Jaarverslag Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag

Jaarverslag 2015

Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag

Den Haag, 26 april 2016

Inhoudsopgave Jaarverslag 2015 Samenvatting........................................................................................................................................... 2 1.

Inleiding ........................................................................................................................................... 4

2.

Bericht van de Raad van Toezicht ................................................................................................... 5

3.

Inhoudelijk jaarverslag .................................................................................................................... 7 3.1 Prestaties ....................................................................................................................................... 9 3.2 Programmering en educatie ........................................................................................................ 11 3.3 Projecten ..................................................................................................................................... 16 3.4

Marketing .............................................................................................................................. 19

3.5 Horeca en publieksservice ........................................................................................................... 21 3.6 Facilitair en theatertechniek ....................................................................................................... 22 3.7 Financiën ..................................................................................................................................... 23 3.8 Personeel ..................................................................................................................................... 25 3.9 Vooruitblik ................................................................................................................................... 26 4.

Jaarrekening 2015 ......................................................................................................................... 28 4.1 Balans .......................................................................................................................................... 28 4.2 Exploitatierekening...................................................................................................................... 29 4.3 Toelichting algemeen .................................................................................................................. 31

5.

4.4

Toelichting balans .................................................................................................................. 33

4.5

Toelichting exploitatierekening ............................................................................................. 39

A.

Opbrengsten .......................................................................................................................... 39

B.

Subsidies en bijdragen ........................................................................................................... 42

C.

Beheerlasten.......................................................................................................................... 43

D.

Activiteitenlasten................................................................................................................... 46

Overige gegevens .......................................................................................................................... 49 5.1 Resultaatbestemming.................................................................................................................. 49 5.2 Gebeurtenissen na balansdatum ................................................................................................ 49 5.3 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant ............................................................... 50

Bijlage 1 Bestuursverklaring .................................................................................................................. 53 Bijlage 2 Verantwoording gesubsidieerde projecten ............................................................................ 54 Bijlage 3 Financiële rapportage cultuureducatie................................................................................... 57 Bijlage 4 Prestatiegegevens (format gemeente Den Haag 2015) ......................................................... 58

1

Samenvatting Dit is het derde jaarverslag van Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag (DMC), op 1 januari 2013 ontstaan uit een samen gaan van de voormalige Stichtingen Exploitatie Muziekcentrum en Danstheater (SEM) en Gastprogrammering (GP). DMC exploiteerde en programmeerde tot 1 juli 2015 de Dr. Anton Philipszaal (DAPZ) en het Lucent Danstheater (LDT). Eerder al (sinds 1 september 2014) was daar de verantwoordelijkheid voor het Zuiderstrandtheater (ZST) bijgekomen. Sinds september 2015 vinden daar met veel succes de voorstellingen en concerten plaats die voorheen werden gegeven in de zalen aan het Spuiplein. DMC programmeert tevens de Nieuwe Kerk (NK) en faciliteert de vaste bespelers, het Nederlands Dans Theater (NDT) en het Residentie Orkest (RO). Met de eigen programmering richt DMC zich vooral op de genres muziek, dans, opera, familievoorstellingen en spektakel. Sinds 2012 heeft culturele diversiteit een prominente plaats in de programmering. Ook organiseert DMC sinds 2013 eigen schoolvoorstellingen, naast en in aanvulling op de educatieve activiteiten van NDT en RO. Een hoogtepunt in 2015 was ‘Harde Handen’, een Schevenings community project waarmee het Zuiderstrandtheater feestelijk (ook voor de Scheveningers!) in gebruik werd genomen. Richtinggevend voor de aard, inhoud en omvang van de activiteiten van DMC is vanzelfsprekend het (aangepaste) Meerjarenplan 2013-2016, waarop de subsidietoekenning van de Gemeente Den Haag is gebaseerd. Op 1 december dienden wij bij de gemeente ons Meerjarenplan 2017-2020 in, waarin wij onze ambities voor de komende jaren in Scheveningen (tot medio 2019) en – samen met onze partners – voor het nieuwe Onderwijs- en Cultuur Centrum (OCC) in het Spuikwartier hebben neergelegd. Het totale aantal voorstellingen en concerten in 2015 in de DAPZ, het LDT, het ZST en de NK bedroeg 308, waarvan 223 geprogrammeerd door DMC. Met die 223 voorstellingen en concerten trokken wij 100.438 bezoekers. Hoewel het aantal bezoekers als gevolg van de verhuizing naar één zaal met een kleinere capaciteit lager dan in 2014, is vanaf september 2015 de gemiddelde bezetting van het ZST hoger dan in het LDT; ruim 73%. In het aantal bezoekers zijn de deelnemers aan onze educatieve activiteiten voor volwassenen, onze schoolvoorstellingen en onze zakelijke activiteiten (in totaal ruim 30.000) niet meegenomen. Zo heeft DMC in 2015 maar liefst 131.179 bezoeken gerealiseerd, fors boven de prestatienorm. Zeer verheugend en boven ieders verwachting is het positieve onthaal dat het Zuiderstrandtheater krijgt van bespelers, zakelijke gebruikers en publiek. Door zijn ligging en ‘industriële’ uitstraling heeft het theater een eigentijdse allure die veel bezoekers aanspreekt zoals mag blijken uit het hoge gemiddelde bezoekersaantal in de periode september t/m december 2015 en de grote belangstelling vanuit de zakelijke markt. De voortreffelijke parkeerfaciliteiten en ook verder de goede bereikbaarheid helpen daar vanzelfsprekend ook bij. Het financiële resultaat van de reguliere bedrijfsvoering van DMC was in 2015 positief en kwam uit op € 198.800. Er waren extra inkomsten uit fondsenwerving en in het bijzonder ook zakelijke verhuur en horeca: het Zuiderstrandtheater blijkt, mede dankzij actieve acquisitie, een gewilde locatie voor ook de zakelijke markt. Tegenover het positieve exploitatieresultaat stonden enkele bijzondere, eenmalige lasten: de kosten van de noodzakelijke reorganisatie en bijzondere uitgaven in verband met de verhuizing naar het Zuiderstrandtheater en de marketing voor het Zuiderstrandtheater. Die laatste zijn volgens plan gedekt uit de daarvoor in 2013 gecreëerde bestemmingsreserve. Naast het werken aan onze eigenlijke opdracht hebben de activiteiten rond de nieuwe huisvesting in 2015 veel tijd en aandacht gevraagd. In de eerste helft van 2015 hebben wij in een ‘concurrentiegerichte dialoog’ met drie consortia/architecten gewerkt aan drie zo goed mogelijke ontwerpen voor het nieuwe OCC. In augustus werd het winnende consortium bekend met Coenen/Hertzberger als architecten. In de tweede helft van 2015 hebben wij met hen hard en constructief gewerkt aan de ontwikkeling van voorlopig ontwerp naar definitief ontwerp. Dat traject wordt naar verwachting in april 2016 afgerond, waarna in de zomer van 2016 de bouw van het OCC gaat beginnen.

2

Samenvattend is 2015 een jaar geweest waarin heel veel van de organisatie is gevraagd: een ambitieus cultureel programma realiseren in een nieuw theater, een reorganisatie, een verhuizing, een nieuwbouwproject en meer zakelijke evenementen. Wij zijn trots op die organisatie en hebben het grootst mogelijke respect voor onze medewerkers die er in geslaagd zijn om ondanks al deze extra’s en de daarmee gepaard gaande hoge werkdruk toch een heel succesvol jaar te realiseren met veel publiek, veel diversiteit en een prima programmering.

3

1. Inleiding Deze jaarstukken 2015 van de Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag (DMC) bevatten een inhoudelijk verslag en de jaarrekening voorzien van een verklaring van de Raad van Toezicht en van een goedkeurende controleverklaring. Als bijlagen zijn o.a. de bestuursverklaring en het prestatieoverzicht opgenomen. Het rapport is opgesteld conform de Richtlijnenbrief jaarrekening 2015 met bijlagen, zoals wij die per brief d.d. 5 februari 2015 van de Gemeente Den Haag hebben ontvangen. De jaarrekening 2015 is op 26 april 2016 vastgesteld door de Raad van Toezicht van DMC. Achtereenvolgens komen in deze jaarstukken aan de orde:  Een bericht van de Raad van Toezicht;  Het inhoudelijk verslag, waarin wordt ingegaan op een aantal zwaartepunten van het gemeentelijk beleid: cultureel ondernemerschap, maatschappelijk draagvlak, diversiteit, cultuureducatie voor scholen en internationalisering;  Een inhoudelijk verslag inclusief cijfers van de belangrijkste activiteiten en gebeurtenissen op het gebied van programmering en educatie, projecten, marketing, horeca en zakelijke verhuur, techniek en onderhoud, financiën en personeel;  Een vooruitblik;  En de jaarrekening met daarin de balans en exploitatierekening alsmede de toelichtingen daarop incl. diverse verklaringen. Als bijlagen zijn opgenomen:  Een bestuursverklaring;  De financiële verantwoording van de diverse projectsubsidies van de gemeente Den Haag;  De financiële rapportage van de cultuureducatie;  En de prestatiegegevens conform het format van gemeente Den Haag

4

2. Bericht van de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht (RvT) is in 2015 vijfmaal bijeen geweest, waarvan één vergadering deels in beslotenheid heeft plaatsgevonden en de overige in aanwezigheid van de directeur. Een aantal leden heeft in kleiner comité voorbereidend werk gedaan op de onderwerpen beloning en renumeratie, reorganisatieplan en sociaal plan, werving nieuwe leden, sponsoring en begroting/halfjaarcijfers/jaarrekening. De RvT kent de Governance Code Cultuur en volgt die. Jaarlijks evalueert de RvT – in een vergadering waarbij de directeur niet aanwezig is – zijn eigen functioneren en het functioneren van de directeur. Met de directeur wordt ieder jaar een beoordelingsgesprek gevoerd. Onder meer ter voorbereiding van dat gesprek voert een delegatie van de RvT gesprekken met de Ondernemingsraad en het Managementteam. In het verslagjaar zijn twee gewaardeerde leden van de RvT – de heren Daalder en Van Eeghen – conform rooster afgetreden en zijn via een open procedure, die begeleid werd door een extern bureau, drie nieuwe leden benoemd: Mevrouw F. Koşer Kaya en de heren De Sévaux en Ramlal. Daarmee is de diversiteit van de RvT in alle opzichten versterkt. Door de politieke ontwikkelingen binnen de gemeente Den Haag was 2015 opnieuw een hectisch jaar. Naast de dagelijkse gang van zaken ging veel tijd en aandacht naar de ontwikkelingen rond het nieuwe onderwijs- en cultuurcomplex, met inbegrip van het in gebruik nemen van het Zuiderstrandtheater. Dit versterkt naar het oordeel van de RvT de knappe prestatie die geleverd is met de verdere uitbouw en profilering van de programmering binnen de kaders van de financiële mogelijkheden van DMC en op basis van een solide financieel beleid. Ook is de RvT bijzonder ingenomen met de stijging van de gemiddelde bezoekersaantallen van DMC en met de toenemende diversiteit van bezoekers. De totstandkoming van het Zuiderstrandtheater en de positieve ontwikkeling met betrekking tot het nieuwe Spuikwartier stemmen de RvT tot optimisme. De RvT is, gezien de omstandigheden in 2015, tevreden over stand van zaken met betrekking tot de interne organisatie en de financiële administratie en ondersteunt de wens tot verdere verbetering in 2016, zoals benoemd in de rapporten van de accountant. Bovenstaande onderwerpen zijn – naast het vaststellen van de jaarrekening 2014 en de begroting 2015 – in de verschillende vergaderingen van de RvT aan de orde geweest. Bijzondere aandacht kreeg de met de verhuizing naar het Zuiderstrandtheater noodzakelijke interne reorganisatie. De RvT is geïnformeerd, heeft meegedacht en is verheugd dat de reorganisatie zonder noemenswaardige interne en externe strubbelingen en binnen het gereserveerde budget heeft plaatsgevonden. Andere belangrijke onderwerpen waren de ontwikkeling van het OCC en, in relatie daarmee, de verhoudingen met de beide huisgezelschappen. Ten slotte heeft de RvT een toetsende en positief-kritische rol gespeeld in de totstandkoming van het Meerjarenplan met begroting 2017-2020 en de stukken met grote instemming en unaniem vastgesteld. De Raad van Toezicht van Stichting DMC was op 31 december 2015 als volgt samengesteld: De heer H.A.J.M. van der Meijden voorzitter Mevrouw A.C. van Kampen De heer G.J. Straatman Mevrouw A.E.B. Lekkerkerker Mevrouw F. Koşer Kaya De heer M. Ramlal De heer L. de Sévaux Directeur-bestuurder is de heer H.C. Scholten, adjunct-directeur de heer H. Blik.

5

De Raad van Toezicht van Stichting DMC heeft kennis genomen van het jaarverslag 2015 en heeft het financieel verslag over 2015 dat is opgenomen in Bijlage 1. goedgekeurd en vastgesteld. Namens de Raad van Toezicht Stichting DMC, De heer H.A.J.M van der Meijden, Voorzitter

Den Haag, 26 april 2016

Samenvattend overzicht, hoofd- en nevenfuncties en aantreden leden Raad van Toezicht De heer H.A.J.M. van der Meijden Functies: Inspecteur-generaal Staatstoezicht op de Mijnen, Voorzitter Stichting Fondsen Beheer Grote Kerk; Lid Bestuur Stichting Haagse Prijs voor Internationaal Recht; oud directeur Shell International; oud voorzitter Rode Kruis Afdeling Den Haag, oud Lid Rekenkamercommissie Wassenaar, Voorschoten, Oegstgeest, Leidschendam Voorburg Datum in functie Gastprogrammering :21-09-2007 Datum in functie DMC :01-01-2013 De heer G.J. Straatman Functie: Accountant Deloitte Accountants BV Datum in functie DMC : 20-03-2013 Mevrouw A.C. van Kampen Functies: oud-wethouder Onderwijs en Sociale Zaken in Den Haag, thans zelfstandig adviseur, lid van de Raad van Toezicht van ROC Mondriaan, de Stichting Cultuurschakel, de Stichting Voorall en van de Stichting voor Leerplan Ontwikkeling(SLO), voorzitter van de Raad van Toezicht van de Stichting 2Samen(kinderopvang), lid van bestuur van Het begint met taal en lid van de Nationale Unesco Commissie. Datum in functie DMC : 20-03-2013 Mevrouw A.E.B. Lekkerkerker Functie: zakelijk directeur Holland Festival, lid van de Raad van Advies van de NTR, lid van de Raad van Toezicht van het Nederlands Theaterfestival, lid van de Commissie van Advies van de Theaterschool(AHK) en bestuurslid van de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam en van de Sikkens Foundation. Datum in functie DMC : 07-11-2013 De heer M.R. Ramlal Functies: Adviseur Nationale ombudsman, Voorzitter Indian Film Festival The Hague, bestuurslid Van Leth Ballet, eigenaar bedrijf Gespreksmaker, Mede-eigenaar bedrijf Couple-Company Talk-Theater Rotterdam Datum in functie DMC : 17-06-2015 De heer L.A.M. de Sévaux Functies: CEO/Eigenaar van DAY, een strategisch creatief bureau met vestigingen in Amsterdam en Dubai Datum in functie DMC : 17-06-2015 Mevrouw F. Koşer Kaya Functies: Tweede Kamerlid voor D66, Lid adviescommissie Juridische faculteit, Universiteit van Tilburg, Lid Raad van Advies St. educatief Programma Anne, Lid Raad van Toezicht Willibrord Stichting en Stichting Protestants-Christelijk Onderwijs Utrecht, Voorzitter van het bestuur van Humanity in Action Nederland Datum in functie DMC : 17-06-2015

6

3. Inhoudelijk jaarverslag Zowel het totaal aantal voorstellingen en concerten als het gerealiseerde bezoekersaantal was in 2015 hoger dan de met de Gemeente Den Haag overeengekomen prestatienorm. In 3.1 gaan we hier specifieker op in. Eerst doen we kort verslag van de prestaties van DMC met betrekking tot een aantal speerpunten van het gemeentelijk cultuurbeleid. Cultureel ondernemerschap Het Meerjarenplan 2013-2016 van DMC is ambitieus, zeker waar het gaat om het aantal voorstellingen en concerten en de te realiseren bezoekersaantallen. De belangrijkste hiertoe sinds 2013 ingezette en in 2015 voortgezette middelen zijn: • Meer klassieke en populaire concerten in de Dr. Anton Philipszaal (DAPZ). In de periode tot 2012 werden, naast het aanbod van het Residentie Orkest, maar weinig concerten geprogrammeerd. Hierdoor had de DAPZ in vergelijking met concertzalen in andere grotere steden een laag profiel. Inzet was en is om van de DAPZ, en via het Zuiderstrandtheater straks het OCC, een volwaardige concertzaal te maken met een programmering die vergelijkbaar is met de concertzalen in bijvoorbeeld Rotterdam, Utrecht, Eindhoven en Groningen. In 2014 werd hier een flinke aanzet toe gegeven, door zowel meer klassieke concerten (vooral groot barok) als meer pop en wereldmuziek te programmeren. Binnen dit beleid paste ook ons besluit om sinds september 2014 en voor een periode van vier jaar de Nieuwe Kerk alle weekenden te huren om zo ook daar een intensievere bespeling mogelijk te maken. Met de verhuizing naar het Zuiderstrandtheater met maar één grote zaal is er tijdelijk geen ruimte voor meer concerten. In ons Meerjarenplan 2017-2020 hebben we vanaf 2019 in het OCC die uitbreiding wel weer opgenomen en daar ook extra budget voor gevraagd. Het aantal concerten in de Nieuwe Kerk is in 2015 verder gegroeid. • Programmeren van grote (internationale) producties in seriebespeling. Inzet is om via de huidige zalen (incl. Zuiderstrandtheater) straks het OCC ook als groot (amusement)theater te positioneren vergelijkbaar met bijvoorbeeld het Nieuwe Luxor Theater in Rotterdam. In 2015 hebben we een aantal van dat type producties drie tot zes keer geboekt. Zomer 2016 presenteren we voor het eerst een grote circusproductie drie weken achtereen. • Het verhogen van het profiel en de zichtbaarheid van onze zalen en onze programmering door extra te investeren in marketing. De verhuizing naar het Zuiderstrandtheater was daar in 2015 een goed en geslaagd voorbeeld van. Ook het versterken van de merknaam Nieuwe Kerk heeft geleid tot een substantiële groei van het gemiddelde bezoekersaantal. • Meer aandacht voor de mogelijkheden van externe fondsenwerving. Zo werd in 2015 van het Fonds Podiumkunsten opnieuw de hoogst mogelijke tweejarige podiumsubsidie ontvangen (met een heel positief oordeel over het beleid en de praktijk van DMC) en groeiden ook in 2015 de inkomsten uit aanvullende subsidies en fondsen voor diverse projecten. Daarnaast is DMC in 2015 gestart met de ontwikkeling van een eigen sponsorbeleid, onder meer gericht op kwaliteitsaanbod uit niet-westerse landen. Het Rabobank Innovatiefonds stelde voor die ontwikkeling (met een extern adviesbureau) een subsidie van 10.000 euro beschikbaar. Voorjaar 2016 verwachten we op basis van een meerjarig plan van aanpak met de feitelijke werving van sponsoren te kunnen beginnen. Maatschappelijk draagvlak Vanuit de geschiedenis zijn de DAPZ en het LDT altijd sterk verbonden geweest met de beide huisgezelschappen. Belangrijke doelstelling van DMC sinds 2013 is aan een eigen profiel te werken, zonder daarbij de positie en belangen van NDT en RO te schaden. Het versterken van het maatschappelijk draagvlak onder onze activiteiten om zo in alle opzichten ‘een podium van en voor de stad’ te worden is een cruciaal onderdeel van dat eigen profiel. Ook in 2015 heeft DMC op diverse manieren geïnvesteerd in het vergroten van het draagvlak in de stad en in intensivering van de relaties met uiteenlopende doelgroepen. Een aantal voorbeelden:  Wij zijn sinds 2012 een belangrijke partner van de Hindoestaanse gemeenschap in (en buiten) Den Haag. Onze zalen worden wel de ‘ Hindoestaanse Huiskamer’ genoemd. In 2015 vonden met en voor deze doelgroep meer dan tien activiteiten plaats, deels in het kader van het Holland 7

