Sector: Bestuursdienst
Kerkrade, 22 oktober 2008
Aanbiedingsbrief Aan de raad.
Nr.: 08it 00366
Hierbij bieden wij u ter overweging en beslissing een ontwerpbesluit, nr. 08 Rb038 inzake Begroting 2009 aan. In de nota van toelichting, nr. 08 Tl029 die het ontwerpbesluit vergezelt, zijn de overwegingen en nadere gronden aangegeven waarop het ontwerpbesluit berust.
Het college,
De secretaris,
J.J.M. Som.
Mr. C.M. Kuikman
Ontwerpbesluit Nr.: 08Rb038
De raad van de gemeente Kerkrade; overwegende, • dat de raad door het vaststellen van de begroting zijn budgetrecht uitoefent; • dat de raad is aangeboden de ontwerpbegroting 2009;
gelezen, • de nota van toelichting, nr. 08Tl029, behorende bij dit besluit; • het verslag van de commissie(s)
gelet op, • beleidsveld: 10 • gemeentelijk/regionaal beleidskader: Financiële beheersverordening gemeente Kerkrade (ex.art.212 GW) • wetsartikel: m.n. art. 189, 190 en 191 van de Gemeentewet
besluit: I.
De begroting 2009 vast te stellen.
Aldus vastgesteld door de raad der gemeente Kerkrade, in zijn openbare vergadering d.d. 29-10-2008 De voorzitter van de raad,
J.J.M. Som
De griffier,
Mr. drs. H.J.W. Jacobs - van Dongen
Nota van toelichting Nr.: 08 Tl029
Kerkrade, 22 Oktober 2008
Onderwerp: Begroting 2009 Behorend bij ontwerpbesluit nr: 08 Rb038 Aanleiding van het besluit De begroting 2009 is thans gereed en kan volgens planning in de raad van 29 oktober 2008 worden vastgesteld. Doelstelling Het vaststellen van de begroting 2009 en daarmee inzichtelijk te maken het voorgenomen beleid met bijbehorende financiële consequenties voor het begrotingsjaar 2009. Financiële consequenties Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2008-2012 zijn er geen financiële mutaties, aangezien deze financieel gezien 1-op-1 aansluit met de Begroting 2009. Actuele mutaties ná peildatum Voorjaarsnota zullen worden meegenomen in de Najaarsnota 2008-2012 die volgens planning ook in de raad van 29 oktober 2008 zal worden vastgesteld Adviesorganen/inspraak n.v.t. Informatie/Communicatie Zoals gebruikelijk zal informatie/communicatie plaatsvinden via het Stadsjournaal en op de website. Motivering van het besluit (afwegingen) Met het vaststellen van de begroting 2009 wordt voldaan aan de verplichtingen zoals deze zijn neergelegd in de Gemeentewet en de Financiële verordening gemeente Kerkrade (ex. art.212 GW).
Inhoudsopgave begroting 2009 Aanbieding .............................................................................................................................3 Beleidsbegroting ...................................................................................................................5 Algemene beschouwingen ..........................................................................................................5 Overzicht programmaplan, paragrafen en beleidsvelden ................................................................7 Programma’s (nieuwe stijl, nog in ontwikkeling).............................................................................9 Leeswijzer en programma’s .........................................................................................................9 • Jeugd – voortijdig school verlaters (VSV) .......................................................................... 11 • Toerisme ..................................................................................................................... 15 • Integraal gezondheidsbeleid .......................................................................................... 19 Algemene dekkingsmiddelen ...................................................................................................... 23 Paragrafen ............................................................................................................................... 25 §1. Paragraaf lokale heffingen ..................................................................................................... 25 §2. Paragraaf weerstandsvermogen incl. risicoparagraaf ................................................................. 30 §3. Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen................................................................................... 34 §4. Financieringsparagraaf (treasury) ............................................................................................ 37 §5. Paragraaf bedrijfsvoering....................................................................................................... 40 §6. Paragraaf verbonden partijen ................................................................................................. 43 §7. Paragraaf grondbeleid........................................................................................................... 44 Beleidsvelden ........................................................................................................................... 51 Leeswijzer beleidsvelden............................................................................................................ 51 Overzicht lasten en baten op beleidsveldniveau ........................................................................... 53 1. Bouwen en wonen............................................................................................................... 55 2. Verkeer en vervoer............................................................................................................... 60 3. Milieu................................................................................................................................. 63 4. Economie en toerisme.......................................................................................................... 67 5. Veiligheid en handhaving ..................................................................................................... 71 6. Jeugd ................................................................................................................................. 76 7. Welzijn, sport en cultuur ...................................................................................................... 79 8. Zorg ................................................................................................................................... 83 9. Werk en inkomen ................................................................................................................ 88 10. Bestuur en bedrijfsvoering..................................................................................................... 91 11. Beheer ................................................................................................................................ 96
Financiële begroting .......................................................................................................... 101 §1. Financiële beschouwingen .................................................................................................. 101 §2. Financiële positie - recapitulatie baten, lasten, investeringsprogramma .................................... 102 §3. Toelichting baten en lasten ................................................................................................. 106
Bijlagen ............................................................................................................................... 111 Afkortingslijst.......................................................................................................................... 111 Overzicht verbonden partijen ................................................................................................... 113 Staat van reserves en voorzieningen .......................................................................................... 116 Beknopte samenvatting beleidskaders per beleidsveld ................................................................. 119 Overzicht Cofinancieringsfonds Kerkrade Strategische Agenda Parkstad Limburg............................ 135
Vaststelling ......................................................................................................................... 137
1
2
Aanbieding Aan de gemeenteraad, Hierbij bieden wij u aan de begroting 2009. De opbouw van deze begroting wijkt af van voorgaande jaren. In de begroting 2009 zijn namelijk de eerste stappen gezet om te komen tot een nieuwe stijl, conform de door de raad in december 2006 overgenomen aanbevelingen uit het onderzoeksrapport “Doelen aan de horizon” van de Rekenkamercommissie Kerkrade. Sleutelbegrippen uit het rapport waren: sturen op prioriteiten, bij de reguliere beleidsvelden sturen op uitzonderingen aan de hand van rapportagekaders, doelenbomen en de w- vragen 1, maatschappelijke effecten en indicatoren. Het jaar 2007 stond vooral in het teken van bewustwording en het denkproces dat bij deze nieuwe stijl hoort. In de raad van juni 2008 heeft u ook formeel de kaders voor deze begroting nieuwe stijl vastgelegd in de nieuwe Financiële verordening ex. art. 212 GW. De begroting 2009 is opgebouwd uit 3 programma’s nieuwe stijl (te weten jeugdbeleid - onderdeel voortijdig schoolverlaters, toerisme en integraal gezondheidsbeleid), de algemene dekkingsmiddelen, de 7 verplichte paragrafen en 11 beleidsvelden (de voormalige programma’s 1 t/m 11). Voor de 3 programma’s nieuwe stijl zijn door middel van een zogenaamde doelenboom de (veronderstelde) relaties tussen doelstellingen, activiteiten en indicatoren weergegeven. In verschillende commissies zijn de concepten hiervan met u afgestemd c.q. verduidelijkt en is ook aangegeven dat een verdere doorontwikkeling wenselijk is. De verdere doorontwikkeling van de begroting nieuwe stijl gebeurt gezamenlijk door de raad, het college en het ambtelijk apparaat, onder regi e van de daartoe ingestelde “werkgroep programmabegroting”. Daarvoor is een voorlopig tijdpad uitgetrokken tot en met de begroting 2011. Er zijn namelijk nog diverse belangrijke stappen te zetten in wat een uitdagend ontwikkelingsproces genoemd mag worden. Zo moeten bijvoorbeeld de 3 bestaande programma’s nieuwe stijl verder worden verbeterd (met name nog meer SMART2 maken en indicatoren i.r.t. gewenste maatschappelijke effecten verder ontwikkelen), moeten met een actuele raadsagenda als vertrekpunt eventuele additioneel benoemde prioriteiten worden uitgewerkt en moeten er als sluitstuk voor de reguliere beleidsvelden nog rapportagekaders worden ontwikkeld. In de Voorjaarsnota 2008 zijn de mee- en tegenvallers welke begin april 2008 bekend waren meegenomen. Deze Voorjaarsnota 2008, jaarschijf 2009, is financieel 1- op-1 vertaald naar de nu voorliggende begroting 2009. Er is dan ook bijvoorbeeld nog geen rekening gehouden met de effecten van de mei-circulaire of het terugdraaien van de geplande 1% extra OZB-verhoging in 2009 en 2010. Ontwikkelingen nà de Voorjaarsnota 2008 worden financieel meegenomen in de Najaarsnota 2008-2012 die ook in de raad van oktober wordt behandeld. De Najaarsnota 2008 geeft dan ook het meest actuele financiële beeld. De Provincie Limburg heeft in het tweede kwartaal 2008 haar Financieel Verdiepingsonderzoek 2008 afgerond om daarmee een uitspraak te kunnen doen over de wijze van toezicht die Kerkrade verdient. De gemeente Kerkrade komt in aanmerking voor meerjarig repressief toezicht, hetgeen positief is. Wel werden nog een aantal aandachtspunten genoemd en werden er nog enkele verbetervoorstellen gedaan ten aanzien van de verslaggeving. De verbetervoorstellen ten aanzien van de verslaggeving zijn daar waar mogelijk reeds verwerkt in de voorliggende begroting. Tot slot zal de Tarievennota 2009 in de raad van december 2008 worden behandeld, waarna de tarieven definitief worden vastgesteld. In paragraaf lokale heffingen (pag. 25) gaan wij nader in op deze gewijzigde gedragslijn. Het college,
De secretaris,
J.J.M. Som
mr. C.M. Kuikman
1
Wat willen we bereiken (bij voorkeur in termen van maatschappelijke effecten)? Wat gaan we daarvoor doen? Wat mag het kosten? Een vierde w-vraag kan ook worden gesteld: Wanneer zijn we tevreden? 2 Specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden.
3
4
Beleidsbegroting Algemene beschouwingen Van de huidige bestuursperiode 2006-2010 is het een na laatste begrotingsjaar aan de orde. Het jaar van het Wereldmuziekconcours, waarin Kerkrade het centrum is van de blaasmuziek. Dit evenement is niet alleen van maatschappelijk belang, maar tevens van betekenis in economisch opzicht èn van belang in verband met het imago van de stad en de naamsbekendheid. Al enige jaren zetten we in op citymarketing en stadspromotie of tegenwoordig liever citybranding. In 2009 met name maar ook in volgende jaren zullen wij onze stad blijven profileren vanuit een eigen identiteit. Het eerste deel van de bestuursperiode is geëvalueerd door middel van de zogenaamde mid-term review. Hierbij is het collegeprogramma 2006 -2010 als uitgangspunt genomen. De mid-term review wordt separaat aan uw raad voorgelegd. Kijkend naar de laatste jaren zien wij diverse positieve ontwikkelingen en aanzetten en zijn daar ook trots op. Met het oog op de qua aantal inwoners krimpende regio is in Parkstad de Regionale Woonvisie tot stand gekomen, op basis waarvan aan de woningbouwprogrammering invulling wordt gegeven. In dit verband zijn ook de prestatiecontracten die de gemeente met de woningcorporaties sluit van eminent belang. Steeds meer worden bij de contractbesprekingen de sociale aspecten betrokken, die de wijken niet alleen in fysiek opzicht maar ook qua sociale structuur sterker moeten maken. Als kerntaak van de overheid wordt sterk ingezet op veiligheid en leefbaarheid in de wijken en de centra. Tegen de achtergrond van een afnemende bevolking en daaraan gekoppeld minder inkomsten via de algemene uitkering van het Gemeentefonds is de stedelijke herstructurering in Kerkrade de grote opgave voor de toekomst. Wij zullen bij het Rijk blijven pleiten voor extra middelen voor de herstructurering of een vergelijkbaar additionele vangnetfunctie. Op een ander schaalniveau dan in het verleden nagestreefd worden zes gemeenschapshuizen opgewaardeerd of volledig nieuw gerealiseerd. De investeringsmiddelen zijn hiervoor vrijgemaakt en dit met raadsbrede steun. Naast het investeren in de fysieke vorm van deze accommodaties voor de toekomst wordt sociaal geïnvesteerd in mensen en wijken. Wij kunnen uiteindelijk met enige trots stellen dat in 2008 een start is gemaakt met de herstructurering van het centrum van Kerkrade-West (Carboonplein), een start ook is gemaakt met de gebiedsontwikkeling van het centrum van Eygelshoven, het centrumplan vlot is getrokken, de bouw van het Werkplein is gerealiseerd en de renovatie van de Rodahal wordt aangepakt om voor het WMC als accommodatie te kunnen voldoen. Het masterplan Atrium Kerkrade is tevens een majeur project voor Kerkrade, waarmee de ontwikkeling van zorgfuncties in en rondom Atrium Kerkrade alsmede een kwalitatieve stedenbouwkundige herontwikkeling plaatsvindt nabij het centrum. Kerkrade streeft inmiddels al enige jaren naar een verdere ontplooiing van de toeristisch-recreatieve bouwstenen, dit zowel binnen de regio Parkstad-Limburg, de grensregio (HULK-gemeenten) als in de Euregio (Groenmetropool). Met inbegrip van de kwaliteitsimpulsen voor de gehele stad zullen wij hierop blijven koersen. De daarmee samenhangende ambities komen tevens naar voren in het koersdocument, waarover met uw raad een discussie heeft plaatsgevonden. Ter realisering van de strategische agenda van Parkstad wordt vanaf 2009 een Cofinancieringsfonds in het leven geroepen. Dit geschiedt vanuit de gedachte om samen optrekkend met de provincie effectiever externe middelen vrij te krijgen. Het gaat om een groeimodel, waarbij uit diverse gemeentelijke cofinancieringsfondsen gevuld met gelabeld geld uiteindelijk een regionaal cofinancieringsfonds met uitsluitend ongelabeld geld wordt gecreëerd. In de begroting 2009 wordt dit tot uitdrukking gebracht. De precieze invulling en uitwerking krijgt momenteel vorm. In de bijlagen achterin is een overzicht opgenomen van de aan de “top-5-agenda Parkstad” gerelateerde projecten. Enerzijds wordt ter informatie aangegeven welke uitgaven in het verleden reeds zijn gedaan, anderzijds voor welke projecten in de toekomst gelden zijn gereserveerd. Het spreekt voor zich dat dit overzicht een momentopname is.
5
Aan de doorontwikkeling van de gemeentelijke dienstverlening zullen wij de komende jaren de nodige prioriteit geven. Bij een recente benchmark publiekzaken scoorde de gemeente Kerkrade een totaalgemiddelde van 8,0. Een zeer bevredigende score. Eveneens verwierf de gemeente een prijs voor innovatief WMO-beleid. Met het Kerkraads WMO-model is gekozen voor een sociale, wijkgerichte en pro-actieve aanpak, die de klant centraal stelt en landelijk in de schijnwerpers staat. De uitvoering van het WMO-beleid als open einde-regeling en dus als risico zullen wij echter zeer nauwgezet volgen. Wij kijken uit naar de resultaten van de door de Provincie uitgevoerde Bestuurskrachtmeting 2008 en zullen in 2009 en volgende jaren eventuele maatregelen treffen om de bestuurskracht te vergroten. In 2009 zullen wij de geformuleerde ambities blijven volgen. Niet alles kan tegelijkertijd worden gerealiseerd, maar het bewaken van de voortgang mede gerelateerd aan de raadsagenda is de weg die we blijven volgen. Daarbij worden ook de beschikbare middelen betrokken. De begroting 2009 bevat vele lopende zaken, waarvoor we verwijzen naar de programma’s en beleidsvelden.
6
Overzicht programmaplan, paragrafen en beleidsvelden De begroting 2009 is voor wat betreft het beleidsmatige gedeelte opgebouwd uit de programma’s nieuwe stijl, de algemene dekkingsmiddelen, de verplichte paragrafen en de beleidsvelden (de voormalige programma’s). De basis wordt gevormd door de beleidsvelden. Een beleidsveld is een samenhangend geheel van activiteiten dat betrekking heeft op de diverse reguliere en min of meer vaste beleidsterreinen. De raad wil hier sturen op uitzonderingen. Een prioriteit is een afzonderlijk herkenbaar onderdeel van een beleidsveld, bestaande uit een samenstel van een aantal samenhangende producten of een enkel product van de productenraming en productenrealisatie, waaraan de raad een bijzonder belang hecht en waarop hij intensief wil sturen. Een prioriteit kan ook investeringen omvatten. De prioriteiten worden als programma (nieuwe stijl) in de begroting opgenomen. De algemene dekkingsmiddelen worden apart genoemd, omdat deze volgens het BBV buiten de programma’s/beleidsvelden moeten worden gehouden. In volgend overzicht wordt de indeling gekoppeld aan de huidige raadscommissieverdeling. Iedere raadscommissie is eerst verantwoordelijke voor de genoemde onderwerpen. Omschrijving
Commissie
Programma’s 1. Jeugd – voortijdig schoolverlaters
BS
2. Toerisme
GEZ
3. Integraal gezondheidsbeleid
BS
Algemene dekkingsmiddelen
AZM
Paragrafen
AZM
Beleidsvelden
AZM BS
1. Bouwen en wonen
GEZ
2. Verkeer en vervoer
GEZ
3. Milieu
GEZ
4. Economie en toerisme
GEZ
5. Veiligheid en handhaving
AZM
6. Jeugd
BS
7. Welzijn, sport en cultuur
BS
8. Zorg
BS
9. Werk en inkomen
BS
10. Bestuur en bedrijfsvoering
AZM / PL
11. Beheer
GEZ
Alle Parkstad - aangelegenheden m.b.t. overgedragen taken ten aanzien van economie, ruimtelijke ordening, mobiliteit en wonen alsook de voorbereiding vergaderingen Parkstadraad
PL
= Algemene Zaken en Middelen = Burgers en Samenleving
GEZ PL
7
= Grondgebied en Economische Zaken = Parkstad Limburg
8
Programma's (nieuwe stijl, nog in ontwikkeling) Leeswijzer Voor de begroting 2009 gaat het om 3 programma’s nieuwe stijl. Het betreft jeugdbeleid - onderdeel voortijdig schoolverlaters, toerisme en integraal gezondheidsbeleid. Voor de 3 programma’s nieuwe stijl zijn door middel van een zogenaamde doelenboom de (veronderstelde) relaties tussen doelstellingen, activiteiten en indicatoren weergegeven. In verschillende commissies zijn de concepten hiervan geheel of gedeeltelijk met u afgestemd c.q. verduidelijkt. Een verdere doorontwikkeling is wenselijk. De opgenomen financiële en niet-financiële informatie heeft slechts een experimentele status, mede gelet op het ontwikkelingsstadium waarin de programma’s nieuwe stijl zich nog bevinden. Uiteraard worden de genoemde activiteiten wel uitgevoerd voorzover ze binnen de beleidsmatige en budgettaire kaders passen. De autorisatie van budgetten vindt conform de 212- verordening overigens altijd plaats op het niveau van de beleidsvelden. Naam programma: De naam van het betreffende programma nieuwe stijl, tevens is de verantwoordelijke portefeuillehouder aangegeven. Wat willen we bereiken? Middels een doelenboom worden de algemene en afgeleide doelstellingen of taakgebieden aangegeven. Deze dienen te zijn geformuleerd in termen van maatschappelijke effecten. Op het niveau van de afgeleide doelstellingen of taakgebieden worden ter informatie de voor de nieuwe activiteiten 2009 beschikbare budgetten (exploitatie en/of investeringen) aangegeven. Deze budgetten vormen de optelsom van de beschikbare budgetten op het niveau van de activiteiten. De doelstellingen zullen nog meer “SMART” moeten worden gemaakt. Wat gaan we doen? In de doelenboom is het uitgangspunt dat de afgeleide doelstellingen of taakgebieden (mede) kunnen worden gerealiseerd door het uitvoeren van de genoemde activiteiten. Het activiteitenplan voor 2009 wordt aangegeven. Het gaat hier om nieuwe activiteiten. Tussen de genoemde activiteiten kan budgettair worden geschoven. Prestatie-indicatoren In de doelenboom worden een aantal indicatoren/kengetallen benoemd waarvan verondersteld wordt dat deze een indicatie geven van enerzijds het realiseren van de activiteiten, maar vooral van het realiseren van de doelstellingen op langere termijn. Een verdere verbetering op dit punt is bijvoorbeeld nog het toevoegen van streefwaarden, vooral ten aanzien van de maatschappelijke effecten. Vervolgblad Hier is indien nodig nog een korte toelichting opgenomen ten aanzien van de hiervoor genoemde zaken. Daar waar mogelijk c.q. van toepassing is ook cijfermateriaal opgenomen ten aanzien van de indicatoren. Programma’s Op de hierna volgende pagina’s worden de programma’s nieuwe stijl uitgewerkt: 1. Jeugd – voortijdig schoolverlaters 2. Toerisme 3. Integraal gezondheidsbeleid
9
10
11
12
Nadere toelichting programma Jeugd – VSV (2009): Voorzieningen „ Realisatie nieuwbouw basisschool Plein „ Realisatie unilocatie basisschool Blokkenberg „ Verbouwing gebouw de Cirkel met herhuisvesting van ZMLK „ Uitvoering van het vastgesteld speelplekkenplan „ Start van nieuw exploitatiemodel Campus en Brede School de Steltloper Lokale activiteiten „ De grensoverschrijdende activiteiten met Herzogenrath in het kader van onderwijs en jeugd worden verder uitgebouwd. „ De voor- en vroegschoolse educatie wordt verder uitgebreid mede via deelname aan de landelijke pilot VVE Zuid Limburg „ De harmonisatie peuterspeelzaalwerk en kinderopvang wordt voorbereid „ De schakelklassen worden verder uitgebouwd en verstevigd. Regionale activiteiten „ Uitvoering van de productovereenkomst BVE 2009 „ Doorontwikkeling van bureau V.S.V., retour en de sluitende aanpak van de jeugdwerkeloosheid mede in het kader van het project ITJ (= integraal toezicht jeugd) Jeugdzorgbeleid „ Het centrum voor Jeugd en Gezin wordt in 2009 gerealiseerd, mede in samenwerking met de ketenpartners. Hoe meten we dat? „ Kengetallen bureau VSV (jaarverslag) „
relatief schoolverzuim = leerplichtigen die wel zijn ingeschreven maar de school kort of langere tijd (minimaal 3 schooldagen) niet bezoeken
„
absoluut schoolverzuim = aantal leerplichtige kinderen niet bij een school of onderwijsinstituut ingeschreven
„
aantal voortijdige schoolverlaters (zonder startkwalificatie)
Indicatoren 2004/2005
2005/2006
2006/2007
relatief schoolverzuim
494
672
114
absoluut schoolverzuim
70
70
11
aantal voortijdige schoolverlaters (zonder startkwalificatie)
123
123
78
13
14
15
16
Nadere toelichting programma Toerisme (2009) Regionale agenda Investeren in toeristische basisvoorzieningen: Toeristische routestructuren: bewegwijzerde fiets- en wandelroutes. Hierbij worden de volgende fases en kwaliteitsslagen onderscheiden: 1. creëren uniform basiskwaliteitsniveau inclusief wegwerken achterstallig onderhoud door de gemeenten; 2. (publieke) kwaliteitsslag door routepunt, onder meer in de vorm van inrichting themaroutes, signing (aanduiden wat te zien is) en aanvullende bewegwijzering; 3. (commerciële) kwaliteitsslag door ondernemers (verbeteren, uitbreiden voorzieningen, accommodatie, relatie met fiets- en wandelstimuleringsregeling) ontwikkeling arrangementen, groenfietsplan en dergelijke; 4. gebruik van multimedia (ICT) Voorts zal in het kader van de kwaliteitsslag van de basisvoorzieningen aandacht uitgaan naar het organiseren van attractievervoer. Investeren in gerichte promotie van de toeristische bestemming Zuid-Limburg in Noord Rijnland Westfalen, met name het Ruhrgebied Deze marktuitbreiding wordt veelbelovend geacht over de hele linie van het toeristisch product ZuidLimburg. Het gaat om een meerjaren aanpak die zal starten met een verkenning van de markt in relatie tot ons aanbod. Onderzoek moet uitwijzen of Zuid-Limburg beschikt over een passend aanbod en of de voorwaarden bij ondernemers zijn vervuld, gegeven de wensen van de Duitse gasten. De promotie moet leiden tot uitbreiding van het marktbereik. Grensoverschrijdende samenwerking Euregionale 2008-project Grensland Wormdal in uitvoering brengen: Deelproject Eurodepark: gestart met restauratie Baalsbruggermolen en inrichten infopunt; Inrichting Eurodepark (gebied tussen Rolduc en Baalsbruggen, inclusief Berenbos): zie onder kopje “stimuleren bestaand beleid”. Bruggenslag Samen met de Nederlandse gemeente Landgraaf en vier Duitse gemeenten heeft de gem eente via een internationale ontwerpwedstrijd ontwerpen laten maken voor 9 bruglocaties. Kerkrade heeft inmiddels geld vrij gemaakt voor de realisatie van één van deze bruggen, samen met de gemeente Herzogenrath. Pferdelandpark Het betreft een toeristisch/recreatieve ontwikkeling van het groengebied tussen Aken, Herzogenrath en Kerkrade. Doel is de burgers een nieuw recreatief aanbod te geven en Duitse recreanten/toeristen uit te nodigen voor een bezoek aan Park Gravenrode (Gaiapark/industrion). Groenmetropool een Duits/Nederlands/Belgisch project in het oude steenkolenbekken tussen Düren en Beringen. Kerkrade participeert in dit project als co-financier en als verantwoordelijke voor de realisatie van een infopunt in de Baalsbruggermolen. Stimuleren bestaand beleid Gaiapark Realiseren toegang vanaf de Brughofweg; Oplevering Dinodome Versterken relatie met Brughof/Kasteel Industrion Onderzoek samenwerking Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij Opleveren science center
17
Eurodepark In het kader van de grensoverschrijdende samenwerking heeft de gemeente samen met de Duitse partnerstad Herzogenrath een project Eurodepark in voorbereiding. Daartoe is een masterplan opgesteld. Binnen dit park neemt het initiatief van hotel en conferentieoord Rolduc voor de aanleg van een 18 holes golfbaan een belangrijke plaats in. Stimuleren nieuw beleid Haalbaarheidsonderzoek minestone: Dag- en verblijfsrecreatief project van Industrion en schacht Nulland met doel het mijnverleden en de verworvenheden van hedendaagse techniek en wetenschap op een bijzondere manie te laten beleven. Doorontwikkeling Anstelvallei: Financiële doorontwikkeling van de Anstelvallei als landgoed met een duurzame en hoogwaardige inrichting, met als speerpunten kasteel Erenstein en hoeve nieuw Erenstein. Promotie toeristisch product Kerkrade Samenwerking VVV Zuid-Limburg Door actieve participatie (bestuurlijk en ambtelijk) bij het werk van de VVV garanderen dat Kerkrade voldoende aandacht krijgt. Hoe meten we dat? „ Registratie overnachtingen verblijfsaccommodatie (toeristenbelasting) „ Registratie dagrecreatievoorzieningen Indicatoren 2005
2006
2007
62.325
72.198
66.061
Industrion
56.933
81.018
75.475
GaiaPark Kerkrade Zoo
300.000
377.000
403.000
Aantal overnachtingen verblijfsaccommodaties Aantal bezoekers toeristisch recreatieve voorzieningen
< <
18
19
20
Nadere toelichting programma Integraal gezondheidsbeleid (2009) Een specifieke toelichting is thans nog niet aan de orde, in afwachting van de verdere ontwikkeling van dit programma. Zie ook de toelichting bij beleidsveld Zorg (8), met name onderdelen gezondheidszorg en wmo.
21
22
Algemene dekkingsmiddelen In dit onderdeel worden de middelen (baten/lasten) weergegeven met een algemeen karakter, zoals voorgeschreven in het BBV. Deze dienen namelijk buiten de beleidsvelden/programma’s te worden gehouden. Hiervoor is het administratieve beleidsveld 0 gecreëerd. Naast de algemene dekkingsmiddelen en eventueel direct daarmee verband houdende uitgavenbudgetten, staan hier ook de post onvoorzien, de mutaties in de reserves (m.u.v. afval en riool), posten die te maken hebben met btw en kapitaallasten alsook de saldi van de kostenplaatsen. Hierna wordt ingegaan op de belangrijkste posten. Lokale heffingen Bij lokale heffingen treffen we die heffingen aan, waarvan de besteding niet gebonden is. Dit betreft de onroerende zaak belasting, de hondenbelasting, de baatbelasting, de precariorechten en de toeristenbelasting. Tevens zijn hier opgenomen de kosten die direct verband houden met deze opbrengsten, zoals bijvoorbeeld taxatie, bezwaar en beroep. In totaliteit gaat het voor 2009 om een geraamd bedrag van circa € 8,9 miljoen aan opbrengsten uit “algemene dekkingsmiddelen”, waarvan circa € 8,4 miljoen aan OZB. Lokale heffingen, waarvan de besteding wel gebonden is, bijvoorbeeld afvalstoffenheffingen, rioolrechten en diverse leges, worden op de desbetreffende beleidsvelden verantwoord. Voor een overzicht van de opbrengsten van de belangrijkste heffingen en in welke beleidsvelden deze zijn opgenomen wordt verwezen naar de paragraaf lokale heffingen in deze begroting en naar de jaarlijkse tarievennota. Algemene uitkering Basis voor de raming van de algemene uitkering 2009 en volgende jaren in deze begroting is nog de septembercirculaire 2007 van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Bij de berekening in lopende prijzen zijn in deze begroting (peil: septembercirculaire 2007) o.a. de volgende uitgangspunten gehanteerd: Maatstaf
2009
inwoners bijstandsontvangers woonruimten uitkeringsfactor
48.000 1.596 24.559 1,494
Totaal algemene uitkering x € 1 mln
€ 50,2
Een gedetailleerde rekenexercitie van de algemene uitkering van het begrotingsjaar is zoals gebruikelijk opgenomen in de separate “Staten en Bijlagen”. De gevolgen van de meicirculaire 2008 zullen worden verwerkt in de Najaarsnota 2008-2012. Op pagina 102 bij “Financiële beschouwingen” wordt een doorkijk gegeven van de gevolgen van de meicirculaire 2008 op basis van de actuele gegevens. Dividend In de paragraaf verbonden partijen worden de participaties van de gemeente Kerkrade vermeld, waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft. Van een aantal daarvan wordt op basis van historische én actuele informatie een dividenduitkering verwacht. De totale verwachte dividendopbrengst 2009 bedraagt afgerond € 2,0 miljoen. Van de BNG wordt in 2009 een dividend verwacht van € 326.000 (algemene dekkingsmiddelen) en van Essent wordt verwacht een bedrag van bijna € 1,7 miljoen (beleidsveld 3). In de Voorjaarsnota 2008 was voorzichtigheidshalve de voor het jaar 2009 eerder geraamde extra uitkering van de BNG van € 660.000 geschrapt, conform het toezichtskader van de Provincie.
23
In 1993 zijn onze aandelen in het Bouwfonds Limburgse Gemeenten overgedragen aan BLG Hypotheekbank Holding NV (onderdeel van de SNS Bank Nederland NV). Jaarlijks, over een periode tot en met 2012, ontvangt de gemeente een afkoopsom van € 560.000 als gevolg van deze transactie. Vooruitlopend op Provinciale richtlijnen was in de Voorjaarsnota 2005 reeds geanticipeerd op het vervallen van deze afkoopsom voor een jaarlijks bedrag van € 80.000. Deze gewenningsbijdragen worden ingezet ten behoeve van de “reserve kernagenda Parkstad”. Daarnaast ontvangen wij van Essent jaarlijks een zogenaamde inconveniëntentoeslag, voor 2009 bedraagt deze € 114.000 (beleidsveld 11). De Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) gebruikt tot op heden haar positieve bedrijfsresultaten ter versterking van het eigen vermogen en keert geen dividend uit, conform de statutaire bepalingen. Er zijn geen signalen dat dit beleid gaat veranderen. Saldo financieringsfunctie Het saldo van de financieringsfunctie betreft het renteresultaat. Bij het opstellen van de begroting wordt een berekening gemaakt van het te verwachten financieringsoverschot respectievelijk -tekort en afgezet tegenover de financiering van lang en kort geld, conform de beleidsregels van de wet FIDO en onze financieringsparagraaf. Totaalfinanciering is daarbij het uitgangspunt, waarbij de dagelijkse overschotten en tekorten aan kort geld rentetechnisch zoveel mogelijk worden geoptimaliseerd. Dit betreft diverse budgetten. De geraamde rentekosten over de langlopende leningen bedragen in 2009 circa € 3,1 miljoen. Meer informatie is opgenomen in de financieringsparagraaf (treasury) op pag. 37. De afschrijvingskosten en renteresultaten vormen samen de kapitaallasten. De kapitaallasten van het investeringsprogramma zijn berekend per jaarschijf met een gemiddelde investeringsdatum per 1 juli en een rentepercentage van 5 %. Met de kapitaallasten van deze investeringen is rekening gehouden in de exploitatiebegroting. Deze worden namelijk doorberekend aan de diverse beleidsvelden. BTW-Compensatiefonds (BCF) Eind 2007 was sprake van een budgettair neutrale situatie. Vanaf 2008 kwamen namelijk de geraamde toevoegingen aan de egalisatiereserve BTW compensatiefonds overeen met de geraamde onttrekkingen Vandaar dat middels de Nota Reserves en Voorzieningen 2007 de reserve was opgeheven. Vanaf 2007 kan jaarlijks de compensabele BTW bij de Belastingdienst worden gedeclareerd. Over 2007 ging het om een bedrag van circa € 5,3 miljoen. Onvoorzien In de begroting is in de exploitatie opgenomen de jaarlijkse post “onvoorzien”. Dit betreft een structurele post van in totaliteit € 273.000, waarvan ongeveer de helft is toegewezen aan de sectoren. Dit komt ongeveer overeen met 0,6% van het zogenaamde “genormeerde uitgavenniveau”, conform de in het verleden gehanteerde beleidskaders begrotingstoezicht van de provincie. De provincie schrijft het bedrag niet meer dwingend voor, maar eist wel een reële raming. Daarnaast is in het investeringsprogramma een jaarlijkse post “onvermijdbaar” opgenomen van € 100.000. Deze posten kunnen slechts eenmalig worden ingezet ten behoeve van de dekking van de in de loop van het jaar opkomende incidentele niet voorziene uitgaven resp. investeringen. Overige algemene dekkingsmiddelen De gemeente voegt de rente over de reserves en voorzieningen toe aan de exploitatie. Dit heeft echter geen gevolgen voor de vrije inzetbaarheid van de reserves. In de praktijk levert de inzet namelijk geen problemen op voor de exploitatie, omdat de gemeente nadrukkelijk rekening houdt met de ontwikkeling van de reservepositie. De bespaarde rente is daar rechtstreeks op afgestemd en maakt deel uit van de periodieke berekening van de totale kapitaallasten. Alleen een extreem grote èn onverwachte inzet kan in theorie een probleem zijn. In totaliteit bedraagt de geraamde bespaarde rente op reserves en voorzieningen in 2009 € 1,379 miljoen. Behalve de reeds hiervoor genoemde zijn er geen noemenswaardige andere algemene dekkingsmiddelen. Een analyse is nog opgenomen in de financiële begroting op pag. 102.
24
Paragrafen §1.
Paragraaf lokale heffingen
In deze paragraaf treft u een beknopte uiteenzetting aan van het beleid en de opbrengsten uit gemeentelijke heffingen en leges. In de jaarlijkse Tarievennota zijn de meest actuele tarieven, uitgangspunten en ontwikkelingen opgenomen. Tevens zijn hierin opgenomen de “uitvoeringsregeling gemeentelijke belastingen”, het “aanwijzingsbesluit Parkeren”, de diverse beleidsregels en de “handleiding kosten bestuurlijke voorprocedures”. Tot nu toe was het gebruikelijk dat de Tarievennota voor het nieuwe jaar gelijktijdig met de begroting voor het nieuwe jaar in oktober werd vastgesteld. Er deden zich echter nog regelmatig daarna nog wijzigingen voor, bijvoorbeeld als gevolg van actualiteiten in landelijke regelgeving (ozb, rijksleges) of omdat nog niet alle gegevens voorhanden waren (bijvoorbeeld vorig jaar m.b.t. afvalstoffenheffing). Dat leidde tot diverse additionele besluiten, meestal in december. Tot en met de raad van december zijn namelijk nog tariefswijzigingen mogelijk voor het volgende begrotingsjaar. Praktisch gezien gaf de jaarlijkse Tarievennota van oktober dus nog geen integraal beeld. Dit jaar zijn er bovendien nog bijzondere ontwikkelingen op het gebied van de Wet Ruimtelijke Ordening en komt de VNG nog met diverse nieuwe modelverordeningen voor het jaar 2009. Om bovenstaande redenen is er voor gekozen om in de raad van december 2008 een daadwerkelijk integrale Tarievennota 2009 vast te stellen. De tarieven worden dan op dat moment, nog tijdig, definitief vastgesteld. Uitgangspunt daarbij is dat bij die tarieven de geraamde opbrengsten in de begroting kunnen worden gerealiseerd, uiteraard rekening houdend met wettelijke eisen. Bij onderdeel “c. lokale lastendruk” wordt wel al inzicht gegeven in de lokale lastendruk op basis van de huidige tarieven (ozb, afval, riool). a. Beleid lokale heffingen en kwijtschelding Voor 2009 is wederom uitgegaan van een integrale indexering op de tarieven van 1,5%. De meeste tarieven zullen met dit percentage worden verhoogd, tenzij op grond van eerder genomen besluiten of wettelijke ontwikkelingen geen of een andere indexatie mogelijk of noodzakelijk is. Tevens wordt waar mogelijk rekening gehouden met eventuele volume-ontwikkelingen. De limitering van de stijging van het OZB-tarief was reeds met ingang van 2008 afgeschaft. De totale OZB-opbrengsten van alle gemeenten samen mogen in 2008 macro echter met maximaal 3,75% stijgen, anders zal het Ministerie van BZK ingrijpen door middel van een korting op het gemeentefonds. Voor 2009 is deze macro-norm vastgesteld op 4,99%. De Kerkraadse indexatie van 1,5% blijft ruim binnen deze macro-norm. In relatie tot de lokale lasten is de kostendekkendheid van met name rioolrecht en afvalstoffenheffing van belang. Bij beide heffingen is sprake van 100% kostendekkendheid. De Wet verankering en bekostiging van gemeentelijke watertaken heeft in artikel 228a Gemeentewet een nieuwe en bredere rioolheffing geïntroduceerd. Deze rioolheffing treedt in plaats van het rioolrecht dat is gebaseerd op artikel 229 Gemeentewet. Deze heffing heeft het karakter van een bestemmingsheffing, waarmee kosten kunnen worden verhaald om collectieve maatregelen te treffen die de gemeente noodzakelijk acht voor een doelmatig werkende riolering en overige maatregelen ten aanzien van hemelwater en grondwater. Uiterlijk in 2010 moeten gemeenten zijn overgegaan op de nieuwe rioolheffing, hetgeen ook in Kerkrade het geval zal zijn. Het kabinet wil de precariobelasting op kabels en leidingen (boven- en ondergrondse infrastructuur van nutsbedrijven en netbeheerders) per 2010 afschaffen. Aangezien Kerkrade dit op privaatrechtelijke basis heeft geregeld, is dit voornemen voor Kerkrade niet relevant. Vanaf 2009 wordt de OZB berekend naar een percentage van de waarde van de onroerende zaak, als gevolg van een wijziging van art. 220f van de Gemeentewet. Tot nu toe werd gewerkt met eenheden van € 2.500. De gebruikte heffingssoftware is hiervoor reeds geschikt gemaakt. De omrekening zal
25
gemeentebreed gezien budgettair neutraal zijn, aangezien bij het vaststellen van de definitieve tarieven hiermee rekening wordt gehouden. Bij het kwijtscheldingsbeleid wordt de maximale toegestane norm, te weten 100% van de bijstandsnorm gehanteerd. De kwijtscheldingsregeling beperkt zich in beginsel tot de afvalstoffenheffing en het rioolrecht. Er wordt geen kwijtschelding gegeven voor de hondenbelasting. Voor het beoordelen van een verzoek om kwijtschelding worden de criteria van de Invorderingswet 1990 gehanteerd. Wijzigingen per 1 januari 2008: a) Vervallen van de beleidsregels dat kwijtschelding niet wordt verleend - als meer dan € 136,00 per maand afgelost wordt op schulden; - bij aanschaf van een auto in of na het jaar waarop de belastingaanslag betrekking heeft ; b) Wijziging in de Invorderingswet 1990. De aftrekpost ziektekostenpremie dient bij de berekening van de betalingscapaciteit vanaf 1 januari 2008 verminderd te worden met de zogenaamde “normpremie”. Punt “a” betekent dat er in vergelijking met het belastingjaar 2007 meer belastingschuldigen in aanmerking komen voor kwijtschelding en vanwege punt “b” komen er in vergelijking met het belastingjaar 2007 minder belastingschuldigen in aanmerking voor kwijtschelding. Als uitvloeisel van de door sector Sozawe en Bestuursdienst Financiën uitgevoerde bestandsvergelijking, zijn in 2007 520 bijstandsgerechtigden schriftelijk opgeroepen om alsnog een aanvraag kwijtschelding gemeentelijke belastingen te doen. Daarvan hebben 208 personen een aanvraag ingediend, waarvan 65% kon worden gehonoreerd. Aan iedereen die in 2007 kwijtschelding heeft gekregen, is ook automatisch een aanvraagformulier kwijtschelding 2008 gezonden. Medio juni 2008 waren er 1518 aanvragen ingediend. Daarvan hebben 1259 aanvragers geheel (77%) of gedeeltelijk (6%) kwijtscheldingen gekregen, de overige aanvragen moesten afgewezen worden (17%). Het merendeel van de 259 afwijzingen (82%) was op grond van inkomen of vermogen. Tevens heeft medio juni 2008 een bestandsvergelijking plaatsgevonden met de kwijtscheldingsverzoeken over het belastingjaar 2007. Ten opzichte van 2007 was sprake van 260 nieuwe verzoeken, waarvan circa 62% kon worden gehonoreerd. Door 189 belastingschuldigen, welke in 2007 kwijtschelding hebben ontvangen, is echter nog geen verzoek gedaan om kwijtschelding gemeentelijke belastingen 2008. Daarvan hebben er 66 reeds een dwangbevel ontvangen, wegens niet betalen van de maandelijkse termijnen. Deze 66 belastingschuldigen zijn benaderd om alsnog een verzoek om kwijtschelding gemeentelijke belastingen aan te vragen. Vanwege het uitgangspunt van 100% kostendekkendheid, worden de kosten van kwijtschelding evenredig doorbelast. Bij het opmaken van de jaarrekening worden de daadwerkelijke kosten doorbelast aan het product afval resp. riool, hetgeen leidt tot een minder groot of groter beroep dan geraamd op de reserve afval resp. reserve riool. b. Geraamde opbrengsten en overzicht op hoofdlijnen Onderstaand overzicht laat de belangrijkste geraamde opbrengsten begroting 2009 zien. De tarieven voor enig jaar dienen uiterlijk in de raad van december van het jaar ervoor vastgesteld te worden. Beleidsveld AD1 3 11 5 2 10 AD1 4 AD1 4
Opbrengsten x € 1.000 Onroerende zaakbelastingen3 Afvalstoffenheffing2 Rioolrechten2 Leges bouwvergunningen Parkeergelden/boetes Div. leges persoonsdoc, burg.stand, rij/reisdoc. 4 Hondenbelasting Marktgelden Precariorechten Kermissen
26
2009 8.440 5.575 3.773 664 646 416 300 143 108 99
Beleidsveld Opbrengsten 11 AD1
x € 1.000
Lijkbezorgingsrechten Toeristenbelasting
2009 59 69
Totaal
20.292
Toelichting: 1) AD= Algemene dekkingsmiddelen in beleidsveld 0, niet bestedingsgebonden en geen eisen mbt kostendekkendheid . 2) Verloopt budgettair neutraal via de egalisatiereserve riolen resp. egalisatiereserve afvalverwerking. 3) Hierin is reeds verwerkt het bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2008 (raad juni) aangekondigde terugdraaien van de 1% extra OZB-verhoging in de jaren 2009 en 2010. Dit zal in het cijfermateriaal van de Najaarsnota 2008 (gepland raad oktober) worden geformaliseerd. 4) Onder aftrek van de af te dragen rijksleges.
Hierna wordt een beschrijving gegeven van de betreffende belastingen en heffingen. Ten behoeve van de leesbaarheid is e.e.a. beknopt weergegeven. De exacte bewoordingen, belastbare feiten, tarieven, eventuele vrijstellingen, etc. zijn of worden opgenomen in de betreffende verordeningen met bijbehorende tarieventabellen. Onroerende zaakbelastingen (OZB) De OZB bestaan uit een eigenarenbelasting voor zowel woningen als niet-woningen en een gebruikersbelasting voor de niet-woningen. De heffingsgrondslag is de waarde van de onroerende zaak. Met ingang van 2008 wordt deze waarde jaarlijks vastgesteld op basis van de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ). Afvalstoffenheffing Deze heffing dient ter dekking van de kosten van het verwijderen en verwerken van huishoudelijk afval. Het feitelijk gebruik maken van een perceel waarbij de gemeente de verplichting heeft tot het inzamelen van huishoudelijk afval vormt de basis voor deze heffing. Er zijn verschillende maatstaven en tarieven. De tarieven worden mede bepaald op basis van gegevens van RD4. Rioolrechten De opbrengst van het rioolrecht wordt benut voor het onderhouden en vervangen van het rioolstelsel. Rioolrechten worden geheven van de gebruiker van een eigendom van waaruit afvalwater op gemeentelijke riolering wordt afgevoerd. Voor woningen is dit een vast bedrag, bij niet-woningen is het te betalen bedrag afhankelijk van de hoeveelheid m3 water. De jaarlijkse evaluatie van het Gemeentelijk Rioleringsplan vormt de basis voor (wijzigingen van) het tarief. Een actuele ontwikkeling is de zgn. brede rioolheffing, zie “a. Beleid lokale heffingen en kwijtschelding”. Parkeergelden/boetes Op diverse plaatsen in Kerkrade worden parkeergelden geheven. Er zijn vier verschillende locaties aangewezen. Elke locatie kent een ander tarief. De parkeergelden in de parkeergarages Orlandopassage en Wijngracht worden privaatrechtelijk geheven en maken geen onderdeel uit van de betreffende belastingverordening. Heffing hiervan vindt plaats door Parkeeraccommodaties Kerkrade BV, waarvan de gemeente overigens 100% eigenaar is. Wanneer toezichthouders constateren dat zonder kaartje wordt geparkeerd of dat de parkeertijd is verstreken, wordt een naheffingsaanslag opgelegd. Ondanks “Europa” is de inning m.b.t. buitenlandse kentekens omgeven met tal van juridische obstakels, wanneer de betreffende personen niet vrijwillig betalen. Voor de incasso bij buitenlandse kentekens wordt daarom redelijk succesvol gebruik gemaakt van een daarin gespecialiseerd bureau, zodat ook deze personen hun naheffing niet zonder meer kunnen ontlopen. Leges bouwvergunningen Voor het in behandeling nemen van een aanvraag voor een bouwvergunning of een aanvraag tot beoordeling van een bouwplan uit het oogpunt van welstand worden leges geheven. De hoogte is afhankelijk van de bouwkosten. Ook de sloopvergunningen worden op deze post verantwoord.
