. niet eenvou- lemsfonds impliceert dit daarenboven dat die vorming en kritiek zoudig vrijblijvend, wel geëngageerd. Onze opdracht is niet zomaar aan den gebeuren vanuit een bepaalde levensbeschouwelijke en zelfs policultuurspreiding te doen. Hiervoor tieke optiek. Deze opdracht, aldus bestaan tegenwoordig technieken, omschreven, mag niet verward wormiddelen, organisaties en instellinden met die van een politiek vorgen die dit op een veel grotere mingsinstituut, wiens taak het is de schaal en met meer mogelijkheden oplossing voor bepaalde maatschapkunnen doen dan onze ledenvereniging. Het feit trouwens dat wij een pelijke problemen in termen. van opties en vereniging vormen die uit leden be- concrete partijpolitieke van politieke tactiek te vertalen. Anstaat wijst erop dat onze culturele derzijds echter constateert men de taak zich situeert in het perspectief laatste maanden, ook in ons land van een zeker engagement. De inhoud van dit engagement is in ik denk aan het voorlaatste CVPkongres te Kortrijk, aan het aande loop der jaren nu eens duidelijk en scherp, dan weer vager en min- staande kongres van de Vlaamse der strijdbaar omschreven. Vlaams- PVV te Blankenberge, aan het voor gezindheid en vrijzinnigheid waren de herfst aangekondigde doctrinaal er echter de twee constanten van. kongres van de BSP - dat de meesBeide cosntanten, hoe reëel en be- te politieke partijen meer aandacht tekenisvol ze nog steeds mogen zijn gaan besteden aan de fundamentele in het kader van onze Belgische en en algemene doelstellingen van de politiek, waaraan ook, zij het vanuit Vlaamse situatie, volstaan echter niet om de opdracht van het Wil- andere bekommernissen, het vormingswerk bij voorrang aandacht lemsfonds als socio-culturele vereniging voor volwassenenvorming te schenkt. Dit verschijnsel kan ons slechts verheugen, mede omdat op omschrijven. Met name ontbreekt die wijze de taak van het vormingsaan die omschrijving een dimensie werk in het kader van onze demodie rechtstreeks met onze opdracht als vormingswerk verband houdt. De cratie, niet alleen meer betekenis opdracht van een vereniging voor krijgt, maar ook omdat voor het vormingswerk en meer bepaald van vormingswerk zelf daardoor meer een vereniging zoals de onze, die mogelijkheden tot beïnvloeding van de maatschappij binnen het bereik, zich niet richt tot één bepaalde maatschappelijke groep, maar tot de komen te liggen. ganse Vlaamse gemeenschap, kan In verschillende Westerse landen en vandaag, rekening houdend met de sedert enkele tijd ook in ons land maatschappelijke evolutie en met de komt een discussie op gang over de •

Algemene Jaarvergadering van het Willemsfonds, Gent, 19 maart 1972 Toespraak van de Algemene Voorzitter, Prof. Dr. A. Verhuist

toekomst van onze Westerse hooggeïndustrialiseerde maatschappij en over de gevaren die haar bestaan van binnen uit bedreigen. Centraal staat daarbij de vraag hoe de mens en de menselijkheid beschermd kunnen worden tegen de overheersing van blinde krachten die de moderne mens zelf heeft gecreëerd. Men begint zich rekenschap te geven van het feit dat technologie en industriëIe produktie, waarop onze economische groei en de daaraan ontsproten welvaart zijn gebaseerd, onpersoonlijke krachten zijn geworden met een eigen dynamiek en dat zij destructieve gevolgen hebben voor het landschap, het milieu, de privacy, de sociale bindingen, enz. Parallel hiermede constateert men dat de democratie meer en meer wordt afgebogen door instellingen en groepen van managers, experten, specialisten, enz., waaraan in feite een groot deel van de macht van regering en parlement wordt overgedragen. Tegelijkertijd wordt de vrijheid uitgehold door de discretionaire macht van administratie en bureaucratie. Een gevoel van machteloosheid maakt zich meester van de mens in onze Westerse industriëIe samenleving : het mechanisme van de moderne maatschappij loopt vast of holt door, al kent men theoretisch de technieken om haar te beheersen. of weer op gang te brengen. Angstige stemmen gaan op : de zgn.« club van Rome ", waarvan de opvattingen onlangs in ons land door verschillende spreekbeurten van de Leidense hoogleraar Böttcher werden bekendgemaakt, waarschuwt voor een uitputting van de mondiale grondstoffenreserves, voor de toenemende milieubelasting, voor de katastrofale bevolkingsvermeerdering en voor de verregaande verstedelijking van onze maatschappij. Enkele dagen geleden heeft in Nederland de zgn. groep-Mansholt, bestaande uit politici van de oppositiepartijen, een opzienbarend rapport gepubliceerd waarin gewaarschuwd wordt voor de gevaren van een maatschappij opgejaagd door de economische groei en waarin voor het eerst een poging wordt ge-

1


daan op iets meer concrete wijze de politieke middelen te schetsen om hieraan het hoofd te bieden. Paradoxaal in dit rapport is wel dat de groep-Mansholt als politiek middel heil ziet in een nog grotere overheidsinvloed, weliswaar gecompenseerd door wat democratisering en decentralisering wordt genoemd, waarbij echter o.i. een te gemakkelijke verwisseling en gelijkstelling van de begrippen «overheid., en « gemeenschap., wordt gehanteerd. De ervaring immers leert dat in onze onoverzichtelijke en steeds moeilijker bestuurbare maatschappij versterking van overheidsinvloed niet noodzakelijk leidt naar een vergroting van de invloed en de inspraak van de gemeenschap. Juist daar zit één van de problemen waarmede onze maatschappij worstelt. Bovendien gaat het niet alleen of niet in de eerste plaats, zoals de politicustechnocraat Mansholt schijnt te denken, om de ombouw van de beleidsen economische structuren van onze samenleving, doch ook en vooral om de opvattingen en de denkrichtingen van mensen, die door de « industriële » idealen van de Westerse samenleving wetenschap, techniek, economische groei, welvaart en materialisme - zekere essentiële humanistische idealen en waarden uit het oog aan het verliezen zijn. Dat er thans echter een reactie komt, een bezinning, is verheugend. Het is de taak van het vormingswerk hieraan mede te werken. Wij moeten medehelpen aan de accentverschuiving die ook bij de politieke partijen in ons land merkbaar wordt. Een accentverschuiving waardoor niet meer de vraag centraal wordt gesteld hoe een economische politiek of welke economische politiek moet gevoerçJ worden om de economische groei te bevorderen. Hierover immers zijn alle partijen, of ze zich nu 'liberaal of socialist noemen, progressief of conservatief, het, ondanks partijpolitieke verschillen van hoofdzakelijk taktische aard, vrijwel fundamenteel eens. Belangrijker is de beheersing van de economische vooruithang geworden nu deze voor de mens zelf, voor zijn milieu, voor

