(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Uitgegeven door 'de vzw liberaal Vlaams Verbond. Stichting A. Vanderpoorten Redactie: I eapoIdsbaal 10 2000 Antwapen Hoofdredacteur en \I8r8I'IIwoorde uitgever 'Fr. ScrieIeman. H. Kennisstraat 36 2520 Edegem ~nisIraIie: Tel. 021230.37.73 EburoIl8IlSIJaaI 33 1040 Brussel

Vrije tribune: Een Brabants Gewest

Liberaal Vlaams Tiidschrift Maandblad

jaargang 109 - nr. 6 - juni 1987

Groot-Brittannië en de anderen

Democratie

I

Het liberale tretasfingvoorstel ·1

.Rem op rijksonderwijs

,

Abortusfeuilleton I

India I

Film: Radia d~ys

De poging om het Britse tweepartijenstelsel te doorbreken is andermaal mislukt. De oorspronkelijk beloftevoUe alliantie van liberalen en sociaal-democraten (afgescheurd van Labour}werd iu de polarhiatiesbiid tussen Thatcher en Kinnock platgedrukt. De «bakennat van de democratie» houdt er een merkwaardig kiesstelsel op na, dat grofeliminerend werkt. Wie de meeste stemmen haalt in een kiesdistrld is verkozen; wat de tegenstrevers aan stemmen vergaarden is van géén enkel nut. Het gevolg is een wanverhouding tussen het behaalde percentage (nationaal) en het aantal verkozenen, in het nadeel van de zwaksten. De methode biedt ongetwijfeldvoordelen. De winnaar kan echt regeren zonder compromissen te moeten afsluiten met een andere politieke familie. Maar het contrast tussen afwisselende regeerperiodes is dan ook enorm: ten bewijze daarvan de opeenvolgende golven van nationalisaties en privatiseringen in het Albion vóór en sedert Thatcher. De liberaal-socialistische alliantie had gehoopt op de wip te komen en aldus de vorming van een coalitiekabinet af te dwingen. Zij kwam bedrogen uit. Het tweeledig voorzitterschap en het genuanceerde kiesplatfonn waren daarvan de oorzaak. Immers, Torries en Labour waren erin geslaagd de kiezer een zwart-wit-keuze op te dringen: de alliantie verwierp de «excessen» van beide. Oe kiezer ervoer dat als onduidelijk, dus dubbelzinnig. Voor de echt geëngageerden liet het ordewoord geen twijfel: wie Thatcber uit Dowingstreet 10 wilde verdrijven moest Labour stemmen; wie de terugkeer van Labour vreesde moest het vertrouwen in Tbatcher hernieuwen. De aJljantie heeft enkel nog Labour weten te dwarsbomen, al kreeg Kinnock vanuit die hoek toch een aantal verlonm schapen terug.

Maar het is tenslotte de hang naar zekerheid geweest die ervoor zorgde dat de conservatieven op weinig na de triomf van de zgn. Falkland-verkiezingen evenaarden. Wel werpt de geografische politieke opsplitsing tussen het conservatieve zuiden- en midden enerzijds, het socialistische noorden aan de andere kant een schaduw op de overwinning. Temeer daar het kiesstelsel inhoudt dat de winnende partij, ook zonder een absolute meerderheid aan stemmen, het alléénrecht krijgt om namens de ganse bevolking te regeren. Zonder het disbidensysteem zou Thatcher, die ten opzichte van het recordjaar 1983 toch stemmenverlies te inkasseren kreeg, verplicht geweest zijn een partner te zoeken en dat zou, onvermijdelijk,de centrum-alliantie geweest zijn. De verruiming van de oude liberale partij naar de sociaaldemocraten toe bracht nu geen verandering in de fundamentele verhoudingen. Nochtans blijven verkiezingen de enige mogelijkheid om de traditionele gang van zaken te doorbreken. Langs nonnale parlementaire weg kan dat nauwelijks, omdat de regerende partij steeds aan het districtenstelsel vasthoudt, ook als! ze het - in de oppositie - veroordeelt. Zo komt ons proportioneel systeemeerlijker, dus democratischer voor. Het maakt dat, luttele uitzonderingen niet te na gesproken, tenminste altijd één partij op de wip zit. De noodgedwongen coalitievorming maakt het landSheheer wel moeilijker, maar beoogt en bereikt een beter evenwicht tussen de verschillende krachten die het politieke spel beheersen. Het is de moeilijke weg, maar zij verdient naar onze smaak toch de voorkeur, al heeft het er soms veel méér dan de schijn van dat de nadelen talrijker zijn dan de voordelen. FR. STRIELEMAN

Een Brabants Gewest tussen Vlaanderen en Wallonië (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Vóór de oorlog werd door politologen nogal wat aandacht besteed aan de breuk tussen de zogenaamde opiniemakers en de grote massa (( Ie pays réel» zouden wij zeggen, ware dit woord niet ontwaard door Degrelle). Men moet er de brievenrubriek van grote landelijke kranten maar op naslaan om vast te stellen hoezeer - de scheiding tussen geleerde sociologen-journalisten en Jan met de pet nog steeds bestaat. Zie de vreemdelingenoverlast, waar beide werelden lijnrecht tegenover mekaar staan. Of het «communautair conf! iet». Reeds jaren houdt dit de politieke kringen en de media in zijn ban. Toch mag betwijfeld worden of de Vlaamse bevolking zich, alle «Vlaanderen leeft» en andere officiële propaganda ten spijt, echt eerst Vlaming en pas dan Belg voelt. Het zou kunnen dat de veelvuldige (maar door de pers genegeerde groeperingen die zich inzetten voor provinciaal federalisme beter de gevoelens van de bevolking vertolken dan de politieke drukkingsgroepen die haar nochtans heten te vertegenwoordigen. Zoals wij in deze rubriek reeds aanstipten, heeft het zwakke nationaliteitsgevoelen van de Vlamingen vermoedelijk historische gronden: Vlaanderen is immers een vrij kunstmatige schepping van negentiendeeeuwse intellectuelen. Toegegeven, dit geldt ook voor België, maar het «Belgisch nationalisme» heeft een halve eeuw voorsprong op het Vlaamse, en de officiële propaganda heeft al die tijd de bevolking kunnen bewerken. Desondanks mag de vorming van een Belgisch nationaal gevoel als mislukt worden beschouwd; het concurrerende Vlaamse (en a fortiori, nog jongere Waalse)