27
Diverse leges persoonsdocumenten, burgerlijke stand, rij/reisdocumenten Hieronder vallen verschillende leges voor bijvoorbeeld een huwelijksvoltrekking, een paspoort, het verstrekken van een uittreksel uit de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA) en een rijbewijs. Voor een aantal van deze verstrekkingen (m.n. paspoorten, rijbewijzen) zijn naast het gemeentelijk deel ook rijksleges van toepassing. Deze worden door de gemeente geïnd en doorbetaald aan het rijk. Hondenbelasting Onder de naam hondenbelasting wordt een directe belasting geheven op het houden van een of meerdere honden binnen de gemeente. Er gelden enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld voor een blindengeleidehond. Marktgelden Deze rechten worden geheven voor het ter beschikking stellen van een standplaats voor de uitvoering van de markthandel. Er gelden verschillende tarieven, die afhankelijk zijn van het aantal m2 dat in beslag wordt genomen, de dag waarop de markt plaatsvindt en of het een vaste standplaats of een dagplaats betreft. Precariorechten Onder deze naam wordt een directe belasting geheven voor het hebben van voorwerpen onder, op of boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond die specifiek in de verordening met bijbehorende tarieventabel genoemd is. Voorbeelden zijn opslagtanks, etalages, reclamevoorwerpen. Er gelden diverse tarieven. Kermissen Formeel valt deze opbrengst niet onder “gemeentelijke belastingen en heffingen”, omdat deze op privaatrechtelijke basis worden geheven. Voor een compleet beeld worden deze hier wel opgenomen. Door het verpachten van standplaatsen op de door gemeente georganiseerde kermissen worden opbrengsten gegenereerd, ter dekking van de kosten van het houden van kermissen. De door de exploitant verschuldigde vergoedingen bestaan uit de pachtsom, een reclamebijdrage, het standgeld van de woonwagens en een stroombijdrage. Lijkbezorgingsrechten Deze rechten worden geheven voor het gebruik van de begraafplaats en voor het door de gemeente verlenen van diensten in verband met de begraafplaats. De tarieven zijn o.m. afhankelijk van de periode waarvoor het graf wordt gehuurd, of het een eerste uitgifte of verlenging betreft en de leeftijd (kind/volwassene) van de overledene. Toeristenbelasting Voor het houden van verblijf met overnachten binnen de gemeente in een accommodatie tegen vergoeding is toeristenbelasting verschuldigd. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een zogenaamd nachtverblijfregister. Belastingplichtig is degene die gelegenheid biedt tot verblijf. De belastingplichtige is bevoegd deze belasting te verhalen op degene die overnacht. c. Lokale lastendruk De lokale lastendruk betreft met name de woonlasten voor de burger. Deze woonlasten worden met name bepaald door de OZB (eigenaren), het rioolrecht en het afvalrecht. Volgens de Tarievennota 2008 bedroegen de woonlasten 2008 voor het Kerkraadse gezin gemiddeld € 615 bestaande uit € 208 OZB, €153 rioolrechten en € 254 afvalstoffenheffing. Voor 2009 zal de OZB met gemiddeld 1,5% stijgen tot € 211. Bij de tariefstelling wordt rekening gehouden met de nieuwe taxatiewaarden, zodanig dat de gemiddelde stijging gemeentebreed gezien uitkomt op 1,5%. De rioolrechten zullen met € 9 stijgen tot € 162. De afvalstoffenheffing zal met € 12 stijgen tot € 266.
28
Ter informatie treft u hieronder tevens aan een vergelijkend overzicht van de woonlasten Parkstadgemeenten 2008. Gemeente
Gem.WOZ- OZB tarief Gem.lasten waarde eig woning OZB € woning € €* Kerkrade 148.000 3,54 208,Brunssum 148.000 2,93 172,Voerendaal 221.000 2,26 198,Landgraaf 167.000 3,45 227,Heerlen 125.000 3,37 168,Onderbanken 186.000 3,33 246,Simpelveld 187.000 3,50 259,* **
Afval € ** 254,00 304,56 344,44 314,28 314,76 318,60 145,20
Riool Totaal eig/gebr gem.lasten € ** €* 153,00 615,231,19 708,170,04 712,189,64 730,264,84 748,213,60 778,246,00 834,-
afgerond op hele € tarief voor 2-persoonshuishouden, bij afval is uitgegaan van 240 liter afvalcontainers en 40 ledigingen op jaarbasis (de gemeenten Voerendaal, Onderbanken en Simpelveld werken met volume/frequentie systeem), bij riool is uitgegaan van een gemiddeld verbruik van meer dan 200 liter en zijn het (evt.) eigenaars- en gebruikersgedeelte samengevoegd
In de Tarievennota 2009 (raad december) zal nader op de diverse belastingen en ontwikkelingen worden ingegaan. Tevens worden dan de verschillende tarieven definitief door de raad vastgesteld en nog in december openbaar bekend gemaakt.
29
§2.
Paragraaf Weerstandsvermogen (inclusief risicoparagraaf)
Achtereenvolgens wordt ingegaan op het beleidskader rondom weerstandsvermogen en risico’s en een inventarisatie van het weerstandsvermogen en risico’s. a. Beleidskader weerstandsvermogen en risico’s Het weerstandsvermogen geeft kort gezegd aan de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om onverwachte (niet begrote) kosten en risico’s af te dekken. In de “Financiële verordening gemeente Kerkrade 2008" (raad juni 2008) alsook in de Nota Reserves en Voorzieningen 2007 (raad november 2007) zijn de kaders en het beleid rondom weerstandsvermogen, reserves en voorzieningen meer uitgebreid uiteengezet. Hierin zijn o.a. vastgelegd de tussentijdse rapportagemomenten waarbij de begrotingscijfers worden geactualiseerd en een actuele financiële tussenstand kan worden gegeven (voorjaarsnota, najaarsnota), de vorming en aanwending van reserves en voorzieningen en de maximale en minimale omvang van de reserves en voorzieningen. De reserves en voorzieningen in het algemeen en de algemene reserve in het bijzonder functioneren als buffer voor het opvangen van financiële risico’s en incidentele tegenvallers. Er kunnen zich in de dagelijkse bedrijfsvoering allerlei “reguliere” financiële risico’s voordoen. Het betreft dan bijvoorbeeld risico’s die voortvloeien uit (wijzigingen in) wettelijke voorschriften, uit genomen besluiten of uit lopende procedures of onderhandelingen. Dit soort risico’s zijn niet altijd via verzekeringen af te dekken, maar worden reeds zo goed mogelijk ondervangen in de reguliere werkprocessen van de organisatie. Een adequaat risicomanagement is daarmee een sectorale lijnverantwoordelijkheid. Enerzijds door op mogelijke risico’s te anticiperen en adequaat te reageren. Anderzijds door het vormen van voorzieningen (bijvoorbeeld voor onderhoud, voor oninbare debiteuren) of reserves als extra buffervermogen (bijvoorbeeld reserve parkeerfonds exploitatie, reserve fwi, reserve grondexploitatie obk). In de daarvoor bestemde ambtelijke gremia wordt periodiek aandacht besteed aan de wijze van monitoring van de risico’s van het dagelijks handelen. Tot slot dient de zogenaamde risicoparagraaf inzicht te geven in bekende bestaande (financiële) risico’s die nog niet of ten dele zijn afgedekt omdat deze nog niet redelijkerwijs in te schatten of voldoende “hard” zijn, maar die wel het beeld van de financiële positie van de gemeente kunnen nuanceren. Deze risicoparagraaf wordt doorlopend geactualiseerd. b. Inventarisatie weerstandsvermogen/capaciteit De weerstandscapaciteit bestaat met name uit de volgende componenten: Reserves met een bufferfunctie (incidenteel, € 6,4 miljoen): De hoogte van de “algemene reserve” (ca. € 4,5 miljoen) is in overeenstemming met de opvattingen van de Provincie en de Nota Reserves en Voorzieningen. De “algemene reserve OBK” (€ 1,3 miljoen) fungeert als buffer voor het opvangen van eventuele niet reeds voorziene risico’s in de grondexploitaties. Als additionele buffer is beschikbaar de "vrije ruimte" van de “reserve parkeerfonds exploitatie” (€ 0,6 miljoen peil VJN2008- 2012). Bestemmingsreserves en voorzieningen (incidenteel, PM): In principe is elke bestemmingsreserve vrij besteedbaar, aangezien de raad er altijd een andere bestemming aan kan geven. Na aftrek van de hierboven genoemde buffer-reserves, resulteert een bedrag van circa € 17,4 miljoen aan bestemmingsreserves die volgens het provinciaal toezichtkader bij de weerstandscapaciteit mogen worden betrokken. In verband met nieuw beleid of (het continueren van) bestaand beleid rusten er echter op een aantal bestemmingsreserves al (meerjarige) verplichtingen. Daarmee wordt de vrije besteding ingeperkt, aangezien de verplichtingen toch financieel gedekt moeten worden. Voorbeelden van dit laatste zijn de egalisatiereserves afval en riool, reserve huisvestingsvoorzieningen onderwijs, reserve grondexploitatie obk, reserve FWI, reserve WMO of de reserve kernagenda parkstad. Voorzieningen worden gevormd voor verplichtingen, verliezen en risico’s die redelijkerwijs te schatten zijn en die hun oorsprong vinden in het huidige of eerdere begrotingsjaren. Een voorziening moet groot genoeg zijn om het risico of de verplichting te dekken, dus niet te laag, maar ook niet te hoog. Derhalve worden voorzieningen in beginsel niet gerekend tot het weerstandsvermogen.
30
In de bijlagen wordt een actueel meerjarig geraamd verloop van de reserves en voorzieningen gegeven (pagina 116). Stille reserves (incidenteel, PM): Van stille reserves is sprake indien de reële marktwaarde van de activa (bezittingen) de boekwaarde daarvan overstijgt. Daarvan is bijvoorbeeld sprake als het bezit al geheel of gedeeltelijk afgeschreven is, maar nog wel bruikbaar voor een geïnteresseerde koper. Vaak worden als stille reserves genoemd gronden, gebouwen en aandelen. Praktisch gezien moeten deze bezittingen ook verkoopbaar zijn, willen zij dienen als weerstandsvermogen. Als dat zo is, doet zich tot slot nog het probleem voor van waardebepaling. De gemeente Kerkrade heeft nog diverse gronden, gebouwen en aandelen in bezit waarvan de marktwaarde de boekwaarde zou kunnen overstijgen. De meeste daarvan zijn echter niet verkoopbaar, bijvoorbeeld de gronden in een groengebied, het raadhuis, het stadskantoor of de onderwijsgebouwen. In het verleden zijn verkoopbare stukken groen en gebouwen die als niet-strategisch werden beschouwd reeds gedeeltelijk afgestoten. Deze beleidslijn wordt voortgezet. Voorts zijn er voor het huidige aandelenbezit nog geen concrete plannen om deze met boekwinst af te (kunnen) stoten. De eventuele dividenden uit aandelenbezit zijn voor aanzienlijke bedragen structureel ingezet als inkomsten (m.n. BNG, Essent). Mede geïnspireerd door de internationale ontwikkelingen en het risico dat de energieleveranciers uiteindelijk in buitenlandse handen komen, wil het kabinet de netwerken van energieleveranciers in overheidshanden hebben. De nu nog geïntegreerde energiebedrijven moeten daartoe uiterlijk per 1 januari 2011 volledig zijn gesplitst (zgn. groepsverbod). Dat brengt o.a. wijzigingen in aandeelhouderschap met zich mee en is een complex traject. De aandelen in de productie- en leveringsbedrijven kunnen door provincies en gemeenten geheel of gedeeltelijk worden verkocht, maar ook worden behouden. Dat kan ineens, maar ook gefaseerd. De productie- en leveringsbedrijven zullen na splitsing in elk geval een ander risicoprofiel kennen. Verder zal in dit proces van de rijksoverheid nog nadere sturing en regie worden verwacht. Essent is zich momenteel aan het beraden op haar toekomststrategie, waarbij ook haar aandeelhouders (provincies, gemeenten) worden betrokken. Een gefundeerde prijsbepaling is een bijzonder complexe zaak. Bovendien moet een koper die prijs ook willen betalen. Als het tot een verkoop zou komen, is het volgende relevant. Kerkrade bezit ongeveer 0,48% van de aandelen Essent. Elke miljard als verkoopprijs, levert daarmee circa € 4,8 miljoen op, er van uitgaande dat de eigendomsverhoudingen voor en na splitsing hetzelfde blijven. Het dividend van Essent is echter momenteel structureel opgenomen voor een bedrag van bijna € 1,7 miljoen jaarlijks en de aandelen hebben nog een boekwaarde van ongeveer € 0,7 miljoen. Het bedrag dat een eventuele verkoop méér oplevert dan wat nodig is om deze reeks en boekwaarde goed te maken, is vrij besteedbaar. Daarbij zijn verschillende keuzes en oplossingsrichtingen mogelijk. Op dit moment is het echter nog te vroeg om hier uitgebreid op in te gaan. Als ruwe eerste indicatie is een bedrag van circa € 34 miljoen nodig, uitgaande van de huidige boekwaarde, een oneindige dividendreeks en een rekenrente van 5%. Vrije begrotingssaldo (incidenteel per jaarschijf) Het actuele vrije begrotingssaldo mag ook worden gerekend tot de weerstandscapaciteit. In de periode 2009 -2012 bedraagt dit vrije saldo in totaliteit circa € 583.000 (peil VJN2008-2012). Zie ook het overzicht bij de Financiële beschouwingen op pagina 101. Onvoorzien en onvermijdbaar (structureel, € 273.000 exploitatie en € 100.000 investeringen): In de begroting is in de exploitatie opgenomen de jaarlijkse post “onvoorzien”. Dit betreft een structurele post van in totaliteit € 273.000, waarvan ongeveer de helft is toegewezen aan de sectoren. Dit komt ongeveer overeen met 0,6% van het zogenaamde “genormeerde uitgavenniveau”, conform de in het verleden gehanteerde beleidskaders begrotingstoezicht van de provincie. De provincie schrijft het bedrag niet meer dwingend voor, maar eist wel een reële raming. Daarnaast is in het investeringsprogramma een jaarlijkse post “onvermijdbaar” opgenomen van € 100.000.
31
Deze posten kunnen slechts eenmalig worden ingezet ten behoeve van de dekking van de in de loop van het jaar opkomende incidentele niet voorziene uitgaven resp. investeringen. Onbenutte belastingcapaciteit (structureel, circa € 290.000 maximaal): Indien er ruimte bestaat om belastingen en heffingen te verhogen, betekent dit een mogelijkheid om tegenvallers op te vangen. Ten aanzien van alle belastingen en heffingen wordt al rekening gehouden met een jaarlijkse indexatie van 1,5%, of een afwijkend percentage indien daartoe aanleiding is. Meer informatie hierover is opgenomen in de paragraaf lokale heffingen en in de jaarlijkse Tarievennota. Voor rioolrechten en afvalstoffenheffing wordt het principe van 100% kostendekkendheid gehanteerd. Ook de meeste leges en overige rechten, zoals opgenomen in de tarievennota, zijn zoveel mogelijk kostendekkend. Dan blijft alleen nog de OZB als materiële inkomstenbron over. De onbenutte belastingcapaciteit kan worden gerelateerd aan de wettelijk toegestane stijging van het tarief, de lastendruk in omringende gemeenten en aan de zogenaamde artikel 12-norm van de Financiële Verhoudingswet (FVW). De limitering van de stijging van het OZB-tarief was reeds met ingang van 2008 afgeschaft. De totale OZB-opbrengsten van alle gemeenten samen mogen in 2009 macro echter met maximaal 4,99% stijgen (in 2008 was dit 3,75%), anders zal het Ministerie van BZK ingrijpen door middel van een korting op het gemeentefonds. De Kerkraadse indexatie van jaarlijks 1,5% blijft ruim binnen deze macro-norm. Een latente ruimte van 3,49% levert een onbenutte belastingcapaciteit van circa € 290.000 op. In relatie tot de lokale lastendruk bij de diverse Parkstad gemeenten, betaalde een Kerkraads gezin in totaliteit in 2008 het minste aan ozb, afvalstoffenheffing en rioolrechten, namelijk € 615 (zie ook paragraaf lokale heffingen). Het Limburgs gemiddelde was in 2008 circa € 633, ongeveer 2,9% meer. Ook in die zin is er dus nog sprake van onbenutte belastingcapaciteit. Voor de toezichthouder is nog een belangrijke indicator de zogenaamde artikel 12-norm FVW. Voor 2008 bedroeg die norm € 3,45 per € 2.500 WOZ-waarde. Een gemeente moet, naast andere voorwaarden, minimaal dat tarief hebben om in aanmerking te kunnen voor financiële steun van mede-overheden in het onverhoopte geval dat een gemeente in financiële problemen komt te verkeren. Het gemiddelde Kerkraads OZB-tarief 2008 van € 3,54 (eigenaar woning) ligt reeds boven deze drempel. c. Risicoparagraaf (inventarisatie belangrijke risico’s) In het bijzonder zijn de volgende belangrijke risico’s te onderkennen: Wet Werk en Bijstand (WWB) Voor de komende jaren zal de Rijksbijdrage uit het budget FWI verder dalen. De Rijksbijdrage wordt vastgesteld aan de hand van de landelijke trend volumeontwikkeling. Deze is dalend. Voor Kerkrade geldt dit echter niet. Vanaf 2008 werden grote tekorten geprognosticeerd welke afgeleid konden worden van de uitgaven 2007. De tekorten beliepen ten tijde van de Voorjaarsnota 2008 jaarlijks structureel meer dan € 3 miljoen indien er geen drastische volumebeperkende maatregelen werden genomen. Volume beperkende maatregelen zijn en worden derhalve genomen om beperking van de financiële armslag van de gemeente te voorkomen. Zo is de inzet van alle middelen uit het Werkdeel op directe uitstroom gericht. Verder wordt een gemeentelijke stichting opgericht teneinde bijstandsgerechtigden met behulp van loonkostensubsidie weg te zetten. De instroom aan de poort wordt aangepakt door middel van het instrument Hoogwaardig Handhaven. Naast deze maatregelen werd een extra inspanning geformuleerd om aanvullend 50 personen (circa € 1 miljoen) uit de uitkering te laten stromen vanwege andersoortige maatregelen. Nadrukkelijk werden deze maatregelen gekoppeld aan de mogelijkheid van ESF subsidies. Door de als gevolg van deze genomen maatregelen verwachte effecten kon het tekort in de Voorjaarsnota 2008 worden beperkt tot € 520.000 structureel. De daadwerkelijke resultaten van deze extra inspanningen alsook de reguliere ontwikkeling van het bestand bepalen de mate waarin er sprake is van een risico. Op het moment van schrijven was er sprake van een nieuwe (concept) regeling, de Meerjarige Aanvullende Uitkering (MAU), die de financiële risico’s voor Kerkrade mogelijk gedeeltelijk kan beperken. De Najaarsnota zal een actueel beeld geven van de ontwikkelingen.
32
De complexiteit en ondoorzichtigheid van de Europese wet- en regelgeving op het terrein van werkgelegenheidssteun en aanbesteding vormen beleidsmatig gezien een beperkende randvoorwaarde voor de rechtmatige besteding van het werkdeel FWI. Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Er zijn, zoals bij elke open einde regeling, onzekerheden omtrent het daadwerkelijke beroep dat burgers gaan doen op de verschillende voorzieningen. Daling aantal inwoners (zgn. krimpscenario) Bij de algemene beschouwingen is al kort ingegaan op de herstructuringsopgave die Kerkrade wacht. Kerkrade is namelijk een van de gemeenten in het land die zich nu al geconfronteerd ziet met een daling van het aantal inwoners. Het meest directe gevolg is de reeds nu al met gemiddeld circa € 200.000 jaarlijks dalende basisontwikkeling van de algemene uitkering. Hierop wordt uiteraard wel al steeds geanticipeerd in de berekeningen. De tot nu toe toenemende rijksuitgaven (accressen) maskeren deze stapsgewijze en sluipende ontwikkeling enigszins. Op het moment dat de rijksuitgaven minder of niet meer groeien, ziet Kerkrade zich direct geconfronteerd met forse nadelen. Daarnaast treden nog allerlei andere effecten op. Om er een aantal te noemen: afhankelijk van de voortgang van de herstructurering zal dit vroeg of laat leiden tot minder woningen danwel leegstand met alle gevolgen voor de woningmarkt van dien, minder opbrengsten uit belastingen, heffingen en leges en nadelen voor de gesubsidieerde instellingen en toeristisch-recreatieve voorzieningen in termen van aantal leden en bezoekers. Grondexploitatie (OBK) Er ligt nog een forse taakstelling om in de periode 2008 -2011 een bedrag van circa € 6,0 miljoen aan inkomsten te realiseren. De meerjarige ontwikkeling maakt in elk geval duidelijk dat het OBK niet meer in staat zal zijn om significante nieuwe inkomsten te genereren die benut kunnen worden voor de bekostiging van allerlei uitgaven of investeringen. De winstgevende locaties die nu in het ontwikkelingsprogramma zijn opgenomen zijn namelijk reeds dichtverplicht en in de begroting verdisconteerd. De nieuwe ontwikkelingslocaties liggen in herstructureringsgebieden en binnenstedelijke gebieden, zoals Rolduckerveld, Heilust en diverse locaties in Eygelshoven. Daarbij is sprake van grondexploitaties met forse grondkosten, waarbij de financiële haalbaarheid van de plannen een kritisch probleem vormt. Bijkomende risico’s vormen de consequenties van het krimpscenario voor het woningbouwontwikkelingsprogramma van het OBK en de invoering van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro). Tot slot vormen de structurele onderhoudskosten die nu nog ten laste van de reserve gaan een aandachtspunt. Een nadere toelichting op de (risico’s van de) grondexploitatie treft u aan in de paragraaf grondbeleid. Gemeenschapshuizen en wijkontwikkeling In de Najaarsnota 2008 zullen mede naar aanleiding van de ingediende motie (raad juni2008) nadere voorstellen worden gedaan voor de gemeenschapshuizen. d. Confrontatie weerstandsvermogen en risicoparagraaf Er van uitgaande dat niet alle risico’s en onzekerheden gelijktijdig optreden, wordt momenteel de weerstandscapaciteit voldoende geacht. Belangrijke factor hierin is echter de mate waarin de ontwikkelingen Wet Werk en Bijstand zich daadwerkelijk gaan voordoen. Als negatieve scenario’s duidelijk de overhand gaan krijgen, zullen (verdere) beleidsmatig keuzes gemaakt en prioriteiten gesteld moeten worden. Verder zal in de toekomst het krimpscenario belangrijke gevolgen hebben. Gelet op de risico’s en onzekerheden blijft het een uitdaging om in de komende jaren een evenwicht te houden tussen ambities en mogelijkheden binnen een meerjarig sluitende begroting.
33
§3.
Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen
In de openbare ruimte bevindt zich een aantal kapitaalgoederen die door de gemeente onderhouden moeten worden. De belangrijkste worden hieronder toegelicht. Kort wordt aangegeven het beleidskader c.q. het betreffende beheersplan en de financiële vertaling daarvan in de begroting. Kerkrade werkt wijkgericht aan het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. De gemeente streeft naar een prettige woon- en werkomgeving en hanteert daartoe een buurtmonitor. De uitvoering van het onderhoud vindt gedeeltelijk plaats in eigen beheer. Meer informatie over het instandhouden van de openbare ruimte en het onderhoud aan kapitaalgoederen treft u aan bij de beleidsvelden Bouwen en wonen (1), Verkeer en vervoer (2) en met name bij Beheer (11). Daar, alsook in de bijlage beleidskaders, zijn de visie c.q. het beleid aangegeven. Tevens is aangegeven de stand van zaken qua uitvoering en indicatoren. Er vindt een integrale afstemming plaats voor wat betreft activiteiten op het gebied van wegen, rioleringen, groen, openbare verlichting en civieltechnische kunstwerken. a. Wegen en civieltechnische kunstwerken Sinds 1992 wordt gebruik gemaakt van een wegenbeheerssysteem. De gegevens uit het wegenbeheerssysteem zijn gebruikt om een wegenbeheersplan op te stellen. Doel van het wegenbeheersplan is om verantwoord te kunnen sturen op de uitvoering van het beheer en onderhoud van de openbare verharding. Met behulp van het wegenbeheersplan kunnen o.a. prioriteiten worden gesteld ten aanzien van noodzakelijk onderhoud en kan worden gesignaleerd wanneer de minimale kwaliteit wordt onderschreden en wanneer op basis van afschrijvingen en slijtage investeringen noodzakelijk zijn. In 2006 is het wegenbeheersplan geactualiseerd voor de periode 2007-2010 en in maart 2007 door het college geaccordeerd. Het beheer vindt plaats aan de hand van kwaliteitsbeelden. Tweejaarlijks vindt een technische beoordeling middels schouwen plaats. De beleving van de burgers over het onderhoudsniveau wordt ook tweejaarlijks gemeten middels het Burgeronderzoek/Parkstadmonitor (zie beleidsveld 11). Voor het reguliere onderhoud aan de wegen, het wegwerken van achterstallig onderhoud en diverse herstelwerkzaamheden is thans vanaf 2009 jaarlijks een bedrag van € 809.000 en vanaf 2011 een bedrag van € 819.000 in de begroting voorzien. Daarmee is het onderhoudsbudget voor de wegen structureel verankerd in de begroting. Daarnaast wordt nog een deel van de onderhoudskosten (€ 337.000) nog bekostigd uit de reserve grondexploitatie OBK. Dit heeft momenteel de aandacht. Verder zijn in de voorjaarsnota 2008 extra middelen vrijgemaakt voor de reconstructies aan wegen en bijzondere infrastructurele plannen. Thans is voor de wegen in het investeringsprogramma 2009 –2012 de volgende reeks begroot: € 3.350.000 (2009), € 2.500.000 (2010), € 2.500.000 (2011) en € 2.550.000 (2012). Een deel van de openbare ruimte met een grote kapitaalswaarde zijn de civieltechnische kunstwerken zoals bepaalde bruggen, duikers, keerwanden en dergelijke. Deze kunstwerken zijn tot op heden nooit structureel beheerd terwijl reparaties of vervanging op ad- hoc basis plaats vonden (bijvoorbeeld brug Locht). Recent is een inventarisatie en inspectie uitgevoerd. Middels de Voorjaarsnota 2008 is in het investeringsprogramma jaarlijks een bedrag geraamd van € 100.000 voor structurele investeringen. Voor groot onderhoud is in 2009 een bedrag van € 50.000 opgenomen, voor 2010 en latere jaren een bedrag van € 40.000. b. Riolering / water Het Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) is een belangrijk hulpmiddel voor het maken van de juiste afwegingen op het terrein van bodembescherming, waterkwaliteit en rioleringszorg. In 2001 heeft de raad het GRP voor de periode 2002-2006 vastgesteld. In dit plan is onder meer omschreven op welke wijze de onderhoudstoestand van het riool zal worden verbeterd en wat de gevolgen hiervan zijn voor de tarieven voor de burger. In mei 2006 is ingestemd met de jaarlijkse evaluatienota Gemeentelijk Rioleringsplan 2002-2006. In 2008 is het GRP wederom geëvalueerd en zijn de exploitatiekosten en investeringen en de daarmee samenhangende tarieven voor het jaar 2009 (en een doorkijk voor de komende jaren) in beeld gebracht. De egalisatiereserve riolering wordt gebruik voor het (meerjarig) egaliseren van de tarieven. Het tarief van het rioolrecht is kostendekkend. De zogenaamde verbrede rioolheffing (zie paragraaf lokale heffingen) is nog niet ingevoerd. In 2006 is de Europese Kaderrichtlijn Water van kracht geworden. Doelstelling van de richtlijn is te bewerkstelligen dat in 2027 de wateren schoon zijn. Welke maatregelen de gemeente Kerkrade zou
34
dienen te treffen om aan de richtlijn te voldoen zijn eind 2007 bekend geworden. Onduidelijk is momenteel nog wie welke maatregelen zal moeten betalen. In de loop van 2009 zal hieromtrent meer duidelijkheid worden verschaft door het Rijk. Als dit bekend is, zal de raad het GRP voor de komende jaren wederom ter vaststelling worden aangeboden. Voor het reguliere onderhoud van de gemeentelijke riolering is in het jaar 2009 in totaliteit een budget van circa € 4,1 miljoen beschikbaar (inclusief kapitaallasten en indirect), in de jaren erna loopt dit nog licht op. In het investeringsprogramma riolen is in 2008 nog een bedrag van € 250.000 opgenomen om calamiteiten het hoofd te bieden. Indien zich geen calamiteiten voor doen dan wordt dit bedrag gebruikt om slechte riolen te vervangen of te relinen volgens het vervangingsschema. Tot slot is voor rioolrenovaties, reliningen en vervanging van gemalen de volgende reeks in het investeringsprogramma begroot: € 3.001.000 (2009), € 2.861.000 (2010), € 1.640.000 (2011) en € 1.665.000 (2012). c. Groen In het beleidsveld Bouwen en wonen (1) wordt het strategisch doel van de gemeente met het groen aangegeven: behoud en uitbreiding van de huidige groenstructuur van de stad, het ontwikkelen van groene verbindingszones tussen groengebieden buiten de wijken en tussen de wijken en het buitengebied. Het actuele groenbeheerplan (2006) op basis van beeldkwaliteiten per wijkgebied wordt gebruikt voor het opstellen van de groencontracten en het beheer van het openbaar Groen. Op grond van een Europese aanbesteding is het onderhoud van het stedelijk groen voor de periode 2007-2010 gegund aan Licom-groen. In de exploitatie is voor het jaar 2009 € 934.000 geraamd voor het Licom contract en € 103.000 voor regie werkzaamheden aan openbaar groen. Voor de jaren erna loopt dit nog licht op. Verder zijn nog diverse kleinere posten opgenomen voor bijvoorbeeld zaaigoed, bos- en boombeheer en onderhoud van de bermen, in totaliteit circa € 176.000. De reserve plantsoenen fungeert als buffer voor de groenvoorziening om onvoorziene uitgaven op te vangen en bedraagt per 2009 circa € 66.000. Tot slot is in het investeringsprogramma voor herinrichting van de openbare ruimte, bloembakken, vervanging/reconstructie openbaar groen en groene vingers een bedrag opgenomen van 390.000 in 2009, oplopend naar jaarlijks € 400.000 vanaf 2010. Verder zijn in 2009 voor specifieke parkgebieden nog gelden opgenomen (herinrichting park Erenstein € 200.000, parkgebied maar/op de knip € 76.000). d. Gebouwen Het beleid van de gemeente is er op gericht de voorraad gebouwen zo klein mogelijk te houden. Dit vastgoed dient in eerste instantie ter huisvesting van de primaire en secundai re doelgroepen van de gemeente en is geen kerntaak. Deze zgn. “strategische voorraad” gebouwen worden voor langere tijd door de gemeente in eigendom gehouden en op een goed onderhoudsniveau gehouden. De lijst met zgn. “overige gebouwen” heeft een divers karakter. Dit betreft gebouwen die in het kader van een gebiedsontwikkeling zijn aangekocht, of panden die worden gesloopt of verkocht. Aan deze laatste categorie gebouwen wordt geen groot onderhoud verricht, tenzij dit onontkoombaar is. Op basis van inspecties en gegevens uit het gebouwenbeheersysteem wordt een plan gemaakt voor diverse onderhoudswerken, passend binnen de financiële kaders. Dit plan wordt uitgewerkt in een bestek en op de markt aanbesteed. Op basis van de aanbesteding wordt het jaarplan ter goedkeuring aan het college voorgelegd. Na goedkeuring wordt tot uitvoering overgegaan. Uitvoeringstermijnen kunnen een langere periode betreffen. Pieken en dalen in de onderhoudsopgave worden zoveel mogelijk afgevlakt door bepaalde werkzaamheden uit te stellen of naar voren te halen. De uitgaven gaan ten laste van de Voorziening onderhoud gebouwen, per 2009 bedraagt deze circa € 860.000. Jaarlijks wordt er € 53.000 aan toegevoegd. De eventuele baten uit verkoop worden normaliter aan de voorziening toegevoegd. Per saldo wordt echter een dalend verloop verwacht. De kosten voor correctief en/of klachtenonderhoud alsmede contract- of serviceonderhoud worden uit de exploitatie bekostigd. Verder zijn er nog diverse andere gebouw- gerelateerde posten in de begroting opgenomen, o.a. ten behoeve van welzijnsgebouwen, sportaccommodaties, schoolgebouwen en overige gebouwen. Daarnaast is in het investeringsprogramma vanaf 2009 een jaarlijkse reeks van € 500.000 voorzien, voor het jaar 2008 is nog een bedrag van € 1.030.000 beschikbaar. Tot slot zijn in het investeringsprogramma nog bedragen voorzien specifiek voor huisvesting onderwijs, rodahal en gemeenschapshuizen.
35
e. Openbare verlichting De openbare verlichting in de woonkernen voldoet aan de norm. Naast de jaarlijkse onderhoudslasten voor openbare verlichting, voert Kerkrade het meerjarige beleidsplan Openbare Verlichting uit. De uitvoering gebeurd door en in nauwe samenwerking met Essent Lighting. De laatste jaren is gewerkt aan het inhalen van de achterstand bij de vervangingen van lichtmasten en armaturen. In de Voorjaarsnota 2008 is een structureel extra investeringsbudget voorzien om de achterstand op de planning in te lopen. De planning was o.a. niet gehaald als gevolg van de vermindering van de bijdrage uit het WOP-fonds en extra investeringen in verlichting in het kader van sociale veiligheid (verlichting achterpaden, aanpak slecht verlichte plekken). Thans is jaarlijks een bedrag van € 255.000 opgenomen in het investeringsprogramma.
36
§4.
Financieringsparagraaf (treasury)
De treasuryparagraaf, verplicht ingevolge de Wet Fido en het BBV, bevat een meer beleidsmatige benadering van de treasuryfunctie en de plannen en uitkomsten dienaangaande. De paragraaf dient risicobeheer en gemeentefinanciering meer transparant te maken. De Wet Fido is in beweging. Momenteel zijn een aantal wijzigingsvoorstellen ingediend bij de Tweede Kamer. Het zal naar verwachting tot het eind van het jaar duren voordat het wetstraject is afgerond. Geplande invoering van de wijzigingen is 1 januari 2009. Waar aan de orde is in deze paragraaf reeds op de wijzigingsvoorstellen geanticipeerd, overigens in overleg met de provinciale toezichthouder. a. Risicobeheer, risicomanagement en rentevisie Onder risico’s in dit kader worden verstaan renterisico’s, kredietrisico’s, koersrisico’s en valutarisico’s. Risicobeheer en risicomanagement hebben als doel de uiteenlopende risico’s binnen de treasury te analyseren, te beheren, te beperken en te neutraliseren. Daarbij wordt onder meer rekening gehouden met de aanbevelingen en richtlijnen van de Wet Fido en het Treasurystatuut van de gemeente. Genoemde risico’s worden navolgend beschreven. Renterisico’s Renterisico op vlottende schul d Ter beperking van het renterisico op de netto vlottende schuld is het gemeenten niet toegestaan om onbeperkt in de financieringsbehoefte te voldoen door het aantrekken van kort geld. Kort geld is over het algemeen goedkoper dan lang geld, heeft evenwel als risicofactor dat het renteniveau in de regel sterker aan fluctuaties onderhevig is. De toegestane netto vlottende schuld wordt bepaald door de “kasgeldlimiet”. Voor het jaar 2009 kan de kasgeldlimiet voor de gemeente Kerkrade als volgt worden berekend: (a) omvang van de jaarbegroting per 1-1-2009 € 113,6 mln. (b) bij ministeriële regeling vastgestelde percentage 8,5 % Kasgeldlimiet voor 2009 (a)x(b) afgerond € 9,66 mln. De toets aan de kasgeldlimiet vindt kwartaalsgewijs intern plaats door het verschil te bepalen tussen de werkelijke netto vlottende schuld en de kasgeldlimiet. De tot dusver reguliere kwartaalrapportages aan de provinciale toezichthouder betreffende de ontwikkeling van de netto vlottende schuld komen ingevolge de wijzigingsvoorstellen van de Wet Fido te vervallen. Als in drie achtereenvolgende kwartalen de kasgeldlimiet wordt overschreden wordt de toezichthouder daarvan op de hoogte gesteld, zo enigszins mogelijk ruim voorafgaand aan de derde overschrijding. De gemeente geeft daarbij in een plan aan hoe men denkt opnieuw aan de kasgeldlimiet te zullen gaan voldoen. Structurele overschrijding van de kasgeldlimiet wordt in de regel opgelost door aflossing van kortlopende financiering en het aantrekken van vaste geldleningen. De huidige situatie op de geld- en kapitaalmarkt en de verwachtingen dienaangaande zijn zodanig dat volgens onze visie de rente voor kortlopende leningen vooralsnog lager zal blijven dan de rente van langlopende leningen. Het volledig blijven benutten van de ruimte die de kasgeldlimiet biedt, ligt daardoor voor de hand. Renterisico op vaste schuld Het instrument dat de Wet Fido geeft om mogelijke renterisico’s van de vaste schuld, zijnde de door de gemeente opgenomen langlopende leningen, te analyseren is de “renterisiconorm”. De norm geeft een kader voor een evenwichtige opbouw van de leningenportefeuille waarbij het risico op de vaste schuld gespreid is in jaren. Van een evenwichtige opbouw is sprake als niet in enig jaar een onevenredig deel van de portefeuille aan herfinanciering onderhevig is c.q. te financieren aflossingscomponenten niet buitenproportioneel zijn. Tot en met 2008 was de renterisiconorm gerelateerd aan het totaalbedrag van de vaste schuld van de gemeente. De wijzigingsvoorstellen van de Wet Fido leggen thans een relatie naar het begrotingstotaal van de gemeente.
37
Navolgend overzicht schetst in meerjarig perspectief de confrontatie van de ontwikkeling van de vaste schuld met de renterisiconorm. bedragen*€ 1000 2009 2010 2011 2012 1
Renteherzieningen
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
2
Aflossingen
4.742
5.065
5.705
6.116
3
Renterisico (=1+2)
4.742
5.065
5.705
6.116
4
Renterisiconorm (=4a*4b)
22.724
21.958
22.152
22.070
17.982
16.893
16.447
15.954
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
113.619
109.788
110.759
110.348
20%
20%
20%
20%
22.724
21.958
22.152
22.070
5a Ruimte onder renterisiconorm (=4>3) 5b Overschrijding renterisiconorm (=3>4) Renterisiconorm 4a Begrotingstotaal 4b Percentage regeling 4
Berekende renterisiconorm
De vaste schuldpositie van de gemeente kent derhalve een evenwichtige opbouw, er is structureel voldoende ruimte ten opzichte van de renterisiconorm. Renterisico bij rentestijging / gevoeligheidsanalyse De rekenrente voor de gemeentelijke financiering binnen de begroting 2009 bedraagt 5%. Voor de opvolgende jaarschijven tot en met 2012 bedraagt deze rente 5 ½%. Treasurytechnisch dienen naar de huidige inzichten in meerjarig perspectief de volgende volumina aan langlopende geldleningen aangetrokken te worden. In 2009 € 13,0 miljoen, in 2010 € 16,0 miljoen, in 2011 € 15,0 miljoen en in 2012 € 14,0 miljoen. Een structurele stijging van de kapitaalmarktrente met 1% méér dan waarmee rekening is gehouden, zorgt onmiddellijk voor stijgende rentelasten. In 2009 zou in dat geval sprake zijn van een stijging van € 130.000. In 2012 zou het cumulatieve nadeel dan opgelopen zijn tot € 580.000. Kredietrisico’s Het betreft kredietrisico’s op door de gemeente aan derden verstrekte gelden. Het volgende overzicht geeft inzicht in partijen en restant-schuld. Partijen
(x € 1.000)
restant schuld 01-01-2009
% totale schuld
woningverenigingen Kredietbank Limburg culturele verenigingen gemeenschapshuizen georganiseerde sport Botanische Tuin Gaia park speeltuinen en speelplaatsen
1.693 292 2 18 867 31 908 3
44,40 7,65 0,06 0,46 22.74 0,81 23,80 0,08
Totaal
3.814
100,00
De verstrekte geldleningen conflicteren niet met de uitgangspunten van de Wet Fido. Voor overzichten op detailniveau wordt verwezen naar de “specificatie geactiveerde kapitaaluitgaven” die onderdeel uitmaakt van de staten en bijlagen van de begroting 2009. Koers- en valutarisico’s Van koersrisico’s is sprake als de financiële activa van de gemeente in waarde verminderen door negatieve koersontwikkelingen. Meer in het bijzonder gaat het dan om de vaste financiële activa die enerzijds bestaan uit aan derden verstrekte leningen. Deze zijn reeds eerder behandeld bij het onderdeel
38
kredietrisico’s. Anderzijds gaat het om aandelenbezit en deelnames. Hier worden geen bijzondere risico’s verwacht. Voor een specificatie van aandelen en deelnames wordt verwezen naar staten en bijlagen van de begroting 2009. De gemeente verricht slechts transacties in euro’s, waardoor van valutarisico’s geen sprake is. b. Gemeentefinanciering Hierna worden enige aspecten van gemeentefinanciering nader uiteengezet. Leningenportefeuille Onderstaand overzicht verschaft inzicht in de samenstelling, grootte, de rentegevoeligheid van opgenomen leningen alsmede mutaties als gevolg van nieuwe leningen. Leningen
(excl.woningbouw, x € 1.000)
bedrag
%
stand per 1-1-2009
70.774
gem. 4,743
bij: nieuwe leningen af: reguliere aflossingen * af: vervroegde aflossingen bij: herfinanciering
13.000 4.742 n.v.t. n.v.t.
5,000
stand per 31-12-2009
79.032
gem. 4,664
* inclusief laatste aflossing op een oude lening van 6,1%. In 2009 is geen herfinanciering aan de orde. Voor nieuw aan te trekken vaste geldleningen in 2009 moet in onze visie, ondanks een licht oplopende kapitaalmarkt, een percentage van rond 5% nog steeds haalbaar zijn. Uitzettingen Het gaat hierbij om uitzettingen korter dan een jaar. Ze hebben tot doel optimaal rendement uit een incidentele overliquiditeit te halen. Relatiebeheer De gemeente onderhoudt rekeningen bij meerdere banken. In de eerste plaats valt te noemen de N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), waar tevens een krediet-faciliteit van ruim € 5.672.000 beschikbaar is. Bij de ING- groep, met gescheiden rekeningen voor ING- bank en Postbank bedraagt het mogelijke krediet-volume € 1.100.000. Daarnaast is er omwille van invorderings-strategische overwegingen een rekening in Duitsland. Met name met de BNG vindt regelmatig overleg plaats inzake optimalisering van bestaande producten, nieuwe producten, en het niveau van de dienstverlening. Kasbeheer Kasbeheer regelt het beheer van saldi en liquiditeiten en zoveel mogelijk de sturing van middelenstromen. Doel is het optimaliseren van het renterendement. Daarbij worden de volgende korte-termijnproducten gebruikt: rekening-courant-krediet, dag- en kasgelden. Additionele aandachtspunten zijn de beperking van het contante geldverkeer en de promotie van elektronische betaalvormen. Organisatie Verantwoordelijkheden, bevoegdheden en overige in het treasurytraject aan de orde zijnde spelregels zijn in de actuele Financiële verordening gemeente Kerkrade 2008 (raad juni 2008) en het treasurystatuut opgenomen. Kortheidshalve wordt hiernaar verwezen. Informatievoorziening Ten behoeve van de treasuryfunctie wordt zowel van interne als externe informatie-systemen gebruik gemaakt. Bij de externe informatievoorziening is een prominente rol voor BNG-dataservices-on-line weggelegd. De efficiency van de systemen wordt regelmatig geëvalueerd.
39
§5.
Paragraaf Bedrijfsvoering.
Deze paragraaf beoogt inzicht te geven in de stand van zaken en voornemens ten aanzien van diverse aspecten van de gemeentelijke bedrijfsvoering. Een aantal bedrijfvoeringsonderwerpen komen overigens ook aan de orde bij beleidsveld Bestuur en bedrijfsvoering (10). a. Financieel beleid en beheer De kaders rondom financieel beleid, financieel beheer en organisatie, accountantscontrole en de doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoeken zijn vastgesteld in een drietal verordeningen, te weten de “Financiële verordening 2008” (art.212, raad juni 2008), resp. de “Controleverordening 2003” (art.213, raad september 2003) en resp. de “Onderzoeksverordening” (art.213A, raad september 2003). Een geactualiseerde financiële verordening is in juni 2008 door de raad vastgesteld. Hierin is o.m. rekening gehouden met de wijzigingen in de opbouw van de begroting conform de aanbevelingen van de rekenkamercommissie, alsook met de nieuwe Wet Fido. Ten behoeve van de accountantscontrole zal aan het einde van elk jaar een geactualiseerd toetsingskader in de vorm van een controleprotocol door de raad vastgesteld moeten worden. In dat controleprotocol zijn alle laatste wijzigingen in wet- en regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen en voorschriften, verwerkt. Deze zijn immers niet statisch. Aan de planning en uitvoering van de zgn. 213A-onderzoeken zal nog aandacht worden besteed. De aanbevelingen naar aanleiding van het uitgevoerde 213A-onderzoek “gemeentelijk vastgoedbeheer” hebben momenteel de aandacht. Overigens heeft ook in het kader van de reguliere bedrijfsvoering de effectiviteit en efficiency van bedrijfsprocessen de aandacht. b.
Organisatie-ontwikkeling en Human resource management
Organisatieontwikkeling Het principe van de lerende organisatie wordt nog steeds gekoppeld aan de kanteling van de organisatie via de geleidelijke weg. Intensivering van de verbetering van de bedrijfsvoering blijft een speerpunt vanuit kwaliteitsdenken. Behoud van kennis en het richten van kunde krijgen meer aandacht vanuit centrale kaders op het gebied van kennismanagement. De menselijke component die verder moet worden toegerust en uitgebouwd is niet alleen de belangrijkste doch ook de hardnekkigste factor om dat te proces te ondersteunen. Hiervoor worden de personele ontwikkelingsplannen ingezet . Enerzijds als HRM (human resource management) - instrument waarbij ontwikkeling van het individu en mobiliteit centraal staan. Anderzijds wordt daarmee ingespeeld op verdere door stroom gekoppeld aan een kwalitatief bezettingsprobleem en kan geanticipeerd worden op het ontwikkelen van aanwezige potentiële kwaliteiten in tegenstelling tot het aantrekken van (mogelijk) externe duurdere krachten. In financiële zin is gemeentebreed beschikbaar een jaarlijks studie- en opleidingsbudget van circa € 287.000 in 2009 (circa 1,4% van de salariskosten), licht aflopend naar bijna € 272.000 voor de jaren 2011 en verder. Verder is een jaarlijks reconditioneringsbudget van € 100.000 beschikbaar. De reserve HRM bedraagt per 2009 circa € 84.000. Duurzaam samenwerken en arbeidsmarktontwikkeling Het project Leeftijdsbewust personeelsbeleid wordt de komende jaren voortgezet. De resultaten van voorgaande jaren hebben geleid tot een concreet plan van aanpak. De stuurgroep blijft intact en zal verdere aanbevelingen en uitwerking in 2009 voor haar rekening nemen. Participatie op regionaal en provinciaal niveau wordt geïntensiveerd opdat opschaling in de regio meer kans biedt op perspectief. Vanuit gezondheidsmanagement als onderdeel van personeelsbeleid heeft een succesvolle vitaliteitsweek bijgedragen aan de nagestreefde bewustwording van de individuele medewerker en zal als thema een structurele invulling krijgen.Gelijktijdig zijn de maatschappelijke banen alsook de gesubsidieerde banen een belangrijk aandachtspunt voor de toekomst. Uit maatschappelijk oogpunt al langer en vanuit efficiency steeds meer, opdat financiële targets gehaald kunnen worden. Op initiatieven uit de regio en ondersteund door de Provincie wordt alert ingespeeld waardoor met het gebruik van subsidies lokaal beleid geïntensiveerd kan worden.
40
Management-development traject Naast opleiden en vormen krijgt versterking en uitbouw van het aantal en de professionaliteit van direct leidinggevenden veel aandacht. Zo zullen de clusterleiders vanuit de eerder ingezette hulpstructuur sturing en richting geven aan de integrale procesvoering. Noodzakelijke training maar bovenal collegiale coaching vormen samen met aanzetten voor kennismanagement de sleutelwoorden om actief in te spelen op de hiaten in de toekomst. De lokale arbeidsmarkt roept op tot extra alertheid om te bewerkstelligen dat we op de middellange termijn de juiste competenties in huis hebben en houden. Door het aanbieden van maatwerk dat wordt opgesteld met externe scholingspartners op dit specifieke terrein worden kunde en vaardigheden vergroot. Integriteit Na het richten (visie-ontwikkeling) en het inrichten ( aandachtspunten volgens de norm Remkes) gaat het de komende periode om het feitelijk verrichten. De gemeentebrede trainingen morele oordeelsvorming hebben hun bijdrage geleverd aan de bewustwording en er toe bijgedragen dat vakkennis aanwezig is om de diverse stappen en aspecten te onderkennen. De fase van uitdragen en handhaven zal nu meer invulling kunnen krijgen. Gelijktijdig met de inrichting van provinciale vertrouwenspersonen en de aanwijzing van een integriteitcoördinator zal de vaststelling van een agressieprotocol de ambtenaar meer handvatten geven hoe hij dient op te treden, maar ook hoe hij op bescherming mag rekenen en hoe hij hierin dient te handelen. Loopbaan- en talentontwikkeling De ingezette doelen zoals verwoord in 2008 worden de komende jaren gecontinueerd waarbij verantwoording over de cycli van beoordelen en functioneren expliciet aandachtspunt is in 2009. De complexiteit neemt toe en het streven om met minder mensen hetzelfde werk te verrichten is nog steeds de richting waarin we bewegen. Uit pure noodzaak maar ook om een aantrekkelijke werkgever te zijn, dienen we onze medewerkers mogelijkheden te bieden om kennis en vaardigheden te verwerven die een antwoord zijn op de vraagstelling vanuit de maatschappij aan de overheid. Laten we dit achterwege dan zullen we niet in staat zijn te groeien naar een flexibele en professionele organisatie die op een toenemende kennisomgeving kan reageren. Loonontwikkeling In 2009 is rekening gehouden met de autonome loonontwikkeling van het bestuurlijk en ambtelijk apparaat. Anticiperend op de ingezette trend van krimp en krimpscenario’s, gecombineerd met verder te verwachten efficiency is de financiële taakstelling als target voor de totale personele bezetting geoormerkt. Deze zal gecombineerd worden met de vermindering van de zogenaamde derde schil van personele capaciteit zijnde de inschakeling van derden en de inhuur die hieraan gekoppeld is. c.