2

de democratie gevaren begint op te leveren. De opties die in dit vlak en met dat doel zullen moeten genomen worden, zullen dan ook in de eerste plaats uitgaan van zekere geestelijke, morele en culturele waarden en beginselen. Langsheen de krachtlijnen die zich hierin zullen aftekenen zal over enkele jaren de nieuwe opstelling van politieke partijen hoofdzakelijk geschieden en niet langs een sociaal - economische frontlijn die o.i. zal voorbijgestreefd zijn door de snelle evolutie van onze maatschappij. De progressieve frontvorming van de toekomst zal m.a.w. een heel andere zijn dan diegene welke thans door bepaalde partijen vanuit zuiver taktische overwegingen wordt geproclameerd. In deze frontvorming zal het liberaal humanisme, zal een vernieuwd geestelijk liberalisme ongetwijfeld een belangrijk element zijn. Aan de verwezenlijking ervan zal het Willemsfonds, met zijn liberaal-humanistische traditie uiteraard meewerken. Een eerste toetssteen in deze richting is tijdens het afgelopen jaar het cultuurpact geweest. Zelfs in de partijen die het ondertekend hebben wellicht omdat zij moreel gezien niet anders konden - zijn stemmen opgegaan tegen de in het cultuurpact ingeschreven beginselen. Dergelijke reacties - o.m. die van het dagblad «Het Volk » zijn betekenisvol: zij kondigen reeds de breuklijn aan langs dewelke zich doorheen de verschillende partijen in een nabije toekomst de frontvorming van de toekomst, waarover wij het hadden, zal aftekenen. Dergelijke confrontaties zullen zich in ons politiek bestel steeds vaker voordoen. Naarmate de partijpolitieke tegenstellingen op sociaal-economisch gebied vervagen, zullen de ideologische tegenstellingen rond de morele, geestelijke en culturele toekomst van de mens zich op het politieke plan meer en meer manifesteren. Bij het dieptewerk en het sensibiliseringsproces dat dit verschijnsel begeleidt en ten dele' voorbereidt zal het sociaal-cultureel vormingswerk een belangrijke rol spelen. Voor die taak moeten wij

echter opgewassen zijn. Enkele jaren al zijn wij nu bezig met een langzame mutatie van het Willemsfonds in de geschetste zin. Daartoe hebben wij onze kaders uitgebreid en hun vorming ernstig ter hand genomen. Deze politiek wordt voortgezet op plaatselijk, provinciaal en nationaal vlak ,zoals verder uit het verslag moge blijken. Daartoe echter zijn steeds grotere financiële middelen vereist, die wij niet alleen van de overheid mogen verwachten. Ook een grotere morele en materiële inzet van onze bestuursleden en leden is daartoe nodig. In het jaarverslag en onder punt 5 van de agenda van deze vergadering wordt daarop verder ingegaan. Tot besluit moge ik, op de laatste doch niet op de minste plaats, aandacht besteden aan de rol van het Willemsfonds in de Vlaamse Beweging. In het jaarverslag wordt ons aandeel in de Vlaamse strijd tijdens het afgelopen jaar geschetst. Ik wil thans nog een blik werpen op de toekomst. Het probleem Brussel staat hierbij centraal. Het moreel bedrog dat door de frankofonen van het Rassemblement Bruxellois tegen de Vlamingen t.g.v. de agglomeratieraadsverkiezingen van 21 november 1971 werd gepleegd kan door de Vlamingen niet zonder meer geakteerd worden. Er moet door regering en parlement voor gezorgd worden dat, bij aldien dit moreel bedrog wettelijk en politiek achteraf niet meer ongedaan kan worden gemaakt, de gevolgen ervan voor de toekomst onmogelijk worden gemaakt of minstens zoveel mogelijk beperkt. Dit kan gebeuren door volgende maatregelen waartegen in de vier Vlaamse partijen zeker geen verzet kan bestaan, doch waarrond integendeel een brede eensgezindheid kan worden tot stand gebracht: 1. Via de door minister Van Eislande aangekondigde Koninklijke Besluiten dient de regering ervoor te zorgen dat de bevoegdheden van agglomeratieraad en agglomeratiecollege strikt beperkt blijven tot de hun toegewezen technische opdrachten.


VREDELOOSHEID EN ONDERONTWIKKELING

2. De werking van de culturele commissie moet zo ruim mogelijk worden opgevat en haar werkingsmogelijkheden moeten gewaarborgd worden. 3. De taalwetgeving van 1963 voor de Brusselse gemeentebesturen moet vóór 1 september 1973 integraal toegepast zijn, derwijze dat de pariteit op taalgebied tussen de gemeenteambtenaren van het eerste niveau tegen die datum volledig verwezenlijkt is. Dezelfde wettelijke maatregel moet toepasselijk gemaakt worden op de ambtenaren van het eerst niveau van de toekomstige administratie van het agglomeratiebestuur.

4.

5.

