BEDRIJFSPLAN SPUIFORUM. Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag

BEDRIJFSPLAN SPUIFORUM Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag

Den Haag, juni 2013

INHOUDSOPGAVE 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Inleiding ……………………………………………………………………….. Totstandkoming………………………………………………………………... Introductie op de exploitatiebegroting …………………………………………. Exploitatiebegroting Spuiforum eerste drie seizoenen vanaf opening ………….. Toelichting op de exploitatiebegroting …………………………………………. Slot ……………………………………………………………………………..

3 3 4 6 7 10

2

1. Inleiding Het nieuwe Spuiforum opent naar verwachting in 2018 zijn deuren. Het wordt dan bewoond, gebruikt en bespeeld door vier organisaties: de Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag (DMC) die verantwoordelijk wordt voor de exploitatie en programmering; het Nederlands Dans Theater (NDT) en het Residentie Orkest (RO) die als 'huisgezelschappen' in het Spuiforum wonen en werken en er ook hun premières, voorstellingen en concerten geven; en ten slotte het Koninklijk Conservatorium (KC), kunstvakopleiding op het gebied van muziek en dans, maar ook activiteitencentrum met studenten en docenten die jaarlijks zo'n 500 publieke presentaties geven. Cruciaal voor het welslagen van het Spuiforum is dat de vier instellingen niet alleen aandacht hebben voor hun 'primaire product', maar dat zij zich ieder afzonderlijk en in gezamenlijkheid verantwoordelijk voelen voor zowel de inhoud, activiteiten en uitstraling van het Spuiforum als voor de exploitatie. Tegelijkertijd is het van belang dat er over die verantwoordelijkheden, bevoegdheden, rechten en plichten eenduidige afspraken worden gemaakt. De samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente en de vier instellingen biedt daarvoor het kader. Een van de uitgangspunten uit die samenwerkingsovereenkomst is dat DMC verantwoordelijk wordt voor de exploitatie en (eigen) programmering van het Spuiforum, zoals de stichting dat ook is voor het huidige complex van de Dr Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater. DMC gaat het Spuiforum huren van de Gemeente Den Haag, de drie andere instellingen treden op als onderhuurders van DMC. Het voorliggende Bedrijfsplan Spuiforum is dus het beoogde bedrijfsplan van DMC vanaf de ingebruikneming van het Spuiforum. Omdat DMC niet alleen verantwoordelijk wordt voor de exploitatie van het Spuiforum, maar ook voor de culturele en zakelijke programmering en verhuur zijn beide elementen in dit bedrijfsplan betrokken. Daarmee is de opzet anders in de zin van vollediger dan die van het tot nu toe gehanteerde bedrijfsplan, waarin alleen de exploitatie van het Spuiforum zelf aan de orde kwam. De nu gehanteerde opzet is vergelijkbaar met de bedrijfsplannen en begrotingen van andere (grote) culturele gebouwen die zowel een culturele als een zakelijkcommerciële opdracht hebben, zoals Concert- en Congresgebouw De Doelen in Rotterdam, Orpheus in Apeldoorn of het Muziekpaleis Tivoli-Vredenburg in Utrecht. 2. Totstandkoming Dit bedrijfsplan is tot stand gekomen in nauwe samenspraak tussen DMC en de Gemeente Den Haag. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van het 'Aangepaste Bedrijfsplan Spuiforum' uit augustus 2012 (Paul Overakker). Belangrijk vertrekpunt vormde daarnaast de huidige praktijk en de (meerjaren)begroting 2013-2016 van DMC: het Spuiforum wordt immers enerzijds groter en anders van karakter dan het huidige complex, maar tegelijkertijd is er opnieuw sprake van twee zalen en zal het aantal voorstellingen en concerten van DMC, NDT en RO in het Spuiforum weliswaar toenemen, maar zeker in de eerste jaren in beperkte mate. De belangrijkste verschillen tussen de exploitatie van het huidige complex en die van het Spuiforum liggen dan ook in de komst van het KC, in een verbreding van de programmering en het publieksbereik, maar zeker ook in een door de gemeenteraad gewenste substantiële toename van activiteiten op het gebied van zakelijke verhuur, commercieel-culturele evenementen en horeca. Zakelijke en commerciële activiteiten moeten er immers voor zorgen dat het exploitatietekort van negen ton over een periode van maximaal tien jaar wordt weggewerkt. 3