Overige bedrijfsvoeringsonderwerpen
Planning en control / begrotingsopzet Mede op basis van het rapport van de rekenkamercommissie “Doelen aan de horizon, een andere kijk op de programmabegroting” is in 2007 een start gemaakt met het geven van een nieuwe impuls aan de opzet van de begroting. In 2008 heeft dit zijn vervolg gekregen, resulterend in een eerste nieuwe opzet voor de huidige begroting 2009. Een verdere ontwikkeling van de begroting is de opgave. Zie verder ook bij “Aanbieding” op pag. 3. De urentoerekening van het personeel wordt in beginsel eens per bestuursperiode geactualiseerd. Voor de jaren 2008 e.v. is het uitgangspunt dat, rekening houdend met vakantie etc., 1 fte op jaarbasis 1.400 uren te verdelen heeft. Er zijn in totaliteit circa 493.000 personele uren toegerekend, waarvan 16,5% naar organisatie- overhead, 11,1% naar sector-overhead en 72,4% direct ten behoeve van de beleidsvelden en algemene dekkingsmiddelen. Samen met de niet-personeel gerelateerde indirecte kosten (bijvoorbeeld gebouw, telefonie, automatisering, wagenpark) betekent dit dat circa € 23 miljoen wordt toegerekend naar de beleidsvelden en algemene dekki ngsmiddelen. Inkoop en aanbesteden Actualiteiten, recente juridische uitspraken en het einde 2008 vastgestelde nieuwe gemeentelijke aanbestedingsbeleid zullen centraal staan tijdens de reguliere jaarlijkse themadag op het terrein van inkoop en aanbesteden. Gebaseerd op het nieuwe gemeentelijke aanbestedingsbeleid en mede aan de hand van de jaarlijkse inkoopanalyse zal, voor zover mogelijk, per groep van bij elkaar horende
41
inkooppakketten en inkoopcategorieën een inkoopstrategie worden ontwikkeld. Tevens zal de dossiervorming van inkoopdossiers verder worden gestandaardiseerd. Interne toetsing Procesgewijs vindt interne toetsing plaats op de naleving van relevante wet- en regelgeving en de financiële stromen, bijvoorbeeld ten aanzien van personeel/salarissen, investeringen, subsidieverstrekking, belastingen en heffingen, treasury, sociale uitkeringen, bouwvergunningen, publiekszaken, onderwijs, etc. Daarbij wordt voorzover van toepassing rekening gehouden met de eisen die worden gesteld in de Single Information Single Audit (Sisa) – protocollen. Tevens worden de afrekeningen van diverse projectsubsidies getoetst. Waar relevant, mogelijk en zinvol vinden correcties plaats en/of worden de bevindingen gebruikt voor het doorvoeren van procesmatige verbeteringen. (Digitale) dienstverlening In 2009 zal de implementatie van het meerjarige informatiebeleidsplan verder ter hand worden genomen waarbij de basisregistraties en de digitale dienstverlening conform het door het Rijk vastgestelde programma “Andere Overheid” zullen worden doorontwikkeld. Verder zal de in het leven geroepen werkgroep “Dienstverlening”, in de meest brede zin van het woord, omtrent dit onderwerp tezijnertijd voorstellen uitbrengen.
42
§6.
Paragraaf Verbonden partijen
De gemeente Kerkrade heeft bestuurlijke en financiële belangen in een 25-tal verbonden partijen. Het betreft 8 gemeenschappelijke regelingen, 15 deelnemingen in vennootschappen en 2 verenigingen. De rekenkamercommissie(s) Parkstad Limburg geeft inzake verbonden partijen diverse aanbevelingen en overwegingen in het rapport “Het verband met verbonden partijen”. Naast de eigen visie zullen de bevindingen in het rapport van de rekenkamercommissie(s) belangrijke bestanddelen leveren bij de beleidsmatige afwegingen inzake de verbonden partijen. In het najaar 2008 zal een nota verbonden partijen aan de gemeenteraad worden voorgelegd. In het volgend overzicht worden de verbonden partijen genoemd.
Overzicht verbonden partijen gemeente Kerkrade ultimo 2007 1. Gemeensch. Regeling Reinigingsdiensten Rd4 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
Gemeensch. Regeling G.G.D. Gemeensch. Regeling Intergemeentelijke Brandweer Parkstad-Limburg Gemeensch. Regeling Werkvoorzieningschap O.Z.L. Gemeensch. Regeling Parkstad Limburg Gemeensch. Regeling Regionale brandweer/GHOR Zuid-Limburg Gemeensch. Regeling Openbaar Lichaam Eurode Gemeensch. Reg. voor Soc. Kredietverstrekking en Schuldhulpverlening in Limburg Gaia Park B.V. Parkstad Limburg Stadion Parkeeraccommodaties Kerkrade B.V.
12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
E.B.C. Eurode Business Center GmbH & Co. KG N.V. Industriebank Limburgs Instituut voor Ontwikkeling en Financiering (LIOF) N.V. Licom Multifunctioneel Complex d’r Pool B.V. Nazorg Limburg BV N.V. Bank Nederlandse Gemeenten Waterleiding Maatschappij Limburg Essent N.V. Technologie Park Herzogenrath GmbH (deelneming/vennootschap)
21. 22. 23. 24. 25.
N.V. Luchthaven Zuid-Limburg (deelneming/vennootschap) N.V. Reinigingsdiensten Rd4 Parkstad Limburg Theaters CULTour Euregio Ontwikkelingsmaatschappij Parkstad Limburg
Omwille van de leesbaarheid is achterin dit boekwerk bij de bijlagen een uitgebreid overzicht conform de voorschriften opgenomen van de verbonden partijen. Daarbij wordt aandacht besteed aan het doel c.q. het openbaar belang, de beleidsvoornemens, de relatie met het betreffend beleidsveld van de begroting, de overige deelnemers buiten de gemeente Kerkrade alsmede de rechtsgrond.
43
§7.
Paragraaf Grondbeleid
Hieronder wordt ingegaan op het grondbeleid. Meer informatie over woningbouw is opgenomen bij het beleidsveld Bouwen en Wonen (1) en over bedrijfsterreinen bij het beleidsveld Economie en toerisme (4). a. Visie op het grondbeleid Het grondbeleid volgt het ruimtelijk beleid en richt zich daarmee op het ontwikkelingsprogramma woningbouw, de herstructurering van winkelcentra en op het ontwikkelingsprogramma bedrijventerreinen. In de jaarlijkse Grondnota die als rode draad fungeert, wordt steeds een relatie gelegd tussen de ruimtelijke taakstelling, het uit te voeren grondbeleid en de financiële gevolgen. Het ontwikkelingsprogramma woningbouw In 2006 werd het woningbouwbeleid geactualiseerd middels de “Regionale Woonvisie op Hoofdlijnen 2006-2010”. In deze woonvisie werd de kwalitatieve doelstelling aangevuld met een strikte kwantitatieve benadering van de woningbouwopgave. Aanleiding daartoe vormt de dalende bevolkingsprognose resulterend in een krimpscenario. Deze ontwikkeling is het resultaat van enerzijds het wegtrekken van jongeren uit de regio en anderzijds de toenemende vergrijzing. De krimp van de bevolking betekent niet dat de woningvraag afneemt. Als gevolg van de vergrijzing en extramuralisering, alsmede de individualisering blijft er een vraag bestaan naar nieuwe woningen en naar andere woonmilieus. De regionale woonvisie diende te worden vertaald in een regionaal woningbouwprogramma 2006 – 2010. Dit programma is in 2007 vastgesteld en vormt de basis voor het woningbouwontwikkelingsprogramma van het OBK. Volgens dit door het Parkstadbestuur vastgestelde programma is de realisatie gepland van 145 woningen in 2008, 343 woningen in 2009 en 360 woningen in 2010. Nieuwe initiatieven worden getoetst aan de kwaliteitseisen die zijn aangegeven in het document “Kwaliteitsturing Regionale Woningmarkt”. Indien een nieuw initiatief past binnen het lokaal en regionaal beleid, kan dit plan worden meegenomen in de afspraken over de toevoeging tot en met 2015. Als de nettotoevoeging van zo’n plan 0 is, kan zelfs voor 2010 met de ontwikkeling van het plan worden begonnen. Voor een aantal locaties die nog geen planologisch-juridische status hebben bestaat het risico dat deze niet worden toegevoegd aan het woningbouwprogramma na 2010. Voor deze locaties dient te worden bezien op welke wijze deze plekken kunnen worden herbestemd. Een uitzondering op dit beleid vormt de aanpak van de zogenaamde “rotte plekken”. Indien op zwaar verpauperde locaties maximaal 10 wooneenheden per locatie worden gerealiseerd, kunnen deze plannen aan het woningbouwprogramma tot en met 2010 worden toegevoegd. Herstructurering winkelcentra Met betrekking tot de herstructurering van de winkelcentra Carboonplein, Centrumplan en Eygelshoven kan het volgende worden vermeld. Carboonplein De herinrichting van het Carboonplein geschiedt in meerdere fasen. De eerste fase is in de tweede helft van 2007 gestart en omvatte de sloop van een gedeelte van de Akerstraat, de herinrichting van de openbare ruimte in de Patronaatstraat, tussen de Akerstraat en de Kerkstraat, de bouw van 57 appartementen en een groot gedeelte van de winkelruimten. In de tweede fase worden de resterende bestaande winkels gesloopt en nieuwe gebouwd. In deze periode zullen ook de resterende appartementen worden gerealiseerd. Centrumplan Met betrekking tot het Centrumplan is in mei 2007 een intentieovereenkomst met Metroprop BV gesloten. Vervolgens is een vlekkenplan opgesteld, waarin de toekomstige inrichting van dit gedeelte van het Centrumplan wordt aangegeven. 27 mei 2008 is de realiseringsovereenkomst met Metroprop BV gesloten, waarna kon worden gestart met de juridische, de architectonische en bouwkundige planuitwerking. Eygelshoven In 2007 is er overleg geweest met Wonen Heuvelsteden over het opstellen van een integrale visie over Eygelshoven, waarin het herstructureringsprogramma van Wonen Heuvelsteden in een meerjarig perspectief wordt uiteengezet. Dit in samenhang met een upgrading van de kwaliteit van de openbare ruimte en een versterking van de detailhandelstructuur. Deze visie dient in 2008 gereed te zijn.
44
Visie-ontwikkeling In het verlengde van de visie-ontwikkeling voor Eygelshoven zal in 2008 eveneens in samenwerking met Meander en woningstichting Land van Rode een visie worden opgesteld voor de toekomstige herstructurering van de hoogbouwflats Bleijerheide. Ook zal een nadere uitwerking plaatsvinden van de visie omtrent het Atriumterrein en de visie omtrent de herstructurering van de Heilust. Verder zal in samenspraak met de woningstichting in 2008 gesproken worden over een (gedeeltelijke) inrichting van het Rolduckerveld. Tevens zal er naar een nieuwe locatie gezocht worden voor een gemeenschapshuis voor de Heilust en Chevremont. Het OBK zal dit traject in stedenbouwkundige en technische zin begeleiden. Tot slot dient een integrale visie te worden opgesteld omtrent de herbestemming van diverse gemeentelijke plekken, zoals het Kloeëster, vrijkomende welzijnslocaties ed. Het ontwikkelingsprogramma Bedrijventerreinen De Gemeente Kerkrade beschikt alleen op bedrijvenpark Locht over uit te geven percelen. De voorraad bedrijfsterreinen bedroeg op 1 januari 2008 57.549 m2. In januari 2008 is het perceel Nijburg-Alers van 2320 m2 getransporteerd. Een perceel van 2030 m2 zal in het derde kwartaal van 2008 worden getransporteerd. Tevens is er voor een tweetal percelen van in totaal 5.717 m2 een optie aangevraagd. Beide opties zijn goedgekeurd door het College. Verwacht wordt dat voor deze twee percelen in 2008 de koopovereenkomsten wordt gesloten en dat het transport in 2008 zal plaatsvinden. Gelet op het bovenstaande wordt ervan uitgegaan dat het streven om per jaar minimaal 5.000 m2 te verkopen in 2008 wordt gehaald. Een perceel van 7.174 m2 waarvoor een koopovereenkomst is getekend, is in 2007 niet getransporteerd. Dit had te maken met het feit dat het perceel in het mogelijke tracé van de buitenring ligt. In de eerste helft van 2008 is een voorkeurstracé van de buitenring door de Provincie bepaald. Het perceel ligt niet in dat voorkeurstracé. Momenteel wacht men vanwege de artikel 19 procedure op de afgifte van de verklaring van geen bezwaar van de provincie. Pas als de verklaring wordt afgegeven en de vrijstelling wordt verleend zou het transport van het perceel kunnen plaatsvinden. Of het transport daadwerkelijk zal plaatsvinden is ook afhankelijk van de ontsluiting van het bedrijventerrein in relatie tot het voorkeurstracé van de buitenring Parkstad. Voor de bouw van de megabioscoop heeft de Provincie Limburg een verklaring van geen bezwaar afgegeven. Het transport van de grond heeft nog niet kunnen plaatsvinden omdat er nog een tweetal knelpunten moeten worden opgelost. Een knelpunt is inmiddels aangepakt. Het tweede knelpunt zal binnen afzienbare tijd worden opgelost. Daardoor zal de grond naar verwachting in het 4e kwartaal van 2008 worden getransporteerd. b. Uitvoering van het grondbeleid De projectorganisatie Ontwikkelingsbedrijf Kerkrade (OBK) is belast met de realisatie van het ontwikkelingsprogramma op het gebied van woningbouw en bedrijfsterreinen. Het kader voor het functioneren van het OBK is neergelegd in beheersvoorschriften, waarin processen en procedures inzake het ontwikkelingsprogramma en de administratie en beheer van gronduitgifte zijn aangegeven. Door de invoering van de nieuwe Wro per 1 juli 2008 zullen deze beheersvoorschriften m.b.t. de uitvoering van het grondbeleid en het innen van de bijdragen moeten worden aangepast. Het gaat met name om het proces van het sluiten van overeenkomsten met ontwikkelende partijen en het bepalen en verhalen van de kosten die de gemeente voor het meewerken aan de ontwikkeling maakt. De grondexploitatiewet heeft tevens gevolgen voor het financieren van het WOP-programma. De investeringen van het WOPprogramma worden afgedekt uit de OBK-resultaten. Deze resultaten worden enerzijds gerealiseerd door grondverkopen en anderzijds door het innen van WOP-bijdragen. Afhankelijk van de aard van de investering kan met een ontwikkelaar worden overeengekomen aan de WOP-investeringen bij te dragen. Daarvoor dient o.a. een structuurvisie te zijn opgesteld en dient er een verband te bestaan tussen de te ontwikkelen locatie en de investering. Het innen van bijdragen op basis van een vast bedrag per woning is niet meer mogelijk. Niet voor alle onderdelen van het WOP-programma zullen kosten verhaald kunnen worden op de ontwikkelaar. De investeringen waarvoor dat geldt zullen op een andere manier moeten worden gefinancierd. Daardoor zal de druk op de “reserve grondexploitatie OBK” worden verhoogd. De grondprijs van de gemeentegrond wordt marktconform bepaald. Bij de verkoop van grond aan een ontwikkelaar of woningstichting ten behoeve van woningbouwontwikkeling wordt de grondwaarde
45
residueel bepaald, dat wil zeggen dat de waarde van de grond afhankelijk is van het programma dat op de betreffende locatie wordt gerealiseerd. Bij de verkoop van vrije sector kavels door de gemeente wordt de prijs op basis van taxaties bepaald. De grondwaarde van de bedrijfspercelen is afhankelijk van de markt. De ruimtelijke en financiële voorwaarden waaronder de gemeentegrond wordt overgedragen aan een externe partij worden vastgelegd in een ontwikkelingsovereenkomst en door het College geaccordeerd. Van de zgn. “niet-in-productie genomen gronden” wordt periodiek getoetst of de prijs per m2 nog acceptabel is. Deze worden indien mogelijk ingebracht in grondexploitaties. Voorts is het juridisch kader van belang. De bestemming van de grond dient via juridische procedures te worden geregeld. De “Regional e Woonvisie op Hoofdlijnen 2006-2010” is bepalend geweest voor het opstellen van het regionale woningbouwprogramma voor de periode 2006-2010, dat op 26 september 2007 werd vastgesteld door het Parkstadbestuur. Dit programma vormt de basis voor het woningbouwontwikkelingsprogramma van het OBK. Een gevolg daarvan was dat de projecten van het OBK de toets van het Parkstadbestuur, de zg. regionale zeef, niet meer hoeven te doorstaan. Er zal integraal worden gekeken naar de herbestemming van locaties die niet in het programma zijn opgenomen. c. Prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie Voor wat betreft de ramingen voor de periode 2008 - 2011 dient rekening te worden gehouden met een risicoprofiel. Duidelijk is reeds nu dat het realiseren van het geraamde resultaat niet geheel zeker is. Naast externe factoren zoals vertragingen in juridische procedures, alsook de invloed van de conjunctuur op de verkoop van gemeentelijke percelen, dient bij deze ramingen rekening te worden gehouden met de gewijzigde woningmarkt. In 2000 – 2002 zijn namelijk besluiten genomen over de realisatie van de Campus en de Brede School op basis van ramingen, te behalen uit de herontwikkeling van de dislocaties. In deze opzetten werd gerekend met een residuel e grondwaarde. In 2000 was de woningmarkt heel gunstig en konden relatief hoge residuele grondopbrengsten worden geïnd. Inmiddels is de woningmarkt echter gewijzigd en dienen ramingen fors te worden bijgesteld. Voorts heeft het regionale woningbouwprogramma geleid tot een herprioritering in de woningbouwprojecten. Het college is in juni geïnformeerd over de actuele stand inzake het verloop van de reserve grondexploitatie OBK. Het meerjarig verloop van de “reserve grondexploitatie OBK” is thans als volgt geraamd: 2008 Saldo begin
2009
2010
2011
344
651
26
939
OBK-resultaten
1.365
2.210
1.664
800
Subtotaal
1.710
2.860
1.690
1.739
Majeure investeringen WOP-projecten / onderhoud Kleine uitgaven Subtotaal
Saldo
34-
2.064-
0
0
991-
737-
737-
737-
33-
33-
13-
13-
1.059-
2.834-
750-
750-
651
26
939
989
NB: Bovenstaande tabel geeft de meest actuele cijfers weer. Aangezien de begroting 2009 financieel gezien 1-op-1 loopt met de Voorjaarsnota 2008, wijkt het getoonde verloop van deze reserve in de bijlagen bij deze begroting af van deze tabel.
d. Onderbouwing van de geraamde winstneming Op grond van een inschatting van de voortgang en resterende risico’s van de grondexploitaties wordt een raming gemaakt van de resultaten. Daarbij wordt rekening gehouden met de relevante verslaggevingsvoorschriften. De te verwachten resultaten op basis van de inzichten per medio 2007 worden hieronder uitgesplitst naar project en in de tijd weergegeven.
46
Project
2008
2009
Centrumplan
200
Dislokatie Heistraat (campus)
100
Dislokatie Nassaustr. (brede school) 809
105
Grachterheide 3 e fase 29 woningen
Kaffebergsweg
60 40 27 100
Kleingraverstraat Locht
4 650
Lupinestr Anemonenstr
Marktstraat - Einderstraat NIP - gronden (w.o. Tichelstraat)
400
500
200 - 12 27 - 50
Old Hickory
50
Op den Knip
358
Pastoor Theelenstraat
7
Teutelebroekstraat - Kerkvoetpad
319 204
149
Toekomstige herstructureringsprojecten Toupsbergstr - Kaffebergsweg
Totaal
500
177
Maria-Gorettistraat Marktstraat 6 - 10
200
75
Grachterheide 2b fase 49 woningen
Hoofdstraat Marktstraat
300 265
Dislokatie Rolduckerstr. (brede school)
Grachterheide Meubelbeurs
2011
85
Dislokatie Dir vd Mühlenln (brede school)
Grachterheide 2a fase 35 woningen
2010
100 116
1.365
2.210
1.664
800
Het geraamde verloop van de reserve grondexploitatie OBK is gewijzigd ten opzichte van de jaarrekening 2007. Ten eerste is het geraamde resultaat tot en met 2011 verhoogd met circa € 110.000. Met name het project Teutelebroekstraat-Kerkvoetpad is met € 258.000 bijgesteld van € 95.000 naar € 353.000. Bij dit project zijn de gerealiseerde kosten lager dan begroot. De nog te realiseren kosten in het kader van het woonrijp maken en de opbrengsten uit de verkoop van de kavels zijn op basis van de huidige gegevens opnieuw begroot. Bij het project Dislokatie Rolduckerstraat is door de hogere te verwachten opbrengsten uit kavelverkopen het geraamde resultaat met € 109.000 bijgesteld van € 700.000 naar € 809.000. Het geraamde resultaat van het project Dislokatie Dir. vd Mühlenlaan is met € 200.000 neerwaarts bijgesteld van € 400.000 naar € 200.000. De herontwikkeling van deze lokatie hangt mede samen met de afstemming met Wonen-Zuid omtrent de programmatische invulling van het Rolduckerveld in het kader van het herzieningsplan Oost, alsook met mogelijke plannen van Meander omtrent de inpassing van een woonzorgcomplex op deze locatie. De projecten Centrumplan, Grachterheide Meubelbeurs en Marktstraat 6-10 zijn voor in totaal circa € 58.000 naar beneden bijgesteld. Tot slot zijn voor enkele projecten door juridische procedures en/of marktrisico’s de resultaten in de tijd verschoven. Het gaat om de projecten Pastoor Theelenstraat, Lupinestraat-Anemonenstraat, Teutelebroekstraat-Kerkvoetpad, Dislokatie Rolduckerstraat (brede school). e.
Beleidsuitgangspunten reserves in relatie tot de risico’s van de grondzaken
Beleidsuitgangspunten m.b.t. de reserves voor grondzaken In de vorm van de “algemene reserve OBK” is een specifieke buffer voorhanden voor het opvangen van eventuele niet reeds voorziene/afgedekte risico’s in de totale grondexploitaties. Deze heeft thans een omvang van circa € 1.250.000. De specifieke risico’s zijn in beeld en worden periodiek geactualiseerd. Vanuit de “reserve grondexploitatie OBK” worden vervolgens alle grondexploitaties bekostigd danwel opbrengsten geparkeerd, o.a. ten behoeve van (majeure) investeringen, zoals Brede School en Campus. Deze reserve fungeert daarmee als “werkreserve” voor het OBK. Gelet op de relatief beperkte verwachte verliezen worden geen afzonderlijke voorzieningen getroffen voor de verlieslatende exploitaties. Indien
47
mogelijk worden subsidies ingebracht in de exploitaties, zoals bijvoorbeeld ISV-gelden vanuit de voorziening ISV. Vanuit de Reserve Grondexploitatie OBK wordt jaarlijks een bedrag van € 400.000 ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de Wijkontwikkelingsprogramma’s. Daarnaast wordt eveneens jaarlijks een bedrag van € 337.000 aan de reserve onttrokken voor het onderhoud aan wegen, fietspaden, verkeerscommissie, grafruimingen, vri’s en mechanische hulpmiddelen. Voor 2008 is door het achterblijven van WOP-investeringen in 2007 een bedrag van circa € 254.000 doorgeschoven naar 2008. Daardoor zijn de voor 2008 geplande uitgaven begroot op circa € 991.000. Voor de periode 2008 tot en met 2011 wordt voor de realisatie van het “Majeure Project” Centrumplan de reserve belast met € 2.064.000. Voor de afronding van de “Majeure projecten” 2e fase verbouwing St. Pieterstraat en Einderstraat wordt de reserve in 2008 belast met circa € 34.000. Een overzicht van het geraamde verloop is reeds hiervoor gegeven. Risico’s van de grondzaken In de risicoparagraaf is reeds ingegaan op de belangrijkste risico ten aanzien van de grondexploitaties. Dit betrof met name de veranderende rol van het OBK (geen “winstmaker” meer). Hieronder volgen nog een aantal specifieke risico’s of relevante ontwikkelingen van de grondexploitaties. Juridisch risico’s In 2007 werd het woningbouwprogramma 2006–2010 vastgesteld. Reeds eerder in deze paragraaf, namelijk bij het onderwerp “Het ontwikkelingsprogramma woningbouw”, is opgemerkt dat nieuwe initiatieven worden getoetst aan de kwaliteitseisen die zijn aangegeven in het document “Kwaliteitssturing Regionale Woningmarkt”. Voor een aantal locaties bestaat het risico dat deze niet worden toegevoegd aan het woningbouwprogramma na 2010. Door de invoering van de nieuwe Wro per 1 juli 2008 zal de uitvoering van het grondbeleid drastisch veranderen. Met name de manier waarop met ontwikkelaars zal moeten worden onderhandeld over het verhalen van kosten die de gemeente maakt voor zo’n ontwikkeling kan vertragend werken. Dit geldt zeker voor projecten waarbij m.b.t. het verhalen van die kosten de gemeente en de ontwikkelende partij geen overeenstemming kunnen bereiken. Voordat gemeenten kunnen onderhandelen over bijdragen aan “ruimtelijke ontwikkelingen” moet eerst een structuurvisie zijn vastgesteld. Zolang dit niet is gebeurd zullen geen overeenkomsten kunnen worden gesloten waarin deze bijdragen worden overeengekomen. De uitvoering van een aantal projecten kan worden vertraagd als tegen deze projecten bezwaar wordt gemaakt. Het gaat met name om de projecten Op de Knip, Lupinestraat - Anemonenstraat, Teutelebroekstraat - Kerkvoetpad, Rolduckerstraat en Kleingraverstraat. Planschade De risico’s met betrekking tot planschade worden zo veel mogelijk afgewenteld op de projectontwikkelaar. Echter bij projecten die de gemeente zelf uitvoert, of waarvan de contracten reeds langer geleden zijn getekend, kan de planschade niet op een derde partij worden afgewenteld. In 1979 is dhr. Zillikens onteigend door de Provincie Limburg om de destijds genoemde provinciale weg SW 26 mogelijk te maken. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een claim van bijna € 2,7 miljoen gericht aan zowel de provincie als de gemeente. Deze procedure loopt al jaren. Ingevolge de uitspraak van het Hof Arnhem van 30 januari 2007 is een volledige teruggave van gronden niet meer aan de orde. Er resteert een verzoek tot schadevergoeding. Intussen heeft een commissie van deskundigen advies uitgebracht aan het Hof Arnhem omtrent een eventueel toe te kennen schadevergoeding. In hoeverre de claim gehonoreerd zal worden is niet te voorspellen en bij honorering van de claim zal bekeken moeten worden wie van de gedagvaarde partijen de claim zal moeten betalen. Buiten de mogelijke toewijzing van de claim dient verder gerekend te worden met kosten van juridische ondersteuning. Met betrekking tot een tweetal planschadeverzoeken in relatie tot villapark Holzkuil en het bestemmingsplan Buitengebied heeft de Raad besloten een vergoeding toe te kennen. De betrokkenen zijn daartegen in beroep gegaan bij de rechtbank. Verder is een aantal verzoeken in behandeling voor het bestemmingsplan Buitengebied, de windturbines Locht en het Ursulinenpark.
48
Marktrisico’s De verkoop van vrije sectorkavels en bedrijfspercelen is sterk conjunctuur-afhankelijk. Voor de periode 2008 en verder geldt een marktrisico voor de volgende projecten Pastoor Theelenstraat, Lupinestraat Anemonenstraat, Teutelebroekstraat - Kerkvoetpad, Rolduckerstraat en Kleingraverstraat. Het marktrisico voor de verkoop van bedrijventerreinen zal door het aantrekken van de economie vanaf 2007 een minder grote rol spelen.
49
50
Beleidsvelden - leeswijzer Ten aanzien van de beleidsvelden zal in de toekomst meer op uitzonderingen worden gestuurd aan de hand van nog vast te stellen rapportagekaders. De onderstaande relatief uitgebreide informatie zal dan worden ingeperkt. Hiertoe worden nog voorstellen ontwikkeld. Naam beleidsveld: Een van de elf beleidsvelden (de voormalige programma’s)
Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het nader (kort) omschrijven van (de reikwijdte van) het beleidsveld. Onderscheiden deelterreinen: De binnen de beleidsvelden onderscheiden beleidsmatige deelterreinen worden ter informatie kort aangeduid. Portefeuillehouders: De betrokken c.q. verantwoordelijke portefeuillehouders ten aanzien van het onderhavige beleidsvel d worden hier vermeld. Beleidskaders: De bestaande eerder vastgestelde beleidsnota's worden hier genoemd. Bij sommige beleidsvelden worden rijksregelgeving en provinciale plannen genoemd, indien deze een sterke invloed hebben op het gemeentelijke beleid. Voornamelijk worden de gemeentelijke en regionale beleidskaders vermeld.
Doel (Wat willen we bereiken?) Bij dit onderdeel worden de doelen van het beleidsveld geformuleerd. Over het algemeen zijn de doelen ongewijzigd, er is namelijk sprake van voortzetting van bestaand beleid. De bedoeling is uiteindelijk om het beleid beter toetsbaar te maken: of de met het beleid nagestreefde doelen werkelijk worden gehaald. Het is uiteindelijk van belang een relatie te leggen tussen de gemeentelijke inspanningen (gevoerd beleid) en de resultaten in de samenleving. Hoe meten we dat? Hier worden de instrumenten, registraties, plannen e.d. genoemd, die de stand van zaken met betrekking tot het doel (in meetbare eenheden) weergeven. Indicatoren (diverse jaren) Een ideale situatie is het, indien in de geformuleerde doelen enkele indicatoren zijn opgenomen die de variabelen zijn aan de hand waarvan wordt gemeten. Idealiter worden in de doelstelling streefwaarden of het ambitieniveau aangegeven, welke in 2009 gehaald zouden moeten worden. Per beleidsveld wordt een beperkt aantal indicatoren opgesomd. Dit kunnen zijn maatschappelijke indicatoren en zogenaamde output-indicatoren.
Wat gaan we doen in 2009? Hier worden de belangrijkste concrete acties en projecten vermeld, die in de eerste jaarschijf (2009) zullen plaatsvinden. Het gaat hier in feite om de daadwerkelijke beleidsprestaties, die moeten worden geleverd om de doelen te bereiken.
51
Wat mag het kosten? Het overzicht van baten en lasten begroting 2009 geeft voor de verschillende jaren weer de gerealiseerde resp. de geraamde bedragen. Nieuw is dat er onderscheid wordt gemaakt tussen enerzijds bestaand beleid en nieuw beleid, anderzijds tussen het saldo voor resultaatbestemming (zonder rekening te houden met mutaties in reserves) en het saldo na resultaatbestemming (inclusief mutaties reserves). Actuele externe en interne ontwikkelingen, intensivering of juist noodzakelijke inperking van bestaand beleid en nieuw beleid noopten tot budgettaire bijstellingen, die middels de Voorjaarsnota 2008 zijn geformaliseerd. Alle mutaties voortvloeiende uit deze Voorjaarsnota zijn derhalve gedefinieerd als “nieuw beleid”. De bedragen die bij de beleidsvelden zijn genoemd zijn exclusief de kapitaallasten van nieuwe investeringen, deze staan namelijk “macro” in het administratieve beleidsveld 0. Een toelichting hierop treft u aan bij de financiële begroting, pag. 101. De posten “nieuw beleid” worden onderaan de tabel nog beknopt weergegeven. Voor een uitgebreide toelichting wordt verwezen naar de Voorjaarsnota 2008, een compleet cijfermatig overzicht is nog opgenomen bij de financiële begroting, pag. 101. Aangezien de rekening 2007 een verantwoordingsdocument achteraf betrof, is de categorie “nieuw beleid” niet van toepassing. Het saldo is berekend als baten minus lasten. Alle bedragen zijn x € 1.000. Door afrondingen kunnen kleine verschillen ontstaan. Afwijkingen (diverse jaren) Hier vindt u een korte analyse van de grotere c.q. bestuurlijk relevante afwijkingen tussen de verschillende jaren. Het kan voorkomen dat de genoemde afwijkingen op zichzelf de mutatie van de totale baten en lasten niet volledig verklaren. In dat geval zijn er nog diverse kleinere plussen en/of minnen. Ook worden de kostenplaatsen/indirecte kosten buiten beschouwing gelaten. Deze worden bij het onderdeel “Financiële begroting” nl. afzonderlijk “macro” geanalyseerd aangezien deze aan de beleidsvelden worden doorbelast. Nieuw is de analyse van de meerjarige afwijkingen begroting 2010 -2012 ten opzichte van de begroting 2009. Deze afwijkingen zijn ontstaan door mutaties waarover in eerdere Voorjaars- of Najaarsnota’s is besloten. Voor een beter inzicht worden de daarin genoemde wat grotere bestuurlijk relevante mutaties hier kort herhaald. In de begroting 2009 betreft het de mutaties vanaf de Voorjaarsnota 2007. Investeringen Dit overzicht is nieuw en geeft weer per beleidsveld de beschikbare investeringsruimte per jaarschijf. Daarbij wordt ook onderscheid gemaakt tussen uitbreidingsinvesteringen en vervangingsinvesteringen. Bij een aantal investeringen kan echter sprake zijn van een gemengd karakter. Dan wordt per geval gekeken welke omschrijving het meest passend is. Een specificatie is opgenomen in §2 van de Financiële begroting (pag. 105). In de tweede kolom wordt aangegeven of het een uitbreidingsinvestering (u) of vervangingsinvestering (v) betreft. Afwijkingen ramingen 2008-2012 Net als “investeringen” is deze meerjarige analyse van de ramingen van de beschikbare investeringsruimte nieuw. Deze afwijkingen zijn ontstaan door mutaties waarover in eerdere Voorjaarsof Najaarsnota’ is besloten. Voor een beter inzicht worden de daarin genoemde mutaties hier kort herhaald, voorzover de wat grotere individuele posten bestuurlijk relevant waren. In de begroting 2009 betreft het de mutaties vanaf de Voorjaarsnota 2007.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? Als in dit beleidsveld bepaalde onderdelen prioriteit hebben gekregen en zijn vertaald naar een programma nieuwe stijl, wordt dat hier aangegeven.
52
Lasten 2009 per beleidsveld Beheer
Alg. Dekkingsmiddelen Bouwen/Wonen
Bestuur/Bedrijfsvoering
Verkeer/Vervoer Milieu Economie/Toerisme Veiligheid/Handhaving
Jeugd
Werk/Inkomen
Welzijn/Sport/Cultuur
Zorg
Baten 2009 per beleidsveld Veiligheid/Handhaving Werk/Inkomen
Verkeer/Vervoer Zorg Bouwen/Wonen Economie/Toerisme Alg. Dekkingsmiddelen
Bestuur/Bedrijfsvoering Milieu Jeugd Beheer Welzijn/Sport/Cultuur
53
54
Naam beleidsveld : 1. Bouwen en wonen Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het scheppen van optimale condities voor het woningaanbod en de woon- en leefomgeving alsook een wervend vestigingsklimaat. Onderscheiden deelterreinen: Ruimtelijke ordening; Woningbouw herstructurering; Natuur, landschap en groen; Wijkgericht werken Portefeuillehouders: „ F. Krasovec ( ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, wijkwethouder Kerkrade-Noord) „ P. Thomas (openbare ruimte, wijkwethouder West) „ R. Krewinkel (coördinatie wijkontwikkeling en wijkwethouder Kerkrade-Oost) Beleidskaders: Met betrekking tot het beleidsveld bouwen en wonen zijn diverse lokale en regionale beleidskaders relevant. Op rijksniveau fungeert de Nota Ruimte als kader. Provinciale beleidskaders: „ Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) 2006 „ Afsprakenkader Vitale kernen en buurten „ Uitvoeringsprogramma Wonen-Welzijn-Zorg „ Provinciale Woonvisie Limburg 2006-2010 Regionale beleidskaders: „ Uitvoeringsprogramma platteland in uitvoering (regio Parkstad Limburg en Provincie Limburg, 2007-2014) „ Regionaal structuurplan Parkstad Limburg (af te ronden in 2008-2009) „ Identiteit Parkstad Limburg 2004 „ Regionale woonmilieu visie “lekker thuis in Parkstad Limburg” 2004 „ Regionale Woonvisie op hoofdlijnen Parkstad Limburg 2006-2010 „ Regionale Woningbouwprogrammering 2006-2010 „ Document “Kwaliteitssturing Regionale woningmarkt. Van Zeef naar Zwengel”. Gemeentelijke beleidskaders: „ 4 integrale gebiedsvisies 2009-2010 „ Bestemmingsplannen „ Gemeentelijk ontwikkelingsprogramma ISV I periode 2000-2004 „ Gemeentelijk ontwikkelingsprogramma ISV II periode 2005-2009 „ Verordening VROM starterslening gemeente Kerkrade 2007 „ Jaarlijkse grondnota „ Beheersvoorschriften O.B.K. „ Verkoopvoorwaarden gemeentegrond aan particulieren „ Convenant duurzaam bouwen (update 2001) „ Prestatieovereenkomsten corporaties – gemeente „ Welstandsnota 2004 „ Bomenbeleidsplan (2006) „ Samenwerkingsovereenkomst tussen gemeente Kerkrade en de Kerkraadse Bewonersplatforms 24 april 2007 „ WMO-beleidsplan gemeente Kerkrade „ Convenant energiebesparing
55
Doel (Wat willen we bereiken?) Voldoende groen Aan de bestaande groen- en landschapselementen wordt grote waarde gehecht. De groene verbindingszones ( ecologische structuur ) binnen de stad en tussen aangrenzende gemeenten dienen behouden te blijven, overeenkomstig het bestemmingsplan buitengebied. Het groen in en om de stad heeft een grote betekenis voor het woon- en werkklimaat en voor de recreatieve en toeristische aantrekkelijkheid van de stad. Gestreefd wordt naar behoud en uitbreiding van de huidige groenstructuur van de stad, het ontwikkelen van groene verbindingszones tussen groengebieden buiten de wijken en tussen de wijken en het buitengebied. Hierbij dient aangesloten te worden bij de Parkstadgroenstructuur. Gebiedsgerichte ontwikkeling Centrum. Binnen de ruimtelijke ontwikkelingsopgave neemt de versterking van het centrumgebied een belangrijke plaats in. In dat kader worden plannen voorbereid c.q. zijn in gang gezet voor de vernieuwing van de Rodahal, het winkelcentrum en het (voormalig) ziekenhuisterrein Atrium, inclusief de na te streven lightrail verbinding Maastricht-Heerlen-Kerkrade-Avantis-Aken die de locatie voor de regio kan ontsluiten. Middels een gebiedsgerichte aanpak wordt gewerkt aan een samenhangende ruimtelijke structuur, waardoor de daarin op te nemen functies, zoals van cultuur, winkelen en zorg, optimaal worden afgestemd. Daarmee kan worden bereikt dat deze projecten elkaar naar inhoud, draagvlak en uitvoerbaarheid (financiering) versterken, zodanig dat vanuit deze projecten een belangrijke meerwaarde ontstaat voor de versterking van de positie van Kerkrade en haar imago. Koerswijziging in samenhang met demografische ontwikkeling. Zie ook paragraaf 8 “Grondbeleid”, onderdeel a voor wat betreft de Regionale Woonvisie. Concreet worden in verband met het krimpscenario 5 resultaatgebieden aangewezen: 1) Herstructurering van woonbuurten met veel sociale woningbouw 2) Verjonging middels de bouw van kwalitatief goede woningen voor jongeren en starters 3) Vergroten aanbod zorgwoningen 4) Nadruk op innovatie door het ontwikkelen van creatieve woonmilieus 5) Voldoende betaalbaar aanbod in de sociale huursector. Deze doelstellingen vereisen een striktere woningbouwprogrammering, teneinde het evenwicht in de woningmarkt te kunnen behouden. De lokale projecten zijn op regionaal niveau geselecteerd en geprioriteerd. Voor de periode 2006-2010 is vervolgens de Regionale Woningbouwprogrammering vastgesteld. Aantrekkelijk woonklimaat In de herstructurering van woonbuurten, zoals de Heilust, Rolduckerveld, Eygelshoven en BleijerheideNulland wordt met de betrokken woningcorporaties gewerkt aan het opstellen en gefaseerd realiseren van een integrale ruimtelijke visie, waarmee enerzijds het veelal eenzijdig opgebouwd woningbestand in deze buurten kan worden aangepast en anderzijds de openbare ruimte een belangrijke kwaliteitsimpuls krijgt. Ook wordt in de komende periode het aanbod van kwalitatief goede woningen voor jongeren en starters verder vergroot. Thans wordt zelfs op het gebied van particulier opdrachtgeverschap gestreefd naar het aanbieden van kavels in het goedkopere segment. Hierbij worden de kopers geholpen in onder meer het traject van opstellen bouwplan en aanvraag bouwvergunning zodat de ontwikkelingskosten kunnen worden verlaagd. In relatie tot de toenemende vergrijzing dient het aanbod van zorgwoningen verder te worden vergroot, in combinatie met een samenhangend aanbod van welzijnsvoorzieningen en zorgvoorzieningen. Daartoe werken gemeente, woningcorporaties, zorggroep Meander en Impuls nauw samen. Naast de beleidsmatige afstemming is het koplopersproject geïnitieerd, waardoor kosten voor aanvullende voorzieningen bij het omvormen van woningen tot zorgwoningen kunnen worden bekostigd. Een volgende speerpunt vormt de ontwikkeling van creatieve woonmilieus op zowel suburbane als centrumstedelijke locaties. Op deze wijze kan het aanbod van woningen in het middeldure en dure segment eveneens worden vergroot, zodat doorstroming in de verschillende segmenten mogelijk is. Tot slot dient de kernvoorraad sociale huurwoningen gegarandeerd te blijven.
56
De toewijzing van woningen geschiedt buiten de gemeente om, maar de gemeente kan de woningverhuurder (woningcorporaties) aanspreken op de prestatie-overeenkomsten. Intensivering van de samenwerking met de woningcorporaties is een permanent proces van aandacht. Gelet op de vergrijzing worden seniorenprojecten en woonzorg-projecten ontwikkeld, zodat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Doel „ „ „ „ „
van het wijkgericht werken is: Het vergroten van burgerbetrokkenheid Het verder verkleinen van de afstand tussen overheid en burgers Het geven van een impuls aan de kwaliteit en leefbaarheid van de woonomgeving, de afname van overige vormen van overlast zoals zwerfvuil en hondenpoep Het bevorderen van het integraal werken (ook binnen de gemeente) Het bevorderen van samenwerking tussen overheid en private partners
Hoe meten we dat? „ Bodemgebruikcijfers uit (te actualiseren) groenstructuurplan „ Beoordeling kwaliteit woonomgeving (Burgeronderzoek / Parkstadmonitor) „ Cijfers sector Stad, afd. Bouwen en Wonen / CBS: aantal (gerealiseerde c.q. te realiseren) nieuwbouw woningen per klasse (eengezins, meergezins, koop, huur prijsklasse) „ Cijfers sector Stad, afd. Bouwen en Wonen / CBS: aantal gesloopte woningen Indicatoren
2003
2005 44,8 m2 16,4 m2 2005
2007
7,0
7,0
6,9
2005
2006
2007*)
119 14 / 105 57 / 62 72
245 88 / 157 110 / 135 14
96 68 / 28 20 / 76 -
Oppervlakte groen per inwoner Oppervlakte stedelijk groen per inwoner Score (0-10) voor de algemene kwaliteit van de woonomgeving (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) Gerealiseerde woningen < eengezins- / meergezinswoningen < huur / koop Gesloopte woningen *) voorlopige cijfers
Wat gaan we doen in 2009? „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „
Actualiseren van het groenstructuurplan uit 1992 Creëren van groene vingers in de stedelijke structuur De verdere doorontwikkeling van de Anstelvallei als onderdeel van Park Gravenrode en landgoed Erenstein De ontwikkeling van het gebied nabij Rolduc en Berenbos als Eurodepark Voortzetting herstructurering Heilust, Rolduckerveld, Bleijerheide-Nulland en Eygelshoven Creëren zorgwoningen middels nieuwbouw en verbouw (o.a. Firenschat, Holzstraat, Laethof, Deken Deutzlaan, Erensteinerveld) Upgrading/uitbouwen winkelcentra (Centrum, Akerstraat-Carboonstraat, kern Eygelshoven) Creëren van bijzondere woonmilieus (o.a. Ursulinenpark, Kloosterpark Pannesheide, Grachterheide, Holzkuil) Creëren van centrumstedelijke woonmilieus (Marktstraat-Einderstraat, Hoofdstraat, Uitwerking Atriumlocatie Centrum Opstellen prestatiecontracten voor 2009 t/m 2012 alsmede jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s Ontwikkelen dislocaties Campus en Brede School (o.a. Past. Theelenstraat, Rolduckerstraat, Nassaustraat, Old Hickoryplein) en Kaffebergsweg) Ontwikkelen van starterswoningen (o.a. Anemonen-Lupine-Papaverstraat) Tevens zal in Parkstadverband in 2009 de procedure van de Structuurvisie Parkstad Limburg worden afgerond
57
„ „
„ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „
Afronding strategische visie Kerkrade Afronding van het project Medium Sized Cities (MSC) (Interreg IIIb-project). Gericht op ontwikkelingsvoorstellen in samenhang met demografische veranderingen. Mogelijk de ontwikkeling van een foyerconcept Deelname in interregprojecten 4e fase inzake Welcoming regions Deelname aan Regionaal project “Krimp als Kans 2”, onder andere uitwerking herstructureringsvisie, woonmonitor, wijkenaanpak, woonwensenonderzoek Opstellen + monitoren woningbouwprogramma zorgwoningen (nieuwbouw en verbouw) Uitvoering beleidsnotitie Bestrijding verpauperde panden in Kerkrade Door middel van het verstrekken van startersleningen worden de mogelijkheden van starters op de koopwoningmarkt verruimd Actualiseren van de 4 Integrale Gebiedsvisies Uitwerking raadsevaluatie wijkontwikkeling en verankering in de staande organisatie Realiseren van de jaarschijf 2009 van het Uitvoeringsprogramma Wijkontwikkeling ‘Stadskrant met wijkkaternen’ Wmo-taakstelling in de vorm van wijkloketten en Sociale Wijkteams integreren in het wijkgericht werken Uitvoeren projecten duurzaam schoner, veiliger en socialer op buurtniveau
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 1 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid
Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
8.789 6.632 -2.157
10.620 7.003 -3.617
8.007 4.949 -3.058
5.297 1.562 -3.735
4.520 791 -3.729
4.514 787 -3.727
n.v.t.
55 0 -55
-38 0 38
-38 0 38
-38 0 38
-38 0 38
Saldo voor bestemming
-2.157
-3.672
-3.020
-3.697
-3.691
-3.689
Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen
1.058 372
2.539 2.064
1.221 441
100 0
100 0
100 0
Saldo na bestemming
-2.843
-4.147
-3.800
-3.797
-3.791
-3.789
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: 3e Wijkmanager tlv wijkontwikkeling, diverse posten bedrijfsvoering. Ten behoeve van stadsvernieuwing en aanpak verpaupering is in de VJN 2008 ten laste van reserve parkeerfonds exploitatie een nieuwe reserve stadsvernieuwing gevormd ter grootte van € 0,5 miljoen (administratief beleidsveld 0).
