(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
Uitgegeven door de vzw Uberaal Vlaams Verbond. Stichting A. Vanderpoorten Redactie. Leopotdstraat 10 2000 Antwelpen Hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever Fr. Strieteman. H. Kemisstraat 36 2520 Edegem Administratie. Tel. 021230.37.73 Eburonenstraat 33 1040 Brussel
In dit Dummer:
Het SPOOK van.de pensioencatastrofe
• Boedelscheidi.ng in Brabant
• Willemsfonds en derde fase
• Kohl en Havel
• Dode dichters, levende cinema
Liberaal Vlaams Tiidschrift Maandblad - jaargang
112,
nr.
3,
maart
1990
Abortus voorkomen Het verbaal geweld van voorzitter Van Rompuy ten spijt, heeft de CVP zich noodgedwongen moeten neerleggen bij de gewijzigde politieke opstelling ten aanzien van het abortus-probleem. Na ruim 20 jaar discussie zorgt de vrije stemming in het parlement eindelijk voor een doorbraak, die de veranderde ethische en strafrechterlijke opvattingen en praktijk recht laat wedervaren. In de Senaat werd het wetsvoorstel Herman-Michielsens-Lallemand reeds ontwerp van wet en de stemming in Kamercommissie laat er geen twijfel over bestaan dat het eerlang ook daadwerkelijk kracht van wet kril·gt. Een lang en ingevo ge kortzichtige politieke berekening vaak beschamend debat nadert het eindpunt. België zal dan niet langer één van de laatste Europese landen zijn die de nieuwe visies inzake moraal op het vlak van zwangerschap en geboorte op een kraml1achtig-kortzichtige, ja hypocriete mamer poogt te onderdrukken. Het heeft er trouwens nog een duidelijke aanmaning bijgekregen vanwege het Europese Parlement dat, met een overweldigende meerderheid, ons land, Spanje en Ierland verzocht de vrijwillige zwangerschapsafbreking eindelijk te legaliseren. In de hoop, het achterhoedegevecht weer voor een tijd te kunnen rekken, stelde de CVP een soort aanvullend protocol voor, met maatregelen om via voorlichting en begeleiding abortus zoveel mogelijk te voorkomen. Wellicht tot haar verbazing stemden ook haar tegenstrevers in het debat daarmee in. Maar dan wel op voorwaarde dat dit bijkomend initiatief los zou staan van de wetswijziging, er dus niet aan gekoppeld zou worden. Blijkbaar heeft de partij van Van Rompuy ook daarin berust. Wel poogde zij nog liberalen en socialisten van elkaar los te weken door deze aanvullende maatregelen aan de coalitiepartners over te laten. Oorspronkelijk verzette de SP zich daarte~en, maar van dit logisch standpunt is zij inmiddels afgestapt. Niemand juicht abortus-provocatus als middel tot geboorteregeling toe. Ook door de verdedigers van de wetswijziging werd en wordt zij aanzien als het ultieme mid-
del tegen de ongewenste zwangerschap op grond van zowel psychologische als sociale en materiële omstandigheden. Terwijl de wet ook illegale en nog vaak levensgevaarlijke praktijken uit de wereld moet helpen, benevens de discriminatie die maakt dat wie voldoende middelen heeft zich maar even over de grens dient te verplaatsen. Hulp in geestelijke nood en een rustig gesprek zal in vele gevallen verhinderen dat vrouwen zouden laten overgaan tot een ingreep die zij zich later zouden kunnen betreuren. Maar daartoe is de kracht van de overreding het geschikte middel: niet de repressie. Opmerkelijk is inmiddels dat nu zo sterk de nadruk wordt gelegd op de enorme diensten die centra voor sexuele opvoe· ding en gezinsplanning daarbij kunnen spelen. In het verleden zijn zij vaak het voorwerp geweest van vervol~ingen en plagerijen. Het is juist dat sommige betrokkenen zich, vanuit hun weerstand tegen de betonnen muur va••de onwil, lieten verleiden tot provocerende overdrijving in het woordgebruik. Waarmee zij hun belagers alibi's aan de hand deden, waarachter die hun wereldvreemde principiële argumenten konden verstoppen. Wedden dat de CVP op dit vlak nu snel de «achterstand» zal weten op te halen, zoals ze dat steeds doet wanneer ze ingevolge de feitelijke ontwikkelingen de boot blijkt te hebben gemist. Denk maar aan dat andere eind van de levensdraad, sedert de crematie is ingeburgerd. De christen-democraten vechten sindsdien met de vrijzinnigen voor de functies in de beleidsorganen. Maar het besluit mag positief zit·n. Toen abortus voor de Christelijke Vo kspartij nog volstrekt onbespreekbaar was, werd van die zijde aan begeleiding van zwangere vrouwen in nood nauwelijks enig belang gehecht. De a~1?edwongenommekeer betekent dat menseliikheid het haalt op de dogmatische opstelling. En dat, hoogstwaarschijnlijk, de liberalisering zal leiden tot een daling van het aantal zwangerschapsafbrekingen. Fr. STRIELEMAN
Hetsnookvandep~en~s~io~e~nc~a~ta~s~~o~~ Ministeriëel geklungel leidt tot een vergelijk dat leidt tot een financiële afgrond
(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
Nie op 60 met vervroegd p~niioen ging toen deze regenng tevormd werd, heeft straks wel:" lcht de officiële pensioeneeftijd bereikt, wanneer -Aartens 8 een beslissing heeft tetroffen over de toegelaten ~eftijd. De regering maakt zich nderdaad al vele maanden beachelijk met de rel over de iensioenleeftijd. Het to.pp~nt verd bereikt toen amper m VIer rren een lichtzinnig vergelijk verd uitgewerkt, zonder enige costenberekening. CVP PSC en premier Wil'ried Martens legden de sociaistische initiatiefnemers Alain lan der Biest en Leona Detiège 'een duimbreed in de weg toen ~ij groots uitpakten ~e~ hun rensioenplannen. Ministers, He een leeftijdsvermindering liet genegen waren hadden de mreaucraten van het planbu'eau vele dagen vergeefs werk (linnen besparen. Of lieten zij )egaan in de hoop, dat het plannireau de financiële niet-haaloaarheid van een pensioen op JO voor allen zou aantonen ? Een feit is, dat electorele bereep.ingen bij alle betrokken parijen de doorslag gaven. PS en "lP wilden sympathiek overkonen door hun voorstel en CVP m PSC, wetende dat de goedeenring van het voor~tel tot een lationale ramp zal lelden na de eeuwwisseling, riskeerden het rit die zelfde electorale berekeringen niet brutaal «neen» te zeggen. Hierbij werd eens te neer de invloed aangetoond van de syndicale linkervleugel .n het zuilenpaleis van de rweekerkenstraat. Het ACV en 'let ABVV stonden immers eensgezind achter Van der lJiest en Detiège en blijven ook ~u jwarsliggen. De hoofdvogel m deze klucht werd begin februari lfgeschoten door de Volksunie. De Vlaams-nationalisten, die Jok met linkse haanties de voorsten hebben af te rekenen, oestempelden het regeringscompromis als een aanvaardJaar voorstel. Zo aanvaardbaar, dat prompt enkele alternatieve maatregelen de we~eld ",:e~den ingestuurd. B.egrotmgsmlm~ter en vice-premier Hugo Schiltz en zijn partijvrienden toonden andermaal aan niet te weten op welk been zij moeten staan in de roomsrood gekleurde coalitie. <.