Om aan die voorwaarde te voldoen is op twee fronten actie ondernomen. Wij hebben kwalitatief en kwantitatief marktonderzoek laten verrichten naar de potentiële aantrekkelijkheid van het Spuiforum als locatie voor congressen, andere zakelijke verhuur en commercieel-culturele evenementen alsmede naar de mogelijkheden van horeca. Uit die onderzoeken (Berenschot, SKONK 1 en 2 en HTC; onderzoeksrapporten ter inzage) werd duidelijk dat het Spuiforum in zakelijk en commercieel opzicht veel potentie heeft, maar dat (het ontwerp van) het gebouw dan wel expliciet geschikt gemaakt moet worden voor (ook) zakelijk gebruik. Daarbij gaat het onder meer om een grote mate van flexibiliteit in de planning (de markt gaat er van uit dat een congreslocatie gemiddeld op vier van de vijf datum verzoeken positief moet kunnen reageren); en om beschikbaarheid van zalen met een capaciteit van 500 tot 1.000 en meer deelnemers in combinatie met voldoende ruimtes voor deelbijeenkomsten. Op basis van die adviezen hebben wij in de fase van totstandkoming van het Voorlopig Ontwerp van het Spuiforum een aantal wijzigingen aangebracht in het Programma van Eisen. Zo heeft de al in het schetsontwerp opgenomen inzingruimte tevens de functie van orkestrepetitieruimte gekregen, waarheen RO of KC kunnen uitwijken wanneer zakelijke verhuur van de Concertzaal of Ensemblezaal mogelijk is. Door compartimentering van foyers en overige ruimtes kan binnen het bestaande volume een voldoende aantal uitbreekruimtes worden gerealiseerd. De publiekscapaciteit van de drie zalen is verhoogd, onder meer met het oog op de congresfunctie, maar ook om aantrekkelijker te zijn voor commercieel-culturele evenementen (popconcerten, festivals e.d.). Het nu voorliggende VO biedt dan ook goede faciliteiten voor zakelijk en commercieel gebruik, zonder dat daarmee schade is toegebracht aan de culturele functie. 3. Introductie op de exploitatiebegroting Belangrijkste onderdeel van dit bedrijfsplan is de exploitatiebegroting. Mede op basis van externe adviezen is gekozen voor een begroting die betrekking heeft op de eerste drie jaar vanaf de opening van het Spuiforum. De ervaring leert dat die drie jaar nodig zijn om een positie op te bouwen, op basis waarvan in de volgende jaren groei kan worden gerealiseerd. De in de exploitatiebegroting opgenomen inkomsten uit zakelijke verhuur, evenementen en horeca zijn gebaseerd op de uitgevoerde marktonderzoeken. De ramingen vormen een realistische inschatting van de te verwachten opbrengsten en zijn bescheidener dan de (geraamde) resultaten van bijvoorbeeld De Doelen en Tivoli-Vredenburg. Binnen de bandbreedtes van mogelijke opbrengsten is uitgegaan van een gemiddeld te verwachten resultaat. Zo is geen rekening gehouden met inkomsten uit meerdaagse congressen, terwijl uit de adviezen blijkt dat het binnenhalen van een aantal meerdaagse congressen per jaar mogelijk moet zijn, waarbij per meerdaags congres een opbrengst van 150.000 euro haalbaar is. Ondanks deze op realistische prognoses gestoelde aanpak kan er in de eerste drie exploitatiejaren al een bijdrage van jaarlijks 300.000 euro worden geleverd aan het exploitatietekort van negen ton. Deze bijdrage wordt gerealiseerd door de door NDT en RO te betalen huur- en servicekosten op het niveau te brengen, dat wordt gerechtvaardigd door de nieuwe staat van het gebouw en de ten opzichte van de bestaande situatie te leveren extra vierkante meters en voorzieningen. Vanaf jaar vier wordt uitgegaan van bescheiden groeipercentages van de publieksinkomsten (jaarlijks 2 procent) en van de inkomsten uit zakelijke verhuur (jaarlijks 3 procent). De ervaring leert dat veel 4

nieuwe theaters structureel meer publiek trekken dan in de situatie voor nieuwbouw. De basis voor groei van de zakelijke/commerciële markt moet worden gelegd door in de eerste drie jaar op hoog niveau te acteren. Op basis daarvan kunnen de bijzondere kwaliteiten en uitstraling van het gebouw in combinatie met de ligging en bereikbaarheid het Spuiforum tot een heel aantrekkelijke locatie maken voor de zakelijke markt. Uitgaande van de gehanteerde jaarlijkse groeicijfers van respectievelijk 2 en 3 procent gedurende een periode van zes tot zeven achtereenvolgende jaren zal het tekort van negen ton binnen tien jaar zijn weggewerkt.