2

nationalisme beeft het nochtans evenmin gehaald. In de Belgische staat wonen dan ook Nederlandstaligen die zich nog altijd Belg voelen naast anderen die zich Vlaming noemen en daar fier op zijn, maar het is moeilijk na te gaan welke groep overweegt. In sommige streken zoals Brussel en de Voerstreek, waar de Vlaamse beweging om allerlei redenen moeilijk doordrong, lijken, nuchter bekeken, de Nederlandstaligen die zich tot de « Vlaamse natie» bekennen heel wat minder talrijk dan degenen die zich nog steeds in de eerste plaats Belg voelen. Maar ook dit Belgisch nationalisme is uiterst lauw of heeft iets verkrampts (wat op, hetzelfde neerkomt). Het probleem is dat noch de Belgische eenheidsstaat, noch de Vlaamse (of Waalse) deelstaten een sterke historische legitimiteit hebben: in onze gewesten woonden eeuwenlang verschillende bevolkingsgroepen samen met elk een regionale bestuurstraditie: Vlamingen, Brabanders, Henegouwers, Lonenaars (Limburgers). De meest aangewezen samenlevingsvorm voor al deze bevolkingsgroepen ware een confederatie van Belgische Staten naar Helvetisch model geweest, zoals zij zich 'Op een ogenblik ten tijde van de «Brabantse omwenteling» profileerde. De erfgenamen van deze traditie zijn de huidige provincies, al dient gezegd dat deze veel meer gelijken op de « départements» van de Franse bezetter onzaliger gedachtenis, dan op de roemrijke .provincies van weleer. Brabant bijv. omvatte de huidige provincies Brabant, Antwerpen en Noord-Brabant, maar niet de streek van Halle die tot Henegouwen behoorde. Indien wij het provinciaal federalisme als een mogelijke oplos-

sing voor dat Belgisch staatkundig vraagstuk aanvaarden, dan zijn wij nochtans niet blind voor het gebrek aan werkelijkheidszin van sommige voorstellen. Zo ijvert met de beste bedoelingen een «Brabantse beweging voor provinciaal federalisme» onder de stuwing van de Anderlechtse notaris André Belmans voor de omvorming tot (derde?) gewest van de huidige provincie Brabant, die bovendien de volheid van de culturele bevoegdheid zou bekomen die thans uitgeoefend wordt door de Gemeenschappen. Deze «vrije en neutrale Brabantse middenzone», waarvan de bevolking volgens de heer Belmans taalkundig paritair samengesteld is, zou tweetalig en paritair zijn en zich ervan onthouden in te grijpen in de belangenstrijd in het ~and. Hoe aanlokkelijk in theorie ook dit voorstel, het houdt geen rekening met de historische ontwikkeling waardoor de Brusselse agglomeratie, die eeuwenlang in symbiose met haar Brabantse ommeland leefde en dezelfde taal sprak, zich in de late negentiende eeuw afgesneden heeft van haar Brabantse wortels, verfranst is en een eigen cosmopolitische koers is gaan varen. In een Brabants gewest zou Brussel thans een vreemd lichaam zijn, een zwart gat dat, gedreven door zijn eigen gewicht, gauw het ganse Brabantse ommeland zou opgeslorpt hebben. De heer Belmans en zijn medestanders stellen weliswaar dat de taalwetten in de betrokken gemèenten zouden behouden blij-

ven, maar na verloop V8Il ftj(t:mu de werkelijkheid de wettelijkheid achterhaald hebben, zoals zich tientallen keren in de geschiedenis voorgedaan heeft. Bovendien vormt Brussel, als hoofdzetel van Europese en nationale instellingen, een zo aparte leefgemeenschap, dat het amalgaam met een Brabantse provincie waarmede zij eigenlijk niets meer gemeen heeft, alleen maar nieuwe problemen zou scheppen. Tenslotte lijkt de verwijzing naar de historische integriteit van de provincies, waarmede in provincialistische kringen nogal geschermd wordt, weinig logische-gezien deze toch al verminkt werden door de Franse bezetter. Wij geloven oprecht dat een vorm van provinciaal federalisme de oplossing kan bieden voor onze communautaire vraagstukken. Met hoeveel deelstaten, lijkt ons minder belangrijk, als zij maar met meer dan vijf zijn om polarisatie te vermijden: de oude historische gewesten (W. Kunnen), de stroomgebieden (de groenen), de huidige provincies; er zal echter steeds rekening moeten worden gehouden met de littekens van de geschiedenis en o.a. met het bestaan van een aparte leefgemeenschap Brussel, die hoe dan ook een statuut sui generis moet hijgen. Liefst ware dit een aparte provincie, zoals door een andere Anderlechtenaar, de heer Stoppie, met talent, maar tot dusver zonder veel gehoor bij de politici, verdedigd wordt. ANDRE MONTEYNE

Gedenkboek Herman Vanderpoorten Van het gedenkboek Hennan Vanderpoorten, uitgegeven door het Willemsfonds en het Liberaal Vlaams Verbond zijn nog enkele exemplaren beschikbaar. ~. Belangrijke, vaak niet gepubliceerde uitspraken van de staatsman werden door een redactie, ondèr leiding van minister van Staat Frans Grootjans, geselecteerd uit hondelden redevoeringen, interpellaties, interviews en parlementaire vragen. Journalist Piet Van Brabant, die in het L.V.V. vele jaren met Herman Vanderpoorten samenwerkte, schreef de bindteksten. Na een inleiding door de historicus Prof. Dr. Walter Prevenier en een herinnering aan haar vader door Marleen Vanderpoorten, is het woord aan Hennan Vanderpoorten zeH. Hij vertelt over zijn jeugd, over Lier, over zijn strijd met bet L.V.V. voor de vervlaamsing van de toenmalige liberale partij. Hij belicht zijn rol als minister van Binnenlandse Zaken en van Justitie. Hij herinnert aan zijn standpunten over de ethische problemen en het onderwijs. Zijn belangrijk aandeel in de totstandkoming van de taalwetgeving wordt niet vergeten, evenmin als zijn typische humor, waaraan een volledig hoofdstuk is gewijd. Daarnaast vindt U in bet boek talrijke foto's, die velen met weemoed aan het boeiende figuur van Herman Vanderpoorten zullen doen terugdenken. Bestellen kan nog, op rekeningnummer 29010224367/27 van het Willemsfonds te Gent.


Het liberale belastingvoorstel is de bevrijding uit het fiscale dwangbuis We beleven weer de hypocrisie van de CVP, die bet voortdurend beeft over de «kraDkzinnig hoge belastingdnJk», maar die van zodra een ernstig voontel wonIt gedaan om een einde te maken aan ons inderdaad «barbaars bela!ztingstetseb, dit onmiddellijk afmaakt als: demagogisch, eIedoraIe stunt, Pl'OJNl8anda,onbetaalbaar, ondoordacht, eoz. Door dergelijke reactie op hel liberale voorstel, dat op het kabinet van vial-pnmiar VerhofBtadt werd uitgewerkt, bekent de CVP 11181iaeD, dat ze geea belestinghervonning én geen belastingvermiIacIerina we.... zoals trouwens openUjk door het ACW wordt ftIIkoadisd·

De heilige verontwaardiging van de CVP-propagandisten, omdat Verhofstadt zogezegd buiten zijn bevoegdheid is getreden, is louter cinema. De schijnbaar ernstige kritiek, dat de staatsuitgaven eerst moeten verlaagd worden en het begrotingstekort verminderd vooraleer er sprake kan zijn van een verlaging van de belastingen, is in de mond van politiekers het argument om niets te doen en in de pen van anderen een blijk van weinig kennis van de politieke wetten in kliënteelpartijen zoals de CVP. Deze politiekers en hun vele christelijke (net zoals de socialistische) organisaties halen hun macht uit het uitgeven van allerlei staatstoelagen en tegemoetkomingen aan bepaalde groepen van de bevolking. Hun macht steunt op staatsgeld uitgeven en vandaar dat ze zich in naam van een zogeheten sociale rechtvaardigheid verzetten tegen verminderingen van de staatsuitgaven. Ze verzetten zich echter niet alleen tegen verdere bezuinigingen, maar ook tegen een belastingverlaging, die zou kunnen dwingen tot een beperking van de uitgaven. Dat is de houding van het ACW. Wachten tot de staatsuitgaven voldoende zullen verlaagd zijn om dan de belastingen te kunnen verminderen is «Wachten op Godot», Die komt ook nooit. . Het enige andere middel om dit soort politiekers te dwingen tot een vermindering van de uitgaven is hen minder belastinggeld ter beschikking stellen door een verlaging van de belastingen onder druk van de kiezers, Dit laatste is immers ook de enige taal die ze verstaan, want ook daardoor wordt· hun macht bepaald. Daaruit volgt, dat de belastingverlaging het beste middel is om politiekers er toe te brengen een beperking van de uitgaven te aanvaarden. Dit is in de jongste jaren in eigen land bewezen door de wetGrootjans. Het voorstel van de Vlaamse liberalen om de belastingen te verlagen en vooral te indexeren, stuitte in de vorige legislatuur ook op de tegenkan-