Het kiesarrondissement Brussel moet nu eindelijk gesplitst worden door de oprichting van een homogeen Vlaams kiesarrondissement Halle-Vilvoorde. Dit zal ertoe bijdragen de verfransingsdruk in de Brusselse randgemeenten en bepaalde gemeenten van de periferie, zoals o.m. in de met volledige verfransing bedreigde gemeenten Beersel, Linkebeek en 8t.-Genesius-Rode, te doen afnemen. Met ditzelfde doel zullen de federaties van gemeenten rondom Brussel uitgebreid worden, waardoor de invloed van enkele frankofone kernen binnen die federaties en o.m. hun vertegenwoordiging in bepaalde federatiecolleges zal uitgeschakeld worden.

6. Het toekornstlqe economisch gewest Brussel, voorzien in artikel 107 quater van de nieuwe grondwet, moet beperkt worden tot de 19 gemeenten. De Brusselse agglomeratieorganen, via het Rassemblement Bruxellois beheerst door het F.D.F., kunnen geenszins, zoals nochtans door het F.D.F. beoogd wordt, beschouwd worden als het vertegenwoordigend lichaam van het Brussels economisch gewest op gelijke voet met de twee grote gewesten van het land.

7.

De eerstvolgende raadsverkiezingen

agglomeratiete Brussel zul-

len geschieden op basis van taalkundig gesplitste kandidaten- en kiezerslijsten. Over dit gematigd programma zijn alle niet partij-politieke Vlaamse verenigingen, onder leiding van de drie Fondsen verenigd in het Overlegcentrum van Vlaamse verenigingen, het roerend eens. Wij hebben redenen om aan te nemen dat ook in de vier partijen van het Vlaamse land een zeer grote meerderheid achter dit programma staat. Meer nog: verschillende punten uit dit programma dragen de instemming weg van de regering of minstens van een groot aantal Vlaamse ministers, waaronder de ter zake bevoegde minister van Binnenlandse Zaken. Wij kunnen bijgevolg niet aanvaarden dat dit programma niet binnen het jaar zou gerealiseerd worden. Indien bepaalde punten eruit, waarover de regering of bepaalde ministers formele beloften hebben gedaan, niet over een jaar zijn ingewilligd, dan moet de regering ontslag nemen, dan moet ze, om de eerste-minister te citeren, «gesanctioneerd » worden. Dit is klare en duidelijke taal omtrent enkele concrete en gematigde Vlaamse eisen waarover alle Vlaamse partijen het nagenoeg eens beweren te zijn. De inwilliging van deze eisen is overigens slechts een zalf op de wonde die de Brusselse agglomeratieraadsverkiezingen van 21 november in het Vlaamse eer- en rechtsgevoel hebben geslagen. De frankofonen hadden voorspeld dat de Vlaamse reactie na een overwinning van het Rassemblement Bruxellois verschrikkelijk zou zijn. Zij is tot nu toe uitgebleven omdat wij deze reactie niet emotioneel hebben willen funderen, doch langs redelijke weg hebben willen nagaan hoe ze politiek moest gevoerd worden. In de geformuleerde zeven gematigde eisen ligt thans de Vlaamse reactie besloten. Worden zij tussen dit en een jaar niet ingewilligd, dan zal niet alleen de regering sneuvelen, maar dan voorspellen wij een communautaire storm die België op zijn grondvesten zal doen daveren.

Misschien kunnen we eerst beginnen met een bondige analyse van de situatie van onderontwikkeling om daarna te komen tot het begrip vredeloosheid en het verband tussen beide. Onderontwikkeling Deze term moeten wij telkens analyseren vanuit een gegeven situatie en vanuit verschillende standpunten, zowel ekonomisch, politiek als sociaal. Dan zullen we tot het besluit kunnen komen dat armoede en onderontwikkeling relatieve koncepten zijn. Ook de hoogontwikkelde industriële landen kennen een ongelijke ontwikkeling, met onderontwikkelde sektoren en marginale groepen. Daarbij kunnen de ontwikkelingslanden in verschillende fasen van ontwikkeling worden gegroepeerd. Wij kunnen deze redenering verder doorduwen: alle landen zijn in ontwikkeling, alle landen kunnen «ontwikkelingslanden» genoemd worden. In deze zin is de geschiedenis een voortdurend dynamisch ontwikkelingsproces; een progressieve bevrijding uit "allerhande aliënaties. Hier echter zullen we het vooral hebben over de zogenaamde «arme » landen (arm als relatief begrip) met een inkomen onder de 250 $/ hoofd/jaar. Ook de term «ontwikkelingslanden» is onjuist. Tussen 1950 en 1960 bedroeg de ekonomische groeivoet voor het geheel van deze landen nog geen 3 %, terwijl de groeivoet van de bevolking meer dan 3 % beliep. De balans is dus negatief. De onderontwikkeling verergert jaarlijks met 0,5 %. Zo ziet men hoe de term «ontwikkelingslanden» misleidend is. De kloof tussen rijk en arm wordt groter. Waar ligt de fundamentele oorzaak van de breder wordende kloof? De ekonomische wereldstruktuur plaatst de O.L. in een situatie van 'ekonomische afhankelijkheid. Daarbij spelen onvermijdelijk de ekonomische winstmechanismen, zowel op wereld- als op nationaal, regionaal en stedelijk niveau. Zij vormen

3


\

een interne en externe barrière elke echte ontwikkeling belet.

die

Op wereldniveau : de uitvoer van de industrielanden bestaat voor 64 % uit industrieprodukten die een konstante prijsstijging kennen. De uitvoer van de O.L. bestaat voor 90 % uit niet-verwerkte produkten, voedingsstoffen en grondstoffen, waarvan de prijzen dalen.