58
Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 In 2007 zijn er voor € 58.000 eenmalige uitgaven en inkomsten verantwoord voor het Interreg project Medium Sized Cities. Bij grondexploitatieprojecten is een vergelijking tussen de besteding van de rekening 2007 t.o.v. begroting 2009 weinig zinvol omdat de uitgaven per project eenmalig worden gedaan en er derhalve geen afwijkingen kunnen worden verklaard. Door een gewijzigde regelgeving (BBV) voorschriften en een variabele middelen wijken de bedragen van de jaren 2007 en 2009 van elkaar af.
bevoorschotting van ISV
Door een eenmalige subsidieverstrekking aan de Baalsbruggermolen wijkt het monumenten budget met € 35.000 af t.o.v. 2009. Jaarlijks wordt er een bedrag beschikbaar gesteld voor de uitvoeringsprogramma’s. Deze budgetten zijn veelal incidenteel en lopen over de jaarschijven heen; een vergelijking met vorig jaar is dan ook weinig zinvol. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Het interreg project Medium Sized Cities wordt in 2008 afgesloten derhalve is er geen budget (€ 35.000) in 2009 geraamd. In 2008 is er een extra bedrag van € 60.000 voor diverse regionale en lokale onderzoeken geraamd. Bij grondexploitatieprojecten is een vergelijking tussen de besteding van de begroting 2008 na wijziging t.o.v. begroting 2009 weinig zinvol omdat de uitgaven per project eenmalig worden gedaan en er derhalve geen afwijkingen kunnen worden verklaard. Met ingang van 2009 is besloten dat de loonkosten van de wijkmanager € 70.000 in mindering wordt gebracht op de wop bijdrage. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 Er zijn geen noemenswaardige afwijkingen. Bij grondexploitatieprojecten is een vergelijking weinig zinvol. Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 1 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 34 0
Raming 2009 2.064 0
Raming 2010 0 0
Raming 2011 0 0
Raming 2012 0 0
Raming totaal 2.098 0
34
2.064
0
0
0
2.098
Afwijkingen ramingen 2008-2012 Het bedrag in 2009 heeft betrekking op het centrumplan. In de voorjaarsnota 2007 t/m de voorjaarsnota 2008 waren er m.b.t. beleidsveld 1 geen noemenswaardige mutaties.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? n.v.t.
59
Naam beleidsveld: 2. Verkeer en vervoer Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: De voorbereiding, planning en uitvoering van het verkeer- en vervoersbeleid gericht op het leveren van een bijdrage aan een goede, evenwichtige en veilige infrastructuur. Onderscheiden deelterreinen: Infrastructuur algemeen; Automobiliteit; Openbaar vervoer; Fiets/ voetganger Portefeuillehouders: „ F. Krasovec (verkeer en vervoer) „ P. Thomas (openbare werken) Beleidskaders: Met betrekking tot het beleidsveld verkeer en vervoer zijn diverse lokale en regionale beleidskaders relevant: „ Provinciaal Omgevingsplan Limburg (P.O.L.) „ Provinciaal en Regionaal Verkeers- en Vervoersplan (2007). „ Provinciale Nota Openbaar vervoer 2005 „ Wegenbeheersplan 2002-2006 „ Parkeerbalans Kerkrade - Centrum „ Verkeersveiligheidsplan 1997 „ Wegcategorisering (2007) „ Parkeerbeleidsplan (nog vast te stellen in 2008)
Doel (Wat willen we bereiken?) We hebben een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het regionaal verkeer- en vervoersplan. Deze kaders worden doorvertaald naar ons lokaal verkeer- en vervoersbeleid. Het onderhoudsprogramma van wegen, straten en pleinen - in relatie tot rioolvoorzieningen - wordt jaarlijks door de raad vastgesteld. Het aspect veiligheid krijgt zoveel mogelijk aandacht. Het parkeerbeleid zal worden uitgevoerd op basis van de nieuwe Parkeerbeleidsplan en de Parkeerbalans Kerkrade-Centrum. De gemeente levert een actieve bijdrage aan de verbetering van het gebruik en de kwaliteit van het openbaar vervoer. De ontwikkeling van het lightrail-systeem wordt voor de (Eu)regio en voor Kerkrade van grote betekenis geacht. De wegenstructuur van Kerkrade wordt geoptimaliseerd in relatie tot de regionale verkeersafwikkelingen. De resultaten van de tracé-merstudie naar de Buitenring en de Kerkraadse alternatieven worden hierbij betrokken. Daarbij wordt de gemeentelijke infrastructuur gericht naar de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. De werkgroep verkeer adviseert in het kader van verkeersmaatregelen. Evaluaties van Duurzaam Veilig Verkeer (30 km/h)-zones vinden plaats op initiatief van de werkgroep verkeer. In het kader van verkeerseducatie wordt extra aandacht geschonken aan de verkeersveiligheid nabij scholen.
60
Hoe meten we dat? „ Ongevallenregistratie-cijfers Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV), Ministerie Verkeer en Waterstaat „ Politie c.q. buurt/wijkmonitor (meldingen verkeersoverlast) „ Tevredenheid over verkeer in de buurt (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Parkeeropbrengsten „ Aantal verzoeken / klachten werkgroep verkeer Indicatoren 2004
2005
2006
556 498 56 2
554 492 61 1
470 411 58 1
2005
2006
2007
129
176
220
2003
2005
2007
31 %
29 %
32 %
2005
2006
2007
Parkeeropbrengsten (x € 1.000,--)
545
532
566
Aantal verzoeken/klachten (werkgroep verkeer)
201
157
161
Aantal < < <
geregistreerde ongevallen uitsluitend materiële schade ongevallen met letsel ongevallen met dodelijke afloop
Aantal meldingen van verkeersoverlast Percentage inwoners dat tevreden is met verkeersdrukte in eigen buurt (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor)
Wat gaan we doen in 2009? „ „ „ „ „ „ „ „
Inbreng leveren aan PVVP en op basis van het vastgestelde RVVP een doorvertaling maken naar de lokale verkeer- en vervoersplannen Verdere evaluatie van het programma Duurzaam Veilig, met extra aandacht voor het ombouwen van woonwijken naar duurzaam veilige verblijfsgebieden Het tracé van de Buitenring Parkstad Limburg zal worden vastgesteld. Een doorontwikkeling van het lightrailproject Zuid-Limburg Voorbereiden van toespitsing van het lokale wegennet op het nieuwe tracé van de Buitenring Parkstad Limburg Onderhoud en reconstructie wegen en fietspaden. Verkeerseducatie en –communicatieprojecten Behandeling verkeersverzoeken in Werkgroep Verkeer
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 2 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming
Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
1.259 791 -468
1.154 744 -410
1.184 753 -431
1.159 752 -407
1.148 749 -399
1.132 749 -383
n.v.t.
150 0
98 0
78 0
78 0
78 0
-468
-560
-529
-485
-477
-461
61
BELEIDSVELD 2 Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Rekening 2007
Bijgestelde begroting 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Meerjaren begroting 2011
Meerjaren begroting 2012
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
-468
-560
-529
-485
-477
-461
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Openbaar vervoer toegankelijk maken bushaltes, uitvoering RVVP (verkeersveiligheidsactiviteiten), diverse posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 De geraamde post diensten van derden verkeer wijkt met ca € 100.000 in 2009 af t.o.v. de rekening cijfers 2007 i.v.m. nieuw beleid toegankelijk maken bushaltes en uitvoering rvvp. In 2007 is er eenmalig € 103.000 besteed aan de pilot gratis openbaar vervoer voor ouderen in daluren. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 De jaarschijf 2008 wijkt met ca. € 60.000 af van de raming 2009 ivm een onderzoek naar ligthrail. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 Structureel achterblijven van parkeerinkomsten (2010 en volgende jaren -/- 75.000 euro) (VJN2007). Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 2 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 258 20
Raming 2009 250 20
Raming 2010 200 20
Raming 2011 200 20
Raming 2012 200 20
Raming totaal 1.108 100
278
270
220
220
220
1.208
Afwijkingen ramingen 2008-2012 In de voorjaarsnota 2007 t/m de voorjaarsnota 2008 waren er m.b.t. beleidsveld 2 geen noemenswaardige mutaties.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? n.v.t.
62
Naam beleidsveld: 3. Milieu Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Zorg dragen voor een goed en leefbaar milieu alsmede het uitvoeren van de inzameling van huishoudelijke afvalstoffen. Stimulering van de toepassing van duurzame productiemiddelen en duurzame energie. Dit beleid is er nadrukkelijk op gericht om waar mogelijk klimaatbeleid resp. energiebesparing als vliegwiel te gebruiken om ook andere maatschappelijke effecten te bewerkstelligen (jeugd en jeugdeducatie (scholen); het creëren van werkgelegenheid in klimaat/energieprojecten en op behoud en verbetering van inkomen voor mensen met een kleine beurs door middel van een beperking van energiekosten). Onderscheiden deelterreinen: Milieubeheer; Afval Portefeuillehouders: „ R. Krewinkel milieu/afval en reiniging Beleidskaders: Verschillende beleidskaders zijn relevant: Gemeentelijke beleidskaders „ Milieuprogramma 2008 „ Milieuhandhavingsprogramma 2009 „ Protocollenboek handhaving milieuregelgeving „ Sanctie- en gedoogstrategie milieuhandhaving „ Bouwbesluit en bouwverordening „ Convenant energiebesparing „ Convenant duurzaam bouwen „ Bodembeleidsplan „ Bodemkwaliteitskaart „ Wet handhavingsstructuur „ Klimaatconvenant „ Ontwikkelingsprogramma isv-2 Provinciale beleidskaders „ Wet handhavingsstructuur „ Besluit luchtkwaliteit
Doel (Wat willen we bereiken?) Een goed en leefbaar milieu. De gemeente speelt een voortrekkersrol op milieugebied. Met het oog op duurzame ontwikkeling zal maximale aandacht worden besteed aan milieu in brede zin. Er zal actief beleid worden gevoerd gericht op de besparing van energie waarbij de insteek is ook andere maatschappelijke effecten te bewerkstelligen (jeugd en jeugdeducatie (scholen); het creëren van werkgelegenheid in klimaat/energieprojecten en op behoud en verbetering van inkomen voor mensen met een kleine beurs door middel van een beperking van energiekosten). Initiatieven van burgers dienaangaande worden gestimuleerd en ondersteund.
63
Hoe meten we dat? „ „ „
RD4-monitor (restafval en GFT) Tweejaarlijks burgeronderzoek De benchmark watdoetjegemeente.nl
Indicatoren Restafval/GFT
2005
2006
2007
Aangeboden hoeveelheid restafval (tonnage)
14.557
13.540
13.482
Aangeboden hoeveelheid GFT (tonnage)
4.072
3.904
4.105
2007
2008
2009
rekening
begroot
begroot
321.133
415.200
430.200
Aandeel kosten kwijtschelding in % tot de totale kosten van de afvalverwerking
5,8%
7,4%
7,7%
Aandeel kosten kwijtschelding per aansluiting in €
14,32
18,64
19,42
Aantal aansluitingen
22.418
22.275
22.150
Kwijtschelding in relatie tot kosten afvalverwerking Toerekening kwijtschelding in € aan afvalverwerking
In 2007 zijn 1.908 aanvragen voor kwijtschelding ontvangen waarvan er 1.438 zijn toegekend. In 2007 is er in totaal circa € 504.000 besteed aan kwijtschelding. Van dit bedrag is circa € 321.000 toegerekend aan de afvalstoffenheffing en een bedrag van circa € 183.000 aan de rioolheffing. Een algemene beleidsmatige uiteenzetting inzake kwijtschelding is gegeven in de paragraaf lokale heffingen.
Wat gaan we doen in 2009? „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „
Monitoren effecten afval-inzamelplan; Het restant van de woningen belast door wegverkeerslawaai, die zich op de zogenaamde A-lijst bevinden, wordt gesaneerd; Uitvoering van het geluidactieplan; Projectmatige uitvoering van het klimaatconvenant (thema’s woningbouw; gemeentelijke gebouwen; verkeer en vervoer en bedrijven); Onderzoek en rapportage in het kader van het Besluit luchtkwaliteit; de uitkomsten dienen mede als toetsingskader voor ruimtelijke ingrepen, stadsvernieuwingsprojecten en mobiliteitsbeleid; Uitvoeren van convenant energiebesparing 2008 – 2011 met de woningcorporaties en huurdersfederatie de Koepel; Uitvoering van het Milieuhandhavingsprogramma 2009; Ontwikkelen en uitvoeren integraal beleidskader met betrekking tot klimaat en duurzaam energiegebruik; Deelname aan en uitvoering van het Essentbespaarplan, een en ander in nauwe samenwerking met de provincie Limburg; Periodiek overleg met de denktank die de gemeente adviseert op het gebied van milieu en mee op zoek gaat naar nieuwe projecten op dit gebied; De mogelijkheid onderzoeken tot het inrichten van een loket voor praktische energieadviezen voor burgers en bedrijven.
64
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 3 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
6.032 12.107 6.074
6.399 7.129 730
6.077 7.059 982
6.027 7.040 1.013
6.027 7.040 1.013
6.026 7.040 1.014
n.v.t.
35 480 445
36 240 205
-2 240 242
-2 240 242
-2 240 242
6.074
1.175
1.187
1.255
1.255
1.256
443 51
0 243
0 22
0 -9
0 -9
0 -9
5.683
1.418
1.209
1.246
1.246
1.247
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Nieuwe initiatieven milieubeleid (energiebesparingsplan i.r.t. essent bespaarplan), verhoging dividend essent. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 De post milieubeleid in de begroting 2009 wijkt met € 37.000 af t.o.v. de rekening 2007 omdat er voor nieuwe milieu initiatieven middelen zijn vrijgemaakt in de voorjaarsnota 2008. Voor de sanering van een tankstation in de Veldhofstraat is in 2007 een eenmalige vergoeding ontvangen en uitbetaald van ca. € 110.000. Voor klimaatbeleid is er in 2007 een subsidie van € 31.000 ontvangen welke besteed is aan separate projecten. In 2007 is de 4e en laatste bijdrage ad € 32.000 van het Rijk ontvangen voor de vervaardiging van de geluidskaart. Van dit bedrag is er € 12.000 besteed en het restant bedrag is als ntb 2007 opgevoerd. In 2007 is het project energiecompetitie uitgevoerd. Voor dit project is van de corporaties en de gemeenten Heerlen en Landgraaf een bijdrage van € 69.000 ontvangen. Deze middelen zijn in 2007 besteed. I.v.m. de verkoop van Essent Kabelcom heeft er in 2007 een extra dividend uitkering plaatsgevonden door Essent. Door deze meevaller wijkt de realisatie van 2007 af van 2009. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Voor het project externe veiligheid is in 2008 een provinciale bijdrage van € 43.000. Volgens planning zal deze bijdrage in 2008 worden besteed. Door een gefaseerde bevoorschotting wijkt het geraamde budget voor de energiecompetitie in 2009 met € 23.000 af van het geraamde budget in 2008. Uit de jaarrekening 2007 van Essent blijkt dat Essent het jaar 2007 positiever heeft afgesloten dan verwacht. Daarom zal Kerkrade in 2008 een additioneel dividend van circa € 480.000 ontvangen. Omdat er nog diverse grote onzekerheden en kostenposten zijn, is in de Voorjaarsnota 2008 deze meevaller voor een bedrag van € 240.000 (50%) structureel doorgetrokken voor de jaren 2009 e.v.
65
Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 In de Voorjaarsnota 2007 was het structurele dividend Essent voor de jaren 2010 en verder met € 650.000 opgehoogd. Afgezien van de overige dividendontwikkelingen bij Essent (zie toelichting bij afwijkingen hiervoor), zijn er geen overige noemenswaardige afwijkingen. Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 3 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 0 0
Raming 2009 0 0
Raming 2010 0 0
Raming 2011 0 0
Raming 2012 0 0
Raming totaal 0 0
0
0
0
0
0
0
Afwijkingen ramingen 2008-2012 In de voorjaarsnota 2007 t/m de voorjaarsnota 2008 waren er m.b.t. beleidsveld 3 geen mutaties.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? n.v.t.
66
Naam beleidsveld: 4. Economie en toerisme Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het ontwikkelen van een voorwaardenscheppend beleid voor het goed functioneren van bedrijfsleven en warenmarkt en het bevorderen van een voldoende gedifferentieerd werkgelegenheidsaanbod. Het ontwikkelen van een strategisch en uitvoerend toeristisch en recreatief beleid. Onderscheiden deelterreinen: Werkgelegenheid; Revitalisering bedrijventerreinen; Toerisme; Weekmarkten en kermissen; Public relations en marketing Portefeuillehouders: „ J. Som (public relations en marketing) „ F. Krasovec (ruimtelijke ordening) „ P. Thomas (economische zaken en toerisme) „ W. Terpstra (markt- en kermiswezen) Beleidskaders: „ Beleidsplan “Perspectief voor Parkstad Limburg 2007-2010” en kadernota economie Parkstad Limburg „ Kadernota Ondernemen in Kerkrade 2006 „ Beleidsnota Toerisme en recreatie gemeente Kerkrade (2000) „ Regionaal toeristisch plan „ Projectplan Grensland Wormdal, Pferdelandpark, Euregionale 2008 „ Lokaal toeristisch plan klavertje vier „ Programma Ontwikkelingsmaatschappij Parkstad Limburg (Parkstad Attractiestad, Imagocampagne). „ Perspectief voor Parkstad: Beleidsplan Parkstad Limburg 2007-2010 / programma Strategie & Samenwerking. „ Marktverordening en marktbeleidsplan „ Nota kermisbeleid en evaluatienota
Doel (Wat willen we bereiken?) „
„ „ „ „
„
„
De gemeente zorgt voor de randvoorwaarden voor een gezonde groei van bedrijven in de stad, waarbij impulsen voor de bestaande economische structuur een belangrijke rol spelen. Meer differentiatie wordt hierbij nagestreefd. Behoud en, waar mogelijk, uitbreiding van werkgelegenheid staat voorop. Revitalisering van bedrijventerreinen heeft prioriteit. Voor bedrijfsterreinen worden beeldkwaliteitplannen opgesteld. Ondernemers zijn gebaat bij een gerichte informatievoorziening en een efficiënte afhandeling van vergunningverlening. De bedrijvigheid van de ambulante handel/marktkooplieden wordt bevorderd, waarbij een gevarieerd aanbod aan producten wordt nagestreefd. In dat verband wordt tevens een opwaardering van de weekmarkten nadrukkelijk nagestreefd; Een gevarieerd aanbod aan attracties op de kermissen in Kerkrade wordt nagestreefd, waarbij met name voor het centrum inkadering in het totaalaanbod aan evenementen/activiteiten onderwerp van aandacht is. Het verkopen van het “product” Kerkrade met behulp van de inzet van diverse marketinginstrumenten. Belangrijke factor daarbij is het draagvlak bij de eigen inwoners voor het product. De economische effecten die het gevolg zijn van de marketingstrategie zullen positief bijdragen aan het doel: Kerkrade, een vitale en aantrekkelijke stad te maken.
67
„
„
Binnen de regionale profilering (regiobranding) zal de gemeente Kerkrade aanvullend en specifiek zich met zijn sterke punten profileren (citybranding). Bovendien zal afstemming plaatsvinden tussen de organisatie van evenementen en citybranding. Onderdeel toerisme: zie programma toerisme.
Hoe meten we dat? „ Bedrijvenregister (ETIL/Parkstad Limburg): ontwikkeling bedrijfsvestigingen en werkzame personen „ Aantal standplaatsen „ Zie programma Toerisme Indicatoren 2005
2006
2007
1.958 /
2.032 /
2.106 /
17.147
16.436
16.037
Percentage arbeidsplaatsen afgezet tegen de beroepsbevolking (werkgelegenheidsindex)
100
96
90
Aantal detailhandelsvestigingen /
413 /
400 /
400 /
werkzame personen (1 april)
2.029
2.025
2.044
84
99
81
Aantal bedrijfsvestigingen / aantal werkzame personen (1 april)
Aantal standplaatsen 4 markten (31 december) Zie verder programma Toerisme
Wat gaan we doen in 2009? Werkgelegenheid / stimuleren bedrijven „ Verkoop kavels op bedrijvenpark Rodaboulevard/de Locht „ Nadere invulling stedelijk dienstenterrein Rodaboulevard/de Locht i.c. Parkstad Limburg Stadion e.o. „ Uitvoering kadernota “Ondernemen in Kerkrade”: randvoorwaarden scheppen voor ondernemers, dienstverleningsprocessen stroomlijnen, stimulerend beleid m.b.t. starters. „ Bijdrage leveren aan de uitvoering van de kadernota “Economie Parkstad Limburg” en werkplan economie: o.a. uitwerking promotie/acquisitie op regionale schaal, uitvoering activiteitenplan 2009 BTM, Stimulering Ondernemerschap binnen uitvoeringsprogramma Kennis Onderwijs en Arbeidsmarkt, etc. „ Afronding revitalisering bedrijventerrein Spekholzerheide (fase III) „ Relatiebeheer bestaand bedrijfsleven d.m.v. bedrijfs- en werkbezoeken, deelname aan beurzen etc. Public relations en marketing „ Voortzetting van de in het verleden ingezette marketinginstrumenten (uitzenden van de tvcommercial en daaraan gekoppeld “reminders” bij grotere evenementen, flyers, banieren etc.). Het inzetten van deze marketinginstrumenten wordt afgestemd op de regionale initiatieven. „ Met het oog op het WMC-jaar 2009 worden een nieuwe dvd-film “Hart voor Kerkrade” en een daarvan afgeleide tv-commercial gepresenteerd. „ Deelname aan het initiatief Parkstad Service Pas (2008-2010) Markten/kermissen „ Evaluatie van het marktbeleid in de vorm van het opstarten van een tevredenheidsonderzoek onder zowel de marktkooplieden, de bezoekers van de markt als ook de gevestigde middenstand rond de markt. „ Implementatie van de uit een rapport van de Centrale Vereniging Ambulante Handel voortvloeiende aanbevelingen omtrent herinrichting van weekmarkt en brancheverdeling, voorzover dat op basis van de huidige infrastructurele inrichting mogelijk is. Toerisme: „ zie programma toerisme
68
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
Rekening 2007
Bijgestelde begroting 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
1.654 1.313 -342
1.654 1.429 -225
1.266 1.105 -161
1.164 1.183 19
3.014 3.034 20
2.993 3.035 42
n.v.t.
0 0 0
43 0 -43
43 0 -43
-7 0 7
-7 0 7
Saldo voor bestemming
-342
-225
-204
-24
27
49
Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen
200 0
400 0
400 0
500 0
500 0
500 0
Saldo na bestemming
-542
-625
-604
-524
-473
-451
BELEIDSVELD 4 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Stimulering startende ondernemers / ondernemen in Kerkrade, diverse posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 De jaarlijkse bijdrage ad € 24.000 voor bedrijventerreinmanagement wordt vanaf 2008 op een centrale plek (budget Parkstad) verantwoord. Voor het jaar 2009 is er voor het project stimulering startende ondernemers ondernemen in Kerkrade € 50.000 begroot. Het batige/nadelige saldo van de exploitatie van de bedrijventerreinen wordt aan het eind van een dienstjaar geactiveerd en toegevoegd aan de boekwaarde. De kosten en baten van een exploitatie zijn eenmalig van aard. Na afronding van een project worden de revenuen toegevoegd aan de reserve grondexploitatie obk. Ten aanzien van de markten waren in de rekening 2007 de stroomkosten € 20.000 meer en de marktgelden € 18.000 minder dan begroot 2009. Ten aanzien van de kermissen waren in de rekening 2007 de elektriciteitskosten € 32.000 minder dan begroot (relatie met minder opbrengsten staangelden). Verder was in de rekening 2007 sprake van € 30.000 minder staangelden dan in de begroting 2009. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Voor het jaar 2008 is er voor stimulering startende ondernemers € 100.000 geraamd voor de jaarschijf 2009 is een bedrag van € 50.000 begroot.
Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 Voortzetting van de stimulering startende ondernemers/ondernemen in Kerkrade voor het jaar 2010 betekent een nadeel voor het begrotingssaldo van € 50.000. De forse stijging in 2011 van baten en lasten bestaand beleid heeft te maken met grondexploitatie Locht.
69
Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 4 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 324 0
Raming 2009 350 0
Raming 2010 375 0
Raming 2011 315 0
Raming 2012 475 0
Raming totaal 1.839 0
324
350
375
315
475
1.839
Afwijkingen ramingen 2008-2012 Om de kans op cofinanciering betreffende euregionale eurodepark groter te maken is voor het jaar 2012 een extra eigen investeringsimpuls van 160.000 euro geraamd (VJN2008).
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? Toerisme.
70
Naam beleidsveld: 5. Veiligheid / Handhaving Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het in samenwerking met diverse partners - met gebruikmaking van de volledige veiligheidsketen ontwikkelen van beleid, realiseren van uitvoeringsplannen en projecten die gericht zijn op het bereiken van een optimaal leefklimaat in buurten en wijken waar burgers zich veilig voelen. Onderscheiden deelterreinen: Openbare orde algemeen; Rampenbestrijding; Criminaliteitspreventie, Uitvoering bijzondere wetten en plaatselijke verordeningen; Handhaving en toezicht Portefeuillehouders: „ J. Som (openbare orde en veiligheid / rampenbestrijding / handhaving en coördinatie) „ F. Krasovec (ruimtelijke ordening / bouw- en woningtoezicht) „ R. Krewinkel (milieu) Beleidskaders: „ Wijkveiligheidsbeleid en wijkveiligheidsplannen. „ Beleidsnota coffeeshopbeleid. „ Beleidsnota prostitutiebeleid. „ Horeca-convenant veilig uitgaan met vastgesteld sanctiebeleid. „ Algemene plaatselijke verordening. „ Rampenplan met bijbehorende deelplannen. „ Convenant veiligheidshuis. „ Veiligheidsbeleid openbare ruimte. „ Nota implementatie Wet Bestuurlijke Boete. „ Integrale gebiedsvisies „ Lokale welstandsnota Kerkrade (excessenregeling) „ Monumentenverordening. „ Sanctie- en gedoogstrategie milieu-, bouw- en ro-regelgeving, beleidsplan bouwhandhaving en uitvoeringsprogramma’s t.b.v. handhaving „ Beleidsnotitie bestrijding verpauperde panden in Kerkrade Diverse wetten „ Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (treedt naar verwachting in 2009 in werking), Wet handhavingsstructuur, Woningwet / Bouwbesluit / Bouwverordening, Wet op de Ruimtelijke Ordening, Wet Milieubeheer incl. uitvoeringsbesluiten.
Doel (Wat willen we bereiken?) Een optimaal leefklimaat in de buurten en wijken realiseren, waarbij de burgers zich veilig voelen, met name gericht op: „ afname van het drugstoerisme en de overlast ervan „ afname van overige vormen van overlast „ voorkomen van ongewenste bedrijfsvestigingen in de buurten en wijken De gemeente moet zichtbaar veiliger worden. Inwoners hechten groot belang aan orde en veiligheid. Veiligheid zal daarom nauwgezet worden gevolgd (monitoring) en veiligheidsaspecten krijgen ruime aandacht bij alle beleidsvelden. Personen, bedrijven en organisaties zullen op hun verantwoordelijkheid worden aangesproken. De gemeente zal versterkt inzetten op de handhaving van regels, die op uitvoerbaarheid zullen worden getoetst. Toezicht en handhaving zullen waar mogelijk op elkaar worden afgestemd (gecoördineerd).
71
Bouwwerken dienen te voldoen aan de geldende bouwkundige eisen met name op het gebied van brand- en constructieve veiligheid. Verpaupering dient te worden voorkomen c.q. te worden bestreden. De (drie) gedoogde coffeeshops zullen streng worden gecontroleerd. Tegen verkoop van softdrugs elders (huisdealers) wordt met inzet van het gewijzigd wettelijk instrumentarium voortvarend opgetreden. De handhaving professionaliseren. Hoe meten we dat? „ Onveiligheidsgevoel van burgers (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Ervaringsgevoel dat drugsoverlast veel of weinig voorkomt (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor). „ Meldingen (drugs)overlast en (nieuw) afhandelingstijd (Meldpunt (drugs)overlast). „ Instellen van een 0-meting van activiteiten (horeca) per buurt „ Registratie bouwtoezicht en bouwcontroles (aanschrijvingen) bij Bouw- en Woning Toezicht. Indicatoren Aandeel inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen woonbuurt
2003
2005
2007
gemiddeld in Kerkrade
38 %
36 %
34 %
51 %
48 %
45 %
(Spekholzerheide)
(Heilust)
(Heilust/
24 %
21 %
24%
(Terwinselen)
(Terwinselen)
(Terwinselen)
35 %
38 %
34 %
Aandeel inwoners dat vindt dat drugsoverlast vaak in de buurt voor komt
2003
2005
2007
gemiddeld in Kerkrade
12 %
13 %
11 %
28 %
29 %
22 %
(Eygelshoven Kom)
(Bleijerheide/ Rolduckerveld)
(Eygelshoven Kom)
3%
1%
(Terwinselen)
(Terwinselen)
12 %
10 %
buurt met hoogste onveiligheidsgevoel (in 2007 buurtcluster) buurt met laagste onveiligheidsgevoel (in 2007 buurtcluster) gemiddeld in Parkstad Limburg
buurt met hoogste ervaren drugsoverlast (in 2007 buurtcluster) buurt met laagste ervaren drugsoverlast (in 2007 buurtcluster) gemiddeld in Parkstad Limburg
Kaalheide)
1% (Terwinselen/ Waubacherveld) 8%
Aantal meldingen meldpunt drugsoverlast
2005
2006
2007*
Kerkrade algemeen
163
141
75
9
10
7
139
115
52
15
16
16
-
-
-
Wijk Noord
(Eygelshoven – Kom, Hopel, Waubacherveld en Vink)
Wijk Oost (Kerkrade - Centrum, Holz, Nulland,
Bleijerheide, Erenstein, Rolduckerveld, Chevremont en Haanrade)
Wijk West (Spekholzerheide, Heilust, Terwinselen, Kaalheide, Gracht en Verspreide huizen)
Niet drugs gerelateerd of niet in Kerkrade
* via politie/misdaad anoniem ter kennis genomen meldingen (45) zijn niet in overzicht meegenomen
72
Bouwcontrole
2005
2006
2007
Aantal bouwcontroles
1.281
797
841
97
77
88
Aantal klachten
Wat gaan we doen in 2009? „ „
„
„ „ „
„ „
„
„ „ „ „
De ingestelde task-force drugsoverlast is intern gestructureerd en uitgebreid met externe partners, waarbij het meldpunt drugsoverlast een spilfunctie vervult. In 2008 is de gewijzigde Opiumwet frequent toegepast en heeft de burgemeester reeds een aanzienlijk aantal panden/illegale verkooppunten van verdovende middelen voor bepaalde tijd gesloten. Deze aanpak zal in 2009 verder worden gecontinueerd en waar nodig worden aangepast aan nieuwe jurisprudentie. In het kader van een evaluatie van de resultaten van toepassing van het gewijzigde artikel 13b Opiumwet (sluitingsbepaling) zal tevens worden afgewogen of het geformuleerd coffeeshopbeleid en het daarin opgenomen maximumstelsel bijstelling behoeft. Verdere doorontwikkeling van de “Oranje” kolom (gemeentelijke kolom) in de crisesbestrijding zal verder zijn beslag krijgen, zowel lokaal alsook regionaal en zowel monodisciplinair alsook multidisciplinair. In 2009 zal de regionalisering van de brandweer in operationele zin gestalte krijgen. Wijkveiligheidsbeleid. De per wijk vastgestelde wijkveiligheidsplannen zullen verder worden geïmplementeerd en uitgevoerd. De inzet van het instrumentarium dat de Wet Bevordering Integriteitsbeoordeling door het Openbaar Bestuur (BIBOB) biedt zal worden gecontinueerd alsook zal de in het kader van het project Bestuurlijke Aanpak Criminaliteit uitgewerkte aanpak op basis van het convenant ketenpartners worden voortgezet. Afhankelijk van de ontwikkelingen in het kader van de landelijke kaderwet prostitutie zal het lokaal en regionaal prostitutiebeleid worden geactualiseerd. Na afronding van de oriëntatie op de mogelijkheden tot toepassing van het instrument van de bestuurlijk boete zal het besluitvormingsproces dienaangaande worden afgerond en zal het instrument voor de gemeente Kerkrade in praktijk worden gebracht. Handhaving in de openbare ruimte. Ten behoeve van de inzet van het cluster handhaving zullen de voor 2008 vastgestelde handhavings- en communicatieplannen verder worden geïmplementeerd en bijgesteld. De door het veiligheidshuis/veiligheidsdistrict Kerkrade gehanteerde aanpak zal op onderdelen verder worden gefinetuned. Uitvoering van het handhavingsbeleid op het gebied van milieu, bouwen en ruimtelijke ordening (uitvoeringsprogramma’s). Coördinatie van toezicht en handhaving in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO). Uitvoering beleidsnotitie bestrijding verpauperde panden in Kerkrade.
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009
Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
Rekening 2007
Bijgestelde begroting 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
4.658 770 -3.888
5.204 825 -4.379
5.254 834 -4.420
5.254 854 -4.400
5.156 756 -4.400
5.156 756 -4.400
n.v.t.
-50 0 50
-45 0 45
2 0 -2
49 0 -49
49 0 -49
-3.888
-4.329
-4.375
-4.402
-4.449
-4.449
73
Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Rekening 2007
Bijgestelde begroting 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Meerjaren begroting 2011
Meerjaren begroting 2012
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
-3.888
-4.329
-4.375
-4.402
-4.449
-4.449
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Brandweer, diverse posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 Algemeen OOV De binnen het onderdeel oov algemeen “nieuw beleid” genoemde middelen worden in geval van opstart van activiteiten overgeboekt naar de desbetreffende begrotingspost. In die zin is te verklaren dat de rekening een saldo van 0 laat zijn. Uit deze post is o.a. een bedrag van € 50.000 bestemd voor het versneld oppakken/uitvoeren van projecten in het kader van wijkveiligheidsplannen overgeheveld naar 2008, alsook is een aanzienlijk deel overgeheveld naar de post diensten derden in verband met het uitvoeren van onderzoeken. In verband met de uitstroom in 2007 van medewerkers die binnen het cluster handhaving op basis van de Wet Integratie Werkzoekenden met een contract voor bepaalde tijd te werk waren gesteld zijn de uitgaven in 2007 aanzienlijk minder geweest dan in de begroting was voorzien. In relatie met de voorziene uitbreiding van het cluster handhaving, waaronder ook de tewerkstelling van personen met toepassing van de Wet Werk en Bijstand is deze post op dat onderdeel gehandhaafd. Het bedrag van € 45.000 stichting Impuls heeft betrekking op de plaatsing op parttime basis van een medewerker van Impuls op de functie van kwartiermaker Veiligheidshuis Brandweer In het kader van de in 2002 gerealiseerde gemeenschappelijke regeling Brandweer Parkstad Limburg zijn afspraken gemaakt omtrent de door de aangesloten gemeenten te leveren bijdrage. Gedurende de eerste 5 jaren vanaf 2003 is uitgegaan van de gemeentelijke (brandweer) begroting 2002, waarna met ingang van 2008 een andere berekeningssystematiek (evenredige verdeling) is doorgevoerd. Deze heeft geleid tot een verhoging van de door de gemeente Kerkrade te leveren bijdrage van afgerond € 165.000. Veiligheidshuis Het veiligheidshuis district Kerkrade is feitelijk operationeel met ingang van 2008. In die zin is het verschil met de rekening 2007 eenvoudig te verklaren. Criminaliteitspreventie De gemeente Kerkrade neemt sinds 2005 samen met een viertal gemeenten deel aan het pilot-project bestuurlijke aanpak criminaliteit. In verband met de toetreding per 1 januari 2008 van de overige gemeenten in de regio Limburg-Zuid is de regionaal binnen het project aanwezige reserve aangewend ter dekking van de door de pilotgemeenten te leveren financiële bijdrage over 2007. Met ingang van 2008 zijn de aangesloten gemeenten de jaarlijks op basis van inwonertal vastgestelde bijdrage verschuldigd. Uitvoering bijzondere wetten. In het jaar 2007 is het bedrag aan leges bijzondere wetten fors toegenomen. Thans kan nog niet worden ingeschat in hoeverre hier – bijv. op basis van economische ontwikkelingen – sprake is van een trend dan wel van een eenmalig incident. Op basis van de verdere ontwikkelingen zal te zijner tijd worden bezien of en zo ja in hoeverre bijstelling van de begroting nodig is. Uitvoering plaatselijke verordeningen In geval in het kader te realiseren “uitzettingen” in verband met het stallen van inboedel op de openbare weg door de gemeente kosten worden gemaakt (toezicht, vernietiging dan wel afvoer en opslag bij Rd4), worden deze door de gemeente verhaald op de opdrachtgever van de uitzetting. De verwachting is gerechtvaardigd te veronderstellen dat deze in de toekomst een omvang zullen hebben als verwoord in de rekening 2007. De door de gemeente in deze te ontvangen kosten worden geboekt op de post “vergoeding geleverde diensten” in de subcategorie bijzondere wetten/plaatselijke verordening. Uiteindelijk zal het onderwerp “uitzettingen” budgettair neutraal dienen te verlopen.
74
Bouwleges In 2007 is € 652.000 aan bouwleges ontvangen. Voor de jaarschijf 2009 is een bedrag van € 664.000 geraamd. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Algemeen OOV De afronding van de in 2007 opgestarte externe onderzoeken zijn in 2008 nog ten laste gebracht van de post diensten derden OOV. Deze onderzoeken zijn inmiddels afgerond en vervat in een rapportage en zullen derhalve in 2009 niet meer terug komen. Dit verklaart het verschil in de begroting 2008 en 2009. Brandweer De brandweer Parkstad Limburg gaat per 1-1-2009 op in de Brandweer Zuid-Limburg en maakt in die zin geen begroting meer op. Voor de nieuw op te richten Brandweer Zuid-Limburg zijn de kaders voor 2009 tot en met 2011 aangegeven, nl. € 2.046.000, € 2.093.000, € 2.140.000, waarbij wordt opgemerkt dat beide laatstgenoemde bedragen exclusief indexering zijn. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 Verhoging bijdrage aan Brandweer Parkstad Limburg a.g.v. ontwikkelingen flo, arbeidstijdenbesluit en indexering personeels- en overige kosten. 2010 en volgende jaren nadeel € 400.000 (VJN 2007). De begroting 2008 van Brandweer Parkstad Limburg gaat uit verhoogde bijdragen per inwoner van de deelnemende gemeenten. Structurele tegenvaller 2010 en volgende jaren nadeel € 161.000 (NJN 2007) Voor de regionalisering van de brandweer Zuid- Limburg alsmede voor het nemen van stappen om aansluiting te zoeken bij andere operationele partners dan GGD/GHOR worden structurele middelen beschikbaar gesteld. Voor 2010 nadeel € 53.000, voor 2011 en volgende jaren € 100.000 (VJN2008).
Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 5 Uitbreiding Vervanging
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 0 0
Raming 2009 0 0
Raming 2010 0 0
Raming 2011 0 0
Raming 2012 0 0
Raming totaal 0 0
0
0
0
0
0
0
Totaal tbv dit beleidsveld Afwijkingen ramingen 2008-2012 N.v.t.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? N.v.t.
75
Naam beleidsveld: 6. Jeugd Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het voorkomen van maatschappelijke uitval voor de leeftijdsgroep 0 – 23 jaar in het algemeen, door het realiseren, behouden en afstemmen van een adequaat voorzieningenniveau en activiteitenaanbod op lokaal en regionaal niveau. Onderscheiden deelterreinen: Voorzieningen; Lokale activiteiten; Regionale activiteiten; Afstemming en samenhang Portefeuillehouders: „ H. Bosch (onderwijs / educatie/ jeugdbeleid) Beleidskaders: Lokale en regionale beleidskaders „ Integraal Huisvestings Plan primair en speciaal onderwijs 2006 - 2010 „ Nota integraal jeugdbeleid 2007 „ Kader internationalisering onderwijs (2005) „ Overeenkomst vroegtijdig schoolverlaten (2005) „ Regionale Educatieve Agenda (2006)
Doel (Wat willen we bereiken?) Zie programma Jeugd. Voor de overige onderwerpen zijn geen specifieke doelen geformuleerd, daar deze als “regulier” worden beschouwd. Hoe meten we dat? „ Zie programma Jeugd. „
Voor de overige onderwerpen zijn geen specifieke te meten gegevens geformuleerd.
Indicatoren Omschrijving
jaar
jaar
jaar
Zie programma Jeugd. Voor de overige onderwerpen zijn geen specifieke indicatoren benoemd.
Wat gaan we doen in 2009? „ „
Zie programma Jeugd Voor de overige onderwerpen zijn geen specifieke activiteiten benoemd, daar deze als “regulier” worden beschouwd.
76
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 6 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming Mutaties reserves* - toevoegingen - onttrekkingen
Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
6.719 415 -6.304
6.173 367 -5.806
6.096 336 -5.760
5.957 318 -5.639
5.887 318 -5.569
5.821 318 -5.503
n.v.t.
116 101 -15
230 210 -20
294 274 -20
367 347 -20
20 0 -20
-6.304
-5.821
-5.780
-5.659
-5.589
-5.523
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
Saldo na bestemming -6.304 -5.821 -5.780 -5.659 -5.589 -5.523 * De mutaties in onderwijsreserves lopen via het administratieve beleidsveld 0. In het overzicht van het verloop reserves en voorzieningen is het verloop van de onderwijsreserves i.r.t. exploitatie en investeringen te volgen.
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Maatschappelijke stages, centrum voor jeugd en gezin en brede doeluitkering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 Onderhoud/beheerskosten Brede School zijn in 2009 € 20.000 lager i.v.m. aflopende reeks. De verschillen tussen de beleidsonderdelen Onderwijs betreffen diverse over- en/of onderschrijdingen terzake Onderwijshuisvesting welke jaarlijks worden gesaldeerd met de decentralisatiereserve onderwijs. Het budget leerlingenvervoer stijgt in 2009 t.o.v. 2007 met € 28.000. De uitgaven voor achterstandenbeleid waren in 2007 € 23.000 hoger dan de raming in 2009 vanwege de uitvoering van het projekt “rugzakjes”. Voor onderwijsbegeleiding/ontwikkeling zijn in 2007 extra uitgaven gedaan i.v.m. de gemeentelijke bijdrage aan de inrichting van de Eurode Lernwerkstatt. In 2009 is een nieuwe begrotingspost voor Jeugdzorg (centrum voor jeugd en gezin) opgenomen vandaar een verschil van € 210.000 t.o.v. 2007. Hetzelfde is van toepassing voor wat betreft het Bos-project Steltloper voor een bedrag van € 64.000. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 De verschillen tussen de beleidsonderdelen Onderwijs betreffen diverse over- en/of onderschrijfdingen terzake Onderwijshuisvesting welke jaarlijks worden gesaldeerd met de decentralisatiereserve onderwijs. De ophoging van de post Jeugdzorg in 2009 t.o.v. 2008 met € 110.000 is een gevolg van de raming van het budget voor het centrum voor jeugd en gezin . Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 In 2008 zal gestart worden met de opzet en inrichting van een lokaal Centrum voor Jeugd en Gezin. Door het rijk worden hiervoor middelen beschikbaar gesteld. Voor Kerkrade is een budget beschikbaar in 2010 van 274.000 euro, in 2011 347.000 euro. De uitgaven liggen vooralsnog op een overeenkomstig niveau. (VJN2008).
77
Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 6 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 2.000 0
Raming 2009 1.430 0
Raming 2010 850 0
Raming 2011 0 0
Raming 2012 0 0
Raming totaal 4.280 0
2.000
1.430
850
0
0
4.280
Afwijkingen ramingen 2008-2012 Het merendeel van de kolom 2008 en bijna de helft van kolom 2009 heeft betrekking op huisvesting onderwijs / plein. In de Najaarsnota 2007 waren de middelen 2007 anders gefaseerd, nl. naar 2009). De extra gymzaal Plein (Kerkrade-West) kan niet gedekt worden uit onderwijsmiddelen. Derhalve een investering in 2009. Raming € 750.000 (VJN2007). Voor het realiseren van de unilocatie Blokkenberg in het kader van Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs is een investeringen nodig van € 850.000. De reserve parkeerfonds exploitatie dekt € 500.000 (VJN2008).
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? Jeugd – VSV: Voorzieningen, lokale activiteiten, regionale activiteiten, jeugdzorgbeleid (zorg en regie).
78
Naam beleidsveld: 7. Welzijn, sport en cultuur Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het beleidsveld is gericht op het mogelijk maken dat mensen in redelijkheid in sociale verbanden kunnen leven en kunnen participeren in de samenleving. Daartoe behoort onder meer het ondersteunen en het stimuleren van vrijwilligersinitiatieven. De voorzieningenstructuur dient vraag gestuurd en toegankelijk te zijn voor alle burgers. Daarnaast gaat het beleidsveld in op het bieden van gelegenheid aan de bevolking om de vrije tijd op een zinvolle manier te besteden door middel van bewegen, ontmoeten en culturele / educatieve activiteiten. Onderscheiden deelterreinen: Bibliotheek; Muziekonderwijs; Sociaal cultureel werk; Kunst en cultuur; Sport; Vormingswerk Portefeuillehouders: „ H Bosch (bibliotheek / educatie) „ R. Krewinkel (welzijn) „ W. Terpstra (cultuur) „ F. Krasovec (sport) Beleidskaders Gemeentelijke en regionale beleidskaders: „ De kunst van de samenwerking – culturele samenwerking Parkstad Limburg 2001-2004 „ (concept) Subsidieverordening vrijwilligersorganisaties gemeente Kerkrade (2008) „ (concept) Subsidieverordening professionele instellingen gemeente Kerkrade (2008) „ Tarievenbeleid sportaccommodaties gemeente Kerkrade „ Cultuurbeleid gemeente Kerkrade voor de komende periode „ Overeenkomst gemeente(n) en openbare bibliotheken (Parkstad Limburg) „ Beleid Actief Kunstbeheer gemeente Kerkrade „ Nota Sportstimulering (2007) „ (Concept) Nota sportaccommodaties (2008) „ Plan van aanpak gemeenschapshuizen “Sociaal investeren in mensen en wijken’ (2008) „ (concept) nota vrijwilligersbeleid (2008)
Doel (Wat willen we bereiken?) De inwoners in de gelegenheid stellen de vrije tijd op een actieve en/of passieve wijze zinvol in te vullen en te beleven door nadere invulling te geven aan het sport- en cultuurbeleid. De deelname aan het vrijwilligerswerk verhogen door een gericht vrijwilligersbeleid en het in randvoorwaardelijke zin ondersteunen van het vrijwilligerswerk. De deelname aan sport en culturele activiteiten dient voor iedereen mogelijk te zijn, ook voor de minima in onze gemeente. Hiervoor kan een beroep worden gedaan op de Verordening Sociale en Culturele Activiteiten. Het bevorderen van de integratie van allochtonen via de sport. Middels naschoolse activiteiten zal een extra impuls worden gegeven aan het sportstimuleringsbeleid en zullen de verenigingen hierin een belangrijke rol gaan vervullen. Meer bewegen voor alle inwoners zal eveneens extra aandacht gaan krijgen middels sportstimuleringsprojecten in combinatie met het gezondheidsbeleid. De gemeente zal gebruik maken van de landelijke uitvoeringsprogramma’s nationaal actieplan sport en bewegen en de combinatiefuncties. Hierbij staat voorop het voorkomen en wegwerken van lichamelijke klachten naast het sociale aspect van deelname aan sport.
79
Hoe meten we dat? „ Percentage inwoners dat actief is als vrijwilliger (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Percentage sportbeoefenaars (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Percentage jeugdleden en volwassen leden bij gesubsidieerde verenigingen (t.o.v. het aantal jeugdigen tot 18 jaar in Kerkrade respectievelijk t.o.v. het aantal 18 jarigen en ouder in Kerkrade) „ Bezoekers van uitvoeringen in Parkstad Limburg Theaters Indicatoren Maatschappelijke participatie
2003
Percentage vrijwilligers
26 %
2005 25 %
2007 27 %
Percentage sportbeoefenaars onder volwassenen (18 jaar en ouder)
44 %
44 %
48 %
2005
2006
2007
Percentage jeugdleden bij Kerkraadse verenigingen t.o.v. < 18-jarigen in Kerkrade op 1 januari
42,6 %
41,8 %
43,3 %
Percentage volwassenen bij Kerkraadse verenigingen t.o.v. ≥ 18-jarigen in Kerkrade op 1 januari
17,6 %
16,8 %
17,0 %
Theaterbezoek Aantal bezoekers Parkstad Limburg Theaters
2005 103.370
2006 107.790
2007 174.573
Wat gaan we doen in 2009? Welzijn en cultuur „ Uitvoering nieuwe subsidieverordeningen vrijwilligersorganisaties en professionele instellingen gemeente Kerkrade en de daaraan gekoppelde beleidsregels Activiteitensubsidie, Evenementensubsidie en Tegemoetkoming huisvestingskosten. „ De uitvoering van het vrijwilligersbeleid „ Bezinning op de toekomstige rol van de muziekschool ten aanzien van de muziekeducatie „ Bezinning op de toekomstige rol van de Vrije Academie ZOM ten aanzien van de kunstzinnige vorming in het algemeen en de cultuureducatie in het verlengde van het nieuwe rijksbeleid. „ Het verder volgen van de ontwikkelingen van de bibliotheekvernieuwing op Parkstad Limburg niveau. „ De realisatie van de verbouwing van de Rodahal. „ De uitvoering van het nieuwe evenementenbeleid. „ De uitvoering van het vastgestelde plan van aanpak gemeenschapshuizen. Sport „ De uitvoering van de vier BOS projecten „ De opstart van de activiteiten in het kader van het nationaal actieprogramma Sport en Bewegen „ De invulling van de combinatiefuncties „ De uitvoering van de renovatie, vernieuwing van de 2 gemeentelijke tenniscomplexen met aanleg van all weatherbanen „ De aanleg van een kunstgrasoefenveld bij de voetbalvereniging Haanrade „ Het realiseren van een nieuw contract ten behoeve van het beheer en de exploitatie van de binnensportaccommodaties vanaf 1 januari 2010.