ting van de CVP, die zegde dat het begrotingstekort nog te groot was. Dank zij de kordaatheid van Frans Grootjans en onder druk van de nakende verkiezingen gaf de CVP toe en kwam de wet tot stand. Ze heeft het begrotingstekort niet doen toenemen, doch mede aangezet tot de besparingen op de overheidsuitgaven. Het land heeft thans een nieuwe gelijkaardige fiscale impuls nodig, zowel om de enomische krachten aan te moedigen als om de christen-democratische en ook Waalse liberale politiekers te genezen van een voorgewende besparingsmoeheid. Er wordt al over gesproken sinds de regering gevormd werd, maar er is nog altijd niets van in huis gekomen. Eerst werd er gewacht op het verslag van de vier koninklijke commissarissen. Maar dit verslag werd een ontgoocheling. Deze vier fiscale evangelisten hebben slechts het oude belastingtestament van de CVP-socialistische regering uit 1962 wet herschreven. Fundamenteel hebben ze niets veranderd aan dit stelsel, dat van de Belgen de zwaarst belaste burgers ter wereld heeft gemaakt. Met enig voorgevoel, dat er van die kant niets ernstigs te verwachten was, waren enkele Vlaamse liberalen op uitnodiging van Verhofstadt vorige zomer al begonnen aan een poging om een liberaal belastingstelsel op papier te zetten.' De grote principes daarvan zette Verhofstadt al uiteen op het PWcongres van oktober. Daarna werd ernstig voortgewerkt aan het concretiseren van een samenhangend fiscaal systeem, aangepast aan de Belgische situatie, politiek haalbaar en budgettair realiseerbaar. Zo kwam vooral dank zij het werk van Emiel Vandenbosch, Philippe De Moor en Jef Vuchelen - samen met nog enkele anderen - het «liberaal voorstel voor een hervorming en verlaging van de personen- en vennootschapsbelasting» tot stand. Dit Verhofstadt-voorstel werd bekend gemaakt, opdat het liberaal

standpunt duidelijk zou gekend zijn in de bespreking van de belastinghervorming, die toch op het getouw staat. De bespreking van deze hervorming kan er alleen maar door bespoedigd worden en in groter klaarheid gevoerd worden. Er komen immers momenten in de politiek, dat klare toestanden moeten geschapen worden, zodat de burgers weten waar ze aan toe zijn. In het nakend debat over de belastinghervorming is daartoe de tijd aangebroken en eens te meer hebben de Vlaamse liberalen het voortouw genomen door uit te pakken met een coherent en revolutionair belastingsysteem, dat steunt op een gelijke fiscale behandeling van alle burgers, dat de economie stimuleert, de arbeid niet bestraft en dat vooral de burger bevrijdt uit het fiscale dwangbuis van het socialistisch-syndicaal belastingsysteem van 1962. Daarin ligt het uitzonderlijk belang van dit voorstel en dat zal de belastingbetalers niet ontgaan. Vandaar de vrees, de naijver en de paniek bij de CVP, die het voorstel met een haast blinde woede en met de domste en afgezaagdste argumenten is te lijf gegaan. Dat begint met de zogezegd «niet-kindvriendelijkheid» van het voorstel. Dit is onjuist en bovendien is de kindvriendelijkheid niet het enige criterium voor de beoordeling van een fiscaal stelsel. Voorts draagt de CVP mede de schuld aan de grootste kind-onvriendelijkheid nl. het bestaan van een enorme staatsschuld, die de jeugd zal moeten afbetalen. De staatsuitgaven moeten bijgevolg verminderd worden, doch het zogezegd kindvriendelijke ACW verzet zich daar tegen! Het liberaal voorstel zou volgens de CVP ook budgettair onbetaalbaar zijn, omdat het de staatsinkomsten met eerst 250 en nadien 200 miljard fr. zou verminderen. De fiscale experts van de CVP hebben in hun bliksemsnelle berekeningen zo schromelijk overdreven, dat ze meteen hun ongelijk bewijzen.

Tenslotte wordt dan nog aangevoerd, dat de belastingvermindering enkel voor de grote inkomens zou gelden en zou betaald worden door de lagere inkomens, die zwaarder zouden belast worden. Tegelijk wordt het voorstel echter gedoodverfd als een electorale stunt. Dit zou dan wel een slechte stunt zijn, indien het voorstel de vele lage inkomens meer zou belasten, want dat zou vele kiezers afkeren. Het is trouwens onjuist, dat de «armen moeten betalen voor de rijken», zoals dat in slogantaal heet. Er is naast de verlaging van het tarief immers de vergroting van het belastbaar inkomen, dat groter is voor de hoge inkomens dan voor de lage. Hoewel het stelsel bij toepassing in 1989 zou leiden tot een gemiddelde belastingverlaging van 10 t.h. of van 45.000 fr. tot 70.000 fr. voor een modaal gezin, zou het toch geen massale belastingverlaging betekenen, zoals dit in de VS het geval was. Het belangrijke ligt echter in het feit, dat de toekomstige inkomensverhogingen slechts tegen 40 t.h. zullen belast worden, hetgeen mede door de indexering van de wet-Grootjans zal leiden tot een belastingverlaging. De kritiek op dit liberaal belastingvoorstel kan dus afgedaan worden als afgunst en vrees. In dit voorstel gaat het om een fundamenteel nieuw en revolutionair belastingstelsel. dat nlet alleen de arbeid en de economie stimuleert, doch ook de bemoeizucht van de staat intoomt in de mate, dat het de burger een groter deel van het verdiende inkomen laat om er zelf over te beschikken, hetgeen geenszins afbreuk doet aan onderlinge solidariteit met de zwakkeren. In de komende bespreking over een regeringsontwerp voor een fiscale hervorming en een belastingvermindering zal men niet kunnen doen alsof het liberale voorstel niet bestaat. Voor de liberale krachten in dit land zal het de maatstaf zijn voor de beoordeling van het regeringsontwerp. De belastingbetalende en kiesgerechtigde burger zal daarbij nauwlettend toezien. Hij weet nu wat mogelijk is en hij zal goed merken wie hem deze fiscale bevrijding al of niet gunt. Met dit fiscaal voorstel staan de Vlaamse liberalen ijzersterk in de regering en zeker in de verkiezingen, dit jaar of in 1989. Dit is maar goed ook. De druk van de mondige kiezer is immers de beste waarborg in de democratie. De burgers moeten opnieuw beseffen, dat zij toestaan belasting te betalen en dat het niet de politiekers zijn die hen verplichten tot het betalen van belastingen, opdat zij daar dan Sinterklaas zouden kunnen mee spelen. Die tijd is stilaan ook voorbij. Leo VERBIST

3

Rem op autonomie van rijksonderwijs (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

LVV verwerpt politiek protocol Het dagelijks bestuur van het Liberaal Vlaams Verbond (LW) wijdde een bespreking aan de onderwijsproblematiek en uitte bij die gelegenheid zijn ongenoegen over het feit dat de autonome raad voor het nederlandstalig rijksonderwijs nog altijd geen gestalte kreeg. Het is van oordeel dat het wetsontwerp terzake onverwijld door de bevoegde minister dient te worden ingediend. Zoniet dreigt het regeerakkoord op dit punt dode letter te blijven, met alle nefaste gevolgen vandien voor het rijksonderwijs. Het LW verzet zich met klem tegen de toevoeging aan het dossier van elementen die geen rechtstreeks verband houden met het opzet. Zulks kan de besprekingen alleen maar bemoeilijken en het dossier verder op de lange baan schuiven. Het LW meent dat het verschil in visie bij de verantwoordelijken voor het franstalig rijksonderwijs evenmin als alibi mag gebruikt worden. Het LW acht het evident dat bij ontstentenis van een autonome raad op 1 september 1981 de liberalen overeenkomstig het akkoord tussen de Vlaamse regeringspartijen nauw betrokken zullen worden bij de besluitvorming inzake het rijksonderwijs.

