(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

LIBERAAL

halj1mw.ndelijlos

- 8ge ja4rg4ng

n~. 18 -17 september 1966 - prijs 5 ir,»

reäactie

: circusstraat

VLAAMS

VERBOND

21, Brussel I. postchequerekeninç

ï36.!t1

Afbakening van een atoombasis in Engeland. Zal zij, evenals andere. een meer vooruitgeschoven plaats innemen in de Nato-strategie? De terugtrekking va n Frankrijk heeft voor gevolg, dat deze strategie alweer herdacht moet worden en, paradoksaal gebeurt dat in de richting die door de GaulIe werd gewenst .(zie bladzijde 6).

IU


Het Willemsfonds, Vlaanderons oudste kulturele organisatie, heeft op het einde van de negentiende en in het begin van de twintigste eeuw een zeer grote belangstelling aan de dag gelegd voor FransVlaanderen. Zulks moge blijken uit de talrijke artikelen in het negentiendeeeuwse c Tijdschrift van het Willemsfonds lt, in c Het Volksbelang lt, in «Neerlandia» e.a. Tevens ondernamen een aantal aktieve bestuursleden een reis naar Frans- Vlaanderen, en publiceerden zij hun 'bevindingen in voornoemde publlkaties, De meeste daarvan bevinden zich in de bibliotheek van de Gentse Rijksuniversiteit. De cksemplaren van «Het Volksbelang lt, een vrijzinnig liberaal en zeer Vlaamsgezind weekblad bij Vuylsteke uitgegeven, werden aan de universiteit geschonken door P. Fredericq. Zijn artikelen werden door hemzelf, met de hand, met. de initialen P.F. voorzien, en zijn dus gemakkelijk terug te vinden. Zonder volledig te zijn wijzen we hier op een aantal artikelen. brieven en tussenkomsten van

Het Willemsfonds en Frans- Vlaanderen door André V ANHOVI~ Willemsfonds zijde over het probleem van het behoud Van de moedertaal in Frans-Vlaaaderen. Luc Verbeke, de zeer verdienstelijke sekretaris van het huidige « Komitee voor Frans-Vlaanderen lt - aan wie we hier graag hulde brengen om zijn onschatbare verdiensten -, wees reeds beknopt op een aantal pubIikàties dienamgaande (cf. Artikelenreeks « Taalstrijd en Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen lt, in 11 Ons

Heereer en eerdeler

Z

je een andet" melis leer' kennen aan allerlei uIterlijkbeden, zo kun Je het ka.rak~r van LooflI CUe~or doorgTonden wanneer hij op de sportredaeUe Vall « Det Laatste NIr.aWl" ach~ zijn sebrljlmaehiDe sH. Het duivelI retik onderbreekt hJj ternauwernood voor een paal' secenden om eens over zijn kale schedel te wrijven ol Ianes ZIJD neus we, een vrlenctcUjke schimp te re-vell aan Iemand, die met IIIJn "dal:'gerl~n•• - cUxlt Louis - op zIJn senuwen werkt. Na ~n hoors~ een hall uartJe, staat hij op, vouwt bij zijn kopij s10rdirwer in twee en komt hij Ie In het bakje van het secretariaat deponeren met het verzoek : - Als Iemand dat lezen wD. Ik heb er mee gedaan. Zo pat Louis door zijn loopbaan. In één PeDnetrek en nOl: altijd met het hart van de twln· tlrjaloirp, die nu na, poogt meer te "uden aan de kampioeD van de IIPlerkraeh'. Vooral de mem boeK hem. "Ik wou, zegde hIJ eens, VaD Looy zijn om lIOala Rik met het brute reweld weerwraak ~ nemen op het onrecht, dat men u 60llIIS aandoet». Is het toen, dat de gedaeb~ in hem opkwam een boek ~ llebrijven over de Keizer vau Herentals? Ik weet het niet maar sedert lange jareD reeds loopt bij er mee In zijn boofd. \'311 Looy mocht I'een overwiunhlg meer behalen, of de CUe kwam vnn zijn reporta«es terur met hl't opnjPuw berhaald voornemen: - Ik stel het niet lancer uit, Nu beeln ik er aan. Toen heeft hij zijn ~ vriend· Luclen Bert:hmans onder de arm geoomen. ID he& Cl Café de la Presee u, dichtbij Het Laatste NlellWl, In een van die sympatbieke stamkroeren, waar de kraan al dlk1rijle heett I'Clopen om weddmschappen te vereflenen tussen voorm tecenstanders vaD Rik, verUete1) zij elkaar met de belof~: - Vanavend be(lnnm wij er aaD. - Hoeyer ben Je al. vroer LucIeII •• anderendaap en hij verwaeMte "er een ol &DCler~ai'vlucht omdat bet we) meer rebeart. dat de CUe een Coec1bedoeld VOCII'nemen .t1ateH. - IJ[ heb al twIntIr bIadsijden vol reaehreftll, bet antwoon1. De CereYeD.Rea paar weken later werd de _1Ik0lDÄ __ reikt. OALS

_*-rt •.••

w..

Cl Rik Van Looy Heerser en Verdeler » Is reen bIocrafle P'WGfden en nor minder een vaD die ••• kope lJI)OI'tboeken,waariD de Irampioenen worden voorceRelèl ID saaie cbronolol'l8che •.•••••• (~lIcieur en Bet"r~ heIJIteD doorheen ban zeer boèIeIa4 werk de drl\8d van een roman 1fl'We'ftD; rle roman van de epBtaudIDr, die IJl 'lijn ,roei nau' de _, (tlItuwd wordt door de dran" tie hele wereld rondom hem Idëla te kriJ,en. De revNtigde kaJnploenen verzetten "eb teren dit opwel. Bik krljrt eent Sija meppen In de strijd, die bij alleen tel'en bestaaDde caalUIC!II uitvechten wiL In Kopenba&'en komt er een verbond tot stand om hem· van zijn eerste wereldtitel wel" ~ houden: ~t jaar daarop te Jtejms doet ·1DeII hem nopJaaJe ln de doeken en all bIJ twaall maanden ouder Is mar bIJ er weer nau' IhdteD omdat Van Steenberren met c1e trui, tUI' bij sedert lanr verdlen1, Is J"&&D lopen. Telkens heeft men Rik achter de sehermen beet rehad_ en toch wU hij het niet opgeven verder een hartig ,,'oorl1je te sprt"ken met zijn tegenstanders, die hem reen hand willen toereiken maar die hij even kool en vastberaden negeer'. Dat verhaal van Van Looy I'evecht ~t aUrs wat om bet hoekje komt k1jken, boelt de lezer, die een opreehte taal appr~lëren kan en vooral de eerUjke poginr waardeert van de. ebrljvtl'!l niets verstopt ~ houden van hM rekonkelfoes 011der de andere gToien. Enkelen van die 1'1'0~n hebben daarop al bumeurig rereaceerd omdat zij, naai' het beet, de acbwbaluJe bedoelingen niet hadden. die men ben toe"ebrijft In hun opstand tr.gen \'an Looy. C1id.eor en Berrhmane hebhen neehtans ,een partij l'f!kozeJl. Ze hebben oprecht en sondet- ooft een loopje te nemen met de Waarheid \'aD Loey In ~ strijden!&ven ,evol,d. De attractieve 1I(1111r van de "Keizer van Heren'-18 n kwam als l'evolr vaD dese bedoeliD", voIIedl, tot baar reeb&..' MhJsehlen lI811eftClio en Lueletl dal) ook bereikt hebben wat in ban journalisten - a.o.baaD OIlJIl8«ellJk tot stand ken ·re1lraeht .•••.den: voorsiandtrs en rljancJen vaD Vaa Looy ftI'Zoenen. De enen __ el all !hl audereII nOen " VAN LOOT HEERSER f!N VEJtDELI!:&., be!liJst met Rel' nel rmeec1el!t'D. In ééD trek.- ••••• .me wIeDden het Jari Ia_ vIeeIeDde pea _ eea eo•••• t••• lal_ dedeB.

.,a

Erfdeeh). Ten dele zijn we dus hém schatplichtig, en dankbaar. Een eerste uitgebreide tekst vinden we in «Het Volksbelang I van 12 september 1874 (pag. 2-3). onder de titel: cc Een RederijkersPrijskamp in Fransch- Vlaanderen lt. Het gaat hier over een verslag van een deklamatiewedstrijd welke plaats vond te Eecke, dat opgesteld werd door P. Fredericq. Fredericq wijst eerst op de betekenis van deze wedstrijd ingericht door de maatschappij e Verblijden in 't Kruis lt. «Eecke is een klein dorp van een paar duizend zielen, dat in Frankrijk, oenige uren in 't Zuiden van Poperinghe ligt. Wij stappen af in de statie van Caestre en moesten dan nog een eintje wegs te voet gaan. Zoo kwamen wij aan den triomfbogen met groene takken, fransche vlaggen en oenen vlaamsehen welkemsgroet versierd. die aan den ingang van 't dorp opgericht was. Uit België waren een groot getal rederijkers van Poperinghe, Borgerhout, Roeselaere. Geeraar dsbergen, Antwerpen, Lier, enz. opgekomen. Gent had naar dien zonderlingen pr iiskamp, buiten eencri declamator, twee afgevaardigden gezonden : den heer Van Hoorde, als vertegenwoordiger van 't WillernsFonds, dat de werken van Cats. Ledeganek. Tollens en Vondel en eonen verzameling nedcrlandsche zangstukken voor de overwinnaars beschikbaar had gesteld: en den heer Frederieq als vertegenwoordiger der gentsche afdeeling van het Ncderlandsch Toneelverbond». Na op de belangstelling van Noord-Nederlandse zijde gewezen te hebben die hun simpatie kwamen betuigen aan « die moedige poging der fransche Vlamingen. om naar gelang hunner krachten iets te doen voor hunne en onze moedertaal I, beschrijft Fredericq de bijeenkomst op het gemeentehuis. Na een maaltijd had een optocht plaats, voorafgegagn door « de vaandeldrager, met op 't hoofd eenen hocgen zwarten chapeau-claque », waarna de prijskamp plaats vond. «Een vijftigtal declamators traden op, waaronder een tiental uit Fransch-Vlaanderen, wier uitspraak bijna niet verschilt van die der West-Vlamingen, De prijskamp bestond uit zang, deftige en boertige alleen- en tweespraken. en duurde tot vroeg in de morgen lt. Fredericq wijst op bet einde van zijn verslag op de jammerlijke en ergerlijke. toestanden in FransVlaanderen. «Vreemd en bedroevend is de toestand in Fransch- Vlaanderen. De regering spaart noch moeite noch dwang om de moedertaal uit te roeien en nogtans gelukt zij er niet in, omdat men eene volkstaal wel vervolgen, maar niet dooden kon. Uit de scholen is het vlaamsch op hooger bevel streng gebannen,

zelfs uit de privaat-scholen; veel leermeesters kunnen zelve geen vlaamsch en de leerlingen geen fransch. Daaruit volgt, dat het onderwijs gcene hoegenaamde vruchten draagt en dat de kinders, als zij de school verlaten, noch vlaamsch noch fransch kunnen. Vlaamsche dagbladen treft men in Fransch- Vlaanderen niet aan, en de fransche lokale blaadjes verstaat bijna niemand. Te Eecke. verzekerde men ons, vond men ten hoogste drie personen, die oprecht in staat waren het fransch gazetjo van 't naburige Hazebroek te lezen en te begrijpen. Alzoo leven de Vlamingen van Frans-Vlaanderen als van lWI overige der wereld afgezonderd, onwetend en verlaten. Slechts de pastoor in den predikstoel richt zich tot hen in hunne moedertaal. maar de Katechismus moet in '1 fransch geleerd worden. Zij b('ploegen hunne vruchtbare akkers in 't zweet huns aanschijns, b<.·talen de zware lasten. die sedert den laatsten oorlog nagenoeg verdubbeld zijn, en gaan in 't Iransch leger dienen, wnar zij veracht ('[I verstoten worden en op groote straffen hun moedertllal niet mogen spreken. Zoo handelt de grande nation met hare twee of dril' honderd duizend citoyens francuis der cantons Duinkerke. St-Winox-bergen, Cassel, Hazebroek en Belle 1 Aan 't vlaarnsch vaderland zijn die Vlamingen gansch vervreemd geworden: slechts de bejaarde lieden hebben een gering vlaamsch onderwijs genoten; de jeugd heeft geene taal meer, zij kan geen transch lezen en brabbelt een armzalig vlaamsch patois. Als een declamator optrad met ft Breidel bij het graf zijner moeder lt, wist niemand wie of wat Breidel toch mocht zijn. In dat stuk kwamen hevige aanvallen tegen de Fransehen voor, maar daar zij er altijd « de moordzuchtige Gallen» in genoemd werden, vermoedde geen mensch van wie er sprak!' was,

...

Reeds voor 1874 had het Willemstonds belangstelling getoond voor het probleem van FransVlaanderen. Zulks blijkt uit het jaarverslag van sekretaris JUliU5 Vuylstekc over het dienstjaar 187:! (Willemsfonds-Jaarboek 1873, pag. LXXXIX, no 3), waar hij noteert : Cl Met de gift van 49 fr. 50 welke wij, zooals wij in ons laatste verslag aankondigden, te dien einde van een onzer medebestuursleden ontvangen hadden, kochten wij opnieuw Nederlandsche boeken om in Fransch-VIaanderen geschonken te worden aan eenige taalbroeders die, nog hunnen oorsprong getrouw, in weerwil der tweehonderdîarige inlijving van hun land bij Frankrijk, hunne moedertaal blijven in eere houden lt. De Gentse afdeling van het WiJ.