Nakend probleem Uiteindelijk bleken alleen de werkgevers, gegroepeerd in het Verbond van Belgische Ondernemingen V!JO, en de PVV het pensioenprobleem op een .~delijke wijze te benaderen. ZIJver2
.
zou wezen dat bruggepensioneerden overstal?pen op 60 naar het rustpensioen. Voor de betrokkenen is dit een financieel nadeel en de vakbonden wimpelen deze regeling af. H~t Meer uitgaven inderhaast bereikte compromis houdt mannen tot hun 65 in het door besparing brugpensioen. De vakbonden Wat hierbij vergeten werd is zijn dus ten dele tevreden, want dat aldus bereikte besparingen andere brugregelingen -zoals ~.e in de stempelkas teniet worden lagere leeftijdsgrens in bedrijgedaan door hogere pensioenven in moeilijkheden of herlasten. De redenerin~ houdt bo- structureringworden afgevendien geen rekenmg met de bouwd. Bovendien wordt nu de toekomst (de denataliteit die «brugtaks» ingevoerd. Ee!l socileidt tot minder actieven) en is ale belasting van gemiddeld dus gewoon kortzichtig. Haar 2.000 fr. per maand per bruggeaanvaarden betekent het volle- pensioneerde en ten !?ste van dig faillissem~nt voor "d~~genen, de werkgevers. Enerzijds gaan die nu nog kinderen ZIJ~. O~k ondernemingen in problemen een ander feit werd duidelijk minder soepel het personeelsuit het oog verloren. Het aantal bestand kunnen herschikken en gepensioneerden beïnvloedt anderzijds gaan bedrijven, die ook de uitgaven van onze reeds nu reeds met hoge loonlasten bankroete ziekteverzekerin~. tegen een steeds sterkere conDe WIGW's (weduwen, invahcurrentie moeten optomen, nog den, wezen en ... gepensioneerbijkomend worden beboet. den) betalen amper of g~en rem- Eens te meer speelt bi] dit alles gelden. Hoe groter, die groep de traditionele kronkel: wat de hoe lager de ZIV-inkomsten. overheid niet kan betalen, zulBovendien wordt deze groep len wij via een handuig truukje gebrandmerkt weg~ns overc?nhalen bij de bedrijfswereld en sumptie, dus uitgavenbeïnde bevolking. Dit uitgewerkt vloedend. Onverteerde Meiuil vergelijk ~s een ~oveelste typisch en jammerlijk voorbeeld De voorganger van de huidige Beboetmetbrugtaks van halfslachtige maatregelen pensioenministers , staatssecreHet smoesje van Happart taris Pierre Mainil, trok dan ook werd ingeroepen om de vorige die re~eringen uitwerken waneen logische gevolgtrekking. Hij coalitie ten val te brengen en neer ZIjoverheerst worden door «de zuilenpartij». stelde een rustpensioen na 45 aldus het dossier ziekenfondsHet woord is nu aan vakbonjaren activiteit voor de vrou';'V fraude te verdoezelen. Van voor. Hij wenste wel een fl~XI- meetaf aan was het allen een den en werkgevers. Het is !e biliteit in te bouwen voor belde raadsel waarom er twee pensi- hopen voor de jonge Belgen, die geslachten. Zij konden op 60 oenexcellenties opdaagden, die straks sociale bijdragen moeten met pensioen. De extra 5 % ver- dan nog van de zelfde ideologi- gaan betalen, dat deze regering snel een struikelpunt vindt. Onmindering per. jaar kwamen sche strekking zijn, net als Bus- geacht de penSIOenleeftil'd die daarbij te vervallen, zodat het quin, de minister van Sociale hen te wachten staat, zul en zij pensioenverlies zich beperkte Zaken overigens. Deze heer en dan toch de zekerheid hebben tot de gepresteerde jaren. dame zetten het planbureau aan Het voorstel Maiml werd ech- het werk en poogden aan te dat zij niet financieel ~oeten opdraaien voor de dreigende ter niet verteerd in de Nationale tonen dat een flexibel pensioen «historische vergissing». Arbeidsraad, de NAR, waarin tussen 60 en 65 ook in de 21 ste benevens de werkgevers ook de eeuw financieel haalbaar bleef. Walter Vaerewijck vakbonden het voor het zeggen Een besparing, dachten zij, hebben. Het feit, dat de NAR nu wordt voorgezeten door Jo Walgrave, een vrouw van ACV-signatuur, zal de debatten in de toekomst niet vereenvoudigen. En die gesprekken komen er vermits de regering het thans overhaast gereedgestoomde vergelijk, de berg die de muis DE VLAAMSE GIDS baart, aan vakbonden en werkgevers zal voorleggen. Na de poging Mainil ';'Verd overigens reeds een syndicale tegenaanval ingezet. Prompt werd toen onder vakbondsdnik aangedrongen op een vo~edig pensioen voor allen na 40 Jaren arbeid. Iedereen met rust dus op 60 ! Op dit ogenblik werkt uw kultureel tijd.ehrift nog 1 man op 5 en 1 vrouw op 25 na de 60 uitgeblazen kaarsjes. De syndicale redenering is
wezen stelselmatig naar onweerlegbare feiten: ingevolge de denataliteit vergrijst onze bevolking. Het aantal ge~ensioneerden zal hierdoor meen steeds grotere wanverhouding tot het aantal actieven uitgroeien. De pensioenlast komt aldus op steeds minder schouders terecht en wordt dus onbetaalbaar. De vermindering van het aantal actieven leidt tot een steeds groter tekort aan arbeidskrachten, een fenomeen dat zich nu reeds laat gevoelen in enkele sectoren, provincies of professionele specialiteiten: . Anderzijds is er de discfl.mlnatie. Een man moet 45 Jaar werken en mag pas van 65 af op een volledig pensioen rekenen als de eerste voorwaarde vervuld is. Voor de vrouw volstaan 40 dienstjaren en begint de rust op 60. De vrouw ~an niet alleen vroeger met pensioen, maar geniet dus ook sneller een hogere uitkering dan de man. In 1978 reeds onderstreepte de EEG, dat deze discriminatie moest worden afgebouwd. Er werd wel een overgangsperiode voorgesteld.
simplistisch in haar eenvoud. Een verminderde pensioenleeftijd zal leiden tot vrijkomende arbeidsplaatsen. Jongeren kunnen dus aan de slag.
Boedelscheiding_in~B_r_a_b_a_n_t~~ __ ~~_ (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
Charles Picqué, de voorzitter van de Brusselse regering wil dat het hoofdstedelijk gewest onder de voogdij van de provincie Brabant uit moet. In één adem, Picqué wil de afschaffing van de provincie Brabant en de splitsing in Vlaams- en WaalsBrabant. Een standpunt dat in Vlaanderen niet onopgemerkt is gebleven. In de denkoefening van Picqué, die naar eigen zeggen door zijn franstalige Brusselse PScollega's wordt gedeeld, moeten alle bevoegdheden van de provincie Brabant, uitgeoefend in het hoofdstedelijk gebied (de 19 Brusselse gemeenten) overgeheveld worden naar het Brussels Gewest. Picqué vindt het provinciaal niveau in Brussel totaal overbodig, zelfs storend voor de goede werking van de Brusselse instellingen.
