Het dans- en muziekcentrum

RIS164033b_29-MEI-2009

Het dans- en muziekcentrum GEZAMENLIJKE ARTISTIEKE EN ZAKELIJKE VISIE

INHOUDSOPGAVE

Integrating dance and music into our daily lives

KUNST BINNENSTEBUITEN

4

Mijn dans- en muziekcentrum.nl

5

Een inspiratiebron

6

Talentontwikkeling

10

Altijd wat te doen

12

Architectuur versterkt culturele ambitie

14

Één Huis, één naam, één merk

15

HET ACHTERHUIS

16

Volledige integratie

16

Nauwe samenwerking

17

Apart, maar verbonden

17

Besturingsmodel

18

Planning

19

2/19

Integrating

dance

and

music

into

our

daily

lives

In het dans- en muziekcentrum — werktitel: Internationaal Dans en Muziek Centrum (IMDC) — zullen het Residentie Orkest, het Koninklijk Conservatorium inclusief de Dansvakopleiding, het Nederlands Dans Theater en de Gastprogrammering van het dans- en muziekcentrum samenwonen. In dit document schetsen wij de artistieke en zakelijke meerwaarde van dit samenwonen voor de stad Den Haag. Het dans- en muziekcentrum heeft een uitstraling en aantrekkingskracht in Den Haag, in Nederland en in de wereld. Het brengt niet alleen de toonkunsten op haar podia; het integreert dans en muziek in ons dagelijks leven.

3/19

KUNST BINNENSTEBUITEN

Publiek, artiesten, medewerkers en studenten zullen in het dans- en muziekcentrum op een andere manier kunst beleven, kunst maken en kunst leren. In het dans- en muziekcentrum zijn dans en muziek interactief. Langs diverse lijnen worden beoefenaars uitgedaagd nieuwe verbanden te leggen: •

high art – community art

•

jong talent – grote meesters

•

dans – muziek – beeldende kunst

De relaties tussen de betrokken partners zijn wederkerig. We leren van elkaar en vormen zo een dynamisch geheel. Zoals in een kleurenpalet moeilijk te onderscheiden is wanneer geel groen wordt en groen blauw, zo zullen straks de scheidslijnen tussen ons voor de toeschouwer ook minder relevant zijn. In het dans- en muziekcentrum willen we de grens over, letterlijk en figuurlijk. Aan de hand van enkele voorbeelden willen wij onze visie inzichtelijk maken. Redenerend vanuit het publiek vertellen we graag op welke manier bezoekers van het dans- en muziekcentrum vanaf 2017 met ons kennis zullen maken en wij met hen. Redenerend vanuit de organisaties, schetsen we in dit document hoe we tot integratie en samenwerking zullen komen. We geven aan waar nader onderzoek en/of actie nodig is.

4/19

Mijn dans- en muziekcentrum.nl In 2017 is het Spuiplein een levendig plein met onderlinge samenhang. Wie van het Centraal Station over de Turfmarkt naar het centrum van Den Haag loopt, heeft op het moment dat hij het Spuiplein bereikt het gevoel dat hij het stadshart al heeft bereikt. De stedelijke inrichting draagt hieraan veel bij, evenals datgene wat er om het dans- en muziekcentrum heen gebeurt. Het dans- en muziekcentrum zelf echter draagt het meest bij aan dit (groot)stedelijke gevoel. Er bestaan meerdere voorbeelden van mooie theaters waarin diverse disciplines bij elkaar komen. Wij willen één stap verder gaan. Het dans- en muziekcentrum is het Sydney Opera House, Covent Garden en het Southbank Centre in één plus iets extra’s: •

het is een architectonisch icoon, dat iedereen kent (Sydney Opera House);

•

het heeft een inspirerende programmering voor iedereen (Southbank Centre);

•

het is een plek waar mensen graag verblijven (Covent Garden);

•

het is een huis waar je zelf meedoet (dans- en muziekcentrum).

Het is een huis ter ere van het publiek; een uniek huis, omdat het dans en muziek combineert. Het is vooral een huis gericht op participatie en wederkerigheid; onze activiteiten genereren niet alleen aanbod, maar nodigen uit tot actieve deelname van de bezoeker. De programmering is een uitgekiende mix van voorstellingen en activiteiten waarvoor betaald moet worden en gratis toegankelijke workshops, debatten, talkshows, video-aanbod, enzovoort. Het dans- en muziekcentrum is dynamisch van de vroege ochtend tot de late avond. De activiteiten in de verschillende zalen bestaan uit voorstelling en concerten, maar soms ook uit repetities die waar maar mogelijk toegankelijk worden gemaakt. Met alle activiteiten rondom de concerten en voorstellingen in alle andere denkbare ruimtes van het gebouw, probeert het dans- en muziekcentrum van elke bezoeker een deelnemer, een stake-holder, te maken.

5/19

Een inspiratiebron Dat vier gerenommeerde instellingen samenwonen in één huis zal een inspiratiebron zijn voor iedereen die met ons te maken heeft, of het nu gaat om bezoekers, studenten of professionals. Juist waar het gaat om talentontwikkeling en het neerzetten van een sterke programmering (zowel in de breedte als in de diepte), is die meerwaarde hét handelsmerk van het dans- en muziekcentrum. Wat de programmering betreft zetten wij in op: •

artists in residence;

•

seizoensthema’s;

•

bijzondere evenementen.

Om een impressie te geven van de betekenis hiervan voor de programmering en de stad, geven wij hieronder enkele voorbeelden hoe wij ons de opening van het dans- en muziekcentrum in de herfst van 2017 voorstellen. WYNTON MARSALIS ARTIST IN RESIDENCE De Amerikaanse trompettist/componist/jazzhistoricus Wynton Marsalis is september 2017 gast en gastheer in het IMDC. KC, RO, NDT en nog vele anderen bundelen hun krachten. Hij programmeert, musiceert, nodigt zijn muzikale vrienden uit en gaat uitwisselingen aan tussen het IMDC en zijn eigen ‘Jazz at the Lincoln Centre’ in New York.