II


lemsfoncl had trouwens reeds vóór 1869 een prijsvraag uitgeschreven, met als onderwerp : c De geschiedenis der inlijving van den Zuidwesthoek van Vlaanderen bij Frankrijk onder Lodewijk XIV •. Julius de Saint-Genois had aan de maatachappij 500 Fr. overgemaakt voor het bekroonde werk. Daar geen enkele verhandeling binnenkwam, besloot het bestuur met deze som een historische roman te bekronen, in een latere wedmijd. . Naast Fredericq, welke nog een aantal opmerkenswaardige artikelen schreef in «Het Volksbelang» (1897, nrs. 17 en 24 april), wijdde ook A. Vermast, schooldirekteur te Menen en lid van het Algemeen Bestuur van het Willemsfonds, enkele uitstekende bijdragen aan Frans-Vlaanderen. Zo publiceerde hij in het «Tijdschrift van het Willemsfonds » 0897, n. pag. 34-40) een bijdrage over « Onze taal in Fransch- Vlaanderen s, waarin de heer Cortyl, sekretaris van het Comité flamand, een vijftal vragen laat beantwoorden over de toestand aldaar in 1897. Ie vraac : Verschuift de taalgrens.? Is zulks merkbaar ? Volgens Cortyl is de taalgrens onveranderd gebleven, doch het Frans heeft een zeer grote vooruitgang geboekt in de steden. De «Flamands de France» begrijpen en lezen het «Vlaamsch der 18e eeuw» zeer goed, maar zouden veel moeite hebben om het moderne Nederlands te lezen en te begrijpen. Als bewijs daarvoor wijst hij op het ontstaan van een Vlaams toneelgezelschap te Belle, waar de uitnodigingskaarten en de aanplakbrieven in het Frans zijn opgesteld. %e vraac : Welk: is de gebruikelijke taal in de welgestelde klasse ? In de werkersklasse' ? De burgerij spreekt Frans, ook in het huiselijk levcn. De arbeiders hebben op school en in 't leger Frans geleerd, doch spreken onder elkaar Vlaams, tenzij hen iemand in het Frans aanspreekt, In de 73 zuiver VlaamSé gemeenten is het Frans, als gebruikialiJke taal, weinig vooruitgegaan. Iedereen spreekt er Vlaams. Deze gemeenten tellen 90.000 inwoners. In de zogenaamde a: gemengde» gemeenten wordt Frans gesproken op het :werk en in de openbare diensten, maar Vlaams in het familieleven. Niettemin is volgens de heer Cortyl het Vlaams gedoemd tot een «patois» af te dalen, omdat het nergens geschraagd wordt door het oo.derwijs. De Franse staat heeft sedert meer dan 60 jaar het Vlaams verboden, en de katechismu:ssen en andere kerkboeken zijn de enige werken die in onze taal gesteld zijn. Je naac: Bestaan er nog Vlaamsche sociëteiten ? Alleen het toneelgezelschap van Belle. Het Comité flamand ijvert voor het behoud der moedertaal en de oude zeden. Het Comité vindt de beste steun bij de geestelijkheid. doch ook die geestelijkheid verliest de moed. Als gesproken taal kan het a: VIaamsch _ nog lang stand houden. te naac : Zijn er statistische opgaven ! De twee arrondissementen Duinkerke en Hazebroek tenen samen 250.000 inwoners, waarvan 90.000 in '13 zuiver Vlaamse gemeenten, 111.000 in 32 c mixte »-gemeenten (Duinkerke, Hazebroek, Belle Sint-Winoksbergen). en de overige gemeenten zijn uitsluitend Frans " of liever Waalsch ». Met de laatste vraag informeer-

welke aan de Frbee grens Iele•. at de fntellektuele toestand der gen zijn, die edele taak niet op bevolking zijn moet met zulk een onderwijsstelsel •. zich nemen en zendelingen uitmonsteren om het evangelie a 1Over het gebruik van de Vlaamdaar te gaan verbreiden in partise taal in de kerk schrijft bus infidelium ? Kan· het AlgeFredericq: c De kerk is de laatste schuilplaats der moedermeen Nederlands Verbond ook taal in Zuid-Vlaanderen. Iedere niet zijn best doen zondag hoort de Vlaming er een Omstreeks die tijd - 11 juni Vlaams sermoen; in de biechtstoel 1897 - stuurde hij C. Loeten, onspreekt de priester" hem insgelijks dervoorzitter van het Comité flain zijn taal aan en op de katemand, een uitvoerig plan, dat lazal worden chismusles hoort hij als kind ook ter teruggevonden Vlaams. De pastoors en de onderdoor Prof. dr. V. Celen. In dit pastoors zijn over 't algemeen de plan pleit hij er voor : 1) om het moedertaal zeer genegen. Maar de Vlaams onderwijs in te richten en te stimuleren; 2) om Vlaamse hogere geestelijkheid is over 't algemeen zeer Fransgezind. Onze lezingen in ieder dorp te houden; 3) om volksboekerijen op te richVlaamse taalbroeders in de Westhoek staan immers onder de aartsten met werken van Consclence, bisschop van Kamerijk, die geGeselle en De Bo; 4) om een volkswoonlijk een Fransman is. Meer almanak uit te geven in de aard van de almanak yan Snoeck; 5) dan eens heeft men uit Kamerijk getracht de Franse katechismus om het gebruik van het Vlaams op te leggen, hetgeen nochtanS geaan te moedigen in de klesstriid, bleken is onmogelijk te zijn, wilde o.m.. door het laten drukken van men hebben dat de kinderen bij Vlaamse strooibriefjes; 6) om hun eerste kommunie toch iets Vlaamse artikels te plaatsen in Op hetzelfde tijdstip - 1897 plaatselijke kranten om dan later van hun geloof zouden kennen_. reisde Professor Paul Fredericq in Lue. Verbeke heeft er in «Ons tot een Vlaams blad te kunnen koFrans-Vlaanderen en maakte van Erfdeel» reeds op gewezen dat op men. Wat betreft het gebruik van deze gelegenheid gebruik om in de hogere geestelijkDeid druk het Vlaams als voel·taal verwees kontakt te treden met de leden werd uitgeoefend om de Vlaamse Fredericq naar de verkiezing van van het c Comité flamaDd de taal in de kerk te doen verbieden. Generaal Boulanger, «waar men France ». Ook P. Fredericq kwam Aldus werd in 1890 een ministeondervonden heeft dat de gewone tot de konklusie dat de toestand rieel besluit uitgevaarcligd, terwijl kiezer graag het OOI" leende naar hopeloos zou blijven als het uitin 1& het optreden van de overwie zijn taal sprak •. sluitend bij mondelinge overleveheid scherper werd toen Mgr. SonA. Vermast bespreekt opnieuw ring bleef. nois, aartsbisschop van Kamerijk, in het «Tijdschrift van het WilEen en ander hierover legde hij er door de Préfeet du Nord aan lemsfonds. (1898, derde jaargang, neer in een belangwekkende bijwerd herinnerd, met dreiging van eerste deel, pag. 38-45) deze voordrage, verschenen in c Neerlanschorsing der pastoors en tapestellen van Prof. Fredericq, en omdia» van juni 1897. Daarin wijst larma die zich nog van het Vlaams schrijft ze als uiterst praktisch hij op de sterke druk welke uitgein de kerk zouden bedienen. doch moeilijk te verwezenlijken. oefend werd door de strak-unitaire Deze verfransing is niet uitsluiVolgens Vermast zijn de geestestrekkingen van Parijs. «In de tend het werk geweest van de verlijken van Frans-Vlaanderen vrijscholen van alle graad wordt de fransende staatsmachine; ook daar wel de enige voorstanders van de moedertaal niet aangeleerd.' Het meenden een aantal franskiljonse beweging: ze vinden in het bewas de regering van koning LouisVlamingen uit de hogere standen houd der moedertaal een krachtig Philippe, die in 1833 een uitdruken de administratie een hogere middel om de bevolk~. te vrlrkelijk verbod uitvaardigde om in sta tus te verwerven door de de volkstaal nog iets van de volkswaren v;m het zél!cnbederf van autochtone Vlamingen in de rug . bepaalde Franse romans. Hij vertaal aan de kleine Vlamingen van te schieten. Aldus schreef Frède-:- wijst in dit verband naar I[ Rond Frankrijk aan te leren of ze zelfs ricq in voornoemd opstel, dat in te gebruiken als voertaal van 't den Heerd » waarin men kon lezen augustus 1896 in de Conseil d'Ardat de partikularisten van WestFrans onderwijs. Maar die onzinnirondissement te Duinkerke één Vlaanderen tegen «'t Hollandsch s ge maatregel werd niet aanstonds der zeven leden voorstelde «dat waren uit godsdienstzin, omdat ze noch radikaal toegepast; in den voortaan ook in de kerken en Vlaanderen wilden vrijwaren voor beginne volgden de toenmalige overal door de regering streng zou onderwijzers nog de oude slenter; de protestantse boeken uit Nederverboden worden het Vlaams te land. Gewis onzin, schreef Verzij spraken hu'l Vlaamse leerlingebruiken.. Doch de heer Toris, mast, maar 't werd toch geschregen in 't Vlaams aan, lieten uit brouwer te Grevelingen, verklaarven en geloofd. het Vlaams in het Frans vertalen, de zich tegen het voorstel, zeggenWat het onderwijs betreft stelt enz. Doch sedert die tijd is het de dat zulks strijdig was met de Vermast zich de vraag of er ia geslacht der oude onderwijzers oude gewoonten van het land. het vrij onderwijs genoeg persolangzamerhand uitgestorven. In Daarin werd hij ondersteund door neel voorhanden is, om dit elemenhun plaats traden veel Walen op de heer Deswarte, landbouwer te tair onderwijs te geven. Hij twij(zo noemden de Vlamingen uit Ghyvelde. Bij de stemming werd felde aan de mogelijkheid van het onze Westhoek hun Franse ambtehet Fransgezind voorstel verworinrichten van regelmatige voornaren) en nu wordt geen enkel pen met 4 stemmen tegen 3 ». En drachten. Men zegt dat zoiets sue- . woord Vlaams meer gesproken in Fredericq gaat terecht verder : ces heeft bij de socialisten, schrijft de lagere school. Ook in de kloos«Ziehier de namen der 3 Franshij, doch de ware toewijding die terscholen, door Franse maseurgezinden, die nog Fransgezinder men bij jonge partijen kan yinkens en broerkens gehouden. is zijn dan de regering: Wemaere, de toestand dezelfde. Hier en daar den, zal men bij ons tevergeefs geneesheer te Wormhout, Carpenvindt men nog bij uitzondering zoeken. Daarenboven zou deze t0etier. épicier en gros te Winokswijding in de eerste plaats van een Vlaamse onderwijzer, die het bergen en Vézier, oud-militair enkelen uit de hogere klassen m0everbod over het hoofd ziet en dokter te Duinkerke. Hun namen soms een Vlaamse uitlegging aan ten komen, omdat he+: merendeel dienen bewaard te blijven; doch van de bevolking.een onvoldoenzijn Vlaamse scholieren durft geook onze hulde aan de heren Tom de verstandelijke ontwikkeling beven, maar hij zou zich we! wachen Deswarte». zit. Vennast zag alleei, heil in het ten het aan de schooloverheden Fredericq suggereert dan een stichten van genootschappen in de te laten wcten. Natuurlijk wordt aantal middelen om de taalbroeaard van afdelingen van het WHook het V1aamsspreken op de den van Frans-Vlaanderen te lemsfonds, waar voordrachteJl school gestraft, gelijk in vele klerikale gestichten van Vlaams-Be1- redden ti uit hun verlatenheid en Jangzamerhand een publiek zouhun iDte1lektueel verval». Als den vormen. gië. Bij 1nm eerste kommunie. Toch wa het pessimisme vaa d.w.z. op 11 tot lZ-jarige leeftijd. middelea 80IDt hij op : c Een eenvoudig opgesteld weekblad. kleine Vennast betreffende bet plan van verlaten de kinderen voor goed de volksbibliotheken met een 800rl Fredericq met volledig. De overige school Ze kunnen hun moedertaal punten kregen een gunstiger bekinderlektuur. beftttelijke volbnoch lezaa noch sehrijven en kenvoordrachten door sprekers geoordeling. ti Wij zijn er yaSt VaD nen evenmin Frans. Het zijn kleihouden, die met de zeden, het ge- overtuigd dat door de dagbladpers ne barbaren. gans "Rl'Wilderd en loof en de gedachten dier veren door het verspreiden ftB geonweteBd. Op Z1-Jarige leeftijd achterde, doch door en door sym- paste lektuur wel veel ba begrijpt de staat de mannelijke bekomen worden, mm.ctrlen .weel, volldng opnieuw vast en lijft ze patieke Vlamingen goed zouden vertrouwd zijn, ziedaar wat er dat ook andere punten van 't pr0bij 't leger in voor een drietal allereerst zou te beproeven zijn •. gramma eens tot bon uityoerin, jaren; dar wordt de Vlaamse zouden geraken _. Hij verzette En op het einde van zijn bijdrage jongens weer wat Frans ingezich tegen de omschrijving door "raagt Fredericq zich af : «Kunstampt in de kazerne, doch na enhet Comité flamand van de tul nen de afdelingen van het Wilkele jaren is er dat ook weer uiten het Dayid~fQnd!!, der Fl"ana-VllUllÏllIeD, nl. heL aDIegevaa,à. Men kan zich inbeelden· lenuCond

de Vermast naar de ~ng die aanstuurde OP een c half-departement _. waarvan het bestuur in het Vlaams zou geschieden. Volgens Coctyl heeft deze beweging bestaan, maar was zij toch m.iDder belangrijk. CalVl besluit zijn schrijven aan Vermat als volgt : « Bij ODB is de geest. nog Vlaamsch en de seden zijn het ook, maar de taal ia reeds bijna patoia; Zij zal echter nog lang de ware moedertaal blijven der landelijke bevolking •• In dit verband ricllt Vermast een waarschuwing aan hen die in Vlaanderen het Frans willen OIr dringen : «Ziedaar hoe weinig er bekomen werd, met de hulp van de knellende administratie, het verplichte onderwijs, de machtige centralisatie, .de dienstplicht, het prestige van het Fransch en de krachtigste propaganda •.

!_.

i2


naamde «flamand du siècle précédent a, De lieden van FransVlaanderen spreken volgens Vermast een dialekt dat zeer dicht bij de gewestspraak van Veurne-Ambacht staat, doch ze begrijpen de letterkundige taal niet volledig. Het zou dus volstaan werken te verspreiden waarin al te moeilijke woorden vermeden zouden worden. Bijzonder benadrukt Vermast het feit dat Frans-Vlaanderen deel uitmaakt van Frankrijk, en het een gevaar zou zijn de Vlaamse Beweging tot een Dietse beweging uit te breiden. Dit zou volgens de auteur tot gevolg hebben dat alle «pogingen om de landstaal te beschermen lt, zouden gestaakt worden. In dit verband verwijst hij naar een paar artikelen verschenen in «Vlaamsch en Vrij lt, waarin veel over cc Pangermanus s gesproken wordt,

.** De zitting van het Comité flamand, waarop de voorstellen van Fredericq besproken werden, had plaats op 30 september van dat jaar. Het was de heer Looten, lid van de Koninklijke Vlaamse Akademie, die belast was met het verslag over de voorstellen van P. Frederieq. De volgende konklusies werden eenparig aangenomen: L Les menbres du Comité flamand de Franee, représentés par leur bureau, affirment, eomme l'ont fait les fondateurs de eette société, leur attaehement indissoluble à la Franee, leur patrie; ils demandent seulement que leurs traditions et leur langue soient respectées, comme Ie sont les traditions et les langues des bretons, de provinçaux et des basques, aussï bons français que les habitants des départements oü la langue française est seule en usage, 2. Reeonnaissant avee bonheur la sympathie que Mgr. l'arehevêque de Cambrai têmoigne à leur société, dont il a aceepté d'être membre d'honneur ; ils savent aussi que Sa Grandeur se rend fort bien compte de l'action nécessaire de la langue flamande pour I'instruetion religieuse des populations auxquelles Ie francais n'est pas familier ; ils prient leur président d'en témoigner toute leur gratitude à Sa Grandeur, eertains que l'approbation de leur archevêque eonfirmera les membres du clergé de Flandre dans leur attachement à la langue flamande. 3. Au point de l'utilisation de la Iangue flamande dans les luttes politiques, Ie Comité ne peut prendre position; e'est aux candidats et à leurs amis à se servir d'une arme qui peut être très utile. 4. Le bureau décide en principe I'impression de petits tracts en flamand du pays qul, traitant d'un sujet de dévotion, pourratent être mis à la disposition de M.M. les curés pour être donnés gratuitement aux enfants des catéchismes. L'impresslon d'un petit almanach populaire, dans Ie genre de l'almanach de Snoeck, est mise à l'étude. Sa réalisation semble à tous eminement dëstrable, si les finances de la 80ciété peuvent en supporter la dépense.· Une commissten est nommëe pour en faire rapport au bureau. 5. Au Point de vue des ëeoles, Ie Comité ne sauralt émettre de veeu pour l'enselgnement du flamand dans les écoles offlcielles assuré qu'll est que ce voeu serait repoussé. n ne crolt même pas pouvoir émettre un veeu en faveur de l'enselgnement du fla .• mand dans les écoles libres.