I. Deze motie werd begin juni als persmededeling verspreid omdat er, ondanks het bereikt akkoord, nog steeds argwaan bestaat nopens de goede bedoelingen van de CVP. Er bestaat een voorontwerp van wet, dat thans "aan de Vlaamse oppositie-partijen wordt overgemaakt en daarna moeten ook de franstalige partijen gepolst worden. Want ook hun steun is nodig in het parlement. Door de schuld van de PSC is het onderwijs nog steeds een nationale materie, zodat een autonome raad voor het nederlandstalig rijksonderwijs slechts kan tot stand komen met de stemmen van de francofonen in het Parlement. Deze laatsten willen niet horen van een autonome raad in Wallonië. Zodat thans het probleem rijst of men door een nationale wet een regeling kan uitwerken, die uitsluitend voor Vlaanderen geldt. Zou zo'n asynunetrische formule door de Raad van State verenigbaar geacht worden met de grondwet? Als de politieke wil bij de meerderheid aanwezig is, dan zou voor dit juridisch probleem 4

Het laatste vloeit trouwens voort is pluralistisch en mag derhalve niet het wingewest zijn van een uit de eerste. Het Zou natuurlijk maar weinig enkele partij of van één enkele aarde aan de dijk brengen als vakbond. Wij betwisten dus niet men de ministeriële betutteling "de inbreng van bet katholieke ••• zonder meer zou vervangen door volksdeel en wij vinden bet goed Onderwijsminister Daniël Coens de betutteling vanwege een auto- dat de CVP belangstelling opzweert bij hoog en bij laag, dat hij nome raad. Even belangrijk lijkt brengt voor het rijksonderwijs. alles in het werk wil stellen om het ons dat het inrichtingshoofd De CVP moet echter beseffen, dat de autonomie van het (neder- werkelijke bevoegdheden en ver- zij door het opstapelen van landstalig) rijksonderwijs door antwoordelijkheid verwerft, die bezwaren, tegeneisen en comhet parlement te drukken. Wij hem de kans zullen geven zijn pensaties haar geloofwaardigwillen hem graag op zijn woord school te besturen zoals een heid zal verliezen. Het zou jamgeloven. Maar hij zou nu eens bedrijfsleider zijn onderneming. mer zijn,. dat dit rijksonderwijS moeten door daden aantonen, dat aldus opnieuw in de wurgende hij het met die autonome raad greep van kabinetten en adminiernstig meent. Men kan zich niet stratie zou belanden en daardoor Het past bij deze gelegenheid, van de indruk ontdoen, dat in ook aan een verstikkende politizijn entourage hard op de rem dat wij nogmaals de liberale"visie zering zou overgeleverd worden. inzake het officieel onderwijs" geduwd wordt. Piet VAN BRABANT Geruchten doen bovendien de verwoorden, De officiële school ronde als zou er van uit de Guimardstraat (het secretariaat van het katholiek onderwijs) sterk aangedrongen wordt op een «politiek protocol», dat allerlei voorwaarden aan de totstandkoming van de autonomie verbindt. In de LW-motie wordt dit «protocol» omschreven als een geheel van «elementen die geen recht-: streeks verband houden met het opzet». Naar verluidt zou het vooral gaan om eisen, die de Guimardstraat stelt ter compensatie van de autonomie die het rijksonderwijs zou worden gegund. Blijkbaar verliest men in de AIDS of geen AIDS, omdat condooms volgens de Belgische Guimardstraat uit het oog, dat de wetgeving geneesmiddelen zijn (een rekbaar begrip I) nam de autonomie - een liberale eis, die gerechtelijke politie in Brussel bij de Feáerat/e Centra bij de vorming van de regering GeboortenregelIng en Sexuele Opvoeding 5.300 rubbertjes in door de PW -onderhandelaars beslag. hard gemaakt werd - slechts Dat anticonceptiva in het geneesmiddelenpakket zitten kan je, kan beschouwd worden in de zij het vanop afstand, nog een beetje volgen. optiek van het Coens-beleid zelf. Maar de federatie a:;so meldt: Coens wil «de lat gelijk leggen». «Bulten het gewone doordeweekse condoom hebben wij nog een _ Op het communautair gebied, aantal specifieke types in ons assortiment: het condoom voor maar ook inzake statuut van vrij anaal contact en het condoom voor oraal contact (met en rijksonderwijs! smaokies)». Kan men hier nog van een «geneesmiddel» Het vril' (katholiek) onderwijs spreken ? leeft al ang in een systeem van Misschien kan het Parket de vraag omzeilen door de speciale de autonomie. De inrichtende condooms onder te brengen in de amusementssector. macht van het vrij onderwijs Taksen kunnen dan geheven worden en vergunningen geëist berust niet bij de minister van zoals bijvoorbeeld bij elektrische biljarts. Elk condoom dient Onderwijs, wél bij de «Guimarddan wel voorzien te zijn van een Identificatieplaatje, zodat straat». controle mogelijk blijft. Het condoom met smaakjes kan bovendien, met een beetje goede wil, ondergebracht worden in de sector voedingsmiddelen. Het smaakje zal niet meer zomaar een smaakje zijn, het smaakje zal kwaliteit moeten hebben. Het rijksonderwijs moet op zijn Deze condooms dienen uiteraard voorzien te zijn van een beurt losgewrikt worden uit de nauwkeurige analyse van de voedingsmiddelen. Kleurstof en logge adrninistratleve structuren, smaakmaker dienen met hun scheikundige formule vermeld. die het versmachten. Zo valt er bij het gebruik nog wat te lezen ook. Het Liberaal Vlaams Verbond Zo- zie je maar, met wat goede wil kan er in dit land altijd wel heeft al van bij de aanvang e1'8enseen reglement worden geschapen. Want zeg nu zelf, waar hierop de nadruk gelegd. Het zou een mens in deze wereld staan zonder reglementen ? -LW wil bovendien niet slechts een nationale autonomie (om los te geraken uit de greep van de BERTVERHOYE minister - wie hij ook weze -), maar ook een lokale autonomie. een oplossing moeten bestaan. Maar is de politieke wil bij iedereen aanwezig?