Jazz Marsalis is één van de grootste trompettisten van onze tijd.

− Marsalis treedt op met zijn eigen kwartet. − De leden van het kwartet geven workshops en masterclasses aan conservatoriumstudenten en amateurs. − De leden van het kwartet treden, in verschillende combinaties, op met de Big Band van het KC, waaronder Nederlandse solisten. De Jazz-afdeling van het KC produceert met gasten een concertserie en lezingen over het thema ‘Europese Jazz’. Improvisatie Improvisatie is een belangrijk facet van Jazzmuziek dat in veel andere muzikale disciplines, compositie, oude muziek, klassieke muziek, elektronische muziek en theatermuziek meer en meer aan belang wint. Ook in de dans is improvisatie niet meer weg te denken.

− Een project rondom grootmeesters op het terrein van improvisatie: vanuit de dans Michael Schumacher en de Japanse Teshigawara in combinaties met NDT; vanuit de muziek Han Bennink en Ton Koopman, verder community-projecten met jongeren door conservatoriumleerlingen en muziekdocenten. Alles ondersteund met lezingen, talkshows, presentaties en interventies in het hele gebouw en de stad. Klassiek Marsalis debuteerde toen hij veertien jaar was als solist met het trompetconcert van Haydn. Hij speelde onder andere samen met sopraan-diva Edita Gruberova. Ook componeerde hij voor symfonieorkest.

− Met het RO soleert Marsalis in een aantal klassieke concerten. − Hij speelt samen met grote klassieke solisten naar keuze (Anne Sofie von Otter, Yo-Yo Ma). − Een nieuwe opdracht gaat in première. − Het RO speelt een serie met Amerikaanse muziek (Bernstein, Copland, Ives, enzovoort). Wynton Marsalis is een blazer

− Het RO speelt programma’s waarin blazers een bijzondere plaats innemen, zoals bij de componisten Bruckner en Janaceck.

6/19

Wereldmuziek De wortels van Jazz liggen voor een belangrijk deel in Afrika.

− Een mede door Marsalis samengesteld programma met Afrikaanse muziek dat de reis van Afrika naar de huidige Jazz volgt, met slagwerkers uit Afrika en Den Haag. − Er wordt samengewerkt met andere musici die deze reis belichamen, zoals bassist Richard Bona. Een grote voorganger en voorbeeld van Wynton Marsalis is Miles Davis. Hij componeerde en speelde het beroemde ‘Night in Tunesia’. Wat zijn anno 2017 de dwarsverbanden van de Jazz met Noord-Afrikaanse en Arabische muziek?

− Een combinatieprogramma met de Nederlandse saxofonist Yuri Honing, de Libanese Ud speler Rabi Abu Khalil en anderen. Dans − Het NDT brengt een programma waar Jazz en geïmproviseerde muziek een belangrijke rol spelen, bijvoorbeeld een repertoirestuk van William Forsythe met electronische en live muziek van (KC docent) Joel Ryan. − Een nieuwe choreografie van Johan Inger op muziek van Marsalis. − Voor de gastprogrammering wordt de Afro-Amerikaanse Alvin Ailey Company uit New York uitgenodigd. − Haagse choreografen met Jazzballetinvloeden zoals Neel Verdoorn presenteren nieuw werk met leerlingen van de Balletopleiding van het KC. − Het actuele Afrikaanse aspect wordt vertegenwoordigd door (inmiddels doorgebroken) Moderne Dans uit Zuid-Afrika, Senegal en Ghana. Co-producties van Afrikaanse choreografen met Nederlandse musici en componisten maken deze programmering uniek. Repetities zijn door vakgenoten en belangstellenden te volgen. Daarnaast − Filmprogramma’s in het filmhuis. − On-demand video en audiomateriaal op een speciale webportal. − Lineaire uitzendingen met registraties en achtergronden op speciale web tv/radio kanalen.

TROMPET TRIËNNALE In september wordt, met Wynton Marsalis als gastheer, voor het eerst in de wereld een Trompet Triënnale georganiseerd. Hierbij komt alles over en rondom dit instrument aan de orde: jazz, klassiek, pop, harmonie, fanfare en brass bands, hedendaags repertoire, speeltechnieken, instrumentbouw, clinics, masterclasses, workshops, trompetbattles, lezingen en een Concours. Hoogtepunt is een grootse Koperblazers Optocht door de stad, een multiculturele mix van de blazersculturen uit New Orleans, Nederland, Suriname, Ghana, enzovoort. Deze Triënnale verbindt het KC, RO en de HaFaBra-wereld met een groot gedeelte van de Haagse bevolking. Tegelijkertijd heeft het een uitstraling naar de hele wereld: voor blazers van heinde en verre is dit een niet te missen evenement. De Trompet Triënnale komt eens in de drie jaar terug, steeds met een nieuwe artist in residence als gastheer.