5

4. Exploitatiebegroting Spuiforum eerste drie seizoenen vanaf opening (alle bedragen per jaar en in euro’s, exclusief BTW) Culturele programmering DMC Kosten programmering DMC Publieksinkomsten programmering DMC Afdracht ten behoeve van zaalkosten Fondsen tbv programmering Kosten marketing Resultaat culturele programmering Zakelijke verhuur en horeca Resultaat voorstellingshoreca Opbrengsten commercieel-culturele verhuur (pop, festivals, evenementen etc.) Opbrengsten zakelijke verhuur Opbrengsten catering Kosten afschrijving en acquisitie Resultaat zakelijke verhuur en horeca Verhuur en service tbv NDT/RO/KC Opbrengst verhuur plus service NDT/RO Opbrengst gebruik zalen DMC Opbrengst verhuur KC Opbrengst servicecontract KC Kosten zaalhuur extern tbv KC Resultaat verhuur/service NDT/RO/KC Huur en huisvesting Huur aan Gemeente Den Haag Doorbetaalde huur KC Overige huisvestingslasten (incl energie en schoonmaak tbv KC) Overige kosten servicecontract KC Totaal kosten gebouw Personeel en organisatie DMC Personeelskosten Kantoor- en organisatiekosten Sponsoring gebouw/organisatie Totaal kosten personeel en organisatie Onvoorzien Resultaat exclusief subsidie Kunstenplansubsidie DMC Bijdrage aan tekort 900.000 bij aanvang exploitatie

- 2.800.000 2.400.000 -300.000 150.000 -450.000 -1.000.000 150.000 550.000 550.000 200.000 -350.000 1.100.000 2.400.000 300.000 pm 1.000.000 - 50.000 3.650.000 -1.050.000 pm -1.750.000 - 450.000 -3.250.000 -1.900.000 - 500.000 100.000 -2.300.000 - 100.000 - 1.900.000 2.200.000 300.000 6

Vanaf   

vierde jaar na opening: Jaarlijkse groei publiek 2% Jaarlijkse groei resultaat vrst horeca 2% Jaarlijkse groei culturele en zakelijke verhuur 3%

48.000 3.000 39.000

Totaal jaarlijkse groei vanaf jaar vier 90.000 euro, over een periode van zeven jaar 630.000 euro. Daarmee wordt het tekort van 900.000 euro binnen tien jaar weggewerkt. 5. Toelichting op de exploitatiebegroting Culturele programmering DMC  De kosten van de eigen programmering van DMC (dus exclusief die van NDT, RO en KC) zijn gebaseerd op een aantal van 200 voorstellingen en concerten met een gemiddelde kostprijs van 14.000 euro en bedragen daarmee 2,8 miljoen euro. Met die 200 voorstellingen worden 150.000 bezoekers getrokken, wat leidt tot een netto recette opbrengst van 2,4 miljoen euro. Uit de recettes wordt een afdracht van 300.000 euro (2 euro per bezoeker) gedaan voor zaalkosten. (NB deze bedragen zijn hoger dan in de meerjarenbegroting 20132016 van DMC, omdat in die begroting kosten en baten deels gesaldeerd worden. Het verschil tussen kosten en baten programmering is wel vergelijkbaar).  Met dit programmeringsbudget is DMC in staat een brede programmering te realiseren, in het verlengde van de huidige programmering van de Dr Anton Philipszaal, het Lucent Danstheater en de Nieuwe Kerk en met inbegrip van de bestaande doelgroepgerichte en cultureel diverse programmering. Voor een (exclusieve) internationale programmering biedt het budget slechts in zeer beperkte mate ruimte. Voor activiteiten in het atrium zoals lunchconcerten, openbare repetities, workshops en dergelijke, is geen budget opgenomen. Uitgangspunt is dat de huisgezelschappen en het KC deze om niet dan wel uit eigen middelen realiseren.  Naast de kunstenplan subsidie van de Gemeente Den Haag ontvangt DMC van diverse publieke en private fondsen projectsubsidies voor festivals en bijzondere activiteiten.Het opgenomen bedrag van 150.000 euro is conform de in 2012 gerealiseerde opbrengst.  Het bedrag voor kosten marketing is gebaseerd op het huidige marketingbudget van DMC plus 5 procent. Die (bescheiden) verhoging is nodig om het Spuiforum de eerste jaren goed in de markt te zetten. Zakelijke verhuur en horeca  Met voorstellingshoreca worden de consumpties bedoeld van bezoekers van voorstellingen en concerten (pauzedrankjes etc.). Het geraamde resultaat van 150.000 euro is gebaseerd op marktonderzoek (horeca-advies HTC).  Opbrengsten vanuit 'daghoreca' zijn in deze begroting buiten beschouwing gelaten, aangezien dergelijke voorzieningen – ook die in het atrium - onderdeel uitmaken van de 'commerciële plint' die geëxploiteerd wordt door de gemeente.