Gekuisd federalisme
Dadelijk gevolg van die stelling is uiteraard de splitsin~ van de provincie in een provincie Vlaams- en Waals-Brabant. Het Brussels Gewest zou in die denkoefening dus bevoegd worden voor o.m. militieproblemen, de voogdij van de gemeenten en tal van stedebouwkundige en ruimtelijke aan~e1egenheden. Voor het provmciaal onderwijs ol> Brussels grondgebied voorziet Picqué een overheveling naar de Fran:se en Vlaamse gemeenschapscommissie. Volgens de ideeën van PicQ,ué verdwijnt de provincie als mstelling op zich niet, maar wordt zij opgenomen in het Brussels Gewest. Brusselaars zouden dus bij de hoofstedelijke verkiezingen meteen hun provinciale afgevaardi~den aanduiden die tegelijkertiJo in de hoofdstedelijke raad zetelen. Picqué kiest duidelijk voor een federalisme met drie en in zijn denkpiste profileert Brussel zich als een volwaardig derde gewest. Picqué zegt dit omdat het federalisme in ons land dringend aan een grote kuis toe is. In Brussel is het provinciaal niveau zonder meer overbodig en bemoeilijkt het de werking van de instellingen.
Randgemeenten In zijn betoog zegt Picqué dat de faciliteiten in de rand~emeenten door de splitsing niet noodzakelijk opnieuw op tafel moeten komen. «Er bestaan drie regio's met hun grenzen. Om die te wijzigen moeten Vlamingen en Walen het eens geraken. En dat wil ik wel eens zien gebeuren», zo zegt Picqué.
Picqué doorbreekt daarmee tot een dramatisch financiële definitief de solidariteit tussen toestand geleid. de franstalige Brusselaars en De splitsing op zich stelt voor deze van de rand. De grenzen de VU geen probleem, wel de van de 19 Brusselse gemeenten boedelscheidfng. Een billijke. zijn voor hem «onaantastbaar», verdeling van het provinciaal maar op voorwaarde dat de faci- patrimonium in het Brussels liteiten voor de franstaligen in Gewest zal zonder twijfel het de rand behouden blijven. voorwerp uitmaken van «harde Voor Picqué is ook de split- onderhandelingen» . sing van het kiesarrondisseEén besluit staat daarbij vast: ment Brussel-Halle-Vilvoorde het grootste deel van het Brageen punt. Voor hem is het bants geld gaat naar de franstalienkel te doen om de samenhang gen. Eén voorbeeld maakt veel van het beleid in Brussel. Pic- duidelijk: in Waals-Brabant qué pleit voor een coöperatief wordt 81 miljoen fr. uitgetrokfederalisme tussen Brussel en ken voor 2,8 km wegenwerken, de provincies Vlaams- en dat is 28,3 miljoen fr. voor 1 km. In Vlaams-Brabant kost 1 km Waals-Brabant. Enige bedoeling van Picqué is de stadsvlucht af nieuwe weg 19;9 miljoen fr., of 9 miljoen fr. minder dan in te remmen en zo de personenbelasting voor het gewest veilig Waals-Brabant. Nog ongelooflijker lijkt de te stellen. In wezen verschilt de ziens- voogdij. In Brabant hebben de wijze van Picqué weinig van franstalige bestendig afgevaarhetgeen vice-premier Dehaene digden een voogdijrecht over de reeds eerder over de splitsing Vlaamse gemeenten, iets wat in van Brabant verkondigde. De- tegenstrijd is met de nieuwe haene vindt het ook voor de federale structuur van ons land. hand liggend dat het gewest Brussel op zijn grondgebied de taken van de provincie Brabant overneemt. Even logisch vindt ;Dehaene het dat er aparte provincies Vlaams- en Waals-Brabant komen.
Cijfermati~ berekende de VI dat de provincie de meeste ei gendommen in Brussel heef (61 %), gevolgd door Nijve (22 %), Leuven (14,8 %) el Halle-Vilvoorde (2,2 %). 00) inzake de provinciale scholer en de instellingen eist Brusse het leeuwedeel voor zich op. Ir Halle-Vilvoorde is er geen enke Ie provinciale school. Vast staat dat de provincit Brabant op dit ogenblik me ernstige administratieve probie men kampt en dat precies doo de recente staatshervorming. IJ de provinciale administratie 10 pen niet minder dan zes ver schillende soorten ambtenarer rond: provinciale, nationale lVIaamse, Waalse, franstalige el Brusselse. Het grootste deel V8I )het rijkspersoneel dat in de pro .vinciebesturen werkt, gaat ove: JIlaar de gemeenschappen en dr !Bewesten en dat zou 0I! termijr wel eens tot een ware leegloof )kunnen leiden. Bert Comelis
Boek Frans Grooijans
Overlegstructuur
Het Willemsfonds en het Liberaal Vlaams Verbond hebben, samen met het Liberaal Archief, opnieuw de handen in elkaar Vanuit Vlaamse hoek wordt geslagen voor de uitgave van een boek gewijd aan een groot reeds lang aangedrongen op de liberaal voorman: Minister van Staat Frans Grootjans. splitsing van de provmcie BraHet zal begin mei klaar zijn. Het is geen «liber amicorum» bant. Na de verklaringen van met getuigenissen van vrienden en evenmin een verhaal over Charles Picqué maakte de de belangrijke rol die Frans Grootjans speelde in de Belgische Volksunie een dossier bekend politiek. Wel wordt, naar analogie met het boek over Herman waarin het Brabants splitsingsVanderpoorten, de grote staatsman zelf aan het woord probleem cijfermatig werd gelaten. voorgesteld. De VU is reeds Door een redactiecomité, onder voorzitterschap van Gouverlang voorstander van de splitneur Andries Kinsbergen, werd een selectie gemaakt uit de sing maar wenst geen overhevehonderden redevoeringen, interpellaties, interviews en tekling van de provinciale besten van Frans Grootjans. voegdheden naar het Brussels Ook U wil dit boek, dat zowel een J,)Qlitiek-historische, als Gewest, zoals Picqué voorstelt. sentimentele waarde heeft, ongetwijfeld bezitten. Dit kan De VU kiest voor een overlegdoor storting van 1.000 fr. op rekeningnr. : Boek Frans structuur voor de provinciale Grootjans, 9000 Gent, 290-0224881-56. bevoegdheden in BrusselHoofdstad. De Volksunie buigt zich reeds geruime tijd in een werkgroep olv. Kamerlid Luk VanhorenDe verslagbrochure van het collo- politiekin één panel verzameld. beek over de splitsin~. Tot een quium ••De Vlaamse Gemeenschap De verslagbrochure telt 88 pagina's echte denkoefening IS men in en het Brusselse Gewest- dat het is geHiustreerd met zwartwit toto's die werkgroep nog niet geko- Gesprekscentrum van de Stichting- en kost 300 frank. men. WefheeIt de VU een aan- Lodewijkde Raet op 30 