7/19

1917-2017: HONDERD JAAR VERNIEUWINGSDRIFT Het hele seizoen 2017/2018 staat in het teken van het thema ‘Honderd jaar vernieuwingsdrift’. Het landschap in de kunsten rond 1917 liet veel belangwekkende vernieuwingen zien. In de muziek was 1917 het definitieve begin van het modernisme. De twee giganten Stravinsky en Schönberg zouden via hun invloed en volgelingen de klassieke muziek voor honderd jaar verdelen in twee stromingen. Wat waren de idealen en de doelen van deze modernisten? En wat is er van terecht gekomen na de meer recente periodes van het postmodernisme en relativisme? Van 1917 kunnen we gemakkelijk een stap van vijftig jaar vooruit maken, naar het eind van de jaren ’60. Het muziekleven krijgt nieuwe impulsen die bijvoorbeeld leiden tot de ensemblecultuur. In Nederland speelt het KC in deze periode een hoofdrol. Het Schönberg Ensemble en de Notenkrakers kwamen voort uit of vonden onderdak bij het KC. Toch heeft het symfonieorkest naast alle vernieuwing stand gehouden. Hoe ziet het landschap er in 2017 uit, en hoe staat de nieuwe muziek er nu voor? De eeuw 1917-2017 laat ook de opkomst van de Jazz, de amusementsmuziek en de popmuziek zien. Wat zijn anno 2107 de verhoudingen tussen de verschillende genres? Ook in de dans was de periode rond 1917 er één van vernieuwing. In die tijd werd de moderne dans geboren met pioniers als Isadora Duncan en het totaaltheater van Les Ballets Russes van Sergei Dhiagilev. Ook bij de dans kunnen we vanuit 1917 een stap vooruit zetten van vijftig jaar, naar de jaren ’60. In die tijd werd het Nederlandse moderne ballet geboren, waarvan het NDT een uitgesproken exponent is. Het seizoensthema zal door het uitvoeren en tonen van meesterwerken niet alleen ingevuld worden als een prachtige reis door de tijd, maar het geeft ook een beeld van de nieuwste muziek en dans. Boeiende voorstellingen en concerten, geprogrammeerd vanuit een actueel perspectief, zetten aan tot reflectie, niet alleen in esthetische zin, maar ook vanuit een breder, sociaalhistorisch, perspectief. Wat hebben de kunst en kunstvormen in deze traditie in een allengs commerciëlere, minder Eurocentrische, meer multiculturele samenleving ons nog te bieden? Hoe vitaal is de westerse traditie? Partners: RO, NDT, KC, Holland Dance Festival, Universiteit Leiden, enzovoort. De thema’s wisselen elk seizoen en beïnvloeden de programmering van alle bespelers. RO, KC en NDT nemen de thema’s op in hun planning; GP kiest speciale gasten passend bij het onderwerp. Gezamenlijk worden extra activiteiten neergezet zoals discussies, inleidingen, workshops en educatie.

KYLIÁN’S KEUZE In oktober/november 2017 vindt de 15e editie van het Holland Dance Festival plaats. Jiří Kylián (die in 2017 70 jaar wordt; hij is dan al enige tijd choreograaf in ruste) wordt uitgenodigd om dat jaar een speciaal programma samen te stellen met makers (dansers, choreografen, componisten) die hem in de loop der jaren geïnspireerd hebben. NDT speelt natuurlijk een belangrijke rol, maar minstens zo spannend zijn de optredens van de gasten in de 2 zalen van het dans- en muziekcentrum en andere theaters in de stad. Zoals altijd vinden er diverse educatie activiteiten plaats, waarvoor alle betrokkenen (incl. het HDF) samenwerken. Gezien Kylián’s belangstelling voor muziek wordt ook een workshop ‘Cross-overs klassieke en elektronische muziek’ verzorgd door KC en Kylián’s vaste componist Dirk Haubrich. N.a.v. het seizoensthema wordt aandacht besteed aan baanbrekende voorlopers van NDT, zowel als andere vernieuwers van de afgelopen 60 jaar (die Kylián persoonlijk kent). Natuurlijk toont het festival ook de staalkaart van hedendaagse innovators.

8/19

JUBILEA Verjaardagen van KC, RO, NDT en het dans- en muziekcentrum zelf vormen de aanleiding voor unieke evenementen waarbij alle partners samenwerken. In 2004 werd al het honderdjarige bestaan van het RO opgeluisterd met Synenergy (georganiseerd samen met het NDT). In 2009 viert het NDT haar vijftigjarige bestaan door samen met Holland Dance Festival een speciaal programma van twee weken neer te zetten, in 2010 gevolgd door een bijzonder orkestprogramma met het RO. Dergelijke vormen van samenwerking zijn vanzelfsprekend in het dans- en muziekcentrum en vormen een mooie aanvulling op de andere speciale projecten in het gebouw.

Het publiek krijgt een belangrijke rol in alle projecten. Men is niet alleen toeschouwer, maar ook deelnemer aan workshops, debatten, internetdiscussies, enzovoort. Voor jongeren en kinderen geldt dit in het bijzonder. Alle projecten worden bovendien gecompleteerd met on-demand video en audiomateriaal op een speciale webportal van het dans- en muziekcentrum. Bovendien zijn via ons web-rtv-kanaal optredens en achtergrondinterviews live te bekijken. Om onze intenties kracht bij te zetten streven RO, NDT en KC er naar om vanaf 2010 jaarlijks projecten te entameren met een dergelijke op elkaar afgestemde en/of geïntegreerde programmering. Zo gaan we samen op weg naar 2017.

9/19

Talentontwikkeling Het RO, het NDT, het KC en de GP zetten nu al sterk in op talentontwikkeling. In het dans- en muziekcentrum kunnen die krachten gebundeld worden. Er kan een carrièrepad worden uitgezet vanaf de vroegste jeugd (denk aan de reeds bestaande educatieprojecten voor kinderen en andere amateurs), via het professionele leven naar het pensioen. Professionele doelgroepen zijn: •

musici

•

dansers

•

choreografen

•

componisten

•

dirigenten

•

zangers

•

docenten

MAXIMUM DANCE & MUSIC COURSE De Maximum Dance Course, georganiseerd door diverse Haagse partners waaronder het NDT en het KC, vindt elke zomer plaats in het dans- en muziekcentrum. Vanaf 2018 is er ook de Maximum Music Course van RO en KC. Doelgroep: amateurs, studenten, professionals en docenten van 5 tot 65+. Iedereen kan op zijn eigen niveau zijn kennis van dans en muziek bijspijkeren met speciale aandacht voor het bekendste werk van NDT en RO. Er zijn ook interdisciplinaire workshops ‘dans en muziek’. Werving vindt plaats op internationaal niveau.

Elke partner heeft een eigen aandeel in het begeleiden van de artiest in de diverse stadia van zijn of haar ontwikkeling. Doordat het dans- en muziekcentrum die krachten bundelt, wordt het pad voor de artiest veel zichtbaarder en dus beter haalbaar. Daarbij wordt niet alleen aandacht besteed aan de artistieke inhoud, ook het functioneren van een gezelschap (organisatie, logistiek en management) en het huis (publieksservice, theatertechniek, marketing) maken deel uit van de opleiding voor zowel studenten als professionals. Er is eveneens een scala aan activiteiten gericht op amateurs van 4 tot 65+. Onder de vlag van het dans- en muziekcentrum zijn er: •

rondleidingen;

•

workshops over muziek en dans, architectuur en het theater;

•

tijdens het seizoen educatieprogramma’s met danstips en muziektips;

•

koffieconcerten voor ouders en kinderen;

•

inleidingen bij muziek-, dans- en operavoorstellingen.