Het geneesmiddel

Het abortusfeuilleton (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

In eigen land (of over de ••.••• J doen tienduizenden vrouwen er jaarlijks beroep op. Maar bij wat blijft zw~ onverdeeJd strafbaar ea tien jaar aadat een gespecialiseerde Staatsmmmiesie zich over de kloof tuBm pnktijk en theorie boog, Is daar DOS pen veaaadedng in pkomen. Abortus: oud nieuws is weer adueeI. ethiek is politieke pasmunt geworden, en België heeft een terrein ontdekt waarop bet zich bn manifesteren als één van de meest behoudende landen van Europa. 1977 Zou het jaar worden

waarin eindelijk ook in ons land de wet op de zwangerschapsonderbreking zou worden herzien. Dr. Peers had zijn geruchtmakend proces achter de rug, «abortus uit het strafrecht» was een slogan die bij herhaling was geblokletterd. Desondanks ging de Staatscommissie, die de parlementaire bespreking moest voorbereiden, ervan uit dat abortus strafbaar moest blijven, behalve in uitzonderijke omstandigheden. Maar dat princiële uitgangspunt was zowat het enige waarover in de schoot van de 25 leden tellende commissie eensgezindheid bestond. Onenigheid over de modaliteiten van de beperkte legalisering leidde uiteindelijk tot de publicatie van twee rapporten: dat van de 13 en dat van de 12. Het tweede was restrictiever dan het eerste: het wees sociale factoren als versohoningsgrond in hoofde van de vrouw van de ~hand en achtte ernstige afwijkingen aan de foetus onaanvaardbaar als reden om de zwangerschap af te breken. Rond een verzoeningsvoorstel van mevrouw Herman-Michielsens kon geen akkoord worden bereikt. Die breuklijn kan je, grosso modo, tot op vandaag doortrekken.

gedragen (al is het twijfelachtig of zij dat wel altijd doen, aangezien de nochtans katholieke meerderheid het destijds in de Staatscommissie niet heeft gebaald en abortusklinieken ook heel wat katholieke vrouwen over de vloer bijgen). Maar het is alleszins niet het goed recht van de gelovigen hun gedragsregels op te leggen aan niet-gelovigen en dat is nochtans wat nu gebeurt.

:..

Aange~en België christelijke en vrijzirinige geïnspireerde partijen heeft, is abortus daarenboven ook een partijpolitiek probleem. Het is één van de weinige terreinen waarop de liberale en socialistische partijen nog gelijkstemmig klinken. Tegenover hen staat een christelijke partij, die blijkbaar katholieker wil zijn dan haar leden zelf (zie hierboven). Maar al brokkelt intern de façade af - kijk maar naar het ChriPolstandpunt of naar de commentaren in de bevriende pers - naar buiten toe toont de CVP zich nog steeds principieel en onverbiddelijk. Alsmaar wordt het ondui-

delijker of hier nu een ideologie vertaald wordt in politieke termen, dan wel het politiek spel noopt tot het aanhouden van een zo strakke ideologie. Wie in dat spel hoog wil scoren, heeft aan het abortusdossier een dankbare handlanger. Uit vrees voor een crisis laat het zich gedwee op de lange baan schuiven. Op zoek naar een breekpunt heb je 't zo weer bij de hand. Wie sprak er hier over zoeken naar een reële oplossing?

:..

Dat het niet ongevaarlijk is zo een dossier op zijn beloop te laten, blijkt uit het juridisch aspect van het probleem. De wettelijke regeling inzake abortus is door de dagelijkse realiteit hopeloos voorbijgestoken. De rechtspraak beseft dat maar al te goed: beurtelings sluit zij de ogen en tracht zij door een princiepsproces een initiatief van de wetgever uit te lokken. Om aan die rechtsonzekerheid een einde te maken, werd nu zelfs een regelmatig overleg voorgesteld tussen de minister van Justitie en de parkettengeneraal. Stuk voor stuk zijn dit oplossingen, die raken aan één van de fundamenten van de democratie, de scheiding tussen wetgevende, rechterlijke, en uitvoerende macht. In wezen is er voor dit probleem maar één afdoende oplossing: dat de wetgever zijn verantwoordelijkheid zou opnemen. ••••• Tien jaar na het eerste, diende mevrouw Herman-Michielsens (PW), ditmaal samen met de PS-

er Roger LalIemand, een nieuw wetsvoorstel in: in een noodsituatie kan, mits de vrouw bedenktijd krijgt en de ingreep verricht wordt in een erkende kliniek, binnen de eerste vijftien weken van de zwangerschap een abortus worden uitgevoerd. Daarop kondigde de CVP aan eensgezind tegen het ontwerp te zullen stemmen en een regeringscrisis te zullen uitlokken indien het toch zou worden goedgekeurd. Gelukkig kwam toen de Paasvakantie om de gemoederen te bedaren. In de hoop vooralsnog een meerderheid achter het voorstel te krijgen, diende het duo Michielsens-Lallemand daarop zelf een amendement in: de termijn werd van vijftien op twaalf weken gebracht. In de praktijk bleek immers dat slechts 1 t.h. van de vrouwen wachtten tot de 15e week om een abortus te laten uitvoeren en bovendien gingen de indieners ervan uit dat, eenmaal de wettelijke dreiging weggenomen, de betrokken vrouwen nog minder lang zouden aarzelen. Het bezwaar tegen de te lange termijn was weggenomen, maar nu brandde in de schoot van de senaatscommissie de discussie los over de term «noodsituatie». Gelukkig is daar de Grote Vakantie om de gemoederen te bedaren. En na de Grote Vakantie komt er een nieuw parlementair jaar. Een verkiezingsJaar, bovendien. .Wordt vervolgd Ingrid VANDER VEKEN

:..

Uiteraard is abortus in de allereerste plaats een ethisch probleem, toegespitst op respect voor het leven. Allerhande vragen rijzen daarbij: begint het leven op het ogenblik van de conceptie, wanneer de foetus levensvatbaar is, wanneer het kind geboren wordt? WieD6 leven laat je primeren: dat van de moeder of dat van het kind? Kan je het begrip leven loskoppelen van de kwaliteit ervan? En dan de delicaatste van alle vragen: waar ligt de grens van de toelaatbaarheid bij ingrepen omwille van eugenetische factoren? Vragen, die je alleen in geweten kan beantwoorden. Alleen wordt de vertaling van dat antwoord naar de praktijk in veel gevallen nog steeds onmogelijk gemaakt.

•

,"

'~I

~'.~ •• ~••••

'.

'

··~;.~~t : .. ~,.

.

... . ....

:..

Abortus is ook een confessioneel probleem. De katholieke kerk verbiedt zwangerschapsonderbreking: god geeft het leven en neemt het terug en de mens hoeft zich daar niet mee te bemoeien. Het is het goed recht van de gelovigen zich daarnaar te

5

••


India speelt ZIJn militaire macht uit India. dat zich graag tooit met het predikaat «grootste democratie van de wereld». heeft zich sedert zijn ontstaan als moderne staat in 1947 al herhaaldelijk gedragen als een bullebak. die wat graag gebruik maakt van zijn overmacht op zijn buurlanden. Het gebruik van geweld tegen de Portugese kolonie Goa kon nog gezien worden als een bevrijding uit de laatste koloniale kluisters. Maar de met de wapens uitgevochten incidenten met Pakistan konden nooit aanspraak maken op dat aureool. Dat waren bloedige betwistingen over grondgebieden en grenslijnen. met raciale en godsdienstige inslag. Een uiterst brutaal ingrijpen was wel de militaire steun verleend aan de Oostpakistaanse separatisten. die zich afscheurden van West-Pakistan. om Bangladesh te stichten. 'Nu waren er gegronde redenen voor deze opstand. al was het maar om een einde te maken aan een aardrijkskundige absurditeit. Niettemin was de Indiase inmenging daar nogmaals in flagrante tegenspraak met de hoogstaande morelde standpunten die India zo graag op het wereldforum inneemt.

druk wordt uitgeoefend onder het mom van zendingen voedsel en geneesmiddelen naar de Tamils, die met hongersnood zouden bedreigd zijn. Wat dan weer door de regering in Colombo wordt ontkend. Hoe dan ook, India zette deze militair geïnspireerde en uitgevoerde zendingen door. Een vloot kleine scheepjes kon nog door Sri Lankese kanonneerboten worden teruggedreven, maar daarna gebruikte India de grote middelen. Het zette transportvliegtuigen van zijn luchtmacht in, geëscorteerd door straaljagers, om met onverbloemd machtsvertoon die voedselvoorraden met valschermen neer te laten.