Actuellement ce vceu n'auralt Brugse dialekt sprak was ik gans aucune chance de succès; les van de streek. Te Hazebroek liep mattres n'accepteraient pas cette ik op de Grote Markt een bruiadjonction à des programmes ïortstoet 'VOOrbij,waarin mandéjà fort chargés; les parents nen en vrouwen allen in verraient de mauvais reil qu'une 't Vlaams aan 't jokken en partie du temps, trop court, pas- schertsen waren, juist zoals men sé à l'école fut employé à l'étude te Veurne ai te Dlksmuide zou d'une langue qul leur semblerait doen. In de herbergen stond men inutlle. . mij op enkele uitzonderingen na 6. « La Croix du Nord » a steeds In 't Vlaams te woord ..• aecepté d'insérer de temps à Wat zeer vreemd aandoet is autre de petlts artieles flate moeten vaststellen, dat vele mands; les membres du Comité mensen die zo vlot Vlaams spreflamand ayant des relations avec ken, diezelfde taal in het geles directeurs de journaux 10- schreven of gedrukte woord niet caux sont priés de leur demanerkennen. » der de vouloir bien imiter Abraham Hans, groot en trouw l'exemple de « La Croix du Willemsfondser, gaf later in "Het Nord », Laatste Nieuws» zijn reisindruk7. Les lectures à haute volx ken weer over Frans- Vlaandeen flamand seraient possibles ren, die in 1913 door de zorgen dans quelques centres, si I'on van het Vuylsteke-Fonds aan de avait des livres intéressants écrit leden van het Willemsfonds been vieux flamand. » zorgd zullen worden. (A. Hans: Alleen punt 4 en 6 zijn dus « F r a n s c h - Vlaanderen en positief. Tot dan toe hield het Zeeuwsch-Vlaanderen ». Gent, Comité flamand zich alleen be- 1913, uitgave van het Vuylstezig met oudheidkunde, geschie- ke-Fonds, no 9). denis en een beetje taalkunde. Hans droeg zijn boekje op Fredericq wees echter de weg « Aan de nagedachtenis van den naar een daadwerkelijke heropgoeden Vlaming uit Fransch leving van de moedertaal. Vlaanderen Henri Blanckaert « Welke ook de uitslag zij van (1827-1899) », Blanckaert was de pogingen die daar zullen be- een Vlaamsgezinde landbouwer proefd worden - en dat die po- uit Zegerskapel, die gedurende gingen beproefd zullen worden, meer dan 30 j aar lid was van is grotendeels aan de heer Frenet Willemsfonds, en een trouw dericq te danken -, ze verdielezer van het Gentse weekblad nen onze allergrootste belang« Het Volksbelang », Dit orgaan stelling en onze onbeperkte me- van De Vigne, Sabbe, Vuylsteke dewerking schreef Vermast als en Heremans werd in 1867 geeindbesluit bij deze resoluties sticht, en was naast vrijzInnigvan het Comité flamand. liberaal tevens zeer konsekwent Het huidige « Komttee voor VlaamsgeZind. Frans-Vlaanderen » heeft trouHerhaaldelijk heeft H. Blanwens sinds 1948 de draad van ckaert in het geheim brieven en het plan Fredericq opnieuw op- andere mededelingen over Frans genomen zonder dat dit plan andere mededelingen over overigens de leden van het Frans- Vlaanderen aan de reKomitee bekend was. daktie van « Het Volksbelang » De sekretaris van het Komltee, gezonden, artikelen welke zelfs Luc Verbeke, kon dan ook ge- in de « Nieuwe Rotterdamse rust vaststellen Taalstrijd en oourant » werden besproken. Vlaamse Beweging in FransIn vijf inleidende hoofdstukjes Vlaanderen », vervolg XIII, Ons van het boek van A. Hans geeft Erfdeel) : « Het is zeker een P. Fredericq enkele brieven weer grote verdienste van Prof. Fredie Blanckaert schreef aan « Het dericq dat hij zeventig jaar ge- Volksbelang )), waarin ze verleden reeds zo duidelijk heeft schenen op 8 oktober 1870, 7 jagezien wat er voor de redding nuari 1871, 10 september 1877 van Frans- Vlaanderen moest en 1 september 1888. worden gedaan en dat hij er In de eerste brief schrijft Blanzich ook daadwerkelijk heeft ckaert o.m. : « Alle Vlaamse letvoor Ingespannen, » terkundige genootschappen zoWaarsChijnlijk als gevolg van als het Willemsfonds, zouden het voorstel van P. Fredericq, moeten eene bijzondere opoffeheeft het Comité flamand in ring doen om werken te koopen 1900, onder leiding van E.H. R. als «De Leeuw van Vlaanderen» Desplcht, bij Ficheroulle te Bel- van Hendrik Conscience alsook le, de bekende Tisje Tasje Al- ({ De Geschiedenis van Vlaanmanak laten verschijnen. Ge- deren» door Kervljn de lettenstart met 2.000 eksemplaren, hove. Men zou deze werken moewas de oplage na enkele weken ten verspreiden in onzen Westuitverkocht. In 1901 werd de op- hoek, in vele gemeenten, bij de lage op 3.000 etsemplaren ge- mannen, die invloed hebben op bracht, en later op 6.000 eks., het volk. )) wat er wel op wijst dat er beOndegaan de brief schreef langstelling voor bestond. Blanekaert : Deze vaststelling Wint nog P.S. - Mijnheer, gij zoudt aan belangrij kheid als men in wel doen van mij niet te noeeen artikel van A. Vermast men; want de Fransche politie (Tijdschrift van het Willems- is overal en zij is wantrouWig. fonds, aug. 1896 II, pag. 105-:-117) Ik zou vele adressen kunnen leest hoe Cl allererbannel1jkst » geven van volk, dat onze zaak de toestand van de Vlaamse daggenegen is of zoude kunnen woren weekbladen is in het aanden. » grenzende West-Vlaanderen en .In zijn brief van 1 september welk sukses de Franstalige pers 1888 bespreekt Blanckaert het daarentegen geniet. belangrijk incident van de verkiezing van generaal Boulanger te Duinkerke. Het tweetalig kiesmanifest van de generaal eindig .• Ook andere Willemsfondsers de met : « Leve het Vadertrokken naar Frans-Vlaanderen land », Zijn tegenstanders, de en brachten in diverse publlkarepublikeinen, lieten insgelijks ties verslag uit. Aldus schreef in 't Vlaams een schrift aanMaurits Sabbe in « De rechte Weg)) (20 november 1909) : « Ik plakken, waarop te lezen stond was er werkelijk als in West- dat « de Vlamingen de Republiek vereeren, zooals de andere Vlaanderen en toen ik er mijn I),

«(

(C

Franscheu, en dat de Vlamingen van 't noorden geen ander Vaderland kennen dan Frankrijk Dit manifest eindigde met « Leve Frankrij k n. De Frans-vlamingen verscheurden echter deze affiche, en vervingen ze door : « Vlaemingen, dat zijn wij, en wij en Zijn geen Franschen. Wij en hebben geen anderen Vaederland als Vlaenderen; en Vrankerijke en is onze Vaederland niet, maar hij Is een zugepompe, die stenten 300 jaar onze zweet optrekt naar Parijs. Leve het Vaederland. " Generaal Boulanger werd verkozen ... Als lid van het Willemsfonds was Henri Blanckaert in briefwisseling getreden met Julius Vuylsteke, de algemene sekretaris. Uit zijn vertrouwelijke mededelingen haalde Vuylsteke de stof voor zijn artikelen in « Het Volksbelang », Vuylsteke had, noteert P. Fredericq, « eene grote bewondering en eene warme sympathie voor H. Blanckaert. » Het boekje van A. Hans geeft de toestand in Frans- Vlaanderen. Verschenen In « Het Laatste Nieuws » in verschlllende bijdragen, en in boekvorm aan de leden van het Wlllemsfonds bezorgd door het Vuylsteke-Fonds, bereikten zijn reisindrukken een zeer groot publiek en kenden zij een ruim sukses. Hans wist te boelen, deels door Zijn vlotte stijl, deels door Zijn voortreffelijke weergave van het essenttële, In dit werkje beschrij ft hij een reis naar een aantal steden in Frans- Vlaanderen, en hij besluit met : - Men voelt medelijden met die achterlijke arrondissementen, men voelt ook medelijden met deze onwetende landgenoten. Fransch Vlaanderen heeft ons veel te leeren ... We zien hier de gevolgen van taalverdrukklng, Wij wonen niet in een wingewest, wij kunnen ons recht etsenen. Bij ons zijn gelukkig de oogen opengegaan. Maar nog heerscht er vreselijke onverschilligheid. Wij zien misschien te veel naar de Walen ... te weinig naar de verfranschte Vlamingen. De· Walen zijn de kwaadste chefs niet, zei me onlangs een spoorwegbediende, 't zijn de geboren Vlamingen, die nooit een woord Vlaamsch willen spreken « die gebaren dat ze het niet kennen. » En hij eindigt : « Laten de stambewuste Vlamingen dan toch hun plicht, geheel hun plicht doen. De Vlaamsche beweging is een heUlg vuur, laat ons het gestadig aanblazen. Dan blij ft aan ons volk het lot bespaard van de taalbroederen bezuiden de grenslijn, die WestVlaanderen van F r ank r ij k scheidt. » H.

...

Het Willemsfonds, dat sedert Zijn ontstaan in 1851 steeds een groot belang heeft gehecht aan de taal, is het als oudste kulturele vereniging In Vlaanderen aan zichzelf verplicht de aktie van het « Komltee voor FransVlaanderen » te blijven steunen, daar niets zozeer als de taal de blijvende neerslag vormt van de eigenheid van een volkskarakter. Hoe bescheiden de huidige bijdrage ook moge zijn, zij is toch een 1l1tingvan eerbied t.o.v. de taal, om deze als wezenlijkste kultuurgoed in stand te houden en te eren. ook daar waar zij In gevaar verkeert.

luchtvaart


HET ST~GHTERD~ • De Duitse StQrjighters ;.ij" ten tweeden mille als een brandemi lom in het Duits politiek kruitvat terechtgekomen. De eerste I1UUlI moest minister Strauss ontslag nemen. Thans worden generaals vervangen. Het sein der generaalsrevolte werd gege~'eTl door luchtmachtgeneraal Panitzki, -die de officiële instanties ervan beschuldigde bij de aankoop vall de Stariighters een politieke keuze te hebben gedaan zonder aandacht te schenken aan de technische mogelijkheden rail de Luttwatte. Hij zegde wat eenieder al wist. Daarmee is het vraagstuk niet opgelost. Generaals komen en gaan. De Stariighters blijven. E" met he" de pijnlijke lijdensweg van een herboren Luitwaiîe, met haar schrijnend gebrek aan ervaren personeel.

\ AN de grond van de huidige crisis in de Luftwaffe ligt het Duits verlangen een vinger te hebben aan de NATO-atoomtrekkor, en een overschatting van de mogelijkheden van de Luftwaffe. Deze had inderdaad gedurende tien jaar niet gevlogen en toen de Duitse luchtmacht opnieuw werd opgericht, wilden de toenmalige Duitse gezagdragers er meteen weer de sterkste luchtmacht van West-Europa van maken. Maar de techniek had inmiddels niet stilgestaan en toen de eerste 'Luftwaffevliegers opnieuw in de cockpit kropen, dienden zij &.

Autorijden 's nachts is veiUge1' ET 11 de moelie waard, laole irajeeteD met de aaM _ H nacht.l te rijdea. Een '-adenf.·

bridI. en een leverander van rij· schrijven sondea acht aato'8 in bet drukke vakalltleverk_ ,._ een _vit vaD Oambare naar Bar•.ea-, vaa DaitaJaDd naar Spanje. Vier l'IjIHn maakten de t.oeM overda", de aDdere riet '11 na.cbt& Alk "aceDII WM'eII md rtjIebrfjven eII rftlllteUen al~, aIaIede met mreiapparataar, die ••••. eade de tocht _Uma poIa, 1IIIoed4Irak eII bariwerldnc van de rljclen GOD"'oieerClm. In elke W&I'eD _t eea ar1II all eootHleur. Iedere enpweae en krlt.l8clhe ••• de lil hel ..-keer, leder ••••••••m.JMellftr Iedere remllandeUDc lMIt.ekent •••. hari •• ~ eea IMII ••••••• ADeeIl ••• de err-ru. 0"" eea lAIlpaam rijdende •••••••••• " c1Ie __ ~ ba lDIIaIal,tleet W Mrt meiler k••••••• BI,I •••• wat ••••• lDhaaI'1"12..... l8UItb. lIariaIaIal •.••••••• at m.t ••• aD •

aan....

~aD"teû:"

&otl ••

naeIlti • ceea

er op •• Iep •••• tea

~

-...,.

--- .......•..•...•. --

mUac1er la te la&Iea en •••••• ..---. tie ~ •••••••

tap"'"e

11__

•••

wa •••• _

)apr ••••

"'1NJodc ••••• liet

Ie

••••• lIIjn Ite& ••••••••

•• __

••••.••..

••.••••• t ••••••••••••••••

•••••

••••rit I' ••••

11'•••••••••••••••••••••••••

ak_ ••

-.~ ....•..'.,...••

re 6tape. DIt ••.•

••

"Ie

••••

•••••••

1IIIIII'Ia

Ia

W ••••••.

rl •••• I1I••••••••••••••••••••.• •••••••••••• tea. liet _

•• Nu" v' lIJ ••.••••• Pt.,

•• _ Ik••• ~ •• la Po 7 • all m' ••• I1 •••••••••

....._~~: ~

-.eIlteUjke t.dlteu

•••••••

_

.0.

werkt c1elllMà-

eeDDDBlIIeIH!r

ft.

VeranrwoorOellllt>

•.•••

••••

P:f'1 V ,4i '"

!ln.ever:

~!{,."~,,\ l'd _

LeopoIo rn-raaa.