 

  



India Festival. In 2015 hebben wij verder de samenwerking met de Marokkaanse en Turkse gemeenschappen in Den Haag versterkt, wat onder mee resulteerde in de projecten Cultureel Diverse Feestdagen, Diva’s van de Mahreb en het Turkish Delight Festival. Zie verder onder Diversiteit en in 3.2. Samen met Cultuur Schakel hebben wij in 2015 weer een eigen aanbod aan schoolvoorstellingen ontwikkeld, waarvoor het onderwijs veel belangstelling had. In het kader van de verhuizing naar het Zuiderstrandtheater hebben wij veel geïnvesteerd in de banden met Scheveningen. Mooiste voorbeeld was de uitverkochte community productie ‘Harde Handen’, waaraan veel Scheveningers meededen . Ook werken wij waar mogelijk met Scheveningse bedrijven, onder meer in de horeca en beveiliging. Wij werken intensief samen met een aantal Cultuurankers, in het bijzonder De Vaillant (Schilderswijk) en Muzee (Scheveningen). Ons marketingbeleid is veel meer dan voorheen gericht op specifieke doelgroepen; de inzet van sociale media is sterk vergroot; zie ook 3.3. Wij bieden, via samenwerking en/of door middel van verhuur, diverse maatschappelijke organisaties letterlijk en figuurlijk ruimte. Een voorbeeld is het dansgala in samenwerking met Holland Dance en het Prinses Beatrix Spierfonds. Ook de amateurkunst uit Den Haag (dansscholen, koren, orkesten e.a.) valt hieronder. In Den Haag gehuisveste asielzoekers hebben in 2015 een aantal kerenin groepsverband het theater bezocht. Directie en staf zijn actief binnen verschillende samenwerkingsverbanden, waaronder het Directieoverleg Podiumkunsten, de Marketingkamer en de projectgroep Kanskaart Toerisme.

Diversiteit Diversiteit en daarmee samenhangend educatie vormen een speerpunt in het beleid van DMC. Uitgangspunt van het beleid is het diverser maken van programmering en publiek. Dat vraagt een op continuïteit gerichte aanpak, die soms op gespannen voet staat met de projectmatige benadering die bijvoorbeeld bij de Matchingsregeling Pluriform Programmeren gehanteerd werd. In die zin zijn wij blij dat die regeling met ingang van 2017 wordt beëindigd, maar de extra financiële middelen die cultureel diverse programmering en publiekswerving nu eenmaal kosten moeten dan wel structureel aan onze subsidie worden toegevoegd. In ons Meerjarenplan 2017-2020 hebben wij dat meegenomen. In 2013 zijn wij begonnen met de versterking van onze banden met de diverse organisaties uit de Hindoestaanse gemeenschap. Dat is goed gelukt. Ook werden wij in 2013 partner van het Afrika Festival. In 2014 bouwden wij deze relaties verder uit en zijn samenwerkingsverbanden aangegaan met de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen in Den Haag. Zo organiseerden wij in dat jaar met partners onder meer een cultureel programma in het kader van 50 jaar Turkse gastarbeid in Nederland en samen met De Vaillant het festival Maghreb Den Haag. In 2015 hebben wij het aantal activiteiten verder uitgebreid met onder meer een groot Turkije Festival (in samenwerking met Europalia), meer concerten binnen het Holland India Festival en het project Cultureel Diverse Feestdagen. Specifieke programmering voor specifieke doelgroepen blijft een belangrijk onderdeel van onze aanpak, maar we zetten ook steeds meer in op vermenging van programmering en publieksgroepen, bijvoorbeeld in de richting van jongeren en van publiek voor wereldmuziek. Wij maken ook werk van de diversiteit in de samenstelling van bestuur/personeel en Raad van Toezicht. Zo leidde de (openbare) wervingsprocedure voor nieuwe leden van de Raad van Toezicht, waarbij diversiteit als hard criterium was opgenomen, tot benoemingen die de diversiteit van de RvT in alle opzichten hebben versterkt. Als het gaat om de personele samenstelling, dan is die op dit moment in de lager gehonoreerde functies behoorlijk divers, maar zullen we – als zich vacatures voordoen – met name op het niveau van midden- en hoger kader aan meer diversiteit gaan werken. Cultuureducatie voor scholieren Op grond van afspraken met het NDT en RO heeft DMC (en daarvoor GP) in het verleden nooit zelf een aanbod van schoolvoorstellingen verzorgd. In 2013 is daarmee een begin gemaakt, met als argument dat de programmering van DMC zodanig verschilt van die van de huisgezelschappen, dat een eigen 8

scholierenaanbod logisch en gerechtvaardigd is. (Ook) bij de keuze van schoolvoorstellingen is culturele diversiteit een belangrijk criterium. Zie verder onder 3.2 . De komende jaren zullen wij het aanbod cultuureducatie voor scholieren stabiel (moeten) houden, omdat we in het Zuiderstrandtheater over minder beschikbare dagen beschikken. Internationaal beleid Het internationale beleid van DMC was ook in 2015 gebaseerd op de volgende uitgangspunten: • Binnen de kerndisciplines presenteren van belangwekkend aanbod uit het buitenland. Zie voor een aantal voorbeelden 3.2. • Deelnemen aan bestaande internationale festivals en het initiëren van nieuwe evenementen zoals Holland Dance Festival, Den Haag India Festival, Afrika Festival en Turkish Delight Festival. • Initiëren van samenwerking met bijvoorbeeld Ambassades of internationale organisaties. Een goed voorbeeld in 2015 was het Turkish Delight Festival, maar ook het Holland India Festival past hierbinnen.

3.1 Prestaties Het totaal aantal door DMC geprogrammeerde voorstellingen en concerten in de Dr. Anton Philipszaal, het Lucent Danstheater, het Zuiderstrandtheater en de Nieuwe kerk (incl. festivals en culturele verhuur) in 2015 bedroeg 223. Vanaf september 2015 hebben we ondanks de verhuizing van twee zalen aan het Spuiplein naar één zaal in het Zuiderstrandtheater een fors aantal dagen programma kunnen brengen, waardoor de prestatienorm (50 voorstellingen/concerten in Zuiderstrandtheater) ruim is gehaald. Conform ons nieuwe programmabeleid is het aantal concerten in de Nieuwe Kerk in 2015 gestegen naar 66, waarvan 16 culturele verhuur. Ontwikkeling aantal voorstellingen en concerten 2011-2015 2015 31 25 56

2014 75 46 121

2013 79 45 124

2012 58 56 114

2011 67 52 119

114 30 144

105 51 156

104 45 149

95 43 138

41 7 48 3 316

32 6 38 35 353

34

32

34

32

297

289

Dr. Anton Philipszaal (DAPZ)

DMC RO

Lucent Danstheater (LDT)

DMC NDT

59 26 85

Zuiderstrandtheater (ZST)

DMC NDT RO

67 13 14 94

Nieuwe Kerk (NK)

DMC RO

66 7 73

Overig (studio's & foyers) Totaal

DMC 308

9

waarvan DMC RO NDT

223 46 39

233 53 30

251 51 51

196 56 45

194 52 43

Genoemde aantallen zijn inclusief programma op basis van verhuur en festivals (incl. Haags Uit Festival)

Het totale aantal bezoekers voor de culturele programmering van DMC is als gevolg van de verhuizing van twee naar één zaal in het Zuiderstrandtheater en de verschuiving van een deel van de programmering naar de Nieuwe Kerk (minder capaciteit) met zo’n 11% gedaald. Het totaal aantal bezoekers (incl. RO en NDT) voor voorstellingen en concerten in 2015 is ook gedaald (-13%): hier zijn de verder dalende bezoekersaantallen van het RO (-28% in 2015) van invloed. De dalende bezoekcijfers voor het RO zijn een bron van zorg en een groeiend (financieel) risico voor DMC. Opvallend is de hoge gemiddelde bezetting die we met ons programma in het Zuiderstrandtheater het afgelopen jaar hebben gerealiseerd; ruim 73%. Ook de gemiddelde bezetting van het programma in de Nieuwe Kerk is gestegen van 51% naar 57,5%. De bezoekcijfers zijn incl. de culturele verhuringen, maar exclusief de gasten bij zakelijke verhuur, de deelnemers aan inleidingen en workshops en de leerlingen Primair en Voortgezet Onderwijs die voorstellingen in schoolverband hebben bezocht. Wel is een schatting opgenomen van het aantal bezoekers tijdens het jaarlijkse (gratis)Uit Festival. In 2015 hebben in totaal ruim 1.500 bezoekers tijdens het (gratis) Haags Uit Festival een programmaonderdeel bijgewoond in het Zuiderstrandtheater en de Nieuwe kerk. Ontwikkeling aantal bezoekers 2011-2015

DMC Residentie Orkest (RO) Nederlands Dans Theater (NDT)

2015 100.438 30.564 23.366

2014 113.818 42.411 20.842

2013 105.769 48.966 28.765

2012 104.321 55.416 27.125

2011 97.471 48.897 25.024

Totaal aantal bezoekers

154.368

177.071

183.500

186.862

171.392

Genoemde aantallen zijn inclusief programma op basis van verhuur en festivals (incl. Haags Uit Festival)

Ook in 2015 stelde DMC een uitgebreid educatief randprogramma bij voorstellingen en concerten samen. Voor geïnteresseerde voorstelling- en overige bezoekers zijn verschillende workshops, lezingen en inleidingen georganiseerd. De belangstelling voor dit programma is vrij stabiel: in 2015 hebben 2.321 bezoekers een inleiding of lezing bijgewoond. Het educatieprogramma voor Primair en Voortgezet Onderwijs werd in 2015 door een kleine 2.000 kinderen en jongeren bijgewoond. De zakelijke verhuur heeft in 2015 een vlucht genomen; het actief in de markt zetten van het Zuiderstrandtheater (ZST) als unieke locatie voor de zakelijke markt werpt zijn vruchten af. In de eerste helft van het jaar was het ZST geheel beschikbaar (nog geen programmering) en dat heeft zich vertaald in veel zakelijke bezoekers in 2015 (bijna 19.000). Ondanks de beperkte ruimte in de planning voor zakelijke verhuur vanaf seizoen 2015-2016 blijven we vol inzetten op zakelijke verhuur van het ZST. In het voorjaar 2015 faciliteerden we de locatievoorstelling GENESIS van het Nationaal Toneel in het ZST: ruim 7.500 bezoekers vonden de weg naar Scheveningen voor dit bijzondere project. 10

Bezoekers DMC overige activiteiten 2015 Cultuurparticipatie Cultuureducatie

Zakelijke verhuur Overige verhuur cultureel (ZST)

aantal deelnemers workshops, lezingen, inleidingen e.d. aantal leerlingen Primair Onderwijs aantal leerlingen Voortgezet Onderwijs aantal gasten locatievoorstelling Genesis/ Nationaal Toneel aantal bezoekers

Totaal aantal bezoekers overige activiteiten 2015

2.321 1.090 886 18.844 7.600

30.741

3.2 Programmering en educatie In het volgende overzicht worden de voorstellingen en concerten van DMC onderverdeeld naar genre. Daarna wordt per genre de spraakmakende voorstellingen en concerten vermeld. Voorstellingen en concerten door DMC geprogrammeerd naar genre

Klassieke Muziek

concerten bezoekers voorstellingen bezoekers concerten bezoekers concerten bezoekers voorstellingen bezoekers voorstellingen bezoekers

Muziektheater/Opera Popmuziek en theaterconcerten Jazz en wereldmuziek Dans Overig (o.a. familievoorstellingen)

Totaal

voorstellingen en concerten bezoekers

Genoemde aantallen zijn inclusief programma op basis van verhuur en festivals (incl. Haags Uit Festival)

11

82 26.185 28 17.600 7 4.880 30 12.578 39 25.041 37 14.154 223 100.438

(Inter)nationale dans Een speerpunt van onze programmering vormen de internationale dansgezelschappen. In 2015 brachten we – in een aantal gevallen samen met Holland Dance – een reeks bijzondere voorstellingen naar Den Haag, waaronder het Italiaanse gezelschap Balletto Civile met de voorstelling How long is now, waar een groep bejaarden uit Scheveningen aan deelnam; het uit Brazilië afkomstige KM29 met Duramadre en de hiphopvoorstelling The Roots van het Franse gezelschap Kader Attou / Cie Accrorap. Vanuit het Apollo Theater in Harlem/New York kwam exclusief naar Den Haag Get on the Good foot – A Celebration in Dance, een gedanste homage aan ‘ the Godfather of Soul’, James Brown. De belangstelling voor het klassieke dansrepertoire blijft groot. Zo brachten we afgelopen jaar het Ballet van de Staatsopera van Tatarstan met Giselle en het Ballet van Charkov met het Zwanenmeer en de Notenkraker. Ook de kerstvoorstelling die we produceren samen met de Dutch Don’t Dance Division en het Residentie Orkest trekt veel liefhebbers van klassiek ballet. Vanzelfsprekend staan alle belangrijke Nederlandse dansgezelschappen met hun grote producties op ons podium, als waardevolle aanvulling op de producties van ons huisgezelschap, het Nederlands Dans Theater. Zo danste het Nationale Ballet de voorstelling Jewels met drie balletten van George Balanchine, Back to Bach met twee wereldpremières en twee reprises van onze Nederlandse choreograaf Hans van Manen en tot slot het sprookjesballet Giselle. Scapino bracht de reprise van Songs for Drella en het nieuwe ballet HENRY. Conny Janssen Danst kwam met het overrompelende Inside Out en Introdans danste de enerverende voorstellingen ModernLive en Something Old Something New. Binnen onze dansprogrammering nemen de genres Tango en Flamenco een aparte plaats in. Een van de laatste activiteiten in het Lucent Danstheater was het eerste lustrum van Tango La Haya, met onder meer de door leerlingen van drie tangoscholen uitgevoerde voorstelling Caminato en als hoogtepunt de Tango Rouge Company uit Italië met de zinderende voorstelling Noche de Buenos Aires, live begeleid door het Solo Tango Orchestra uit Rusland. Ook was er in 2015 weer een Haagse editie van de Flamenco Biënnale, met onder meer de wereldpremière van YATRA, een prachtige voorstelling van flamencovernieuwer Andrés Marín en de Frans-Algerijnse (hiphop)choreograaf en danser Kader Attou. Zij gingen op zoek naar de wortels van de flamenco in India en werden muzikaal begeleid door het Divana Ensemble uit Rajasthan (India). Het Flamencoweekend bestond verder uit twee bijzondere concerten in de Nieuwe Kerk van de Spaanse luitist en gitarist Enrike Solinís met zijn Euskal Barrokensemble en FuZion, de gelegenheidsformatie van vier flamencomuzikanten en de Nederlands-Marokkaanse band Imetlaâ. Het jaar werd afgesloten met zes sprankelende en feestelijke voorstellingen van Dancing in a Winter Wonderland – a Christmas Spectaculair deze keer live begeleid door het Residentie Orkest. De Haagse choreografen Thom Stuart en Rinus Sprong maakten zeer afwisselende choreografieën voor professionals, studenten van het Koninklijk Conservatorium en amateurs. Het is een coproductie van De Dutch Don’t Dance Division, Holland Dance, Residentie Orkest en het Dans- en Muziekcentrum Den Haag. Ruim vijfduizend bezoekers vonden de weg naar het Zuiderstrandtheater voor deze voorstellingen. Opera Was het Lucent Danstheater heel geschikt voor opera, het Zuiderstrandtheater is zo mogelijk nog beter. Recensent en operaliefhebber Paul Korenhof roemde het Zuiderstrandtheater als een van de beste operazalen in Nederland. Het publiek komt dan ook in groten getale: alle operavoorstellingen die we najaar 2015 in het Zuiderstrandtheater presenteerden waren uitverkocht. Kern van ons opera aanbod waren ook in 2015 de producties van Opera Zuid (La Cenerantola en Rigoletto) en de Nederlandse Reisopera (Madama Butterfly, Parelvissers en Orphée et Eurydice). Samen met het aanbod van de Staatsopera van Tatarstan, de bijzondere locatievoorstellingen van Don Giovanni door Het Symfonieorkest onder leiding van Jan Willem de Vriend en een semi-scenische Nozze di Figaro kwamen we daarmee in 2015 op tien operavoorstellingen.