september De brochure is te verkrijgen bij de tal cijfers bijeengebracht, die bij 1989 organiseerde, is van de pers. Stichting-Lodewijkde Raet, Liedtsde «boedelscheiding» in de Het bevat twee uitvoerige referaten straat 27-29, 1210 Brussel, tel. OZ weegschaal kunnen gelegd over de bestuurlijke organisatie en 242.01.11. de financieTeleefbaarheid van het Men kan het bedrag ook overschrijworden. De VU gaat uit van de vast- Brusselse Gewest, telkenmale ge- ven op rekeningnummer 425stelling dat Brabant een «ana- volgd door een commentaar, en de 2087571-33 met vermelding «Ver· chronisme» is in de Belgische belangrijksteconclusies van het po- slagbrochure 30 september 1989 •• Staat. Franstalige bestendig ge- litiek debat, waarmee het collo- De prijzen zijn inclusief verzendeputeerden beslissen over quium werd afgesloten. dingskosten. Vlaamse gemeenten en om~e- Voor de allereerste maal waren de (Med. van de Stichting L.odewIJA keerd. Bovendien heeft de ]a- tenoren van de Vlaamse Brusselse de Allet) renlange _ «wafelijzerpolitiek»
Het Willemsfonds en de «derde fase»
Welke prijs zal Vlaanderen alweer betalen 1 (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
Het jaarverslag 1989 van het Willemsfonds - opgesteld 4o.or Algemeen Secretaris Georges Declere'!.. - besteedde traditiegetrouw veel aandacht aan de problematiek van de staatshervorming. De redactie oordeelde liet nuttig daaruit de voornaamste elementen te lichten. In 1989 kreeg het door de regering Martens VIII ontworpen nieuwe, federale België stilaan vorm. Op 1 januari werden in uitvoering van de eerste fase een aantal belangrijke bevoegdheden overgeheveld naar de gewesten en gemeenschappen, en nog in de loop van januari '89 keurde het parlement ook de. tweede fase goed, die de financiering van de nieuwe bevoegdheden moet regelen en die tevens Brussel omvormt tot een volwaardig derde gewest. Dat deze beide al gerealiseerde fasen van de staatshervorming niet erg gunstig zijn voor Vlaanderen, lioeft hier geen verder betoog. Ook Algemeen Voorzitter, Ernest Van Buynder, tevens voorzitter van het Overlegcentrum van Vlaamse Verenigingen, liet in 1989 geen gelegenheid voorbijgaan om te wijzen op de voor Vlaanderen negatieve ~evolgen van de staatsliervormmg. Ondertussen is echter ook duidelijk çeworden dat het «nieuwe België» een vreselijk ingewikkelde en ondoorzichtige constructie is, zo complex dat alleen een handjevol specialisten er echt klaar in zien. Aan instellingen is er in het «nieuwe België» in elk geval geen gebrek: 6 regeringen en parlementen, 3 gemeenschappen, 3 gewesten, Belgische wetten, Vlaamse en Waalse decreten, Brusselse ordonnanties,een arbitragehof, een overlegcomité en sinds het Voerencompromis van eind '88 zelfs een college van provinciegouverneurs. Niet ten onrechte hebben sommige politieke commentatoren de nieuwe staatsstructuren omschreven als een staaltje van communautaire spitstechnologie. De burger, die er allicht niet veel van begrijpt, blijft bij deze meest ingrijpende hervorming van ons land sinds 1830 vrij onverschillig. Het is de meeste «oude Belgen» m.a.w. blijkbaar ontgaan dat zij per 1 januari. '89 automatisch «nieuwe Belgen» geworden. zijn.
bijzonder de Vlaamse politici van de meerderheid, die gehoopt hadden dat met de nieuwe, in hun ogen definitieve staatshervorming een einde zou komen aan de communautaire spanningen en twisten, zijn, zoals uit een aantal gebeurtenissen uit het voorbije jaar blijkt, in elk geval bedrogen uitgekomen. Het is misschlen wel kalmer geworden, maar van een echte pacificatie kan toch, alle Vlaamse toegevingen ten spijt, geen sprake zijn. In het begin van 1989 waren er alweer wri]vingen in Voeren, waarbij bleek dat het pas gevormde college van provinciegouverneurs niet bi] machte was zijn rol van scheidsrechter te vervullen. Zorgwekkend was de toestand op communautair vlak echter vooral in de Vlaamse randgemeenten rond Brussel. Zoals velen, w.o. het WF, gevreesd hadden, leidde de grondwettelijke vergrendeling van de faciliteiten tot een toename van de verfransingsdruk, niet alleen in de zes faciliteitengemeenten rond Brussel, maar ook in de andere randgemeenten. Het incident rond het niet afleveren van bouwvergunningen aan franstaligen in Overijse, dat de voorbije zomer de politieke gemoederen beroerde, is in dit verband symptomatisch. Ergerlijk is vooral het feit dat de franstalige agressiviteit in Vlaams Brabant thans institutioneel georganiseerd wordt. Op 25 februari '89 richtte de Franse Gemeenscha:p een door haar gesubsidieerde informatiedienst op ten behoeve van de franstaligen in de Vlaamse randgemeenten rond Brussel, en op 28 juni '89 keurde de Franse Gemeenschap het zgn. «charter van de Franse taal» goed, dat o.m. bepaalt dat het een basisrecht is van elk lid van de Franse Gemeenschap om binnen de grenzen van België zijn taal en cultuur gerespecteerd te zien, en dat elke burger het recht heeft in zijn taal te worden bediend door de administratie, de openbare instellingen en de bedrijven. Een goed verstaander begrijpt onmiddelGeen pacificatie lijk dat deze bepalingen bedoeld zijn als steun aan de De ontwerpers van dit in~ewik- franstaligen in Vlaanderen en kelde systeem, en meer 10 het meer bepaald in de Vlaamse
4
rand rond Brussel. Deze initiatieven van de Franse Gemeenschap, die op een ongehoorde wijze afbreuk doen aan het principe van de niet-inmenging, liebben samen met enkele andere voorvallen, w.o. het reeds aangehaalde incident van Overijse, geleid tot een zekere zenuwachtigheid in Vlaamsgezinde middens. Het spookbeeld van de olievlek doemt weer op en in de loop van 1989 zijn van Vlaamse kant ter zake nogal wat pessimistische verklaringen afgelegd, ook al menen anderen dat aan de hand van de jongste verkiezingsuitslagen deze Vlaamse vrees enigszins moet genuanceerd worden. Om de franstaligen duidelijk te maken dat Vlaanderen hun agressief en arrogant optreden in Vlaams Brabant niet langer neemt, dient het Vlaamse doemdenken in deze materie echter onverwijld vervangen te worden door een offensief beleid.