•

3lf,

Wemm,.j

tien verloren jaren te overbruggen. De Starfightergeschiedenis begon in 1957. Toen gaf de Luftwaffe een aantal officieren opdracht een geschikt modern vliegtuig te kiezen dat zowel als onderscheppingsjager voor alle weer, als verkenningsvliegtuig of als atoombommenwerper kon dienen. De uiteindelijke keuze viel op de Amerikaanse F-I04A., die betere hoedanigheden bezat dan de Franse «Mirage Ill•. Maar de Amerikaanse machine was een dag-jager voor grote hoogte, zonder de ingewikkelde apparatuur die de Duitsers voor eigen gebruik wensten en die ten andere nog grotendeels diende ontworpen te worden. De Luftwaffe nam toen op zich de vereiste aanpassingen op haar kosten te laten uitvoeren, maar beging de onvoorzichtigheid geen financieel plafond te stellen, noch de n~ige waarborgen te eisen. Toen de elektronische apparatuur ten slotte gereed was (niet alle instrumenten beantwoordden aan de v~rwachtingen), bleek de Duitse versie van de Starfighter, de F-I04G (Germany) een derde meer te wegen dan de oorspronkelijke Amerikaanse F-I04A. In feite gold bet trouwens verschillende toeste1leD.; In totaal had de ontwikkeling all het nieuwe type 9 miljard 3'll) ~ joen Belgische fr. meer gekost diD verwacht. Er werden 700 F-I04G gel~ Zij waren in 1960 besteld minister Strauss, nog voor Iêts over de kostprijs bekend WIB, eD dit ondanks de waarschuwinl een luchtmaeht.,.generaal dat ct. Luftwaffe technisch niet voodJe;i reid was op de introductie van zulk een complex wa~ De generaal had voorgeSteld slechts 250 toestellen te Jropen. In 25 fabrieken verspreid. fI'!1er België. Nederland, Duitsland en Italië werden de t.1estellen gebouwd binnen de gestelde tüd:sümiet. Dit -was sneller dan waffe baar piloten kon die met de toestellen moestea Wegena.en op de vliegvelden kODmen toen eindeloze rijen F-I04G ZieD staan. in afwachting dàt de 1Iieawe piloten gevormd warm. waar deze kostbare en iDg~ de toestellen in de andere NÄ'l'Olanden slechts in handelt. ,..... gegeven van -ervaren- vliegers met ten minste 1.500, vliegureo op straaljagers. aarzeldea de Duit1er8 niet joDge vliegers met ~ 100 ure n vliegervaring zulke complexe machines toe te vertronwen. Het ontbrak de Luftwaffe niet alleen aan ervaren vliegers. maar ook aan technici om de toestellen te onderhouden (de F-104G heeft 3.'5 man grondpersoneel nodig om

door

= ».ar

Drie F-I04-G van Sabo-Geschwader 31 cc Boelke », van de basis Nörvcnich, De toestellen zijn bestemd voor de supersooischc atoomaanval vliegklaar gemaakt te worden). duur. Maar mensenlevens waren Als noodoplossing zetten de Duittoen even kostbaar. Deskundigen sers dienstplichtigen in. Thans hebben thans berekend, dat het vormen deze 30 t.h. van de techgeldelijk verlies van 61 Starfighnici die de Starfighters onderhouters nu overeenkomt met het verlies van 2.400 Messerschmit Me-109 den. Sommige van deze «technitijdens de tweede' wereldoorlog. ci. zijn in het burgerleven haarkapper of bakkersgast. Zij berekenen verder, dat indien liet ligt voor de hand, dat een de huidige zwarte reeks voortduurt, de Luftwaffe niet meer dergelijke toestand onvermijdeoperationeel zal zijn tegen 19'1O. lijk moest leiden. tot ongelukken Er worden nu maatregelen geen deze bleven dan ook niet uit. troffen. Er wordt nu telkens een Enerzijds waren er nog tei:ortkomingen in de constructie (die bij tijdelijk - vliegverbod of althans ieder nieuw vliegtuig worden aanzekere beperkingen bij _het vliegen uitgevaardigd van zodra gr0getroffen) of defecten die te wijte of minder grote technische st0ten waren aan slecht of slordig onderhoud. Er waren vooral opringen worden ontdekt of zelfs maar vermoed. vallend veel defecten in- het elekAnderzijds dringt zich ook een tronische gedeelte en in de navigatieapparatuur. herziening op van de normen die in Duitsland gelden bij het vlieDeze laatste, die speciaal voor gen bij slecht weer. Belgische de F-I04G ontworpen was. verluchtmachtoffic1eren ver k 1are n . toonde zelfs ~ijkingen tot 45 kilometer. daar waar de gestelde terzake verwonderd te zijn. dat de Duitse luchtmacht, ondanks het grens 1,8 km. bedroeg. Ook de ragebrek aan ervaring bij haar vliedaruitrusting die de nacht jacht mogelijk moet maken, was niet gers niet aarzelt deze te doen helemaal feilloos en dikwijls onvliegen in weersomstandigheden betrouwbaar, vooral op geringe waarbij zelfs in België niet zou hoogte. Alsof dit niet genoeg was, gevlogen worden. W'*' flat betreft schijnt men in Duit8l.811d aan te werden door de onervaren technisluiten bij de harde vooroorlogse ci bijna evenveel nieuwe defecten school. veroorzaakt als zij er herstelden. Wanneer dergelijke toestellen De ruchtbaarheid dle aan de met grote en kleine storingen boStarfighterz.aak weïCl gegeven, vendien bestuurd worden door onheeft een onrus~de weerslag op de recrutetmg. Terwijl ervaren vliegers, moet deze samenloop van omstandigheden fazich in 1957 nog -In kandidaattaal worden. De lijst is maar al vliegers aanboden, !ie., dit aantal te sprekend : 61 toestellen stortin 19M terug tot la. 1Ien moet ten reeds neer, 35 jonge mensen dus vrezen, dat de L~e over verloren daarbi] het leven. enkele jaren met eeD ~ nijpenOefening is de enige uitweg. der personeelstekort al af te rekenen hebben waardoor haar doelMaar helaas laat de begroting treffendheid nog spoediger in het enerzijds en de kostprijs per vlieguur anderzijds niet toe veelvulgedrang kan komen. dige oefenvluchten uit te voeren. De Duitse Starfighterzaak is Zo komt het, dat de Duitse Starvoor de kleinere E~ landen, die nochtans verstandiser tewerk fighter-piloten slechts 13 uren per zijn gegaan bij de modernisering maand vliegen, terwijl Canadese Starfightereenheden b.V. tot 30 van hun smaldelen; em les. Maar men moet zich toch afvragen of de uren per maand vliegen. Duitse overheid deze heeft geIndien de Luftwaffe een te groot aantal te ingewikkelde leerd. Weliswaar wordt overwovliegtuigen ontving op een ogengen voortaan minder complexe blik dat zij noch over de piloten, vliegtuigen aan te scbaff~ maar noch over de technici beschikte, daarnaast aarzelt men niet plandan is zij daar niet .erantwoornen te smeden om •• 19'10 V.T.OL.-toeste1len (loodrecht 0pdelijk voor, echter wel het slachtstijgende en landende IIraalvliegoffer ervan. Het is trouwens niet de eerste maal tuigen) aan te schaffen, die tOeh Dit «argument» wordt nu inook zeer complex ziJD en hoveJldien nog duurder zullen zijn dan derdaad aangevoerd: in 193'1.toen de Luftwaffe eveneens gelijktijdig de F-I04G. Misschien zal de _« genenuilsreverschillende nieuwe types in dienst nam. waren de verliezen volte. onze oosterburen tot beaan mensenlevens bij oefenvluchzinning stemmen en de verantten aanzienlijk hoger. In dat jaar woordelijken doen inzien. dat stortten niet minder dan 385 toezelfs Duitsland in zijn mogelijkstellen neer. Het jaar daarop. in heden moet rekening houden met 1938, steeg dit verliezencijfer zelfs limieten die niet straffeloos kuntot 572! Daarentegen waren de nen overschreden worden. 11. DE WtJLP toenmalige vliegtuigen min der

3 kongobeleid

Geen Pontius Pilatushouding


• De ontspanning in de BelgischKongolese betrekkingen is broos omdat zij slechts berust op een tempering in de vinnige woordentwist IU.J:Sen Kinshasa en Brussel, en niet op een tastbare overeenkomst, zelfs niet op het vlak van de hulpverlening. De Belgische regering heeft wel gezegd de humanitaire bijstand op het gebied van onderwijs, volksgezondheid en landbouw te willen scheiden van de andere hulp maar zij beschikt niet over een bilstandsdoctrine.

EEN

winstpunt is toch, dat men door het onderscheid tussen de samenwerking op het gebied van onderwijs, landbouw en volksgezondheid, en anderzijds op dit van leger, administratie en gerecht, de wissel heeft geheven, die sommigen meenden te mogen leggen op de Belgische leerkrachten. Het ware de reinste onzin geweest de financiële machten en aanleunende kringen in te volgen, die van de terugkeer van het onderwijzend personeel een ruil geld wilden maken voor een onterende koehandel. De hulp inzake onderwijs werd ononderbroken behouden sedert 1960, ten tijde van de Katangese rebellie tegen de ontredderde jonge republiek evenzeer als tijdens de Gizengistische opstand. Zij kan uiteraard niet ingelast worden in de bundel van de Belgisch-Kongolese betwiste zaken. De terugkeer van de leerkrachten kan evenmin als de bijstand op geneeskundig en agrarisch gebied aangewend worden als een drukmiddel. Men zal overigens ook bijzonder uit de ogen moeten kijken wat betreft de inkrimping van de andere hulp. Zij werd door de Kongolezen gevraagd en kan thans bezwaarlijk unilateraal worden teruggetrokken. Heel zeker had men haar best in tij d en omvang beperkt. Beter ware ook geweest haar op een internationale leest te schoeien. Telkens in Kongo nu spanning ontstaat, dreigt België terecht of ten onrechte door de wereld in opspraak te worden gebrach t omdat ons land « technisch" aanwezig is in leger, administratie en magistratuur.

Toen generaal Mobutu door zijn eerste staatsgreep Lumumba ten val bracht, later Tsjombe mede hIelp terugroepen en zich ten slotte zelf in het zadel hees, ging men gretig in op zijn verzoek om militaire en andere kaders. Ware men niet bedwelmd geworden door de geur van heiligheid, waarin men het hUidige Kongolese staatshoofd destijds hulde, dan zou men tijdig en vooraf de moellijkheden hebben ontwaard, die men nu vreest. De geboden hulp schraagt het beleid van Mobutu. Een onge••.• agde eenzijdige besnoeiing

om hem te ondermijnen of te vermurwen, zou thans de Kongolese staatsstruktuur aantasten Men heeft zichzelf op een « point of no return » gesleept en kan op de weg van de bijstand niet eenzijdig terug. In het Hcht van deze toestand ziet men duidelijk het gevaar van de laatste Belgische verklaring, die de humanitaire hulp wel waarborgt maar geen duidelijk beleid uitstippelt. Men laat het aan oose ambassadeur te Kinshasa over met de KongoIelezen te onderzoeken op welke wijze de bijstand bilateraal of internationaal kan geregeld worden, waar dit op zichzelf al besprekingen op het hoogste vlak wettigt. Maar wat ernstiger is, men laat onderstellen, dat zekere hulp ingekrompen zal worden In de mate, waarin Kongolese beslissingen een financiële weerslag zouden hebben voor België. De in grote mate schuldige belangen worden daarbij nIet bedreigd. Daarmede zet men de Kongolezen het mes op de keel, maakt men onderhandelingen moe1l1jk en wordt de ontspanning. die men meent te ontwaren. een waan.

cleel en economisch niet onafhanteHjk. Bet onbehagen na een korte periode "fan tevredenheid groeide soweJ. op het vlak van de Konaotese overheid als van de beYOlklng en leidde tot .de betwisting van de akkoorden van februari. 1965 en tot een felle campqne tegen TsJombe in mei van dit jaar. De Kongolese regering kon bezwaarlijk instemmen met de regel1ng, die getroffen werd inzake de aanwen~ van baar deviezen. Zoals erop gewezen werd in de CRISP-aflevering van 27 mei 11., beschikt Kongo jaarlij ks over deviezen ten bedrage van 15 tot 20 miljard fr. maar kan daarvan slechts een heel klein deel vrij gebruikt worden voor uitgaven, die door de regering worden beslist. De deviezen worden voor tweederden en zelfs drievierden automatisch besteed in uitvoering van bepaalde conventies. Conventies laten de uitvoermaatschappijen toe een deel van bun deviezen te behouden voor

de betaling' van hun personeel buiten Kongo, voor hun Europese agenten in Kongo en voor de aankoop van voorraden. De conventie met de Union Minière voorziet bIjvoorbeeld. dat deze maatschappij mag beschikken over 40 t.h. van de deviezen, die voortvloeien uit de uitvoer. Andere conventies laten maatschappijen toe deviezen ten bedrage van twee tot drie milj ard frank uit te voeren om Europees personeel te betalen of hun soc1ale zetels in België te onderhouden. Daarbij dienen dan nog de 300 miljoen tr. gerekend te worden, die door de Nationale Bank te Brussel van de Kongolese rekening worden afgenomen om het fonds te spijzen tot delging van de omzetlenlng der koloniale schulden. De Kongolese overheid beschikt uiteindelijk over een gering aantal deviezen voor de verlening van invoervergunnIngen, waarmede dan nog dikwij Is gewoekerd wordt. Deze vergunningen worden inderdaad verleend tegen de officiële koers maar de waren komen vaak terecht op de zwarte markt, waar zij aan veel hogere prijs van de hand gaan. De Kongolese handelaars Heten niet na zich te beklagen over de discriminatie in de verdeling van de deviezen. Bovendien ontstond ook een campagne om te bekomen, dat de Europese technici volledig in Kongolese fr. zouden worden uitbetaald. De Kongolezen beschouwden inderdaad als een discriminatie het feit, dat blanke kollega',

..•

De waarheid is, dat de toeriaderingsmogellj kheden ontwricht werden door in een verklaring de grootmoedigheid, die men van een rijk land als België toch mag verwachten, niet doortrekt op het plan van de zogenaamde « betwiste zaken », Er bestaat een « contentieux ,l maar deze bundel van financiële aard slaat in de eerste plaats op zaken, die de Belgische staat en de Belgische bevolking alszodantg niet meer aanbelangen. Hij omvat zaken, die moeten geregeld worden tussen Kongo en partteuttere belangengroepen. De lasten, die zouden voortvloeien voor België uit de afschrijving van wat de Staat 110g aanbelangt, zouden wij kunnen dragen. Men heeft de mond vol over de belangen van de kleine spaarders. Zij zouden het best gediend worden indien zij gewaarborgd werden door België alleen. Geen enkel moederland heeft baar kolonie bij het verlenen van de onafhankelijkheid schuldenlasten gelaten. Een ontleding van de akkoorden, die destijds door Adoula en Tsjombe werden aangegaan, toont aan, dat zij voor het Kongolees bewind onhoudbaar zijn. Mobutu heeft een deel ervan eigenmachtig afgeschreven omdat hij niet anders kon. De Kongolese bevolking heeft allicht voldoende beWijzen Tan haar polltleke soevereiniteit gekregteJl maar voeU zich tlnan ....