De inhoudelijke activiteiten worden georganiseerd in samenwerking met de gezelschappen en de Gastprogrammering. Voor het publiek dat met name in het RO of in het NDT geïnteresseerd is, zijn er gespecialiseerde workshops die inzoomen op specifieke aspecten van een symfonisch orkest of dansgezelschap. Deze workshops gaan meer de diepte in; zelf musiceren of dansen is bovendien een vast onderdeel van het programma.

10/19

De Haagse Muziekdriedaagse die elk jaar door de Gastprogrammering wordt georganiseerd, staat in het teken van ‘Jong Talent, Grote Meesters’. De jongste musici zijn een jaar of vier; de oudste muzikant is tachtig jaar. Het gaat om enthousiaste scholieren, studenten en docenten van het KC, laureaten van het Prinses Christina Concours en winnaars van elders. Natuurlijk zijn er bekende musici, zowel solisten als groepen. Ze repeteren, spelen, zingen en ze doen dit sámen. Ze luisteren naar elkaar, ze geven én krijgen masterclasses. En dat alles in het openbaar. Het plezier spat er zichtbaar en hoorbaar van af. Bovendien loopt klassiek over in jazz en wereldmuziek en vice versa.

Studenten kunnen op diverse manieren stage lopen; ook professionals kunnen hiermee worden uitgedaagd. Wanneer het gaat om de medische begeleiding van talent (fysieke, mentale en voedingsgerichte coaching) kunnen gezamenlijke programma’s worden uitgewerkt. (Dit laat onverlet dat elke discipline zijn eigen aandachtspunten kent). Overigens brengt de schaalgrootte van het dans- en muziekcentrum ook voor kantoor- en technisch personeel meer carrière mogelijkheden met zich mee.

Tenslotte sturen we de studenten en professionals ook naar buiten: het KC heeft een speciale masteropleiding gericht op community art. Eindexamen project is het opzetten van een community art activiteit. Ook RO en NDT laten hun musici en dansers hieraan deelnemen. Dat is niet alleen leerzaam voor de amateur; ook de (aankomend) professional wordt erdoor verrijkt. Community art wordt in en met de cultuurankers (waaronder Culturalis) in de wijken georganiseerd. Kenmerk is dat amateurs onder begeleiding van, en in samenwerking met professionals, muziek maken of dansen. Soms alleen in een workshop, soms uitmondend in een presentatie voor publiek of in een volwaardige voorstelling. Het dans- en muziekcentrum is in alle opzichten een lerende organisatie. Voor amateurs en studenten even zo goed als voor professionals. Ook de gevestigde choreograaf, solist of dirigent moet in het dans- en muziekcentrum worden uitgedaagd. Wanneer hij weer huiswaarts gaat, heeft hij niet ‘zijn trucje gedaan’, maar is ook zelf weer geïnspireerd geraakt door zijn contacten met andere disciplines, studenten, amateurs, publiek en hoog gekwalificeerde professionals. Wie iets betekent in muziek en dans wil in het dans- en muziekcentrum gewerkt hebben.

11/19

Altijd wat te doen Van ’s morgensvroeg tot ’s avonds laat is het druk in het dans- en muziekcentrum dat open is vanaf half acht ’s ochtends. De studenten van het KC melden zich al vroeg voor zelfstudie of de les. Je ziet regelmatig de dansers van het NDT op weg gaan naar de repetities. Tegen tienen ontwaar je tevens de musici van het RO met de instrumenten in de hand. Vanaf de lunch lokt een uitstekend restaurant je de lift in naar de bovenste verdieping. Halverwege de middag zie je veel kinderen en jongeren die komen repeteren voor het jeugdorkest, de pianoles of de vioolklas. ’s Avonds zie je de theatergasten genieten van een drankje in de foyer. Je kunt er zelf ook een hapje eten. Het café en de winkels in de centrale ontvangstruimte zijn de hele dag open, van 7 to 24 uur; in de weekeinden en op drukke dagen is er live muziek, en zijn er acts en debatten. In de vijf zalen die het dans- en muziekcentrum telt, is vrijwel alles te zien dat interessant is op het gebied van dans en muziek. Niet elke zaal zal continue bespeeld zal worden — soms wordt er gerepeteerd, soms wordt een nieuwe voorstelling opgebouwd, soms vindt onderhoud plaats —, maar in het dans- en muziekcentrum in zijn geheel is altijd wat te doen. In één of meerdere zalen én in de zogenaamde ‘fringe’: ook de ontvangsthal en de foyers worden bespeeld. Om een idee te geven van wat er in 2017 in de verschillende zalen getoond kan worden, geven we hierbij een schematisch overzicht: GROTE CONCERTZAAL

KLEINE CONCERTZAAL

DANSTHEATER

KLEINE THEATERZAAL

JAZZ-ZAAL

Symfonisch werk: - Residentie Orkest - KC Symfonisch orkest - Gasten, bv. London Symphony

Concerten KC (w.o. examens): - Barok - Blazers - Strijkkwartetten - Sinfoniëtta

Nederlands Dans Theater premières Gerenommeerde internationale dans (HDF Events)

Uitvoeringen KC (w.o. examens): -Dans -Opera -Muziektheater -Community Art

Intieme jazz concerten (club gevoel)

Vocale recitalserie

Kamermuziek

Nationale dans gezelschappen

KC jazz

Internationale solisten

Residentie Orkest: experimenteel werk

Openbare repetities KC Dans & Opera

Werelddans

NDT III premières

Masterclasses

Opera

Last minute experiments: cross-overs

Muziek/theater

Internationale kleinere en meer experimentele dansgroepen

Grote jazznamen Wereldmuziek Lichte muziek Koffieconcerten KC Schoolvoorstellingen RO, GP Muziektip (educatie) Masterclasses