Schending

De regering van Sri Lanka noemde het «een open blote schending van onze souvereiniteit en onafhankelijkheid». Meer dan protesteren tegen India's als een humanitaire actie gecamoufleerde inmenging in Sri Lanka's binnenlandse aangelegenheden, kon de regering in Colombo niet. Sri Lanka is een Klein Duimpje vergeleken met de Indiase reus, die meer dan een miljoen militairen op de been heeft. De Indiase SriLanka luchtmacht beschikt over Franse De schijnheiligheid van deze Mirages, en Russische MiGs. pose is eens te meer gebleken bij waaronder de allermodernste de rechtstreekse Indiase inmen- MiG-29. ging in de Sri Lankese burgeroor- De luchtmacht van Sri Lanka log. De Hindoe-Tamils. die 18 heeft een half dozijn Italiaanse t.h. uitmaken van de 16 miljoen lesvliegtuigen, omgebouwd om inwoners van Sri Lanka, zijn bommen mee te nemen, met «stamverwant» met de Tamils uit daarbij enkele in China gebouwhet Zuidindiase Tamil Nadu. De de transportoestellen en wat Bell-helikopters. Singhalezen, die het Boeddhis- Amerikaanse tisch geloof aankleven, vormen Verder bestaat de Sri Lankese dus veruit de meerderheid op Sri luchtverdediging uit afweerkaLanka. Beide bevolkingsgroepen nonnen, die al in de Tweede leven sedert lang in onmin en Wereldoorlog werden gebruikt. thans werd de strijdbijl opge- De Indiase premier Rajiv Gandhi liep dus geen groot gevaar. toen graven. De Tamils - die zich sterk hij inging op de vraag van de voelen door hun verwantschap Indiase Tamils om tussen te met India en die over het alge- komen ten voordele van hun rasmeen in het noorden van Sri en geloofsgenoten op Sri Lanka. Lanka wonen - eisen een aan India ontkent het. Maar de Sri onafhankelijkheid grenzende au- Lankese Tamilrebellen beschiktonomie. De centrale regering in ken volgens westerse perscorresColombo - beducht voor een pondenten over oefenkampen in verpletterende Indiase invloed Tamil Nadu, waarvan Sri Lanka op het eiland - wil daar niet op slechts door een nauwe zeeëngte ingaan, in ieder geval niet ver gescheiden is. genoeg naar de smaak van de De Tamilse opstandelingen, aanTamil-leiders, die naar het wa- gevallen door de Singhalezen (er pen van de terreur hebben gegre- zouden in de burgeroorlog al pen tegen het Singhalees over- 6.000 doden gevallen zijn) die op wicht. Daarop werd door de hun beurt onder druk worden regering geantwoord met een gezet door de kolossale Indiase regelrechte militaire operatie te- buur; het is een Jeroen Boschgen het noordelil'k Jaffna schier- vizioen van elkaar verslindende eiland. het bo werk van de vissen waardig. Fraai is het niet. Daar komt nog Tamils. India heeft de regering van Sri bij, dat India van bij de onafhanLanb dan onder druk gezet om kelijkheid, zoals trouwens ook het offensief tegen de Tamils voorheen. te kampen heeft met stop te zetten en is daar in ieder verscheurende innerlijke conflicgeval tijdelijk in geslaagd. Die ten van raciale en religieuze

6

aard, die voortdurend aanleiding gaven tot bloedige taferelen van massahysterie. Onlangs kwam het tot gevechten tussen Mohammedanen en Hindoes in Delhi en in Meerut (70 km ten noordoosten van Delhi) in Uttar Pradesh. Daarbij vielen op zijn minst 130 doden, Mohammedanen zowel als Hindoes. En erg bezwarend feit is, dat de provinciale politiemacht, die bijna volledig uit Hindoes bestaat, in Meerut volgens percorrespondenten en ooggetuigen recht in de Mohammedaanse massa's heeft geschoten. De ruzie gaat over een heiligendom in Ayodhya bij Lucknow (hoofdstad van Utar Pradesh), dat zowel door de Mohammedanen als door de Hindoes werd op- . geëist, maar dat vorig jaar door de regering werd toegekend aan... de Hindoes. De Mohammedanen reageerden met moordaanslagen. Opgezweepte Hindoes gingen Mohammedaanse mannen, vrouwen en kinderen te lijf. Sommigen daarvan werden in brand gestoken en daarna met bijlen of met vuurwapens afgemaakt. Ongeveer 12 t.h. van de 800 miljoen inwoners van India zijn Mohammedanen, maar zij zijn voor het grootste deel geconcentreerd in het noorden van India. De Indiase regering, die nochtans al heel wat gewoon is op het gebied van stammentwisten en godsdienstoorlogen, is toch erg geschrokken van de gewelddadigheid van deze uitbarstingen. Zij zond 16.000 soldaten naar het gebied van Meerut. Voeg daarbij de steeds broeiende ontevredenheid onder de Sikhs en de eeuwige onrust in de noordoostelijke berggebieden en men zou kunnen zeggen, dat de Indiase regering daaraan meer dan de handen vol heeft.

kilometer woest en ontoegankelijk hooggebergte is waarover de discussie sedert jaren loopt! Geschat wordt, dat India en China samen daar nu om en bij de 30.000 militairen hebben samengetrokken. Ze beogen daarbij natuurlijk «slechts» psychologische drukking. Maar een fataal incident is niet uit te sluiten. Hiermee werd een haard van onrust nog maar eens opgepookt. In de Himalaya's wordt bovendien ten overvloede aangetoond, dat een «arm» land blijkbaar nooit geld tekort komt als het er om gaat militaire middelen aan te wenden, niet op één front, maar op tal van fronten tegelijkertijd.