PreädeDt Mobutu.. "'ouw ca WIMI


met eea nominaal evenwaardige wedde vij fmaal meer kunnen verrichten omdat zij in deviezen worden uitbetaald. die tegen een vijfmaal gunstiger vrije koers in Kongolese fr. kunnen worden omgezet. Het welzijn van de Europese samenleving in Kongo werd met lede ogen aanschouwd door de Kongolese massa, waarvan de koopkracht niet toenam, zodat het verschil nog scherper werd aangevoeld. Deze mtsnoegdheid van de massa werd door de Kongolese overheid gevreesd op het ogenblik, dat zijzelf naar een grotere vrijheid streeft bij de aanwending van haar deviezen. Hieruit vloeide dan de politieke noodzakelij kheid voort voor generaal Mobutu het onbehagen af te wentelen op het .' neokolonialistisch» uitzicht van de akkoorden van 1965 en zijn onathankeltj kheid te bevestigen. Een eerste gelegenheid werd geboden door de beslissing van de Union Minière de koperprijs te verhogen zonder overleg met de Kongolese overheid. Zeer spoedig groeide dan de spanning rondom de vermeende verklaringen van kabinetshoofd Davlgnon, de afwezigheid van eerste-minister Vanden Boeynants bij de aankomst van zijn Kongolese kollega op Brussel-Nationaal en het zogenaamde Pinkstèrencomplot te Kinshasa. De « verrader Tsjombe» en België werden in een adem vernoemd. Het vroeg de Kongolezen geen inspanning zich er daarbij van te overtuigen, dat de akkoorden, die door de Katangese leider met België werden gesloten, tegen het Kongolese belang in werden aangegaan. Gelijklopend met de campagne tegen Tsjombe werden de overeenkomsten door de Kongolezen een voor een eenzijdig ongedaan gemaakt om uiteindelijk te leiden tot de unilaterale « opbergtng » van de betwiste zakenbundel door Kongo op 30 juni 1966. Het is zeker, dat men niet in het slop zou geraakt zijn had men in februari 1965 recht door zee gevaren met de overdracht van de portefeuille. De akkoorden voorzagen de overdracht van alle aandelen van de voormalige kolonie aan Kongo, met alle rechten en plichten daaraan verbonden. De angels lagen vanzelfsprekend in deze plichten, die Kongo ertoe noopten eerst nog akkoorden af te sluiten met een aantal maatschappijen. waaronder de Sabena, de Forminière. de goudmijnen Kilo - Moto, de vervoermaatschappij Unatra e.a. Men kan toch bezwaarllj k aannemen, dat de Kongolese regering zou kunnen aanvaarden bijvoorbeeld met Kilo-Moto te onderhandelen over ee schadevergoeding voor het goud, dat door Glzenga destijds naar Kalro werd overgebracht. Kongo beschikt over 95 t.h. van de aandelen in de maatschappij ":er goudmijnen. Het goud. dat zich te Kalro bevindt, werd dus in feite aan Kongo ontstolen. Het gekonkel met de lI'o.nntnière is voldoende gekend om te lronnen affirmeren. dat de Kongolese republiek overschot van geUjk zou krij gen voor een internationale rechtbank. Men zou kunnen aannemen dat de Belgische staat zich

aanpassingen over te gaan. Als secretaris-generaal van de SFIO sedert twintig jaar heeft de h. Mollet in dit verband o.m. het volgende verklaard : " Wat de socialistische partij van de andere onderscheidt is het feit, dat zij de vrijmaking van de mens afhankelij k maakt van de afschaffing van het regiem van het kapitalistisch be• De h. GllV Mollet ziet de herzit. groepering \'all de pol i tie k e Wat antwoorden op de vraag of een partij, die bezorgd is om krachten ;11 Frankriik op basis een radicale hervorming van de l~all drie criteria en in vier grote maatschappij, moet deelnemen families. Zijn kijk op de raken aan haar beheer? Zij hebben verdient aandacht omdat ook de gemakkelijk spel, zij die verklaBelgische socialistische partij ren dat de socialistische partij doktert aal! nieuwe structuren of haar belangen beter zou gevrijzienswiizen en omdat een J?e- waard hebben door zich r.fzijdig beurliike aanpassing van de te houden van elke verantwoorB.S.P. het politieke beeld wm delijkheid. Sedert 1945 heeft de ons land kali wijzigen. meerderheid van de partij de moeilijke weg van de actie geDE Belgische socialistische par- kozen. Gemengd in het natioleven, tij is op zoek naar een nale en internationale nieuwe vorm en een nieuwe in- sterk gehecht aan de verdedihoud. De jongste politieke evo- ging van de vrij heid en van de lutie en het feit, dat zij zich democratie, heeft zij ongetwijzeer onbehaaglijk voelt in een feld zij, die bewogen zijn door een strikte beginselvastheid, ontimmobiele oppositie, zetten haar goocheld. aan tot een herziening. Het kan nuttig Zijn te verduiDeze werkt verhelderend, zij het dan nog niet In de zin van delijken, hoe wij in Frankrijk een zekere hergroepering verDe h. Guy MoDet oplossingen. Zij heeft echter, wachten. Die is nu aan de gang meer dan voorheen, de nadruk in functie van drie criteria, zelfs gelegd op de tegenstelling tussen de traditionalisten, die in indien de werkelij kheid ingede eerste plaats beginselvast wil- wikkelder voorkomt. Die criteria zijn : de keuze len Zijn, en de revisionisten, die tegen of voor een politieke dede vraagstukken op pragmatische Wijze benaderen. Voo r mocratie; op economisch vlak de keuze tussen sociallsme en Iihen telt vooral de bruikbaarberalisme; op internationaal heid van een gedachte. De h. Spinoy schijnt tot deze vlak de keuze tussen de overlaatsten te behoren. In de BSP dracht van souvereiniteit aan werd hij ingevolge zij n politiek supranationale organismen en de onafhankelij kals mintster van Economische nationalistische heid. Zaken als een rechtse bestemDaarvan vertrekkend menen peld, tenminste door hen die Wij, dat de Fransen zich in vier zich zeer links achten. Nu hij zijn ontgoocheling, op- grote families zullen rangschikgelopen bij de val van de rege- ken: de socialistische democraten, ring HarmeI, te boven is gekomen, heeft hij het initiatief ge- gehecht aan al de waarborgen van de politieke democratie, benomen tot officieuze topbijeenkomsten met andere leiders van kommerd om de vervanging van de BSP. Het doel is al de uit- het huidig regiem door een sozichten van de socialistische be- cialistisch economisch regiem en weging te ontleden, er de syn- oordelend dat er aan het vraagthese van te maken .en voor- stuk van de vrede geen oplosstellen te doen met het oog op sing kan gegeven worden buide socialistische actie tijdens de ten de gemeenschappelijke veiligheid en de arbitrage, dus komende twintig jaren, Verscheidene we r k groepen buiten de overdracht van souvereiniteit aan bestaande of nog werden opgericht en vergaderen te scheppen organismen; op min of meer geregelde tijdde communisten, voorstanders stippen. Deze actie kan bijdragen tot van een socialistische economie een vernieuwing van het poli- maar niet - of weinig - gelotieke beeld van België. De plaats vend in de politieke democratie en de houding van de BSP zal, en meestal vijandig ten opzichDe h. Antoine SpiDoy immers een gevoelige weerslag te van de overdracht van souvehebben op de andere groepe- reiniteit; de liberale democraten, voorringen, vooral op de CVP. Daar zijn ook vooraanstaanden die be- standers van de politieke demoginnen te geloven, dat de schei- cratie en de supranationaliteit, schrap zet tegen weerwraakmaatregelen vanwege Kongole- dingslijnen tussen de verschil- maar meestal Vijanden ten oplende politieke krachten niet al- zichte van een socialistische ecozen, die zich met een onthutsende logika richten tegen de tij d meer overeenstemmen met nomie, alhoewel zekeren onder hoedster van hun betwiste be- de economische en sociale wer- hen instemmend staan ten opzittingen, nl. de Belgische rege- kelijkheid. De overgang van de zichte van een aanpassing van rtng. De waarhe1d. Is, dat wIJ liberale partij naar de P.V.V. het kapitalisme; ten slotte de conservateurs, tbal'1s de vruchten oogsten van kan ten dele eveneens beschouwd worden als een streven In de- verdedigers van het kapitaliseen haltslaehtige pollt1ek. tisch regiem, gehecht aan het Bet wordt nu tijd. dat Kongo zelfde richting. nationalisme en dikwijls bereid Vermits de BSP op verscheiin het bezit; zou worden gesteld de politieke democratie prijs te dene nlveau's een soort autokrivan hetgeen dit land toekomt en ~nder omwegen. De Belgi- tiek is begonnen lijkt het ons geven. De betrekkingen tussen de sosche staat dient zich duidelijk te interessant na te gaan welke opvattingen de h. Guy Mollet cialistische democraten met de dlstanelêren van belangengroepen, die zulks niet wW,en in- heeft over de politieke ontwik- leden van andere politieke famikeling. De Franse socialistische zien. lies zullen zich vest'zen op Een Pontius PUatushouding in partij, die is toegetreden tot de grond van deze criteria. Zij Zijn ook de grondslag waarop de zahet geschil tussen Kongo en een federatie van linkse groeperinaantal belangengroepen kan Bel- gen onder het voorzitterschap ken in de federatie van linkse van de h. Mitterand, ondergaat groeperingen zullen geordend gië niet dienen. eveneens drukkingen om tot worden. » L.SUENS

socialisme

Mollet

en Spinoy

5 Zo treedt het sociaal aspect van het Vlaams probleem hier brussel scherp naar voor en laat toe bepaalde situaties duidelijk te begriJpen. De gegoede burgerij te Brussel spreekt Frans. En zij is het die traditioneel de universitelt bevolkt. Een belangrijke opmerking over de demokratisering van het universitair onderwijS kan hier gemaakt worden. Zij houdt verband met het onthaal van de studenten uit de arbeiders• De verdubbeling van de Vrii« kringen. Deze studenten hebben niet alleen materiële moeilijkUniversiteit te Brussel wordt ge- heden maar ook culturele aanleidelijk voortgezet. De h. Stroo- passingsproblemen. Zij komen bant, docent aan de V.U.B., licht uit een klasse waar het leven de huidige toestand toe. Hij be- beschouwd wordt aan de hand handelt hierbij twee problemen. van een andere waardeschaal dan deze algemeen geldend in de universitaire kringen, uiterDe progressieve verdubbeling aard gegoede middens. van de Vrije Universiteit te Daar zij de levensproblemen Brussel biedt de Vlaamse afge- uit een ander oogpunt beschoustudeerden uit het secundair on.• wen is het onontbeerlijk dat de derwtjs de mogelijkheid prakuniversiteit zich aan deze stutisch alle studierichtingen in denten aanpast indien zij door het Nederlands te volgen. Het hen wU begrepen worden. Dit leidt in geen geval tot een belang van deze evolutie ontsnapt niemand. De oplossing waardevermindering van het van het Vlaams probleem te universitair onderwijs, alhoewel Brussel wordt in grote mate be- sommigen dit wel beweren, aninvloed door de opleiding van deren het denken, maar zich niet durven uitspreken. Indien de Vlaamse universitairen. Nu ligt hier precies de moei- de universiteit deze Vlamingen lij kheld. De ontwikkeling van uit werknemerskringen tot volde vlaamssprekende gemeen- waardige universitairen wil vorschap te Brussel en omgeving men, zal zij haar onderwijs In bepaalt op haar beurt de groei de Vlaamse afdeling op een anvan de Vlaamse afdeling van dere basis moeten inrichten. Vanaf 1 oktober e.k. worden de V.U.B. volgende nieuwe studierichtinDe houding van de Academigen ingericht : sche Overheid ten opzichte van - lste jaar van de graad van de verdubbeling dient be- kandidaat burgerlijk ingenieur schouwd te worden rekening met als optie de burgerlijke houdend met deze toestand. bouwkunde en de nijverheIdsProf. M. Homes, rector, streeft scheikunde ; naar de verwezenlijkfug van - lste kandidatuur in de bioéén gemeenschap waarin Vla- logische wetenschappen en lste mingen en Walen op gelijke kandidatuur voorbereidend tot voet worden behandeld en waarde artsenijbereidkunde (deze in ieder zich in eigen taal kan kandidatuur kan eventueel geuitdrukken en gehoor vinden. volgd worden door studenten die Deze houding wordt op het zich voorbereiden tot de studies huidige ogenblik door twee fac- in de veeartsenijkunde); lste kandidatuur sociale toren bepaald: het betrekkelijk gering aantal Vlaamse Studen- wetenschappen - optie Industrtelanden. ten en het tweetalig stàtuut Het spreekt vanzelf dat de van Brussel. Hoe zullen de Waals-Vlaamse verhOUdingen te verdubbeling van de andere vroeger opgerichte afdelingen Brussel evolueren ? Hoe kunnen zij evolueren ? Soeiale pro- systematisch wordt voortgezet. motte zal aan de Vlamingen Zo bestaan in het Nederlands : Faculteit der rechtsgeleerdte Brussel burgerrecht verschaffen. Daarbij kan men wel zeg- heid : rechten, notariaat, criminologIe en alle post-untversitatgen dat de evolutie slechts normaal zal verlopen wanneer bei- re afdelingen; de gemeenschappen begrip betoFaculteit der. wetenschappen : scheinen voor leders problemen in wiskunde, natuurkunde, kunde, geneeskunde; een eerlijk en open debat. Faculteit der letteren en wijsDe recente beSlissingen van begeerte : wijsbegeerte, geschiede V.U.B. met betrekking tot denis, klassieke, Romaanse en de oprichting van nieuwe stuGermaanse filologie; dlemogelljkheden in het NederFaculteit der geneeskunde en lands taalregime getuigen duider farmacie: geneeskunde tanddelijk van de wil bovenvermeld doel te verwezenlijken. Wellicht heelkunde, lichamelijke opvoe(kandidais de houding van de V.U.B. niet ding, kinesitherapie tuur) en het (samengevoegd) onaanvechtbaar. Maar men mag aanvoeren dat ook de Vlaamse getuigschrift van bacteriologie of van btologtscne scheikunde; gemeenschap hier niet helemaal Faculteit der sociale, politieke vrijuitgaat. Betoont zij niet. een en economische wetenschappen: betrekkelijke onverschilligheid politieke wetenschappen, econoten opzichte van de universimische wetenschappen; teit ? Sehool voor psychologische en opvoedkundige wetenschappen :, De noodzaak tot demokrattsepsychologie, opvoedkunde. ren van het unlversttctr onderHet belang van de verdubbewijs houdt nauw verband met de ontwikkeling van de Vlaam- ling van de Faculteit voor toese afdeling. Inderdaad, hoewel gepaste wetenschappen en van de V.U.B. een filosofische basis de licentie in de socIale weten- het vrij onderzoek - aan schappen kan niet genoeg beklemtoond worden. De inspanhaar onderwijs geeft toch blijft ze betrekkelijk gebiedsgebon- ning van de V.U.B. wordt hier auidelijk onderstreept. Het lijkt den aan Brussel.