80
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 7 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
Rekening 2007
Bijgestelde begroting 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
9.197 865 -8.332
8.599 837 -7.762
8.357 771 -7.586
8.292 757 -7.535
8.141 743 -7.398
8.020 743 -7.277
n.v.t.
249 0 -249
411 0 -411
488 0 -488
498 0 -498
508 0 -508
-8.332
-8.011
-7.997
-8.023
-7.896
-7.785
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
-8.332
-8.011
-7.997
-8.023
-7.896
-7.785
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Exploitatiesubsidie botanische tuin, accommodatiebeleid (gemeenschapshuizen), Parkstad Limburg Theaters, zwembad exploitatie maatschappij Limburg, evaluatie subsidieregelingen welzijn, bibliotheek certificeringsnorm, actieprogramma cultuurbereik, compensatie professionele welzijnsinstellingen. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 Bibliotheek 2007 valt € 18.000 lager uit vanwege een afrekening van provinciale middelen. De stijging van de kosten ontwikkeling accommodatiebeleid gemeenschapshuizen in 2009 t.o.v. 2007 zijn een gevolg van uitvoering plan van aanpak gemeenschapshuizen Ten gevolge van implementatie van nieuw beleid subsidieverordeningen is de raming in 2009 € 65.000 hoger. Door het terugdraaien van een bezuiniging uit 2005 en het extra opvoeren van kosten m.b.t. niet-gebouw gebonden kosten is de raming van de exploitatiebijdrage Wijngrachttheater in 2009 met € 60.000 verhoogd. Door de aanschaf van een mobiel podium in de Rodahal en toepassing van de minimus regeling t.b.v. de exploitant zijn de werkelijk gemaakte kosten in 2007 € 125.000 hoger afgezet tegen de begroting 2009. In de begrotingsposten 2009 van het beleidsonderdeel Sportstimulering zijn t.o.v. 2007 de BOS-subsidies ad €137.000 verwerkt. In 2007 is € 20.000 meer aan diensten derden sportaccommodaties uitgegeven dan in 2009 geraamd. De jaarlijkse bijdrage aan Heton de beheerder van de sportaccommodaties valt in 2007 € 25.000 hoger uit op basis van vastgestelde meerjarenafspraken. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Het subsidiebedrag t.b.v. bibliotheek is met € 75.000 opgehoogd i.v.m. nieuwe ontwikkeling bibliotheekvernieuwing. Als gevolg van de aanpak gemeenschapshuizen is het budget m.i.v. 2009 met € 50.000 verhoogd. Tengevolge van de gewijzigde administratieve verwerking van de BOS-subsidies sluit 2008 niet aan bij 2009 (transitoria).
81
In begrotingscijfers 2009 van Maatschappelijk Werk is de loon- en prijscompensatie uit voorjaarsnota 2008 verwerkt. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 Actualisatie exploitatieovereenkomst binnensportaccommodaties met Heton Sport bv. Nadeel jaarschijf 2010 -/- € 54.000 (NJN2007). Diverse posten VJN 08: De positie van de gemeenschapshuizen moet worden verbeterd. Daartoe is een masterplan ontwikkeld. Naast investeringen in geselecteerde gemeenschapshuizen wordt ook gekozen voor verhoogde exploitatiebijdragen. De jaarschijven 2010 tot en met 2012 worden dientengevolge met -/- € 152.000 belast. Problematieken met betrekking tot Parkstad Limburg Theaters, afkoop kapitaallasten, indexering bijdrage en bezuinigingen nopen per saldo tot structurele ophoging van het budget van PLT, nadeel 2010 e.v.j. -/- € 60.000. Om het vernieuwingsproces van de bibliotheek te ondersteunen, mede om noodzakelijke certificering te waarborgen, is een verhoging van de gemeentelijke bijdrage nodig. Vanaf 2010 zijn de budgettaire consequenties -/- € 100.000. Evaluatie van de subsidieregelingen Welzijn resulteert in een structureel verhoogd budget. Het nadeel voor 2010 e.v.j. bedraagt -/- € 65.000. De exploitatie en beheer van het zwembad d’r Pool door de Exploitatiemaatschappij Limburg gaat meer geld kosten. Budgetophogingen zijn aan de orde met als gevolg nadelen voor het begrotingssaldo, 2010 -/- € 62.000, 2011 -/- € 72.000 en 2012 -/- € 82.000. Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 7 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 3.238 160 3.398
Raming 2009 7.200 100 7.300
Raming 2010 550 100 650
Raming 2011 200 100 300
Raming 2012 0 100 100
Raming totaal 11.188 560 11.748
Afwijkingen ramingen 2008-2012 Voor noodzakelijk groot onderhoud aan sportvelden alsmede voor de vervanging van inrichtingselementen etc. zijn additionele middelen nodig. € 160.000 voor 2008 en voor de jaren 20092011 telkens € 100.000. (VJN2007). Diverse posten VJN2008: Qua investeringsvolume is in de VJN2008 voor de gemeenschapshuizen (rapport metafoor) rekening gehouden met een bedrag van € 3,3 miljoen voor de periode 2008 -2012, waarvan het merendeel in 2008 en 2009. Daarvan wordt € 2,0 miljoen afgedekt uit de reserve parkeerfonds. Het investeringsvolume Rodahal is met € 1,0 miljoen verhoogd, ten laste van het parkeerfonds. Voor de renovatie van een tweetal tenniscomplexen alsmede voor aanleg van een kunstgrasoefenhoek op het Sportpark Haanrade beloopt de bruto-investering in 2009 € 1,6 miljoen. € 1,0 miljoen wordt uit de reserve parkeerfonds exploitatie gedekt.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? N.v.t.
82
Naam beleidsveld: 8. Zorg Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: De gemeente is ten aanzien van verschillende bevolkingsgroepen verantwoordelijk voor een aantal vormen van zorg, die zich richten op inkomen, ondersteuning, maatschappelijke participatie, hulp en maatschappelijke voorzieningen. Per 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van kracht. Het maatschappelijke doel van de Wmo is: meedoen. Meedoen van álle burgers aan álle facetten van de samenleving, al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Dat is de onderlinge betrokkenheid tussen mensen. En als dat niet kan, is er ondersteuning vanuit de gemeente. Gekozen werd daarbij voor een beleidsarme of -luwe overgang van alle taken. In het overgangsjaar 2007 startte echter in nauwe samenwerking met het Wmo platform de beleidsinhoudelijke overwegingen van het brede Wmo-beleid. In 2008 staat daarbij vanuit het prestatieveld ‘informatie, advies en cliëntondersteuning’ de methodiek van sociale wijkteams en wijkloketten prominent voorop. Daarnaast wordt in 2008 de intensieve Wmo communicatiemix en burgerparticipatie op eenzelfde wijze als bij de implementatie voorgezet. Kortom, lokaal, sociaal en pro-actief zijn de centrale sleutelwoorden binnen de Kerkraadse Wmo. Gemeenten dienen zorg te dragen voor de instandhouding van een GGD ter uitvoering van krachtens de wet WCPV opgedragen taken. Onder collectieve preventie wordt verstaan: de bescherming en bevordering van de gezondheid van de bevolking of van specifieke groepen daaruit, alsmede het voorkomen en opsporen van ziekten onder de bevolking. Burgers die vanwege hun inkomenssituatie tot de doelgroep behoren, ondersteunen in hun sociale, mentale en financiële weerbaarheid en activeren om (hernieuwd) deel te nemen aan de samenleving. Onderscheiden deelterreinen: Hulpverlening en maatschappelijke dienstverlening; Gehandicapten; Gezondheidszorg; Ouderen; Inburgering (allochtone oud- en nieuwkomers); Zorg voor de gemeentelijke minima Portefeuillehouders: „ H. Bosch (sociale zaken) „ R. Krewinkel (maatschappelijke zorg / volksgezondheid) Beleidskaders: Samenleving „ Integraal gezondheidsbeleid Kerkrade 2007 – 2011 “Tsezame Jezonk” „ Burgerparticipatie binnen de Wmo „ Mantelzorgondersteuning vanuit de Wmo „ Sociale wijkteams en wijkloketten „ Zorg binnen de Wmo „ Startdocument Wonen Welzijn Zorg 2003 „ 4 jaren beleidsplan Wmo „ Wmo-beleid, besluit en –verordening 2007; „ Convenant koploper Modernisering AWBZ, w.o. Regionaal Uitvoeringsprogramma Wonen Welzijn Zorg, Parkstad Limburg en Nuth (dec. 2005) SoZaWe „ Beleidsplan SoZaWe 2009 „ Toeslagen-, afstemmings-, handhavingsverordening Wwb oktober 2008 „ Kadernota Hoogwaardige handhaving 2007 en beleidsplan Hoogwaardig Handhaven 2009 „ Beleidsregels terugvordering 2005, verh aal Wwb 2005, krediethypotheek en pandrecht 2007 „ Verificatie en validatieplan 2005
83
„ „ „ „
Verordening en beleidsregels Wet inburgering 2007 Verordening en beleidsregels sociaal culturele activiteiten 2007 Richtlijnen bijzondere bijstand 2008 Reïntegratie en langdurigheidstoeslag: voorzover van toepassing: zie beleidsveld 9 voor kaders
Doel (Wat willen we bereiken?) Zorg: Bevorderen van maatschappelijke participatie van burgers en het zolang mogelijk zelfstandig kunnen blijven functioneren en wonen in de eigen sociaal-maatschappelijke leefomgeving. Pro-actief zorgdragen voor een laagdrempelige toegang tot alle Wmo- voorzieningen. Zorg op maat en vraagafhankelijke sturing van het aanbod welzijnsvoorzieningen en vrijwilligers- en mantelzorg. Integrale ketenzorg tussen preventie, cure en care conform de uitgangspunten van het nieuwe integrale gezondheidsbeleid. Uitvoer van het Masterplan Kerkrade, waartoe de (mogelijke) ontwikkeling van een Health Care Campus en een pilot reumazorg behoren. Nieuwbouw en woningaanpassing om meer zorgwoningen te realiseren. De “diensten bij wonen met zorg” verder te ontwikkelen . Gezondheidszorg Kerkrade behartigt de belangen van al haar burgers bij de borging van de ketenorganisatie van de gezondheidszorg. Hiertoe moeten alle gerelateerde beleidsvelden betreffende de collectieve preventie, de eerste lijn, ziekenhuissector, Wmo en OGGZ op elkaar afgestemd worden. Dit leidt tot resultaatafspraken waarbij de uitvoering een middel is om te komen tot het doel. Ook beleidsvelden vanuit de Sector Stad en de Sector SoZaWe zijn betrokken. Het verbeteren van de condities die leiden tot een betere volksgezondheid in de breedste zin van het woord. Het verkleinen van de gezondheidsverschillen tussen bevolkingsgroepen door middelen maar ook door mensen aan te spreken op hun individuele verantwoordelijkheden. Opvang / inburgering Het optimaal integreren (zowel taalkundig als sociaal - maatschappelijk) van de allochtone Kerkraadse burger. De maatschappelijke participatie van inburgeraars laten toenemen door het informeren en voorlichten van inburgeraars en het aanbieden van inburgeringsvoorzieningen. Tevens toenemen arbeidsparticipatie van inburgeraars. Beoogd effect: zowel de nieuw – als oudkomer wordt veeleer als Kerkradenaar dan als vreemdeling in de lokale samenleving ‘gezien’, geaccepteerd en opgenomen. Minimabeleid: Het trachten te voorkomen dan wel oplossen van problematische financiële situaties van burgers middels actief inkomensondersteunend beleid, alsmede het leveren van een financiële bijdrage ter voorkoming van sociale uitsluiting (sociaal, maatschappelijk en cultureel). Beoogd effect: het op een hoger peil brengen van de sociaal maatschappelijke levensstandaard van de Kerkraadse bevolking. Hoe meten we dat? „ Registratie aanvragen en toekenningen Wet Maatschappelijke Ondersteuning „ Landelijke Wmo benchmark en klanttevredenheidsonderzoek „ Wijkgesprekken en bestuurlijke huisbezoeken „ Gegevens m.b.t. gezondheidsbeleving, huisvesting en maatschappelijke participatie (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Registratie aanvragen bijzondere bijstand / sociale culturele activiteiten en schuldhulpverlening / huisuitzettingen „ Registraties inburgering: % diploma, % actief bij of lid van vereniging, club of organisatie
84
Indicatoren Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)
2005
2006
2007
Aantal woningaanpassingen (toekenningen)
399
480
405
Aantal vervoersvoorzieningen (toekenningen)
435
605
429
Gezondheidsbeleving
2003
2005
2007
Eigen oordeel matige of slechte gezondheid (%)
24 %
26 %
23 %
Maatschappelijke participatie
2003
2005
2007
3,5
3,3
3,6
2005
2006
2007
904 / 487
873 / 450
805 / 491
Deelnemers CAZ per 31 december
1.775
1.750
1.200
Minimabeleid
2005
2006
2007
Trajecten schuldhulpverlening
63
80
156
Huisuitzettingen
73
74
59
2005
2006
2007
48
44
25
nvt
in nov2007 72 Witrajecten opgestart
n.b.
max. 15% voor ouders, % actieve kinderen hoger
Schaalscore maatschappelijke participatie Inkomen / bijstand Aanvragen bijzondere bijstand / sociaal-culturele activiteiten
Opvang / participatie nieuwkomers Inburgeraars met WIN certificaat Aantal gediplomeerden inburgerings-examen
nvt
Aantal inburgeraars actief in Kerkraadse samenleving (meting wordt vanaf 1 juli 2008 vast onderdeel van de intakeprocedure).
n.b.
Wat gaan we doen in 2009 ? Samenleving „ Evaluatie en doorontwikkeling prestatieafspraken inzet ouderenadviseurs „ Ontwikkeling project valpreventie „ Organiseren zorgmarkt „ Continueren wijkgesprekken „ Evaluatie en doorontwikkeling Wmo platform „ Evaluatie en doorontwikkeling sociale wijkteams „ Benchmark Wmo „ Doorontwikkelingen Agenda 22 „ Maatschappelijke opvang/zwervers „ Coördineren, regisseren uitvoering voornemens Koploper Modernisering AWBZ: door nieuwbouw, maar vooral ook door woningaanpassing, grote aantallen zorgwoningen realiseren en de “diensten wonen met zorg” verder ontwikkelen en gezamenlijk met de ketenpartners implementeren; „ Uitvoering 4jaren beleidsplan Wmo, waaronder verbeteren toegankelijkheid woningen, gebouwen, openbare ruimten e.d. en verdere implementatie individuele voorzieningen Wmo „ Coördineren en bewaken Masterplan Transmuraal & Medisch Centrum Kerkrade „ Start uitvoering integraal gezondheidsbeleid 2007 – 2011 “Tsezame Jezonk” „ Coördineren en bewaken pilot reumazorg in Atrium Kerkrade „ De opzet en ontwikkeling van een Health Care Campus in Kerkrade Sozawe „ verbeteren, verdiepen van samenwerking op het terrein van schuldhulpverlening; „ versterkte inzet op ‘problematiek achter de voordeur’ (individuele benadering); „ participatie SoZaWe in sociale wijkteams; „ prognose inburgeringsexamens 80.
85
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 8 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
17.683 2.606 -15.077
16.728 2.421 -14.307
16.900 2.369 -14.531
16.944 2.349 -14.595
16.894 2.349 -14.545
17.011 2.349 -14.662
n.v.t.
124 0 -124
134 0 -134
134 0 -134
134 0 -134
134 0 -134
-15.077
-14.431
-14.665
-14.729
-14.679
-14.796
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
-15.077
-14.431
-14.665
-14.729
-14.679
-14.796
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Individuele voorzieningen maatschappelijke ondersteuning en lokaal gezondheidsbeleid vooralsnog budgettair neutraal mede a.d.h.v. bestaande budgetten en subsidies. Verder schuldhulpverlening en enkele posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 Het voordeel bij de GGD betreft m.n. de afrekening van de liquidatie € 455.000. Stichting Meldpunt Moeilijk Plaatsbaren ligt/lag twee jaar achter met de facturering en daarnaast heeft de gemeente Kerkrade een aantal kwalitatieve vraagstukken aan de orde gesteld, waardoor de betalingen achter hebben gelopen. Via het budget flankerend beleid worden kosten van (tijdelijke) projecten verrekend, waarvoor de additionele inkomsten op andere rekeningen binnenkomen. In 2007 waren dat (termijnen van) BTEH Blijvend Thuis in Eigen Huis en Makelaarsoverleg. Diverse posten WMO: De automatiseringskosten in 2007 zijn € 42.000 hoger dan in 2009 i.v.m. aanschaf Dis4GWS systeem. Diensten derden zoals onderhoudskosten verzekeringen etc. zijn in 2009 € 76.000 lager geraamd. De kapitaallasten 2009 t.o.v. 2007 zijn € 500.000 lager i.v.m. vervroegde afschrijvingen restant boekwaardes. De kosten woningaanpassingen zijn in 2009 € 400.000 lager geraamd waartegenover een stijging van de verhuiskostenvergoedingen van € 35.000 staat. De raming voor trapliften valt in 2009 € 130.000 lager uit. In 2007 zijn door het Rijk een aantal grote woningaanpassingen uitbetaald. Daarnaast is een extra bijdrage m.b.t. mantelzorg ontvangen, in totaliteit € 250.000 meer dan in 2009. De uitgaven en inkomsten aan bijzondere bijstand 2007 zijn beïnvloed door incidentele verstrekking van leenbijstand als gevolg van de pardonregeling waardoor de uitgaven en inkomsten € 70.000 hoger zijn dan begroot in 2009. De kosten voor schuldhulpverlening zijn in 2009 circa € 140.000 hoger begroot dan de daadwerkelijke uitgaven over 2007 als gevolg van de toegenomen vraag en de uitbreiding van het productscala. Bij de taak “inburgering” was in 2007 sprake van samenloop van invoering van de WI met overgangskosten van de WEB-WI en de afrekening van kosten en rijksbijdragen van de tot en met 2006 vigerende WIN.
86
Hierdoor zijn de uitgaven en inkomsten in de rekeningcijfers 2007 beduidend hoger dan begroot in 2009. Niet volledige besteding van de WI-middelen heeft in 2007 geleid tot een toevoeging van € 218.000 aan de “voorziening rijksmiddelen Sozawe”. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Diverse posten WMO: De raming voor kapitaallasten hulpmiddelen is in 2009 met € 165.000 verhoogd. In 2009 is voor een bedrag van € 260.000 aan lagere kosten woningaanpassingen geraamd. De post diensten derden vervoerskosten is in 2009 verhoogd met € 500.000 mede als gevolg van het vervallen van openbaar vervoer en het sluiten van een nieuw contract. De geraamde kosten diensten derden huishoudelijke verzorging zijn in 2009 met € 180.000 verlaagd. De uitgaven voor schuldhulpverlening zijn in de begroting 2008 € 40.000 hoger dan in de begroting 2009 door de nog in 2008 aan de KBL te betalen garantiebijdrage 2005. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 De wijzigingen van de Uitvoeringsregeling Invorderingswet 1990 per 1 januari 2007 leiden tot structureel verhoogde kosten met betrekking tot kwijtschelding voor riool en afvalstoffen heffing. Nadeel voor 2010 en volgende jaren -/- € 160.000. Dekking vanaf 2010 via de tarieven waardoor compensatie ontstaat +/+ € 160.000. (VJN2007) Generieke compensatie voor professionele instellingen op basis van jaarlijkse indexatie maakt voor 2010 en volgende jaren budgetverhoging noodzakelijk, -/- € 54.000. (VJN2007) Onderhandelingsresultaat inzake bezuinigingen Stichting Impuls wordt in meerdere jaarschijven gerealiseerd. In 2010 bedraagt het nadeel -/- € 78.000. (VJN2007) De grotere vraag naar schuldhulpverleningsproducten alsmede een structurele gerichte aanpak ter voorkoming van problematische schuldensituaties leiden in de periode van 2010 tot en met 2012 tot een extra structurele belasting van de begrotingsruimte van -/- € 125.000. (VJN2008) Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 8 Uitbreiding Vervanging
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 0 1.500
Raming 2009 0 1.500
Raming 2010 0 1.500
Raming 2011 0 1.500
Raming 2012 0 1.500
Raming totaal 0 7.500
1.500
1.500
1.500
1.500
1.500
7.500
Totaal tbv dit beleidsveld Afwijkingen ramingen 2008-2012 N.v.t.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? Diverse onderdelen hebben gezondheidszorg en wmo.
een
relatie
met
Integraal
87
gezondheidsbeleid,
in
het
bijzonder
Naam beleidsveld: 9. Werk en inkomen Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Burgers die vanwege hun inkomenssituatie tot de doelgroep behoren, ondersteunen in hun sociale, mentale en financiële weerbaarheid en activeren om (hernieuwd) deel te nemen aan de samenleving. Onderscheiden deelterreinen: Arbeidstrajecten; Arbeidssubsidies; Projecten; Uitkeringen; Verhaal en terugvordering, Debiteurenbeheer en incasso; Handhaving Portefeuillehouders: „ H. Bosch (sociale zaken) Beleidskaders „ Beleidsplan SoZaWe 2009 „ Toeslagen-, reïntegratie-, afstemmings-, handhavingsverordening Wwb oktober 2008 „ Verordening langdurigheidstoeslag 2009 en beleidsregels 2007 „ Kadernota Hoogwaardige handhaving 2007 en beleidsplan Hoogwaardig Handhaven 2009 „ Beleidsnotitie reïntegratie Wwb 2004 Parkstad „ Beleidsregels reïntegratie Kerkrade 2008 en uitvoeringsregels artikelen 7, 8 en 9 reïntegratieverordening „ Beleidsregels loonkostensubsidies Kerkrade 2008 „ Beleidsregels terugvordering 2005, verhaal Wwb 2005, krediethypotheek en pandrecht 2007 „ Verificatie en validatieplan 2005 „ Verordening persoonsgebonden budget WSW 2008 en cliëntparticipatie WSW 2008
Doel (Wat willen we bereiken?) Generale doelstelling Participatie van alle burgers - ongeacht hun inkomen - op een aanvaardbaar niveau in de Kerkraadse samenleving. Wet - en regelgeving alsmede de gemeentelijke beleidsvrijheid die zodanig wordt ingevuld en ingezet, dat telkens een bijdrage wordt geleverd aan de hoofddoelstelling van participatie: 'Werk boven Inkomen'. Reïntegratie Burgers ondersteunen en begeleiden bij het vinden van betaald of onbetaald werk. Inkomensvoorziening Het (tijdelijk) bieden van een inkomen aan burgers die onvoldoende in staat zijn om zelfstandig in hun levensonderhoud te voorzien. Voorkomen dat mensen onder de grens van het bestaansminimum terechtkomen. Handhaving Het voorkomen van oneigenlijk gebruik en fraude met betrekking tot de inkomensvoorziening. Beoogd effect: het uitsluiten van oneigenlijk gebruik en fraude. Hoe meten we dat? „ Registratie verloop klantenbestand en afhandelingstermijnen „ Registratie gerealiseerd aantal scholingen, stages, leer-werk plekken „ Registratie gerealiseerd uitstroom en werk o.b.v. loonkostensubsidies „ Registratie participatie vrijwilligerswerk, maatschappelijke functies „ registratie fraude, handhaving – en ontvangstenquote
88
Indicatoren Reïntegratie
2005
2006
2007*)
Aantal klanten Wwb per 31 december (netto bijstandsvolume instroom versus uitstroom)
1.626
1.506
1.498
Uitstroomquote
17 %
43 %
38 %
Aantal starters
219
220
265
Overeengekomen reïntegratietrajecten
235
782
877
Inkomensvoorziening
2005
2006
2007
Doorlooptijden primaire producten tijdig
83 %
85%
88%
Handhaving
2005
2006
2007
18,33 %
18,99 %
18 %
n.b.
n.b.
20%
Ontvangstenquote (aandeel ontvangsten in relatie tot uitstaande vorderingen) Fraudequote *) voorlopig cijfer
Wat gaan we doen in 2009? „
„
„ „ „ „
Aanvalsplan reïntegratie; langs de lijn van een viertal experimentele projecten (waaronder een ESF project) wordt er versterkt ingezet op het ombuigen van de negatieve spiraal in de relatie uitkeringslasten versus budgettering De modernisering Wsw zal in 2009 geïmplementeerd worden. Als uitkomst van een bovenregionaal onderzoek zal maximaal vorm gegeven worden aan de regierol van gemeente(n) binnen de geldende kaders van de GR WOZL Verankering en borging integrale dienstverlening Werk & Inkomen in Werkplein Kerkrade, zulks op basis van uitrol Toonkamerprincipes Verankering en borging Hoogwaardig Handhaven Versterking armoedebeleid middels o.a. intensivering schuldhulpverlening, participatie SoZaWe in de sociale wijkteams Voortzetting intensivering startersbeleid
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009
Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
Rekening 2007
Bijgestelde begroting 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
30.025 25.120 -4.905
58.065 54.007 -4.058
27.219 23.138 -4.081
26.797 22.744 -4.053
26.734 22.688 -4.046
26.728 22.688 -4.040
25 -520 -545
25 -520 -545
25 -520 -545
25 -520 -545
n.v.t.
25 -1.520 -1.545
Saldo voor bestemming Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen
-4.905
-5.603
-4.626
-4.598
-4.591
-4.585
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
Saldo na bestemming
-4.905
-5.603
-4.626
-4.598
-4.591
-4.585
89
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: FWI – dalende rijksbijdrage, diverse posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 De inkomsten uit het budget inkomensdeel FWI zullen, op basis van middenlangetermijnplanning van het CPB, de komende jaren dalen als gevolg van de landelijke volumeontwikkeling bijstandsgerechtigden. Als gevolg van de lokaal uitgezette volumebeperkende maatregelen zullen de uitgaven voor Wwbuitkeringen meer in lijn worden gebracht met het budget. Bij volledige realisatie zullen de uitgaven in 2009 dalen met € 3 miljoen ten opzichte van 2007. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 De inkomsten uit het budget inkomensdeel FWI zullen, op basis van middenlangetermijnplanning van het CPB, de komende jaren dalen als gevolg van de landelijke volumeontwikkeling bijstandsgerechtigden. Het effect van de lokale volumebeperkende maatregelen zal voor het eerst volledig doorwerken in de uitgaven 2009. Als gevolg van deze volumebeperkende maatregelen zullen de uitgaven voor Wwbuitkeringen, bij volledige realisatie, in 2009 dalen met € 3 miljoen ten opzichte van de uitgaven 2008. In het verlengde van de per 1 januari 2008 ingegane nieuwe Wet Sociale Werkvoorziening ontvangen de individuele gemeenten zelf de rijksbijdragen. In afwachting van definitieve vormgeving wordt de uitvoering over 2008 ongewijzigd gecontinueerd en worden de ontvangen rijksbijdragen van € 27,2 miljoen doorbetaald aan het WOZL. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 De landelijke trend betreffende de volume- ontwikkeling bijstandontvangers verloopt niet synchroon met de Kerkraadse ontwikkeling. De verwachting is een verdere structureel lagere rijksbijdrage uit het budget FWI. De jaarschijven 2010 tot en met 2012 worden telkens met -/- € 520.000 neerwaarts bijgesteld. Additionele, tekortbeperkende, middelen voor de jaren 2010 en 2011 komen ten laste van de reserve FWI. De reserve FWI draagt in 2010 en in 2011 +/+ € 150.000 bij. (VJN 2008). Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 9 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 0 150
Raming 2009 0 50
Raming 2010 0 50
Raming 2011 0 50
Raming 2012 0 50
Raming totaal 0 300
150
50
50
50
50
300
Afwijkingen ramingen 2008-2012 Jaar 2008 is hoger i.v.m. doorschuiven oude kredieten.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? N.v.t.
90
Naam beleidsveld: 10. Bestuur en bedrijfsvoering Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het op een goede wijze uitvoering geven aan de bestuurlijke en ondersteunende taken van de gemeentelijke organisatie. Het beleidsveld is ondersteunend aan en randvoorwaardelijk voor de bestuurlijke ambities en doelstellingen in de andere programma’s/beleidsvelden. Onderscheiden deelterreinen: Bestuurlijk handelen; Communicatie; Intergemeentelijke samenwerking; Internationale samenwerking; Burgerzaken, burgerlijke stand en historisch archief; Bedrijfsvoering Portefeuillehouders: „ J. Som (communicatie / grensoverschrijdende en internationale samenwerking / publiekszaken) „ P. Thomas (intergemeentelijke samenwerking / Parkstad Limburg) „ W. Terpstra (financiën / personeel & organisatie / informatievoorziening & automatisering) Beleidskaders „ Collegeprogramma 2006-2010; Samen werken aan de toekomst! (Kerkrade, september 2006) „ Mid-term review bestuursperiode 2006-2010 (juni 2008) „ Inspraakverordening gemeente Kerkrade 2004 „ Het vigerende lokale, nationale en Europese aanbestedingsbeleid „ Financiële beheersverordening (art. 212 Gemeentewet) „ Controleverordening (art. 213 Gemeentewet) „ Onderzoeksverordening (art. 213A Gemeentewet) „ Verbeterplan bedrijfsvoering d.d. 18 mei 2001 „ Informatiebeleidsplan 2007-2010 „ Communicatiebeleid Parkstad Limburg. ( Parkstad maakt ’t mogelijk ) „ Nota overheidscommunicatie (najaar 2007) „ Gemeenschappelijke regeling Parkstad Limburg, Wgr-plus, d.d. 15 november 2005 „ Beleidsplan 2009 Parkstad Limburg (najaar 2008) „ Perspectief voor Parkstad; Beleidsplan Parkstad Limburg 2007-2010 „ Coalitieakkoord 2007- 2011 provincie Limburg; Investeren en verbinden „ Begroting Eurode 2009 „ Nota internationale betrekkingen (1999) „ Verordening gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (2008) „ Het reglement burgerlijke stand en de rechtspositieregeling buitengewoon ambtenaar burgerlijke stand Kerkrade Diverse wetten e.d.: „ de Wet GBA (gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens), Wegenverkeerswet, PUN (Paspoort Uitvoeringsregeling Nederland), de Kieswet, Het Burgerlijk Wetboek, het besluit burgerlijke stand
Doel (Wat willen we bereiken?) Bestuurlijk handelen en communicatie Democratisch transparant bestuurlijk handelen gericht op efficiency en effectiviteit en permanente toetsing van de meerwaarde van samenwerking (strategisch allianties). Verbeteren van het gemeentelijk communicatiebeleid rekening houdend met de diverse doelgroepen Samenwerking Naast de uitvoering van taken, waarvoor een bepaalde schaalgrootte is vereist voor doelmatige en effectief handelen, heeft intergemeentelijk samenwerken primair tot doel regionale structuurversterking te realiseren. (Pragmatische) grensoverschrijdende samenwerking in Eurode-verband met een duidelijke
91
meerwaarde en draagvlak voor gemeentelijke internationale samenwerking en het daarop gebaseerd ondersteunen van projecten in het buitenland. Burgerzaken/burgerlijke stand Handhaven cq. verbeteren van het resultaat van de score die in 2008 behaald werd bij het uitgevoerde klanttevredenheidsonderzoek burgerzaken (score 8.0). Werken aan de totstandkoming en invoering per 1 januari 2010 van de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegeven (GBA) als basisadministratie personen binnen deze gemeente. Minimaal handhaven van de scores behaald in 2007 bij het klanttevredenheidsonderzoek naar huwelijksaangifte en- voltrekking. Bedrijfsvoering Verdere kwaliteitsverbetering van de bestuurlijke informatievoorziening (planning en control en besluitvormingsprocedures). Meer binding met en mogelijke instroom van gesubsidieerde banen en projecten ter verbreding van de arbeidsparticipatie vanuit de WWB en een hogere participatie van reïntegratiekandidaten. Het aanhoudend investeren in kennis en kunde van medewerkers waarbij het geactualiseerd opleidingsplan zal worden gekoppeld aan de persoonlijke ontwikkelingsplannen. Tot slot het in bredere zin inspelen op de vergrijzing waarbij nieuw beleid zal worden ontwikkeld op het gebied van leeftijdbewust personeelsbeleid. Hoe meten we dat? „ „ „ „ „ „ „ „
Registratie bezwaarschriften- en klachtencommissie Beoordeling gemeentelijke dienstverlening (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) Tevredenheid over contact met de gemeente (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) Informatiebereik (Mediaonderzoek) Oordeel intergemeentelijke samenwerking (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) Burgerlijke Stand: klanttevredenheidsonderzoek m.b.t. de procedure huwelijk (aangifte tot en met voltrekking) Bestuurskrachtmonitor Inventarisatie van de wacht- en klantafhandelingstijden per klant en product
Indicatoren Beroep en bezwaar
2005
2006
2007
125 / 96
131 / 81
149 / 92
2003
2005
2007
Waardering gemeentelijke dienstverlening (rapportcijfer)
6,7
6,7
6,8
Tevredenheid over laatste contact met gemeente (schaalscore)
7,6
7,6
7,5
Media
2003
2006
Bereik huishoudens Stadsjournaal
74 %
76 %
Waardering samenwerking Parkstad Limburg
2003
2005
2007
% samenwerking Parkstad Limburg is een goed initiatief
58 %
61 %
66 %
Burgerzaken en burgerlijke stand
2005
2006
2007
Aantal afgehandelde bezwaarschriften: Beslissingen op bezwaar (BOB) / Ingetrokken bezwaarschriften Waardering gemeente
Tevredenheid procedure huwelijken (kwalificatie goed tot zeer goed): aangifte / voltrekking Afhandeling klanten publiekszaken binnen 10 minuten
92
80 / 94 % 93%
97 / 99 % 85%
77%
Wat gaan we doen in 2009? Bestuurlijk handelen en communicatie „ Uitbrengen jaarverslag CBC 2008 „ Uitbrengen (zevende) burgerjaarverslag 2008 „ Burgeronderzoek 2009. Voor de vijfde keer zal het burgeronderzoek worden gehouden. Responseverhogende maatregelen zullen worden ingezet om de response op een verantwoord niveau te houden. „ Op grond van de aanbevelingen van de nota communicatie (najaar 2008) vinden acties en mogelijk aanpassingen plaats op het vlak van overheidscommunicatie. In 2009 zal een derde mediaonderzoek worden verricht. Samenwerking: „ Het op 11 december 2006 door de Parkstad Raad vastgestelde beleidsplan 2007-2010 met als titel "Perspectief voor Parkstad" is het kader voor de activiteiten in 2009. Meer concreet worden die uitgewerkt in het Beleidsplan 2009, dat in het najaar van 2008 gepresenteerd zal worden.Teneinde optimale resultaten te bereiken zal samen met de provincie opgetrokken moeten worden. Dit gebeurt via de Regiodialoog. Daar wordt de relatie gelegd tussen provinciale doelstellingen op basis van het coalitieakkoord en de regionale strategische agenda. In dit verband is het van belang te melden dat in relatie tot de projecten niet meer gesproken wordt over een Parkstad Limburg Projecten Fonds, maar over het Cofinancieringsfonds Strategische Agenda Parkstad. Hiermee zal men beter in staat zijn om externe middelen vrij te krijgen. Het betreft een groeimodel, waarbij vanuit zeven aparte gemeentelijke cofinancieringsfondsen gevuld met gelabeld geld, toegewerkt wordt naar een regionaal cofinancieringsfonds met enkel ongelabeld geld. „ Als Openbaar Lichaam ”Eurode” hebben Herzogenrath en Kerkrade reeds jaren een duidelijke voorbeeldfunctie als het gaat om grensoverschrijdende samenwerking. Deze samenwerking uit zich op velerlei beleidsvelden zoals openbare orde en veiligheid, onderwijs en cultuur. Er zal in de loop van 2009 een evaluatie worden opgesteld waarin de tot nu toe bereikte resultaten aan de orde zullen komen. Zo ook zal een actieplan voor de komende 10 jaar worden opgesteld waarin de grensoverschrijdende samenwerking binnen Eurode nader geconcretiseerd wordt. De nadruk zal daarbij komen te liggen op het realiseren van concrete voor de burgers van Eurode alsmede vanuit de Euregio herkenbare projecten die mogelijk mede gefinancierd kunnen worden vanuit Europese middelen. „ Meewerken en financieel bijdragen aan diverse projecten in het kader van de Euregionale 2008. Verwezen wordt naar het gestel de onder intergemeentelijke samenwerking met betrekking tot Eurode alsmede naar beleidsveld economie en toerisme. „ Voortzetten van het lidmaatschap CulTour Euregio. „ In de afgelopen jaren zijn enkele projecten in het kader van ontwikkelingssamenwerking door de gemeente geadopteerd, waarbij de gemeente tot een bepaald bedrag verdubbelt. Voor 2009 zal een nieuw adoptieproject worden gekozen. Uitgangspunt blijft, dat er sprake is van draagvlak bij de lokale samenleving. Burgerzaken/burgerlijke stand „ Implementeren van het in 2008 geformuleerde en vastgestelde dienstverleningconcept „ Laten uitvoeren van de 3e GBA-audit „ Organiseren en uitvoeren van de verkiezing van de leden voor het Europees Parlement op 4 juni 2009. Na 10 jaar gebruik gemaakt te hebben van stemmachines, dienen deze verkiezingen op de traditionele wijze met stembiljetten en potlood te worden uitgevoerd. „ Invoeren op 28 juni 2009 van het opnemen van biometrische kenmerken (vingerscan) in het reisdocument. Bedrijfsvoering „ Het nieuwe gemeentelijke aanbestedingsbeleid is in het 4e kwartaal van 2008 ingevoerd. Communicatie terzake naar het regionale bedrijfsleven zal via de gebruikelijke communicatiekanalen in 2009 plaatsvinden. „ De belangstelling voor geschiedenis en stamboomonderzoek groeit nog steeds. Daarnaast zien we de opkomst van nieuwe communicatiekanalen - zoals internet - die voor bezoekers drempelverlagend werken en een nieuwe wereld openen. Onder invloed hiervan zal het historisch archief de samenwerking met andere cultuuraanbieders (zoals de openbare bibliotheek) intensiveren en daarnaast meer aandacht besteden aan de popularisering van de Kerkraadse geschiedenis via de gemeentelijke internetpagina's. „ Vanuit ICT zal met prioriteit worden gewerkt aan de invoering van de gemeentelijke
93
dienstverlening zoals deze voortvloeit uit de rapporten van commissie Jorritsma en het programma “De gemeente heeft antwoord”. Deze programma’s hebben een stevige ambitie die door de lokale overheden uiterlijk in 2015 dienen te worden gehaald. Het realiseren van de randvoorwaarden door ICT is een eerste vereiste om het voor de vakafdelingen in het bijzonder en de organisatie in macro perspectief mogelijk te maken te voldoen aan de gestelde eisen. Te denken valt hierbij aan het stelsel van basisregistraties, het creëren van een afdeling gegevensbeheer, de omgevingsvergunning en het inrichten van een, voor 2015, verplicht klantcontactcentrum etc.
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 BELEIDSVELD 10 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
9.339 1.209 -8.130
9.185 872 -8.313
9.005 801 -8.204
8.940 791 -8.149
8.818 791 -8.027
8.806 791 -8.015
n.v.t.
-42 0 42
-69 0 69
-83 0 83
-242 0 242
-286 0 286
-8.130
-8.271
-8.135
-8.066
-7.785
-7.729
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
0 0
-8.130
-8.271
-8.135
-8.066
-7.785
-7.729
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Bestuurskosten kostenbesparing, Parkstad Limburg en VVV, Verkiezingen, diverse posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 Parkstad Limburg Het verschil tussen de uitputting over 2007 en de begroting 2009 bedraagt circa € 471.000. Dit verschil wordt in hoofdlijnen veroorzaakt door een clustering van tot dan toe op verschillende plaatsen in de begroting opgenomen budgetten voor een bedrag van circa € 368.000. Verder is in de begroting 2009 sprake van een indexering van € 20.000, een hogere jaarlijkse bijdrage aan de VVV van € 40.000 en een intensivering van de marketinginspanning gericht op de Duitse toeristische markt (€ 20.000). Reconditioneringsbudget In 2007 is € 79.000 uitgegeven aan onbeïnvloedbare sociale problematiek welke gerangschikt kan worden onder het verzamelbegrip reconditionering. Door verschillende bijstellingen naar de respectievelijke budgetten van sectoren wordt de uitputting sectoraal verantwoord. Advieskosten (griffie) In 2007 zijn onderzoeken van de rekenkamer intern uitgevoerd, waardoor op de kosten kon worden bespaard. Taakstelling Wordt veroorzaakt door een taakstellende bezuiniging vanaf 2009, waarbij primair gekeken dient te worden naar de inschakeling van externe deskundigheid (€ 100.000). Burgerzaken/publiekszaken Het verschil van in totaal €. 120.000 minder opbrengst leges reisdocumenten valt te verklaren uit het feit dat in 2007, als gevolg van de zogenaamde 5-jaren cyclus en de invoering van de Nederlandse
94
Identiteitskaart in 2002, telkenmale om de 5 jaren een beduidend groter aantal reisdocumenten wordt afgegeven dan in andere jaren. In 2007 is een voorraad trouwboekjes voor 4 jaar aangeschaft. Door niet beïnvloedbare redenen (meer huwelijksvoltrekkingen, afgifte uittreksels enz.) is de opbrengst leges burgerlijke stand hoger dan begroot. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 Parkstad Limburg Het verschil wordt in hoofdzaak veroorzaakt door een indexering van € 20.000, een hogere jaarlijkse bijdrage aan de VVV van € 40.000 en een intensivering van de marketinginspanning gericht op de Duitse toeristische markt (€ 20.000) is geraamd. Intensivering S&O Het burgeronderzoek vindt in de oneven jaren plaats. Taakstelling Betreft taakstellende bezuiniging vanaf 2009, waarbij primair gekeken dient te worden naar de inschakeling van externe deskundigheid (€ 100.000). Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 De begroting 2007 van Parkstad Limburg is gebaseerd op verhoogde bijdragen van de deelnemende gemeenten. Structurele extra kosten voor Kerkrade € 99.000 (VJN2007). De geactualiseerde planning van de diverse verkiezingen en nadere analyse van daarmee gemoeide kosten resulteren in een meevaller voor het begrotingsjaar 2011 ten bedrage van € 150.000 (NJN2007). Er wordt gestuurd op kostenbesparing op bestuurskosten. Verwacht resultaat voor 2010 +/+ € 50.000, voor 2011 en volgende jaren +/+ € 100.000 (VJN2008). Geactualiseerde planning van de diverse aanstaande verkiezingen resulteert in mutaties voor de jaarschijven van de begroting. In 2010 nadeel -/- € 55.000, 2011 en 2012 voordelen van resp. +/+ € 55.000 en +/+€ 100.000. (VJN2008). Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 10 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 0 0
Raming 2009 0 150
Raming 2010 0 0
Raming 2011 0 0
Raming 2012 0 0
Raming totaal 0 150
0
150
0
0
0
150
Afwijkingen ramingen 2008-2012 In 2009 is voorlopig nog vervanging voorzien, mede i.a.v. ontwikkelingen rondom opnieuw handmatig stemmen.
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? N.v.t.
95
Naam beleidsveld: 11. Beheer
Algemeen Omschrijving van het beleidsveld: Het doelmatig beheren van de gemeentelijke eigendommen (fysieke infrastructuur, gemeentelijke gebouwen) Onderscheiden deelterreinen: Riolering ; Onderhoud wegen straten en pleinen; Onderhoud verkeersinstallaties; Beheer gemeentelijke gebouwen; Begraafplaatsen; Onderhoud groenvoorzieningen; Onderhoud sportaccommodaties en overige recreatieve voorzieningen; Geo-informatie Portefeuillehouders: „ „ „
P. Thomas (watermanagement, openbare werken) W. Terpstra (vastgoed) F. Krasovec (sport, verkeer en vervoer)
Beleidskaders: „ Informatiebeleidsplan 2007-2010 „ Meerjaren onderhoudsplanning PLANON en jaarplan onderhoud gebouwen „ Gemeentelijk Rioleringsplan 2001 – 2005 (GRP) „ Evaluatienota GRP 2008 (incl. waterplan) „ Wegenbeheerplan 2007 - 2011 „ Beleidsplan Openbare Verlichting (1998) „ Evaluatie Openbare Verlichting (2008) „ Beleidsplan Begraafplaatsen (1998) „ Groenstructuurplan 1992 „ Bomenbeleidsplan 2006 „ Groenbeheerplan 2006 „ Bosbeheerplan „ NOC/NSF-normen „ Verkeersveiligheidsplan (1997)
Doel (wat willen we bereiken?) „
„
„
„ „ „ „
Voor het rioolstelsel is het doel vastgelegd in het GRP hetgeen in grote lijnen inhoudt het instandhouden van het rioleringsstelsel en daarmee waarborgen van de afvoer van het rioolwater. Tevens dient hierbij voldaan te worden aan de Wet Milieubeheer, zodanig dat het aantal overstorten van rioolwater op open water minimaal is. In het kader van duurzaam waterbeheer stelt de gemeente zich tot doel het maximaal afkoppelen van regenwater van het rioolstelsel en dit water in de bodem te laten infiltreren of af te voeren naar het oppervlaktewater. Het GRP zal hiertoe worden vervangen door een Waterplan. Bij het beheer van de openbare ruimte is het doel een veilige, functionele, technisch hele en schone stad. Daarbij is het beheer gericht op een prettige woon- en werkomgeving. Het streefcijfer van de buurtmonitor is een 7. De plekken in de stad met een bijzondere functie zoals winkelgebieden, pleinen, centra, entreegebieden e.d. krijgen extra aandacht vanwege de wervende functie van dez e gebieden. De technische kwaliteit van het openbaar groen is middels kwaliteitsbeelden vastgelegd in het Groenbeheersplan. De kwaliteit van de openbare verlichting dient te voldoen aan de NPR-normering en is vastgelegd in het beleidsplan Openbare Verlichting. De kwaliteit van de begraafplaatsen dient minimaal evenredig te zijn aan die van vergelijkbare particuliere en parochiebegraafplaatsen.
96
„
„ „
„ „ „
De technische staat van sportaccommodaties dient te voldoen aan de NOC/NSF- normen en zodanig te zijn dat er sporttechnisch geen belemmeringen zijn of ontstaan voor de uitoefening van de sport. Verkeersvoorzieningen in de stad zoals verkeerslichten, bebording, belijning e.d. dienen functioneel, veilig en technisch optimaal in stand gehouden te worden. De gebruiksvriendelijke distributie van kwalitatief goede geografische gegevens, eventueel in samenhang met administratieve gegevens, waardoor wordt voorzien in de gewenste ruimtelijke informatiebehoefte. Slopen van leegstaande gebouwen, verkopen van courante gebouwen op de markt. Minimaal kwaliteitsniveau goed (rapportcijfer 7) onderhoud aan de voorraad strategische gebouwen. Pro-actief vastgoedbeheer inclusief portefeuillemanagement.
Hoe meten we dat? „ Technische kwaliteit wegen wordt gemeten middels een (twee-)jaarlijkse schouw van het wegennet „ Klachten wegenonderhoud (Wegenbeheerplan) „ Beheer en onderhoud in de buurt (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Tevredenheid over onderhoud van wegen, straten en pleinen (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Tevredenheid over beheer en onderhoud groen (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Waardering voor sportaccommodaties (Burgeronderzoek/Parkstadmonitor) „ Klachten huurders/bewoners/gebruikers gemeentelijke panden, overlast uit de omgeving Indicatoren 2005
2006
2007
voldoende / voldoende
voldoende / voldoende
319
581
695
2003
2005
2007
Score oordeel over beheer en onderhoud in de buurt
6,0
6,2
6,0
Percentage inwoners dat tevreden is over onderhoud van wegen, straten en pleinen
45 %
44 %
42 %
Percentage inwoners dat tevreden is over beheer en onderhoud groen Waardering sportaccommodaties (%)
41 %
44 %
42 %
78 %
78 %
77 %
Gem.technische kwaliteit wegennet (goed tot zeer slecht): asfaltverharding / elementenverharding Klachten wegenonderhoud
Kwijtschelding in relatie tot kosten riolering Toerekening kwijtschelding in € aan riolering Aandeel kosten kwijtschelding in % tot de totale kosten van de riolering Aandeel kosten kwijtschelding per aansluiting in € Aantal aansluitingen
2007
2008
2009
rekening
begroot
begroot
183.159
227.000
227.000
5,4 %
6,4 %
6,0 %
8,17
10,19
10,25
22.418
22.275
22.150
In 2007 zijn 1.908 aanvragen voor kwijtschelding ontvangen waarvan er 1.438 zijn toegekend. In 2007 is er in totaal circa € 504.000 besteed aan kwijtschelding. Van dit bedrag is circa € 321.000 toegerekend aan de afvalstoffenheffing en een bedrag van circa € 183.000 aan de rioolheffing. Een algemene beleidsmatige uiteenzetting inzake kwijtschelding is gegeven in de paragraaf lokale heffingen.