Hierbij kan men opwerpen dat de buitenlandse hulp deze kloof dempt. Deze hulp bestaat vooral uit privé-investeringen, giften en leningen, en technologische hulp. De privé-investeringen gaan vooral naar die sektoren die in een minimum tijd een maximum voordeel opleveren. Ze dienen weinig of niet de ekonomische vooruitgang van het land. Integendeel, zij brengen een onevenwicht in de ekonomie en houden die in een kunstmatige en gesatelliseerde toestand. Hulp onder vorm van leningen en giften is dikwijls onvoldoende en verraderlijk. Uit de cijfers van de UNCTAD-konferentie van 1964, in Génève, blijkt dat er meer geld is teruggevloeid naar de industrielanden, dan er door de industrielanden in de O.L. geïnvesteerd werd. Daarenboven is de verleende hulp gebonden. 80 % van de uitgevoerde sommen moeten in de V. S. worden uitgegeven aan equipering en goederen, waarvan de aard en de prijs vooraf werden vastgelegd. In feite dient de hulp aan de O.L. als middel om de financiële en ekonomische krisis van de industrielanden op te lossen en het overtollige kwijt te geraken. Ook de binnenlandse kapitalen vluchten volgens dezelfde mechanismen. Zij werden nochtans ter plaatse gevormd. Wat de technologische hulp betreft, moeten de O.L. betalen voor de brevetten en patenten. Daarenboven grijpt er een migratie van de hersenen plaats: de meest gekwalificeerde technici en geleerden vluchten naar het buitenland waar ze beter worden betaald. Zo zien we dat de fundamentele oorzaak van de onderontwikkeling de struktuur van de internationale ekonomische verhoudingen is, waarbij

4

de OL satelietlanden worden van de metropool, zowel op technisch, ekonomisch, als politiek en ideologisch vlak. Deze struktuur speelt de voordelen toe aan de industrielanden en is fataal voor de satelietlanden. De zogenaamde derde wereld is enkel de armoedige periferie van de ontwikkelde wereld. Deze struktuur hernieuwt zich volgens hetzelfde schema op nationaal, / regionaal en stedelijk niveau. De rijke gebieden koloniseren de armere. De rijke steden roepen de armoedige favella's en bidonvilles in het leven. De grootgrondbezitters leven op de rug van de arme boeren. Zolang men de struktuur niet verandert zal de kloof steeds groter worden. Daarom is de onderontwikkeling niet alleen een technisch, sociaal, ekonomisch en kultureel probleem, het is vooral een politiek probleem, een probleem van struktuurverandering. Vredeloosheid Hierboven hebben we kort proberen aan te tonen hoe de struktuur zelf onrechtvaardig is en geweld uitoefent op landen, groepen, mensen, die aldus in een marginale positie komen te staan. Vandaar de naam « struktuurgeweld », Sommige groepen proberen zich tegen deze strukturen te verzetten en ze te veranderen. Zelfs indien er geen openbaar verzet is, ontstaat er toch een toestand van vrede loosheid : dit is een passieve, niet protesterende attitude waardoor sociale onrechtvaardigheid wordt aanvaard en die bij akute armoede kan ontaarden in agressieve vormen van geweld. Dus hier gaat het om een toestand van negatieve vrede, van latent, potentiëel geweld dat in reëel geweld kan losbarsten. Wij hebben reeds voldoende qewezen op de band tussen vrede loosheid en onderontwikkeling. « Zonder een minimumgraad van ontwik-, keling is orde en stabiliteit niet mogelijk ». (Mac Namara)

ïvraar de geschiedenis toont aan dat er periodes van statistische armoe-

de waren waar de apathie van de massa om het even welke aktie verhinderde. Hier speelt dus een nieuwe faktor: niet dp armoede op zichzelf, maar de armoede van mensen die verbetering van hun situatie verwachten, het psychisch klimaat, de hoop, de frustraties scheppen een klimaat van onrust. De voornaamste reden van politiek geweld is niet de armoede op zich, maar de als zodanig gevoelde tegenstelling tussen armoede en welstand, de armoede van de bevolking die niet langer bereid is deze te aanvaarden. Deze attitude wordt genoemd: de revolutie van de stijgende verwachtingen. Periodes van ontwikkeling zijn zeer gevaarlijk voor frustraties en agressies ; het zijn periodes waar burgerlijke onlusten meer voorkomen dan in periodes van statische armoede en welvaart (dit werd door vele studies bewezen). De meest stabiele maatschappijen zijn de traditionalistische, zeer arme maatschappijen, en de geïndustrialiseerde maatschappijen met hoog nationaal inkomen. Het meeste groepsgeweld daarentegen komt voor in de OL beneden een bepaald inkomen (300 $ / hoofd / jaar). Het groepsgeweld voor landen met hoger inkomen neemt geleidelijk af. Wij hebben dus kort proberen aan te tonen hoe enerzijds onderontwikkeling een vorm van struktureel geweld kan zijn, en anderzijds hoe de ontwikkelingsprocessen bij afwezigheid van strukturen voor vreedzame verandering (via konstitutiohele processen) vaak een zekere vorm van geweld met zich zullen meebrengen. De huidige wapensituatie maakt een oorlog tussen de grote mogendheden zeer gevaarlijk, daarom winnen de interne oorlogen in de O.L. sterk aan belang. Wij kunnen dan ook akkoord gaan met Mac Namara wanneer hij voor de komende jaren veel instabiliteit, vredeloosheid, onrust en geweld voorspelt. Magda VAN DAMME


HET PROBLEEM

ABORTUS

« ABORTUS»

LEGALISEREN

1. Wat is abortus?

Abortus komt van het Latijnse woord « oborior », wat vergaan of ondergaan betekent. In het medisch spraakgebruik zal men dit woord alle miskramen aanduiden, terwijl in niet-medisch spraakgebruik abortus over het algemeen gebruikt wordt voor opzettelijk opgewekte miskramen, een afbreken of onderbreken van de zwangerschap vóór het levensvatbaar zijn van een conceptus. Een vrucht wordt levensvatbaar genoemd, als ze in de mogelijkheid verkeert zelfstandig te leven buiten 'Çje baarmoeder. Normaal is zulks mogelijk na 28 weken (7 maanden) ; niettemin is het wel zo dat met behulp van technisch-medische apparatuur een vrucht enkele weken vroeger als levensvatbaar kan beschouwd worden. Abortus kan spontaan of opgewekt gebeuren. De spontane abortus (miskraam), veroorzaakt door ziekelijke afwijkingen of psychologisch /emotioneel bepaald, kunnen we hier buiten beschouwing laten. De zgn. opgewekte abortus (abortus provocatus) kan legaal of illegaal zijn, en betekent: opzettelijke opwekking van een miskraam vóór de levensvatbaarheid, of ook alle daden die tot doel hebben de zwangerschap te onderbreken.