Volwaardig derde gewest En dan is er Brussel zelf, dat door de nieuwe staatshervorming een volwaardig derde gewest is geworden met dezelfde bevoegdheden en dezelfde financieringsregeling als Vlaanderen en Wallonië. De vorig jaar meermaals geuite vrees dat de Vlamingen in de structuren van het Brusselse gewest op een ongehoorde manier zouden geminoriseerd worden, is bewaarheid geworden bij de eerste, rechtstreekse verkiezingen voor de Hoofdstedelijke Raad op 18 ·uni'89: op een totaal van 75 eden werden slechts 11 Vlamingen verkozen, d.i. zelfs nog één minder dan de meest pessimistische Vlaamse raming. De franstaligen, die op deze manier toch een soort talentelling voor Brussel verkregen hebben, hadden dan ook alle reden om victorie te kraaien. In het reeds vermelde «charter van de Franse taal», dat door de Franse Gemeenschapsraad kort na de Brusselse verkiezingen werd goedgekeurd, wordt reeds in de preambule geproclameerd dat Brussel een 81:0te franstalige stad is. Inmiddels is uit een
I
onverwachte hóek een nieuwe zet in de richtinç van èen volledige drieledigheld van de Belgische staatsstructuren gedaan: bepaalde Vlaamse politici uit de hoofdstad, die zich blijkbaar eerder Vlaamse Brusselaars dan Brusselse Vlamingen voelen, vragen dat de Vlaamse Gemeenschap bij decreet een aantal van haar persoonsgebonden materies te Brussel samen met de nodige financiële middelen zou overdragen aan de Vlaamse Gemeenschapscommissie voor Brussel, een mogelil·kheid die overigens uitdrukke ijk wordt voorzien in de bijzondere wet van 12 januari '89 over het statuut van Brussel. Het is zonder meer duidelijk dat Vlaanderen op dit verzoek niet mag ingaan. Het zou immers een verdere verankering van de voor Vlaanderen ongunstige drieledigheid van het «nieuwe België» met zich meebrengen en tevens betekenen dat Vlaanderen de enige bevoegdheden die het nog bezit in zijn eigen hoofdstad zou prijsgeven. Bij de verdere voltooiing van de staatshervorming zullen de Vlamingen er m.a.w. moeten over waken dat de nu reeds bestaande drieledigheid niet verder .uitgebreid wordt en dat de nadruk in de nieuwe structuren komt te liggen o:pde fundamentele tweeledigheid van ons land.
De «magische» derde fase Daarmee zijn we aanbeland bij een begrip dat in de politieke discussie al bijna magische proporties heeft aangenomen: de derde fase van de staatshervorming, die naast de hervorming van het parlement en de afschaffing van het dubbelmandaat, ook het internationale verdragsrecht en de kwestie van de residuaire bevoegdheden zou moeten regelen. Indien de eerste en de tweede fase van de staatshervorming in ijltempo door het parlement werden gejaagd, dan lijkt de regering heel wat minder gehaast te zijn om de derde fase, die nochtans het sluitstuk van het «nieuwe België» zou moeten vormen, te realiseren. Na heel wat getalm heeft de regering de zaak uiteindelijk doorgeschoven naar het parlement, waar pas op 22 december van vorig jaar de gemengde parlementaire commissie voor de Hervorming van de Instellingen werd geïnstalleerd.
r (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
Het zou de bedoeling van de meerderheid zijn om tegen de zomer van '90 met concrete voorstellen voor de dag te komen. Sommige neo-unitaristische krachten binnen de huidige meerderheid schijnen evenwel te menen dat het federaliseringsproces nu reeds ver genoeg, of zelfs te ver is gegaan, en hopen met het op de range baan schuiven van de derde fase allicht te bereiken dat er van uitstel uiteindelijk afstel zal komen. Zelfs de ontwerper van de nieuwe staatshervorming, vice-premier Dehaene, stelt Ernest Van Buynder, Algemeen thans dat bepaalde, nochtans belangrijke zinnen wat ondoordacht in het regeerakkoord zijn staatshervorming, zoals de vergrendeling van de faciliteiten binnengeslopen. Inmiddels lanceerden zowel en het statuut van Brussel als politieke partijen als andere or- derde gewest, zouden weggeganisaties hun opvattingen ter werkt worden. Er wordt tevens zake, en het spreekt vanzelf dat gepleit voor de splitsing van de ook de Vlaamse strijd- en cul- provincie Brabant en voor een tuurverenigingen, verenigd in offensief beleid in de Vlaamse het OVV, zich op dit vlak niet rand rond Brussel. Deze platonbetuigd lieten. De scherpe in- formtekst, opgesteld in de vorm terne verdeeldheid, die het "van een tien-puntenmanifest, OVV in het voor de staatsher- werd goedgekeurd door de algevorming cruciale jaar 1988 had mene vergadering van het OVV gekenmerkt, maakte mede door op 3 oktober '89 en afgekondigd toedoen van het WF in 1989 op de Staten-Generaal van de immers plaats voor een her- Vlaamse Verenigingen te Overwonnen eenheid, ook al bleef ijse op 25 november '89. Op de verhouding tussen sommige deze Staten-Generaal werd telidverenigingen ook vorig jaar vens het startsein gegeven voor een brede actie in het kader van soms nog moeilijk verlopen. de derde fase van de staatsherDoor deze vernieuwde eensge- vorming, die zou moeten uitzindheid - op het Vermeylen- monden in een grootse manifesfonds en het Verbond van tatie te Brussel op 6 mei 1990. Vlaams Overheidspersoneel na Samen met de hernieuwde - slaagde het OVV er in 1989 eensgezindheid groeide binnen in heel wat constructief denk- het OVV in de loop van 1989 werk te verrichten. Dit resul- immers ook de actiebereidheid, teerde in documenten over de en dit mede door het feit dat hervorming van het nationaal bepaalde organisaties, die zich parlement en over het interna- in 1988 nog gematigd positief of tionaal verdragsrecht van de opvallend voorzichtig hadden deelstaten, die zelf mee de opgesteld t.o.v. het regeerakgrondslag vormen van een be- koord, thans onder druk van langwekkende platformtekst hun basis gedwongen waren getiteld «Vlaanderen in de jaren hun standpunten te radicalise'90: meer autonomie, meer de- ren. Met het oog op het voeren mocratie». van actie werd binnen het OVV in de zomer van '89 een actiecomité opgericht, dat evenwel autonoom van het OVV functioBrabant splitsen neert en over eigen structuren beschikt. Het WF heeft wel de Deze OVV-platforrntekst OVV-platform tekst, die het ba«Vlaanderen in de jaren '90» sisprogramma van het actiecowil dus zowel een urgentiepro- mité vormt, onderschreven en gramma voor de staatshervor- deelgenomen aan de Staten-Geming zijn als een basisprogram- neraal, waar de actie werd opma voor het Nieuwe gestart, maar het Dagelijks BeVlaanderen. Met dit document stuur van het WF besliste eist het OVV o.m. dat het toe- unaniem om niet toe te treden komstige Bel~ë een fundamen- tot het actiecomité, hoofdzaketeel tweeledige structuur zou lijk omdat de inrichting van een hebben en dat de voor Vlaande- manifestatie te Brussel ons niet ren nadelige aspecten van de opportuun lijkt. Dit neemt eerste en de tweede fase van de evenwel niet weg dat het WF
omdat we niet weten wanneer deze derde fase er komt, zo ze er al komt, en ook omdat het in het verleden wel meer gebeurd is dat de franstaligen moeite hadden om zich eerder gedane beloften te herinneren. Bovendien mag gevreesd worden dat Vlaanderen voor een eventuele herziening van de zetelverdeling opnieuw een prijs zal moeten betalen.
Voorzitter van het Willemsfonds
Waarom nog?