7

 De post opbrengsten commercieel-culturele verhuur heeft betrekking op grote evenementen, festivals en popconcerten die op huurbasis in het Spuiforum worden georganiseerd. De geraamde opbrengst is conform extern advies (SKONK).  De post opbrengsten zakelijke verhuur is gebaseerd op een te verwachten aantal dagcongressen, aandeelhoudersvergaderingen, bijeenkomsten van politieke partijen, ministeries e.d. De geraamde opbrengst is conform extern advies (SKONK). Mogelijke opbrengsten uit meerdaagse congressen zijn buiten beschouwing gelaten.  Catering van zakelijke evenementen, VIP ontvangsten en dergelijke zal worden uitbesteed, tegen ontvangst van een percentage van de omzet. De geraamde opbrengst van 200.000 euro is gebaseerd op extern advies (SKONK) in combinatie met eigen ervaringsgegevens van DMC.  Om de geraamde omvang van zakelijke verhuur te realiseren dient een aantal investeringen te worden gedaan en is actieve acquisitie een voorwaarde. De kosten van het verkoopteam (3 fte), werving en afschrijving op investeringen worden geraamd op 350.000 euro (advies SKONK). Verhuur en service ten behoeve van NDT, RO en KC  De post opbrengst verhuur plus service NDT en RO heeft betrekking op de bedragen die de huisgezelschappen betalen voor huur en service betreffende kantoren, werkruimte en zalen ten behoeve van repetities en voorstellingen. Het gaat hier nadrukkelijk om ‘ verhuur plus’, waarbij DMC ook een aantal andere diensten verleent zoals schoonmaak, bewaking en toezicht, verwarming en verlichting, EHBO, restaurantvoorziening e.d. Het bedrag van 2,4 miljoen euro is gebaseerd op de huidige opbrengst (2,1 miljoen in 2012), vermeerderd met een extra bijdrage van 300.000 euro per jaar.  DMC draagt in de vorm van een bijdrage van 300.000 euro (2 euro per bezoeker bij een verwacht aantal van 150.000 bezoekers) bij aan de zaalkosten cq de kosten van exploitatie.  Het Koninklijk Conservatorium betaalt huur op basis van de kapitaallasten van het ten behoeve van het KC gebouwde deel van het Spuiforum. KC betaalt deze huur aan DMC, die het bedrag vervolgens door betaalt aan de Gemeente Den Haag. Omdat het vanuit het perspectief van DMC gaat over een budgettair neutraal proces, is hier en verderop bij de post Doorbetaalde huur KC een pm ingevuld.  Het KC betaalt aan DMC jaarlijks 1 miljoen euro ten behoeve van de kosten van energie, schoonmaak en gebruikersonderhoud. .  Omdat het KC ten opzichte van de aanvankelijke plannen een theaterzaal heeft 'ingeleverd' zal men regelmatig gebruik moeten maken van andere zalen, bijvoorbeeld het Filmhuis, Theater aan het Spui en de Nieuwe Kerk. Met deze zalen bestaat in principe overeenstemming over beschikbaarheid op huurbasis. Overeengekomen is dat de kosten van deze incidenteel vervangende huisvesting voor rekening komen van DMC. Om die reden is 50.000 euro opgenomen. Huur en verhuur  Het door DMC jaarlijks aan de gemeente te betalen huurbedrag bedraagt ruim 1 miljoen euro.  De overige huisvestingslasten (1,75 miljoen euro) hebben betrekking op energie, schoonmaak en gebruikersonderhoud en zijn in 2012 door BBN berekend. 8