12

Klassiek: (Inter)nationale orkesten en ensembles Ook in 2015 bracht een aantal gezelschappen van wereldfaam een bezoek aan onze zalen. The King’s Consort veranderde de Dr Anton Philipszaal in de Westminster Abbey met hun programma The Coronation of King George II. Ook het gerenommeerde vocale ensemble The King’s Singers trad met The Great American Songbook op in de Dr Anton Philipszaal. In de Nieuwe Kerk waren diverse internationaal befaamde strijkkwartetten te horen zoals het Pavel Haas Quartet met mezzosopraan Bernarda Fink, het Skampa Quartet en het Quartetto de Venezia. Bijzonder was ook het optreden van het Turkse Staatskoor (het enige professionele klassieke koor uit Turkije) in de Nieuwe Kerk in het kader van het Turkish Delight Festival. Metropoolserie De samenwerking met het Residentie Orkest, De Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest is in 2015 voortgezet. Binnen de Metropoolserie vonden drie concerten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest in de Dr. Anton Philipszaal en het Zuiderstrandtheater plaats, onder leiding van respectievelijk van Stéphane Denève, Jiri Belohlávek en Joshua Bell. Het Residentie Orkest speelt regelmatig in De Doelen. In de gezamenlijke abonnementenserie van het Residentie Orkest en DMC waren deFilharmonie uit Antwerpen, het Orkest van de 18e Eeuw en Holland Baroque opgenomen. Deze concerten vormen een ware aanvulling op het symfonische programma van het Residentie Orkest. De komende seizoenen zullen we deze samenwerking continueren en verder uitbreiden. Koffieconcerten – Radio West Concert Onze maandelijkse koffieconcerten in samenwerking met het Koninklijk Conservatorium op de zondagmorgen hebben hun laatste seizoen gehad in de Dr. Anton Philipszaal. Wij hebben de serie voortgezet in de Nieuwe Kerk, maar nu op de zondagmiddag. Omroep West zendt de concerten nog steeds uit en presentator Aad de Been ontmoet voorafgaand aan het concert speciale gasten in de foyer van de Nieuwe Kerk. Afgelopen seizoen zijn er weer 10 concerten gerealiseerd. De parel aan het Spuiplein – de Nieuwe Kerk Het gemis van een kleine zaal wordt grotendeels goed gemaakt door de beschikbaarheid van de Nieuwe Kerk; een zowel door musici als bezoekers zeer gewaardeerde locatie. De Nieuwe Kerk kent een aantal vaste series. Zo komt het Nederlands Kamerkoor met een viertal concerten. Voortgezet is de succesvolle samenwerking met een amateurkoor uit de regio dat gecoacht wordt door leden van het Nederlands Kamerkoor dat een kort optreden verzorgt als voorprogramma. Afgelopen jaar namen Haags Vocaal Ensemble, Residentie Kamerkoor en Kamerkoor Quod Libet deel aan dit educatieve programma. De serie Meesters aan de vleugel bood een podium voor de pianisten Nicolaj Luganski, Alexander Gravylyuk en Melvyn Tan. Een dag eerder had Melvin Tan een masterclass gegeven voor studenten van het Koninklijk Conservatorium en sloot hij zijn recital af met een van de deelnemers. In de vocale serie was de Oostenrijkse mezzosopraan Angelika Kirchschslager en Maarten Koningsberger te gast. Voor het Haagse strijkorkest Ciconia Consort is de Nieuwe Kerk hun vaste thuisbasis in Den Haag geworden. De akoestiek en de ambiance van de Nieuwe Kerk maakt deze uitermate geschikt voor barokmuziek. Met veel verve en speelplezier brachten het Combattimento, Musica Temprana en het Belgische B’Rock welluidende programma’s voor volle zalen. Het Nederlands Blazers Ensemble is na een korte periode in de Dr. Anton Philipzaal weer terug in de Nieuwe Kerk met hun theatrale concerten. Hun programma Oost West Thuis Niet Best bood een podium aan gevluchte musici en componisten uit alle windstreken. Het concert werd bijgewoond door een grote groep vluchtelingen die tijdelijk ondergebracht zijn in het voormalige ministerie van Sociale Zaken. Een bijzondere ervaring en prachtige ontmoetingen leverde dit op voor de musici en het publiek. Arvo Pärt weekend Voorafgaand aan de festiviteiten rondom de 80ste verjaardag van Arvo Pärt in september hadden we in mei een lang weekend geprogrammeerd. The Silesian String Quartet, New European Ensemble, de 13

pianisten Thomas Beijer en Marcel Worms, violiste Ursula Schoch en schrijver Jan Brokken brachten een ode aan de componist en zetten zijn werk in een breder kader. Omroep Max maakte radio opnames van de concerten van The Silesian String Quartet & New European Ensemble. Norton Wine Bodega Concerts Een geliefd concept op de late zondagmiddag; musici stellen een licht klassiek programma van hooguit 70 minuten samen en presenteren dit aan het publiek. Het levert een gezellige en informele interactie op tussen publiek en musici. Dit jaar waren onder meer te gast het Doelenkwartet, Lavinia Meijer en Carel Kraayenhof, blokfluitensemble Spark the Classical band, Amsterdam Chamber Soloist en Fuse. Hedendaagse muziek Festival Dag in de Branding voor hedendaagse muziek is een vaste partner van DMC. Eind maart verzorgden we een programma rondom Boulez met concerten en lezingen in het Zuiderstrandtheater. Op het podium van de Dr Anton Philipszaal klonk op 16 mei laat op de avond Le Sacre du Printemps in het arrangement voor vier piano’s van Maarten Bon. Op 3 oktober was de Nieuwe Kerk de locatie voor het door ons georganiseerde middagconcert met het nieuwe werk Die klage um Linos van componiste Astrid Kruisselbrink door het Asko Schonberg ensemble en ’s avonds trad het Residentie Orkest op. Canto Ostinato XL Op zaterdag 13 juni klonk bijna 12 uur lang Canto Ostinato van de Nederlandse componist Simeon ten Holt in de foyers en in de zaal van het Zuiderstrandtheater. De dag werd gestart met uitvoeringen in kleine bezetting en eindigde ’s avonds in een ligconcert voor de unieke combinatie van vier piano’s, orgel, marimba’s, harp en elektrische piano. Een première voor deze combinatie. Tijdens het Canto Ostinato XL festival konden de bezoekers deelnemen aan Yogasessies, diverse installaties bezichtigen van kunstenaars uit Scheveningen die allen geïnspireerd waren door Canto Ostinato. Ook kon men de film ‘Over Canto’ bekijken.

Familievoorstellingen Kinder- en familievoorstellingen waren er weer volop in het Lucent Danstheater en de Dr Anton Philipszaal. De prachtige muzikale productie Enkele reis Mars van productiehuis OORKAAN stond in de PhilipsSalon. In het Lucent Danstheater en het Zuiderstrandtheater konden Brandweerman Sam, de musicals Kinderen voor Kinderen, Minoes, Rapunzel en Sneeuwwitje, de Liedjestuin van Dirk Scheele, Pluk van de Petteflet en Ernst, Bobby en de rest met hun Sinterklaasvoorstelling rekenen op veel jonge bezoekers (en veel opa’s en oma’s). Ons theatercomplex nam een prominente plaats in tijdens het kinderfestival De Betovering. Op maandag 19 oktober vond een speciale peuterdag plaats met kleinschalige voorstellingen door het gehele gebouw. Alle voorstellingen en workshops waren nagenoeg uitverkocht. Pop(ulaire) muziek De Dr. Anton Philipszaal en nu het Zuiderstrandtheater lenen zich goed voor populaire muziek inclusief popconcerten. Afgelopen jaar presenteerden wij de Edwin Everts Band, Xander de Buisonjé, Within Temptation, Paul de Leeuw en de Pioniers van de (Haagse)Nederpop. Dit laatste concert was een eerbetoon aan impresario Jacques Senf en het voormalig Club 192. Presentator Johan Derksen bracht de Haagse pophistorie op het podium met medewerking van Frans Krassenburg, Theo van Es, Rudy Bennett, Johnny Kendall, Jan de Hont, Hans Vermeulen, The Clarks en vele anderen. Een hoogtepunt was het uitverkochte concert van Randy Newman in het Zuiderstrandtheater is samenwerking met ’t Paard. Ook in de Nieuwe Kerk vonden diverse concerten plaats binnen de genres pop, jazz en wereldmuziek. The Hague African Festival 2015 De samenwerking met Stichting Sankofa en het Residentie Orkest met betrekking tot de opening van The Hague Festival 2015 leidde tot het uitnodigen van de Kameroense basgitarist Richard Bona. Niet alleen 14

zijn basspel maar ook zijn stem trekt de nodige aandacht. Bona zingt in zijn moedertaal Duala, een Kameroens dialect dat opvalt door zijn haast hypnotiserende klanken. Het Residentie Orkest begeleidde hem fabuleus in de diverse arrangementen van Bona’s eigen nummers en enkele covers. De Nederlandse jazzpianist Bert van der Brink, die eerder met Richard Bona had samengewerkt, was een begenadigd begeleider tijdens de improvisaties.

Musical en entertainment Zoals vorig jaar al aangegeven zijn we mede met het oog op de terugkeer naar het OCC het aanbod op het gebied van musical en grootschalig amusement aan het uitbreiden. Dit seizoen hadden we veelal meerdaagse bespelingen van de musicals Heerlijk duurt het Langst, The Sound of Music, Hartsvrienden, Onder de Groene Hemel en Grease. Karin Bloemen en de Wereldband waren te bewonderen in Cirque Stiletto 3. De Japanse slagwerkgroep YAMATO vroeg het uiterste van hun krachten in de spectaculaire slagwerkshow Bakuon. Culturele verhuringen Naast onze eigen programmering en die van het Nederlands Danstheater en het Residentie Orkest werden onze zalen ook in 2015 regelmatig verhuurd aan Haagse (amateur)gezelschappen. Het Zuiderstrandtheater was in de maand april en mei het podium voor GENESIS, de afscheidsvoorstelling van regisseur Johan Doesburg van het Nationale Toneel. Nagenoeg alle 21 voorstellingen werden voor een uitverkochte zaal gespeeld. Voor bijna alle bezoekers een eerste kennismaking met het Zuiderstrandtheater. In juni presenteerden de Balletschool Like2Dance en Dansschool Kidswing Wesseling hun eindejaarsvoorstelling in het Lucent Danstheater. De Dr. Anton Philipszaal werd veelvuldig gebruikt door diverse (jeugd)orkesten en amateurkoren: Hofstad Jeugdorkest, Muziekvereniging M.E.T.R.O, Symfonieorkest Bellitoni, Haags Toonkunstkoor en het Residentie Bachkoor (samen in het indrukwekkende War Requiem van Britten), Viotta Jeugdorkest, het Symfonieorkest van het Koninklijk Conservatorium (dat een bijzondere samenwerking was aangegaan met het Orkest van de 18e eeuw voor een uitvoering van Haydn’s Die Schopfung), LSKO Collegium Musicum uit Leiden en DSMG Krashna Musica uit Delft (samen in Ein Deutsches Requiem van Brahms) en tot slot het lustrumconcert van de Orkestvereniging Musica, dat groots werd gevierd met onder andere de Negende Symfonie van Beethoven in het Zuiderstrandtheater. Daarnaast waren er ook diverse Hindoestaanse organisaties die evenementen organiseerden in de Dr Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater, zoals Stichting Lexes met het concert Mumbay beats Samir Date and Dipalee. IS Creations bracht A Tribute to R.D Burman en Ujala Radio had onder de titel Hindi Jazz het Raag & Rythm Jazz Orchestra onder leiding van Glenn Gaddam uitgenodigd met als speciale gast jazztrompettist Erik Vloeimans. Ook in de Nieuwe Kerk zien we een stijgende belangstelling van kleinere muziekgezelschappen en organisaties. Zo werden er twee concerten gegeven door de stichting Internationaal Kamermuziekfestival, het jeugdkoor The Academy of Vocal Arts gaf een uitvoering van de Mattheus Passion, het onlangs opgerichte Het Klassiek Collectief van net afgestudeerde musici van Nederlandse Conservatoria presenteerde zich voor het eerst en het Haags Vocaal Ensemble bracht een a capella concert. Als afsluiter zong Thinc in december stemmige Engelstalige Christmas Carols. Er is in 2015 een sterke groei opgetreden in het aantal culturele verhuringen, mede dankzij de beschikbaarheid van het Zuiderstrandtheater als locatie gedurende het voorjaar van 2015. Inclusief de twintig voorstellingen van het Nationale Toneel met Genesis hebben we 65 evenementen gefaciliteerd, ruim 30 voorstellingen en concerten meer dan het jaar ervoor. De komende jaren zullen wij bij gebrek aan voldoende zalen vaker nee moeten zeggen, maar met het oog op het OCC is de grote belangstelling voor culturele verhuur heel positief.

15

Educatie In 2015 hebben wij de lijn voortgezet om als grootstedelijk podium een bijdrage te leveren aan het totale aanbod van cultuureducatieactiviteiten in Den Haag. Via de CultuurSchakel hebben wij vier schoolvoorstellingen aangeboden, één minder dan in 2014 vanwege de beperktere beschikbaarheid van dagen in het Zuiderstrandtheater. Van productiehuis Oorkaan presenteerden wij Naar de Haaien (met de Wereldband) en Enkele Reis Mars (met de musici van Calefax). ISH en de jeugdcompany van het Nationale Ballet kwamen met Narnia en Edwin Rutten en Trio Burlesco brachten de kindervoorstelling Hemelbuik van de Haagse componist Roel van Oosten. Voorafgaand aan de schoolvoorstellingen ontvangen de docenten lesmateriaal om het voorstellingsbezoek voor te bereiden. Dankzij de samenwerking met CultuurSchakel lukt het steeds beter om de keuze van voorstellingen en de inhoudelijke thematiek aan te laten sluiten bij de praktijk van het onderwijs. Met Holland Dance is de samenwerking voortgezet om actief middelbare scholieren te benaderen met ons dansaanbod. Wij hanteren nu voor alle voorstellingen een jongerenprijs van 10 euro, dat ook van toepassing is op groepsbezoek vanuit scholen. Inleidingen We hebben afgelopen jaar bij veel opera en dansvoorstellingen inleidingen verzorgd, die wij sinds september 2015 gratis aanbieden. Deze inleidingen zijn vrijwel altijd vol. Het publiek blijkt in toenemende mate behoefte te hebben aan informatie en verdieping. Vanaf 2017 kunnen we ons aanbod op dat gebied verder uitbreiden, wanneer daarvoor extra financiering beschikbaar komt.

3.3 Projecten Ook in 2015 heeft DMC een aantal bijzondere projecten georganiseerd, waarvoor aanvullende subsidies en fondsen zijn geworven. Voor zover sprake is van (extra) gemeentelijke subsidies dienen de betreffende projecten inhoudelijk en financieel separaat in het jaarverslag te worden vermeld. Om die reden, maar ook omdat het apart benoemen van deze projecten een goed beeld geeft van onze activiteiten naast de ‘reguliere’ programmering, volgt hier een kort overzicht van de in 2015 gerealiseerde projecten. De financiële verantwoording van de projecten is opgenomen in de jaarrekening als bijlage. Beyond Bollywood. Het project Bollywood & Beyond speelde zich af in 2014 en 2015 en werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Matchingsfonds Pluriforme Programmering van de Gemeente Den Haag. In juni 2015 vond binnen dit project nog één concert plaats, met de Britse zanger Arjun en de Canadese zangeres Shweta Subram. Hun gemeenschappelijke roots liggen in de traditie van de Bollywood songs, maar zij geven ieder op hun eigen manier hier een nieuwe, funky interpretatie van. In het voorprogramma traden de muziekband DesiCrew Holland, Bollywoodzanger Akshay Lachman en de dansgroep Bolly Sensation op. Zij behoorden tot de winnaars van de Hindipop Music Awards die we in september 2014 hadden georganiseerd. Het concert werd in samenwerking met de Hindoestaanse organisaties DesiYup en IEMP georganiseerd. Het programma werd bijgewoond door zowel Hindoestaans als ‘regulier’ publiek. The Woo De tweede editie van The Woo, ons unieke Urban concept met muziek, poëzie, live performances en bijzondere hapjes, vond op 30 mei plaats in de Nieuwe Kerks. Wederom in samenwerking met Sir Robert Events. In deze tweede editie traden op: de Rotterdamse violist Yannik Hiwat (Re:Freshed Orchestra) met jazz, blues en soul, Lady Shaynah met haar debuutsingle Work It en de 20-jarige zangeres Esperanza Spalding. De Haagse ontwerpers Annemarije van Harten en Tessa Wagenvoort toonden hun mooiste creaties en tijdens de pauze genoot het publiek van de niet alledaagse hapjes en drankjes. Na de pauze was het podium voor de singer-songwriter Ntjam Rosie en de avond werd afgesloten met een spectaculair gastoptreden van de Britse Marie J. Cooper – winnares van The Voice UK. Ook deze editie werd goed bezocht door een interessante mix van jong en trendy (nieuw) publiek. 16