Deze gan~ van zaken voorspelt dus weimg goeds voor de aangekondigde derde fase, die ook al is ze nu doorgeschoven naar het parlement, uiteindelijk toch door een politiek akkoord tussen de regeringspartijen zal moeten bezegeld worden. Veel Te laat? Vlaamsgezinden schijnen echHet blijft natuurlijk de vraag of ter zeer hoge verwachtingen te deze actie niet veel te laat komt. koesteren op het vlak van de Thans eisen dat de franstaligen derde fase. Ze lopen naar alle hun stevig verankerde verwor- waarschijnlijkheid een bijzonvenheden uit de eerste en de der groot risico om bedro&en uit tweede fase van de staatsher- te komen. De mogelijkheid van vorming, nl. de vergrendeling belangrijke nieuwe toegevingen van de faciliteiten, de financie- van Vlaamse kant is immers ringsregeling en het statuut van niet uit te sluiten, zeker niet als Brussel, weer zouden prijsge- men ziet dat zelfs sommige ven, is allicht niet meer dan een Vlaamse politici van de meerillusie. Het verleden leert dat derheid nu gewonnen blijken men zich op dat vlak geen be- voor het oude Waalse idee van goochelingen hoeft te maken. een paritaire senaat. En dit terDit is in 1989 nog maar eens wijl de oude Vlaamse eis van duidelijk gebleken n.a.v. de ze- een splitsing van het kiesarrontelverdeling voor het Europese dissement Brussel - Halle - Vilparlement. De onrechtvaardige voorde niet eens vermeld wordt zetelverdeling 13-11, die nog in het regeerakkoord, waardoor dateert uit de onzalige Egmont- te vrezen valt dat na de derde fase de franstaligen uit de periode, werd niettegenstaande algeheel Vlaams protest nog Vlaamse rand rond Brussel ook maar eens gehandhaafd bij de voor de Franse GemeenschapsEuroverkiezingen van 18 juni raad zullen mogen stemmen, '89. Volgens tiet principe «één net zoals ze nu al hun stem man, één stem» heeft Vlaande- kunnen uitbrengen op franstaliren recht op 15 van de 24 zetels, ge lijsten voor de nationale en maar de franstallgen weigeren de Europese verkiezingen. In halsstarrig dit beginsel te aan- plaats van de verfransingsdruk vaarden dat ze elders, met name in Vlaams-Brabant te beteugebij de verkiezingen voor de len, zou de derde fase dus wel Brusselse Hoofdstedelijke eens een nieuwe stap in de Raad, wensen gerespecteerd te richting van een zekere vorm zien. Een klacht tot vernietiging van tweetaligheid voor het van de wet over deze zetelver- Vlaamse Halle - Vilvoorde kundeling, die het WF op 29 maart nen inhouden. Niet ten onrech'89 samen met vier andere te heeft een gezaghebbend poliVlaamse verenigingen indiende tiek commentator de derde fase bij het Arbitragehof,. haalde dan ook omschreven als een niets uit, zodat we het voorlopig mythe, die op bepaalde punten moeten doen met de belofte van voor Vlaanderen uiterst nadelig de regering dat deze voor zou kunnen uitvallen. Als men Vlaanderen ongunstige zetel- dit alles vaststelt, kan men zich verdeling zal herzien worden afvragen of het wel wenselijk is tijdens de derde fase van de dat deze nu reeds voor Vlaandestaatshervorming. Dit is even- ren ongunstige staatshervorwel slechts een magere troost, ming verder wordt afgewerkt. zich kan aansluiten bij andere initiatieven van het actiecomité.
5
•
(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
•
et Dui land ee s temeer in a e p esident onde aln h cen de politie e b ac he aar de DD en de ommeri en, met zich fel Bo ds e niet om er ni e e en e ationalismen schade de ergoeding op e eie Atlantisc e Oceaan tot sen, maar 0 er mee om zijn . · de Oeral, evindt Europa SpI e e 0 er ... onzie · ee sit a ie van onzeee a T je e 0 et einde e heid. Wa heen aat het? van de de el 00 log g a e e se eurdheid aan de e e Su eend itvoo e ssen de wereld- se s eb e a ge an. De 00 loge , de «Ba anisering» ? eesten d-e Sudeten ado bevi de we 0 s op de den - 1938-1939 de azi s me dre el an e ie w tijd- open. e erwel 0 d aar e ,waarvan de omtre e e e as 00 een belangrij .e ogelijkhe e voo ee h e heid democraten 0 de. oe m r en elv eder s e00 die uitdrij in g be levi g vaag 0 oemen. de in oms andigheden e me ethode waaraan me in 00 de e el e denkbeelden •• .Tsjechos 0 ije lie s ie gee c ) van een wo dt he in erd. z niet eavel h e dit verleden niet 00 de e iillen egmo elen, t hem we ve e e is 0 t niet in d ·- oor eeld: de op he erd afge 0 en. Zijn ac tei e Dui s b eest elijk s e ene dba . de com en, .•.... de bl de- ve lies die niet v I mee heb d ohl die doo ·-D it enti e e om och og wa ·eze s ach e zich e ..ge _ Maar Ha el 0 deschei t zie v Kohl doo de «lis ige» bere eninge opzij te schuiven. De jaren an 01ging e ge angenis hebben e ·et erbitterd, inte~endeel. Terwi-l 0 1· heel zi n «rij e I e» c ière blij aar alee ma de kleine kan en an de poli ·e heeft aange eekt.
handen ge omen en bo e dien lijkt B ssel af e s e enen op ee 0 erwi · g0 aa b rg voor de zete an et E ope e parlement.
otectioni me
s de zaken er lec oor zijn de Franse g igd i e s uit he el ne n en zich erongelij · de nationale «he a one» t g te tre e _ Dtb aas on ermijdelijk de [acobijnse cen alis ische en sta ·s ·se e refle en nieuw lee In, En dan is p otectionisme ooit veraf. Zo zijn het de F anse die het hardst aandringen op b ·e es te bescherIlli g de opese (lee : ·n de eerste plaat e) ele 0........ isc e bedrijve e de a t fab icage, Dat g Ieidi g to se erpe tege tel· ge in de EEG, omdat de ri ten ie hu eigen auto ï er id z g n teloor gaan, zie - diens eben gesteld an Jap om ia J p e fab ·e e · Goot - · tan ië de oegang 0 de Eu 0ese markt te fo ce e . eze economische ruzie bemoeiliik een nieuwe «enten cordi e» van de twee Weste opese landen met atoom apen : Frankrij en Groot-Brittannië, die el aar nochtans nodig hebben om een te enge,...,.eh op te we en tegen uitsland J de G en tegen de So iets op het Europese conPolen age tine t. . • u 1c e Dat allemaal in het zog van bl e heeft een si de- Kohls onhandig gelaveer. rouring gej a d door heel E 0 a. wens 00 de Kleine landen in Hij heeft 0 en le de SOYJet- het Westers bondgenootscha unie e e e oe en i han- maakten zich bezorgd. Ko... den gesp ld. Polen, dat zich heeft ze ersoonlij op de zetel he c e~s gevisee d voe de, van de AVO moeten gerustdeed zich he «on 00 telbare» stellen. voor, namelijk dat de COIIUDUnistische esident Jaruzelsky De NAVO en de olie So idarnosz- Bovendien heeft ohl de antia o-strekking in Duitsland premier azo iecki het er roerend 0 er eens. aren dat er dan verster . De Westduitse somaar u si che troepen in Po- ciaal-democraten die onder leilen moesten blii en. Om die ding van de flamboyante Oskar Lafontaine, de kiesstrijd ingaan, communis ·sc - atholie e eren zich allnaar sterker tegen eensgezind eid in Polen te erezen ij en notabene 0 er het de oordatlantische Verdragshandha en an de u i che org ·sa ·e. Het is inderdaad zo i] ac ten op Pool grond- da de socialis ·sche partijen e «profilegebied oet en ee «gaffe » verplicht zijn zie ren» 0 het terrein an de buian 0 I fo aat ziin. 0 dat un De Fr en eageren op un tenlan se olitie er. Pre ident ·tte ands economisc e «doe ines» ook enzelf niet meer au sefinx- 0 e bro 1 af. Officieel doo i F ï nog. altijd een rieux orden genomen. Iederiend en zelf he che e an een is het er 0 er eens dat een vrije mar t economie al de rest de Bon srep blie aar 00 Parii s ma t zich zorge 0 er moet schragen. En er bes aat 0 ereenstemmin de it e 0 os, De F an en algemene hebben zich al ijd een b tje de o er het behoud an een doe an sociale mee er an de EEG ge oeld. treffend systeem • • oorziemngen. u orden de te gels hen uit .&..