Wat gaan we doen in 2009? Riolering „ In het kader van de zorgplicht van het riool zal jaarlijks ongeveer 10 % van het stelsel worden geïnspecteerd. De vervolgmaatregelen in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water zullen in 2009 nader worden uitgewerkt.
97
Overstorten worden geregistreerd en eventuele vervolgmaatregelen om te voldoen aan de basisinspanning worden getroffen. „ In combinatie met wegreconstructies worden rioolstrengen vervangen in diverse straten verspreid over de stad. In meerdere straten worden rioolstrengen ‘gerelined’ d.w.z. de buizen worden zonder te graven, dus zonder overlast voor de bewoners, van binnenuit d.m.v. het inbrengen van een kous versterkt. Deze reliningsprojecten zijn doorgaans onvoorziene projecten als gevolg van calamiteiten. „ Van de 4 van het WBL overgenomen bergbezinkbassins zullen de elektrotechnische en de ICTvoorzieningen worden vernieuwd. Wegen „ Het wegbeheer is (conform de afspraken in het wegenbeheerplan) opgebouwd uit een tweetal hoofdonderdelen, te weten onderhoud en renovatie. „ Het regulier wegonderhoud bestaat jaarlijks uit het repareren van gaten, sleuven, scheuren in het asfalt; het aanbrengen van dunne deklagen; het onderhouden van suggestiestroken voor fietsers. „ Naast het asfaltonderhoud worden er jaarlijks een aantal trottoirs herlegd. De prioriteiten worden hierbij bepaald door periodieke controles en het aantal klachten/schademeldingen. „ Integraal met de vervangingen in het rioolstelsel en/of woningbouwontwikkeling zullen de volgende straten in 2009 geheel worden gerenoveerd: Holzstraat, Burg. Savelberglaan, Haghenstraat (ged.),Spireastraat, Geraniumstraat, Dir. Peterstraat (ged.), Akerstraat, Kaffebergsweg (ged.) Civieltechnische kunstwerken „ In 2007/2008 is een beheerplan voor de civieltechnische kunstwerken opgesteld. Hiermee kunnen kunstwerken als duikers, bruggen, keerwanden en de tunnelbak in de Roderlandbaan duurzaam worden beheerd. „ In 2009 zal regulier onderhoud (groot onderhoud en reconstructies) worden gepleegd aan de kunstwerken. Daarnaast zal er een duiker onder de Hammolenweg worden vervangen. In 2008 zal de brug in de Oud Erensteinerweg worden vervangen. Openbare verlichting „ In de hierboven genoemde te renoveren straten zal tevens (daar waar noodzakelijk) de openbare verlichting worden gerenoveerd. „ Conform de afspraken naar aanleiding van de evaluatie van het beheerplan openbare verlichting zullen er in 2009 in een aantal straten lichtmasten ouder dan 35 jaar en armaturen ouder dan 15 jaar worden vervangen. De prioritering hiervan wordt jaarlijks bezien aan de hand van inventarisaties van Essent meldingen uit de bevolking. „ Aan het einde van 2008 worden als proefproject de lichtmasten in de Crocusstraat vervangen, waarbij op de lichtmasten een LED armatuur zal worden geplaatst. Openbaar groen „ Het opstellen van een bomenbeheersplan op grond van het in 2006 vastgestelde bomenbeleidsplan. „ Het opstellen van een nieuw groenstructuurplan aan de hand van het groenbeleidsplan/structuurplan van 1992. „ In de straten die integraal gerenoveerd worden wordt tevens het openbaar groen vernieuwd. „ Renovatie van versleten openbaar groen in diverse buurten op grond van geïnventariseerde knelpunten. „ Het opstellen van een visie/ontwerp voor een aantal Groene Vingers: te weten Rolduckerveld, Heilust, Stadspark en schacht Nulland. „ Ontwikkeling Eurodepark (golfbaan in combinatie met openbaar groen) en een verdere ontwikkeling van kasteelpark Erenstein fase 2. „ Het beheersmatig instandhouden van de huidige kwaliteit van het openbaar groen op basis van het groenbeheersplan. Sport „ Het opstellen van een meerjarig beheerplan voor de buitensportaccommodaties. „ Het renoveren van een tweetal tennisaccommodaties; te weten T.C.K. ’54 en T.C.L.E. „ Het beheersmatig instandhouden c.q. gefaseerd verbeteren van de huidige kwaliteit van de buitensportaccommodaties met behulp van bestaande onderhoudsmaatregelen. Begraafplaatsen „ Het beheersmatig instandhouden van de huidige kwaliteit van de begraafplaatsen met behulp van de bestaande onderhoudsmaatregelen c.q. het huidig geldend beleid. „
98
Gebouwen „ Opstellen en uitvoeren jaarplan 2009 technisch onderhoud gemeentelijke gebouwen. „ Uitvoeren klachtenonderhoud „ Renovatie en revitalisatie Rodahal. „ Pro-actief vastgoedbeheer en vastgoedmanagement. Geo-informatie „ Kwalitatief goed beheer en gebruik van de gemeentelijke kernregistraties geo-informatie. „ Invoering van de wettelijk verplichte basisregistraties adressen en gebouwen.(BAG) „ Middels het internet geo-informatie (o.a. bestemmingsplannen, beheersystemen) toegankelijk maken voor gebruik.
Wat mag het kosten? Baten/lasten begroting 2009 Bijgestelde Rekening begroting 2007 2008 Bestaand beleid - lasten - baten Saldo bestaand beleid Nieuw beleid - lasten - baten Saldo nieuw beleid Saldo voor bestemming Mutaties reserves - toevoegingen - onttrekkingen Saldo na bestemming
Primaire begroting 2009
Meerjaren Begroting 2010
Bedragen x €1.000 Meerjaren Meerjaren begroting begroting 2011 2012
12.915 4.347 -8.568
13.047 4.920 -8.127
13.294 4.739 -8.555
13.228 4.904 -8.324
13.032 5.052 -7.980
12.954 5.052 -7.902
n.v.t.
-35 -73 38
0 -73 73
-10 -73 63
150 -73 223
150 -73 223
-8.568
-8.165
-8.628
-8.387
-8.203
-8.125
83 146
0 165
0 327
0 209
0 83
0 83
-8.506
-8.000
-8.301
-8.178
-8.120
-8.042
De post nieuw beleid heeft betrekking op de volgende lasten en/of baten: Onderhoudsbijdrage vve campus, onderhoud civieltechnische kunstwerken, wegenbeheersplan, maatregelen tijdelijke instandhouding hoeve nieuw Erenstein, diverse posten bedrijfsvoering. Afwijkingen rekening 2007 – begroting 2009 De exploitatiekosten voor riolen wijken in 2009 met € 570.000 af van 2007. Deze afwijking is het gevolg van een toename van de kapitaallasten € 457.000 en een stijging van de kosten van kwijtschelding € 34.000. De stijging van de kosten wordt opgevangen middels een tariefaanpassing € 409.000 en een beschi kking over de reserve riolen. De exploitatiekosten voor wegen en straatreiniging blijven nagenoeg gelijk. De kosten van Gladheidbestrijding zijn in 2009 met € 11.000 toegenomen i.v.m. indexering. Door nieuw beleid is er in 2009 een bedrag van € 50.000 geraamd voor onderhoud aan civieltechnische kunstwerken. De huurinkomsten € 27.000 van welzijnsgebouwen wijken in 2009 af t.o.v. 2007 i.v.m. verkoop van het pand Kloosterraderstraat. In 2008 zijn er nieuwe overeenkomsten gesloten voor reclameborden. Hierdoor zijn de inkomsten in 2009 met € 52.000 gestegen. In 2007 is de vergoeding over de jaren 2005 t/m 2007 ad € 68.000 aan de vereniging van eigenaren van de Campus uitbetaald. Vanaf 2008 worden deze kosten t.l.v. de voorziening onderhoud gebouwen gebracht. Voor de herinrichting van de kasteeltuinen Erenstein is in 2007 eenmalig een bedrag van € 17.000,-besteed. I.v.m. groot onderhoud aan de dierenverblijven € 10.000 en herstelwerkzaamheden aan de
99
trap bij het Hambos € 12.000 is er in 2007 meer besteed. In 2007 is de compensatie uitkering van de kunstgrasvelden € 40.000 en de verzekeringspenningen € 12.000 van de stormschade aan het Sportpark Kaalheide aangewend voor de upgrading van de sportaccommodaties. Afwijkingen begroting 2008 na wijziging – begroting 2009 De exploitatiekosten voor riolen wijken in 2008 met € 365.000 af van 2009. Deze afwijking wordt door een toename van de kapitaallasten nieuwe investeringen (€ 345.000) en een stijging van de exploitatie kosten (onderhoud, transport, kolkenzuigen etc.) met € 20.000 verklaard. Door nieuw beleid is er in 2009 een bedrag van € 50.000 geraamd voor onderhoud aan civieltechnische kunstwerken. Voor achterstallig onderhoud aan het patronaat in Bleijerheide is een bedrag van € 40.000 voorzien in 2008. Vanaf 2009 is er voor groot onderhoud aan gemeentelijke gebouwen € 48.000 minder geraamd in de begroting. I.v.m. de verkoop van het pand Kloosterraderstraat is er in 2008 incidenteel een bedrag van € 400.000 ontvangen. I.v.m. indexering van het Licom Groen contract is er in 2009 € 22.000 meer beschikbaar voor onderhoud groen. Voor een renovatie studie van het stadspark is € 20.000 voorzien in de begroting. I.v.m. indexering van de kosten is er voor het onderhoud aan de sportaccommodatie in 2009 € 12.000 meer beschikbaar voor onderhoud sportvelden. Afwijkingen begroting 2010-2012 – begroting 2009 Vanaf 2011 is structurele verhoging van het onderhoudsbudget wegenbeheersplan noodzakelijk. Jaarlijks nadeel -/- € 160.000 (VJN2008). Investeringen begroting 2009 BELEIDSVELD 11 Uitbreiding Vervanging Totaal tbv dit beleidsveld
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 100 5.797
Raming 2009 176 7.806
Raming 2010 100 6.566
Raming 2011 100 5.345
Raming 2012 100 5.420
Raming totaal 576 30.934
5.897
7.982
6.666
5.445
5.520
31.510
Afwijkingen ramingen 2008-2012 De tussen 1960 en 1975 aangelegde wegen zijn toe aan vervanging/reconstructie. Extra investeringsmiddelen zijn hiervoor noodzakelijk. Voor zowel 2008 als voor 2009 is € 875.000 nodig. (VJN2007) Een aantal investeringen zijn in de jaren gezien anders gefaseerd. Het totale effect over de jaren is evenwel nihil. (NJN2007) Voor additionele plannen m.b.t. herontwikkeling en herinrichting infrastructuur zijn aanvullende investeringsmiddelen noodzakelijk. € 350.000 in 2009 oplopend tot € 400.000 in 2012. Wijziging van de afschrijvingstermijn, in overleg met de provincie, levert investeringsruimte op. In 2008 en 2009 € 400.000, in 2010 e.v. € 250.000. (VJN2008) Stabiliteitsversterkende voorzieningen aan civieltechnische kunstwerken (bruggen, duikers en keerwand) vergen ingaande 2008 een structureel investeringsbudget van € 100.000. (VJN2008)
Welke onderdelen van dit beleidsveld hebben een relatie met programma’s? N.v.t.
100
Financiële begroting §1.
Financiële beschouwingen
De begroting 2009 is sluitend, ook in meerjarig opzicht. Dat is geen verrassing, aangezien de jaarschijf 2009 van de sluitende Voorjaarsnota 2008 financieel 1 op 1 vertaald is naar de begroting 2009. Onderstaand treft u een financiële samenvatting van de Voorjaarsnota aan voor jaarschijven 2009 -2012. Voor een toelichting op de mutaties per beleidsveld verwijzen wij naar Voorjaarsnota. blveld saldo begroting Najaarsnota 2007
2009 1.097
2010 0
2011 27
2012 27
algemene uitkering
00
785
781
800
800
ozb P-budget dividend Essent
00 00 00
83 82 240
168 82 240
170 182 240
305 182 240
extra uitkering BNG kapitaallasten investeringen 3e wijkmanager t.l.v. uitvoeringsprogramma wijkontwikkeling
00 00 01 01
-660 -50 -35 35
-175 -35 35
-325 -35 35
-375 -35 35
openbaar vervoer bushaltes uitvoering rvvp/verkeersveiligheidsactiviteiten nieuwe initiatieven milieubeleid
02 02 03
-50 -50 -37
-40 -40
-40 -40
-40 -40
stimulering startende ondernemers brandweer maatschappelijke stages centrum voor jeugd en gezin
04 05 06 06
-50 -6 -20 -210
-50 -53 -20 -274
-100 -20 -347
-100 -20
centrum voor jeugd en gezin - brede doeluitkering exploitatiesubsidie botanische tuin accommodatiebeleid parkstad limburg theaters
06 07 07 07
210 -40 -110 -60
274 -40 -152 -60
347 -40 -152 -60
-40 -152 -60
exploitatie maatschappij limburg evaluatie subsidieregelingen welzijn bibliotheek actieprogramma cultuurbereik
07 07 07 07
-52 -65 -75 -15
-62 -65 -100 -15
-72 -65 -100 -15
-82 -65 -100 -15
professionele welzijnsinstellingen schuldhulpverlening fwi
07 08 09
-35 -125 -520
-35 -125 -520
-35 -125 -520
-35 -125 -520
t.l.v. reserve fwi bestuurskosten parkstad bijdrage + vvv (regionale initiatieven PL) verkiezingen
00 10 10 10
150 50 -60 -55
150 100 -60 55
100 -60 100
onderhoudsbijdrage vve campus t.l.v. voorziening onderhoud gebouwen onderhoud civieltechnische kunstwerken wegenbeheersplan
11 11 11 11
-23 23 -50
-23 23 -40
-23 23 -40 -160
-23 23 -40 -160
div.
302 439
301 65
300 55
299 24
mutaties relatie bedrijfsvoering saldo begroting 2009 peil Voorjaarsnota 2008
101
-80
Op 25 juni 2008 heeft de raad de jaarrekening 2007 vastgesteld, welke sluit met een positief saldo van € 2.579.000. Dit batig saldo is toegevoegd aan de reserve parkeerfonds exploitatie. In de Najaarsnota 2008 -2012 (raad oktober 2008) treft u weer aan een geactualiseerd beeld aan de hand van de laatste ontwikkelingen. In de “Staat van reserves en voorzieningen” die bij de bijlagen achterin dit boekwerk is opgenomen, treft u aan een meerjarig overzicht van alle reserves en voorzieningen.
§2.
Financiële positie - recapitulatie baten, lasten, investeringsprogramma
Op de hierna volgende pagina’s is een overzicht van de baten en lasten per beleidsveld opgenomen voor zowel de rekeningcijfers 2007, de bijgestelde begroting 2008 als de (primaire) begroting 2009 -2012. Tevens is het meerjarig investeringsprogramma weergegeven. In het overzicht per beleidsveld is eerst het saldo vóór resultaatbestemming zichtbaar gemaakt, dus zonder rekening te houden met mutaties in reserves. Vervolgens worden de begrote toevoegingen en onttrekkingen aan reserves zichtbaar gemaakt, om te komen tot het saldo ná resultaatbestemming. Bovengenoemde gegevens zijn ook vermeld bij de diverse beleidsvelden. Een overzicht van de geraamde algemene dekkingsmiddelen inclusief de post onvoorzien wordt weergegeven in het onderdeel “algemene dekkingsmiddelen” van de beleidsbegroting op pagina 23. Voor wat betreft de financiering wordt verwezen naar de beleidsbegroting, onderdeel “Financieringsparagraaf (treasury)” op pagina 37. Voor de stand en het verloop van de reserves en voorzieningen wordt verwezen naar het overzicht “Staat van reserves en voorzieningen” bij de bijlagen achterin dit boekwerk (pagina 116). Zoals in de beleidsbegroting al aangegeven bij de “algemene dekkingsmiddelen” zullen de gevolgen van de meicirculaire 2008 worden verwerkt in de Najaarsnota 2008 - 2012, samen met alle overige ontwikkelingen ná de Voorjaarsnota 2008. Volledigheidshalve wordt hieronder voor de jaren 2009 -2012 een actuele doorkijk gegeven van de effecten van de meicirculaire 2008 op basis van actuele gegevens. Volledigheidshalve worden ook de effecten van het terugdraaien van de extra OZB-verhoging van 1% in 2009 en 2010 zichtbaar gemaakt, zoals reeds aangekondigd bij de behandeling van de VJN2008. 2009 Saldo Voorjaarsnota 2008 / begroting 2009 alg.uitk. meicirculaire 2008 per saldo terugdraaien extra OZB-verhoging 2009-2010
Begrotingssaldo
2010
2011
2012
439
65
55
24
1.400 -83
1.685 -168
1.439 -170
1.317 -172
1.756
1.582
1.324
1.169
Het niveau van Algemene Uitkering in meerjarig perspectief wordt met name beïnvloed door de volgende ontwikkelingen: • • • • • • • • • • •
Digitaal klantendossier(-, incid.) Terugontvangsten waarderingskamer (-, incid.) Ontwikkeling uitkeringsbasis (+) Armoedebestrijding: maatschappelijke participatie kinderen (+) Kinderopvang inburgeraars (+) Versterking kwaliteit en toezicht kinderopvang (+) Versterking beleidsinzet t.b.v. uitbreiding en buitenschoolse opvang (+) Makelaarsfunctie maatschappelijke stages en stimulering vrijwilligerswerk (+) EG verordening PRTR(+) Arbeidsvoorwaarden lokaal bestuur (sep) Dijkstal II, beloningsstructuur gemeentelijke ambtsdragers (+, sep)
102
• • • • • • • • • • •
Huisverbod bij huiselijk geweld (+) W.M.O (+) Activiteitenbesluit en Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) (sep) A+O fonds (-) Decentralisatie langdurigheidstoeslag (+) Ketensamenwerking werk en inkomen (-) Wetsvoorstel veiligheidsregio’s (sep) Communicatiesysteem C2000 (sep) Overheveling WOZ-kostenregeling (+) Vermindering bestuurslasten (-) Wijzing verdeelmaatstaf uitkeringsontvangers (+/-)
Daarbij zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Maatstaf inwoners bijstandsontvangers woonruimten uitkeringsfactor totaal algemene uitkering x € 1 mln *
2009
2010
2011
2012
48.000 1.502 24.669 1,550 € 52,0
47.600 1.507 24.769 1,565 € 52,3
47.200 1.481 24.869 1,584 € 52,6
46.900 1.456 24.969 1,611 € 53,2
* Hierin is tevens begrepen de t/m 2008 separaat ontvangen en gebudgetteerde WOZ-vergoeding en de decentralisatie van de langdurigheidstoeslag ten laste van de WWB, het “netto” voordeel ten opzichte van de vorige circulaire wordt daardoor kleiner. Verder wordt geen rekening meer gehouden met de behoedzaamheidsreserve.
103
Recapitulatie Baten en Lasten per programma (x € 1.000) nr.
omschrijving programma
Lasten 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
Algemene dekkingsmiddelen Bouwen en wonen Verkeer en vervoer Milieu Economie en toerisme Veiligheid en handhaving Jeugd Welzijn, sport en cultuur Zorg Werk en inkomen Bestuur en bedrijfsvoering Beheer Totaal lasten
Baten 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
Algemene dekkingsmiddelen Bouwen en wonen Verkeer en vervoer Milieu Economie en toerisme Veiligheid en handhaving Jeugd Welzijn, sport en cultuur Zorg Werk en inkomen Bestuur en bedrijfsvoering Beheer Totaal baten Resultaat voor bestemming
nr.
omschrijving programma
Mutaties reserves - toevoegingen 00 Algemene dekkingsmiddelen 01 Bouwen en wonen 03 Milieu 04 Economie en toerisme 11 Beheer
rekening 2007
bijgestelde begroting 2008
primaire begroting 2009
meerjaren begroting 2010
meerjaren begroting 2011
meerjaren begroting 2012
4.470 8.819 1.259 6.032 1.655 4.658 6.719 9.196 17.683 30.025 9.339 12.915
4.402 10.675 1.304 6.434 1.654 5.154 6.289 8.848 16.852 58.090 9.143 13.012
4.570 7.969 1.281 6.112 1.309 5.209 6.326 8.768 17.034 27.244 8.936 13.294
5.614 5.259 1.236 6.025 1.207 5.256 6.251 8.780 17.078 26.822 8.857 13.218
5.982 4.482 1.225 6.025 3.007 5.205 6.254 8.639 17.028 26.759 8.576 13.182
6.392 4.476 1.210 6.024 2.986 5.205 5.841 8.528 17.145 26.753 8.520 13.104
112.769
141.856
108.051
105.603
106.364
106.184
62.553 6.661 791 12.107 1.313 770 415 865 2.606 25.120 1.209 4.347
60.828 7.003 744 7.609 1.429 825 468 837 2.421 52.487 872 4.847
62.289 4.949 753 7.299 1.105 834 546 771 2.369 22.618 801 4.666
62.268 1.562 752 7.280 1.183 854 592 757 2.349 22.224 791 4.831
63.017 791 749 7.280 3.034 756 665 743 2.349 22.168 791 4.979
63.134 787 749 7.280 3.035 756 318 743 2.349 22.168 791 4.979
118.757
140.370
108.998
105.441
107.321
107.086
5.987
-1.486
947
-162
957
902
rekening 2007
bijgestelde begroting 2008
primaire begroting 2009
meerjaren begroting 2010
meerjaren begroting 2011
meerjaren begroting 2012
11.565 1.058 443 200 83
3.906 2.539 0 400 0
3.498 1.221 0 400 0
3.510 100 0 500 0
3.731 100 0 500 0
3.530 100 0 500 0
13.349
6.845
5.119
4.110
4.331
4.130
9.372 372 51 146
6.516 2.064 243 165
3.822 441 22 327
4.137 0 -9 209
3.356 0 -9 83
3.178 0 -9 83
Totaal onttrekkingen
9.941
8.988
4.611
4.337
3.429
3.252
Saldo mutaties reserves
-3.408
2.143
-508
227
-902
-878
Resultaat na bestemming
2.579
657
439
65
55
24
Totaal toevoegingen Mutaties reserves - onttrekkingen 00 Algemene dekkingsmiddelen 01 Bouwen en wonen 03 Milieu 11 Beheer
104
bedragen x 1.000 euro
nr.
raming 2008
u/v omschrijving
raming raming 2009 2010
raming raming 2011 2012
raming 2008 2012
I Reguliere investeringen kp. kp. kp. kp. kp. 00 02 02 04 06 06 06 06 06 07 07 07 07 09 10 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
v v v u v u u v u u u u u u u u u v v v v v v v v v v u u v v
sanering gemeentewerf Hammolenweg vervanging GBA-pakket ICT investeringen projecten informatiebeleidsplan diverse transportmiddelen onvermijdbaar verkeer en vervoer: duurzaam veilig parkeren euregionaal eurodepark (vjn) huisvesting onderwijs / plein huisvesting onderwijs / de blokkenberg gymzaal plein scouting gregor brokamp scouting st. hubertus gemeenschapshuizen rodahal tenniscomplexen en oefenhoek groot onderhoud en renovatie sportvelden reguliere ICT projecten SoZaWe stemmachines regulier wegen, straten en pleinen civieltechnische kunstwerken openbare verlichting gemeentelijke gebouwen herinrichting openb. ruimte, bloembakken Gracht herinrichting park Erenstein openbaar groen, vervanging, reconstructie openbaar groen, project groene vingers parkgebied Maar/ op de Knip speeltuinen en trapvelden vastgoed info systeem
vjn
vjn vjn vjn
vjn vjn
vjn vjn vjn
totaal reguliere investeringen
90 200 517 114 57 135 258 20 324 1.800 0 0 150 50 988 1.300 0 160 100 0 3.132 100 255 1.030 80 0 266 100 0 55 172
0 0 319 60 58 100 250 20 350 680 0 750 0 0 550 3.000 600 100 50 150 3.350 100 255 500 40 200 250 100 76 40 70
0 0 325 40 60 100 200 20 375 0 350 0 0 0 550 0 0 100 50 0 2.500 100 255 500 0 0 300 100 0 0 50
0 0 325 0 60 100 200 20 315 0 0 0 0 0 200 0 0 100 50 0 2.500 100 255 500 0 0 300 100 0 0 50
0 0 325 0 60 100 200 20 475 0 0 0 0 0 0 0 0 100 50 0 2.550 100 255 500 0 0 300 100 0 0 50
90 200 1.811 214 295 535 1.108 100 1.839 2.480 350 750 150 50 2.288 4.300 600 560 300 150 14.032 500 1.275 3.030 120 200 1.416 500 76 95 392
11.453
12.018
5.975
5.175
5.185
39.806
0 950 0 0 1.500 707
0 1.050 1.000 1.000 1.500 3.001
500 0 0 0 1.500 2.861
0 0 0 0 1.500 1.640
0 0 0 0 1.500 1.665
500 2.000 1.000 1.000 7.500 9.874
3.157
7.551
4.861
3.140
3.165
21.874
5 29 0
0 0 2.064
0 0 0
0 0 0
0 0 0
5 29 2.064
34
2.064
0
0
0
2.098
14.644
21.633
10.836
8.315
8.350
63.778
II Overige investeringen 06 07 07 07 08 11
u u u u v v
blokkenberg (via parkeerfonds) gemeenschapshuizen (via parkeerfonds) rodahal (via parkeerfonds) tenniscomplexen en oefenhoek (via parkeerfonds) wmo-hulpmiddelen riolen
vjn vjn vjn vjn
totaal overige investeringen
III OBK Investeringen 01 01 01
u restant project Einderstraat u 2e fase verbouwing St. Pieterstraat u afbouw centrum / mozartstraat c.s. totaal obk investeringen
totaal van de investeringen
105
§3.
Toelichting baten en lasten
In verband met de integrale benadering beleid versus financiën zijn bij de beleidsvelden ook opgenomen de analyses van de belangrijkste en bestuurlijk relevante afwijkingen van de begroting 2009 versus de rekening 2007 en de bijgestelde begroting 2008. Tevens is bij de beleidsvelden aangegeven welke onderdelen nieuw beleid betreffen. Kortheidshalve wordt daarnaar verwezen. Zie verder ook de “Financiële beschouwingen” (pag. 101). De “macro”-analyse van de kostenplaatsen/indirecte kosten en van de algemene dekkingsmiddelen en diverse overige mutaties in het administratieve beleidsveld 0 is verderop in deze paragraaf opgenomen. a.
Uitgangspunten begroting 2009 - 2012
Bij het samenstellen van de meerjarenbegroting 2009 - 2012 zijn onder andere de volgende uitgangspunten gehanteerd: - Loonsom De salarisverhoging van 2007 en 2008 conform het voorlopige CAO-akkoord was reeds in de Najaarsnota 2007 voorzien. Een structurele stijging van 1,5% voor de jaren erna was al voorzien in meerjarenperspectief conform de Voorjaarsnota 2008. Met name de inzet van het toenemend FPUvoordeel als gevolg van de uitstroomregeling van enkele jaren geleden is hier debet aan. - Prijspeil Daar waar ten tijde van de Voorjaarsnota 2008 - 2012 “prijsontwikkelingen” bekend waren is hierin voorzien, bijvoorbeeld de verschuldigde bijdragen van gemeenschappelijke regelingen. - Kapitaallasten De provincie stelt eisen aan de becijfering van de kapitaallasten van de investeringen. Aan de hand van het investeringsprogramma worden de kapitaallasten per begrotingsjaar becijferd, rekening houdende met een gemiddelde investeringsdatum per 1 juli en gehanteerde rekenrente. De kapitaallasten behorende bij het huidige investeringsprogramma voldoen aan deze provinciale eis. In de actuele Financiële verordening gemeente Kerkrade 2008 ex. art.212 GW (raad juni 2008) zijn ten aanzien van de afschrijvingen nadere kaders vastgelegd. - Algemene uitkering Bij de becijfering van de algemene uitkering zijn de cijfers van de septembercirculaire Gemeentefonds 2007 gehanteerd. Zie verder ook de paragraaf “algemene dekkingsmiddelen” in de beleidsbegroting op pagina 23 en de “Financiële beschouwingen” op pagina 101. - Budgettair egaliserende reserves Conform de Nota reserves en voorzieningen 2007 bestaan thans een aantal reserves die een (budgettair) egaliserend karakter hebben. Het betreft thans de volgende reserves: egalisatiereserve afvalverwerking, egalisatiereserve riolen, reserve FWI, reserve WMO, reserve grondexploitatie OBK, reserve huisvestingsvoorzieningen onderwijs en reserve gaiapark. b. Analyse kostenplaatsen / indirecte kosten De kostenplaatsen worden via een bepaalde systematiek doorberekend naar de beleidsvelden (kostendragers), op basis van uren en tarieven. Afwijkingen rekening 2007 - begroting 2009 Kapitaallasten Met name als gevolg van lagere afschrijvingen op de bestaande activa (gevoteerde kredieten t/m 2007) en de door aflossingen lagere rentekosten van langlopende leningen, vallen de kapitaallasten circa € 1,6 miljoen lager uit ten opzichte van 2007. P-budgetten, macro De inmiddels meerjarig vastgestelde salarisverhogingen leiden tot een cumulatieve stijging in de personele kosten. Actief personeelsbeleid met deelname aan diverse projecten zoals leeftijdsbewust Personeelsbeleid en de
106
vitaliteitsweek zijn in 2007 met een uitloop naar 2008 uitgevoerd. Hiervoor zijn onder andere aangewend landelijke en provinciale ontvangen subsidies. Gebouwenbeheer/werkplein Er zijn in 2007 een aantal additionele, eenmalige uitgaven geweest, o.m. schilderwerkzaamheden raadhuis (€ 9.000), extra koeling t.b.v. serverruimte stadskantoor (ca € 7.000), vervanging defecte onderdelen noodverlichting stadskantoor (ca € 5.000), realiseren buiten rookruimte Hammolenweg (ca € 6.000) en de uit arbo-oogpunt noodzakelijke aanschaf van tox-ozon filters voor de hoogvolume copiers repro (circa € 5.000). Vanwege de oplevering van het “Werkplein” eind 2008 is voor 2009 geen budget geraamd. Automatisering De aanschaf van Microsoft licenties en de modernisering van de computerruimte heeft geleid tot een ophoging van het budget in 2007. Voorts is in 2007 vanuit de in de “reserve reeds bestemde middelen” gereserveerde middelen voor de realisatie van de projecten Informatiebeleidsplan, budget toegevoegd aan de reguliere post. Voor de komende jaren zal dit nog gebeuren, afhankelijk van de voortgang. Centrale administratie In 2007 was het budget incidenteel hoger in verband met de upgrade naar een hogere en verbeterde versie van het financieel systeem. Afwijkingen begroting 2008 na bijstelling - begroting 2009 Kapitaallasten Met name als gevolg van lagere afschrijvingen op de bestaande activa (gevoteerde kredieten t/m 2007) en de door aflossingen lagere rentekosten van langlopende leningen, vallen de kapitaallasten circa € 0,6 miljoen lager uit ten opzichte van 2007. P-budgetten, macro De inmiddels meerjarig vastgestelde salarisverhogingen leiden tot een cumulatieve stijging in de personele kosten. Gebouwenbeheer/werkplein Vanwege de oplevering van het “Werkplein” eind 2008 is voor 2009 geen budget geraamd. Automatisering In 2008 wordt vanuit de in de “reserve reeds bestemde middelen” gereserveerde middelen voor de realisatie van de projecten Informatiebeleidsplan, budget toegevoegd aan de reguliere post. Voor de komende jaren zal dit nog gebeuren, afhankelijk van de voortgang. Afwijkingen begroting 2010-2012 - begroting 2009 Kapitaallasten Met name als gevolg van lagere afschrijvingen op de bestaande activa (gevoteerde kredieten t/m 2007) en de door aflossingen lagere rentekosten van langlopende leningen, vallen de kapitaallasten jaarlijks lager uit.
(NB: het budget voor de geraamde kapitaallasten voor nieuwe investeringen staat bij het administratieve beleidsveld 0 en niet bij de kostenplaatsen, dat gebeurt pas nadat de investeringen daadwerkelijk zijn gevoteerd).
P-budgetten, macro De inmiddels meerjarig vastgestelde salarisverhogingen leiden tot een cumulatieve stijging in de personele kosten. Voor de jaren 2011 en 2012 is een taakstelling opgenomen voor de personele kosten i.r.t. tot een verwacht krimpscenario op langere termijn.
107
Investeringen begroting 2009
Uitbreiding Vervanging Totaal tbv kostenplaatsen
Bedragen x €1.000 Gewijz. ram.2008 114 864
Raming 2009 60 377
Raming 2010 40 385
Raming 2011
Raming 2012
385
385
Raming totaal 214 2.306
978
437
425
385
385
2.520
Afwijkingen ramingen 2008-2012 In de voorjaarsnota 2007 was een additionele reeks opgenomen in omvang variërend van € 80.000 in 2008 tot € 25.000 in 2011 voor investeringen in projecten van het informatiebeleidsplan en de vervanging van werkplekapparatuur. De aanbesteding van de PC’s leverde een meevaller op van € 50.000. De beschikbare investeringsruimte 2008 is met dit bedrag verlaagd (voorjaarsnota 2008). De actuele reeksen corresponderen met de thans verwachte vervangingen en uitbreidingen. In 2008 is een incidenteel bedrag opgenomen voor sanering gemeentewerf Hammolenweg (€ 90.000, incl. € 50.000 verhoging VJN2007) en de vervanging van het GBA-pakket (€ 200.000). c.
Analyse algemene dekkingsmiddelen excl. kostenplaatsen (VJN2007 – NJN2007 – VJN2008)
VJN2007 Actualisatie dividendopbrengsten en extra uitkeringen Essent en BNG. Het dividend van Essent wordt voor het jaar 2007 € 1.050.000 hoger, de jaren erna € 650.000 hoger. Extra uitkeringen van de BNG leiden tot een plus van € 1.645.000 in 2007 en € 660.000 in 2009. Door de extra uitkeringen van de BNG daalt echter het dividendgevende vermogen van de bank waardoor de dividendopbrengst neerwaarts bijgesteld wordt, afname vanaf 2007 met € 125.000. Kapitaallasten voor additionele investeringen t.o.v. Najaarsnota 2006 lopen op van € 50.000 in 2007 naar € 400.000 in 2011. De positieve ontwikkeling van de kapitaallasten a.g.v. rente-ontwikkelingen en geactualiseerde prognose voor onderuitputting bedraagt met ingang van 2008 structureel plus € 350.000. De voortzetting van de lijn tariefstijging OZB alsmede volume-uitbreiding betekent voor de jaarschijf 2011 een plus van € 250.000. In de reserve Kernagenda moet een jaarlijkse storting t.b.v. de aanleg Ringwegen plaatsvinden. Deze betekent voor 2011 een nadeel van € 113.000. NJN2007 De jaarschijf 2007 resp. 2010 van de Algemene Uitkering is nadelig, nl. -/- € 519.000 resp. -/- € 307.000 euro. Dit is onder meer een gevolg van het krimpscenario en het vervallen van een suppletie-uitkering. Voor de jaren 2008 en 2009 was er een plus van respectievelijk € 546.000 en € 442.000. De rectificatie die Biza op de junicirculaire 2007 aanbrengt zorgt voor een positieve reeks, voor 2007-2010 jaarlijks +/+ € 100.000, voor 2011 +/+ € 200.000. De ontbinding van Gebaltram leverde nog een meevaller van € 262.000 op. De definitieve bevestiging dat de vereveningsbijdrage van het BTW-compensatiefonds met ingang van 2007 is vervallen leidt tot een structureel voordeel. De plus voor de jaarschijven 2010 en 2011 bedraagt telkens +/+ € 200.000. Om de begroting 2010 sluitend te krijgen is een eenmalige onttrekking uit de Reserve parkeerfonds exploitatie noodzakelijk voor een bedrag van € 604.000. In 2007 werd er nog een bedrag van € 1.114.000 gestort. Voorts is nog een bedrag van € 2.030.000 gereserveerd t.b.v. de rodahal. Ten behoeve van automatiseringprojecten/informatiebeleidsplan vind in 2007 nog een reservering van € 350.000 plaats.
108
Als gevolg van een geactualiseerd investeringsreeks ontstaan er meevallers in de kapitaallasten: +/+ € 40.000 in 2007, +/+ €135.000 in 2008 en +/+ 75.000 in 2009. VJN2008 De Septembercirculaire 2007 geeft voor alle jaarschijven meevallers: 2010 +/+ € 781.000, 2011 en 2012 +/+ € 800.000. Indexatie 2012 en extra tariefverhoging 2009 en 2010 leiden met betrekking tot de opbrengst OZB tot een hogere meerjarige reeks. 2010 +/+ € 168.000, 2011 +/+ € 170.000 en 2012 +/+ € 305.000. De extra tariefsverhoging is overigens weer teruggedraaid, hetgeen in de Najaarsnota 2008 wordt verwerkt. De jaarcijfers 2007 van Essent waren positiever dan verwacht. Additioneel dividend werd uitgekeerd. Vanwege diverse onzekerheden en kostenposten bij Essent worden toekomstige additionele dividendverwachtingen slechts partieel doorgetrokken. Pluseffect voor 2008 +/+ € 480.000 en voor de volgende jaren +/+ € 240.000. In de Voorjaarsnota 2008 was voorzichtigheidshalve de voor het jaar 2009 eerder geraamde extra uitkering van de BNG van € 660.000 geschrapt, conform het toezichtskader van de Provincie (beleidsveld 3). Als gevolg van het geactualiseerde investeringsprogramma moet rekening worden gehouden met hogere kapitaallasten. -/- € 175.000 in 2010, -/- € 325.000 in 2011 en -/- € 375.000 in 2012. Ten laste reserve parkeerfonds exploitatie wordt een reserve stadsvernieuwing gevormd (€ 500.000). Tevens wordt de reserve parkeerfonds belast tbv diverse investeringsprojecten (€ 4,5 miljoen). De reserve FWI wordt additioneel belast. In 2008 voor € 1 miljoen, in 2010 en in 2011 voor € 150.000. d.
Inzet incidentele middelen
Er is mede sprake van een sluitende exploitatie in meerjarenperspectief door de incidentele inzet van de reserve parkeerfonds exploitatie alsmede de reserve Fonds voor Werk en Inkomen (FWI), als volgt: Reserve parkeerfonds exploitatie
Saldo begin Mutaties t/m primaire begroting 2008 Gefaseerde terugstorting van egalisatiereserve afval
2009
2010
2011
2012
5.153
1.853
639
639
-250
-714
pm
Voorjaarsnota 2008
- 3.050
- 500
Mutaties per saldo
- 3.300
- 1.214
0
0
1.853
639
639
639
Saldo eind Reserve Fonds voor Werk en Inkomen (FWI)
2009
2010
inzet reserve FWI, VJN 04, mei 2004 en 100 150 VJN2008 * * exclusief reguliere mutaties (2009: 106; 2010: 67; 2011: 68; 2012: 69)
109
2011 150
2012
Afgezien van de genoemde inzet uit deze twee reserves en bepaalde mutaties zoals weergegeven in de Voorjaarsnota 2008 -2012 of eerder (nieuwe initiatieven milieubeleid, stimulering startende ondernemers, kosten WMC 2009) zijn er geen andere noemenswaardige incidentele baten of lasten geraamd in 2009 en volgende jaren. De oorspronkelijk opgenomen extra uitkering BNG in het jaar 2009 is in de Voorjaarsnota 2008 teruggedraaid op grond van actuele ontwikkelingen en het advies in het provinciaal toezichtskader voor de begroting 2009. De inzet van de overige reserves zijn als “regulier” te beschouwen en passen binnen de doelstellingen en kaders van de betreffende reserves. Opgemerkt zij dat de resultaten uit grondexploitaties zoals verdisconteerd in de “reserve grondexploitaties OBK” uiteraard wel eenmalig zijn. Zie hiervoor ook de “Paragraaf grondbeleid” in de beleidsbegroting op pagina 44.
110
BIJLAGEN Afkortingslijst AVV AWBZ
Adviesdienst Verkeer en Vervoer. Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
BAO BBV BCF BIBOB BLG BNG BOB BOS BTM BTW BVE
Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten Besluit Begroting en Verantwoording BTW Compensatiefonds Bevordering Integriteitsbeoordeling door het Openbaar Bestuur Bank Limburgse Gemeenten Bank Nederlandse Gemeenten Beslissingen op Bezwaar Buurt Onderwijs Sport Bedrijventerreinenmanagement Bruto Toegevoegde Waarde Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie
CAZ CBC CBS CVV
Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering Centrale Bezwaarschriften Commissie Centraal Bureau voor de Statistiek Collectief Vraagafhankelijk Vervoer
DUBO
Duurzaam Bouwen
ETIL
Economisch Technologisch Instituut Limburg
FIDO FPU FWI
Financiering Decentrale Overheden (wet) Flexibele Pensioen Uitkering Fonds Werk en Inkomen
GBA GFT GGD GHOR GRP
(wet) Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens Groente. fruit en Tuin (afval) Gemeentelijke Gezondheidsdienst Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen Gemeentelijk Riolerings Plan
HRM HULK
Human Resource Management Herzogenrath, Ubach-Palenberg, Landgraaf en Kerkrade
ICT ITJ ISV
Informatie Communicatie Technologie Integraal Toezicht Jeugd Investeringsbudget Stedelijke vernieuwing
JGZ JPP
Jeugdgezondheidszorg Jeugd Preventie Plan
KOV
Kinderopvang
LED
Light emitted diode
MER MKB MSC
Milieu Effect Rapportage Midden- en Kleinbedrijf Medium Sized Cities
NOC/NSF
Nederlands Olympisch Comité / Nederlands Sport Federatie
111
NPR-norm NV
Lichttechnische richtlijn met aanbevelingen, berekeningen en oplossingen om een bepaald lichtniveau op de weg te bepalen. Naamloze Vennootschap
OBK OZB
Ontwikkelingsbedrijf Kerkrade Onroerende Zaakbelasting
POL POP PSZ PVVP
Provinciaal Ondernemingplan Limburg Persoonlijk Ontwikkelingsplan Peuterspeelzalen Provinciaal Verkeers- en Vervoersplan
ROA RVVP
Regeling Opvang Asielzoekers Regionaal Verkeers- en Vervoersplan
SMART SMK SOZAWE
Specifiek - Meetbaar - Acceptabel - Realistisch – Tijdgebonden Stichting Muziekschool Kerkrade Sociale Zaken en Werkgelegenheid (sector)
VAZOM VJN VNG VSV VVE VVTV
Vrije Academie Zuid Oostelijke Mijnstreek Voorjaarsnota Vereniging Nederlandse Gemeenten Voortijdig Schoolverlaten Voor- en vroegschoolse educatie Voorwaardelijke Vergunningen Tot Verblijf
WCPV WGR WIN WMO WOZ WOZL WVG WWB WWZ
Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid Wet Gemeenschappelijke Regelingen Wet Inburgering Nieuwkomers Wet Maatschappelijke Ondersteuning Waardering Onroerende Zaken (wet) Werkvoorzieningschap Oostelijk Zuid Limburg Wet Voorzieningen Gehandicapten Wet Werk en Bijstand Wonen Welzijn Zorg
ZMLK
Zeer moeilijk lerende kinderen (speciaal onderwijs)
112
113
114
115
STAAT VAN RESERVES EN VOORZIENINGEN BEGROTING 2009 - 2012 nr.
situatie 1.1.2009
omschrijving
toev 2009
onttr 2009
situatie 1.1.2010
ALGEMENE RESERVE
201
algemene reserve
4.515.000
0
0
4.515.000
84.300 1.935.800
9.300 0
-31.300 -326.600
62.300 1.609.200
198.800 709.800 83.900 1.248.400 75.000 24.000 2.192.700 66.400 142.500 1.250.300 97.200 1.328.200 118.400 21.500 3.524.200 4.264.400 139.800 68.600 119.300 116.700 301.700 500.000
0 0 0 875.000 0 0 392.600 16.100 1.620.800 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 -205.500 0 -594.300 0 -10.100 0 0 -1.158.900 0 0 -1.862.700 0 0 -250.000 -163.000 0 0 0 -18.000 0 0
198.800 504.300 83.900 1.529.100 75.000 13.900 2.585.300 82.500 604.400 1.250.300 97.200 1.680.200 118.400 21.500 3.274.200 4.101.400 139.800 68.600 119.300 98.700 301.700 500.000
23.126.900
5.128.500
-4.620.400
23.635.000
202.600 182.500 2.000.000
0 30.000 0
0 0 0
202.600 212.500 2.000.000
859.900
53.000
-143.000
769.900
voorziening rijksmiddelen samenleving voorziening besluit woninggebonden subsidies voorziening besluit woninggebonden subsidies 1995 voorziening besluit lokatie gebonden subsidies voorziening erfenis driessen tbv.tehuis ouden van dagen voorziening GOA voorziening isv I voorziening isv II voorziening rijksmiddelen sozawe
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
TOTAAL VOORZIENINGEN
9.598.000
83.000
-143.000
9.538.000
32.724.900
5.211.500
-4.763.400
33.173.000
BESTEMMINGSRESERVES
301 302
ter egalisatie van tarieven
egalisatiereserve afvalverwerking egalisatiereserve riolen OVERIGE BESTEMMINGSRESERVES
402 403 405 407 408 417 420 421 422 423 424 425 426 427 429 431 433 434 435 436 437 438
reserve nieuwkomers reserve FWI reserve H R M reserve kernagenda parkstad reserve verenigingen / vrijwilligers reserve sociale vernieuwing reserve WMO reserve plantsoenen reserve grondexploitatie obk algemene reserve obk reserve stadsmarketing reserve huisvestingsvoorzieningen onderwijs reserve liquidatie sanering mijnterrein reserve archeologisch onderzoek reserve parkeerfonds exploitatie reserve reeds bestemde nog uit te geven middelen reserve lokaal jeugdbeleid reserve accommodatiebeleid reserve evementen reserve gaia reserve woonwagens reserve stadsvernieuwing TOTAAL RESERVES
VOORZIENINGEN
608 620 621
v. verplichtingen, verliezen en risico's
voorziening voor oninbare belastingdebiteuren voorziening pensioenverplichting wethouders voorziening dubieuze debiteuren sozawe ONDERHOUDSEGALISATIEVOORZIENINGEN
605
voorziening onderhoud gebouwen DOOR DERDEN BEKLEMDE MIDDELEN
607 609 610 611 614 615 617 618 619
TOTAAL RESERVES EN VOORZIENINGEN
met spec.aanw.richting *
* Deze voorzieningen worden nog in 2008 omgezet naar "transitoria" conform de Nota Reserves en Voorzieningen 2007. Het was m.n. noodzakelijk dat de raad eerst formeel de jaarrekening 2007 had vastgesteld.
116
nr.
toev 2010
situatie 1.1.2011
onttr 2010
toev 2011
situatie 1.1.2012
onttr 2011
toev 2012
situatie 1.1.2013
onttr 2012
201
0
0
4.515.000
0
0
4.515.000
0
0
4.515.000
301 302
9.300 0
0 -209.300
71.600 1.399.900
9.300 0
0 -82.700
80.900 1.317.200
9.300 0
0 -82.700
90.200 1.234.500
402 403 405 407 408 417 420 421 422 423 424 425 426 427 429 431 433 434 435 436 437 438
0 0 0 987.000 0 0 390.600 16.100 600.000 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 12.000 0 0
0 -217.000 0 -603.400 0 -10.100 0 0 -717.900 0 0 -1.834.900 0 0 -714.000 -150.000 0 0 0 0 0 0
198.800 287.300 83.900 1.912.700 75.000 3.800 2.975.900 98.600 486.500 1.250.300 97.200 2.060.000 118.400 21.500 2.560.200 3.951.400 139.800 68.600 119.300 110.700 301.700 500.000
0 0 0 1.100.000 0 0 388.600 16.100 600.000 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 12.000 0 0
0 -217.900 0 -612.500 0 -3.700 0 0 -717.900 0 0 -1.803.900 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
198.800 69.400 83.900 2.400.200 75.000 100 3.364.500 114.700 368.600 1.250.300 97.200 2.470.800 118.400 21.500 2.560.200 3.951.400 139.800 68.600 119.300 122.700 301.700 500.000
0 0 0 1.100.000 0 0 187.600 16.100 600.000 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 12.000 0 0
0 -68.800 0 -612.500 0 0 0 0 -717.900 0 0 -1.778.900 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
198.800 600 83.900 2.887.700 75.000 100 3.552.100 130.800 250.700 1.250.300 97.200 2.906.600 118.400 21.500 2.560.200 3.951.400 139.800 68.600 119.300 134.700 301.700 500.000
4.229.700
-4.456.600
23.408.100
4.340.700
-3.438.600
24.310.200
4.139.700
-3.260.800
25.189.100
202.600 242.500 2.000.000
0 30.000 0
0 0 0
202.600 272.500 2.000.000
0 30.000 0
0 0 0
202.600 302.500 2.000.000
608 620 621
30.000
605
53.000
-108.000
714.900
53.000
-73.000
694.900
53.000
-73.000
674.900
607 609 610 611 614 615 617 618 619
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
83.000
-108.000
9.513.000
83.000
-73.000
9.523.000
83.000
-73.000
9.533.000
4.312.700
-4.564.600
32.921.100
4.423.700
-3.511.600
33.833.200
4.222.700
-3.333.800
34.722.100
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
Ontwerpbesluit Nr.: ...