Hedendaags/avantgarde: ensembles Openbare repetities KC en RO

Shows Uitvoeringen KC: - Dans -Opera -muziektheater

Muziektip

Schoolvoorstellingen NDT, GP

Masterclasses

Masterclasses

Multimedia

Ensembles KC combo’s

Nationale kleinere dansgroepen Flamenco, tango Werelddans Danstip (educatie) Masterclasses Multimedia

12/19

Bovenstaand overzicht geeft een indruk van de reguliere programmering gedurende een seizoen. Deze basis gaat uit van hetgeen de partners in het dans- en muziekcentrum nu al kunnen bieden, uitgebreid met wat de mogelijkheden en uitstraling van het gebouw aan extra’s mogelijk maakt (bijvoorbeeld Nederlands Dans Theater III in een kleinere zaal; Jazzprogrammering; examenprojecten en open repetities voor publiek).

Het is nadrukkelijk de bedoeling om ook de andere ruimtes in het voorhuis te gebruiken voor activiteiten. In de foyers vinden de volgende activiteiten plaats: •

ontvangsten voor bedrijven (sponsors, maar ook commerciële verhuur);

•

educatieworkshops;

•

inleidingen (zowel muziek als dans, aangeboden door alle bespelers).

De centrale ontvangstruimte is een belevenis op zich. De ontvangstruimte is openbaar terrein dat voor alle publiek toegankelijk is; een toegangskaartje is niet nodig: •

een plaats om af te spreken en te eten met aansprekende horeca in verschillende prijsklassen (cf. Starferry in Muziekgebouw aan het IJ; Southbank Centre);

•

studenten van het KC verzorgen hier kleine optredens;

•

bij tijd en wijle zullen artiesten hier serieuze programmering verzorgen, bijvoorbeeld een vocalist, dansers, een jazzcombo, enzovoort; deze optredens zijn gratis en/of maken onderdeel uit van bijvoorbeeld festivals;

•

door de Gastprogrammering kunnen straatartiesten van hoge kwaliteit een licentie krijgen om hier regelmatig optredens te verzorgen (cf. Covent Garden);

•

‘De Haagse Balie’ is een debatcentrum waar geregeld publieke discussies plaatsvinden over cultuur, bezien vanuit de politiek, de wetenschap en andere disciplines;

•

er zijn pc-terminals waarop informatie over de bespelers wordt aangeboden. Prominent in beeld zijn de belangrijkste activiteiten van die maand (bijvoorbeeld de artist in residence). De pc’s bieden ook de mogelijkheid om ter plekke online kaarten te bestellen, lid te worden van de e-nieuwsservice of live-feeds te volgen van repetities. Verder zijn er grotere schermen met de weekagenda, previews, reclame, enzovoort.

•

door het hele gebouw vinden rondleidingen plaats door studenten en medewerkers;

•

er is tevens ruimte voor wisselende tentoonstellingen van zowel beeldende kunstenaars als studenten van de KABK (naast sfeerbeelden van de gezelschappen, programmering en KC).

In de studio’s tenslotte, vinden educatieworkshops plaats, zowel voor publiek als voor het bedrijfsleven. De extra studio voor Gastprogrammering/educatie wordt hier intensief voor gebruikt: hier dansen de amateurs. Wanneer NDT III niet actief is, wordt ook hun studio ingezet voor educatie. Voor muziekworkshops worden repetitieruimtes en lokalen van het RO en KC gebruikt.

13/19

Architectuur versterkt culturele ambitie Dat akoestiek, techniek, zichtlijnen en kantoren state of the art zullen zijn, nemen wij als vanzelfsprekend aan. Het programma van eisen spreekt heldere taal over kwaliteit en kwantiteit; het is bovendien ambitieus. Het dans- en muziekcentrum is echter meer dan de optelsom van het programma van eisen en de inbreng van de bespelers. Wij gaan ervan uit dat de architectuur zélf een inspiratiebron is. Wanneer het gebouw er eenmaal staat, zullen de artiesten vanzelf gebruik gaan maken van de mogelijkheden die de ruimte biedt. Zoals de ‘Underground’ voorafgaand aan het ballet ‘Archimboldo’ (van Jiří Kylián) overal in de wereld anders was omdat elk theater anders was, zo zal de vormgeving van het huis medebepalend zijn voor wat er in ontwikkeld gaat worden. Dat geldt net zo goed voor activiteiten in de centrale ontvangstruimte, als wat er in het achterhuis gebeurt. Van belang is dat de architectuur moet bijdragen aan het verwezenlijken van de artistieke visie. Het gebouw zelf nodigt uit tot het maken en beleven van kunst in alle hoeken en gaten. Het doet een appel op professionals, studenten en bezoekers om van alle mogelijkheden die het biedt actief gebruik te maken. Al eerder is duidelijk gemaakt dat de architectuur het mogelijk moet maken dat wij ons letterlijk binnenstebuiten keren. Glaspartijen geven op strategische plaatsen inkijkjes voor wie in de ontvangstruimte een kop koffie drinkt: repetitieruimten van KC, RO en NDT zijn — op enige afstand — te zien; op voorstellingsavonden zie je vanaf het plein het publiek in vol ornaat. Je krijgt vanzelf zin eens een kijkje te nemen in het dans- en muziekcentrum. Ook de mensen die er werken, hebben als vanzelf meer interactie met elkaar én met hun publiek. Ook zij worden uitgedaagd verder te kijken dan hun eigen werkplek. Het gebouw is ook naar buiten gericht: het gebouw biedt, voor wie binnen zit, een blik op de stad. Vanaf de centrale ontvangstruimte kun je het plein zien dat uitnodigt tot andere activiteiten. Zodra je hoger in het gebouw komt, krijg je een fantastisch uitzicht op zowel de Wijnhaven en de Ministeries als de Grote Kerk en het centrum. Dit maakt het restaurant boven een trekpleister. Ook de rokers wordt met een speciaal voor hen ingericht buitenterras een goede plek geboden. De architectuur speelt dus een belangrijke rol in het verwezenlijken van enkele van onze ambities. Meer over de architectuur (en hoe dit bijvoorbeeld de contacten tussen medewerkers kan bevorderen) staat in het Programma van Eisen dat PRC bezig is nu af te ronden.