2. De illegale of criminele abortus Het aantal is moeilijk te bepalen. Vrij algemeen wordt aangenomen dat de cijfers in België liggen tussen 50.000 en 100.000 gevallen per jaar. In Frankrijk gaat de schatting van 400.000 tot 1.200.000 per jaar; in Parijs alleen reeds zijn er 150.000 abortussen tegen 95.000 geboorten. Engeland en Australië kennen ongeveer dezelfde cijfers als ons land. In Duitsland kwam prof. Julius Wolf tot een cijfer rond het 1.000.000. Prof. Dietel, hoofd van de Hamburger Landesfrauenklinik, wees er in 1953 in een uiteenzetting op dat in het noorden van West-Duitsland op één geboorte drie abortussen plaatsvonden.

Deze cijfers zijn feiten, en niemand kan ze zomaar wegcijferen. Zeker niet de vrijzinnigen, die de mens centraal stellen in hun filosofie, en beslist geen rekening dienen te houden met de argumentatie van bepaalde zijde, als zouden de mensen die abortus plegen een minderheid vormen. Vanuit liberaal standpunt is een dergelijke houding en argumentatie totaal te verwerpen, omdat zij ingegeven is door een dogmatisme inzake etiek er: rechtsopvatting. Zuiver medisch gezien verkeren dus jaarlijks miljoenen vrouwen ter wereld in gevaar. Enerzijds is er de gebrekkige klinisch-medische apparatuur in landen waar abortus verboden is, anderzijds blijft het feit dat abortus (zoals zulks overigens ook voor een gewone bevalling het geval is), de gezondheid van de vrouw in gevaar kan brengen. Zonder dit laatste te willen overdrijven, mag toch gesteld worden dat dit gevaar veel groter is bij de zgn. engeltjesmaaksters (niet-bevoegde personen of soms ook vroedvrouwen), en uiteraard gevaarlijker is naargelang de vordering van de zwangerschap. Indien de abortusingreep wordt verricht door een daartoe bevoegd geneesheer, met een degelijke na-verzorging, is men van oordeel dat het sterftecijfer gaat van 50 tot 100 op 100.000 (klandestine) abortussen. Daarbij dient nog aangestipt dat de mortaliteit bij de criminele abortus 100 maal hoger is dan bij medische abortus (uitgevoerd door artsen).

3. Oorzaken Men kan verscheidene redenen opnoemen waarom geaborteerd wordt. In hoofdzaak is wel de economische oorzaak de voornaamste (financiële redenen, reeds voldoende kinderen, reeds voldoende financiële verplichtingen, beroepsbezigheden en dgl. meer). Een onderzoek tus ondergingen uitgewezen dat deze vrouwen nijdenswaardige ven, en dat 66

bij vrouwen die aborin Frankrijk, heeft 60 ten honderd van in nogal weinig beomstandigheden let.h. getrouwd zijn en

reeds minstens 2 kinderen hebben (cijfers van de wereldgezondheidsorganisatie). Dat juist déze vrouwen, wegens hun gebrekkige opvoeding, hun geringe kennis van de voorbehoedsmiddelen en hun mindere soepelheid om deze gebeurlijk toe te passen, bloot staan aan grotere gevaren in dat verband, staat buiten kijf. Ten dele is zulks ook een sociaal probleem, maar dan toch in de meeste gevallen met een economische achtergrond. Naast deze socio-economische oorzaak, zijn er tevens de psychologische redenen (het niet-aanvaarden van het kind, slechte verstandhouding met de partner, enz.), en ook de medische redenen (gezondheid moeder of kind). Deze laatste indicatie komt meer voor bij getrouwde vrouwen op het platteland en in de lagere sociale milieu's, dan bij ongetrouwde vrouwen, bij de hogere maatschappelijke groepen en in de steden, waar de psychische insufficiëntie overweegt, hetgeen ook het geval is bij jongere vrouwen en bij vrouwen met weinig kinderen. Ten slotte zijn er de abortusgevallen bij vrouwen, waar een psychopatologisch mechanisme ten grondslag ligt (vb. storingen in de sexuele identificatie, narcistische en onrijpe vrouwen, en ook de sadomasochistische vrouwen).

4. Gevolgen Abortus kan fysiologische gevolgen hebben (bloedingen, verwikkelingen van infectueuze aard, verwondingen, e.a.), maar ook psychologische, sociale en juridische. Bij de psychologische gevolgen is er inzonder het schuldgevoel. Daar abortus in ons land verboden is, kan zulks bij de vrouwen die geaborteerd hebben leiden tot een traumatische toestand, omdat zij de wet hebben overtreden, en een daad hebben gesteld die deze gemeenschap bij middel van wetten als immoreel heeft gedefinieerd. De sociale gevolgen brengen een duidelijk klasseverschil tot uiting: niet iedereen kan zich inderdaad een abortusreis naar het buitenland

5


veroorloven. Over de prijzen die sommige dokters hier te lande voor hun (klandestiene) abortus vragen, zwijgen we maar best.

Daarbij dient nog opgemerkt dat het juist de weinig-kapitaalkrachtige vrouwen zijn, zij die economisch gezien de meeste redenen kunnen aanhalen om te aborteren, die de voornaamste slachtoffers zijn van de huidige toestand.

Zulks is totaal onaanvaardbaar in een maatschappij die beweert oog te hebben voor de noden van iedereen.