Rb ...
De raad van de gemeente Kerkrade; overwegende, • dat de raad door het vaststellen van de begroting zijn budgetrecht uitoefent; • dat de raad is aangeboden de ontwerp-begroting 2009;
gelezen, • de nota van toelichting, nr. ... Tl ... • het verslag van de commissie(s)
, behorende bij dit besluit;
gelet op, • beleidsveld: 10 • gemeentelijk/regionaal beleidskader: Financiële beheersverordening gemeente Kerkrade (ex.art.212 GW) • wetsartikel: m.n. art. 189, 190 en 191 van de Gemeentewet
Besluit: I.
De begroting 2009 vast te stellen.
Aldus vastgesteld door de raad der gemeente Kerkrade, in zijn openbare vergadering d.d. 29-10-2008 De voorzitter van de raad,
De griffier,
J.J.M. Som
Mr. drs. H.J.W. Jacobs - van Dongen
137
138
×ÒØÑËÜÍÑÐÙßÊÛ
ѳ-½¸®·¶ª·²¹
п¹·²¿
Ѫ»®¦·½¸¬ °»®-±²»´» -¬»®µ¬» »² °»®-±²»»´-µ±-¬»²
í
Í°»½·º·½¿¬·» ¹»¿½¬·ª»»®¼» µ¿°·¬¿¿´«·¬¹¿ª»²
ë
Í°»½·º·½¿¬·» ®»-»®ª»- »² ª±±®¦·»²·²¹»²
é
Í°»½·º·½¿¬·» ±°¹»²±³»² ´¿²¹´±°»²¼» ¹»´¼´»²·²¹»²
ïï
Í°»½·º·½¿¬·» ª¿² ¹»©¿¿®¾±®¹¼» ¹»´¼´»²·²¹»²
ïí
Þ»®»µ»²·²¹ ÛÓËó-¿´¼±
ïé
Ê»®¦¿³»´ó »² ½±²-±´·¼¿¬·»-¬¿¿¬
ïç
ײª»-¬»®·²¹-ó »² º·²¿²½·»®·²¹--¬¿¿¬
îë
ͬ¿¿¬ ¾»®»µ»²·²¹ ¿´¹»³»²» «·¬µ»®·²¹
îé
·²º±®³¿¬·» ¬»² ¾»¸±»ª» ª¿² ¼»®¼»²æ Ý¿¬»¹±®¿´» ³»»®¶¿®»²®¿³·²¹ Í°»½·º·½¿¬·» ½¿¬»¹±®¿´» ¾¿¬»² ñ ´¿-¬»² °»® º«²½¬·» ·² ³»»®¶¿®·¹ °»®-°»½¬·»º
îç íï
3
ÑÊÛÎÆ×ÝØÌ ÐÛÎÍÑÒÛÔÛ ÍÌÛÎÕÌÛ ÛÒ ÐÛÎÍÑÒÛÛÔÍÕÑÍÌÛÒ
4
STAAT VAN SALARISSEN EN SOCIALE LASTEN 2009
SECTOR
aantal personen
aantal FTE's
Netto salarissen en Rekeningnummer sociale lasten
BESTUUR: RAAD COLLEGE GEMEENTE KERKRADE
29 6
29,00 6,00
446.000 9101110.023.4110 575.000 9101110.024.4110
TOTAAL BESTUUR
35
35,00
1.021.000
ALGEMEEN DIREKTEUR SECTOR BESTUURSDIENST SECTOR SAMENLEVING SECTOR STAD SECTOR WERK & INKOMEN GRIFFIE
1 111 81 116 75 4
1,00 99,43 74,76 108,87 67,38 3,50
131.000 5.909.900 3.952.900 5.949.000 3.552.300 227.800
TOTAAL FUNCTIEGEBOUW
388
354,94
19.722.900
ALGEMEEN PERSONEEL PROJECTLEIDER RODAHAL RECONDITIONERINGSBUDGET MELKERT- BANEN
1 1
1,00 1,00
7
6,89
132.000 70.000 100.000 250.000
TOTAAL ALGEMEEN
9
8,89
552.000
GEPENS. EN WACHTGELD WETHOUDERS
19
19,00
235.000 9101100.034.4120
TOTAAL VOORMALIG BESTUUR
19
19,00
235.000
WERKGEVERSPREMIES IP-AANVULLING FPU-suppletie
3
3,00
35.000 9106000.030.4120 20.000 9106000.033.4120 1.299.000 9106000.036.4120
TOTAAL ALG. VOORM. PERSONEEL
3
3,00
1.354.000
454
420,83
22.884.900
FUNCTIEGEBOUW: 9101310.020.4110 5510000.020.4110 5540000.020.4110 5550000.020.4110 5581000.020.4110 9101200.020.4110
ALGEMEEN : 9106000.021.4110 8605000.020.4110 9106000.025.4110 9106000.026.4110
VOORMALIG BESTUUR:
ALGEMEEN VOORM. PERSONEEL
TOTAAL SALARISSEN EN SOCIALE LASTEN
5
ÍÐÛÝ×Ú×ÝßÌ×Û ÙÛßÝÌ×ÊÛÛÎÜÛ ÕßÐ×ÌßßÔË×ÌÙßÊÛÒ
A122 A123 A124 A125 A126 A129
Woonruimten
Bedrijfsgebouwen
Grond-, weg- en waterbouwkundige werken
Vervoermiddelen
Machines, apparaten en installaties
Overige materiële vaste activa
A1321 A1331 A1333
Leningen aan woningbouwcorporaties
Overige langlopende leningen
Bijdragen aan activa in eigendom van derden
EINDTOTAAL
sub-totaal
A1311
Deelnemingen
FINANCIËLE VASTE ACTIVA
sub-totaal
A121
cbs code
Gronden en terreinen
MATERIËLE VASTE ACTIVA
INDELING ACTIVA
106.300.000
16.419.000
1.182.000
2.171.000
1.693.000
11.373.000
89.881.000
41.809.000
1.892.000
123.000
33.567.000
10.485.000
349.000
1.656.000
boekwaarde per 1.1.2009
6.057.000
361.000
89.000
5.000
0
267.000
5.696.000
2.928.000
526.000
29.000
1.273.000
596.000
51.000
293.000
afschrijving
0
0
0
0
0
0
0
0
515.000
515.000
0
11.000
212.000
292.000
aflossing
5.856.100
934.000
90.000
121.000
75.000
648.000
4.922.100
2.231.000
98.000
6.000
1.784.000
670.100
23.000
110.000
rentetoerekening
11.913.100
1.295.000
179.000
126.000
75.000
915.000
10.618.100
5.159.000
624.000
35.000
3.057.000
1.266.100
74.000
403.000
kapitaallasten
99.728.000
15.543.000
1.093.000
2.155.000
1.481.000
10.814.000
84.185.000
38.881.000
1.366.000
94.000
32.294.000
9.889.000
298.000
1.363.000
boekwaarde per 31.12.2009
6
7
ÍÐÛÝ×Ú×ÝßÌ×Û ÎÛÍÛÎÊÛÍ ÛÒ ÊÑÑÎÆ×ÛÒ×ÒÙÛÒ
8
STAAT VAN RESERVES EN VOORZIENINGEN BEGROTING 2009 - 2012 nr.
situatie 1.1.2009
omschrijving
toev 2009
onttr 2009
situatie 1.1.2010
ALGEMENE RESERVE
201
algemene reserve
4.515.000
0
0
4.515.000
84.300 1.935.800
9.300 0
-31.300 -326.600
62.300 1.609.200
198.800 709.800 83.900 1.248.400 75.000 24.000 2.192.700 66.400 142.500 1.250.300 97.200 1.328.200 118.400 21.500 3.524.200 4.264.400 139.800 68.600 119.300 116.700 301.700 500.000
0 0 0 875.000 0 0 392.600 16.100 1.620.800 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 -205.500 0 -594.300 0 -10.100 0 0 -1.158.900 0 0 -1.862.700 0 0 -250.000 -163.000 0 0 0 -18.000 0 0
198.800 504.300 83.900 1.529.100 75.000 13.900 2.585.300 82.500 604.400 1.250.300 97.200 1.680.200 118.400 21.500 3.274.200 4.101.400 139.800 68.600 119.300 98.700 301.700 500.000
23.126.900
5.128.500
-4.620.400
23.635.000
202.600 182.500 2.000.000
0 30.000 0
0 0 0
202.600 212.500 2.000.000
859.900
53.000
-143.000
769.900
voorziening rijksmiddelen samenleving voorziening besluit woninggebonden subsidies voorziening besluit woninggebonden subsidies 1995 voorziening besluit lokatie gebonden subsidies voorziening erfenis driessen tbv.tehuis ouden van dagen voorziening GOA voorziening isv I voorziening isv II voorziening rijksmiddelen sozawe
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
TOTAAL VOORZIENINGEN
9.598.000
83.000
-143.000
9.538.000
32.724.900
5.211.500
-4.763.400
33.173.000
BESTEMMINGSRESERVES
301 302
ter egalisatie van tarieven
egalisatiereserve afvalverwerking egalisatiereserve riolen OVERIGE BESTEMMINGSRESERVES
402 403 405 407 408 417 420 421 422 423 424 425 426 427 429 431 433 434 435 436 437 438
reserve nieuwkomers reserve FWI reserve H R M reserve kernagenda parkstad reserve verenigingen / vrijwilligers reserve sociale vernieuwing reserve WMO reserve plantsoenen reserve grondexploitatie obk algemene reserve obk reserve stadsmarketing reserve huisvestingsvoorzieningen onderwijs reserve liquidatie sanering mijnterrein reserve archeologisch onderzoek reserve parkeerfonds exploitatie reserve reeds bestemde nog uit te geven middelen reserve lokaal jeugdbeleid reserve accommodatiebeleid reserve evementen reserve gaia reserve woonwagens reserve stadsvernieuwing TOTAAL RESERVES
VOORZIENINGEN
608 620 621
v. verplichtingen, verliezen en risico's
voorziening voor oninbare belastingdebiteuren voorziening pensioenverplichting wethouders voorziening dubieuze debiteuren sozawe ONDERHOUDSEGALISATIEVOORZIENINGEN
605
voorziening onderhoud gebouwen DOOR DERDEN BEKLEMDE MIDDELEN
607 609 610 611 614 615 617 618 619
TOTAAL RESERVES EN VOORZIENINGEN
met spec.aanw.richting
9
nr.
toev 2010
situatie 1.1.2011
onttr 2010
toev 2011
situatie 1.1.2012
onttr 2011
toev 2012
situatie 1.1.2013
onttr 2012
201
0
0
4.515.000
0
0
4.515.000
0
0
4.515.000
301 302
9.300 0
0 -209.300
71.600 1.399.900
9.300 0
0 -82.700
80.900 1.317.200
9.300 0
0 -82.700
90.200 1.234.500
402 403 405 407 408 417 420 421 422 423 424 425 426 427 429 431 433 434 435 436 437 438
0 0 0 987.000 0 0 390.600 16.100 600.000 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 12.000 0 0
0 -217.000 0 -603.400 0 -10.100 0 0 -717.900 0 0 -1.834.900 0 0 -714.000 -150.000 0 0 0 0 0 0
198.800 287.300 83.900 1.912.700 75.000 3.800 2.975.900 98.600 486.500 1.250.300 97.200 2.060.000 118.400 21.500 2.560.200 3.951.400 139.800 68.600 119.300 110.700 301.700 500.000
0 0 0 1.100.000 0 0 388.600 16.100 600.000 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 12.000 0 0
0 -217.900 0 -612.500 0 -3.700 0 0 -717.900 0 0 -1.803.900 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
198.800 69.400 83.900 2.400.200 75.000 100 3.364.500 114.700 368.600 1.250.300 97.200 2.470.800 118.400 21.500 2.560.200 3.951.400 139.800 68.600 119.300 122.700 301.700 500.000
0 0 0 1.100.000 0 0 187.600 16.100 600.000 0 0 2.214.700 0 0 0 0 0 0 0 12.000 0 0
0 -68.800 0 -612.500 0 0 0 0 -717.900 0 0 -1.778.900 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
198.800 600 83.900 2.887.700 75.000 100 3.552.100 130.800 250.700 1.250.300 97.200 2.906.600 118.400 21.500 2.560.200 3.951.400 139.800 68.600 119.300 134.700 301.700 500.000
4.229.700
-4.456.600
23.408.100
4.340.700
-3.438.600
24.310.200
4.139.700
-3.260.800
25.189.100
202.600 242.500 2.000.000
0 30.000 0
0 0 0
202.600 272.500 2.000.000
0 30.000 0
0 0 0
202.600 302.500 2.000.000
608 620 621
30.000
605
53.000
-108.000
714.900
53.000
-73.000
694.900
53.000
-73.000
674.900
607 609 610 611 614 615 617 618 619
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
144.400 1.029.400 111.500 154.000 55.500 47.000 299.800 1.712.000 2.799.400
83.000
-108.000
9.513.000
83.000
-73.000
9.523.000
83.000
-73.000
9.533.000
4.312.700
-4.564.600
32.921.100
4.423.700
-3.511.600
33.833.200
4.222.700
-3.333.800
34.722.100
10
11
ÍÐÛÝ×Ú×ÝßÌ×Û ÑÐÙÛÒÑÓÛÒ ÔßÒÙÔÑÐÛÒÜÛ ÙÛÔÜÔÛÒ×ÒÙÛÒ
2.268.901
1.089.073
13.613.406
2.722.681
9.075.604
10.000.000
2.850.000
2.723.000
2.360.000
17.500.000
10.000.000
11.000.000
1999020
1999030
1999040
2001010
2001020
2002010
2002020
2003010
2003020
2003030
2005010
2006010
3,798
3,585
4,855
4,199
4,115
4,415
5,469
5,470
5,230
5,310
4,060
3,970
5,820
6,100
rente-%
02.24
06.07
11.19
11.19
07.15
12.20
04.11
03.08
03.08
12.01
03.01
03.26
07.01
09.01
betaaldatum
opgenomen langlopende geldleningen
10.436.945
1997010
totaal
269.451
bedrag lening
1989010
leningnummer
2031
2030
2028
2013
2018
2017
2027
2026
2016
2024
2013
2011
2017
2009
eind jaar
67.774.362
10.120.000
8.800.000
14.000.000
1.180.000
1.815.335
1.710.000
7.600.000
6.534.435
1.452.097
8.712.580
388.954
567.225
4.696.625
197.110
lening per 1.1.2009
4.622.429
440.000
400.000
700.000
236.000
181.533
190.000
400.000
363.024
181.512
544.536
77.791
189.075
521.847
197.110
aflossing 2009
3.113.545
370.119
307.308
675.696
48.381
71.222
75.221
399.761
341.272
68.218
460.228
13.160
16.785
258.158
8.016
rente 2009
STAAT VAN DE OPGENOMEN LANGLOPENDE GELDLENINGEN
63.151.933
9.680.000
8.400.000
13.300.000
944.000
1.633.802
1.520.000
7.200.000
6.171.411
1.270.585
8.168.044
311.164
378.150
4.174.778
0
lening per 31.12. 2009
12
13
ÍÐÛÝ×Ú×ÝßÌ×Û ÊßÒ ÙÛÉßßÎÞÑÎÙÜÛ ÙÛÔÜÔÛÒ×ÒÙÛÒ
îòðïïòééê êòèðêòéðí ïòïëéòïìð íòèéîòíïï ïòïêðòèçè êéêòïíí ïòëìêòïïð ìçðòêéè ïòèìðòêðé îòðììòìçð ïòðéîòîçë
ëèçòçïì ëèçòçïì ïçëòïîë íðêòíðî ïòîîëòîðé çòðèðòððð èòìðèòëíî ïòìííòêèï çðéòëêð îòèìëòîðî éòçìïòèéé ïòíèìòíèç çîçòìçë èèíòèìê êíðòììê èëòðèï îòîðéòíïê íòîêéòîïè íòîêéòîïè ìòëíéòèðî ïòíïçòîïì îòíïðòððð
êíòëîç ïïíòììë ïòðéðòçîï êòèéðòîíî îòîèðòîìê êîçòïëì ëíèòéëì êèíòììð ëèîòèèç êíêòìíë ëììòíïé éêêòéðé ççêòéëê íëèòëïê îêëòíìî çèíòéçê ïïòéêéòðèð ëòëíêòîëð ëêìòïçî íèðòéïï
ï î í ì ë ê é è ç ïð ïï
ïî ïí ïì ïë ïê ïé ïè ïç îð îï îî îí îì îë îê îé îè îç íð íï íî íí
íì íë íê íé íè íç ìð ìï ìî ìí ìì ìë ìê ìé ìè ìç ëð ëï ëî ëí
ʱ´¹ó ѱ®-°®±²µ»´·¶µ ²®ò ¾»¼®¿¹ ª¿² ¼» ´»²·²¹
ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼
ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿²
α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼»
Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿ Õ»®µ®¿¼»ñØ»-¬·¿
ͬ·½¸¬·²¹ ÙòÑòÆòÔò ͬ·½¸¬·²¹ ÙòÑòÆòÔò ͬ¹ò Ê»®°´»»¹¬»¸ò »² Þ»¶¿¿®¼»²¦ò ͬ¹ò Ê»®°´»»¹¬»¸ò »² Þ»¶¿¿®¼»²¦ò ͬ¹ò Ê»®°´»»¹¬»¸ò »² Þ»¶¿¿®¼»²¦ò ͬ¹ò Ê»®°´»»¹¬»¸ò »² Þ»¶¿¿®¼»²¦ò ͬ·½¸¬·²¹ Ø«·-ª»-¬·²¹ Ñ«¼»®»² ͬ·½¸¬·²¹ Ø«·-ª»-¬·²¹ Ñ«¼»®»² ͬ·½¸¬·²¹ Ʊ®¹¹®±»° Ó»¿²¼»® ͬ·½¸¬·²¹ Ʊ®¹¹®±»° Ó»¿²¼»® ͬ·½¸¬·²¹ Ʊ®¹¹®±»° Ó»¿²¼»® Õ»®µ®¿¼» Õ»®µ®¿¼» Õ»®µ®¿¼» Õ»®µ®¿¼»
Ò¿¿³ ª¿² ¼» ¹»´¼²»³»®
Þ±«© í °®»³·»ó©±²·²¹»² Õ·°-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ Þ±«© ê °®»³·»©±²·²¹»² ß¾¬»²´¿¿²ñÒ«³³»®××-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ Ê»®¾»¬»®·²¹-©»®µ»² çï ©±²·²¹»² ß²¹»´¿-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ݱ³°´»¨ò èìßñÞ ÐÊ ëéð α´¼«½µ»®ª»´¼ô Þ´»·¶»®¸»·¼» ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ Þ±«© ìë ©±²·²¹»² α´¼«½µ»®-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ îð ©±²·²¹»² Ü·®ò Ûª»®¬--¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ïï ©±²·²¹»² ر´¦-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ïë ©±²·²¹»² Ò«´´¿²¼»®-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© ïî ©±²·²¹»² Ò«´´¿²¼»®-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© ïì ©±²·²¹»² Ú®¿²½µ-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© ïî ©±²·²¹»² ر´¦-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© ïë ©±²·²¹»² Õ·°-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© îð ©±²·²¹»² Ü®ò ß½µ»²-°´»·² ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© é ©±²ò Þ´»·¶»®¸»·¼»®-¬®¿¿¬ñЮ·½µ-¬»»²©»¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ¾±«© ë ©±²·²¹»² Ò«³³»®ó××ó-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ í ©±²ò ر±º¼-¬®¿¿¬ ìïß »² ïì ©±²ò Õ·°-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò èðð ©±²·²¹»² α´¼«½µ»®ª»´¼ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ìç ©±²ò Þ±-¬®±°ñͽ¸·´¬¹»² ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò íê © Ù·´--¬®ñïè © Ù±®»¬¬·-¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ê »² î ©±²ò Õ·°-¬®¿¿¬ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹
èî ©±²·²¹»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬ èî ©±²·²¹»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬ èî ©±²·²¹»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬ ïè °®»³·»©±²·²¹»² ¿¿² ¸»¬ д»·² ìï °®»³·»©±²·²¹»² ܱ®±¬¸»¿óÙ®¿½¸¬ ïéðõîé ©±²·²¹»² Ø»·´«-¬ ¼·ªò ½±³°´»¨»² Ý¿»½·´·¿¹®¿½¸¬ô Ô±«®¼»--¬®¿¿¬ »ò±ò ëï ©±²·²¹»² ͬò Þ»®²¿¼»¬¬»-¬®¿¿¬ »ò±ò λ²±ª¿¬·» ïéí ©±²·²¹»² λ²±ª¿¬·» ïçð »² ïêé ©±²·²¹»² ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ¾±«©µò í ½±³°´»¨»² µù´¸»·¼» ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò¹®±²¼µò í ½±³°´»¨»² µù´¸»·¼» ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò îî ©±²·²¹»² Ì«²²»´©»¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ïð ©±²·²¹»² Õ¿-°»®»²-¬®¿¿¬ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ïî ©±²·²¹»² Ø»·ª»´¼°´»·² ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò î ©±²·²¹»² Ø»·ª»´¼°´»·² íê ©±²·²¹»² ²¿¾·¶ ª»®¦ò¬»¸«·- Ú·®»²-½¸¿¬ Ü·ªò ½±³°´»¨»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬ Ü·ªò ½±³°´»¨»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬ Ü·ªò ½±³°´»¨»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬ îê ©±²·²¹»² α³»·²»²-¬®¿¿¬ Ü·ªò ½±³°´»¨»² Õ»®µ®¿¼»óÉ»-¬
Ë·¬¾®»·¼·²¹ Í·²¬ Ö±¦»º¦·»µ»²¸«·Ë·¬¾®»·¼·²¹ Í·²¬ Ö±¦»º¦·»µ»²¸«·ª»®¦±®¹·²¹-¬»¸«·- Ê®±»²¸±º ͬ¹ò Õ¿°»´¸±º »² ®»²±ª¿¬·» ر±¹ ß²-¬»´ ͬ¹ò Õ¿°»´¸±º »² ®»²±ª¿¬·» ر±¹ ß²-¬»´ Ê»®¦±®¹·²¹-¬»¸«·- Ê®±»²¸±º »² ߬®·«³º´¿¬ ïëí ¾»¶ò©±²·²¹»² ø-»®ª·½»óº´¿¬÷ Þ´»·¶»®¸»·¼» ïðè ¾»¶¿¿®¼»²©±²·²¹»² ½»²¬®«³ ߬®·«³º´¿¬ ª»®¦±®¹·²¹-¬»¸«·- Ê®±»²¸±º ª»®¦±®¹·²¹-¬»¸«·- ª±±® ¾»¶¿¿®¼»² Ú·®»²-½¸¿¬ ª»®¦±®¹·²¹-¬»¸«·-
ܱ»´ ª¿² ¼» ´»²·²¹
íìï îêï íéê íèð îéê îéé îéí îéì çë
ïëóðêóïççíô çíñîèëèéÚ ïëóðêóïççíô çíñîèêîðÚ ïëóðêóïççíô çíñîèëçìÚ
îìóðíóïççîô çîñïðîççÚ
ïîóðìóïçèè ÞÎð ìèëî ïîóðìóïçèèô ÞÎ ìèëî ïîóðìóïçèèô ÞÎ ìèëî
îêóðëóïçéîô Þ ïîðëí íðóðïóïçéìô ÞÝ íìëéì îíóïîóïçèêô ÞÐ ïèððë
ïìóðìóïçèéô ÞÏ ìíîé ïëóðçóïçèéô ÞÏ ïïíêç ðîóïðóïççðô çðóíïëðï
ëç
èðç
Þ îëìíí Þ îëìíí Þ îëìíí Þ ïðéíð ÞÝ íìëéê
ÞÕ ïëéïè ÞÜ îðíîì ÞÎ ïëíèç ÞÎ ïëíèè ÞÍ êîîîð Þ ïðêìè Þ îðéçí ÞÜ îðíîì Þ îëîïè
ðíóðîóïçéðô ðíóðîóïçéðô ðíóðîóïçéðô îèóðéóïçêçô ðéóðîóïçéìô
îîóðçóïçèïô ïêóïîóïçéìô îçóïïóïçèèô îçóïïóïçèèô ïèóðìóïçèçô ðíóðéóïçéîô ïïóïïóïçéðô ïêóïîóïçéìô ïîóðïóïçéðô
Ü¿¬«³ »² ²«³³»® ª¿² ¸»¬ ¹±»¼µ»«®·²¹-ó ¾»-´«·¬
ëéî ëéî ëéî
îêóðìóïçéîô ïçíß îìóðïóïçéìô èðê îêóïïóïçèêô ìîë îðóðïóïççé îëóðíóïçèéô èð ïéóðîóïçèè ø³çî÷ îíóðíóïçèè ø³çï÷ îíóðíóïçèè îîóðêóïçèè îîóðêóïçèè îíóðèóïçèèñïççç îíóïïóïçèèô ììî îíóðèóïçèç ïçóïîóïççðô ëðé îêóðîóïççîô ðêê ðíóðíóïççíô ðîé îìóðíóïççé îêóðëóïççíô ïîï îêóðëóïççíô ïîî îêóðëóïççíô ïîí
îîóïðóïçêçô îîóïðóïçêçô îîóïðóïçêçô îëóðçóïçêèô ïçóïîóïçéíô ïèóïîóîððï îëóðíóïçèéô îêóðèóïçèé ðëóðçóïççðô îíóðçóïççîô îîóïîóïççíô îîóïîóïççíô îìóïïóïççíô îìóïïóïççíô îìóïïóïççíô îìóïïóïççíô ïêóðíóïççìô ïëóïîóïççé ïëóïîóïççé îîóïîóïççé ïéóïîóïçèé ïïóîóîððí
ïèóðìóïçéèñùçíô ðéê îìóðêóïçèïñùçîô íïé íïóðéóïçéìñùçíô íêç îêóïðóïçèèô íçðñïççè îêóïðóïçèèô íçïñïççè îçóðíóïçèçô ïîë îçóðíóïçéîñùçîñùðîô çì îêóðèóïçéðñùçîñùðîô ìïï íïóðéóïçéìñùçîñùðîô íêç îîóïðóïçêçñùçîñùðîô êíç îìóïïóîððì
Ü¿¬«³ »² ²«³³»® ª¿² ¸»¬ ®¿¿¼-¾»-´«·¬ ½ò¯ò ½±´´»¹»¾»-´«·¬
ͬ¿¿¬ ª¿² ¹»©¿¿®¾±®¹¼» ¹»´¼´»²·²¹»² ó »¨½´«-·»º ´»²·²¹»² ª±±® ¸»¬ ª»®µ®·¶¹»²ñª»®¾»¬»®»² ª¿² »·¹»² ©±²·²¹»² ó ¾»¹®±¬·²¹ îððç
¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¼§²¿ ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¼§²¿ ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²«
¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« º·¨» ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ´·²» ´·²» ´·²» ´·²» ¿²² º·¨» º·¨» º·¨» ¼§²¿ ¿²²
´·²» ´·²» ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ´·²» ¿²²« ¿²²« ´·²»
éôððð èôëðð êôêîë êôîëð éôððð ëôððð ìôèçð ëôìëð ëôîðð éôîëð ëôððð éôëðð éôëíð ëôçîð èôèìð éôíîë êôçðð íôççð êôêðð êôêðð
éôêîë éôêîë éôêîë èôððð èôëðð ìôçèë éôðïð éôìëð èôçèð èôëíð ìôçèð ìôìçð êôïëð ëôîéð ëôéëð ëôéëð êôéèð êôïïð êôîíð ëôéëð èôîëð ëôðîð
êôçêð èôëîð êôêèð ìôìëð ìôìëð éôîëð ëôíëë ëôïëð ëôíëë ëôïëð íôêéð
벬»ó °»®½»²ó ¬¿¹»
ìðòîëè èìòïïì íðíòíçë ïòççéòïêê îòéêéòðîé ïëëòéèð ìééòðïé ëèèòðçï ëíïòèðê ëéëòìïì ìçìòêíî êéêòïçð çîíòêðì íííòïìï îëìòïîé çîèòððï ìòèçìòéìé ìòéìîòççï ìïîòëîì íïéòîðé
ïîíòîîé ïîíòîîé êíòíìè êêòïçí ìçíòðçê çòðèðòððð îòììëòêêð ìîçòíéî ìêìòëèð ïòéðíòíðí ëòèéèòìèð ïòíðîòçïí ëëîòêéí ëìíòçðë ìðëòîèé ëìòêçë îòðééòìðë íòîêéòîïè íòîêéòîïè ìòëíéòèðî ïòêëèòêîì ïòéïçòïîç
ìîíòëíî îòìëðòìïí êèéòëëë îòíëïòïðê éðìòèìç êðòêêç ïòðêéòíéð ïçêòîéï ïòîéðòêéè çìîòìîç íîïòêèè
ëðòéïì
ïòéèë îòêëç êèòéïì êîëòéçë îòéêéòðîé ìçòìïë ëòêíé ïîòìëí ëíïòèðê ëéëòìïì ìçìòêíî ëçòèðí éòëëí íòìéé ïòííê êòîëî êèëòççî ïîçòêèë ïêòçîç êòéçé
ïòêëèòêîì ïíêòëëî
ëëðòéëð çêòðêë ëðòëîê ïííòìïî îîéòèèç ïðòçèì îëòïîï îîòêêí ïëòðïï îòðîê ïìòêëç íòîêéòîïè
íèòðçé íèòðçé ïðòèéç îðòíçí êêòíéì
ïðëòèèí îéîòîêè ëðòëîï ïçïòééê ëéòìçí êðòêêç çëòíçì ìçòðêè ïïíòëêì îïèòïêè îïìòìëç
îððç λ-¬¿²¬ ײ ¼» ´±±° ª¿² ̱¬¿¿´¾»¼®¿¹ ¹»´¼´»²·²¹ ¿¿² ¸»¬ ¼·»²-¬¶¿¿® ¹»©±²» »² ¾»¹·² ª¿² ¬» ©¿¿®¾±®¹»² ¾«·¬»²¹»©±²» ¼·»²-¬¶¿¿® îððç ¹»´¼´»²·²¹»² ¿º´±--·²¹
íèòìéí èïòìëë îíìòêèï ïòíéïòíéï ð ïðêòíêë ìéïòíèï ëéëòêíè ð ð ð êêéòïðï çïêòðëï íîçòêêì îëîòéçï çîïòéìç ìòîðèòéëë ìòêïíòíðê íçëòëçë íïðòìïð
èëòïíð èëòïíð ëîòìêè ìëòèðð ìîêòéîï çòðèðòððð ïòèçìòçïð íííòíðé ìïìòðëí ïòëêçòèçï ëòêëðòëçï ïòîçïòçîç ëîéòëëï ëîïòîìí íçðòîéê ëîòêêç îòðêîòéìë ð íòîêéòîïè ìòëíéòèðî ð ïòëèîòëéè
íïéòêìç îòïéèòïìë êíéòðíì îòïëçòííð êìéòíëë ð çéïòçéê ïìéòîðí ïòïëéòïïë éîìòîêï ïðéòîîç
λ-¬¿²¬ ¹»´¼´»²·²¹ ¿¿² »·²¼» ª¿² ¼·»²-¬¶¿¿® îððç
14
èìòðíï íòççèòíéï ïíéòíîë ïòçïéòêéë îòéèíòçìî ìòëéçòðçê êïêòêèé ìîìòîèë íòçëðòððð ëïíòêðê îòêêïòìðì îòçððòððð îòðððòððð îòíððòððð ïîíòíëê ïòïèïòðèì íòìððòððð ïòéêíòçîç ïòëçéòðìé ïìçòíðì ïòðîìòèïï ìòðððòððð
ìêðòëèé çíðòîìç ììêòìçì îðêòðïê ìîêòéèð ïòìîëòíîì îòêðíòéçï çíîòëïè ìòìðèòçîç îòçèêòíîè ìòêèèòçïï ïòíìïòíéì îòîêèòçðï íòëïêòéçé ëòèççòïìí ìòëíéòèðî ìòëíéòèðî ìòëíéòèðî íòïéêòìêî íòçîîòèëï êòðððòððð íèèòïèð éèðòíîí ïòîëïòçêé
ìëòííí ïòðèçòðéí ïêòííêòðð𠲪¬
ëì ëë ëê ëé ëè ëç êð êï êî êí êì êë êê êé êè êç éð éï éî éí éì éë
éê éé éè éç èð èï èî èí èì èë èê èé èè èç çð çï çî çí çì çë çê çé çè çç
ïðð ïðï ïðî ïðí
ʱ´¹ó ѱ®-°®±²µ»´·¶µ ²®ò ¾»¼®¿¹ ª¿² ¼» ´»²·²¹
Ê»®¾±«© »² ®»²±ª¿¬·» ¹»³»»²-½¸¿°-¸ò Í°»µù¸»·¼» íî ©±²·²¹»² п-¬ò ͬ»ª»²--¬®¿¿¬ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¹¿®¿²¬-¬»´´·²¹ -¬¿¼·±² ±²¼»® ª±±®©¿¿®¼»²
Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼ Æ«·¼
ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿² ª¿²
α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼» α¼»
ͬ¹ò Ê»®»²·¹·²¹-¹»¾±«© Í°»µ¸±´¦»®¸»·¼» ɱ²ò-¬ò Ü» ɱ±²°´¿¿¬- ¬» Ù®±»²´± ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ Þ¿´¿²Í¬¿¼·±² Õ»®µ®¿¼» ÒÊ
ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»² ɱ²»²
Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼ Ô¿²¼
Ò¿¿³ ª¿² ¼» ¹»´¼²»³»®
ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹ ɱ²·²¹-¬·½¸¬·²¹
Ѳ¼»®¸±«¼ ëé ©±²·²¹»² Юò ×®»²»-¬®¿¿¬ô »ò±ò ͬ·½¸¬·²¹ Ѳ¼»®¸±«¼ñª»®¾»¬»®·²¹ çê ©±²·²¹»² Ü·®ò ݱ®¬»²-¬®ò ͬ·½¸¬·²¹ ¾±«© ç °®»³·»¸««®©±²·²¹»² Ê·²µ»®-¬®¿¿¬ ͬ·½¸¬·²¹ ¾±«© ì ©±²·²¹»² Ó»«-»®-¬®¿¿¬ñÕ´±±-¬»®¾±-ª±»¬°¿¼ ͬ·½¸¬·²¹ ¾±«© ç ©±²·²¹»² Ó»«-»®-¬®¿¿¬ñÕ´±±-¬»®¾±-ª±»¬°¿¼ ͬ·½¸¬·²¹ ª»®¾»¬»®·²¹-©»®µ»² ½±³°´»¨»² ìè »² ïê ©±²·²¹»² ͬ·½¸¬·²¹ ¾±«© ìí ©±²·²¹»² ߸±®²-¬®¿¿¬ ͬ·½¸¬·²¹ ¾±«© ïê ©±²·²¹»² Ʊ²-¬®¿¿¬ ͬ·½¸¬·²¹ éí ©±²·²¹»² Ô·²¼»²´¿¿² ͬ·½¸¬·²¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ìì ©±²ò ر°»´ ͬ·½¸¬·²¹ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò éð ©±²ò Ê·²µ ͬ·½¸¬·²¹ ¸»®º·²¿²½·»®·²¹ èï ©±²·²¹»² Û´¾»®»ª»´¼-¬®¿¿¬ ͬ·½¸¬·²¹ íê ©±²·²¹»² °´¿² Ü»µ»² Ü»«¬¦´¿¿² ͬ·½¸¬·²¹ ëî ©±²·²¹»² Ô·²¼»´¿¿²ô ì ©±²·²¹»² Ü»µ»² Ü»«¬¦´¿¿² ͬ·½¸¬·²¹ Þ±«© ïìé ©±²ò д¿² Ü»µ»² Ü»«¬¦´¿¿² ͬ·½¸¬·²¹ Ø»®º·²ò Ô»²ò ïîï ©±²ò Õ¿-¬¿²¶»-¬®¿¿¬ »ò±ò ͬ·½¸¬·²¹ Ø»®º·²ò Ô»²ò ïîï ©±²ò Õ¿-¬¿²¶»-¬®¿¿¬ »ò±ò ͬ·½¸¬·²¹ Ø»®º·²ò Ô»²ò ïîï ©±²ò Õ¿-¬¿²¶»-¬®¿¿¬ »ò±ò ͬ·½¸¬·²¹ Ø»®º·²ò Ô»²ò ïîï ©±²ò Õ¿-¬¿²¶»-¬®¿¿¬ »ò±ò ͬ·½¸¬·²¹ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ͬ·½¸¬·²¹ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ͬ·½¸¬·²¹ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ø¸»®º·²¿²½·»®·²¹÷ ͬ·½¸¬·²¹ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ø¸»®º·²¿²½·»®·²¹÷ ͬ·½¸¬·²¹ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ø¸»®º·²¿²½·»®·²¹÷ ͬ·½¸¬·²¹
ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ê »² î ©±²ò Õ·°-¬®¿¿¬ ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò ëé ©±²ò Ø»²®· ¶±²¿-°´»·² ª»®ª®±»¹¼ ¿º´ò ®·¶µ-´ò í ©±²ò ʱ½½¿®¬-¬®¿¿¬ ½±³°´»¨ ìì ©±²·²¹»² É·¶²¹®¿½¸¬ ½±³°´»¨ ìè ©±²ò ÑòÔòÊ®±«©»óñØ¿¹¸»²-¬®¿¿¬ éí ©±²·²¹»² ÑòÔòÊ®±«©»ó-¬®¿¿¬ Þ±«© ë ©±²ò ÑòÔòÊ®±«©»-¬®òñë ©±²ò Ù·»-»²-¬®ò ê ©±²·²¹»² Ò·»«©-¬®¿¿¬ ¼·ª»®-» ©±²·²¹½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ç ©±² Ü®ò ß½µ»²-°´»·² õ íë ©±² ʱ½½¿®¬-¬®¿¿¬ ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»² ¼·ª»®-» ½±³°´»¨»²
ܱ»´ ª¿² ¼» ´»²·²¹
Ü¿¬«³ »² ²«³³»® ª¿² ¸»¬ ¹±»¼µ»«®·²¹-ó ¾»-´«·¬
îíð ðêê ðêì ðîç ïîç ïíð ïêê èç çï
îìóðèóïçèíô ìêè îçóïïóïçéé îçóðíóïççç ïðóðïóîððë
îíóïïóïçèè îìóðìóïççïô îêóðîóïççîô îêóðîóïççîô ðíóðíóïççíô îêóðëóïççíô îêóðëóïççíô îçóðêóïççíô ïêóðíóïççìô ïêóðíóïççìô îçóïïóïççë îèóïðóïççê îèóïðóïççê îèóïðóïççê îèóïðóïççê ïëóðêóïççè íðóðéóîððï îîóðìóïçèé îîóðìóïçèé îîóðìóïçèé
ïïóïîóïçèëô ëíí îêóðíóïçèêô ïðí ïéóïîóïçèé
îéóðçóïçèíô ÞÓ ïçëîë
ïëóðêóïççíô çíñîèêíðÚ ïëóðêóïççíô çíñîèçîîÚ îðóðéóïççíô çíñíêïïðÓ
îïóðëóïççïô çïñïéëëîÚ îìóðíóïççîô çîñïðîðçÚ îìóðíóïççîô çîñïðîìîÚ
Ù»»² ¹±»¼µòÙÍ ª»®»·-¬
îêóðëóïççíô ïîí ïëóðêóïççíô çíñîèëçìÚ îêóðëóïççíô ïîì ïëóðêóïççíô çíñîèëçíÚ îêóðëóïççíô ïîë ïëóðêóïççíô çíñîèëçîÚ íïóðíóïççíô ïïè îêóðïóïççìô ïî ïêóðíóïççìô ëî ïêóïîóïççê ðèóðíóïççç ïêóðéóîððïô¾ïí îéóðíóîððî îêóðëóïççíô ïîë »² ïîê îðóïïóîððð îìóðìóîððî îìóðìóîððî ïèóðéóîððî îíóðíóïçèè îðóðîóîððì ðçóðëóîððë îîóðíóîððì îîóðíóîððì îîóðíóîððì ïèóðìóîððé
Ü¿¬«³ »² ²«³³»® ª¿² ¸»¬ ®¿¿¼-¾»-´«·¬ ½ò¯ò ½±´´»¹»¾»-´«·¬
ͬ¿¿¬ ª¿² ¹»©¿¿®¾±®¹¼» ¹»´¼´»²·²¹»² ó »¨½´«-·»º ´»²·²¹»² ª±±® ¸»¬ ª»®µ®·¶¹»²ñª»®¾»¬»®»² ª¿² »·¹»² ©±²·²¹»² ó ¾»¹®±¬·²¹ îððç
¿²²« º·¨» º·¨»
¿²²« ¿²²« ¼§²¿ ¼§²¿ ¼§²¿ ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ´·²» ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« º·¨» ¿²²« ¿²²« ¿²²«
¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« º·¨» ¿²²« ¿²²« º·¨» º·¨» º·¨» ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« ¿²²« º·¨»
èôëðð ëôðíð ìôêðð
èôïîë éôçðð éôêîë éôëðð éôëðð èôéðð èôçïð èôèìð ìôìêð êôëèð êôëèð ìôðëð êôêêð êôêêð éôîéð êôëéð êôçèð êôìèð êôêèð ëôïéð ëôìðë ëôíìð ëôîéð ìôïçð
êôêðð éôðëð êôêðð êôêïë ìôîèð êôïïð êôðëð ìôïïð ëôëîë ìôèçð ëôçêð ëôèîð ëôìðë ëôìëð ëôîëð ìôìïð ìôíïð íôêèð ìôëîð íôèèð ìôîéë ìôìîç
벬»ó °»®½»²ó ¬¿¹»
íêòëîíòìéì
ïèçòìïðòéëð
îòíèí
ìëòðîé ïðìòêîê ïëçòðíé
ïêòííêòððð ëèïòïëë çîòëéï
ïíòêîé îèòîíð
íéòíðï êèòééç ëíçòêêí ïêòðêç ííòîèç éîòêìê ïìòðéí ìòêçë ìèòðèë ëíòìïê èíòèêç èçòðëí ïëòììè îíòçìì îìëòéçè éîòëêë ïçïòíîí éèòðëí ëíòëïç íîéòìêê
ïíòïéé îìòíçï íçòíëé íêòçêé êðòêîè çòçëì íéòçîð
ïïòððì ëíòèéï îòçððòððð
íòïíì êìòéçè îòîèë ïìòðëð íïòððç íìòèèð ïìòéëì êòîëï
îïòëçï ïòðèçòðéí ïêòííêòððð ïíòðïëòëíï
ééòêíí îîíòðêè ëíçòêêí ïèïòêçì íéêòíçë éçîòëïé îòìèîòèêð èçíòïðí ìòïðèòííé îòìèêòêìç íòçðìòíëí ìèîòèîì îòïíïòððí íòíðíòðëì îòçìçòëéï íòçèïòèïï íòðïêòëêì íòçððòîçè îòéììòðíð ïòìïìòççð êòðððòððð ïçëòðëë ííðòéðç êééòîëé
ëìòéëì íòìèëòðéð ïïëòçëï ïòéèêòëíë îòëëïòðíè ìòîëéòðèì ëððòêîï íéèòðíé íòçëðòððð ììçòêèð îòíîêòíìê îòçððòððð îòðððòððð îòíððòððð ëéòððë ïòðéíòéíç íòîëèòïéé ïòêêðòéïë ïòíéçòêìê ïïçòììí çîðòïîè ìòðððòððð
îððç λ-¬¿²¬ ײ ¼» ´±±° ª¿² ̱¬¿¿´¾»¼®¿¹ ¹»´¼´»²·²¹ ¿¿² ¸»¬ ¼·»²-¬¶¿¿® ¹»©±²» »² ¾»¹·² ª¿² ¬» ©¿¿®¾±®¹»² ¾«·¬»²¹»©±²» ¼·»²-¬¶¿¿® îððç ¹»´¼´»²·²¹»² ¿º´±--·²¹
ïëîòçéçòèìé
ïçòîðè ïòðèçòðéí ð ïîòìíìòíéê
ìðòííî ïëìòîèè ð ïéçòîëî íéïòííê éïçòèéï îòìêèòéèè èèèòìðè ìòðêðòîëí îòìííòîíì íòèîðòìèì íçíòééï îòïïëòëëë íòîéçòïïð îòéðíòééì íòçðçòîìê îòèîëòîìï íòèîîòîìë îòêçðòëïð ïòðèéòëîì êòðððòððð ïëðòðîè îîêòðèí ëïèòîîð
ëïòêîï íòìîðòîéï ïïíòêêë ïòééîòìèì îòëîðòðîç ìòîîîòîðì ìèëòèêé íéïòéèê íòçëðòððð ìíèòêéê îòîéîòìéë ð îòðððòððð îòíððòððð ìíòèîè ïòðìçòíìç íòîïèòèîï ïòêîíòéìè ïòíïçòðïè ïðçòìçð èèîòîðè ìòðððòððð
λ-¬¿²¬ ¹»´¼´»²·²¹ ¿¿² »·²¼» ª¿² ¼·»²-¬¶¿¿® îððç
15
Ñ° ª±»¬ ª¿² ¼» Þ»-½¸·µµ·²¹ ¹»´¼»´·¶µ» -¬»«² »·¹»² ©±²·²¹»²ô ¼» ɱ²·²¹©»¬ ª±±® ¦±ª»® ¾»¬®»º¬ ¼» ª»®µ®·¶¹·²¹ ·² »·¹»²¼±³ ª¿² »»² ©±²·²¹©»¬©±²·²¹ ¼±±® ¼» ¾»©±²»® »² ¼» É»¬ ¾»¦·¬-ª±®³·²¹-ó º±²¼- ¹»©¿¿®¾±®¹¼» ´»²·²¹»²
ïìòéçïòððð
îòìððòððð
ïîòíçïòððð
λ-¬¿²¬¾»¼®¿¹ ª¿² Þ»¼®¿¹ ª¿² ¼» ·² ¼» ߺ´±--·²¹»² ·² λ-¬¿²¬¾»¼®¿¹ ª¿² ¼» ¹»´¼´»²·²¹»² ´±±° ª¿² ¸»¬ ¼·»²-¬ó ¼» ´±±° ª¿² ¸»¬ ¼» ¹»´¼´»²·²¹»² ¿¿² ¸»¬ ¾»¹·² ª¿² ¶¿¿® ¹»©¿¿®¾±®¹¼» ¼·»²-¬¶¿¿® ¿¿² ¸»¬ »·²¼» ª¿² ¸»¬ ¼·»²-¬¶¿¿® ¹»´¼´»²·²¹»² ¸»¬ ¼·»²-¬¶¿¿® îððç îððç
ͬ¿¿¬ Úî ͬ¿¿¬ ª¿² ¹»©¿¿®¾±®¹¼» ¹»´¼´»²·²¹»² ª±±® ¸»¬ ª»®µ®·¶¹»² »² ¸»¬ ª»®¾»¬»®»² ª¿² »·¹»² ©±²·²¹»² ø·² »«®±ù-÷
16
17
BEREKENING EMU-SALDO
óïîòðïé
ð
ïï Þ±»µ©·²-¬ ¾·¶ ª»®µ±±° ª¿² ¼»»´²»³·²¹»² »² ¿¿²¼»´»² ·² ¶¿¿® ø¬÷
ÛÓËó-¿´¼±
ð
óïìí
ïòéìð óìðð
óîòëîð
óïíòéçí
ð
ð
óïðè
ìðð óëðð
óíêè
ð
ð
ïð Þ»¬¿´·²¹»² ·² ¶¿¿® ø¬÷ ¼·» ²·»¬ ª·¿ ¼» »¨°´±·¬¿¬·» ´±°»²ô ³¿¿® ®»½¸¬-¬®»»µ¬»² ´¿-¬» ª¿² ¼» ®»-»®ª»- ø·²½´ò º±²¼-»² »ò¼ò÷ ©±®¼»² ¹»¾®¿½¸¬ »² ¼·» ²·»¬ ª¿´´»² ±²¼»® »»² ª¿² ¼» ¿²¼»®» ¹»²±»³¼» °±-¬»²
ç Þ»¬¿´·²¹»² ·² ¶¿¿® ø¬÷ ¬»² ´¿-¬» ª¿² ¼» ª±±®¦·»²·²¹»²
è¿ Ñ°¾®»²¹-¬»² «·¬ ª»®µ±±° ª¿² ¹®±²¼ ·² ¶¿¿® ø¬÷ ø¬»¹»² ª»®µ±±°°®·¶-÷ è¾ Ü» ¾±»µ©·²-¬ ±° ¹®±²¼ª»®µ±°»² ·² ¶¿¿® ø¬÷
é ß¿²µ±±° ¹®±²¼ô ¾±«©óô ©±±²®·¶°³¿µ»² »ò¼ò ·² ¶¿¿® ø¬÷
ð
éðð
óïèòèðð
èí
ëòééç
óçéç
øö ïòððð÷
îðïð
ð
éðð
ë ʱ±® ¶¿¿® ø¬÷ ¬±»¹»µ»²¼» ¾·¶¼®¿¹»² ª¿² 綵ô Ю±ª·²½·»-ô ÛË »² ±ª»®·¹»² ·²¦¿µ» ·²ª»-¬»®·²¹»² ¼·» ²·»¬ ª·¿ ¼» »¨°´±·¬¿¬·» ´±°»²
ê¿ Ñ°¾®»²¹-¬»² «·¬ ¼»-·²ª»-¬»®·²¹»² ·² ª¿-¬» ¿½¬·ª¿ ·² ¶¿¿® ø¬÷ ø¬»¹»² ª»®µ±±°°®·¶-÷ ê¾ Ü» ¾±»µ©·²-¬ ±° ¼»-·²ª»-¬»®·²¹»² ·² ª¿-¬» ¿½¬·ª¿ ·² ¶¿¿® ø¬÷
óïêòéðð
èí
êòðëé
óèíì
øö ïòððð÷
îððç
ì ײª»-¬»®·²¹»² ·² ¶¿¿® ø¬÷ ·² ³¿¬»®·»´» ª¿-¬» ¿½¬·ª¿ ¼·» ±° ¼» ¾¿´¿²- «´¬·³± ¶¿¿® ø¬÷ ©±®¼»² ¹»¿½¬·ª»»®¼
í Þ®«¬± ¼±¬¿¬·»- ¿¿² ª±±®¦·»²·²¹»² ¬»² ´¿-¬» ª¿² »¨°´±·¬¿¬·»¶¿¿® ø¬÷
î ߺ-½¸®·¶ª·²¹»² ¬»² ´¿-¬» ª¿² »¨°´±·¬¿¬·»¶¿¿® ø¬÷
ï Û¨°´±·¬¿¬·»-¿´¼± ¶¿¿® ø¬÷ ª±±® ¬±»ª±»¹·²¹ ¿¿²ñ±²¬¬®»µµ·²¹ «·¬ ®»-»®ª»- »¨½´ò ¹»³»»²¬»´·¶µ» ¾»¼®·¶ª»²
Þ»®»µ»²·²¹ ÛÓËó-¿´¼± ¹»³»»²¬» Õ»®µ®¿¼»
óëòîðç
ð
ð
óéí
îòêëì óëðð
óëîê
ð
ð
éðð
óïíòìðð
èí
ëòéðí
ïëð
øö ïòððð÷
îðïï
óíòìéë
ð
ð
óéí
îòêëì óëðð
óëîê
ð
ð
éðð
óïïòìðð
èí
ëòìêð
ïîé
øö ïòððð÷
îðïî
18
19
ÊÛÎÆßÓÛÔ ó ÛÒ ÝÑÒÍÑÔ×ÜßÌ×ÛÍÌßßÌ
20
BATEN
Omschrijving
Totaal
werkelijk ont-
toegere-
afschrij-
vangen rente
kende
vingen
en winstuitk.