Hoger onderwijs in


het Nederlands

dus logisch dat de ganse Vlaamse gemeenschap tot plicht heeft onderwiis bij te dragen tot het succes ervan. Op het belang van de studiën voor ingenieur dient voorzeker in een maatscnappï] met voortdurende industriële evolutie niet gewezen. De behoefte aan ingenieurs wordt in menige studie aan de hand van gedetailleerde statistische gegevens duidelijk • De bisschoppen tenminste noetoegelicht. men een kat een kat. Maar De V.U.B. besloot dan ook tot chijnheilige bemerkingen over de verdubbeling vanaf 1 oktode keuze tussen godsdienst en ber 1966 van de wettelijke grazedenleer dragen helemaa! niet den van burgerlijk bouwkundig bij tot l'en verbetering van hel en burgerlijk scheikundig ingeklimaat. nieur. Daarenboven wordt vanaf volgend academiejaar de ·lste EEN katholiek dagblad heeft kandidatuur sociale wetenschaphet nodig geacht in een pen (industrielanden) 1n het hoofdartikel te protesteren teNederlands Ingericht. Aan de V.U.B. zijn 1n de li- gen de vier bladztjden tellende omzendbrief van de « Oudercentie in sociale wetenschappen twee afdelingen voorzien en dit vereniging voor de Moraal ", gevestigd Arthur Goemaerelei 59 ten einde een onontbeerlijke te Antwerpen. Het blad duidt specialisatie mogelijk te mahet de brief, die gericht Is aan ken : de afdeling ontwikkede ouders van leerlingen der lingslanden )) en de afdeling industrielanden », De eerste openbare scholen, ten kwade, dat hij propaganda maakt voor vormt de kaders voor de nijverde cursus zedenleer. heid, de handel, de administraIs de geest van deze opties in de jonge landen, de andere vormt de jongeren die in dringerige propaganda wel in de landen met ontwikkelde in- overeenstemming met de neudustriële macht leiding zullen traliteitsbepaling van het rijksnemen in rijksbesturen, diplo- onderwijs? ", luidt het. Het blad betwist dat de matie, parastatale organismen. internationale . instellingen of OUdervereniging een privé-orgaprivate ondernemingen als so- nisatie zou Zijn omdat talrijke personen, die een van de 33 ciaal raadgever, personeelschef plaatselijke secretariaten in of bedrijfsleider. stand houden, tevens als leraar Alleen de licentie Cl industriezedenleer in het openbaar onlanden » wordt In het Neder- derwijs werkzaam zijn. lands opgericht. Deze licentie «( Door slechts een enkele moomvat vier jaren studie. Het gelijkheid .voor te stellen doet programma voorziet o.a. volgende vereniging aan obscurantisde vakken : geschiedenis, wijs- me ", schrijft nog het blad. begeerte, •p~ychologie, ·inleiding Voorwaar een verrassende betot het 'reent, antrapologie, so- schuldiging van uit een helaas ciologie, economie, statistiek, zo dikwijls obscure hoek I aardrijkskunde, demografie, wisHet komt ons voor, dat de kunde. brief, die de ouders van leerOok de afdelingen hiologie en Ilngen der openbare scholen farmacie worden vanaf 1 okto- krij gen - de vraag stelt zich ber 1966 verdubbeld. De afge- niet in vrije scholen waar een ~udeerden in de biologie zullen keuze inderdaad onmogelijk is een betrekking kur-nen vinden en die een officieel document in het onderwijs. Daarenboven is van het ministerie van Nazullen de universitaire en parationale Opvoeding, de zaken universitaire Iaboratorta, de zie- veel minder duidelijk voorstelt kenhuizen, de voedlng- en fardan ze zijn en dan de omzendmaceutische nijverheid beroep brief van de a: Oudervereniging doen op hen. Belangrijk is ook voor de Moraal Il doet. te weten dat de biochemie uitEr wordt inderdaad gezegd, breiding neemt. dat de leerlingen de vrije keuze De apotheker zal Zijn klas- hebben tussen vier cursussen zedenleer, nl. de katholieke siek beroeP kunnen uitoefenen godsdienst en de zedenleer die in private of openbare apotheken. Ook bestaat voor hen de daar op steunt, de protestantse mogelijkheid aangenomen te godsdienst en de zedenleer die daar op steunt, de lsraellsche worden in burgerlijke of milltaigodsdienst en de zedenleer die re ziekenhuizen, In de farmaceutische nijverheid en ten slot- daar op steunt, ten slotte de te In een belangrijk aantal la- niet-confessionele zedenleer. In de volksmond klinkt het boratoria voor controle van geneesmiddelen, biologische ont- eenvoudiger : men kiest tusleding, toxicologische onderzoe- sen godsdienst en zedenleer en dit stemt met de feiten overeen. kèn, analyse van voedingswaIndien de cursussen godsren. De uitbouw. van dene- dienst aan de ouders worden als zijnde cursussen derlandstalige afdeling van de voorgesteld kathelteke zed:" '-~r, dan zou V.U.B. tot een volwaardige af- men moeten bepalen wat daardeling berust niet uitsluitend bij de AC::'.:!emischeOVerheid. door verstaan wordt. Z"denleer of moraal vormt het Gans de Vlaamse gemeenschap voorwern va~ de moraalwetendraagt verantwoord=ttjkhetd. Hierl"j dient de nadruk ge- schap. Deze beschouwt de moop sociologische wijze \'01legd op het feit dat de demo- raal kratisering grend.g moet wor- gens verschillen naar pla-v : en den doorgevoerd en dat het uni- tijd en als een aspect va n d« Zij geeft er een postversitair onderwij s zich aan de- cultuur. tief-wetensch<>1"T'pl;;. "'e,,"11 1'1.1 ze. evolutie dient aan te passen. Ving en verk1aring Vla!. Moraal on grond van de knt ho1\1. STROOBAl\'T. licke godsdienst zal, TOOI' wu t Doeent V.LB.

Zedenleer of godsdienst ?

(I

I'

(I


scholen betreft, doelen op 11e moraal theologie. Wordt er de ethiek ot moraalfilosofie mee bedoeld, dan gaat het om de normen, die in de natuurlijke zedenwet besloten liggen. Het bovennatuurlijke wordt daarbij niet ontkend maar het wordt buiten beschouwing gelaten. Dit laatste is in de openbare scholen niet het geval, zodat men bij de moraaltheologie terechtkomt, met andere woorden bij de theologische uitwerking van de bégtnselen en normen, die het zedelijk leven van de mens moeten beheersen. Bij de echte cursussen moraal gaat het om een wetenschapnelijke beschouwing. bij de cursussen godsdienst om een theologische beschouwing. Wanneer het kritische dagblad van obscurantisme spr('~'~ten tegelijkertijd de gcdsdtenstcursussen als cursussen zedenleer voorstelt en niet als theologische cursussen begaat het (onbewust 1) een denkfout. De bemerkingen over « propaganda die de schoolvrede in gevaar brengt» lijken ons bijzonder bekrompen. De pastoors, die het godsdicp"tflnde--'''ht verzekeren, beschikken immers over zeer vele drukkingsmiddelen die ze niet nalaten aan te wenden, zelfs in de meest onaanvaardbare vorm. Inderdaad aarzelen zij niet de kinderen en de ouders nadrukkelijk, zeer nadrukkelijk te beïnvloeden bij de cc vrije » keuze, maar gaan zij soms zover de ouders van kinderen, die geopteerd hebben voor zedenleer, onder drukking te zetten. Het leidt tot de gekste buitensporigheden. In een Vlaamse openbare school te Brussel dreigt bijvoorbeeld een rel te ontstaan omdat de leraars zedenleer hun woensdagnamiddag opofferen om de kinderen van hun cursus te vergezellen naar film en tentoonstellingen, poppenspel en jeugdtoneel. Zij doen dat kosteloos. Wat denkt u wat er gebeurt? De voorstanders van de cursus godsdrenst noemen het een discriminatie ten opzichte van de kinderen die godsdienst volgen! Laten wij een kat een kat noemen, zoals de bisschoppen dat doen. Zij hebben te kennen gegeven dat de kinderen, indien zij hun plechtige communie w11lendoen, reeds van het eerste j aar lagere school godsdienstles zouden moeten volgen. Volgens de bisschoppen is de cursus zedenleer dus onverenigbaar met het opgroeien als kind in een katho11ek gezin. Dat is duidelijk. Het staat iedereen vrij, ten minste in de openbare scholen, daaraan een gevolg te geven en te kiezen wat hij het beste vindt. Legt men het lerarenkorps het verbod op zijn mening terzake te zeggen, dan moet men het de leraars zedenleer verbieden ook langs onrechtstreekse weg. Maar tegelijkertijd moet hetzelfde gebeuren voor de pastoors. Dat zou inhouden, dat de katholieke kerk in Belgtë ophoudt de godsdienstlessen aan te bevelen, vermits de pastoor-leraar In de eerste plaats kinderen van de kerk Zijn. Dat klinkt ongerijmd. Akkoord. Maar dat men zich dan niet een hypocriete verontwaardiging Teroorlove over een omzendbrief ! - R.A.

Murville gezegd. De Franse divisies zullen in West-Duitsland blijven, maar ze kunnen hun normale rol in de voorwaartse strategie niet meer spelen. Bonn heeft trouwens geëtst dat ze zouden dienen als reservetroepen. De moeilijkheden komen niet alleen van Franse kant. De Verenigde Staten zijn verwikkeld in een oorlog in Vietnam, die • De jongste evolutie in de Navo hoe langer hoe meer manschapnoodzaakt een terugkeer naar de pen eist. De jongste tijd zijn van de 225.000Amerikaanse solstrategie van de massale vergel- daten in de Bondsrepubliek al ding. wat liet probleem van de 15.000man naar Zuid-Oost Azië nukleaire medezeggenschap weer overgeplaatst. Zij zullen worden centraal stelt. vervangen, maar door minder goed getrainde manschappen. En voortdurend gaan in de VerDe storm van verontwaardienigde Staten stemmen op om ging' die President de Oaulle de getalsterkte van het Zevende deed ontstaan toen hij FrankLeger in te krimpen (mogelijk rijk terug trok uit de geïntemet 75.000 man). Het argument greerde Navo-struktuur, is stil- daarbij is dat de Europeanen aan weer gaan liggen. Men heeft zelf toch niets willen doen voor het fc!t aanvaard en poogt zo- hun verdediging hoewel zij veel mogelijk banden met Pa- daarvoor rij k genoeg zijn. Die rijs te behouden. Inmiddels geruchten worden telkens met wordt de geleden schade her- klem door Washington te;~ngesteld, maar dat loopt niet van sproken, maar tegelijk vrc.agt een leien dakje. 24.000 Ameri- men toch dat de Europeanen kaanse soldaten, 3.000 Canade- hun mil1taire inspanningen zouzen en enorme voorraden mateden opvoeren. rieel moeten uit Frankrijk weg; Maar het tegendeel gebeurt ! 2.400 Franse militairen dienen Groot-Brittannië zit met een in de commandoposten te wor- ekonomische krisis. Het dreigt den vervangen en de hoofd- ermee Zijn Rijnleger (50.000 kwartieren moeten uit Frankman) te halveren als de andere rijk verhuizen. wat in het geval bondgenoten niet de devtezenvan Shape niet zo eenvoudig last van het onderhoud dragen. bleek. En de rekening voor dit Maar Duitsland kan onmogelijk alles is aanzien lijk (500 mil- nog meer betalen omdat het zelf joen tot 1 miljard dollar). Maar met ekonomische moeilijkheden de moeilijkheden hebben niet te kampen heeft. tot de katastrofe geleid die somOok België heeft laten weten migen hadden voorspeld. In gro- dat het Zijn strijdkrachten in te trekken blijft de Navo-strukde Bondsrepubllek gaat hertuur ongewijzigd. struktureren (verminderen ?) Ernstiger Is dat het operatieen de defensie begroting voor toneel er nu anders uit ziet. Het 1967 zal maar 22,7 miljard beFranse grondgebied was van dragen in plaats van 27 miljard groot militair belang voor de zoals de Navo voorstelt. Navo. Heel de voorwaartse straZal na de massale troepenvertegie wordt ontwricht als er mindering en de ontwrichting geen voldoende ruimte meer is van het logistieke apparaat de achter de frontlijn. De aanvoer verdere toepassing van de huivan manschappen en materieel dige Navo-strategie mogelijk wordt bemoeilijkt omdat de blijven? Duitse, Deense en BeneluxhaReeds van bij de oprichting vens te dicht bij het strijdtoneel van de Navo bleek duidelijk dat liggen. In geval van konflikt West-Europa nooit het_ nummemet konventionele wapens zou rleke evenwicht van het Comhet Westen minder lang kunnen munistisch blok zou evenaren. weerstand bieden; in geval van Tegen 130 divisies kon de Navo nukleaire oorlog bestaat er min- er nog geen dertig opstelten. der kans tot spreiding. Eisenhower en Dulles ontwierMaar het belp,...rrrijksteis on- pen daarom de strategie van getwijfeld dat de Navo niet het « schild en het zwaard». meer onvoorwaardelijk op Langs het ijzeren gordijn werd Frankrijk kan rekenen. Het feit een dun troepengordijn opgedat generaal de GaulIe de voor- steld (het schildj; mochten de stellen heeft afgewezen om de communisten dit kordon doorAmerikaanse bases tijdens een breken, dan zou Amerika dat krlsisperlode opnieuw in ge- beschouwen als agressie en antbruik te laten nemen, is reve- woorden met een massale verlant. Nog duidelijker is de bepa- gelding door atoombommen (het ling dat Frankrijk alleen de zwaard), waarvan Washington bondgenoot van het Westen w1l op dat ogenblik nog het monozijn in het geval het Communis- polle bezat. tisch blok een « niet geprovoDe Kennedy - administratie ceerde aanval doet. Dit bete- heeft die konceptie in 1962 gekent dat artikel 5 van het At!. wiJzigd. Ook het Kremlin belantisch Verdrag (een aanval schikte toen over nucleaire waop één van de lidstaten is een pens en de dreiging voor een aanval op alle 15) niet meer kernoorlog was zo verschrikkeautomatisch in werking treedt. lijk geworden dat men de noDe Franse terugtrekking uit de dige ruimte wilde openlaten om militaire Navo-organisatie was te onderhandelen in geval het precies bedoeld om dat automaeen beperkt konfiikt betrof. Het tisme te beletten. Amerikaans kernarsenaal was De Konferentie van Brussel op dat ogenblik trouwens zo heeft daar niets aan kunnen ver- uitgebreid dat voor iedere vorm anderen, de bijeenkomst van van agressie een specifiek antvolgende maand zal dat even- woord klaar lag. Dat is de strategie van de « fiex1ble responmin kunnen. se», het soepele antwoord. Een « Wij zijn niet van plan, nu we de Navo hebben verlaten ons aanval met konventionele waer weer via de achterdeur te la- pens zou dus in het eerste staten inlokken» heeft Couve de dium met konventionele wapens