Harde Handen Vanwege onze verhuizing naar Scheveningen hebben we in samenwerking met Kwekers in de Kunst (voorheen Dario Fo), Muzee en diverse andere Scheveningse organisaties een groot community project opgezet rond (de geschiedenis van) de visserij. Hart van het project was de muziektheatervoorstelling ‘Harde Handen’, gebaseerd op Heijermans’ Op Hoop van Zegen. Aan de voorstelling werkte een aantal professionele spelers/zangers mee (onder wie Loes Luca als Kniertje) en verder het voormalige Willem Breuker Kollektief, Theaterkoor Dario Fo en een groot (meer dan honderd) projectkoor met voornamelijk Scheveningers. Pieter Kramer regisseerde. De productie was een groot succes, de vier voorstellingen waren volledig uitverkocht (4.000 bezoekers) en minstens zo belangrijk: veel Scheveningers hebben het Zuiderstrandtheater ontdekt en in hun hart gesloten. Het was voor het eerst dat DMC een dergelijke grote voorstelling zelf produceerde. Ook productioneel en financieel is het goed gegaan. Dankzij bijdragen van de Gemeente Den Haag, Stadsdeel Scheveningen, Fonds 1818, VSB Fonds en Prins Bernhard Cultuurfonds en dankzij de grote publieke belangstelling kon het project zelfs met een kleine financiële plus worden afgesloten. Dat geld wordt geïnvesteerd in de voorbereiding van een volgend project, nu met als onderwerp het voormalige eiland Vloek en kraakpand De Vloek, dat in september 2016 wordt uitgevoerd. Dit keer met Sjaak Bral als librettist, Kees Scholten als regisseur en met medewerking van het Residentie Orkest. En natuurlijk weer met Kwekers in de Kunst en heel veel Scheveningse zangers en zangeressen. A Musical Journey De serie ‘A Musical Journey’, waarvoor wij projectsubsidie ontvingen van de gemeente Den Haag, staat in het teken van internationale ontmoetingen en neemt de toeschouwer en luisteraar mee op reis langs de continenten Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika en Oost-Europa/Azië. In de Nieuwe Kerk en het Lucent Danstheater/Zuiderstrandtheater waren zes concerten geprogrammeerd. Wat alle musici in deze serie met elkaar gemeen hebben is de improvisatie, een wezenlijk kenmerk van de jazz en de fusion met andere genres. Deze serie is tot stand gekomen met de medewerking met World Town Music en ProJazz en is een van de gezamenlijke activiteiten vanuit het nieuwe Haagse samenwerkingsverband voor jazz: Jazz070. In de Nieuwe Kerk deelde op 15 mei de Portugese fadozangeres Cristina Branco het podium met de mondharmonicaspeelster Hermine Deurloo en jazzpianist Rembrandt Frerik. Op 5 juni trad de Malinese Koravirtuoos Toumani Diabaté op, samen met zijn zoon Sidiké. De tweede helft van het concert werd verzorgd door cellist Ernst Reijsiger, de pianist Harmen Fraanje en de uit Senegal afkomstige zanger/percussionist Mola Sylla. Op zaterdagavond 14 november stond alles in het teken van Duende – ‘de bezieling die altijd verband houdt met smart, mysterie, liefde en dood en die met name bezit neemt van uitvoerende kunstenaars’ volgens Lorca. Trompettist Erik Vloeimans, flamencogitarist Eric Vaarzon Morel en acteur Daniel Lucieer brachten de muziek en taal van het Europese Zuiden. Zondag 6 december trad het duo Boi Akih (Monica Akihary en Niels Brouwer) op met het Mehmet Polat Trio, bestaande uit de Ney speler Sinan Arat, Korabespeler Zoumana Diarra en Mehmet Polat met zijn Ud. Zij hebben hun muzikale wortels in Ottomaanse, Anatolische Balkan en West-Afrikaanse muziektraditie. In het Lucent Danstheater bracht op 30 april de Braziliaanse pianiste en zangeres met haar Viva Brazil Quartet een mix van funk, Afro-Braziliaanse ritmes en jazz-harmonieën. Haar album 'Tempo' werd genomineerd voor een Grammy als 'The Best Latin Jazz Album 2012'. Als slotstuk van de serie trad in het Zuiderstrandtheater jazz zanger en veelvuldig huisgast van het North Sea Jazz Festival José James op, begeleid door de voortreffelijke bigbandsound van The Jazz Orchestra of the Concertgebouw. Met deze serie hebben wij een mooie (her)start kunnen maken met de programmering van jazz in combinatie met wereldmuziek. Ook voor 2016 hebben wij hiervoor een (bescheiden) bijdrage van de gemeente Den Haag ontvangen. In ons Meerjarenplan 2017-2020 hebben wij jazz en wereldmuziek een volwaardige plaats gegeven en daarvoor een structureel programmeringsbudget gevraagd. 17

Holland India (Muziek) Festival DMC is sinds 2013 partner in het Holland India Festival Den Haag, samen met Korzo/India Dance Festival en het The Hague India Film Festival. Wij coördineren de gezamenlijke uitstraling van en marketing voor het Holland India Festival, coproduceren het openingsprogramma en brengen zelf het India Muziek Festival in. Van de Gemeente Den Haag ontvingen wij ook in 2015 voor deze activiteiten een projectsubsidie. Het openingsprogramma van het Holland India Festival vond plaats op woensdag 7 oktober in het Zuiderstrandtheater. Kunstenaar Farah Rahman presenteerde een live cinema performance genaamd Lalla Rookh: Revisited. De ‘Lalla Rookh’ (letterlijk: Roze Wang) is het zeilschip waarmee op 5 juni 1873 de eerste Brits-Indische immigranten voet aan wal zetten in Suriname. Op basis van deze geschiedenis maakte de hiphop choreograaf Shailesh Bahoran een ontroerende voorstelling geïnspireerd op hiphop en Indiase dans. Deze korte performance werd gevolgd door de openingsfilm Baahubali van regisseur SS Rajamouli. Op 21 oktober brachten we van Ecotopia Dance Productions de indrukwekkende en met de Duitse Theaterprijs Der Faust 2015 gelauwerde dansvoorstelling Made in Bangladesh van choreografe Helena Waldmann, waarin met de middelen van dans de situatie in fabrieken in bangladesh (en India) wordt geschetst. In de Nieuwe Kerk programmeerden wij drie concerten, deels in samenwerking met ICCR (de culturele dienst van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van India). Twee concerten stonden in het teken van Indiase klassieke muziek: die van Ranajit Sengupta en Netyanand Haldipur met hun ensembles. In het derde concert stond de jonge Indiase zangeres Vasuda Sharma centraal, die met haar band een eigentijdse mengeling van traditionele Indiase muziek met Westerse invloeden liet horen. Het Holland India (Muziek) Festival 2015 werd afgesloten met het Divali Concert in het Zuiderstrandtheater. Cultureel Diverse Feestdagen Samen met lokale en landelijke organisaties heeft DMC het initiatief genomen om een aantal belangrijke niet-westerse feestdagen ook cultureel en bij ons in het theater te vieren. Het gaat om Divali (Hindoestaans feest van het licht), Amazigh (Berbers) Nieuwjaar en Newroz (Koerdisch nieuwjaar). Ook voor dit project hebben wij subsidie gekregen van Den Haag. Omdat Amazigh Nieuwjaar en Newroz plaatsvinden in de eerste maanden van 2016 komt de subsidie uit het budget 2016 en zal deze pas in de Jaarrekening 2016 worden afgerekend. We beperken ons hier dan ook tot een kort verslag van de Divali viering begin november: Voor het eerst vond deze plaats in het Zuiderstrandtheater en voor het eerste met medewerking van het Residentie Orkest in grote bezetting. Een twintigtal nummers uit het Bollywood repertoire, maar dan gerelateerd aan Divali, werden door Rogier Bosman voor orkest gearrangeerd en vertolkt door vier lokale zangers: Sangeeta, Lucky, Raj en Berry. Het publiek (veel, maar niet uitsluitend Hindoestanen) reageerde heel enthousiast; voor velen was het een eerste kennismaking met een symfonieorkest. Turkish Delight Festival – Europalia EUROPALIA is een toonaangevend internationaal festival dat om de twee jaar zijn aandacht vestigt op een land en zijn cultureel erfgoed. Dit festival vindt plaats van oktober tot februari. Twee jaar geleden hebben we ons aangesloten toen India het verkozen land was. Deze editie stond Turkije centraal. In samenwerking met Europalia en theater De Vaillant hebben we een eigen Turkish Delight Festival opgezet, bestaande uit zes concerten die deels in december 2015 en deels in januari 2016 plaatsvonden. Wij openden het festival in de Nieuwe Kerk met een concert door zangeres Dilek Türkan met Istanbul Songs. Later in december was er een optreden van het Turks Nationaal Koor met a capella werken met Turkse maar ook West-Europese composities op het programma. Het programma werd in januari 2016 vervolgd met onder meer een voorstelling van de Whirling Dervishes uit Konya, een concert van het Nederlands Blazers Ensemble met Turkse zangeressen en een bijzonder project rond Ottomaanse Drums in de Nieuwe Kerk. 18

3.4 Marketing Verhuizing naar Zuiderstrandtheater: Ga mee naar zee! Gedurende het hele jaar 2015 heeft de afdeling Marketing stelselmatig aandacht besteed aan de positionering en profilering van het Zuiderstrandtheater. Middels een uitgekiend strategisch marketingplan werden onze bezoekers en de Haagse bevolking via (lokale) media en aantrekkelijke (communicatie)middelen geënthousiasmeerd om vanaf september met ons ‘mee te gaan naar zee’. Een nieuwe huisstijl werd ontwikkeld voor het Zuiderstrandtheater en de website en social media kregen een nieuwe look and feel. De verhuizing naar Scheveningen bood daarnaast de mogelijkheid om nieuwe doelgroepen aan ons te binden. Zo hebben we onder meer extra marketingacties uitgevoerd en seizoensbrochures verspreid in de omliggende wijken van het theater. Als ludieke actie troffen 2.500 inwoners uit de directe omgeving op Nationale Burendag een flyer in hun brievenbus waarin het theater zich voorstelt als nieuwe buurman, plus een uitnodiging voor Karin Bloemens Cirque Stiletto ter kennismaking. Andere hoogtepunten waren de Previewdag voor 1.000 trouwe bezoekers in maart, onze aanwezigheid met het koor van Harde Handen op Vlaggetjesdag, het zeer succesvolle Open Huis/de Grand Opening op 5 september en het Haags UIT Festival op 6 september, en de Zuiderstrandtheater tv-reportage op Omroep West in de maand oktober. In samenwerking met diezelfde omroep werd eerder in het jaar al een bijnaamactie opgezet. Meer dan 500 Hagenezen dienden creatieve bijnamen in voor het theater aan zee. De winnaar (‘de Oester’) kreeg gedurende het eerste seizoen twee eigen stoelen in het theater. De actie zorgde niet alleen voor veel reuring in Den Haag, maar haalde ook landelijke media. Alle marketinginspanningen bij elkaar hebben ertoe geleid dat we in de eerste vier maanden van het Zuiderstrandtheater met 67 voorstellingen 40.000 bezoekers hebben getrokken. Dat is twintig procent meer dan het Lucent Danstheater aan het Spuiplein in dezelfde periode in 2014 trok. De eenmalige, bijzondere kosten die de marketing van het nieuwe theater in Scheveningen met zich meebracht, bedroeg in 2015 €112.000. Voor deze eenmalige, bijzondere lasten is in eerdere jaren een bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting gevormd. Strategie In 2015 is de professionalisering op de afdeling Marketing verder doorgevoerd. De toedeling van genres en bijbehorende publieksgroepen aan specifieke medewerkers en de extra aandacht voor onder meer online marketing, jongerenmarketing en (op culturele diversiteit gerichte) netwerkmarketing werpt zijn vruchten af. Deze duidelijke verdeling heeft ertoe geleid dat we gerichter en effectiever met de diverse doelgroepen communiceren. Marketingmiddelen worden nauwkeurig op elkaar afgestemd en er worden doel(groep)gerichte campagnes uitgezet, waarbij de on- en offline middelen elkaar versterken. Dankzij het ticketingsysteem Ticketmatic zijn we voortdurend in staat om de resultaten van deze campagnes te meten waardoor we beter inzicht hebben in wat een bestede ‘marketing’euro opgeleverd heeft. Muziek komt tot leven in de Nieuwe Kerk In 2015 zijn we verdergegaan met het positioneren van de Nieuwe Kerk als afzonderlijke locatie. Naast een eigen huisstijl, website NKklassiek.nl en de pay off ‘Muziek komt tot leven in de Nieuwe Kerk’ hebben we verschillende marketingmiddelen ontwikkeld exclusief voor de Nieuwe Kerk. Tevens namen we deel aan de Open Monumentendag in september en wordt onze concertagenda sinds oktober meegenomen op de website van de zakelijke verhuurder van de Nieuwe Kerk. De strategie van de profilering van de Nieuwe Kerk als een plek waar je ‘elk weekend terecht kan voor een goed (kamermuziek)concert in een bijzondere sfeer’ is succesvol. Het aantal bezoekers is toegenomen van ruim 8.200 in 2014 naar een totaal van 14.500 in 2015. Een gemiddelde bezetting van 57,5% in 2015. Daarnaast roemen concertgangers de kerk om zijn intieme sfeer, goede akoestiek en prachtige architectuur.

19

Online De verhuizing naar Scheveningen heeft het online succes van het theater geen windeieren gelegd. Het aantal websitebezoekers is met 16% gestegen ten opzichte van 2014. In 2015 hebben we 680.394 online bezoekers gehad, waarvan 64% nieuw was. In 2014 had de website nog 584.863 bezoekers. Rondom de fysieke verhuizing naar het Zuiderstrandtheater is een grote online banner- en Facebookcampagne uitgezet om onze websitebezoekers bewust te maken van de verhuizing naar zee. In juli werd de Facebookpagina van Dr. Anton Philipszaal/Lucent Danstheater samengevoegd met die van het Zuiderstrandtheater. In totaal heeft onze Facebookpagina er vorig jaar 3.319 fans bij gekregen (+58,7%), uitkomend op een totaal van 8.973. Om bezoekers meer te laten zien wat er zich achter de schermen bij het theater afspeelt, zijn we in 2015 begonnen met een Instagramaccount. Het Instagramaccount van het Zuiderstrandtheater had aan het einde van het jaar 267 volgers. Tot slot hebben we in 2015 een Google Grant aangevraagd en toegewezen gekregen. Dankzij deze grant kunnen we per jaar voor een maximum van $120.000 aan Google Adwords inzetten voor het theater. De verkoop via onze online kanalen nam in 2015 toe naar 49% en stijgende bezoekerscijfers van onze website en social media tonen het belang van online aanwezigheid en zichtbaarheid van het theater. We zien SEO/SEA, social media, e-mail- en content marketing niet als aparte kanalen, maar beheersen de complete customer journey langs die kanalen. De gigantische hoeveelheid klantdata die deze media opleveren, wordt gebruikt voor een nog verfijndere en meer persoonlijke klantbenadering. Open Huis/Haags UIT Festival Zaterdag 5 september vond de officiële opening van het theater plaats met een Open Huis en het Grand Openingsconcert van het Residentie Orkest. Honderden bezoekers kwamen overdag een kijkje nemen in het nieuwe theater, het concert ’s avonds was compleet uitverkocht. Zondag 6 september werd er tijdens het Haags UIT Festival bij onze gezamenlijke stand van het Zuiderstrandtheater, Residentie Orkest en NDT onafgebroken informatie gevraagd, evenals in de Nieuwe Kerk en bij ons verkooppunt in het VVV op het Spui. Voor de derde keer hebben we een speciaal programmaboekje uitgebracht, dat we een week voor de festiviteiten naar onze achterban gestuurd hebben. In deze brochure stonden het programma van het Open Huis en veel aanbiedingen voor voorstellingen en concerten die gedurende het seizoen plaatsvonden. Binnen 72 uur verkochten we bijna 3.000 kaarten bij de kassa’s ter plekke en online. Samenwerking verstevigd De samenwerking op marketinggebied met onze partners in het culturele veld is in 2015 verder verstevigd, onder meer via platforms als de Marketingkamer, Holland Dance en Den Haag Danst. Een primeur in onze samenwerking met het Residentie Orkest was de uitgave van een gezamenlijke klassieke brochure in februari. Naast het programma van het Residentie Orkest werden in deze brochure ook 26 concerten van DMC opgenomen, waaronder zes opera’s, zestien (kamermuziek)concerten in de Nieuwe Kerk en vier symfonische concerten in het Zuiderstrandtheater. Via deze brochure hebben we 2.434 kaarten verkocht in de ‘voorverkoop’ tussen februari en de verschijning van onze reguliere seizoensbrochure in mei. Niet eerder slaagden we erin om al zo vroeg in het seizoen, zo veel kaarten te verkopen. In december hebben we voor de tweede keer meegedaan aan de Royal Christmas Fair: een zevendaagse Haagse kerstmarkt, waar we als Zuiderstrandtheater samen met de Koninklijke Schouwburg, Korzo, Diligentia, het Nationale Toneel en Residentie Orkest vertegenwoordigd waren. Met een goede actie hebben we gezamenlijk meer dan 1.906 kaarten verkocht. Onderzoek De gezamenlijke Haagse theaters hebben er in 2014 voor gekozen een continu bezoekersonderzoek uit te voeren, ontwikkeld door bureau Hendrik Beerda. DMC is daar inmiddels meer dan een jaar mee bezig. Maandelijks krijgen enkele honderden bezoekers van de voorstellingen in die periode het onderzoek met standaardvragen voorgelegd. Dit continu bezoekersonderzoek geeft ons en onze collega’s goed inzicht in de perceptie en ervaring van onze bezoekers. Ieder half jaar wordt er een benchmark uitgevoerd onder de Haagse theaters zodat we blijvend van elkaar kunnen leren. 20

3.5 Horeca en publieksservice De afdeling Horeca en evenementen is verantwoordelijk voor de publiekskant (Front of House) van alle evenementen en de horeca exploitatie. Tevens speelt de afdeling een grote rol in de organisatie en de uitvoering van zakelijke evenementen. Horeca en evenementen werkt daarbij in de voorbereiding nauw samen met de afdelingen programmering en planning/productie om in de uitvoering samen met de toneelmeesters (verantwoordelijk voor backstage) onze gasten een bijzondere en zorgeloze avond uit te bezorgen. De verhuizing naar het Zuiderstrand heeft voor de afdeling Horeca en publieksservice in 2015 de nodige voorbereiding m.b.t inrichting en optimalisatie van de logistiek van het nieuwe gebouw met zich mee gebracht. Na een aanloop periode waarin we (gelukkig) veel gasten over de vloer hadden en de nodige kinderziekten dienden te verhelpen, is het ons gelukt om de publieksservice ook in het Zuiderstrandtheater te optimaliseren. Onze bezoekers waarderen de gastvrijheid en het enthousiasme waarmee we hen dagelijks ontvangen in het nieuwe theater. Dit blijkt uit de vele positieve reacties die ons bereiken. De verhuizing naar het Zuiderstrandtheater stelde vanzelfsprekend ook aan de mensen van de afdeling hoge en deels nieuwe eisen. Al in de eerste helft van 2015 werden bedrijfsleiders, supervisors en publieksassistenten regelmatig in het Zuiderstrandtheater ingezet. Dat heeft er toe geleid dat we vanaf september 2015 onmiddellijk op een hoog niveau de gewenste gastvrijheid en dienstverlening konden leveren. Ook in 2015 zijn weer publieksassistenten als nieuwe supervisors opgeleid en zijn meer ervaren supervisors opgeleid om zelfstandig te kunnen opereren als assistent bedrijfsleider in de Nieuwe Kerk. Dit laatste vanwege de uitbreiding van de programmering aldaar. Ook de groei van zakelijke evenementen in 2015 doet een beroep op de kwaliteit en verantwoordelijkheid van de nieuw opgeleide supervisors en assistent bedrijfsleiders. De vergoeding voor consumpties zowel vooraf als tijdens de pauze van voorstellingen nemen we reeds enige tijd op in de prijs van het entreekaartje: de zgn. portemonneeloze pauze (plp). Dit leidt tot snelle verstrekking van de drankjes en daarmee tot kortere pauze en dit wordt door onze bezoekers als positief ervaren. Afgelopen jaar hebben we voor de familievoorstellingen de portemonneeloze pauze vervangen door contante verkoop. Dit heeft voor gezinnen het kaartje goedkoper gemaakt met een positief resultaat richting de bezoekersaantallen (inkomsten kaartverkoop), maar een dalende omzet (en daarmee resultaat van de) publiekshoreca bij deze voorstellingen. In 2015 is de omzet publiekshoreca zo’n 14% gedaald t.o.v. 2014 als gevolg van de daling van het aantal bezoekers en het wegvallen van de garantie horecatoeslag van RO en NDT. De gemiddelde marge op de drank voor publiekshoreca is stabiel gebleven. De omzet zakelijke horeca is als gevolg van de forse groei van de zakelijke verhuur meer dan verdubbeld, terwijl de drankmarge ook is gestegen met ongeveer 10%. Wel heeft de afdeling vanwege de verhuizing en het inwerken in het nieuwe theater en het verdwijnen van het voordeel van twee locaties dicht bij elkaar (DAPZ/LDT en NK) in de personele inzet, fors meer personeel moeten inzetten om de publieksservice op peil te houden. Per saldo is daardoor door de afdeling Horeca en Publieksservice, ondanks een hogere omzet zakelijke verhuur in 2015, ongeveer 29% minder resultaat gerealiseerd t.o.v. 2014. De zakelijke verhuur heeft in 2015 door de uitbreiding van het programma team met een programmeur Zakelijk en de ruime beschikbaarheid van het ZST in de eerste helft van 2015, een boost gekregen. Samen met de evenementen in de DAPZ/LDT hebben in 2015 zo’n 19.000 zakelijke gasten mogen ontvangen. Bijzondere evenementen die we, naar tevredenheid van de opdrachtgevers hebben kunnen faciliteren, zijn o.a. Prinses Christina Concours, Haagse Vrijwillige Reddingsbrigade, FD Mediagroep, Ministerie van Economische Zaken en Stichting Herdenking 15 augustus 1945. De totale inkomsten zakelijke verhuur zijn in 2015 t.o.v. 2014 meer dan verdubbeld tot ruim €900.0000,-.