De juridische gevolgen zijn genoegzaam bekend: abortus is inderdaad verboden in ons land. Niettemin zijn er, gezien dan toch in het licht van het groot aantal abortussen, wein.q processen (van 100 tot 150). Daarbij valt aan te stippen dat sommige progressieve magistraten een meer begrijpende houding aan de dag leggen dan andere, en soms beslissen geen gerechterlijke vervolging in te stellen. Er bestaat dus tussen feiten en wetten een discordantie. Daarom zou men er best aan doen de wet terzake spoedig te wijzigen. Interessant is daarbij de overweging die men in Polen heeft gemaakt bij de legalisering van de abortus. Daar bijna niemand ontdekt en bestraft werd, betekende dit in feite dat de abortus slechts een denkbeeldig delict was, hetgeen een ondermijning betekende van het gevoel voor recht en respect voor de wet. Bovendien werd de vrouw door de toenmalige strafvoorschriften in een positie geplaatst die een bedreiging vormde voor de volksgezondheid. Dit waren dan ook de beweegredenen die de strafgever tot opheffing van de desbetrefefnde artikelen in het strafwetboek hebben aangezet. 5. Abortus ja dan niet

In onze Belgische wetgeving inzake abortus treft men zeer duidelijk de katolieke invloed aan. Men spreekt van « eerbied voor het leven ", ook van « eerbied voor de mens en zijn rechten » ; de C.V.P.-kreten « moordenaar» die ondergetekende in de

6

Oostvlaamse provincieraad toegestuurd kreeg, zijn daar de rauweonbehouwen bevestiging van. Afgezien van het feit dat weinig geleerden het eens zijn over het vraagstuk van de vrucht als mens, en meer en meer de opvatting naar voren komt als zou deze vrucht een 'zuiver organisch leven leiden, blijkt toch uit de houding van heel wat katolieken die de abortus aanvaarden op basis van medische indicatie, dat dan aan het hoger vermeld principe afbreuk wordt gedaan. Als men inderdaad deze medische indicatie aanvaardt, wijst zulks erop dat men abortus niet verder als moord kan beschouwen, dat men het leven van de vrucht als zijnde minder belangrijk beschouwt dan het leven van de zwangere, en dat men de vrucht dus niet als een mens beschouwt. Als dat wel zo was, zou er in geen geval terapeutische abortus mogen plaatsvinden, op welke indicatie dan ook. Men zal immers nooit een mens doden om een ander te redden! Als de roomskatolieke medische code zegt dat het een moord is indien men de foetus verwijdert, dan kunnen wij even rustig stellen dat wij het erg vinden als men de rechten van een onecht individu hoger stelt dan deze van het echte lid van de gemeenschap en dat wij te maken hebben met menselijke en niet met goddelijke maatstaven. Of, om duidelijker te zijn: wij wensen niet in listig opgezette valletjes te trappen, omgeven met allerlei medische of etische drogredenen, die slechts tot doel hebben ervoor te zorgen dat er meer katolieke zieltjes ter wereld komen. Het verzet van de katolieke kerk in India tegen de nochtans broodnoodzakelijke politiek van geboortebeperking van de regering, is in dit opzicht illustratief genoeg. Het is ten slotte ook zo dat meer en meer de mens is centraal komen te staan, en zulks wordt hoger gewaardeed dan alleen maar biologisch leven. Hadden de vroegere wetten en dus ook de huidige wetten o.m. tot doel het leven van de vrucht te beschermen, dan zou een nieuwe

wetgeving eerder de moeder moeten beschermen, en niet alleen haar leven, maar haar welzijn in de ruimste betekenis. Zulks vereist tevens volledige emancipatie, volledige zeggingschap van de vrouw, en niet alleen het recht op moederschap, maar ook het recht om dit af te wijzen hoort daar essentieel bij. De argumentatie als zou abortus leiden tot verminderde eerbied voor het leven, is een soort sneeuwbaleffect, steeds gebruikt om alle ontwikkelingen af te remmen. De abortus vrijlaten leidt niet tot verlies van eerbied voor het leven, evenmin als een verbod die eerbied doet toenemen. Hitier zette de doodstraf op abortus, en je kan hém moeilijk aanhalen als zijnde het symbool van de eerbied voor de mens. Het komt ons eerder voor dat een volledige legalisering van de abortus juist zal bijdragen tot een verhoging van de eerbied, van de menselijke waardigheid en integriteit. ANDRE

VANHOVE

Willemsfondser André Vanhove, provinciaal raadslid, stelde in de Oostvlaamse provincieraad de oprichting voor van een « Centrum voor medisch-verantwoorde zwangerschapsonderberking », kortweg, een abortuskliniek. Een uitvoerig verslag van deze tussenkomst verscheen reeds in « Het Volksbelang », het orgaan van het Liberaal Vlaams Verbond. André Vanhove is voor « De Schakel » zo bereidwillig geweest enkele nadere beschouwingen i.v.m. de abortus neer te schrijven, waarvoor onze dank.


25 JAAR BELGISCH-NEDERLANDS

•

De Toekomst

In juni 1962 bracht de Belgisch-Nederlandse Vaste Gemengde Commissie een advies uit omtrent de oriëntatie van de Belgisch-Nederlandse culturele samenwerking in de naaste toekomst (het zgn. 'Rode boekje') waarin o.m. op de noodzaak van een integratie Noord-Zuid (d.i. afstemming van de nationale reglementeringen op elkaar) en op een gemeenschappelijke actie ten bate van de uitstraling van de Nederlandstalige cultuur werd aangedrongen. Verder werd ook de oprichting aanbevolen van een 'Hoge Raad van de Belgisch-Nederlandse culturele betrekkingen'. De Vaste Gemengde Commissie heeft thans besloten in oktober 1971 een nieuw advies uit te brengen omtrent de nieuwe oriëntatie van het cultureel akkoord in de komende jaren. Diverse pre-adviezen werden hiervoor gevraagd bij de diverse subcommissies en werkgroepen. Deze zullen samengebracht worden tot een algemeen advies dat aan de Regeringen in beide landen zal worden voorgelegd in de hoop op een nieuwe start voor een verruimd en dynamisch cultureel overleg en een intensere samenwerking