14/19

Één huis, één naam, één merk Wat voor naam het nieuwe dans- en muziekcentrum het beste past, zal gaandeweg duidelijk worden. (‘Dans- en muziekcentrum’ is echter uitgesloten.) De naam is uiteindelijk een arbitraire keuze. Van belang is dat de inwoners van Den Haag, Nederland en de rest van de wereld ons onder één naam kent. Wie aan het gebouw, denkt, denkt automatisch aan de bewoners; wie aan KC, RO, NDT of GP denkt, denkt automatisch aan het gebouw.

De Elbphilharmonie in Hamburg (D) is een inspirerend voorbeeld van geslaagde marketing voorafgaand aan de opening van een nieuw gebouw. De bevolking heeft het ontwerp helpen kiezen. Er is een logo in de vorm van het ontwerp. Een prachtige en zeer complete website is ingericht. Bovendien is de artist impression van het pand niet weg te slaan uit alle media die berichten over theaters, muziek en concertzalen. En dat terwijl de Elbphilharmonie pas in 2011 zal openen.

We hebben een sterke uitgangspositie omdat de verbondenheid van RO en NDT met respectievelijk de Dr.Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater al groot is. Van daaruit kunnen wij verder bouwen aan onze identiteit in de nieuwe huisvesting; feitelijk al vanaf het moment dat de eerste concrete berichten over het gebouw in 2009 naar buiten gaan. Het is onze ambitie om ervoor te zorgen dat het dans- en muziekcentrum een sterk merk wordt in de dans- en muziekwereld. Een sterke gezamenlijke inhoud zoals boven uiteengezet is daarvoor vanzelfsprekend de voorwaarde. Ervan uitgaande dat we dat neer kunnen zetten, vraagt het vervolgens ook om een sterke gezamenlijke marketing en promotie. Onze marketingactiviteiten zullen steeds meer vraaggericht worden. Natuurlijk willen we zoveel mogelijk mensen deelgenoot maken van onze kunsten. Nieuwe technieken maken het mogelijk uitgebreide databases aan te leggen, waarop het publiek online kan inloggen en waarop het zelf de eigen gegevens kan beheren. Elke klant kan zijn culturele voorkeuren opgeven, gerichte nieuwsservices activeren, voorstellingen en andere activiteiten boeken en informatie vinden over recente projecten. Een bezoeker kan zelf aangeven of hij het prettig vindt per sms geattendeerd te worden op last minute ticketaanbiedingen. Wie klant is bij één van ons, is klant bij allen en krijgt service van allen, tenzij men dat niet wil. Door wie men al of niet benaderd wordt, kan men zelf aangeven. De ‘Vriend’ van NDT die ook post wil krijgen over voorstellingen van buitenlandse dansgezelschappen hoeft daarvoor maar één vinkje in zijn persoonlijk profiel te zetten. Dergelijke systemen maken het ook mogelijk gedegen marktonderzoek te doen naar wie wij in het dans- en muziekcentrum ontvangen. De samenstelling van het publiek kan worden gevolgd. Dit kan zowel wervingsacties onder nieuwe doelgroepen tot gevolg hebben, als gerichte programmering op groepen die graag en veel bij ons komen en waarvan we de voorkeur kennen. Vervolgens kan het effect van acties gemeten worden. Ook in vormgeving en presentatie zullen wij gezamenlijk optrekken. Het dans- en muziekcentrum zal de boventoon voeren. Wij zullen werken met één logo en huisstijl voor het geheel — deze zal door de bedrijfsvoering en de programmering in elk geval gevoerd worden. De logo’s en huisstijlen van de bespelers (RO, NDT en KC) zullen daarvan afgeleid zijn; je ziet in één oogopslag dat RO, NDT en KC iets met het dans- en muziekcentrum hebben. Uiteraard wordt de link ook op andere manieren gelegd. Wel zullen de bespelers eigen logo’s blijven voeren en ook eigen marketinginspanningen blijven verrichten; zij hebben immers vele activiteiten buiten het dans- en muziekcentrum en moeten ook elders herkenbaar zijn. Dit zal niet veranderen door de nieuwe behuizing. Wel zullen de vormgeving, de marketing en promotieactiviteiten veel meer op elkaar afgestemd worden. De benadering van publiek in eigen huis zal nadrukkelijk gezamenlijk en in onderlinge afstemming plaatsvinden. 15/19

HET ACHTERHUIS

Hoewel het voor de bezoeker van het dans- en muziekcentrum niet altijd zichtbaar zal zijn, wordt er ook achter de schermen stevig samengewerkt. Zonder al te zeer in details te willen treden, zetten we in dit hoofdstuk op een rijtje waar KC, RO, NDT, GP en SEM de voordelen van samenwerking zien. Hoe dit alles concreet vorm krijgt, zal nog moeten worden uitgewerkt in een stappenplan en een businessplan. Daarin kan voor alle aspecten worden benoemd welke veranderingen er nodig zijn ten opzichte van de huidige situatie, welke zaken nader onderzocht moeten worden en welke stappen het bedrijfsvoeringsproces naar 2017 kent. De aanpak is kortom ‘SMART’: specifiek, meetbaar, actiegericht, resultaatgericht en tijdgebonden. De integratie van het KC verdient daarbij extra aandacht; RO, NDT en SEM/GP werken nu al op een aantal punten nauw samen. Zij wensen dit te intensiveren, waar mogelijk met het KC.

Volledige integratie Op een aantal terreinen ligt een volledige integratie van activiteiten voor de hand. Daar waar volledige integratie het doel is, wordt dit in principe ondergebracht in de SEM. Dit geldt voor: •

ICT-faciliteiten, waaronder ticketing, medewerkersfaciliteiten (software en hardware), dataopslag, databeveiliging, enzovoort. Studenten hebben elk een aparte ICT-omgeving, die overigens centraal beheerd kan worden. Voor medewerkers is er een gezamenlijke omgeving, naast een aparte omgeving per organisatie.