Racisme

Helaas lijkt de emancipatie van de voorheen gekoloniseerde landen deze laatste niet te hebben vervuld van vreedzame gevoelens voor elkaar. Vooral in Afrika, Azië en zelfs in Oceanië duiken steeds weer politieke. raciale en godsdienstige gevarenzones op. Een deel van de schuld daarvoor kan op rekening geschreven worden van de vroegere Britse. Franse en andere koloniale machten, die eigendunkelijk en meestal met weinig respect voor de plaatselijke omstandigheden en gevoeligheden, grenzen trokken, hele volksverhuizingen van werkslaven organiseerden. de buit onder elkaar verdeelden of betwistten, al naargelang de omstandigheden. Maar er zijn ook eeuwenoude lokale tegenstellingen en vooroordelen. De argwaan, om niet te zeggen afkeer die Chinezen en Vietnamezen elkaar toedragen, bestond vóór de komst van de Europeanen. Na de zo hard bev09?-ten overwinning op de China! Amerikanen verkeert Indochina Maar neen. Want juist in de' nog steeds in een soort oorlogsnoordoostelijke bergen, waar de toestand. Vietnam bleef een gevage en omstreden grens met militariseerde, autoritaire en ecoChina loopt, is ook al sabelge-. nomisch verarmde staat, die het rammel te horen en wel langs buurland Cambodja bezet met de beide kanten van de grens. In hulp van een regering van colla1962 hebben de twee Aziatische borateurs die er door Amnesty reuzen daar al een korte maar International van beticht worden hun eigen burgers op grote bloedige oorlog uitgevochten. Volgens de Chinezen ontstonden schaal te folteren. de recente spanningen omdat Verder zuidwaarts, in Indonesië, India zijn troepen versterkte wordt de minderheid van zowat langs de grens, de zogenaamde 5 t.h. Chinezen gehaat door de McMahon-lijn. genoemd naar grote meerderheid Maleisiërs, een Britse diplomaat uit de omdat ze «economische agressors» zouden zijn. koloniale tijden. Hunnerzijds beweren de Indiërs In Maleisië hebben de 55 t.h. vanzelfsprekend, dat de Chine- Mohammedaanse Maleisiërs zich zen «begonnen zijn», en dat bij Grondwet de blijvende heerChinese troepen zelfs zijn door- schappij verzekerd over 35 t.h. gedrongen op het grondgebied Chinezen en 10 t.h. Indiërs. Ook van de Indiase deelstaat Aruna- daar worden de Chinezen gechal Pradesh. Maar China erkent vreesd omdat ze in de handel zo die staat niet, omdat het nu juist gemakkelijk machtsposities opdat gebied van 88.000 vierkante bouwen.

Dagen van De Vlaamse Gids (19-20/9 '87)


In Singapore, met een bevolking die voor 76 t.h, van Chinese afkomst is, hebben de Maleiers het dan weer moeilijk om zich staande te houden. . In Japan bestaat een insulaire rassentrots, als een nationale traditie. Vreemdelingen staan er onder streng toezicht. Toen Japan Korea overheerste werden tal van Koreanen als goedkope werkkrachten «ingevoerd». Nog vandaag beklagen Koreanen en mensen van Koreaanse afkomst er zich over als tweederangsburgers te worden behandeld. Tot voor kort riep de naam van de Fiji-eilanden voor westerlingen alleen een droombeeld op van paradijselijke toestanden. Nu blijken zelfs daar de oorspronkelijke Melanesiërs (ongeveer de helft van de 715.000 bewoners) beducht voor de overheersing van de andere helft, «volksvreemde» Indiërs, al zijn die daar al generaties lang gevestigd. In Nieuw Caledonië gaat het dan weer tussen de ene helft van de oorspronkelijke Melanesische bevolking en de andere helft van Franse afkomst.

Allemaal boter op het hoofd

De gevarenzones lijken dus eerder toe -- dan af te nemen. Wanneer men vaststelt dat rassen-, stammen- en godsdiensttwisten geen exclusiviteit van één continent zijn en overal diepe wortels hebben, lijkt het in ieder geval verkeerd dat gelijk wie zich zou hullen in de mantel van de deugd en alle anderen de les zou spellen. Het is een schrale troost, maar toch goed om te weten, dat we allemaal boter op het hoofd hebben. Al was het maar om onze . eigen stammentwisten in een wat rationeler perspectief te zien. De twintigste eeuw gaat naar haar laatste decennium. In de volgende eeuw zal het kolonialisme wel een historisch gegeven. zijn, maar het lijkt uitgesloten, dat het dan nog als geldig argument voor eigen falen zal kunnen worden ingeroepen. Wanneer in de «Derde Wereld» wordt betreurd, dat instellingen als de UNO en de UNESCO. waarvan aanvankelijk heel veel van verwacht werd, in de loop van de laatste tien, twintig jaren zoveel van hun politieke invloed en 'hun moreel aanzien hebben verloren, dan zou het allicht geen kwaad kunnen, dat ook de «Derde Wereld»- en «niet-gebonden» leiders even de hand in eigen boezem staken en leerden, dat feiten niet door slogans en retoriek kunnen weggepraat worden, - en dat ook zij verantwoordelijk zijn voor hun daden.

as,

Vlaamse letteren, wat nu 1 De ontplooiing van de Vlaamse sociaal-culturele eigenheid is lang verhinderd geweest, wat fataal was voor ons zelfvertrouwen. Een categorie 19de eeuwse Vlaamse intellectuelen, hierin gesteund door het schrijftalent van o.m. een Conscience, poogden dit zelfvertrouwen terug aan te wakkeren in brede volkslagen. Ook een verfranste intelligentsia wilde men overtuigen van de noodzaak van een herwaardering van de Nederlandse taal en letteren in België. Maar onwetendheid en vooroordelen waren de voornaamste beletsels om deze pogingen te doen slagen. Merkwaardig hoe tot op heden, nu onze taal in België haar gerechtigde plaats heeft ingenomen, sceptische tot afwijzende meningen blijken voort te bestaan tegenover de Vlaamse letteren. Die meningen gaan dan nog wel hoofdzakelijk uit van taalgenoten, die al wat van buiten de grenzen komt, het scheppend proza uit Nederland inbegrepen, systematisch hoger aanslaan dan wat het eigen Vlaanderen voortbrengt. Is dit standpunt geheel of gedeeltelijk gerechtvaardigd? Of is het louter ingegeven door gebrek aan objectiviteit? Of door snobisme? De inrichters van de Dagen van het cultureel tijdschrift De Vlaamse Gids (dit jaar op zaterdag 19 en zondag 20 september

in «Thermae Palace» te Oostende) nemen zich voor enige helderheid te verschaffen in deze actuele problematiek onder het motto «Jong Vlaams proza, mogelijkheden en moeilijkheden». Vele Vlaamse uitgevers en auteurs worden verwacht om hun opvattingen dienaangaande kenbaar te maken. Een panel. met als moderator dr. Georges Wildemeersch, houdt zaterdagnamiddag van 15u. af een aantal korte uiteenzettingen, die als vertrekpunt bedoeld zijn tot een levendig debat met de aanwezigen. Frank. De Keyser, medewerker Het Laatste Nieuws, wil in «Vlaamse letteren, volwaardig, evenwaardig» zijn ervaring vertolken dat Vlaams proza in geen enkel opzicht moet onderdoen voor ander. Fernand Auwera, auteur en criticus, toont zich alvast terughoudender in «Is er nog leven na het debuut?» Julien Weverbergh, Vlaams uitgever die als zodanig al stormen trotseerde, handelt over ons gewijzigd uitgeverslandschap. L. Geerts, filoloog en essayist, neemt tenslotte «Tien jaar Vlaamse letteren» onder de loupe. Zondagochtend, om 10u. spreekt minister van Vlaamse Cultuur Patrick Dewael over de positie van de jonge auteurs en over zijn plannen ter bevordering van de Vlaamse letteren. Met mogelijkheid tot vragen stellen.