WILLEMSFONDS

van

AKKOORD

die reeds op menig gebied in het verleden als voorbeeld heeft gediend voor andere bilaterale samenwerkingsakkoorden en zelfs voor multilaterale samenwerkingen. Vijfentwintig jaar heeft een actieve generatie het Belgisch-Nederlands cultureel akkoord in banen geleid en heeft op sommige punten onverhoopte resultaten bereikt. Een nieuwe generatie staat klaar om voor de volgende 25 jaar de fakkel over te nemen en nieuwe wegen te trekken voor nieuwe vormen en ideeen in een constant in mutatie zijnde maatschappij. Van Belgische zijde dient thans uitgekeken naar de nieuwe maatschappelijke verhoudingen tussen twee volledig autonoom geworden cultuurgemeenschappen. In deze optiek zal ook het Cultureel Akkoord in de toekomst zijn weg en zijn nieuw leven moeten vinden. De Waalse cultuurgemeenschap moet binnen het akkoord een middel vinden om met Nederland een aan eigen structuren en kenmerken aangepaste vorm, meer inhoud te geven aan de wederzijdse betrekkingen. De Vlaamse cultuurgemeenschap

daarentegen moet uit de aard der taal- en cultuuraffiniteiten zelf reeds, in het cultureel akkoord mogelijkheden vinden tot wederzijdse steun en ontplooiing en tot gemeenschappelijke versteviging van de uitstraling van de Nederlandstalige cultuurgemeenschap in de wereld. Een ruimere effectieve integratie dient in de komende jaren nagestreefd door aanpassing van de nationale wetgevingen en reglementeringen aan een nieuw gemeenschapsbeleid . Daarbij zou dienen gestreefd naar de oprichting van een Gemeenschappelijk Nederlands-Vlaams Instituut voor Taal- en Letterkunde dat in gemeenschap alle problemen in verband met de taal (de spellingsregeling inbegrepen) en de letterkunde zou behartigen, zowel binnen het Nederlands taalgebied als daarbuiten. Deze integratie van het taal- en Nederlandstalig cultuurpatrimonium moet een waarborg zijn voor het behoud en de versteviging van de Nederlandstalige cultuur in het geïntegreerd Europa van morgen. Paul BERCKX (uit Open Deur 71/3)

BOEKENAANBOD

Walschap : Dossier Walschap : 116fr. in pI. v. 155 fr. Schmook: Ecce Homo - Peter Benoit : 49 fr. in pI. v. 65 fr. Daisne J. : De vier heilsgeliefden : 68 fr. in pI. v. 90 fr. Picard L.: Van Vlaamse beweging naar Sociale Revolutie: 124 fr. in pI. v. 165 fr. Uyttersprot: Praags Cachet: 147 fr. in pI. v. 195 fr. Korte beschrijving boden werken:

CULTUREEL

de aange-

Gerard Wal schap DOSSIER WALSCHAP

Bevat de integrale tekst van een aantal onvindbare « pamfletten» : « Vaarwel dan », « Voorpostgevechten », « Salut en Merci» plus een bijzonder relevant hoofdstuk uit het

boek

«

Muziek voor twee stemmen

».

Ger Schmook ECCE HOMO: PETER BENOIT Peter Benoit heeft een schrijfboek nagelaten waarin hij de laatste zes maanden voor zijn dood op 8 maart 1901 aantekeningen maakte. Dit unieke document wordt door Schmook gereproduceerd en voorzien van indringend begeleidend commentaar. Johan Daisne DE VIER HEILSGELIEFDEN Vier magisch-realistische verhalen die in het oeuvre van Daisne een belangrijke en bijzondere plaats innemen. In elk verhaal staat een vrouwenfiguur, d.w.z. ze is « het genezend, evenwicht schenkende wezen voor een onstandvastige, ver-

snipperde mannelijke persoonlijkheid » (Bernard Kemp). Leo Picard VAN VLAAMS BEWEGING NAAR SOCIALE REVOLUTIE 16 artikels geschreven tussen 1915 en 1961 door een zuiver socialist en consequent taalflamingant ; een « realistisch idealist» zoals hij zich zelf noemt, die steeds heeft gestreden tegen nationalisme en kleinburgerlijkheid. Prof. Dr. Herman Uyttersprot PRAAGS CACHET Een verzameling opstellen rond het werk van twee beroemde Duitsschrijvende Pragenaars : Rainer Maria Rilke en Franz Kafka. Baanbrekend literair-historisch werk dat tot ver in het buitenland grote weerklank vond.

7


WILLEMSFONDS

Afdeling:

Secretariaat:

NATIONAAL

MEDEDELINGEN

DE CONTRACEPTIEVE MAATSCHAPPIJ

Schaarbeek - Sint-Joost-ten-Noode Gesticht in 1879 77 Ed. Tollenaerestraat - 1020 Brussel

De Belgische Federatie voor Gezinsplanning en Seksuele Opvoeding heeft het genoegen U uit te nodigen op het colloquium over « De contraceptieve maatschappij» gehouden te Brussel in het Concertgebouw - zaal Albert I - op zaterdag 15 april 1972 van 10 tot 18 uur.

WILLEMSFONDS / Centrum voor Permanente Vorming Huis der Kunsten - Schaarbeek REISCLUB : Kunst- en Kultuurreis

De reisclub organiseert voor U en Uw familie een enige en unieke kultuurreis naar het BRITISH MUSEUM in LONDEN

Aansluitend vindt U het programma van deze studiedag waarop de sociale, morele, medische, psychologische, religieuze en juridische aspekten zullen be~ sproken worden van een maatschappij waarin de contraceptie zodanig geïntegreerd is dat elkeen vrij kan kiezen op welke wijze hij zijn seksualiteit en zijn affektief en gezinSleven kan beleven.

Toetanchamon

Beroemde vondsten uit de vallei der KONINGEN in EGYPTE Vooraleer we naar Londen vertrekken richt het Willemsfonds een debatavond in over EGYPTE HEDEN en VERLEDEN in HET HUIS DER KUNSTEN te Schaarbeek Organisatie: Willemsfonds Schaarbeek ... WA Dehondt tel. 02/27.55.48 VIERDAAGSE

Alle voordrachten en mededelingen worden simultaan vertaald in het Nederlands en het Frans. De inschrijving bedraagt 120 fr., waarin begrepen zijn een koude lunch en de teksten van de uiteenzettingen. De toegang is gratis voor diegenen die de koude lunch noch de teksten van de uiteenzettingen wensen. Koffie en verfrissingen worden U tijdens de namidagpauze aangeboden.