NAVO

De crisis is pas begonnen

l)

worden beantwoord. Om dat mogelijk te maken verzochten de Amerikanen hun bondgenoten de getalsterkte van hun strijdkrachten zo op te voeren, dat ze ten minste 90 dagen zouden kunnen weerstand bieden, voor de atoomdrempel werd overschreden, 90 dagen voor overleg om de katastrofe te vermijden. Die konceptie is over het algemeen door de andere Navoleden met weinig entousiasme ontvangen. Voor velen was zij het bewijs dat de Verenigde Staten hun eigen risico wilden verminderen om voor WestEuropa een kernoorlog te moeten voeren. Maar, zo werd betoogd, na 90 dagen oorlog, zelfs met konventtonele wapens, zou heel het kontinent verwoest zijn. Het vertrouwen in de Verenigde Staten heeft ten slotte de bovenhand gehaald. Alleen generaal de Gaulle heeft luidop gezegd wat hij dacht, en zijn premier Pompidou had ongetwijfeld gelijk toen hij minister Mc Namara verweet dat hij in 1962 eenzijdig de strategie heeft gewijzigd, zonder dat die zaak ooit in de Navo-Raad werd ter stemming gelegd. De internationale spanning nam inmiddels af en de « Raketkrisis » rond Cuba heeft bewezen dat ook de Russen niet bereid Zijn een kernoorlog te riskeren, zodat de keuze van een strategie minder akuut werd. Maar nu het troepengordijn nog dunner gaat worden, nu er minder plaats is voor een konventtonele oorlog en de aanvoer van materieel en manschappen moeilijker verloopt, lijkt het zo goed als uitgesloten om in de toekomst een aanval nog c< soepel» te beantwoorden. Hoe kunnen een twintigtal divisies het 90 dagen uithouden tegen 130 divisies aan een front dat op sommige plaatsen maar 300 km. breed is ? Er blij ft duo;slechts een keuze over, de atoomdrempel verlagen, dit wil zeggen terugkeren naar de strategie van de massale vergelding, met in de huidige stand van de alllantie de president van de Verenigde Staten als enige man die op de knop mag drukken. En daarmee is weer de kern bereikt van alle geschillen in de all1antie : de nukleaire medezeggenschap van de partners. Opdat een afschrikkingswapen werkelljk zou afschrikken moet de vijand ervan overtuigd zijn dat het zal gebruikt worden als hij aanvalt, Het is dus normaal dat de Natoleden een garantie vragen dat de knop tijdig zal worden ingedrukt. De plechtige verzekerinv; van Washington dat het Europa met atoomwapens zal verdedigen, klinkt zelfs de trouwste vrienden van Washington onvoldoende in de oren, als minister Mc Namara daarna verklaart dat bij 'een totale kernoorlog 120 miljoen Amerikanen zullen omkomen. Welke president zou meer dan de helft van zijn bevolking opofferen om het grondgebied van een ano=r volk te verdedigen, ook al is dat van strategisch belang voor de eigen veiligheid 1 Nu is het zo goed als uitgesloten dat er een oorlog komt met de Sovjet-Unie; de garantie van Washington, die ons onvoldoende SChijnt, bevat dus voor het Kremlin wel voldoende dreiging,


afrika

Taal als politiek wapen Het is een opmerkelijk verschijnsel in de laatste tien jaar te zien hoe Frankrijk een buitenlands offensief ontwikkelt, haast uitsluitend gesteund en geschraagd door een taalpolitiek. Het gaullistisch regime dat, wat de individuele Fransman er ook mag van denken of zeggen, beantwoordt aan diepe historische aspiraties van het Franse volk en flatie, heeft zich teil volle achter dit offensief gesteld.

Bij de bliksemsnelle dekolonisatie van de Frans-Afrikaanse gebieden in de eerste jaren van het bewind van generaal de GaulIe, is de Franse politiek er in geslaagd in alle ex-Franse gebieden pro-Pranse regeringen aan het bewind te krij gen waarvan én het politiek én het administratief personeel gevormd waren naar de Franse school. Er was trouwens geen ander personeel voorhanden. Frankrijk had er voor gezorgd tij dens zijn kolonisatie in geen enkel opzicht de inlandse of beter de nationale cultuur te helpen of te nieuwe strategie zoals zij werd gepubliceerd door bevorderen. Zelfs daar niet, waar het zich bevond voor vol« Der Spiegel » keren met eeuwenoude cultuurtalen zoals in de Maghreb, Indoen zelfs Madagascar. want sedert de oprichting van betrokken worden bij de nu- china De beschaving en de toegang kleaire planning. De toepassing de Navo hebben de Russen hun tot het moderne leven en techvan dit akkoord werd verwezen politiek van territoriale expansie opgegeven en dat gebeurde naar de volgende zitting van niek moest verplichtend over Frans gaan. beslist niet om ideologische mo- het komitee, op 23 september te hetSedert de dekolonisatie tracht Rome. Instemmen met een printieven. Maar een machtswisseFrankrijk langs de weg van het cipe gaat vrij gemakkelijk, een ling op het Kremlin is vlug getaalimperialisme deze oud-kolobeurd en inmiddels staan aan systeem vinden dat in de praktijk de lidstaten voldoening niale gebieden in zijn macht te het ijzeren gordijn nog altijd houden. 130 divisies klaar die op 36 uur schenkt en toch het AmerikaanDaar de meeste van deze lanaan de Rijn kunnen zijn. Het se vetorecht behoudt, is bijna den in handen zijn van mllltaire getuigt daarom van realisme dat uitgesloten. President Johnson dIctators, allen vroeger gevormd de Navo-plannen worden opge- en kanselier Erhard zullen dat in het chauvinistisch klimaat ervaren als zij op 26 september steld in funktie van de militaire van het Franse leger lukt dit het probleem bespreken. capaciteit van de communisten tamelijk goed, uitgezonderd in Heel de strategiekwestie been niet in funktie van hun verde Noordafrikaanse staten waar hoort in het huidige klimaat meende politieke bedoelingen. er een sterke - OOk officiële van ontspanning meer tot de Dus willen de Navo-partners, - stroming bestaat om tot een vooral de Bondsrepubliek, het psychologie dan tot de praktiherarabisatie te komen van militaire problematiek, meest bedreigde gebied en het sche het publieke en culturele leven. maar juist daarom zijn de partland dat de grootste militaire Uitzondering hierop is Tunis ners zo gevoelig. Een land als waar Bourguiba aan het beinspanning doet, op een of ande Bondsrepubliek kan niet zon- wind is, een man die volledig dere manier medezeggenschap der meer voor altijd worden ge- verfranst is - trouwens gehuwd over het gebruik van atoomwadegradeerd tot een tweederangspens. met een Franse - en die in inDat brengt Washington in een mogendheid. Vindt men geen tieme kring zijn misprijzen uitlastig parket, want heel de sa- oplossing dan zou Bonn op de spreekt t.O.V. de cultuur van menwerking met de Sovjetunie, lange duur het Franse voor- zijn land. Doch hier zal hoogst in de eerste plaats het verdrag beeld wel eens kunnen navol- waarschijnlijk vroeg of laat wel gen, spijt de akkoorden van 1954, een gezonde volkse reactie tegen tegen de spreiding van kernwapens, komt in het gedrang als waarin het formeel afziet van komen. De Islam is hiervoor een de Amerikanen te veel toegevin- atoomwapens. te sterk bindmiddel opdat de TuHet is wel paradoxaal dat de nesiërs gemakkelijk hun eigen gen zouden doen aan Bonn. Maar Washington zal iets moe- Franse terugtrekking de Navo taal zouden verloochenen. precies dwingt de strategische ten doen wil het zijn trouwste Erger is het gesteld in zwart konceptie van generaal de Afrika, waar onder leiding van bondgenoot niet verliezen. Nu het projekt voor een mul- Gaulle te aanvaarden. Het zal Leopold 8enghor, president van tilaterale kernvloot (M.L.F.) de president echter minder be- de Senegalese republiek het voorgoed gekelderd schijnt, zal vallen dat de Bondsrepubliek Frans taalimperial1sme succes de oplossing moeten gevonden nu de sterkste bondgenoot wordt boekt ten nadele van de inlandvan Washington en een ernstige se talen en cultuur die het grote worden in de Nato-kommissie kandidaat voor de nukleaire nadeel hebben geen lange ge-' voor nukleaire aangelegenheden, trekker. De verontwaardiging schreven traditie te bezitten en het zogeheten Mc Namara-komitee. Een paar maanden gele- over de Gaulle's beslissing ver- aan welke dialectische versplinminderde ... maar de eigenlijke tering, juist door de afwezige den zijn de ministers het daar Navo-krisis is pas begonnen. officiële steun, geen einde kan principieel eens geworden, dat worden gemaakt. Plet VAN ROE de bondgenoten nauwer moeten

7 De voormalige Belgisch-Afrikaanse gebieden zijn ook het geliefkoosd Object van het Franse taalimperialisme, doch hier gepaard gaand met een Frans politiek imperiallsme gericht tegen België. Het voormalig Belgisch Congo, Ruanda en Burundi zijn in hun intellectuele en mllltaire bovenlaag erg overfranst vooral dank zij de inspanningen van de Vlaamse zendelingen en het geld dat gedurende jaren lang bij onze brave katholieke Vlamingen en fiaminganten werd rond gehaald. Nochtans zou er hier mogelijkheid zijn om een gunstige kentering te brengen, op voorwaarde dat men er zich zou toe beperken de meest gangbare talen zoals het Swahili, het Lingala en het Kikongo te bevorderen t.o.v. de andere kleine inlandse talen. Ook in Europa SChijnt het Franse taalimperialisme de officiële politiek geworden te zijn van de Quai d'Orsay. Het driehonderdjarig politiek streefprinciep van de Franse diplomatie : « mettre la France partout ou était la Gaulle» schijnt uitgebreid te worden tot « Introduire et officialiser Ie françals, partout ou se fait I'Europe Programma's als « la Francophonie » en Perspectives Internationales de la langue française » schijnen de grondbasis te worden van een nieuwe Franse hegemoniepolitiek. België schijnt in dit perspectief zeer erg in de belangstelling te liggen van de Franse buitenlandse politiek. De moe1l1jkheden, die ons land voor het ogenblik ondervindt in Kongo zijn voor een deel te wijten aan Franse raadgevers van generaal Mobutu. Dit wordt echter angstvallig verzwegen door de Frans-Belgische pers. Een zeker Frans weekblad dat voor de Kongolese onafhankelijkheid generaal Mobutu als medewerker had zou hier nochtans meer moeten over weten. Nou ja, het is zo veel gemakkelijker en dankbaarder bij het Brusselse publiek aan Vlamingenhaterij te doen. Het is ook kenschetsend dat « Le Monde diplomatique» in zijn augustus-nummer een zeer grote plaats inruimt aan artikels over de ex-Belgische koloniale gebieden en aan artikels over het Franse taal1mperialisme. Een van deze artikels is trouwens geschreven door de h. R. FENAUX, ambassadeur van Belgtë te Ankara. Met de h. R. FENAUX zijn we gerust dat dit een Belgische ambassade is waar men weinig zal doen voor de Vlaamse culturele uitstraling. Het is trouwens duidelijk voor iemand die enigszins de politiek volgt van Frankrij k in Europa dat het in de bedoeling ligt van de Qua! d'Orsay zoveel mogellj k alle fransgezinde groepen in België in hun politieke bestrevingen te helpen. De steun waarover allerlei fransgezinde extremistische politieke groepen, zoals de «Bloc des Francophones» beschikken is alleszins gedeeltelljk van bu1~ tenlandse oorsprong. Dit moderne incivisme dat wel eens zeer duur zou kunnen kosten aan 's lands eenheid SChijnt volkomen onbekend te zijn aan de Belgische overheid. De officiële buitenlandse polltillk van Frankrijk S. "oor het I).

(c

8


. ogenblik l'olkomen gebouwd op een Franstaalimperialisme. Het is een van de noordredenen waarom Frankrijk meer en meer breekt met de Angelsaksi.sche wereld en waarom het Engeland steeds zal weren uit de E.E.G. WiJ, als Vlalningen, moeten deze politiek van zeer dicht volgen. We moeten ons veel meer interesseren aan de buitenlandse politiek. We moeten zeer goed letten op wat er :~ de Euromarkt politiek en administratief gebeurt. 'We moeten ons niet tevreden stellen met Vlaams personeel in de Belgische ambassades. Vlaams personeel dat verplicht is een fransgezinde en antivlaamse politiek te voeren is ons en ons vaderland van geen enkel nut. De hulp die de_Vlamingen brengen in de ontwikkelingshulp zou mede moeten dienen om de nationale culturen der ontwikkelingslanden te helpen en niet om ze dood te drukken. Misschien 7('-- ..•"n onze instituten voor Afrikanistiek van de universiteiten van Gent en Leuven hier een zeer grote baanbrekende taak kunnen inzetten. De gekwalificeerde mensen hebben we alleszins. Het zou 'interessant zijn culturele ontwikkelingshulp aan te bieden aan de nieuwe Afrikaanse staten. Inderdaad mangelt het deze nieuwe landen heel dikwijls aan nationaal bewustzijn. Een staat zonder nationaal bewustzij n is steeds het gewüloos tuig van- militaire en andere belangengemeenschapsdictaturen. Een sprekend voorbeeld hiervan zijn de Zuidamerikaanse staten. Het zou ons heel weinig kosten enkele tientallen jonge Afrikaanse intellectuelen te vormen aan onze instituten voor Afrikanistiek opdat ze hun eigen Afrikaanse cultuur nieuw leven zouden inblazen en er het cement· van vormen voor de eenheid van hun eigen vaderland. Dit zou het grote voordeel hebben dat we aan onze nationale betrachting van Vlaamse ontvoogding een ideologische basis zouden geven met internationale weerslag. Zoals het nu Is moeten we vaststellen dat onze ontwikkelingshulp, welke een verfransingSsysteem tot basis heeft, ons doet werken voor de "'''+mchtingen van de buitenlandse politiek van Frankrijk. Economisch erg Is, dat deze verfranste staten zich niet met ons land gebonden zullen voelen doch wel met Frankrijk. Indien we een paar nieuwe staten kunnen. steunen in hun culturele ontvoogding, zullen we er ons vrienden en economisch gezien hoogstwaarschijnlijk partners van maken voor lange. jaren. Het moge misschien aangestipt worden dat deze betrachtingen absoluut niet artificieel zijn en dat de eerste-ratntster van de Kongolese onafhankelijkheid, Patrice Lumumba, in zijn regeringsprogramma de officialisatie van de grote inlandse talen had geschreven. .De Nederlandse cultuur heeft heel zeker geen imperiall:;!i::ehe bestrevingen. Waarom zouden onze Vlaamse universiteiten zich dan niet toeleggen op culturele hulp aan staten die in hun onafhankelijkheid ook hun eigen culturele persoonliikheid wUIen terugvinden. B.d.l\!.