21

3.6 Facilitair en theatertechniek Facilitair De Facilitaire Dienst was ook in 2015 verantwoordelijk voor onder meer gebouwonderhoud, ICT en veiligheid. Naast de standaardtaken is er veel extra inzet geweest voor de inrichting van het Zuiderstrandtheater en de planontwikkeling OCC . Sinds 2013 maakt ook de receptie deel uit van de facilitaire dienst. DMC verleent diverse facilitaire diensten aan de huisgezelschappen, waaronder het huismeesterschap en ICT. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) In 2015 is de Green Key status gecontinueerd. Onderhoud Het jaarlijks onderhoud aan de diverse gebouwen is terughoudend uitgevoerd, deels met het oog op de naderende sloop, deels omdat het om een nieuw gebouw gaat (Zuiderstrandtheater). Dat geldt overigens niet voor de veiligheid (brand meld- ontruimingsinstallaties en dergelijke). Diensten Op ICT gebied is een project gericht op vernieuwing van zowel hardware als software eind 2015 grotendeels voltooid. Ook de infrastructuur telefonie is met de verhuizing in 2015 vernieuwd en volledig overgegaan naar VOIP bellen. Veiligheid In 2015 is een aantal medewerkers (extra) opgeleid tot ploegleider BHV en hebben de herhalingen en enkele nieuwe BHV opleidingen plaatsgevonden. Een standaard controle van de afdeling milieu & vergunningen is glansrijk doorstaan. Inrichting Zuiderstrandtheater In 2015 is vanwege de inhuizing in het nieuwe Zuiderstrandtheater ruim €125.000 geïnvesteerd in activa ten behoeve van de aanpassing en inrichting van het nieuwe gebouw. De kosten van de verhuizing, installaties en inrichting van het nieuwe gebouw waren in 2015 ruim €80.000. Voor deze eenmalige, bijzondere lasten is in eerdere jaren een bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting gevormd. Theatertechniek Organisatie Door toenemende werkzaamheden voor de nieuwbouw en het in gebruik nemen van het Zuiderstrandtheater is de druk op met name de leiding van de afdeling groot geweest. De dubbele bespeling van de zalen aan het Spuiplein en het Zuiderstrandtheater vroeg daarbij om extra inzet van de afdeling theatertechniek. Desondanks zijn de extra kosten hier voor beperkt gebleven, mede dankzij de flexibiliteit van de afdeling. Theaterinventaris Het onderhoud is in het algemeen volgens minimale standaard uitgevoerd. Het onderhoud aan de mechanische- en hijsinstallaties alsmede de losse inventaris en middelen zoals licht en geluid, genieën en dergelijke heeft dit jaar wel weer gestructureerd plaatsgevonden. Ook zijn er investeringen gedaan in materiaal voor de opstart van het Zuiderstrandtheater en de verbetering van technische voorzieningen (licht en geluid) in de Nieuwe Kerk.

22

3.7 Financiën Algemeen De baten van DMC bestaan uit publieksinkomsten (kaartverkoop en voorstellingshoreca), zakelijke en culturele verhuur van de zalen en foyers (incl. bespeling door het RO en het NDT), inkomsten uit verhuur kantoor- en werkruimte en het leveren van diensten aan de huisgezelschappen RO, NDT en derden en uit subsidies van gemeente Den Haag en (projectmatig) diverse fondsen. In 2015 vormden de structurele subsidie van de gemeente Den Haag samen met diverse projectsubsidies 33% van de totale baten. De uitgaven van DMC zijn grotendeels structureel van aard en betreffen personeelslasten voor het beheer en ondersteuning van de activiteiten in het complex, voor huisvesting en algemene kosten. De afdeling financiën leidt de diverse, dikwijls complexe geldstromen in goede banen, voert de personeelsadministratie, zorgt voor adequate afhandeling richting fiscus en stakeholders en ondersteunt de diverse afdelingen bij financiële, personele en fiscale vraagstukken. Eind 2013 is gestart met een reorganisatie van de administratieve organisatie (incl. de financiële administratie) met als doel meer transparantie, efficiëntie en doelmatigheid. Na een volledige nieuwe inrichting van de boekhouding in 2014, waarbij door het invoeren van kostenplaatsen en kostendragers de informatie uit het financiële systeem doelmatiger kan worden ingezet als sturingstool voor de diverse budgethouders, lag de focus in 2015 op het verbeteren van efficiëntie door het aanleggen van (semi)geautomatiseerde koppelingen diverse systemen met het boekhoudpakket en de verdere verbetering (o.a. toegankelijker maken) van de managementinformatie. Echter, door het aantreden en inwerken van een hoofd financiën en de impact van de reorganisatie en de verhuizing heeft deze planning vertraging opgelopen en hebben we de realisatie van verdere verbeteringen doorgeschoven naar 2016.

Samenvatting exploitatie 2015 Realisatie

Begroting

Realisatie

2015

2015

2014

1.930.700 1.177.600 952.300 7.600 4.068.200 4.993.800

1.681.000 1.155.500 300.000 61.000 3.197.500 4.176.500

2.348.000 1.255.300 394.800 82.900 4.081.000 5.104.000

-925.600

-979.000

-1.023.000

Saldo

2.777.800 16.800 1.200.000 3.069.000

2.550.500 1.123.000 2.694.500

2.517.100 1.205.600 2.699.700

Beheerlasten Saldo rente baten en lasten Saldo nagekomen baten en lasten Saldo bijzondere baten en lasten Resultaat

-2.870.200 17.500 -454.800 -238.500

-2.714.500 20.000 -500.000 -500.000

-2.728.800 31.300 -125.000 -122.800

Directe Opbrengsten uit activiteiten Publieksinkomsten (kaartverkoop en horeca) Zaalhuur Cultureel en Theatertoeslag Zakelijke verhuur en horeca Overige directe opbrengsten Af: Directe kosten uit activiteiten Resultaat op activiteiten Subsidies Sponsoring Indirecte opbrengsten

23

Over het boekjaar 2015 heeft DMC een negatief resultaat van € 238.500 behaald. Dit resultaat is een direct gevolg van een aantal bijzondere lasten met betrekking tot eenmalige kosten van reorganisatie, eenmalige kosten inrichting en verhuizing ZST en eenmalige marketingkosten ter promotie (lancering en positionering) van het ZST. De bijzondere lasten met betrekking tot het ZST worden opgevangen door een onttrekking middels de resultaatbestemming uit de bestemmingsreserve Tijdelijke Huisvesting. De bijzondere lasten met betrekking tot de reorganisatie worden gecompenseerd door het positieve resultaat uit de reguliere exploitatie. De directe opbrengsten zijn ondanks afname van publieksinkomsten in 2015 min of meer gelijk gebleven t.o.v. 2014 door de ruime verdubbeling van de inkomsten zakelijke verhuur. De activiteitenlasten zijn licht gedaald, terwijl net als in 2014 ook geïnvesteerd is in de kosten van de diverse projecten (zie bijlage 2 bij jaarrekening), waarvoor onder subsidies zo’n €262.000 aan publieke en private projectbijdragen zijn opgenomen. De (materiële) beheerlasten zijn in 2015 gestegen (+15%) voornamelijk als gevolg van de huisvestingslasten voor een extra gebouw in een groot deel van 2015. Onder subsidies is daarvoor een extra bijdrage in huur- en huisvestingslasten van de gemeente Den Haag opgenomen van €217.000. Na onttrekking aan de bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting (€309.200) wordt na toestemming van de gemeente Den Haag €70.700 toegevoegd aan het vrij besteedbaar vermogen. Voor de bestemming van het resultaat verwijzen we naar de opstelling onder 4.2 Exploitatierekening.

Financiële positie per 31 december Voor verwerking van het resultaat, in € 2015

2014

592.300

354.500

4.368.700 -2.828.000 1.540.700

5.410.900 -3.024.400 2.386.500

1.231.000

1.600.500

-

-

902.000

1.140.500

Solvabiliteitsratio (Eigen vermogen/Totaal vermogen)

18%

20%

Liquiditeitsratio (Vlottende activa/Vlottende Passiva)

1,54

1,79

Vaste activa Netto-werkkapitaal Vlottende activa Vlottende passiva

Voorziening Lang vreemd vermogen Eigen vermogen

Het eigen vermogen is als gevolg van de onttrekking uit de bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting gedaald met 21% en bedraagt eind 2015 €902.000. De financiële positie is gezond, hetgeen noodzakelijk is met het oog op de onzekerheden die het ontbreken van huur- en bespelingsafspraken met RO en NDT voor de exploitatie van het Zuiderstrandtheater en de toekomstplannen van het Spuikwartier/OCC met zich meebrengen. 24

De voorziening (onderhoud) is (m.i.v. 1 oktober 2014) tot de ingebruikname van een nieuw cultuur- en onderwijsgebouw aan het Spui, conform afspraak met de gemeente Den Haag (OCW/2015.190) niet alleen gevoed met de te ontvangen onderhoudssubsidies en de eigen bijdrage onderhoud van DMC, maar ook met te ontvangen huursubsidies. Tevens zal de voorziening (onderhoud) worden ingezet ter dekking van alle huur- en onderhoudskosten van de Dr. Anton Philipszaal, het Lucent Danstheater, het Zuiderstrandtheater en (vanaf 1 oktober 2015) het woonhuis NDT.

3.8 Personeel 2015 was het jaar van de reorganisatie om te komen tot een krimp van het personeelsbestand vanwege de tijdelijke teruggang van twee zalen (DAPZ/LDT) naar één zaal (ZST) en om kwalitatieve verbeteringen door te voeren in de organisatiestructuur en het personeelsbeleid. Tegelijkertijd was de druk op de (ingekrompen) organisatie enorm als gevolg van de exploitatie van een extra gebouw tot zomer 2015, de verhuizing en inrichting van het ZST in zomer 2015, de planvorming (opnieuw) van het nieuwe OCC aan het Spuiplein en het hoge activiteitenniveau en de onverwacht hoge publieke belangstelling in de eerste seizoenshelft ZST. Het personeel van DMC heeft zowel de reorganisatie als alle extra werkzaamheden op een fantastische manier verwerkt en opgepakt. Echter, de rek is er echt uit en het is zaak om in de toekomst te voorkomen dat een dergelijke werkdruk als gevolg van verhuizing naar het nieuwe OCC aan het Spuiplein opnieuw kan ontstaan. DMC heeft daarom in het kader van de meerjaren kunstenplanaanvraag 2017-2020 expliciet een bijdrage in de aanloopkosten voor het OCC aan gemeente Den Haag gevraagd. In het najaar 2014 is HR adviesbureau Van Ierschot ingehuurd om de directie te ondersteunen bij het reorganisatietraject en om, vooruitlopend op de reorganisatie, ad interim de functie van HR medewerker in te vullen. Inmiddels heeft DMC met Van Ierschot de functie van HR medewerker structureler ingevuld (tot zomer 2016 en dan jaarlijks evalueren en eventueel verlengen). Op deze manier heeft HR niet alleen structurele plek in de organisatie, maar is ook een traject gestart om -na de kwalitatieve slag die we ook hebben gemaakt met de reorganisatie- het personeelsbeleid van DMC kwalitatief verder te verbeteren en blijvend te professionaliseren. In 2015 had DMC te maken met een langdurig zieke bij de afdeling kaartverkoop en Informatie. Er is in 2015 voldaan aan de normen zoals gesteld in de Wet Normering Topfunctionarissen publiek en semipublieke sector.

25

3.9 Vooruitblik Naast de reguliere activiteiten in het Zuiderstrandtheater en de Nieuwe Kerk staat 2016 voor DMC in het teken van de start van de nieuwbouw OCC en van de gemeentelijke besluitvorming over het Meerjarenplan 2017-2020. Spuikwartier/OCC Na opnieuw een intensief traject met het consortium en onze collega’s van KC, NDT en RO verwachten wij dat medio mei 2016 het definitieve ontwerp van het OCC kan worden vastgesteld, waarna aansluitend de omgevingsvergunning zal worden aangevraagd en medio 2016 met de feitelijke bouw zal worden begonnen. Het blijft overigens een zeer (tijds)intensief traject, dat van RvT, directie en medewerkers buitengewone (extra) inspanningen vraagt. Over de resultaten tot nu toe zijn wij zeer tevreden: ten opzichte van het voorlopig ontwerp is een aantal forse verbeteringen gerealiseerd. Het OCC zal naar onze overtuiging als publiek gebouw, als centrum van cultuur en onderwijs en als verhuurlocatie voor de zakelijke markt goed kunnen gaan functioneren. Met de feitelijke voorbereidingen van de ingebruikneming medio 2019 zullen wij al in het najaar van 2016 (moeten) beginnen. Het gaat dan om zaken als naamgeving/branding/marketing, het maken van meerjarige afspraken met belangrijke toekomstige bespelers, het informeren van de zakelijke markt, maar ook het voorbereiden van de organisatie op de aanzienlijk grotere verantwoordelijkheid en de uitbreiding van het activiteitenniveau die de opening van het OCC met zich zal meebrengen. In ons Meerjarenplan 2017-2020 hebben wij daartoe incidenteel extra middelen (‘aanloopkosten’) gevraagd. Zuiderstrandtheater Met het Zuiderstrandtheater hebben wij vanaf september 2015 een vliegende start gemaakt. In 2016 zullen wij de kwaliteit en diversiteit van de programmering en de omvang van de publieke belangstelling ten minste moeten consolideren. Gelet op de alom positieve reacties van zowel publiek als bespelers – en ook vanuit de fors gegroeide zakelijke markt – hebben wij daar alle vertrouwen in. Zorgpunten zijn de onbetrouwbaarheid van het betaald parkeren systeem en het gebrekkig functioneren van de in het theater aanwezige lift. Beide zaken verwachten wij in de loop van 2016 in goed overleg met de Gemeente Den Haag te kunnen oplossen. Programmering en prestaties Was 2015 nog een ‘gedeeld’ jaar, in 2016 hebben wij voor het eerst het hele jaar de beschikking over slechts één grote zaal (Zuiderstrandtheater) en een kleine/middelgrote zaal (Nieuwe Kerk, uitsluitend beschikbaar in de weekenden). Het aantal voorstellingen en concerten en het totale publieksbereik zullen dus lager zijn dan in 2015, maar conform de met de gemeente gemaakte prestatieafspraken. (Inter)nationale excellentie, kwaliteit voor een breed publiek en culturele diversiteit blijven pijlers onder het programmeringsbeleid. Na het succes van de Scheveningse vissersopera ‘Harde Handen’ komt er een nieuw community project: ‘De Vloek op Scheveningen’, geschreven door Sjaak Bral en opnieuw met Kwekers in de Kunst. Voor het eerst gaan we in het Zuiderstrandtheater ook een zomerproductie programmeren met een bijzondere business case, waarbij een Chinees bedrijf de helft van de investeringskosten voor zijn rekening neemt en zo deelt in eventueel verlies of winst. Risicomanagement De in het vorige Jaarverslag genoemde risicogebieden (Reorganisatie, Verhuizing en Publieke belangstelling) hebben wij op een goede manier weten te beheersen. De kosten van inrichting en verhuizing hebben wij kunnen dekken uit een daarvoor opgebouwde en bedoelde bestemmingsreserve, de kosten reorganisatie hebben we kunnen opvangen binnen de exploitatie en de publieke belangstelling in het Zuiderstrandtheater en de Nieuwe Kerk kwam uit boven de prognoses. Wij nemen die publieke belangstelling dan ook niet opnieuw als risico op. Zorgwekkend is wel het feit dat wij bij het opstellen van dit verslag nog geen op de nieuwe situatie geënte huur- en bespelingsovereenkomsten hebben kunnen sluiten met onze twee huisgezelschappen. Voor de bedrijfsvoering van DMC is het van groot belang dat de inkomsten uit huur en bespeling zoals die in de afgelopen jaren werden gerealiseerd en zoals die ook voor het OCC zullen gelden (die overeenkomsten zijn al wel getekend), ook in de tijdelijke situatie tot medio 2019 gegarandeerd zijn. Wij verwachten 26

uiterlijk op 1 mei 2016 de tijdelijke overeenkomsten te kunnen sluiten. Mocht dat onverhoopt niet lukken, dan zal de Gemeente Den Haag als subsidiënt van NDT, RO en DMC een bemiddelende en mogelijk beslissende rol moeten gaan spelen.