REIS

Vertrek en duur van de reis:

1. Vliegtuigreis Oostende-Southland, heen en terug 2. Treinbiljet Southend-Londen, 2de klasse, heen en terug 3. Taxi station tot hotel, heen en terug 4. Overnachtingen en ontbijt in een hotel van tweede klasse op 5 min. van het British Museum. Kamers voor 2 personen. Toegang tot het museum wordt door de deelnemers zelf ter plaatse betaald (+ 50 fr.). Middagmaal en avondmaal worden door de deelnemers zelf ter plaatse betaald. VERTREK UIT OOSTENDE luchthaven op zaterdag 20 mei '72 om 7 u. 4011

TERUG IN OOSTENDE luchthaven op dinsdag 23 mei '72 om 20 u. 11?

PRIJS: 2.675 fr. per persoon. VIERDAAGSE REIS - Drie overnachtingen

+

ontbijt.

DEELNEMERS sturen vóór 15 april deze strook naar. .. W. A. Dhondt, 77 Ed. Tollenaersstraat - 1020 Brussel

Naam en voornaam:

.

Volledig adres:

.

wenst deel te nemen aan de kunstreis ingericht door het Willemsfonds afdeling Schaarbeek. Voorschot van 1.000 fr. te storten op p.c.r. nr. 4223.49 van W. Dehondt, Brussel.

8

COLLOQIUM

In het Congresgebouw, Coudenberg 3, kunt U gedurende de ganse dag telefonisch bereikt worden op het nummer 02/13.41.30. Het spoorwegstation Brussel Centraal bevindt zich in de nabijheid. Er bestaan ruime parkeergelegenheden in de buurt. Dr. Med. R. Pervé Voorzitter PROGRAMMA: 1. Inleiding Dr. Med. R. Pervé, Voorzitter van de Federatie. 2. « Het gebruik en de effectiviteit van de anticonceptie in België » op grond van de « Nationale enquêtes Vruchtbaarheidsregeling 1966 en 1971 » Prof. Dr. R. Cliquet (nederlands). 3. « Toekomstbeeld van de anticonceptiva » Prof. Dr. M. Thiery (nederlands). 4. « De psychologische problemen bij de jeugd i.v.m. contraceptie en seksuele opvoeding » Prof. Dr. J. Dierkens (frans). 5. « De wetgeving t.o.v. een contraceptieve maatschappij » Mr. J. Bultinck (nederlands). 6. « Contraceptie en abortus » Dr. Med. W. Peers (frans). 7. « De positie van de vrouw in de contraceptieve maatschappij »' Mw. M. Van Hemeldonck (nederlands). 8. « Contraceptie en religie » Kanunnik P. De Locht (frans). 9. Paneeldiscussie onder voorzitterschap van senator W. Calewaert.


TAAL- en HANDELSLEERGANGEN van het Willemsfonds Opgericht in 1880 -

Erkend door de Staat

Vlaams Atheneum Moutstraat 24, Brussel

1

In deze avond- en zondagleergangen leert men afzonderlijk en naar keus: Moedertaal, Frans, Nederlands (2e taal), Engels, Duits, Spaans, Italiaans, Russisch, Latijn, Grieks, wiskunde, geschiedenis, aardrijkskunde, natuurwetenschappen, enz. of wordt men hulpboekhouder ; verzekering technicus; boekhouder; gegradueerde in de boekhouding en de fiscale praktijk; twee-, drie- of viertalige stenotypist; twee-, drie- of viertalige secretaris; twee-, drie- of viertalige handelscorrespondent; gegradueerde in de sociale administratie ; gegradueerde in de reclame en publiciteit ; gegradueerde in de verzekeringen; leraar in boekhouden en aanverwante vakken; leraar in de stenodactylografie ; leraar in de handelscorrespondentie, enz. Telefoon: 12.62.65(na -8 uur).

Bouw het huis van uw dromen met

Combi-Sparen

WETTELIJKE DIPLOMA'S UITVOERIG PROSPECTUS OP AANVRAAG

bij de

DE LEERGANGEN ZIJN KOSTELOOS VERGOEDING VOOR SOCIALE PROMOTIE

KREDIETBANK

NOORDSTARFONDS v.z.w. steunt bestendig het kulturele leven in Vlaanderen

Combi-Spaarders bij de Kredietbank

U kunt ook helpen

bekomen een woning krediet op

door U te laten verzekeren bij

gunstvoorwaarden (Vraag onze voorlichtingsbrochure)

SPAAR NU VOOR UW HUIS VAN MORGEN bij de

De Noordstar en Boerhaave

KREDIETBANK natuurlijk!

GROOT

BRITTANIELAAN

121 GENT

Drukkerij

Antigoon

n.v. -

Vleminckstraat

15, 2000 Antwerpen

- Em. Jacqmainlaan

105, 1000 Brussel


,

.

Modern Vooruitstrevend Objectief

HET LAATSTE NIEUWS

Zie Willemsfonds

Ook voor U het aangewezen dagblad!

Boekenaanbod

ELKE DAG:

op pag. 7

-

al het nieuws in woord en beeld

-

de beste mengelwerken en tekenverhalen

-

U wint 25 0/0

bijzondere bladzijden voor de vrouw, over film, en toneel, toerisme, kultuur en letterkunde, enz...

-

ongeëvenaarde sportreportages

Bestellen

VERDRAAGZAAMHEID EN EEN ONAFHANKELIJK OORDEEL BEZORGEN

door

overschrijving

op P.R. 779.82 van

Willemsfonds

Gent

met melding

Boekenaanbod

HET LAATSTE NIEUWS

'

DE WAARDERING VAN DAGELIJKS 1 MILJOEN LEZERS

*

GA MET UW TIJD MEE LEES

Nieuw adres Willemsfonds:

KORTRIJKSEPOORTSTRAAT

9000

GEN

Telefoon:

39

HET LAATSTE NIEUWS

T 09/23.45.70

Bij afwezigheid:

09/23.04.49 Alle inlichtingen: EM. JACQMAINb..AAN105, 1000 BRUSSEL

*

Tel. 02/19.32.90 .:

Verantw.

uitgever:

PROF. OR. A. VERHULST.

Nelemeersstraat

10 - St.-Martens-Latem

(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent. (c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent

Recommend Documents