Simenen tijdens de Maigret-hulde

te Delfzijl

om met vlijt de ernstige literatuur te gaan beoefenen. Simenon had nl. al een kleine tweehonderd volksromans onder diverse pseudoniemen geschreven. Toen hij als broodschrijver met Zijn wrak schuitje moest blijven pleisteren in Delfzijl, kreeg in zijn verbeelding de zgn. commissaris Maigret langzamerhand gestalte : een zware man met een bolhoed, een pijp, een overjas met fluwelen kraag.

een detective te SChrijven, je schrij ft de zaak in omgekeerde volgorde, als er op de eerste bladzij den een raadsel gegeven wordt, wil de lezer het einde kennen; de zwakke hoofdstukken neemt hij er graag bij; de commissaris is een machtig middel om allerlei mensen te doen evolueren. Het einde Is begrip en mildheid t.o.v. de falende mens. Maar de gewone oplossing is nog niet In het zicht. Kan Simenon door middel van « Eu aangezien er in mij n Zijn andere dan Maigret-romans • Bij de publikatie \'UII de duizendschuit een klamme kou d e nog verder de menselijke ziel heerste, dacht ik hem voor zijn doorgronden ? ste Zwarte Beer - een dubbele kantoor een gietijzeren kachel Maigret werd el' in NederWaarschijnlijk niet. Want toe », Dit werd dan het begin voor de moderne schrijver Is land gedronken op de gez()//dvan een hele reeks Maigret-roleven schrijven geworden en held Hili Simenon. On:e medemans, die al bijna veel te be- schrijven leven, d.W.Z.zichzelf werker, Frans De Bruyn, wa.~ kend zijn om nog over te schrijengageren, deelnemen, wagen. erbij. ven. de neerslag opschrijven. De toeWat er ook van zij. n.a.v. de schouwer, de verteller heeft afGEORGES SIMENON do(3) is publicatie van de duizendste gedaan. Toen Slmenon de bronZwarte Beer door de Uitg. Mij zen Maigret onthulde was hij . heel zeker een zeer groot scluij ver, Het is ons niet be- A.W. Bruna en Zoon te Utrecht, meteen zelf een monument gekend wie meer titels op zijn werd er duchtig gedronken op worden: de veelzijdigste schrijnaam heeft staan dan deze de gezondheid van Maigret en ver van de psychologische roex-reporter van de « Gazette Slmenon in kasteel a De Hooge man. Deze man Is ziek, nerveus, de Liège », Overigens doet hij. Vuursche te Baarn, het Am- gespannen, eenzaam. Hij wordt stelhotel te Amsterdam en op gevolgd door een verzorgster en niets anders dan schrijven, d.W.Z. dat lezen er niet meer het dek van passagiersschip een lijfarts. Hij wil nog lang venlemen bij te pas komt. 'l'elefoongldsen « Rottum 11 In de Eems te Delf- leven om meer te zijn de enige boeken zonder zijl Dit ZB-boek was nl. een en neer te schrijven dan hij eigen naam die hij nog bezit. dubbele Matgret : het- destijds tot nog toe vernomen en neerDus : een man die weet wat 111 Delfzijl geschreven Kasteel geschreven heeft. Maar het kan hij wil en zijn leven inricht om van Roodezand waarin Maigret niet. Een mens heeft maar één door middel van het geschreven zijn ware naam nog niet heeft leven en één bepaalde dosis woord de wetenschilp van de en de allerlaatste Ma1gret (en energie. Finaal komt het einde: mens te beoefenen. Wie honderd de zaak: Nahour) die zelfs nog de som van de bezigheden is de boeken van Simenon gelezen niet in het Frans verschenen is. som van de bezigheden. Niets heeft, moet tot de overtuiging In een goede week tijd werden meer en niets minder. Simenon komen dat deze man alles door- er honderddUizend exemplaren heeft een monumentaal ceuvre grond heeft wat de mens van. van verkocht. Het succes van gemaakt.. De enige roman die de eerste helft dezer eeuw kou Simenon kent dus geen grenzen. hij daar nog aan toevoegen kan beleven. Als toeschouwer. Simenon heeft echter niet al- is de roman van zijn schrijversSommigen noemen hem de Bal- leen volksromans geschreven en leven, de vlijtige ambachtsman, zac van de 20ste eeuw. En mis- een stroom van Maigrets. Hij Is de held van de typewriter en de toegepaste psychologie. Misschien hebben ze wel gelijk. ook de maker van « gewone Want Simenon overschouwde in romans De horlogemaker van schien werd te Delfzijl door 'de zijn verhalen de hele mense- Everton, De Weduwnaar, De onthulling van het Maigret-molijke komedie gespeeld door win- merel in de tuin. De man nument in meer dan één opkeliers, schoolmeesters, handevan Everton. De man van Oeban- zicht een époque afgesloten. Want wie kan er nu in deze laars, bankiers, rechters, advo- gi, De gebroeders Rico. De katen, ministers, etc. En steeds blauwe kamer, Het bloedspoor tijd nog fictie-romans schrijven is er de onvolmaaktheid, het fa- in de sneeuw, De teddybeer, Het als iedere dag de wildste verlen, een tekort, wat door André zwarte balletje. Och kom, die beelding door de dagelijkse werman (Simenon) kan alles. Hij kelijkheid overtroffen wordt. En Malraux « la condition humaine werd genoemd..Medici pro- heeft alles gezien, alles gehoord, daarbij komt nog het feit dat beren hEt raadsel van de mense- alles meegemaakt om zo te zeg- eenieder deelnemer wordt aan lijke genen te ontsluieren, maar gen. En nu werkt hij nog door de opbouw van een nieuwe weik probeer de genen van de om de bodem van de afgrond reld. Twee derden van de twinmenselijke ziel te bestuderen. waarover hij zich gebogen heeft tigste eeuw zijn al voorbij. De man die verhaaltjes vertelt is Waarom is de mens zwak, ziek, eindelijk te kunnen ontdekken: al een beetje ouderwets geworde bodem van de menselijke fout? Dat proteer ik te ontdekken, zei Simenon o.m. toen hij ziel. In ,Delfzijl mocht hij bij den. Wat niet belet dat hij nog onlangs drie dagen te gast was wijze van intermezzo een mo- velen in hun loze uren kan bein Amsterdam op uitnodiging nument ter ere van Malgret ont- zighouden, vooral als hij het van zijn (Utrechtse) uitgever hullen en hij kreeg een ver- doet met zeer veel verve en takleind model mee om in zijn lent. En dat kan Simenon, die A.W.Bruna. Aanleiding daartoe was "ct tuin te plaatsen. Maar nu kan een meester is in vele genres. / Zijn « Pécligree » is reeds het feit dat Simenon circa 30 jaar Simenon nog duizend Maigrets geleden in Holland (lees : Gro- schrijven, hij zal er niet Wijzer schoolvoorbeeld voor vele nog ningen) de driestuiversromans door worden en de lezer ook te schrijven autobiografies. Frans DE BRl'YN liet voor wat ze waard waren niet. Het is simpel, zegt hij,

,.

leHeren

Simenon, toeschouwer in deze eeuw

l)

(c

II

I)

I)

iongeren

De


cybernetische

wereld van ,

de

provo s

• De provobeweging verspreidt zich Thans uitzonderlijk vlug als een niet te stuiten olievlek. V (JI/ult A nisterdam werd eerst West· Europa overrompeld, maar op dit ogenblik bestaan er reeds enkele vooruitgeschoven posten in Amerika en zelfs Australië. Dat deze verspreiding zo snel in het werk gaat ligt waarschijnlijk aan het feit dat de provo's gebruik hebben gemaakt van de internationale beatnikcentra die vooral in Zuid-Europa ol/Wonden.

9

thans prediken vinden we o.a. reeds jaren eerder terug in het tijdschrift " Internationale situattontste j, het orgaan van een welulg bekende beweging van dezelfde naam, maar verpreld over een groot deel van de wereld. Nog eerder verscheen onder leiding van Isidore Isou .( Soulèvement de la jeunesse waarin eveneens vele punten van overeenkomst met het huidige provotariaat voorkwamen. We mogen in dit verband trouwens ook aan het dadaïsme denken. Het grote verschll met al deze 'c voorlopers .) is echter dat de provo's met hun ideeën op de straat treden. I)

Dat er punten van overeenkomst Zijn, kunnen we bovendien opmaken uit de vaststelling dat er alvast één man onder de (( denkers )) van de provobeweging is die ook meegewerkt heeft aan verscheidene afleveringen van « Internationale situationlste namelijk de schilder en architect Constant, die zijn theorieën uitbeeldde In zijn constructie « V1lle liquide )) het « New Babylon », Uit dit alles valt op te maken dat provo geen schokverschijnsel is en dus ook geen ééndagsE E~ eigenaardig aan deze vlieg. Het Is een groeiproces ....• beweging is het feit dat zij waarvoor we de ogen niet kuneen ware samenhorigheid tot nen sluiten. Onze reactie mag stand heeft gebracht, daar waar echter niet een terugkeer Zijn toch van een echte leiding of or- naar de heksenjagerijen der rantsatte geen sprake is. Dit duistere middeleeuwen. Toch .aatste maakt van de provobe- moeten we de vrees in ons hart weging misschien de enige he- een dergelijke richting laten uitiendaagse revolutionaire macht gaan wanneer we b.V. de woorIn staat om een ganse stad in den van het Amsterdams winuarmtoestand te brengen. keliertj e aanhalen : « Al zij n Hoogstwaarschijnlijk is deze er 5.000, ze moesten ze allemaal provogedachte gesproten uit een tegen de muur zetten », Zonder voor of tegen uit te ipontane historische ontwikkeling. Een ontwikkeling waar- spreken, mag men toch stellen dat het humanistisch bekeken ran we de wortels reeds terugvinden in de vorige eeuw. De fout is te vertrekken van het idee fixe dat de provo's tot alles provo's zelf spreken trouwens in staat zouden zijn, en hen geregeld over hun verwantschap -net de 10se-eeuwse anarchisten. veroordelen enkel en alleen om )ok zij reageren tegen het uit het feit dat ze provo's Zijn. leze eeuw gegroeide beginsel In 1960 begon een groepje onäat de emancipatie van de mens der leiding van Amsterdammer zebaseerd moet zijn op ztjn arJasper Grootveld, de strijd teoeld. gen een der verschij nselen van Er is althans één verschil met onze moderne samenleving : ntde vroegere anarchistische ..,e- cotineverslaving. Stilaan werden wegingen. Waar voordien enkel nog andere aspecten in deze strijd betrokken. In 1964 kwahet absurdisme en fatalisme men voor het eerst de « happe(vandaag nog bij de beatniks) gepredikt werd, willen de ~)ro- nings » bij het Amsterdams Lieverdje op het Spui. Ook intelvo's de mens als individuele scheppende kracht op het voor- lectuelen, o.a. schrijver Simon Vinkenoog scharen zich achter plan stellen. de actie. Naast de « happening » In feite schrijven zij één groot wordt het gebruik van mariscience fiction verhaal. Dit verhuana een symbool en wordt haal gaat over een cybernetische maatschappij, waarin de ma- beschouwd als een communtcatiemedium. chine elke arbeid heeft overgenomen, zodat de gehele menseIn het voorjaar 1965 wordt de lijke geesteskracht vrijkomt provocatie meer en meer openvoor werkelijke creativiteit. En baar. Dit vooral naar aanleiding creativiteit is voor de provo : van de verloving van prinses leven, genieten van l'tet volle Beatrix met Claus von Amsleven. De provo is een homo berg. Er worden provocerende ludens. pamfletten verspreid. Even laTrouwens de hele gevoerde ac- ter, 20 Juli 1965, komt voor het tie beschouwt hij als een spel, eerst de naam Provo in de kraneen spel dat hij ernstig noemt. ten. Het was dr. Buikhuisen die Hiervan is de « happening» het deze benaming uitvond voor een symbool. Deze « happening » be- proefschrift. In het huwelijk van de Nederschouwen deze provo's zo een beetje als hun naamkaartje, of landse kroonprinses vinden de zelfs als hun programma in mi- provo's dankbaar provocatievoer. kro-vorm. Het kan ook een ka- Het maandblad ( Provo » verondertussen worden rikatuur zijn van de wereld die schijnt, pamfletten verspreid en worden zij deze van het « klootj esvolk » demonstraties gehouden. De ponoemen. Van dit alles kunnen wij de litie begint drastisch op te treden. provo's echter niet de uitvinders noemen. Inderdaad, wat zij Een eerste zusterkern van de \I,

Z

Pro\'o-acth'iteit beweging ontstaat te Antwerpen later gevolgd door Brussel, Parijs en andere steden. Provozendelingen zwermen de wijde wereld in. De pers wijdt grote bijdragen aan het verschijnsel. 1 juni 1966, de provo's slepen te Amsterdam een zetel in de wacht bij de gemeenteverkiezingen. Er is grote consternatie. De provobeweging is ook een politiek feit geworden! Over de bedoeling nu van de provobeweging, zegt Koen Calliauw, een van de Antwel"pse leidende figuren : we Willen een anarchistische maatschappij vestigen, zonder gezag van bovenaf, zonder politieapparaat, een maatschappij waarin de menselijke solidariteit de plaats inneemt van het gezagsapparaat. « Verder komt hij op voor collectivisme en optimaal gebruik van computers. In dit verband werden een aantal « witte-plannen D ontworpen. Ook spreekt Calliauw zich uit voor een federalistische staatsvorm in België, dit echter niet als Uiteindelijk dool, doch als overgangsvorm naar een anarchistische maat-

schappij van vrije Individuen. Het Antwerps schepencollege wil hij b.v. vervangen door een massale computer. Zichzelf noemt Call1auw een pacifist, maar hij is er wel van overtuigd dat anderen er afwijkende ideeën op na houden. Duco van Weerlee zegt in de inleiding van zijn boekje « Wat de provo's willen )} dat Provo een links-radicale beweging is van jonge mensen die in hun uitingen de traditionele paden versmaden, waaruit vloeit dat het linkse karakter rechts afstoot en het radicale avantgardisme 99 t.h. van links. De provobeweging stelt zich dus buiten de hedendaagse samenleving, wat uiteraard wrijvingen en botsingen met zich brengt. Deze atmosfeer van constante wrijving wordt benut als voedingsbodem voor de provocatie. Deze provocatie wordt niet gevoerd bij middel van ronkende volzinnen. De provo's vallen de moderne maatschappij aan in alledaagse maar ook bijzonder kwetsbare aangelegenheden. Zij lopen vervuild rond, dragen lodders van kleren, laten het haar lang groeien, lopen op blote voeten enz. Hiermee wekken zij de wrevel van de massa. En dat is hun doel : ongerustheid wekken, niet laten inslapen. RoeI van Duyn, een toonaangevende Nederlandse provo zegt: « Het generatieconfilct wordt door ons bespeeld... temidden van de ideologische uitputting waaraan de welvaartslanden lijden, inspireren wij tot verzet », Ook sexuele ontvoogding speelt in dit alles een grote rol. Provo's dromen niet van die dingen, zij doen het. Althans dit beweren Zij. Vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid, zijn ook voor hen de grote sleutelwoorden. De verworvenheden van de huldlge samenleving noemen zij religie. Heel spitsvondig hebben zij iedereen de kans ontnomen hen enige vorm van religie aan te wrijven. Zij spreken nn « image », Trouwens uit al mijn ervarmgea met deze jongelui is mij vooral bij gebleven dat er althans een kern is die weet wat; ze wil. En juist deze kern maakt het onverantwoordelijk de hele zaak over het hcofd te zien. Amsterdam ligt nog niet in België, inderdaad. Maar wat daar gebeurde kan ook hier gebeuren. In heel Nederland werd luid gelachen toen bekend werd dat de provo's met een lijst opkwamen. Indien men er nu nog lacht is het eerder aan de groene kant. Want dat men met die provo's In de gemeenteraad (het is er inderdaad niet één, want zij w1llen elkaar aflossen), heel wat te stellen zullen hebben, moet niet worden betwij feld. Men zal ze ook niet links kunnen laten l1g~~n daar ze voor hun provocatie thans I:.•.•:.;ruik kunnen maken van enkele verworven rechten. En met wet en recht kan in een democratisch staatsbestel niet worden gespot. Uit dit alles valt dan nog één gevolgtrekking te maken : misschien kunnen we over een groot gedeelte van de provo's heen stappen, maar met die werkende kern moeten we alvast rekening houden. Trouwens Is dat niet zo met alle bewegingen in onze maatschappij ? Marc ANDRIES

(c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent

Recommend Documents