27

4. Jaarrekening 2015 4.1 Balans Per 31 december, na verwerking resultaat, in € A A.1 A.2 A.3

Vaste activa Immateriele vaste activa Materiele vaste activa Financiele vaste activa

B B.1 B.2 B.3 B.4

Vlottende activa Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen

Activa C C.1 C.2 C.3

Eigen vermogen Vrij besteedbaar vermogen Bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting Onverdeeld resultaat

D Voorzieningen D.1 Onderhoud

E

2015

2014

585.800 6.500 592.300

349.500 5.000 354.500

18.600 1.134.400 3.215.700 4.368.700

20.600 1.242.100 4.148.200 5.410.900

4.961.000

5.765.400

836.200 65.800 902.000

765.500 375.000 1.140.500

1.231.000 1.231.000

1.600.500 1.600.500

-

-

1.324.100

1.516.400

1.503.900 2.828.000

1.508.000 3.024.400

4.961.000

5.765.400

Lang Vreemd Vermogen

F Kortlopende schulden F.1 Crediteuren F.2 Overlopende schulden en overlopende passiva

Passiva

28

4.2 Exploitatierekening Per 31 december, in €

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

1.930.700 16.800 1.177.700 2.159.900 5.285.100

1.681.000 1.155.500 1.484.000 4.320.500

2.348.000 1.255.200 1.683.400 5.286.600

2.297.600

2.256.500

2.287.600

353.400

234.000

158.300

31.600 95.100

35.000 25.000

53.000 18.200

Totaal subsidies en bijdragen

2.777.700

2.550.500

2.517.100

Totaal baten

8.062.800

6.871.000

7.803.700

C C.1 C.2

Beheerlasten Personeel Materieel Totaal beheerlasten

783.900 2.086.300 2.870.200

736.000 1.978.500 2.714.500

925.000 1.803.800 2.728.800

D D.1 D.2

Activiteitenlasten Personeel Materieel Totaal activiteitenlasten

2.078.000 2.915.800 4.993.800

1.875.000 2.301.500 4.176.500

2.004.000 3.100.000 5.104.000

Totaal lasten

7.864.000

6.891.000

7.832.800

198.800

-20.000

-29.100

Saldo rente baten en lasten Saldo nagekomen baten en lasten Saldo bijzondere baten en lasten

17.500 -454.800

20.000 -500.000

31.300 -125.000

Exploitatieresultaat

-238.500

-500.000

-122.800

A A.1 A.2 A.3 A.4

Opbrengsten Publieksinkomsten Sponsorinkomsten Overige inkomsten Diverse inkomsten Totaal opbrengsten

B Subsidies en bijdragen B.1.1 Subsidie Gemeente Den Haag in kader Kunstenplan 2013-2016 B.1.2 Overige subsidie Gemeente Den Haag Overige subsidies/bijdragen uit publieke B.1.3 middelen B.2 Overige bijdragen uit private middelen

Resultaat gewone bedrijfsuitoefening

29

Het resultaat is als volgt bestemd:

Vrij besteedbaar vermogen Bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting

Realisatie 2015 70.700 -309.200 -238.500

30

Begroting 2015 -

Realisatie 2014 2.200 -125.000 -122.800

4.3 Toelichting algemeen Algemeen De stichting DMC heeft haar statutaire zetel in Den Haag en heeft als doel het cultureel programmeren, verhuren en exploiteren van het theatercomplex DAPZ/LDT (vanaf september ZST en LDT productiehuis), waaronder het verhuren van werkruimte en verlenen van specifieke diensten aan het Nederlands Dans Theater en het Residentie Orkest. De jaarrekening bestaat uit de financiële gegevens van Stichting DMC. De bedragen in de jaarrekening zijn in euro’s. Begroting De cijfers van de begroting zijn ontleend aan de begroting over 2015, zoals intern gehanteerd vanaf december 2014. Deze begroting wijkt af van de begroting 2015 zoals ingediend bij de gemeente Den Haag op 30 september 2014: op het moment van indienen was er nog te weinig informatie beschikbaar voor een werkbare begroting. In de toelichting wordt desondanks regelmatig de realisatie 2014 als referentie gebruikt. Presentatiewijziging De indeling van de exploitatierekening wijkt op enkele punten af van de jaarrekening 2014. Dit betreft met name een verschuiving in de rubricering van de opbrengsten om nog beter aan te sluiten bij de inrichtingseisen van de gemeente Den Haag.. De vergelijkende cijfers zijn overeenkomstig aangepast. Toegepaste grondslagen De jaarrekening is opgesteld conform de Richtlijn 640 Organisatie zonder winststreven en de richtlijnen en inrichtingseisen jaarrekening 2015 van de gemeente Den Haag. Grondslagen voor waardering Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Verminderd met de afschrijvingen volgens vaste percentages van de aanschafwaarden. De afschrijvingspercentages zijn vastgesteld op basis van de verwachte economische gebruiksduur, rekening houdend met een restwaarde. In geval van investeringen in zaken die betrekking hebben op de tijdelijke huisvesting is als gebruiksduur de periode tot zomer 2019 aangehouden. De jaarlijkse afschrijvingen zijn voor: - Theatertechniek inventaris - Horeca inventaris - Automatisering - Overige bedrijfsmiddelen

14 - 25% 14 - 25% 20 - 33,3% 20%-25%

Financiële vaste activa De financiële activa betreft een lening met een looptijd van langer dan één jaar. De financiële vaste activa worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voorraden De voorraden bestaande uit horecavoorraden en voorraad parkeerkaarten zijn gewaardeerd tegen aanschafprijs onder aftrek van een eventueel noodzakelijk geachte voorziening voor incourantheid.

31

Pensioenen De stichting is, conform de cao Nederlandse Podia aangesloten bij het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. De door hen verzorgde pensioenregeling is een toegezegde pensioenregeling. De stichting heeft geen verplichtingen tot het voldoen van aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het voldoen van hogere toekomstige premies. De stichting verwerkt de toegezegde pensioenregeling als een toegezegde bijdrageregeling. Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voorzieningen Voor verwachte kosten inzake onderhoud van panden. installaties e.d. wordt een voorziening gevormd, gebaseerd de subsidie beschikking 2015 van de gemeente Den Haag. Vanaf 1 oktober 2014 tot de ingebruikname van een nieuw cultuur- en onderwijscomplex aan het Spui wordt deze voorziening, conform afspraken met de gemeente Den Haag (OCW/2015.190) ingezet ter dekking van de huur- en onderhoudskosten van alle gebouwen die DMC gedurende die periode in beheer zal hebben. Tevens zullen de te ontvangen huursubsidies aan de voorziening worden toegevoegd. Overige activa en passiva De overige activa en passiva zijn tegen nominale waarden opgenomen. Grondslagen voor resultaatbepaling De baten en lasten zijn toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Subsidie gemeente Den Haag De subsidie van de gemeente Den Haag over het boekjaar 2015 wordt definitief vastgesteld nadat de jaarrekening is overlegd. De subsidie van de gemeente Den Haag is vooruitlopend op de definitieve vaststelling geheel als bate verwerkt. Vennootschapsbelasting Stichting DMC is voor de vennootschapsbelasting aangemerkt als belastingplichtige. Over de afgelopen jaren is aangifte gedaan hetgeen niet tot betaling van vennootschapsbelasting heeft geleid.

32

4.4 Toelichting balans A.2 Materiële vaste activa (Des)investeringen 2015 t/m 2015 Theatertechniek inventaris Horeca inventaris ICT/ Automatisering Inventaris Kantoor Overige bedrijfsmiddelen

Afschrijvingen 2015 t/m 2015

Boekwaarde 31-12-15

63.500

398.600

31.700

253.200

145.400

3.100

220.200

16.100

156.600

63.600

234.800

428.200

43.400

176.200

252.000

2.600

2.600

200

200

2.400

68.700

186.000

28.400

63.600

122.400

372.700

1.235.600

119.800

649.800

585.800

In 2015 zijn investeringen gedaan in theatertechniek- , kantoor- en horeca inventaris en in elektrische vervoersmiddelen ten behoeve van de bereikbaarheid van het Zuiderstrandtheater voor publiek. Tevens zijn (samen met RO en NDT) investeringen gedaan in een nieuwe infrastructuur ICT en telefonie, die in 2015 in gebruik is genomen. De eerder geactiveerde uitgaven hebben betrekking op investeringen in de theater technische inventaris, mediaschermen, de inventaris van de publiekshoreca en automatisering. De uitgaven hebben een meerjarig nut voor de bedrijfsvoering. A.3 Financiële vaste activa Stand 1 januari 2015 Verstrekte lening Stand 31 december 2015

5.000 1.500 6.500

In 2013 is een lening van €5.000 verstrekt als founderbijdrage aan stichting Podiumkunst.info, een stichting die is opgericht ter realisatie van een online datasysteem waarmee kaartverkoop- en boekingssystemen van podia, producenten en impresariaten geautomatiseerd worden gekoppeld opdat zij onderling informatie kunnen uitwisselen. De lening is aangegaan voor minimaal vier jaar, met de mogelijkheid van verlenging voor twee jaar. Over de som ontvangt DMC twee procent rente per jaar gedurende de looptijd. In 2015 is onder dezelfde voorwaarden een extra lening van €1.500 verstrekt aan de stichting Podiumkunst.info.

33

B. Vlottende activa

B.1

B.2

B.3

2015

2014

18.600

20.600

Vorderingen Gemeente Den Haag Debiteuren Te vorderen omzetbelasting Overige vorderingen Vooruitbetaalde kosten Totaal vorderingen

28.000 966.500 89.500 50.400 1.134.400

13.300 780.600 74.300 283.700 90.200 1.242.100

Liquide middelen Kas Bank (inclusief kruisposten) Totaal liquide middelen

11.300 3.204.400 3.215.700

16.300 4.131.900 4.148.200

Totaal vlottende activa

4.368.700

5.410.900

Voorraden Totaal Voorraden

De voorraden zijn gewaardeerd tegen inkoopprijzen en betreffen vooral dranken en foodproducten ten behoeve van de exploitatie van de horeca De post debiteuren is opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor mogelijke oninbaarheid. De samenstelling betreft vorderingen op de huisgezelschappen (waaronder €602.000 Residentie Orkest), diverse impresariaten evenementenbureaus, huurders en verkooppunten voor de kaarten. Het saldo van de overige vorderingen betreft voornamelijk verplichtingen van derden, die in de loop van 2016 zijn, dan wel worden afgewikkeld. Het grootste deel betreft nog te factureren afrekening aan huisgezelschap RO (€49.000). De verplichtingen, die horen bij de vooruitbetaalde kosten per balansdatum, zijn door derden in het eerste kwartaal van 2016 voldaan. De liquide middelen staan ter vrije beschikking.

34

C. Eigen Vermogen

C.1 Vrij besteedbaar vermogen C.2 Bestemmingsreserve Tijdelijke Huisvesting C.3 Onverdeeld resultaat

2015

2014

836.200 65.800 902.000

765.500 375.000 1.140.500

C.1 Vrij besteedbaar vermogen Het vrij besteedbaar vermogen fungeert als continuïteitsreserve teneinde onverwachte financiële risico’s te kunnen dekken. Dit vermogen kan met instemming van de gemeente Den Haag worden gevoed. In 2015 is er €70.700 toegevoegd. Verloopoverzicht: Stand 1 januari 2015 Resultaatbestemming 2015 Stand 31 december 2015

765.500 70.700 836.200

C.2 Bestemmingsreserve Tijdelijke Huisvesting In de jaarrekening 2012 is met toestemming de Gemeente Den Haag een bestemmingsreserve tijdelijke huisvesting gevormd, waaruit te voorziene extra kosten op het gebied van bijvoorbeeld personeel, marketing en inrichting van het Zuiderstrandtheater in de komende jaren kunnen worden betaald. Middels een brief d.d. 18 december 2013 (OCW2013.9141) heeft de gemeente Den Haag de einddatum voor deze reserve vastgesteld op de opleverdatum van het Spuiforum (nu Spuikwartier/OCC) en het plafondbedrag op €500.000. Verloopoverzicht: Stand 1 januari 2015 Resultaatbestemming 2015 Stand 31 december 2015

375.000 -309.200 65.800

35

D. Voorzieningen 2015

2014

Verloopoverzicht: Stand 1 januari Dotatie onderhoudsbijdrage Dotatie huursubsidie Onttrekking onderhoud Onttrekking zaalhuur/ bijdrage stichtingskosten ZST

1.600.500 749.600 266.700 -388.800 -997.000

1.133.700 747.100 36.500 -294.300 -22.500

Stand 31 december

1.231.000

1.600.500

Onderhoudsfonds

De onderhoudssubsidie van de Gemeente Den Haag ad € 568.178 (ABBA/4039264/EC-1341 en ABBA/EC-1341T) is geheel toegevoegd aan de Voorziening Onderhoud. Op grond van de gehanteerde Meerjaren Onderhoudsplanning is vastgesteld dat er in het jaar 2015 een bedrag van in totaal €749.584 aan de voorziening dient te worden toegevoegd. Dit resulteert in een bijdrage uit eigen middelen aan de voorziening, voor DMC van €181.406. De onttrekkingen over 2015 houden verband met het Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) zoals met de gemeente gecommuniceerd in de brief d.d. 25 april 2012 en zijn te onderscheiden naar losse onderhoudscontracten, preventieve werkzaamheden, correctieve werkzaamheden, grote onderhoudswerkzaamheden, aanpassing, beheer en administratie. Het totaal van de onttrekkingen in 2015 bedraagt € 388.800. Gemeente Den Haag heeft toestemming gegeven (OCW/2013.9141) om de onderhoudsvoorziening in stand te houden en in te zetten voor het (alleen noodzakelijke) onderhoud aan alle gebouwen die DMC gedurende de periode sloop en nieuwbouw aan het Spuiplein in beheer zal hebben. Vanaf 1 oktober 2014 is DMC ook huurder en exploitant van het Zuiderstrandtheater. Conform afspraken met de Gemeente Den Haag (OCW/2015.190) zal de Voorziening Onderhoud voor de periode vanaf 1 oktober 2014 tot de ingebruikname van een nieuw cultuur- en onderwijscomplex aan het Spui, ook worden gevoed met ontvangen huursubsidies. Tevens zal de Voorziening Onderhoud worden ingezet voor de dekking van alle huur- en onderhoudskosten van zowel de Dr. Anton Philipszaal, het Lucent Danstheater, het Zuiderstrandtheater en (vanaf 1 oktober 2015) het woonhuis Nederlands Dans Theater. In 2015 zijn de structurele huursubsidie van de Gemeente Den Haag ad € 147.175 (ABBA/4039264/EC1341 en ABBA/ EC-1341T), de aanvullende huursubsidie ZST van Gemeente Den Haag ad €33.445 (ABBA/VL/2755) en de eenmalige subsidie huur ZST van gemeente Den Haag ad €86.038 (ABBA/VL/458) geheel toegevoegd aan de Voorziening Onderhoud. Aan de voorziening zijn onttrokken conform de afspraken met de Gemeente den Haag (OCW/2015.190) de huurlasten en de bijdrage aan de stichtingskosten ZST ad €997.000.

E. Lang vreemd vermogen Er zijn in het verslagjaar geen langlopende financiële verplichtingen, noch aangegaan.

36

F. Kortlopende schulden en overlopende passiva 2015

2014

F.1 Crediteuren

1.324.100

1.516.400

Vooruit ontvangen opbrengsten inzake kaartverkoop Overige vooruit ontvangen opbrengsten Overige schulden inzake voorstellingen Te betalen omzetbelasting Te betalen loonbelasting en sociale premies Verplichtingen personeel Pensioenverplichtingen Overlopende passiva F.2 Overige schulden en overlopende passiva

724.800 341.700 17.700 48.500 64.700 166.600 16.600 123.300 1.503.900

647.000 252.600 217.100 74.200 159.400 25.200 132.500 1.508.000

2.828.000

3.024.400

Totaal kortlopende schulden en overlopende passiva

De post Crediteuren bestaat voor een groot deel uit een vordering van gemeente Den Haag betreffende de bijdrage 2015 aan de stichtingskosten Zuiderstrandtheater (€400.000) en een vordering van het Residentie Orkest (€286.000). De Vooruit ontvangen opbrengsten uit kaartverkoop en de Overige schulden inzake voorstellingen hebben direct verband met evenementen en verhuringen in de concertzaal, de Nieuwe Kerk en het danstheater voor het jaar 2016. Bestaat voor een groot deel uit vooruit ontvangen opbrengsten voor de huisgezelschappen RO (€235.000) en NDT (€102.000). De Overige vooruit ontvangen opbrengsten bestaan uit ontvangen huurbedragen voor evenementen in 2016, alsmede vooruit ontvangen bijdragen in investeringen (totaal €259.000). De bijdragen in investeringen vallen vrij in het resultaat over een periode gelijk aan de economische levensduur van betreffende activa. De post Verplichtingen personeel heeft betrekking op de opgebouwde rechten, bijvoorbeeld verlof- en vakantiereserveringen. De post Overlopende passiva betreft nog te betalen beheerslasten.

G. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen 

Voor DMC heeft de Belastingdienst de toepassing van de Bestedingsreserve (BR) voor toekomstige uitgaven van bedrijfsmiddelen en projecten goedgekeurd. Het negatieve resultaat zal worden verrekend met deze fiscale reserve, die hiermee op €1.000.377 (stand ultimo 2014) min € 214.100 (mutatie 2015) = €786.280 uitkomt. Wanneer de stichting niet langer voldoet aan de door de belastingdienst gestelde eisen zal over dit bedrag tegen het dan geldende tarief, vennootschapsbelasting moeten worden afgedragen. Op basis van de huidige tarieven bedraagt de theoretische vennootschapsbelasting circa €200.000. 37



Conform het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2013-2016, krijgt de Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag vanaf 2013 tot en met 2016 een jaarlijkse subsidie van €2.246.300 van de Gemeente Den Haag, exclusief een eventuele trendcorrectie.