.JL.&-
b · i
i
u
-
h t r in 1 id t il» h i I d
«h t
0
j
o
no ffilg oom ar pl kaanse iz W en Oe r zaten ze n tijen» ec ,C u s, 1 z d hadden 0 I
• IILl.&..a.
I
-
o
-
o
0
A· ••• A
-
-
«
Ii •
«ZUl
•
It •
dz
-
»
-
(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
gekopp,eld aan ontwapening, waarbij de VS en de Sovjetume nauw zullen betrokken zijn. Het ziet er niet zo slecht uit voor de «familie van de mensheid», zoals president Havel het uitdrukt. We zijn verlost van de «grote ideologieën», hun «groot gelijk» en hun no~ groter catastrofes. De democratie daarentegen is gewoon een systeem naar mensenmaat, dat ons in staat moet stellen problemen en geschillen op te lossen door overleg en niet door geweld. Het klinkt simplistisch., maar het heeft in ieder geval veel tijd en offers gekost vóór die eenvoudige waarheid overal is doorgedrongen.
-_-- '---'--
.••.... "
..•.•....... ~
-,'-
~
.
-'.---
«Politiek mausoleum»
Maar ook de westerse democra- vérziende politici en ambtsdra- vermijdelijk denkt men daarbij Europa als motor van een histotie zal al haar soepelheid en gers zullen van in een vroeg aan Gorbatsjov en zijn conser- rische vernieuwing, het klinkt beloftevol, vooral omdat het de wijsheid nodig hebben om zich stadium steun verlenen aan de vatieve vijanden. aan te passen aan de revolutio- strijd voor politieke hervormin- Ook de westerse democratie zal laatste jaren een modeverschijnsel was om Europa af te naire wetenschappelijke en so- gen. Maar de meesten zullen aan die «~olf» niet ontsnappen. alleen in beweging komen wan- Maar ze is wel beter uitgerust schrijven als economisch en pociale ontwikkelingen. . neer de eisen van buitenaf on- om de schok op te vangen. De litiek centrum met toekomst. In 1980 schreef de Amerikaanse socioloog Alvin Toffler in zijn weerstaanbaar zijn of wanneer Europese Gemeenschap lijkt Maar er zullen wel hoge eisen boek «The third wave» (de der- de crisis reeds zover is gevor- een geschikt internationaal ate- worden ~esteld aan de humane de golf) (uitg. William Morrow derd en zo dicht bij een geweld- lier om de werktuigen te sme- verbeeldingskracht. en daarand Company, New York), dat dadige ontlading staat, dat ze den voor een nieuwe vorm van voor zijn de Havels beter geschikt dan de Kohls. R.S. na de landbouwrevolutie en de geen alternatief meer zien». On- samenleven en samenwerken. industriële revolutie een «derde golf» alle huidige machtsstructuren zal overspoelen. Hij voorspelde nieuwe vormen van democratie na het verdwijnen van de «natie-staten». De ontOp weg naar een nieuw Europa lag ons land kent. En die is niet boven, maar binnen. wikkeling zal zowel gaan in de vaak [toevallig î] op de weg. Waterloo ligt in Hoeveel miljarden ze ook kost, de vereniging richting van wereldomvattende België en de I]zervlakte even zeer, ik bedoel der Duitslanden moet er voor Kohl snel economische structuren als maar. In 1830 is dit land een beetje vreemd komen. Anders moet hij straks de Muur terug naar de gewesten en de vele tot stand gekomen en na 170 jaar steekt het opbouwen, om de horden Oostduitsers op diverse culturen. vreemder dan ooit in mekaar. Vèrdeeld in hun grond te houden. We zien het zich nu reeds overgewesten die niks te zeggen hebben en overMartens en Eyskens zien het allemaal met al voltrekken. Met zwaar gekoepeld door een ondermijnde nationale relede ogen aan. druis in de Sovjetunie en Oostgering en dat voor amper tien miljoen menDe eerste als grijze eminentie van het EuroEuropa, maar «sluipend» en in sen. Het klinkt dan ook krachtdadig als je de pees -,?olitiekgebeuren, de tweede als zoon stilte in het Westen. Belgische bestierders hoort pleiten voor een van Zijn vader. Ze staan erbij en ze kijken Toffler verwacht de verdere sterk Europa. ernaar. desintegratie van de «massaHeer Tindemans is daar destijds mee begonWant, eh... Europa? Laat me niet lachen. maatschappij van het industriënen, maar heer Tindemans, na JefJurion onze Pakje kernkoppen bij voor Frankrijk, En Enle tijdperk» en een voortschrijtweede mister Europa, had persoonlijke begeland maar voort aan toptempo de Noorddende diversificatie, onder het langen in die slogan. Hij wou graag seeretazee vervuilen. En Nederland land winnen op gewicht van de «derde golf», ris-generaal van de NAVO worden. De wens de zee, die dat land dan bij de buren terugvan regionale, lokale, ethis niet verwezenlijkt. pakt. En protest van Fransen en Nederlannische, sociale en religieuze Een tiental jaren later herhalen de heren ders tegen Belgisch hormonenvlees. En groepen. En tegelijkertijd ontMartens en Eyskens de kreet. zovoort. staat, bijna tegen de wil in van Er is nood aan een sterk en verenigd Europa. De jongste keer dat Europa één was, was dat de naties - vooral dan «oude En kijk zie, dat is nu net ook dehartewens ook een Duits initiatief. landen» als Frankrijk en Grootvan de heer Kohl. Een sterk Europa gegroeHet heeft maar tot in '44 geduurd, maar één Brittannië - de groeiende Eupeerd rond een verenigd Duitsland dat de zaak moet je toegeven: de problemen waren ropese gemeenschap. Nieuwe buik laat zwellen tot de omvang van 1939. van een heel andere aard dan vandaag. energiebronnen, technologieën Misschien is zelfs de heer Waldheim daar Welke lidstaat zou er toen bijvoorbeeld over en iriIormatica-systemen zullen niet geheel afkerig van. gemopperd hebben dat er een ingespoten leven en werken in de 21ste De heren Martens en Eyskens blijken niet rund de grens overstak? Sluikslachten en eeuw in~jpend wijzigen. bijzonder gelukkig te zijn met de expansieopeten, ja. De politieke structuren en budrift van net Westduitse geloofsgenoot. De Misschien zijn de Europaproblemen anno reaucratieën zowel in Oost als geschiedenis, die wil dat Duitsland graag 1990 luxeproblemen. in West zijn, daarmee vergeleoostwaarts oprukt, heeft al een paar keer Trouwens, wij mogen toch meepràten in het ken, hopeloos verouderd, vollaten zien dat andere windrichtingen evenDuits herenigmgsdebat! gens Toffler, die gewaagt van min worden versmaad. Graag een verenigd Welaan dan, heren Martens en Eyskens, laat een «I;>olitiekmausoleum». Nog Europa dus, waarin Duitsland zijn plaats horen die kritische stemmen. een citaat: «Enkele ongewoon