•

Food & beverage: alle horeca in het gebouw wordt centraal beheerd. Deze kan worden betrokken bij verschillende aanbieders (afhankelijk van de doelgroep en het type faciliteit). Onderverhuur is mogelijk (bijvoorbeeld wat betreft kantine, theaterrestaurant, coffee corner), maar gebeurt wel onder één regie (dit om de kwaliteit van alle uitbaters te controleren).

•

Exploitatie van foyers, zalen, vergaderruimtes en onderwijsruimtes: wanneer er geen culturele en/of onderwijsactiviteiten plaatsvinden, kunnen de ruimtes worden opengesteld voor commerciële en maatschappelijke verhuringen. Dit genereert extra inkomsten.

•

Exploitatie van percelen: andere uitbaters in het gebouw vallen eveneens onder dezelfde centrale regie (in samenwerking met de Gemeente Den Haag) om de kwaliteit van het gebodene te kunnen waarborgen. Voor alle bewoners van het dans- en muziekcentrum, inclusief andere uitbaters, is immers de kwaliteit van groot belang. Dat geldt niet alleen voor de horeca in het gebouw, maar ook voor de merchandise, de bookshop, enzovoort. De SEM (of een nieuwe beheersvorm) bewaakt daarmee dus ook het concept.

•

Publieksmanagement: regelt alle logistieke zaken rondom publieksstromen (kassa, receptie, assistentie in de zaal, enzovoort).

•

Theatertechniek voor de zalen (inclusief KC-zalen en -activiteiten).

16/19

Nauwe samenwerking Op een aantal punten gaat volledige integratie te ver (en is het ook niet nodig). Een nauwe samenwerking is echter wel van belang. Op enkele, met name inhoudelijke, punten bestaat de samenwerking al. Op andere onderdelen die te maken hebben met het gebruikmaken van dezelfde ruimtelijke faciliteiten, zal de samenwerking pas goed op gang komen wanneer men fysiek dicht bij elkaar zit: •

Docenten voor de gezelschappen en het KC: docenten van het KC werken geregeld bij RO en NDT. Andersom zijn musici van het RO en dansers/choreografen van het NDT geregeld actief bij het KC. Deze samenwerking wordt geïntensiveerd.

•

Audiovisueel centrum, kostuumateliers en medische faciliteiten: worden ruimtelijk dicht bij elkaar gesitueerd om maximaal van elkaar te leren en te profiteren. Ook van bepaalde ‘hardware’ wordt gezamenlijk gebruik gemaakt. Er wordt nauw samengewerkt, maar wel met een eerste verantwoordelijkheid voor de eigen organisatie.

•

Studenten, stagiaires, muzikanten, componisten: zie boven.

•

Marketing en promotie: zie boven.

•

Educatie: zie boven.

Apart, maar verbonden Overige zaken kunnen uit de aard der dingen niet worden samengevoegd. Op een aantal punten zullen echter wel degelijk contacten worden gelegd: •

Personeelsmanagement: het delen van informatie en ervaring is bevorderlijk voor het HRMbeleid in alle organisaties. Ook voor het bieden van carrièreperspectief is samenwerking nodig. Voor het overige blijft het personeelsmanagement een zaak voor ieders eigen organisatie.

•

AO/IC: elke organisatie voert zijn eigen financiële administratie. Wel dienen de administraties op elkaar aan te sluiten. Het delen van algemene kennis over AO/IC, IFRS, en dergelijke is voor alle betrokkenen leerzaam.

•

Technische afdelingen van RO, NDT en KC die de voorstellingen begeleiden, staan in nauw contact met de technische ploeg van het huis. Er wordt immers samen gecreëerd. Technische vernieuwingen aan de zalen vinden in nauw overleg met de bespelers plaats (uitgaande van de artistieke wensen van de bespelers).

17/19

Besturingsmodel Het bestaande model voor de SEM geeft vele aanknopingspunten om tot een goede structuur in de nieuwe situatie te komen. Voordeel van het bestaande model is dat alle bewoners van het pand door hun bestuurslidmaatschap een directe betrokkenheid hebben bij het beheer en de exploitatie van het gebouw. Ongeacht wie verantwoordelijk is voor de dagelijkse aansturing, zijn alle bestuurders verantwoordelijk voor het geheel en voor het aandeel van hun eigen organisatie daarin. Het KC is echter een heel ander soort instelling dan de andere vier: voor een hogeschool gelden er andere richtlijnen (op het gebied van onderwijs) dan voor culturele instellingen. Bovendien is het KC eigenaar van zijn pand, terwijl de Dr. Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater eigendom zijn van de Gemeente Den Haag. Bovendien stellen voorzieningen voor studenten op bepaalde punten heel andere eisen aan een organisatie dan voorzieningen voor culturele activiteiten (publiek en medewerkers). Deze zaken moeten op een goede manier worden geïntegreerd in de samenwerking en het bijbehorende besturingsmodel. Waar het echter vooral om gaat is dat onze samenwerking niet vrijblijvend is. Het besturingsmodel dat wij kiezen moet het mogelijk maken, zo niet afdwingen, dat onze instellingen de hierboven geschetste ambitie waarmaken. Ook als op een goede dag andere mensen onze organisaties vertegenwoordigen. Om dit te waarborgen is het van essentieel belang dat wij de volgende drie zaken goed regelen in onze formele samenwerkingsvorm: •

gezamenlijke redactie op programmering, talentontwikkeling en overige activiteiten ter verwezenlijking van de artistieke visie zoals hierboven beschreven, met als doel een herkenbare en eenduidige artistieke signatuur van het dans- en muziekcentrum die meer is dan de som van onze huidige activiteiten (die óók blijven bestaan);

•

inhoudelijke afstemming op diverse punten, zoals marketing, educatie, techniek, enzovoort, zoals hierboven beschreven;

•

gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor beheer en exploitatie, inclusief commerciële doelstellingen en regie op onderverhuur, van het gehele complex.