Op 29 januari 2015 heeft DMC een allonge op de bestaande huurovereenkomst getekend met Gemeente Den Haag. In de overeenkomst zijn de volgende afspraken vastgelegd: - DMC huurt vanaf 1 oktober 2015 het Zuiderstrandtheater en bijbehorend Woonhuis van Gemeente Den Haag. De jaarhuur bedraagt €133.779. - DMC huurt vanaf 1 oktober 2015 het verbouwde Lucent Danstheater (LDT) van Gemeente Den Haag. De jaarhuur bedraagt €40.000. - Tevens draagt DMC een bedrag van €4.000.000 bij aan de stichtingskosten van het Zuiderstrandtheater, te betalen in jaarlijkse termijnen van €800.000, gedurende de jaren 2015 t/m 2019.

38

4.5 Toelichting exploitatierekening A. Opbrengsten A.1 Publieksinkomsten

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

1.384.500

1.123.000

1.674.800

546.200 1.930.700

558.000 1.681.000

673.100 2.347.900

Recettes Concerten en Voorstellingen Horeca inkomsten bij Concerten en Voorstellingen

De inkomsten uit kaartverkoop kennen een daling t.o.v. 2014 (-18%) als gevolg van de verhuizing naar één zaal (ZST) met een kleinere capaciteit. DMC kan daardoor minder programmeren (naast het programma van de huisgezelschappen RO en NDT) voor gemiddeld minder publiek (capaciteit). Ook de horeca inkomsten vertonen als gevolg hiervan een daling (-19%) t.o.v. 2014. Hier is loslaten van de garantie horecatoeslag voor RO en NDT, zoals vroeger was afgesproken in de bespelingovereenkomst, debet aan een relatief grotere daling t.o.v. de inkomsten kaartverkoop. A.2 Sponsorinkomsten

Algemene sponsoring Projectgebonden sponsoring

Realisatie 2015 16.800 16.800

Begroting 2015 -

Realisatie 2014 -

De sponsorinkomsten betreft een bijdrage aan de nieuwe bedrijfskleding voor de medewerkers Horeca en Publieksservice door de wijngroothandel.

A.3 Overige inkomsten Zaalhuur en Theatertoeslag RO Huur Concerten Huur Repetities en Overig Theatertoeslag

Realisatie 2015 181.200 255.900 64.900 502.000

Begroting 2015 217.000 216.000 90.000 523.000

Realisatie 2014 217.200 215.500 95.000 527.700

De huurinkomsten voor concerten en repetities van het Residentie Orkest zijn in 2015 nog stabiel, maar vormen een risico voor de komende jaren vanwege het ontbreken van een nieuwe bespelingovereenkomst met het RO vanaf seizoen 2015/2016. De bijdrage theatertoeslag neemt in 2015 fors af (-32%) als gevolg fors dalende bezoekcijfers van het RO en het loslaten van de garantie theatertoeslag in 2015 als gevolg van het ontbreken van een nieuwe bespelingovereenkomst.

39

Zaalhuur en Theatertoeslag NDT Huur Voorstellingen Huur Repetities Theatertoeslag

Realisatie 2015 211.200 189.300 47.400 447.900

Begroting 2015 210.000 155.000 54.000 419.000

Realisatie 2014 210.300 188.500 44.000 442.800

De huurinkomsten voorstellingen en repetities van het NDT zijn in 2015 nog stabiel, maar vormen een risico voor de komende jaren vanwege het ontbreken van een nieuwe bespelingovereenkomst met het NDT vanaf seizoen 2015/2016. De bijdrage theatertoeslag neemt in 2015 neemt licht toe t.o.v. 2014, maar is nog altijd onder het niveau van de begroting. Het loslaten van de garantie theatertoeslag als gevolg van het ontbreken van een nieuwe bespelingovereenkomst vormt een risico.

Zaalhuur en Theatertoeslag cultureel Zaalhuur cultureel Theatertoeslag cultureel

Realisatie 2015 179.100 48.600 227.700

Begroting 2015 167.500 46.000 213.500

Realisatie 2014 230.600 54.100 284.700

De inkomsten uit zaalhuur cultureel kende in 2014 een piek als gevolg van het faciliteren van het Holland Dance Festival en extra culturele verhuringen in het ZST. Door de verhuizing naar één zaal is er minder ruimte voor culturele verhuur vanaf seizoen 2015/2016 en zijn dientengevolge in 2015 minder inkomsten uit culturele verhuur gerealiseerd. Totaal overige inkomsten

1.177.600

1.155.500

1.255.200

Realisatie 2015 637.200 315.100 952.300

Begroting 2015 195.000 105.000 300.000

Realisatie 2014 257.300 137.500 394.800

A.4 Diverse inkomsten Zakelijke verhuur & horeca Inkomsten zakelijk verhuur en diensten Inkomsten zakelijk horeca

De inkomsten zakelijke verhuur stijgen fors in 2015 (een ruime verdubbeling) dankzij de commerciële opdrachten in het Zuiderstrandtheater dat tot en met augustus volledig beschikbaar was voor zakelijke verhuur. Het is een belangrijk signaal dat investeren in promotie en acquisitie van het theater in de zakelijke markt loont. Ondanks de beperkte beschikbaarheid vanaf seizoen 2015/2016 verwachten we dat deze investeringen een blijvend, positief effect zullen hebben op de inkomsten zakelijke verhuur in de toekomst. Uiteraard niet in de mate van het topjaar 2015.

40

Overige huur en bijdragen RO Kantoorhuur en Servicekosten Bijdrage kaartverkoop & Informatie Overige vergoedingen Doorbelasting Receptie Doorbelasting ICT & Telefonie Doorbelasting Printer & Kopieer

Realisatie 2015 111.500 43.700 25.300 28.700 24.400 12.500 246.100

Begroting 2015 97.000 48.000 21.000 30.000 6.000 4.000 206.000

Realisatie 2014 103.000 52.700 34.100 44.000 6.300 4.100 244.200

Ook de huurinkomsten voor kantoor en de overige inkomsten voor diverse diensten van het RO zijn in 2015 nog stabiel, maar vormen een risico voor de komende jaren vanwege het ontbreken van een nieuwe huurovereenkomst met het RO vanaf seizoen 2015/2016. Met name de stijgende kosten voor de vierkante meters die het RO in het ZST Woonhuis heeft (verdubbeld t.o.v. de DAPZ) en de bijdrage Kaartverkoop & Informatie, vormen een risico.

Overige huur en bijdragen NDT Kantoorhuur en Servicekosten Doorbelasting Energie Bijdrage kaartverkoop & Informatie Overige vergoedingen Doorbelasting Receptie Doorbelasting ICT & Telefonie Doorbelasting Printer & Kopieer

Realisatie 2015 781.600 42.700 21.300 12.800 34.500 49.800 11.200 953.900

Begroting 2015 771.500 65.000 28.000 5.000 36.000 7.500 4.000 917.000

Realisatie 2014 777.700 61.500 28.200 13.000 69.200 7.700 4.200 961.500

Voor de huurinkomsten voor kantoor en de overige inkomsten voor diverse diensten van het NDT geldt hetzelfde: in 2015 nog stabiel, maar een risico voor de komende jaren vanwege het ontbreken van een nieuwe huurovereenkomst met het NDT vanaf seizoen 2015/2016.

Overige diverse inkomsten Opbrengsten Kaartverkoop & Informatie Overige directe opbrengsten

Realisatie 2015 7.600 7.600

Begroting 2015 24.000 37.000 61.000

Realisatie 2014 33.600 49.300 82.900

De opbrengsten voor Kaartverkoop & Informatie publiekservice hebben betrekking op administratieve vergoedingen voor bestellingen van entreekaarten en kosten betalingsverkeer. Door invoering van een Ticketsysteem dat online kaartverkoop stimuleert en het verlagen van de transactiekosten om bezoek aan het nieuwe ZST te stimuleren, dalen de inkomsten uit administratieve vergoedingen. In 2016 gaat DMC bepaalde transacties wel weer belasten. Totaal diverse inkomsten

2.159.900

41

1.484.000

1.683.400

B. Subsidies en bijdragen

Programmeringssubsidie Onderhoudssubsidie Huursubsidie Exploitatiesubsidie B.1.1 Subsidie gemeente Den Haag B.1.2 Overige subsidie gemeente Den Haag B.1.3 Overige subsidies uit publieke middelen B.2 Overige bijdragen uit private middelen Totale bijdragen

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

1.113.400 568.200 147.200 468.900

1.092.700 557.600 145.900 460.200

1.107.400 565.100 145.900 469.200

2.297.700

2.256.400

2.287.600

353.400

234.000

158.300

31.600 95.100

35.000 25.000

53.000 18.200

2.777.800

2.550.400

2.517.100

Op grond van het Meerjarenbeleidsplan Kunst en Cultuur 2013-2016 ‘Haagse Nieuwe” is over 2015 een subsidie toegekend op 1 oktober 2014 (brief kenmerk: ABBA/4039264/EC-1341) en trendmatig aangepast op 6 oktober 2015 (brief kenmerk ABBA/EC-1341T). Onder het kopje Overige subsidie Gemeente Den Haag zijn opgenomen zowel de eenmalige bijdragen met betrekking de huur- en huisvestingslasten Zuiderstrandtheater (€217.500) als projectsubsidies (€135.900) in het kader van Pluriform Programmeren en Culturele projecten. Wederom is in 2015 een behoorlijk aantal aanvragen voor projecten binnen het programma van DMC, zoals Holland India Festival, Europalia en de jazzserie A Musical Journey gehonoreerd. Een groot deel van deze projecten worden financieel toegelicht in bijlage 2 bij deze jaarrekening. De bijdragen uit publieke middelen betreffen bijdragen van Fonds Podiumkunsten voor onder andere de voorstellingen Cie Attou, Estrelle Morente en Made In Bangladesh. De bijdragen uit private middelen betreffen bijdragen van Fonds 1818, VSB Fonds en Prins Bernhard Cultuurfonds ten behoeve van de Harde Handen, de Vissersopera.

42

C. Beheerlasten C.1 Personeel Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

230.400 245.500 75.600 551.500

227.000 250.000 70.000 547.000

322.400 190.400 81.900 594.700

158.700 3.000 70.700 232.400

131.500 7.500 50.000 189.000

217.000 28.800 84.500 330.300

Totaal C.1 Beheerlasten personeel

783.900

736.000

925.000

Specificatie personele lasten vaste beheerorganisatie Salarissen Sociale lasten Vakantiegeld Pensioenpremie

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

421.700 66.300 22.900 40.600 551.500

418.300 65.800 22.600 40.300 547.000

447.800 71.100 30.500 45.300 594.700

Aantal fte beheer vast Directie, Financiën en Ondersteuning Facilitaire dienst Receptie

31-12-2015 2,7 4,0 1,2 7,9

31-12-2014 2,7 3,5 2,3 8,5

Vast personeel Directie, Financiën en Ondersteuning Facilitaire dienst Receptie

Flexibel personeel Directie, Financiën en Ondersteuning Facilitaire dienst Receptie

De loonkosten zijn berekend op basis van de CAO Nederlandse Podia. Conform deze CAO heeft er in april 2015 een trendmatige aanpassing van de salarissen plaatsgevonden. De vaste loonkosten van de afdeling Facilitaire Dienst zijn hoger dan in 2014, vanwege een interne verschuiving van de loonkosten Manager Facilitair en Techniek (50% FD) naar Hoofd Facilitaire Dienst (100% FD).

43

C.2 Materieel Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

308.600

280.000

285.100

Belastingen en Heffingen

61.000

32.000

31.800

Verzekeringen

24.000

19.000

16.000

-

-

109.400

77.600

131.000

100.300

Dotatie voorziening onderhoud

749.600

749.600

747.100

Dotatie voorziening onderhoud huur

266.700

231.900

36.500

42.600

46.500

33.200

1.530.100

1.490.000

1.359.400

Huisvestingslasten Energie

Huur Gebouwen Schoonmaakkosten

Overige Huisvestingskosten

De huisvestingslasten vertonen een piek in 2015 als gevolg van de exploitatie van een extra gebouw (ZST) in de eerste helft van het jaar. Dit is met name terug te zien in hogere energielasten, belastingen (OZB), verzekeringen en overige huisvestingskosten. Onder B.1.2 Subsidies gemeente Den Haag is een eenmalige bijdrage (€98.000) in de huisvestingslasten ZST opgenomen. De huur van het complex aan het Spuiplein (vanaf 1 oktober 2015 alleen LDT/ productiehuis NDT) wordt, evenals de huur voor het Zuiderstrandtheater vanaf 1 oktober 2014 onttrokken aan de Voorziening onderhoud (zie toelichting balans). Dit verklaart de verschuiving van de huurlasten van de post Huur Gebouwen naar Dotatie onderhoudsvoorziening huur. De planmatige onderhoudskosten betreffen de dotatie aan de Voorziening onderhoud. Deze is samengesteld uit een gemeentelijke bijdrage en een bijdrage uit de eigen exploitatie van respectievelijk €568.178 en €181.406 (zie ook toelichting op de balans, D. Voorzieningen)

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

Inventaris Theatertechniek

31.700

21.500

17.700

Inventaris Horeca

16.100

14.000

3.700

Inventaris ICT/ automatisering

43.400

26.500

11.400

200

2.500

-

28.400

24.000

23.500

119.800

88.500

56.300

-51.100

-20.000

-19.900

68.700

68.500

36.400

Afschrijvingslasten

Inventaris Kantoor Overige bedrijfsmiddelen Vrijval egalisatierekening bijdragen investeringen

De stijging van afschrijvingslasten zijn een gevolg van diverse investeringen die in 2015 zijn gedaan in o.a. theatertechniek en ICT/telefonie (zie toelichting balans onder materiele vaste activa). De vrijval egalisatierekening bijdragen investeringen is het aandeel van deze bijdragen van o.a. de gemeente Den Haag en NDT, welke is toegerekend aan het boekjaar (zie ook toelichting balans onder Overige vooruit ontvangen opbrengsten).

44

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

Kantoormiddelen

16.400

31.000

21.500

Licenties, contributies, abonnementen

46.900

57.000

69.600

Porti

15.800

39.000

43.000

Kosten ICT en Telefonie

145.000

81.000

81.500

Kosten Printer en Kopieer

41.000

21.000

20.800

Advieskosten en Diensten derden

69.900

90.500

99.700

Overige Personeelskosten

84.000

65.000

60.200

Kosten Betalingsverkeer

37.700

32.500

36.400

Overige Algemene kosten

30.700

3.000

-24.700

487.400

420.000

408.000

Organisatiekosten

De kantoorkosten zijn door verbeterde beheersing in 2015 gedaald, hetgeen ook geldt voor de advieskosten. De advieskosten die betrekking hebben op de reorganisatie onder bijzondere lasten zijn opgenomen. In de Diensten derden zijn tevens de accountantskosten opgenomen. De rol als leverancier van de diensten ICT, telefonie en kopieer aan RO en NDT is in 2015 helderder gemaakt met als gevolg dat DMC alle kosten van de toeleveranciers voor zijn rekening neemt. RO en NDT betaalt vervolgens DMC voor deze diensten (zie toelichting exploitatierekening A.4 Diverse inkomsten). Dit verklaart de stijging van de kosten ICT, telefonie en Kopieer t.o.v. 2014. De post Overige algemene kosten betreft voornamelijk de kosten de voorziening Dubieuze en oninbare debiteuren.

Totaal C.2 Beheerlasten materieel

2.086.200

45

1.978.500

1.803.800

D. Activiteitenlasten D.1 Personeel Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

218.300 159.700 565.800 145.400 278.600 1.367.800

220.000 162.000 550.000 146.000 294.000 1.372.000

212.700 210.200 568.500 149.000 313.100 1.453.500

24.000 37.000 76.200 435.700 137.300 710.200

35.000 38.000 40.000 310.000 80.000 503.000

45.200 24.100 72.600 346.900 61.700 550.500

2.078.000

1.875.000

2.004.000

Specificatie personele lasten activiteitenpersoneel vast Salarissen Sociale lasten Vakantiegeld Pensioenpremie

Realisatie 2015 1.045.900 164.500 56.500 100.800 1.367.700

Begroting 2015 1.049.100 165.100 56.700 101.100 1.372.000

Realisatie 2014 1.094.400 173.900 74.500 110.700 1.453.500

Aantal fte activiteiten vast Kassa Marketing en publiciteit Techniek Horeca en evenementen Programmazaken en Educatie

31-12-2015 3,2 3,4 9,5 2,3 4,9 23,3

31-12-2014 5,4 4,6 11,4 2,4 5,2 29,0

Vast personeel Kassa Marketing en publiciteit Techniek Horeca en Evenementen Programmazaken en Educatie

Flexibel personeel Kassa Marketing en publiciteit Techniek Horeca en evenementen Programmazaken en Educatie

Totaal D.1 Activiteitenlasten personeel

De loonkosten zijn berekend op basis van de CAO Nederlandse Podia. Conform deze CAO heeft er in april 2015 een trendmatige aanpassing van de salarissen plaatsgevonden. De personele activiteitenlasten vertonen in totaliteit een stabiel beeld en zijn in de vaste personeelslasten lager t.o.v. 2014 als gevolg van de reorganisatie (krimp) vanaf september. 46

De kassa bezetting kampt met langdurig ziekteverzuim waardoor extra capaciteit (vast) is ingezet. Daarnaast is extra capaciteit ingezet bij Kaartverkoop (o.a. VVV balie) om de overgang naar het nieuwe theater maximaal te ondersteunen. Bij Programmazaken is extra capaciteit ingezet vanwege de grote hoeveelheid zelf geproduceerde programma’s (projecten met partners en externe financiering) zoals Harde Handen. De forse toename van flexibele personeel Horeca en evenementen is een rechtstreeks gevolg van de ruime verdubbeling van de omzet zakelijke verhuur.

D.2 Materieel Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

Inkoop Programma (Uitkoop, Partages)

1.413.300

1.163.500

1.766.600

Overige Directe Programmering kosten

456.100

312.000

377.400

66.700

65.000

30.800

Inkopen publiekshoreca

153.900

167.000

219.600

Inkopen zakelijke horeca en evenementen

335.900

90.000

120.200

92.500

68.000

79.700

397.500

436.000

505.700

2.915.900

2.301.500

3.100.000

Activiteitenlasten Materieel

Huur Externe locaties (Nieuwe Kerk/VVV)

Overige kosten Horeca Kosten Marketing en Publiciteit Totaal D.2 Materieel

De kosten voor de programmering zijn door goede deals met producenten en door afname van het programmavolume, gedaald (in lijn met daling recette inkomsten). De totale inkopen horeca zijn in lijn met de dalende omzet publiekshoreca lager, terwijl de inkopen zakelijke horeca en evenementen als gevolg van de meer dan verdubbeling van de omzet zakelijke verhuur is gestegen, waarbij de marges licht zijn gedaald. De kosten Marketing en Publiciteit zijn zo’n 20% gedaald vanwege minder programma en het feit dat we vooral hebben ingezet op de marketing van ons nieuwe theater (ZST) waarvan de kosten (€112.000) onder bijzondere lasten zijn opgenomen.