~-----------------Europa------------------~
7
F I Ln4 (c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent
CARPE DIEM: van dode dichters en levende cinema Toegegeven dat het ietwat voorbarig, en ook niet zonder enig risico is, in maart reeds over de beste film van het jaar te spreken maar wat ons betreft, zal er véél moeten gebeuren om «Dead Poets Society» van de eerste plaats te verdringen! Reeds van in onze humaniorajaren sprak de heidense latijnse slogan «Carpe Diem l» ons méér aan dan de AMDG-initialen waarmede de jeugdige latinisten in de jezuieten-colleges hun dag moesten aanvatten. Pluk de Dag! Maak er het beste van. Geniet met volle teugen van het (korte) leven. Het lag een beetje in dezelfde lijn als «Festina lente», haast u langzaam, doe vooral niets overijld, dat je later zult betreuren ... Al deze gedachten liggen ook aan de oasis van de jongste film van Peter Weir, die zowat 14 jaar geleden de Australische cinema in gans de wereld openbaarde met «Pic.nic at Hanging Rock», een zonderling en benauwend verhaal over sexuele repressie en mystieke vervoering in een exclusief meisjespensionaat rond de eeuwwisseling. Later bevestigde Weir zijn talent met o.m. «The last Wave» en vooral het onovertroffen «Wltness». een boeiende sociale studie, verpakt als een adembenemende thriller. In de Amerikaanse bioskopen hield «Dead Poets Society» afgelopen zomer gelijke tred met kassahits als «Batman» , dat in Europa een grote flop werd, en het klapstuk van Spieiberg's «Indiaria Jones»-trilogie. Hollywood stond gewoon paf want wie had nu durven voorspellen dat een film over melkmuilen, die in hun van de traditie stijf staande kostschool gevormd worden tot zelfbewuste jongemannen door het reciteren van poëzie, het grote publiek dermate zou aanspreken. Daarmee weed dan nog maar eens bewezen dat de hedendaagse filmmakers en producenten hun klassiekers niet kennen want er zijn genoeg voorbeelden uit het verleden: «Goodbye Mr. Chips» (met de be-
>
'8
treurde Robêrt Donat in de rol van zijn leven) en «The Winslow Boy» om er maar twee te noemen. De impact van «Dead Poets Society» op het grote !ubliek, zowel jong als ou • is anders gemakkelijk verklaarbaar. Weir behandelt in deze gevoelig gefotografeerde prent op een bijzonder intelligente manier. en dit zonder ook maar ééns belerend te doen, verscheidene complexe problemen. die onze maatschappij beroeren. De opvoeding van de jeugd tot verantwoordelijke burgers in een leefbare samen1eving blijft daarin een van de belangrijkste prioriteiten. Aan de Amerikaanse Welton Academy, een New Engeland-versie van de typische Britse public sdiooi voor jongens van bemiddelde ouders, is het opvoedkundig systeem gebaseerd op vier onwrikbare pijlers: traditie. discipline. uitmuntendheid en eer. Het klinkt allemaal bijzonder mooi en Robin Williams in «Deed Poets Society» van Peter Weir: indrukwekkend maar in de eindelijk de verdiende Oscar? praktijk pakt het wel eens anders UIt. En wát er in de Door zijn nonconformisme beuren de boodschap, die na geesten van de opgroeiende wordt Keating al gauw het iedere projectie vaak tot jongens met al deze edele idool van zijn leerlingen spontaan applaus aanleiding begrippen wordt aangericht, maar op een onderwijsinstigeeft. is ook niet altijd bijzonder tuut waar het uit de pas loAls John Keating heeft Ropen niet bepaald als eerste bin Williams een onvergetefraai te noemen. [ohn Keating, de nieuwe streefdoel wordt beschouwd, lijk personage gecreëerd. Als leraar Engels, wegens zijn kan de uiteindelijke confron- hem na zijn verdiende Oscar«excellentie» speciaal uit tatie niet uitblijven. Keating nominatie voor «Good MorLonden overgevlogen en ja- verliest zoals te voorspellen ning Vietnam» nu het felberen terug zélf pupil van de was zijn strijd tegen de ge- geerde gouden beeldje wéér Newton Academy, is zijn vestigde orde. Daaraan is dan onthouden wordt, dan kan schooltijd kennelijk nog niet wel een tragedie voorafge- men de jaarlijkse bedeling vergeten. Zijn aanpak van de gaan, omdat een jongeman van deze opperste filmische nieuwe generatie is dan ook de uitputtingsslag om zijn onderscheidingen nog moeitotaal anders dan verwacht zelfbevestiging niet meer lijk au sérieux nemen. Met en zoals te voorzien was, aankon en verlossing zocht een ontwapenend, haast kinderlijk enthoesiasme brengt komt hij door zijn «revolutio- in de dood. Toch sluit Weir zijn William als Keating zijn liefnaire» zienswijze aldus in conflict met het school- prachtfilm af op een optimis- de voor het leven haast tasttische noot. Hij maakt duide- baar op zit·nleerlingen over. bestuur. Reeds bij zijn openingsles lijk dat in onze materieel ge- Hij doet a s het ware de inis het meteen raak. Hij laat de richte wereld van vandaag. spiratievonk overslaan. die saaie inleiding van een hoog- de geestelijke waarden toch óók de bioskoopgangers aangeleerde professor uit de steeds zullen prevaleren. Hij zet tot hérbezinning op hun «poëziebijbeh) scheuren. doet dit in een onvergetelijke levensfilosofie. Een hartversteekt de draak met het ge- sekwens, die iedere kijker warmende ervaring. Daarom voelloos analytisch uitplui- naar de keel grijpt. Het de- besluiten we zonder aarzezen van gedichten. en houdt monstratieve eerbetoon van len: «Carpe Diem !» - Pluk zijn verbaasde leerlingen zijn klas aan de weggestuur- de Dag en gaat zonder verder voor dat het échte leven nu de leraar geeft nl. overduidewijlen kijken naar «Dead eenmaal niet in schema's te lijk aan dat zijn appèl aan Poets Society». Ge zult het u vangen is. Dat ieder zijn ei- andere, meer spirituele waar- geen moment beklagen! gen tempo en ritme. zijn ei- den in het leven niet zonder effect is gebleven. Een opgen persoonlijkheid heeft. F. PAPON