Aansluitend geeft vzw Initiatief onder regie van Hugo Meert een opvoering van «Ogen van krijt» van Tone Brulin met als optredenden Ronny Waterschoot en An Cloet. Dit stuk werd voor het eerst gepubliceerd in het tijdschrift «De Vlaamse Gids». Twintig jaar geleden werd het gecreëerd door Tone Brulin zelf op de Middagen van het Toneel. Sindsdien werd het in Vlaanderen niet meer gespeeld, wél in het buitenland. Tijdens het diner van zaterdagavond zal ook de jaarlil'kse Theatron-prijs voor tonee van de uitgeverij Hoste worden uitgereikt. Voor deze «Dagen van de Vlaamse Gids» kan worden ingeschreven volgens de gebruikelijke gesplitste formule. Overnachting en ontbijt: tweepersoonskamer 2.600 fr. éénpersoonskamer 1.950 fr. Banket zaterdagavond 1.350 fr. Lunch zondagmiddag 925 fr. Deelneming aan de vergaderingen en de toneelvoorstelling van zondag 150 fr. Men gelieve te storten uiterlijk .dd. vrijdag 11 september op rekeningnr. 860-0021047-77 van de v.z.w. Stichting De Vlaamse Gids, met duidelijke vermelding van het gewenste. Voor nadere inlichtingen: Leopoldstraat 10 - 2000 Antwerpen Tel. 03/231.96.80.

'-;:==================================:::;

;;::!i'ttl':f~;A't,;" ~

J.iJ

?~~; ~iP:J' ,';: ;'; -: .."."'ITJIi"

Willen we ook ons radarsysteem maar ontmantelen?

7

RADIO DAYS

FIL..:M:


of de tijd van toen...

8

Andermaal

Allen

Seth Green (tweede van rechts), die een verbluffende gelijkenis vertoont met de jonge Allen Stewart Konigsberg, alias Woody Allen. Uiterst links bemerk: men Fletcher Previn, zijnde het zoontje van de orkestleider Andre Previn en Mia Farrow, Allen's eeuwige muze. Laatstgenoemde is overigens óók weer van de partij in «Radio Days» want zoals altijd maakt Allen van zijn filmprojecten steeds een «[amilieonderneming»! Met «Radio Days» maakte Woody Allen andermaal een juweel van een film, die te Cannes geestdriftig werd onthaald maar er niet in de prijzen viel, omdat. hij buiten competitie werd vertoond. «Radio Days» ademt volop de bitterzoete nostalgie van bv. «Broadway Danny Rose» en «The Purple Rose of Cairo» en biedt voor de liefhebbers van het genre weer anderhalf uur puur filmgenot.

Allen als de jonge Konigsberg opgroeide in het begin van de jaren veertig en het is ook dáár dat zijn jongste film speelt. Woody ondernam zoals zovele artiesten van zijn leeftijd een nostalgische bedevaart naar het oord van zijn «roots» en dat leverde zoals gezegd een schitterende retro-impressie op, die meteen veel openbaart over de joodse psyche én het leven der talloze immigranten, die nog net op tijd Europa konden ontvluchten om uit de klauwen van de nazis te blijven.

Als ge bij gelegenheid een toertje zoudt gaan maken in de volkse Flatbush-buurt van Brooklyn en eventueel nog Allen's leeftijdgenoot Neil Siverder in de richting van Long mon, die in een soortgelijke Beach, dan zult ge waarschijnjoodse buurt van Brooklyn lijk. nauwelijks iemand tegenzijn jeugd sleet, voelde blijkkomen die u weet te-vertellen baar dezelfde drang toen hij waar Allen Stewart Konigs- - -zijn Broadway-sucees (intusberg huisde maar als ge in die sen óók verfilmd en eveneens typische joodse kolonie de sterk aan te bevelen) Brighton naam Woody Allen uitspreekt Beach-trilogie schreef. onder de luidruchtige bewoHoewel de relatie tussen beide ners van de uitgesloorde flats auteurs nu niet zo «buddyen de drukke uitbaters van de buddy» is, gaf Allen toch talloze handelspanden, dan graag toe dat er enige gelijkezal er meteen een kreet van nis is tussen hun beider werktrotse herkenning weerstukken maar dat hij in feite klinken. meer dank verschuldigd is aan Het is inderdaad in die popuNeil's broer Danny, die hem laire omgeving dat Woody alle truuks van de «comedy-

writing» bijbracht. Die vriendschap heeft hem overigens geen windeieren opgeleverd. Reeds als 16-jarige highschoolstudent verdiende Woody een aardig centje bij met het verzinnen van 50 moppen en gags per dag (!) voor «comedians» als Bob Hope en andere groten van het vak! Spoedig daarop trok Woody over de Brooklyn-brug voor een ander «View from the Bridge», nl. in de richting van Manhattan, waar hij door hard en ononderbroken werken een pareldure duplex-flat met adembenemend uitzicht op Centra! Park verwierf in de exclusieve Upper East Side van het schiereiland. Daar ging een periode van 30 jaar over heen met herhaalde bezoeken aan allerlei «shrinkswant de alles behalve zelfzekere Allen kent waarschijnlijk de structuur van iedere psychiatrische «biechtstoel» in New York! Vóór de televisie haar intrede deed, was Woody Allen zoals miljoenen Amerikanen verslingerd op de radio, die toen even grote sterren had als de TV nu.

«Radio Days» heeft als onweerstaanbare jonge held een verlegen en mager roodharig knaapje (de jonge Konigsberg) die zich wegdroomt in de avonturen van de radiosterren en zich ook vaak de meest fantastische voorstellingen maakt van hun privé-leven, De ironie wil nu dat de jonge Woody Allen zélf tot «star» uitgroeide en een van de duidelijke boodschappen van «Radio Days» is dat in werkelijkheid het verschil tussen de jeugdige dromer en de sterren van wie hij droomt nauwelijks groter is dan de spanwijdte van de Brooklyn-bridge; de overbrugging tussen de alledaagse sleur en de zorgen van Brooklyn en de glitter van Manhattan met zijn «What makes Woody-run?» syndroom. Is «Radio Days» volledig autobiografisch? Allen zegt van niet en hij maakt zich ook geen zorgen over de mogelijke reacties van zijn ouders en familieleden op zijn jongste film. .Zijn moeder van 80 en zijn vader van 86 hebben in ieder geval veel plezier gehad aan de wijze waarop ze door hun zoon geportretteerd werden. Zo konden ze zelfs uitbundig lachen met zijn verklaring dat hij volwassen werd in een huis, waar God én het kloppen van tapijten tot de «vaste waarden» behoorden. «Radio Days» is niet alleen een nostalgische jeugdtrip met verrukkelijke nuanceringen in de rake observatie. Het heeft ook veel te vertellen over Allen's obsessie, het woord is niet te sterk, met alles wat te maken heeft met het verouderingsproces, de onvermijdelijke dood en het verstrijken van de tijd. Toen een fan hem nog niet zolang geleden de vraag stelde of hij wel eens droomt van de onsterfelijkheid van zijn filmoeuvre, zei hij zonder aarzelen dat hij die onsterfelijkheid nogal wat liever voor zichzelf zou hebben! Veel liever dan een soort Woody Allen-museum zou hij enkele levensjaren extra voor zichzelf wensen en dan bij voorkeur in New York, zijn pleisterplek bij uitstek. Waar hij nog steeds iedere maandagavond klarinet speelt in Michael's Pub (zelfs de Oscarceremonie gelukte er niet in deze traditie te breken) of bij Elaine's, waar hij met zijn vrienden een hapje gaat eten, de grote dagen betreurend dat men na middernacht nog op Times Square en 42nd Street kon gaan wandelen zonder lastig gevallen te worden door allerlei onguur gespuis.

F.PAPON

(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent

Recommend Documents