 Van het bedrag dat KC aan DMC betaalt voor servicekosten is 550.000 euro bestemd voor energie en schoonmaak, waarvan de kosten zijn begrepen in het hiervoor genoemde bedrag van 1,75 miljoen. De overige kosten (450.000 euro) hebben betrekking op andere door DMC aan KC te leveren diensten, waaronder regulier onderhoud. Personeel en organisatie DMC  De vaste personeelskosten DMC zijn in vergelijking met de begroting 2013 met ongeveer 10 procent (van 2,1 naar 1,9 miljoen euro) gereduceerd. Enerzijds is er uitbreiding nodig van de formatie techniek/facilitair in verband met de toegenomen omvang van het gebouw (2fte is 100.000 euro), anderzijds kan bespaard worden op de kosten van vast personeel voor de (publieks)horeca en de zakelijke verhuur, omdat de personele kosten daarvan als lasten zijn meegenomen in de resultaten zakelijke verhuur en horeca (opbrengst 300.000 euro).  De kantoor- en organisatiekosten zijn begroot in lijn met de huidige budgetten.  De post Sponsoring gebouw/organisatie is voorzichtig begroot. Er ligt nog een forse opdracht waar het gaat om sponsoring van de nieuwbouw en ook de huisgezelschappen zijn actief op de sponsormarkt Kunstenplansubsidie DMC 

Het bedrag van 2,2 miljoen kunstenplan subsidie DMC is conform de beschikking voor de kunstenplanperiode 2013-2016 die DMC van de Gemeente Den Haag ontvangt. Opening van het Spuiforum vindt plaats in de volgende kunstenplanperiode. Er is nu van uitgegaan dat de gemeentelijke subsidie in ieder geval op hetzelfde niveau zal blijven.

Resultaat en bijdrage aan tekort van negen ton 



6.

Vanuit de ‘reguliere’ exploitatie kan in de eerste drie jaar vanaf opening een (structurele) jaarlijkse bijdrage in het exploitatietekort worden geleverd van 300.000 euro. Vanaf het vierde seizoen wordt gerekend met extra opbrengsten uit recettes, horeca, zakelijke verhuur/evenementen en sponsoring van jaarlijks 90.000 euro. Daarmee wordt het tekort van negen ton in een periode van maximaal tien jaar weggewerkt. Mocht in enig jaar een hoger resultaat dan 90.000 euro worden gerealiseerd, dan wordt uit de meeropbrengst een buffer gevormd waarmee eventuele minder opbrengsten in volgende jaren kunnen worden gecompenseerd. Uiteindelijk zal het resultaat uit zakelijke verhuur en horeca na tien jaar uit moeten komen op een bedrag van ruim 1,6 miljoen euro. Ter vergelijking: het in 2014 te openen Muziekpaleis Tivoli-Vredenburg in Utrecht verwacht een jaarlijks resultaat uit horeca en zakelijke verhuur van in totaal ruim 3 miljoen euro. Slot

Het Spuiforum biedt goede mogelijkheden voor zowel een culturele als een zakelijk-commerciële programmering. Mede dankzij de gemaakte aanpassingen in PvE en VO zijn de zakelijke gebruiksmogelijkheden verder verbeterd. Vanuit het perspectief van DMC is het ongunstig dat de daghoreca in het atrium wordt gerekend tot de commerciële plint en dus geen onderdeel kan 9

uitmaken van de DMC exploitatie. Het reduceren van het tekort met 300.000 euro in de eerste jaren, oplopend tot negen ton in jaar tien, is desondanks een realistische optie. Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat DMC bij een gelijkblijvend subsidiebudget niet alleen (het grootste deel van) het exploitatietekort van negen ton moet inlopen, maar bovendien voor het Spuiforum ruim 1 miljoen euro huur per jaar gaat betalen tegenover 150.000 euro huur voor de huidige accommodatie. Feitelijk moet er dus door DMC1,75 miljoen extra worden opgebracht; dat is bijna het bedrag dat de organisatie aan gemeentelijke subsidie ontvangt. Als de verwachte extra inkomsten uit recettes, zakelijke verhuur en horeca er komen – en DMC gaat er van uit dat die haalbaar zijn – , dan kunnen daarmee de extra kosten worden betaald en kan de culturele programmering op het huidige niveau blijven. Verder strekkende culturele ambities (bijvoorbeeld internationale programmering) kunnen worden meegewogen in de volgende kunstenplanperiode. Henk Scholten Directeur Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag Juni 2013

10