In het stappenplan zullen wij aangeven op welke manier wij vanaf 2009 de weg naar het dans- en muziekcentrum willen bereiden. Dit betreft méér dan de begeleiding van het gehele proces dat nu aanbreekt rondom het gebouw zelf (in de gemeenteraad, met architecten, met de Gemeente Den Haag, enzovoort), waarin wij zelf uiteraard een belangrijke rol te spelen hebben. Wij willen ook nu al gezamenlijk activiteiten ontplooien: artistiek (qua programmering) én zakelijk. Ook daarvoor dient een planning en een organisatievorm te worden neergezet. Deze kan overigens groeien in de tijd; wat het beste model is om bijvoorbeeld tot een gemeenschappelijke artistieke programmering te komen, hoeft niet nu besloten te worden. Andere zaken zullen sneller tot besluitvorming kunnen leiden. Het stappenplan benoemt in elk geval deadlines. Het businessplan zal beschrijven hoe wij ons de samenwerking voorstellen in 2017. Dit gaat uit van een min of meer stabiele situatie vanaf het moment van ingebruikname van het complex en betreft zowel de organisatie als de doelstellingen (doelgroepen, aantallen bezoekers, voorstellingen, commerciële activiteiten, baten/lasten, enzovoort). In het businessplan zal ook een voorstel voor een besturings- en samenwerkingsmodel moeten worden opgenomen. Wettelijke en gemeentelijke richtlijnen, codes voor good governance en algemene accounting standaarden (IFRS en overheidsrichtlijnen) zijn mede uitgangspunt. 18/19

Planning Om nu goed verder te gaan, is een strakke planning noodzakelijk. Wij zien daarbij de volgende stappen voor ons, die wij als actiepunten zullen oppakken met de vermelde deadlines. oktober 2009

Stappenplan ontwikkeling en implementatie artistieke visie en organisatorische samenwerking

december 2009

Concept seizoensplanning 2017/2018 gereed.

maart 2009

Stappenplan 2009-2017 in eerste concept gereed.

Om te komen tot een beter inzicht in de cadans van een seizoen en wat dit voor alle organisaties betekent voor een afgewogen programmering, wordt de seizoensplanning uitgewerkt: hoe vaak brengen de vaste bespelers (RO, NDT en KC) repertoire en hoeveel ruimte blijft over voor inspirerende gasten? Er wordt ook gedacht in termen van logistiek en budget.

In elk geval moeten alle processtappen duidelijk zijn. In de loop der jaren zal dit per onderdeel verder uitgewerkt worden, afhankelijk van het moment waarop bepaalde zaken besloten dan wel geïmplementeerd dienen te worden. Het stappenplan wordt op die manier een dynamisch document (waarbij echter wel is vastgelegd om welke stappen het gaat). Het stappenplan bespreekt ook welke voorbereidende acties nodig zijn in de aanloop naar 2017. Hieronder valt de marketing van het hele project, alsmede een visie hoe tot een artistieke kalender/programmering 2010-2017 te komen. Het bevat een investerings- en exploitatieplanning voor zowel culturele als zakelijke activiteiten die vooruitlopend op 2017 dienen te worden uitgevoerd. Tenslotte doet het stappenplan een uitspraak over de wijze waarop de projectorganisatie, zowel artistiek als zakelijk, wordt ingericht met het oog op 2017.

maart 2010

Businessplan in eerste concept gereed

juni 2010

Businessplan tijdelijke huisvesting gereed.

Juni 2010

Culturele planning 2010-2017 gereed.

Het businessplan beschrijft de samenwerking, de exploitatie en de artistieke en zakelijke doelstellingen in kengetallen. Het gaat tevens nader in op verantwoordelijkheden en inzet van alle partijen, uitgaande van de gewenste situatie in 2017. Op onderdelen kan het businessplan in de loop der jaren nader worden uitgewerkt op grond van voortschrijdend inzicht. Ook dit is dus een dynamisch document.

Indien in 2009 blijkt dat SEM/GP, RO en NDT gedurende enkele jaren de huidige locatie moeten verlaten, zal dit een apart businessplan vereisen dat eind 2009 gereed moet zijn. Dit vormt mede de basis voor de aanvragen in het kader van de Kunstenplannen voor de periode 20132016. Dit dient behalve de programmering voor de alternatieve locatie, ook de bedrijfsvoering — inclusief marketing en kaartverkoop — te bespreken.

Vanaf 2010/2011 zullen activiteiten geëntameerd worden door RO, KC, NDT en GP, vooruitlopend op seizoen 2017/2018. Het stappenplan beschrijft de processtappen, de culturele planning beschrijft de inhoud. De programmering en planning hiervan moeten vroeg worden vastgelegd; deze is in overeenstemming met de exploitatiedoelstellingen.

19/19

eind 2009

Marketingplan nieuw gebouw gereed. Zodra er definitief besloten is tot de bouw van het dans- en muziekcentrum dient een marketingplan te worden opgesteld waarin de communicatie rondom het hele project wordt uitgezet. Met name wanneer er een ontwerp en artist impression van een architect is, kunnen we sterk naar buiten treden. Maar ook daarvóór al kunnen wij actief worden. Het valt te overwegen de inwoners van Den Haag te betrekken bij de keuze van het ontwerp en dus al eerder te beginnen (naar het voorbeeld van de ElbPhilharmonie te Hamburg).

maart 2014

Programma seizoen 2017/2018 grotendeels gepland. Zeker wat betreft de grote namen is vroege planning noodzaak. Voor RO en NDT komt dit min of meer overeen met hun normale planning: de nieuwe Kunstenplanperiode is dan gestart en we weten dan tevens waar we aan toe zijn qua herhuisvesting en budgetten. Als het goed is, is dan ook meer bekend over het moment waarop we daadwerkelijk het dans- en muziekcentrum kunnen gaan inwijden.

Den Haag, 4 november 2008.

Saskia Kriekhaus Henk van der Meulen Jet de Ranitz Frans de Ruiter Niels Veenhuijzen

20/19