47

Saldo rente baten en lasten Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

17.500 -

20.000 -

31.300 -

17.500

20.000

31.300

Realisatie 2015

Begroting 2015

Realisatie 2014

-454.800 -454.800

-500.000 -500.000

-125.000 -125.000

Rentebaten Rentelasten

Saldo bijzondere baten en lasten

Bijzondere baten en lasten

Dit betreft in 2015 o.a. eenmalige investeringen in de inrichting van het Zuiderstrandtheater (€117.800). DMC heeft zich verplicht om deze kosten voor haar rekening te nemen. De gemeente wordt, als ontwikkelaar en eigenaar van het Zuiderstrandtheater, ook eigenaar van deze voorzieningen. Tevens zijn als bijzondere lasten opgenomen eenmalige kosten voor verhuizing en inrichting Zuiderstrandtheater (€78.700), eenmalige marketingkosten van het nieuwe Zuiderstrandtheater (€112.700) en de kosten van de personele reorganisatie als gevolg van de afname van het programmavolume vanwege de verhuizing van twee zalen naar één zaal (€145.500).

Gegevens m.b.t. de Wet Normering Topfunctionarissen publieke en semipublieke sector Naam : Dhr. H.C. Scholten Beloning : € 116.091 (totaal brutoloon incl. 8% vakantiegeld) Belastbare vaste en variabele onkosten vergoedingen : geen Voorzieningen t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn : pensioenopbouw volgens cao Nederlandse Podia Functie : directeur-bestuurder Omvang/ duur dienstverband 2015 : fulltime dienstverband (100%), geheel 2015 Alle leden van de Raad van Toezicht van DMC verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd. In voorkomende gevallen is een reiskosten vergoeding uitgekeerd. Den Haag, 26 april 2016 Namens de Raad van Toezicht Stichting DMC,

Directie/bestuur,

De heer H.A.J.M. van der Meijden Voorzitter

H.C. Scholten Directeur/bestuurder

48

5. Overige gegevens 5.1 Resultaatbestemming De resultaatbestemming van €238.500 negatief heeft als volgt plaatsgevonden: Toevoeging vrij beschikbaar vermogen Onttrekking uit bestemmingsreserve Tijdelijke huisvesting

70.700 -309.200

Totaal

-238.500

Vooruitlopend op de vaststelling door de Raad van Toezicht is de resultaatbestemming in de jaarrekening verwerkt.

5.2 Gebeurtenissen na balansdatum Geen relevante gebeurtenissen.

49

5.3 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

50

51

52

Bijlage 1 Bestuursverklaring VERKLARING RAAD VAN TOEZICHT HKS/UVS OCW SUBSIDIES De Raad van Toezicht van Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag verstrekt deze bestuursverklaring bij de subsidieverantwoording over de periode 1 januari 2015 tot en met 31 december 2015 met betrekking tot de gemeentelijke subsidie betreffende: - Meerjarenbeleidsplan 2013 – 2016 ‘Haagse Nieuwe’ (toegekend aan Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag met kenmerk OCW/ABBA/2042020/EC-649 d.d. 14 november 2012) - Subsidieverlening 2015 (toegekend aan Stichting Dans- en Muziekcentrum Den Haag met kenmerk ABBA/4039264/EC-1341) De Raad van Toezicht erkent de verantwoordelijkheid voor de juistheid van de subsidieverantwoording overeenkomstig de HKS/UVS en de subsidieverplichtingen zoals opgenomen in de subsidiebeschikking met kenmerk OCW/ABBA/2042020/EC-649. De Raad van Toezicht verklaart de subsidieverantwoording conform deze vereisten te hebben opgemaakt. De Raad van Toezicht verklaart dat de in de subsidieverantwoording opgenomen bestede subsidie van de Gemeente Den Haag rechtmatig is besteed, dat wil zeggen voor het doel waarvoor zij blijkens de subsidiebeschikking is verstrekt en in overeenstemming met de begroting en de HKS/UVS. De Raad van Toezicht verklaart dat alle ontvangen baten voor de activiteiten/ het project volledig zijn verantwoord in de subsidieverantwoording. De Raad van Toezicht verklaart stellig en zonder enig voorbehoud te hebben voldaan aan de verplichting genoemd in artikel 10, lid 7 van de Haagse Kaderverordening Subsidieverstrekking om de inkomensgrens genoemd in de Wet normering topfunctionarissen publieke en semipublieke sector als bezoldingsmaximum in acht te nemen. Den Haag,

Dhr. H. van der Meijden Voorzitter (Raad van Toezicht)

Dhr. M. Ramlal Secretaris

Dhr. G. Straatman Portefeuillehouder financiën

53

Bijlage 2 Verantwoording gesubsidieerde projecten

Overzicht projectsubsidies Gemeente Den Haag

Naam productie The Hague African Festival Tradition meets Bollywood Hindipop Music Awards Zweedse maand Bollywood and beyond, totaal 30k Dag van Scheveningen Nat. Divali viering Den Haag India Festival (1) Harde Handen Harde Handen Holland India Festival 2016 Holland India Festival 2015 Cultureel diverse feestdagen Europalia Arts Festival (5 voorstellingen) Musical Journey (6 voorstellingen) The Woo Beyond Bollywood

Kenmerk ABBA/3053804/EC-915 ABBA/4019240/EC-1178 ABBA/4020433/EC-1180 ABBA/4021348/EC-1137 ABBA/4021411/EC-1114 ABBA/4032903/DPZ-1744 ABBA/4035313/EB-3374 DSO_SO/2014.5331 ABBA/VL/680 ABBA/VL/894 ABBA/VL/671 (deel voor 2016) ABBA/VL/671 (deel voor 2015) ABBA/VL/690

Toewijzing 15.000 15.000 11.500 26.900 30.000 10.000 42.500 25.000 28.825 6.000 11.500 18.500 30.000

ABBA/VL/688 ABBA/4041548/EC-1245 ABBA/4021410/EC-1190 ABBA/4032522/EC-1114

Saldo 1-1-2015 1.500 1.500 1.150 2.690 -5.000 1.000 4.250 6.250

5.920 25.000 7.375 20.000 131.870

-7.400 2.500 738 2.000 22.220

-1.000 -4.250

-18.500

13.340

-6.250 28.825 6.000 11.500 18.500 10.000

Resultaat

5.000

-25.943 -6.000

14.800 25.000 7.375 20.000

54

Ontvangen -1.500 -1.500 -1.150 -2.690

Saldo 31-12-2015 2.882 11.500 10.000

-13.320 -22.500 -6.638 -18.000 -122.991

Project resultaat 2015

5.498 idem -18.093 idem -6.571 -3.554 -2.254 -4.615 -7.860 -37.449

Overzicht overige subsidies uit publieke middelen

Naam productie

Kenmerk

Diverse projecten Diverse projecten

Fonds Podiumkunsten Fonds Podiumkunsten

Toewijzing 17.000 14.583

Saldo 1-1-2015

Ontvangen

Resultaat

Saldo 31-12-2015

-14.583 -14.583

17.000 14.583 31.583

-

Ontvangen

Resultaat

Saldo 31-12-2015

-47.000

47.000 10.000 38.093 95.093

10.000 6.093 16.093

-17.000 -17.000

Overzicht bijdragen uit publieke middelen

Naam productie

Kenmerk

Harde Handen Harde Handen Harde Handen

VSB Fonds *) Prins Bernhard Cultuur fonds *) Fonds 1818 *)

Toewijzing

Saldo 1-1-2015

47.000 10.000 38.093 -

-32.000 -79.000

*) De financiële verantwoording van deze subsidies loopt buiten de jaarrekening om en heeft per datum van uitbrengen van de jaarrekening reeds plaatsgevonden.

55

Culturele Feestdagen

4.358 30.000 7.500 6.583

20.749 25.000 4.700 4.000

1.117 7.375 1.911 2.000

5.948 20.000 5.500

14.280 10.000 5.000

2.312 5.920

95.093 1.439 203.050

48.441

54.449

12.403

31.448

29.280

8.232

-

10.638 166.215 20.699 197.552

36.430 24.027 6.077 66.534

31.948 19.389 5.366 56.703

7.859 6.635 2.524 17.018

21.400 11.746 6.162 39.308

22.350 7.000 6.501 35.851

5.777 4.200 1.809 11.786

-

-18.093

-2.254

-4.615

-7.860

-6.571

-3.554

5.498 *)

*) In overleg met de gemeente Den Haag is besloten dat het positieve resultaat van project Harde Handen ingezet zal worden als eigen bijdrage van DMC voor het project De vloek op Scheveningen. Dit project wordt in 2016 opgestart. 56

TOTAAL

Bollywood en Beyond

48.193 34.825 23.500

Turkish Delight/Europalia

The Whoo

Projectresultaat

A Musical Journey

Lasten Programmering Productie en techniek Marketing

Holland India Festival

Baten Recettes Subsidie Gemeente Den Haag Eigen bijdrage DMC Overige bijdragen uit publieke middelen (FPK) Overige bijdragen uit private middelen Overige bijdragen derden

Harde Handen

Financiële verantwoordingen Projectsubsidies 2015

-37.449

Bijlage 3 Financiële rapportage cultuureducatie De exploitatie van cultuureducatie is als onderdeel van de totale exploitatie verwerkt in de jaarrekening.

A A.1 A.2 A.3 A.4

Opbrengsten Publieksinkomsten Sponsorinkomsten Overige inkomsten Diverse inkomsten Totaal opbrengsten

B Subsidies en bijdragen B.1.1 Subsidie Gemeente Den Haag in kader Kunstenplan 2013-2016 B.1.2 Overige subsidie Gemeente Den Haag B.1.3 Overige subsidies/bijdragen uit publieke middelen B.2 Overige bijdragen uit private middelen Totaal subsidies en bijdragen Totaal baten

Realisatie 2015

Begroting 2015

19.973 19.973

15.000 15.000

80.385

103.000

-

-

80.385

103.000

100.358

118.000

C C.1 C.2

Beheerlasten Personeel Materieel Totaal beheerslasten

7.818 20.808 28.627

9.000 31.000 40.000

D D.1 D.2

Activiteitenlasten Personeel Materieel Totaal activiteitenlasten

34.926 31.515 66.442

50.000 28.000 78.000

Totaal lasten

95.068

118.000

5.290

-

Exploitatieresultaat

57

Bijlage 4 Prestatiegegevens (format gemeente Den Haag 2015) PROGRAMMERING TOTAAL (incl. Huisgezelschap, maar excl. Festivals, Programmering en activiteiten op basis van verhuur, Cultuurparticipatie en Cultuureducatie) 1. Programmering totaal (incl. Huisgezelschap, maar excl. Festivals, Programmering en activiteiten op basis van verhuur, Cultuurparticipatie en Cultuureducatie)

Eenhei Raming Realisati Raming d 2015 e 2015 2016

Verschillende producties aantal 175 waarvan internationale programmering * aantal 40 Voorstellingen / optredens / concerten aantal 220 waarvan internationale programmering * aantal 50 Bezoekers totaal aantal 127.000 waarvan betalende bezoekers aantal 106.000 waarvan niet-betalende bezoekers aantal 19.200 waarvan bezoekers met 'ooievaarspas' aantal 1.800 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland

171 34 237 36 127.182 110.487 15.944 751

159 37 213 46 119.708 100.307 17.716 1.685

Programmering (definitie onderdeel 1.)door huisgezelschappen

Eenhei Raming Realisati Raming d 2015 e 2015 2016

RESIDENTIE ORKEST Voorstellingen / concerten Bezoekers Zaalcapaciteit Gemiddelde bezettingsgraad

aantal aantal aantal %

50 40.000 1.150 70%

46 31.554 1.176 58%

50 36.750 960 77%

NEDERLANDS DANSTHEATER Voorstellingen / concerten Bezoekers Zaalcapaciteit Gemiddelde bezettingsgraad

aantal aantal aantal %

40 23.000 940 61%

39 23.366 801 75%

40 25.480 960 66%

58

Onderverdeling programmering (definitie onderdeel Eenheid Raming Realisatie Raming 1.) naar zaal 2015 2015 2016 DR.ANTON PHILIPSZAAL/ PHILIPSSALON Voorstellingen / concerten Bezoekers Zaalcapaciteit Gemiddelde bezettingsgraad

aantal aantal aantal %

85 60.000 1.150 61%

46 26.915 1.180 50%

LUCENT DANSTHEATER Voorstellingen / concerten Bezoekers Zaalcapaciteit Gemiddelde bezettingsgraad

aantal aantal aantal %

90 58.000 920 70%

71 37.736 860 62%

NIEUWE KERK Voorstellingen / concerten Bezoekers Zaalcapaciteit Gemiddelde bezettingsgraad

aantal aantal aantal %

45 9.000 320 63%

48 10.691 328 68%

43 9.308 310 70%

ZUIDERSTRANDTHEATER Voorstellingen / concerten Bezoekers Zaalcapaciteit Gemiddelde bezettingsgraad

aantal aantal aantal %

72 51.840 958 75%

170 110.400 960 68%

59

Alleen Stichting DMC: Onderverdeling programmering (conform definitie onderdeel 1. maar excl. huisgezelschappen) naar soort

Eenhei Raming Realisati Raming d 2015 e 2015 2016

Klassieke Muziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

35 6 12.000

35 8 10.839

30 9 9.715

Muziektheater Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

20 3 10.000

26 2 15.884

15 6 7.503

Nieuwe Muziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering Bezoekers

aantal aantal aantal

3 1 350

5 0 931

3 1 350

Oude Muziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

6 1 2.250

8 2 2.838

5 1 2.110

Popmuziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

7 0 6.500

7 1 4.880

6 3 4.820

Wereldmuziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

7 3 3.500

8 4 2.557

7 6 3.190

Jazzmuziek Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

5 1 1.300

10 4 3.951

8 4 2.080

Theater Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

0 0 0

0 0 0

0 0 0

60

Cabaret Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

aantal aantal aantal

0 0 0

0 0 0

0 0 0

Dans Concerten / voorstellingen waarvan internationale programmering Bezoekers

aantal aantal aantal

32 8 19.500

26 11 17.085

32 10 17.370

Overig Concerten / voorstellingen aantal 15 waarvan internationale programmering * aantal 0 Bezoekers aantal 8.600 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland

27 4 13.297

17 7 10.340

FESTIVALS FESTIVALS

Eenheid Raming Realisatie Raming 2015 2015 2016

Festivaldagen aantal 6 15 7 Voorstellingen / optredens / concerten aantal 8 27 7 waarvan internationale programmering * aantal 3 15 3 Podia / locaties aantal nvt nvt nvt Bezoekers totaal ** aantal 2.700 3.973 2.599 waarvan betalende bezoekers ** aantal 2.500 3.973 2.380 waarvan niet betalende bezoekers ** aantal 200 219 waarvan bezoekers met 'ooievaarspas' ** aantal 0 0 Capaciteit festivallocatie aantal nvt nvt nvt * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland ** Bezoekers met een passe-partout voor meerdere festivaldagen worden per dag als bezoeker meegeteld.

61

PROGRAMMERING EN ACTIVITEITEN OP BASIS VAN VERHUUR Culturele programmering op basis van verhuur Voorstellingen waarvan internationale programmering * Bezoekers

Eenheid Raming Realisatie Raming 2015 2015 2016 aantal aantal aantal

35 14 24.000

Commerciële activiteiten op basis van verhuur Activiteiten aantal 75 Bezoekers aantal 12.500 * Onder internationale programmering verstaan wij producties/gezelschappen uit het buitenland

44 6 24.203

30 11 19.837

85 18.844

65 10.500

PUBLICATIES, WEBSITE(S) EN ANDERE DIGITALE MEDIA Publicaties, website(s) en andere digitale media

Eenheid Raming Realisatie Raming 2015 2015 2016

Publicaties * Bezoeken website(s) totaal Unieke bezoekers totaal (IP-adres) Gemiddelde duur van een bezoek Ontvangers digitale nieuwsbrieven Facebook vrienden/fans Volgers op Twitter Linked-In connecties Hyves vrienden

aantal 1.000 750 1.000 aantal 425.000 680.394 525.000 aantal 275.000 438.798 300.000 minuten 2 min 2.30 min 2 min aantal 5.500 8.291 6.000 aantal 6.500 8.973 8.500 aantal 4.000 3.852 4.000 aantal 250 95 75 aantal nvt nvt nvt

CULTUURPARTICIPATIE: CURSUSSEN / LEZINGEN / WORKSHOPS ENZ. VOOR VOLWASSENEN Cultuureducatie: cursussen / lezingen / workshops Eenheid Raming Realisatie Raming enz. voor volwassenen 2015 2015 2016 Deelnemers Aangeboden verschillende activiteiten

aantal aantal

62

2.750 55

2.261 53

2.000 32

CULTUUREDUCATIE: AANBOD IN SCHOOLVERBAND

Aanbod voor Haagse * scholen

Eenheid Raming Realisatie Raming 2015 2015 2016

Lessen / activiteiten primair onderwijs Deelnemende scholen primair onderwijs Deelnemende leerlingen primair onderwijs Lessen / activiteiten voortgezet onderwijs Deelnemende scholen voortgezet onderwijs Deelnemende leerlingen voortgezet onderwijs ** Deelnemers betaald met Cultuurkaart in voortgezet onderwijs Aanbod voor niet Haagse scholen

aantal aantal aantal aantal aantal aantal aantal

5 16 2.100 16 10 1.400 0

3 16 1.040 4 5 421 421

3 8 500 14 10 1.100 0

Eenheid Raming Realisatie Raming 2015 2015 2016

Lessen / activiteiten primair onderwijs Deelnemende scholen primair onderwijs Deelnemende leerlingen primair onderwijs

aantal aantal aantal

0 0 0

0 1 50

Lessen / activiteiten voortgezet onderwijs aantal 2 0 Deelnemende scholen voortgezet onderwijs aantal 2 1 Deelnemende leerlingen voortgezet onderwijs ** aantal 200 465 Deelnemers betaald met Cultuurkaart in voortgezet aantal 0 465 onderwijs * De deelnemende vestiging van de school ligt in Den Haag. ** Exclusief deelnemers Cultuurkaart voortgezet onderwijs

63

0 0 0 4 4 200 0