rente
2.1.0
2.2.0
2.3.0
huren
pachten
3.2.1
3.2.2
opbrengst
Overige
belasting
belasting
van grond-
goederen
op
op inkomen
verkopen
en diensten
3.3.1
3.4.0
producenten van gezinnen 4.0.1
4.0.2
Programma 00
Algemene dekkingsmiddelen
01
Bouwen en wonen
02
Verkeer en vervoer
752.800
47.400
705.400
03
Milieu
7.330.100
1.667.000
5.579.500
04
Economie en toerisme
1.104.900
11.000
05
Veiligheid en handhaving
833.700
06
Jeugd
545.900
07
Welzijn, sport en cultuur
771.200
08
Zorg
09
Werk en inkomen
10
Bestuur en bedrijfsvoering
11
Beheer
Totaal programma's (rubriek 9)
66.110.500
326.100
5.389.750
75.000
1.378.800
107.800 81.300
15.600
2.000
641.900
8.592.000
208.800
1.338.050
400.000
338.900 735.200
57.300 300
544.900
300
75.700
2.369.000
8.100
22.617.500 801.000
575.700
4.992.400
113.618.750
2.126.800
1.378.800
12.017.600
4.500
100.000
0
97.500
227.200
27.000
233.000
275.000
3.498.400
781.000
352.900
1.765.050
8.893.400
8.867.000
3.707.200
Hulpkostenplaats 310
Kapitaallasten
320
Office- en facilitymanagement
330
Human Resource Management
340
Centrale administratie
380
Vervoer en garage
544.900
390
Centraal goederenmagazijn
196.500
410
Diensten van derden
Totaal hulpkostenplaatsen
3.788.400
32.500
230.200
15.000
58.100
1.400
16.837.100
3.000
4.500
100.000
0
0
0
0
50.500
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
781.000
352.900
1.765.050
8.943.900
8.867.000
3.707.200
Hoofdkostenplaats 510
Bestuursdienst
5.739.800
540
Sector Samenleving
4.002.000
550
Sector Stad
6.369.900
580
Sector Sociale Zaken en Werkgelegenheid
3.712.900
Totaal hoofdkostenplaatsen
19.824.600
rubriek 7 activa
7.162.050
rubriek 8 reserves en voorzieningen
5.211.500
Totaal van de baten
162.654.000
6.057.000
2.131.300
1.478.800 6.057.000
21
vermogens- inkomens- verg. / verhaal BATEN
heffing
overdrachten mbt sociale
sten
van het Rijk
4.0.3
4.1.1
inkomens-
overige
overdrachten
inkomens-
investerings
langlopende
aandelen en
reserve-
kapitaal-
kosten-
overige
leningen
overige
ringen
lasten
plaatsen
verreke-
6.0.0
6.1.0
6.2.0
3.821.500
1.008.900
uitkeringen overheid (excl. rijk) overdrachten bijdragen 4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.3.0
171.700
-24.000
deelnemingen 5.6.0
5.7.0
ningen 6.3.0
Programma 00
4.000 50.195.000
01
188.600
561.100 897.000
-735.400
441.000
2.205.500
02 03
50.000
2.300
31.300
04
353.000
05
98.500
06
472.300
07
150.000
16.300
08
841.700
810.000
09
21.935.190
682.310
10
52.000
175.100
11
16.900
4.000 73.849.690
657.200
50.200 200
1.508.610
1.170.600
276.400
326.600
0
561.100
4.620.400
290.600
1.008.900
212.400
2.558.500
Hulpkostenplaats 310
11.913.100
320
2.500
3.753.400
330
215.200
340
58.100
380
544.900
390
196.500
410
-1.600
0
0
0
2.500
0
0
0
0 11.913.100
4.766.500
0
Hoofdkostenplaats 510
20.400
5.719.400
540
10.000
3.992.000
550
20.000
6.349.900
580
30.000
3.682.900
0
0
0
80.400
0
rubriek 7
0
0
222.400
292.400
rubriek 8
0
0 19.744.200
0
590.250 5.211.500
4.000 73.849.690
1.508.610
1.253.500
276.400
222.400
853.500
9.831.900 12.922.000 24.723.100
3.148.750
22
LASTEN
Omschrijving
Totaal
niet in te
loonbet.
delen
en sociale
sociale
werkelijk
uitgaven
premies
personeel
rente
rente
0.0.0
1.1.0
1.2.0
2.1.0
2.2.0
uitkeringen te betalen
toegere-
afschrij-
kende
vingen
personeel energie van derden
2.3.0
kosten
overige
betaalde
algemene duurzame belastingen
3.0.0
3.1.0
plannen
goederen
3.3.1
3.3.3
betaalde ( erf ) pachten
3.4.1
3.4.2
Programma 00
Algemene dekkingsmiddelen
8.507.400
2.612.600
01
Bouwen en wonen
9.190.050
50.000
02
Verkeer en vervoer
1.281.300
03
Milieu
6.121.300
04
Economie en toerisme
1.708.700
05
Veiligheid en handhaving
5.209.100
107.500
06
Jeugd
6.326.100
210.000
07
Welzijn, sport en cultuur
8.767.500
90.000
08
Zorg
17.034.000
155.600
27.243.500
09
Werk en inkomen
10
Bestuur en bedrijfsvoering
11
Beheer
Totaal programma's
100.000
1.978.900
4.800
165.000
300
8.500 37.000 51.500
8.935.900
-100.000
13.293.900
404.500
113.618.750
3.567.200
28.000
13.400
3.200
6.500
700
9.500
124.300
1.860.800 1.579.000
2.500 51.000 577.400
1.860.800 1.579.000
50.400
0
100.000
0
94.600
45.000
45.000
79.000 643.800
13.400 2.159.900
274.400
255.800
28.600
9.900
0
28.600
9.900
0
0
0
0
0
284.300
45.000
Hulpkostenplaats 310
Kapitaallasten
320
Office- en facilitymanagement
3.788.400
330
Human Resource Management
230.200
340
Centrale Administratie
380
Hulpmiddelen
544.900
390
Centraal goederenmagazijn
196.500
410
Diensten van derden
Totaal hulpkostenplaatsen
12.017.600
3.572.900 1.378.800 6.057.000
58.100 33.500
1.400
16.837.100
0
0
0 3.572.900 1.378.800 6.057.000
0 289.300
Hoofdkostenplaats 510
Bestuursdienst
5.739.800
5.883.900
540
Sector Samenleving
4.002.000
3.940.900
6.700
550
Sector Stad
6.369.900
5.957.000
244.500
580
Sector SoZaWe
3.712.900
3.646.800
11.000
19.824.600
0 19.428.600
Totaal hoofdkostenplaatsen
rubriek 7
activa
rubriek 8
reserves en voorzieningen
Totaal van de lasten
133.000
0
0
0
0
395.200
0
680.000 11.954.900
162.915.350
680.000 70.000
3.567.200 21.359.400 1.579.000 3.572.900 1.478.800 6.057.000
474.200 933.100
13.400 2.868.500
23
LASTEN
aankopen
inkomens-
subsidies
sociale
sociale
inkomens-
overige
overige
langlopende
reserve-
kapitaal-
kosten-
overige
niet duur-
overdrachten
aan markt-
uitkeringen
verstrekkingen
overdrachten
inkomens
vermogens-
leningen
ringen
lasten
plaatsen
verreke-
zaam
aan het Rijk
producenten
in geld
in natura
aan overheid
3.4.3
4.1.1
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
5.6.0
6.0.0
6.1.0
6.2.
overdrachten overdrachten 4.2.5
4.3.0
ningen 6.3.0
Programma 00
388.600
01
566.200
02
236.800
03
4.561.700
04
284.300
05
232.500
06
936.300
2.000
07
335.000
2.461.300
08
1.833.400
09
1.486.300
10
807.500
11
4.088.800
15.757.400
403.800
850.600
3.498.400
90.000
1.917.800
1.220.800
296.000
3.128.700
185.000
751.000
9.300
5.000
1.508.300
400.000
248.000
100.000
5.600
23.800 2.409.600 58.900
1.259.000 216.400
7.668.400
19.971.200
2.785.300
21.230.200
8.131.100
516.800 2.420.700
1.687.200
53.200
2.686.000
2.288.500
481.900
2.138.100
912.100
2.755.500
26.300
808.000
2.527.800
1.776.700
128.800
128.800
1.100
590.250
1.117.000
2.000
594.300
19.900
5.000
12.652.600
584.400
855.600
0
568.200
218.000
3.574.900
30.000
55.000
3.453.300
53.000
3.607.000
3.753.400
5.211.500 10.336.100 25.033.000
590.250
Hulpkostenplaats 310
1.008.900
320
1.993.200
330
230.200
1.477.000
23.900
340
10.600
45.000
2.500
380
429.000
55.000
27.400
390
196.500
410
1.400
2.585.900
53.800
2.860.900
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Hoofdkostenplaats 510
96.600
510
54.400
550
168.400
580
55.100
374.500
-373.700
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4.623.000
4.620.400
4.623.000
0
-373.700
0
10.000
2.558.500
9.831.900 12.922.000 24.723.100
3.148.750
rubriek 7 rubriek 8
50.000
18.992.800
23.000
128.800
2.785.300
21.230.200
8.131.100
12.652.600
584.400
855.600
24
25
×ÒÊÛÍÌÛÎ×ÒÙÍó ÛÒ Ú×ÒßÒÝ×ÛÎ×ÒÙÍÍÌßßÌ
26
Investerings- en financieringsstaat Begrotingsjaar 2009
Totaal geactiveerde kapitaaluitgaven
stand per 01-01-2009
mutaties begrotingsjaar vermeerdevermindeaflossingen / ringen ringen afschrijvingen
stand per 31-12-2009
106.300.000
12.018.000
6.572.000
111.746.000
4.622.000
76.152.000
Financieringsmiddelen: -
Opgenomen langlopende geldleningen
67.774.000
13.000.000
-
Reserves en voorzieningen
32.725.000
5.212.000
4.763.000
100.499.000
18.212.000
4.763.000
Totaal financieringsmiddelen
Financieringssaldo
33.174.000 4.622.000
-5.801.000
109.326.000
-2.420.000
Opmerking Bovenstaande cijfers zijn conform de in het boekwerk staten en bijlagen opgenomen overzichten van geactiveerde kapitaaluitgaven, reserves/voorzieningen en de opgenomen langlopende geldleningen. Met de rentelasten van het zogenaamde financieringssaldo is in de meerjarenbegroting rekening gehouden via rentelasten kort geld en rentelasten reguliere investeringen.
27
ÍÌßßÌ ÞÛÎÛÕÛÒ×ÒÙ ßÔÙÛÓÛÒÛ Ë×ÌÕÛÎ×ÒÙ
28
ßÔÙÛÓÛÒÛ Ë×ÌÕÛÎ×ÒÙ îððç ³¿¿¬-¬¿º ±²¼»®©»®° ²®ò ÚÊÉ Ë×ÌÙßÊÛÒ ÓßßÌÍÌßÊÛÒ î ì ë ë¿ é é¿ è ç ïð ïï ïî í¿ ïí ïì ïë ïë ïê ïè ïç îï îî îí îì îë îç íï íî íì íë íê íê¿ ïë íè íè¿ íç
ìè ëì ìé
ï ï ï
ëí
·²©±²»®·²©±²»®- ä î𠶿¿® ·²©±²»®- â êì ¶¿¿® ·²©±²»®- éë ó èë ¶¿¿® ´¿¹» ·²µ±³»²´¿¹» ·²µ±³»²- ª- ¼®»³°»´ ¾·¶-¬¿²¼-±²¬ª¿²¹»®¿¾© -½¸¿¿´²¿¼»»´ ¿¾© -½¸¿¿´ª±±®¼»»´ «·¬µ»®·²¹-±²¬ª¿²¹»®³·²¼»®¸»¼»² »»²±«¼»®¸«·-¸±«¼»²µ´¿²¬»²°±¬»²¬»»´ ´±µ¿¿´ µ´¿²¬»²°±¬»²¬·»»´ ®»¹·±²¿¿´ ´»»®´·²¹»² ª-± ´»»®´·²¹»² ª± ´¿²¼ ´¿²¼ ¾±¼»³º¿½¬±® ¬±¬¿´» ¹»³»»²¬» ¾·²²»²©¿¬»® ±°°»®ª´¿µ¬» ¾»¾±«©·²¹ ¬±¬¿¿´ ±°°»®ª´¿µ¬» ¾»¾±«©·²¹ µ»®²ö¾±¼»³º¿½¬±® µ»®² ±°°»®ª´¿µ¬» ¾»¾±«©·²¹ ¾«·¬»²¹»¾·»¼ö¾±¼»³º¿½¬±® ¾«·¬»²¹»¾·»¼ ©±±²®«·³¬»² ©±±²®«·³¬»²ö¾±¼»³º¿½¬±® µ»®² ¾»©±±²¼» ±±®¼»² ïçíð -¬¿¼-ª»®²·»«©·²¹ñ·-ª ²·»«© ±³¹»ª·²¹-¿¼®»--»²¼·½¸¬¸»·¼ ±»ª»®´»²¹¬»ö¾±¼»³º¿½¬±® ¬±¬¿´» ¹»³»»²¬»ñïðð ±»ª»®´»²¹¬»ö¼·½¸¬¸»·¼ö¾±¼»³º¿½¬±® ¬±¬¿´» ¹»³»»²¬»ñïðð µ»®²»² µ»®²»² ëðð ¿¼®»--»² µ»®²»²ö¾±¼»³º¿½¬±® ¾«·¬»² ¾»¾±«©¼» µ±³ ª»-¬·¹·²¹»² ©±¦ó©¿¿®¼» ²·»¬ó©±²·²¹»² ÊßÍÌ ÞÛÜÎßÙ ª¿-¬ ¾»¼®¿¹ Ë×ÌÙßÊÛÒÓßßÌÍÌßÊÛÒ ×Ò ÞßÍ×Í «·¬µ»®·²¹-º¿½¬±® ÍËÞóÌÑÌßßÔ ×ÒÝÔËÍ×ÛÚ Ë×ÌÕÛÎ×ÒÙÍÚßÝÌÑÎ ÊÛÎÚ×ÖÒ×ÒÙÍË×ÌÕÛÎ×ÒÙÛÒ ®·±´»®·²¹»² ÍËÐÐÔÛÌ×ÛóË×ÌÕÛÎ×ÒÙ ÍÌßÜÍÊÛÎÒ×ÛËÉ×ÒÙ ×ÒÌÛÙÎßÌ×ÛóË×ÌÕÛÎ×ÒÙ ÜÛ ÐßÌÛÎ ÍËÐÐÔÛÌ×ÛóË×ÌÕÛÎ×ÒÙ ØÛÎÊÛÎÜÛÛÔÑÐÛÎßÌ×Û îððè ÍËÐÐÔÛÌ×ÛóË×ÌÕÛÎ×ÒÙ ßÚÍÝØßÚÚ×ÒÙ ÑÆÞ ÍËÞóÌÑÌßßÔ ×ÒÝÔò ÍËÐÐÔò ÛÒ ÊÛÎÚ×ÖÒ×ÒÙÛÒ ×ÒÕÑÓÍÌÛÒ ÓßßÌÍÌßÊÛÒ ÉÑÆó©¿¿®¼» ©±²·²¹»²ó»·¹»²¿¿® ÉÑÆó©¿¿®¼» ²·»¬ó©±²·²¹»²ó»·¹»²¿¿® ÉÑÆó©¿¿®¼» ²·»¬ó©±²·²¹»²ó¹»¾®«·µ»® ÌÑÌßßÔ ßÔÙò Ë×ÌÕÛÎ×ÒÙ ÛÈÝÔò ÞÛØÑÛÜÆòÎÛÍÛÎÊÛ ª±±®-½¸±¬ ¾»¸±»¼-¦¿¿³¸»·¼-®»-»®ª» ÌÑÌßßÔ ßÔÙò Ë×ÌÕÛÎ×ÒÙ ×ÒÝÔò ÞÛØÑÛÜÆòÎÛÍÛÎÊÛ ×ÒÌÛÙÎßÌ×ÛóË×ÌÕÛÎ×ÒÙ ÉÓÑ ÌÑÌßßÔ Ë×ÌÕÛÎ×ÒÙ ÙÛÓÛÛÒÌÛÚÑÒÜÍ îððç
»»²¸»¼»²
²±®³¾»¼®¿¹ °»® »»²¸»·¼
¾»¼®¿¹
ìèòðððôðð èòëëðôðð çòíððôðð íòïëðôðð èòêððôðð êòïììôïð ïòëçêôðð ðôèî êïïôèì éòðïêôðð ïòðïðôðð ïòêêðôðð ëïòðððôðð ëëòèððôðð êìîôëì ïòêíîôðð îòïçíôðð îòïçíôðð îìôðð îìíôðð ïèèôðð ëëôðð îìòëëçôðð îìòëëçôðð éòëðêôðð ïôðð íêòîìçôðè ïéëôðð íòèìçôêï îôðð ïôðð îôðð ïòêððôðð ééçôðð
ïîèôèë îïçôìð èðôíé îêôêé èéôçç íëìôìç ïòíéçôîï ïïìòêððôéç íòéçðôîè ïðéôïë îçëôíè ïìïôîé ëïôïç ïëôîç íïëôèî ìïèôêç íïôðë îêôïð íêôéè ìéîôíë íòîëéôðí ïòêïçôëé ïêêôðï îêôìê íðôèð èçòîïíôëí êîôëí êôéê íôìê èòèçðôïé îèòïèðôéê ïìòêèèôíð ïðíôïè îïèôìð
êòïèìòèððôðð ïòèéëòèéðôðð éìéòììïôðð èìòðïðôëð éëêòéïìôðð îòïéèòðîîôðï îòîðïòîïçôïê çíòçèèôêç îòíïçòðìèôéï éëïòéêìôìð îçèòíííôèð îíìòëðèôîð îòêïðòêçðôðð èëíòïèîôðð îðîòçîêôçè êèíòíðîôðè êèòðçîôêë ëéòîíéôíð èèîôéî ïïìòéèïôðë êïîòíîïôêì èçòðéêôíë ìòðééòðíçôëç êìçòèíïôïì îíïòïèìôèð èçòîïíôëí îòîêêòêëìôçé ïòïèíôðð ïíòíïçôêë ïéòéèðôíì îèòïèðôéê îçòíéêôêð ïêëòðèèôðð ïéðòïííôêð
ïôðð
îìéòêêìôïí
îìéòêêìôïí íïòððìòèêíôíë ïôìç ìêòíîïòîêëôèì ïïòïèçôëð óîéòíëðôðë éìòêíêôðð êíòëðéôðð çìíòéëëôðð ìéòíèéòððíôîç óîòìíëòëíçôðð óêèîòííïôðð óëìçòëîçôðð ìíòéïçòêðìôîç ïððòðððôðð ìíòèïçòêðìôîç êòíéìòêïïôðð ëðòïçìòîïëôîç
29
ÝßÌÛÙÑÎßÔÛ ÓÛÛÎÖßÎÛÒÎßÓ×ÒÙ
30
´¿-¬»²ñ¾¿¬»² õ »½±²±³·-½¸» ½¿¬»¹±®·» ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìïïð ̱¬¿¿´ ìïîð ̱¬¿¿´ ìîïð ̱¬¿¿´ ìîîð ̱¬¿¿´ ìîíð ̱¬¿¿´ ìíðð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìííï ̱¬¿¿´ ìííî ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìî ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììïï ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêíð
®»µ»²·²¹ ½·¶º»®- îððé
ëòðëëòëðð îïòíðïòððð ïòîçìòððð íòïíçòððð ïòìéèòèðð ëòéðíòððð ìéíòîðð çíëòððð ïíòìðð ð îèèòïðð îçìòéðð ìéòððð ïèòèîîòððð ïîèòèðð îòéìíòëðð îðòéèðòîðð èòïïïòïðð ïîòéêïòèðð ëèìòëðð èðòððð ìòìîíòéðð ïòêìîòëðð
ëòìçêòððð îïòíðïòçðð ïòîçìòððð îòçíîòððð ïòìéèòèðð ëòìêðòððð ìéíòîðð çíëòððð ïíòìðð ð îèèòïðð îçìòéðð ìéòððð ïèòééçòìðð ïîèòèðð îòéíëòíðð îðòéèðòîðð èòïïïòïðð ïîòéêïòèðð ëèìòëðð èðòððð ìòîîîòéðð ïòêìîòëðð
¬±¬¿¿´ ª¿² ¼» ´¿-¬»² ïîéòïíéòðìêôèë ïïîòëéèòèðð ïìèòéêëòïðð ïïîòêìëòíëð ïðçòðìéòçðð ïïðòïððòèðð
ïðçòèìðòìðð
̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èîîð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èííï ̱¬¿¿´ èííî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìðï ̱¬¿¿´ èìðî ̱¬¿¿´ èìðí ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìïî ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èìíî ̱¬¿¿´ èëéð ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ èêîï ̱¬¿¿´ èêíð
ðôðð ïçòééêòíéçôéé ïòèíçòéêëôêë íòêíîòéèîôðè ïòìîîòèêðôéç éòêïíòëêìôêè ïòîéèòçìçôïí çîðòîçèôçï ðôðð ëòîêìôðð ïòïèìòêííôëç îèíòçðëôîí íéòèïðôðí îðòïïèòïîíôéê îîçòìéíôêè îòçèéòçððôéé îíòîçíòêíèôéí èòííïòïëïôéí ïîòïçéòîéçôîé éðíòçèèôðê ïòïèðòðëéôçí ïéòçèìòêêëôíë îòïïìòëëíôéï
¾»¹®±¬·²¹ ¾»¹®±¬·²¹ ¾»¹®±¬·²¹ ³»»®¶¿®»² ³»»®¶¿®»² ³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ ¾»¹®±¬·²¹ ¾»¹®±¬·²¹ îððè îððè ²¿ îððç îðïð îðïï îðïî °®·³¿·® ¾·¶-¬»´´·²¹ °®·³¿·®
óèòëîíòêðéôðé óïòìîîòèêðôéç óèïëòëííôçè óíïíòîðèôêð óìòëéêòçîîôíè óíðêòéëðôðð óçòïìêòëèêôìë óèòìïíòçëèôèð óíòíîêòîïìôçð óîêòééîôîì óéíòîìéòðèîôíê óïïíòéëìôïí óïòìêïòêðëôéì óîòïïðòìèèôïî óíïëòíèíôìì óíëéòèîìôéë óèíîòéìçôêê óïïòíëðòçìêôíè óïîòîîçôðð óìêîòëêèôðê
íòîðèòîðð îðòííçòëðð ïòéîëòððð íòêçîòèðð ïòëïëòèðð ëòçéçòêðð ëððòéðð çïëòêðð ïíòìðð ð îòîððòêðð îëîòíðð ìëòíðð ïçòïêìòéðð ïîèòèðð îòêëéòìðð îíòéïèòéðð èòïðëòëðð ïîòðèéòìðð ëèíòîðð îðòððð ëòéïçòèðð ìòëðð
îòïêëòéðð îïòïçèòêðð ïòêèðòððð íòéïíòëðð ïòëìïòéðð êòìéðòîðð êïïòèðð çììòèðð ïíòìðð ïðòððð ìòëëêòéðð îéçòèðð ììòððð îðòéïçòððð ïîèòèðð îòéêçòçðð îìòðíçòèðð èòíìéòïðð íçòèííòíðð êðçòèðð îèîòèðð êòçéêòïðð ïòèîèòíðð
óîòðéðòððð óîòìðìòèðð óïòëïëòèðð óïòëìïòéðð óèëëòêðð óéçìòêðð óíëðòçðð óíéïòëðð óïééòððð óëòëìíòêëð ð óìðëòéðð óçòðïïòíðð óèòçêèòïðð óèòëëðòïðð óèòëçìòððð óíòìçèòíðð óíòìçèòíðð óííòêðð óîèòêðð óéëòéêïòëçð óïðîòììíòïçð ð ð óïòëêíòîïð óïòçîìòèïð óïòîïèòïðð óïòíçèòëðð óïðèòîðð óîîðòððð ð óíêëòéðð óëêïòïðð óëêïòïðð óêòçêíòëðð óèòçèéòéðð óïðòððð óïðòððð óííðòëðð óéðíòïëð
íòëêéòîðð îïòîèçòìðð ïòëéçòððð íòëéîòçðð ïòìéèòèðð êòðëéòððð ìéìòîðð çííòïðð ïíòìðð ð îòïèèòëðð îèìòíðð ìëòððð ïèòççîòèðð ïîèòèðð îòéèëòíðð îïòîíðòîðð èòïíïòïðð ïîòêëîòêðð ëèìòìðð èëëòêðð ëòîïïòëðð ëçðòîëð
óîòïíïòíðð óïòìéèòèðð óéèïòððð óíëîòçðð óïòéêëòðëð ð óèòçìíòçðð óèòèêéòððð óíòéðéòîðð óìòððð óéíòèìçòêçð ð óïòëðèòêïð óïòîëíòëðð óîéêòìðð îìòððð óëêïòïðð óìòêîðòìðð óïðòððð óîòëëèòëðð
ìòëíìòïðð îïòíîëòéðð ïòìéêòððð íòíëïòððð ïòìéèòèðð ëòééçòððð ìéîòîðð çíìòèðð ïíòìðð ð çëìòêðð îèçòêðð ìêòððð ïèòèéïòïðð ïîèòèðð îòèïìòëðð îðòèíêòîðð èòïîïòïðð ïîòéìçòíðð ëèìòëðð èðòððð ìòîðîòéðð ìòëðð
óîòïìíòçðð óïòìéèòèðð óéêçòïðð óíëíòïðð óìîéòððð ð óçòðïðòìðð óçòïîëòððð óíòèìïòéðð ð óéíòìðçòêçð ð óïòëðèòêïð óïòîëíòëðð óïççòìðð ð óëêïòïðð óìòíìêòêðð óïðòððð óêïðòððð
óîòïíìòçðð óîòïîçòçðð óïòìéèòèðð óïòìéèòèðð óéìéòèðð óéìçòððð óíëíòíðð óíëíòëðð óîòêèïòððð óîòêèïòððð ð ð óçòðïðòìðð óçòðïðòìðð óçòíççòððð óçòêêéòððð óíòçéìòéðð óíòçéìòéðð ð ð óéíòççèòìçð óéíòêëïòìçð ð ð óïòëðèòêïð óïòëðèòêïð óìëìòêðð óìëìòêðð óïçéòëðð óïçéòëððôðð ð ðôðð óëêïòïðð óëêïòïððôðð óíòìíèòêðð óíòîêðòèððôðð óïðòððð óïðòððð óïëîòððð óïëîòðððôðð
¬±¬¿¿´ ª¿² ¼» ¾¿¬»² óïîéòïíéòðìêôèë óïïîòëéèòèðð óïìèòéêëòïðð óïïîòêìëòíëð óïðçòðìéòçðð óïïðòïððòèðð óïðçòèìðòìðð
Ü» ¬±¬¿´»² ·² ¼·¬ ±ª»®¦·½¸¬ ¦·¶² ¼» ¬±¬¿´»² °»® ½¿¬»¹±®·» ª¿² ®«¾®·»µ ë øª»®¼»»´¼·»²-¬÷ »² ®«¾®·»µ ç ø¿´¹»³»²» ¼·»²-¬÷ Ü» ¬±¬¿´»² ª¿² ½¿¬»¹±®·» êïð øµ¿°·¬¿¿´´¿-¬»²÷ »² êîî ø·²¼·®»µ¬÷ ¦·¶² ²·»¬ ³»»¹»²±³»² ±³¼¿¬ ¼»¦» ¾¿¬»²ñ´¿-¬»² ±²¼»®´·²¹» ø¬«--»² ®«¾®·»µ ë »² ç÷ ª»®®»µ»²·²¹»² ¦·¶²ò
31
ÍÐÛÝ×Ú×ÝßÌ×Û ÝßÌÛÙÑÎßÔÛ ÔßÍÌÛÒ ñ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
32 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ ìïïð ̱¬¿¿´ ìïîð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêðð
̱¬¿¿´ ððï ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìïïð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ððî ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ððí ̱¬¿¿´ ììïï ̱¬¿¿´ ððì ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ððë ̱¬¿¿´ ìïïð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ððê ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìïîð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ïîð ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíðð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ïìð ̱¬¿¿´ ìíðð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìî ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ îïð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ îïï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ îïî ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ îïì
ççïòéçïôéì íìéòêçïôçí îçòïêêôëè îçòëêïôçê ïòíçèòîïîôîï ðôðð ïïêòðêíôëî íòçéèôíí ìðíòêçîôïé ïëðôðð ïîòëïðôîç îòïèëòîððôðð îòéîïòëçìôíï ïðòíéëôîè ïîêòêçðôçç èëòêìçôïï ïòêðìòîððôðð ïòèîêòçïëôíè îîçòìéíôêè îîçòìéíôêè êðòèèèôïè èððòëìîôéç ïçòìîíôðí íççòîððôðð ïòîèðòðëìôðð îïëòïèìôíï çêòîêçôêí ðôðð íïïòìëíôçì ðôðð ëòçèèôêê èòçêîôèî îòðêíòìîðôðí ìëòèððôðð îòïîìòïéïôëï ðôðð ïîòïðìôìî ïïòèïèôêï éòììëôðê ðôðð ïëèòíðèôëï ïïîòíççôèç éçòèêéôîé ïòèèðôìî èçíòëððôðð ïòîééòíîìôïè îèòíïèôèð ëìðòïðçôíí ïìòèïìôíê ïòëîëòííéôëð êèòïïðôìé ëéëòðéðôîð çëèòïìîôéé èëêòîððôðð ìòëêêòïðíôìí ïèòíèîôçë îïëòéðçôïé ïîïòðìèôêì ìçëòîððôðð èëðòíìðôéê ïðîòéïïôìë îòçéîôêè îïòëððôðð ïîéòïèìôïí íòïîìôëé êïòíðéôèé ïðíòîððôðð ïêðòîéîôíê ìíðòïððôðð éëèòððìôèð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè ïòðððòððð îëìòððð îëòçðð íîòððð ïòíïïòçðð ð ïîèòððð îòëðð íéîòîðð îòððð ïîòððð îòïèëòîðð îòéðïòçðð ð ééòêðð ççòððð ïòêðìòîðð ïòéèðòèðð ïîèòèðð ïîèòèðð ëçòìðð êêìòïðð îðòððð íççòîðð ïòïìîòéðð îîìòìðð ïèðòððð ð ìðìòìðð ìððòððð íëòððð çòëðð ïòéîéòððð ìëòèðð îòîïéòíðð ïïìòëðð íïòéðð íòîðð ð îðð êçòçðð ïíëòïðð ïðòîðð îòððð èçéòíðð ïòîêìòïðð íîòëðð ëììòéðð ïêòíðð ïòìðîòíðð ð èïòððð çìçòððð èëðòèðð íòèéêòêðð îìòìðð îíïòíðð ïïçòððð ìçëòîðð èêçòçðð ð íòððð îïòëðð îìòëðð ëòððð ëíòêðð ïðíòïðð ïíîòððð ìíðòïðð éîíòèðð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² ïòðððòððð îëìòððð îëòçðð íðòððð ïòíðçòçðð ð ïîèòððð îòëðð ìðçòïðð îòððð ïîòïðð ïòîìíòëðð ïòéçéòîðð îðòððð éèòêðð èèòíðð ïòêîðòêðð ïòèðéòëðð ïîèòèðð ïîèòèðð ëçòìðð ïòðééòêðð ííòèðð îïíòçðð ïòíèìòéðð îîìòìðð ïìèòððð êëëòïðð ïòðîéòëðð ð ð çòëðð îòîîíòïðð ïïçòìðð îòíëîòððð ïðìòëðð îèòððð íòîðð êòëðð ð ïçìòèðð ïïíòêðð ïòïðð ïòèðð ïòðçìòëðð ïòëìèòððð ð ëììòéðð ïëòððð ïòëïéòéðð ð ëèìòîðð ïòïîëòíðð ïòîéîòìðð ëòðëçòíðð îìòìðð íèîòïðð ïðçòèðð ííëòëðð èëïòèðð ð ð îíòëðð îíòëðð ëòððð ëíòêðð ïðíòïðð ïîèòêðð ìðêòíðð êçêòêðð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç ïòðîïòððð îíëòððð îëòçðð íðòððð ïòíïïòçðð óïððòððð ïíïòððð îòëðð íéèòïðð îòððð ïîòððð ïòîìíòëðð ïòêêçòïðð ð ïðçòïðð èðòððð ïòêîðòêðð ïòèðçòéðð ïîèòèðð ïîèòèðð ëçòìðð ïòïïéòððð íïòððð îïíòçðð ïòìîïòíðð îîêòèðð ïëìòððð êëëòïðð ïòðíëòçðð ð ð çòëðð îòîçêòððð ïïçòìðð îòìîìòçðð ïðéòëðð îèòððð íòîðð êòëðð ð ïêéòèðð ïïíòêðð ïòïðð ð ïòðçìòëðð ïòëîîòîðð ð ëììòéðð ïëòððð ïòëêêòêðð ð ëçìòíðð ïòïðïòððð ïòîêêòçðð ëòðèèòëðð îìòððð íîëòêðð ïëðòððð ííëòëðð èíëòïðð ð ð îíòëðð îíòëðð èòëðð êïòîðð ïððòððð ïïêòððð ìðêòíðð êçîòððð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð ïòðìîòððð ïççòððð îëòçðð íðòððð ïòîçêòçðð óïððòððð èìòððð îòëðð íëèòïðð îòððð ïïòððð ïòîìíòëðð ïòêðïòïðð ìðòððð ïêéòïðð ëìòððð ïòêîðòêðð ïòèèïòéðð ïîèòèðð ïîèòèðð ëçòìðð ïòðççòððð íðòððð îïíòçðð ïòìðîòíðð îíðòîðð ïëëòððð êëëòïðð ïòðìðòíðð ð ð çòëðð îòíìíòððð ïïçòìðð îòìéïòçðð ïðéòëðð îèòððð íòîðð êòëðð ð ïêéòèðð ïïíòêðð ïòïðð ð ïòðçìòëðð ïòëîîòîðð ð ëììòéðð ïëòððð ïòëëðòìðð ð êðíòìðð ïòðïèòððð ïòîêêòçðð ìòççèòìðð îìòððð íðëòêðð ïìëòððð ííëòëðð èïðòïðð ð ð îíòëðð îíòëðð çòððð êîòèðð çêòêðð çìòððð ìðêòíðð êêèòéðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï ïòðìîòððð ïççòððð îëòçðð íðòððð ïòîçêòçðð óïððòððð íìòððð îòëðð íèíòïðð îòððð ïïòððð ïòîìíòëðð ïòëéêòïðð îðòððð ïïîòïðð ììòððð ïòêîðòêðð ïòéçêòéðð ïîèòèðð ïîèòèðð ëçòìðð ïòðççòððð íðòððð îïíòçðð ïòìðîòíðð îíðòîðð ïëêòððð êëëòïðð ïòðìïòíðð ð ð çòëðð îòíçðòððð ïïçòìðð îòëïèòçðð ïðéòëðð îèòððð íòîðð ð ð éêòìðð ïïíòêðð ïòïðð ð ïòðçìòëðð ïòìîìòíðð ð ëììòéðð ïëòððð ïòëêìòèðð ð êïîòëðð ççðòððð ïòîêêòçðð ìòççíòçðð îìòððð íðëòêðð ïíçòððð ííëòëðð èðìòïðð ð ð îíòëðð îíòëðð çòððð êîòèðð çíòêðð èçòððð ìðêòíðð êêðòéðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî ïòðìîòððð ïççòððð îëòçðð íðòððð ïòîçêòçðð óïððòððð íìòððð îòëðð íèíòïðð îòððð ð ïòîìíòëðð ïòëêëòïðð îðòððð êéòïðð ìîòððð ïòêîðòêðð ïòéìçòéðð ïîèòèðð ïîèòèðð ëçòìðð ïòðççòððð îçòððð îïíòçðð ïòìðïòíðð îíðòîðð ïëéòððð êëëòïðð ïòðìîòíðð ð ð çòëðð îòíçðòððð ïïçòìðð îòëïèòçðð ïðéòëðð îèòððð íòîðð ð ð éêòìðð ïïíòêðð ïòïðð ð ïòðçìòëðð ïòìîìòíðð ð ëììòéðð ïëòððð ïòëêìòèðð ð êïîòëðð çíéòððð ïòîêêòçðð ìòçìðòçðð îìòððð íðëòêðð ïííòððð ííëòëðð éçèòïðð ð ð îíòëðð îíòëðð çòððð êîòèðð çðòìðð èðòððð ìðêòíðð êìèòëðð
33 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìííï ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî
̱¬¿¿´ íïð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìêíð ̱¬¿¿´ íîð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ííð ̱¬¿¿´ ìïïð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìîð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìîï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìîí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìíí ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ììí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìèð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëïð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëïï
ííòëçìôéð ðôðð çìòïððôðð ççòîðïôïî ïòìíðôðð ïçòëçíôëê ëòðððôðð èòìéîôêì ïíèòîððôðð íççòëçîôðî ïìòééçôîî îëòëçèôêç ìçòèððôðð ëêçòéíéôçè êëçòçïëôèç îìîòëïíôðï ðôðð ìêòçððôðð îèçòìïíôðï óîìòçèèôêí ðôðð ðôðð ðôðð ìêòêððôðð îïòêïïôíé ìòèíçôðð éòïïçôéî êîòçìïôèì ðôðð éìòçððôëê ïìîòíìïôëí éêòêîêôðð ïòíèçòèïìôéê ïðèòéððôðð ïòéïéòìèîôîç îéòìçíôîð ðôðð ëîéòêððôîð ðôðð ëëëòðçíôìð ïïëòëëðôðð ìòíêçôêè ïíçòìïìôêê ïòïèîòîéîôíè íîòìððôðð ïòìéìòððêôéî éçîòïïíôïí îòðððôðð ïëòðììôíë ìèçòéêçôðð ìéòðððôðð ïêïòëððôðð ïòëðéòìîêôìè ïêòéêîôðé çëéòïçéôìè éçéôëî ïíòíððôðð çèèòðëéôðé ïðòðìèôðð çðêòéîéôçð éòèëîôðð ïìòíëîôéï ìçòçððôðð çèèòèèðôêï
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè ïïòíðð ïíòìðð ð éðòéðð ëòêðð îíòððð ëòððð èòððð ïíèòîðð îéëòîðð çèòëðð ïîðòððð çðòððð ð íðèòëðð ìîòëðð ð ìêòçðð èçòìðð ð ïïòíðð ïîïòîðð éðð ìêòêðð ïéçòèðð ëòìðð ïïòíðð ëçòððð ð éëòéðð ïíîòîðð èðòéðð ïòíèîòððð ïðèòéðð ïòéðíòêðð îèòèðð ïîòéðð ïéçòððð ð îîðòëðð çëòððð ìíòçðð ïëéòéðð ïòïèêòððð íîòìðð ïòëïëòððð êïðòêðð ïòîðð ëèòçðð ëðëòïðð ð ïêïòëðð ïòííéòíðð ïêòððð èççòçðð ïòððð ïíòíðð çíðòîðð çðð èêïòêðð èòíðð ïìòððð ìçòçðð çíìòéðð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² ïïòíðð ïíòìðð ð ïîêòèðð ëòêðð ìïòçðð ëòððð èòîðð îíîòëðð ìììòéðð ëïíòððð ð çðòððð éðòëðð êéíòëðð îíòîðð ëòìðð ïîèòïðð ïëêòéðð ð ð ð ð ð ð ìòçðð ïïòíðð êïòîðð íòéðð èïòïðð ïëïòîðð ééòèðð ïòîêðòíðð ìéòîðð ïòëíêòëðð îèòèðð ð ïçíòëðð ïíòìðð îíëòéðð ïïéòíðð îïòîðð ïìêòéðð ïòïêîòððð íëòëðð ïòìèîòéðð êëëòêðð îòððð ëèòçðð ìíðòíðð ð ïèìòéðð ïòííïòëðð ïéòððð èççòçðð êòíðð îðòïðð çìíòíðð ïðòîðð çîîòêðð èòíðð ïíòçðð êïòèðð ïòðïêòèðð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç ïïòíðð ïíòìðð ð èêòéðð ëòêðð îíòèðð ð èòððð îíîòëðð íèïòíðð ïêëòððð çèòððð çðòððð ð íëíòððð ëðòððð ð ïîèòïðð ïéèòïðð ð ð ð ð ð ð ìòçðð ïïòíðð ìïòððð íòéðð êðòçðð ïîéòîðð éçòððð ïòîèëòððð ìéòîðð ïòëíèòìðð îèòèðð ð îðíòððð ïíòìðð îìëòîðð ïïçòððð îïòèðð ïìêòéðð ïòïëéòððð íëòëðð ïòìèðòððð êïîòêðð îòððð ëèòçðð ìðéòíðð ð ïèìòéðð ïòîêëòëðð ïéòððð çéìòçðð ïòððð îðòïðð ïòðïíòððð ïðòíðð èêïòêðð èòíðð ïíòððð êïòèðð çëëòððð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð ïïòíðð ïíòìðð ð èêòéðð ëòêðð îíòèðð ð èòððð îíîòëðð íèïòíðð ïïëòððð çèòððð çðòððð ð íðíòððð ð ð ïîèòïðð ïîèòïðð ð ð ð ð ð ð ëòððð ïïòíðð íçòððð íòéðð ëçòððð ïîîòîðð èðòîðð ïòîëðòððð ìéòîðð ïòìççòêðð îèòèðð ð ïçèòððð ïíòìðð îìðòîðð ïîðòçðð îïòèðð ïìêòéðð ïòïîèòððð íëòëðð ïòìëîòçðð êïìòêðð îòððð ëèòçðð íèçòíðð ð ïèìòéðð ïòîìçòëðð ïéòððð çççòçðð ïòððð îðòïðð ïòðíèòððð ïðòëðð èêïòêðð èòíðð ïíòððð êïòèðð çëëòîðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï ïïòíðð ïíòìðð ð ìëòïðð ëòêðð ïëòìðð ð éòððð îíîòëðð ííðòíðð îíðòððð ïçêòððð çðòððð ïòêíèòððð îòïëìòððð ð ð ïîèòïðð ïîèòïðð ð ð ð ð ð ð ëòïðð ïïòíðð íìòððð íòéðð ëìòïðð ïîîòîðð èïòìðð ïòîïêòððð ìéòîðð ïòìêêòèðð îèòèðð ð ïçíòððð ïíòìðð îíëòîðð ïîîòéðð îïòèðð ïìêòéðð ïòðççòððð íëòëðð ïòìîëòéðð êïìòêðð îòððð ëèòçðð íèçòíðð ð ïèìòéðð ïòîìçòëðð ïéòððð çççòçðð ïòððð îðòïðð ïòðíèòððð ïðòéðð èêïòêðð èòíðð ïîòððð êïòèðð çëìòìðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî ïïòíðð ïíòìðð ð ìëòïðð ëòêðð ïëòìðð ð éòððð îíîòëðð ííðòíðð îíðòððð ïçêòððð çðòððð ïòêíèòððð îòïëìòððð ð ð ïîèòïðð ïîèòïðð ð ð ð ð ð ð ëòïðð ïïòíðð ííòððð íòéðð ëíòïðð ïîîòîðð èïòìðð ïòïèëòððð ìéòîðð ïòìíëòèðð îèòèðð ð ïèéòððð ïíòìðð îîçòîðð ïîîòéðð îïòèðð ïìêòéðð ïòðéïòððð íëòëðð ïòíçéòéðð êïìòêðð îòððð ëèòçðð íèçòíðð ð ïèìòéðð ïòîìçòëðð ïéòððð çççòçðð ïòððð îðòïðð ïòðíèòððð ïðòéðð èêïòêðð èòíðð ïîòððð êïòèðð çëìòìðð
34 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî
̱¬¿¿´ ëíð ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëíï ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëìð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëìï ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìî ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëêð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ëèð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êïð ̱¬¿¿´ ìíðð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êïï ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êïî
ðôðð óìêîôíð ïîòìîèôðð îêèòíìðôêë ïòëëïòêíëôëé ïòïíéôðð ïîðòðìíôèç îîòëððôðð ïòíçïòïçîôèì íèéòçððôðð íòéëìòéïëôêë ðôðð ïòíïëôïï ëìòïððôðð îêêòèíìôíì ïéðòçððôðð ìçíòïìçôìë ðôðð ðôðð éòðìçôðð îïòèïçôèî êíëòìîèôïî ïííòìïðôðð îéðòèêçôëð íðèòééíôèê ïìçòêððôðð ïòëîêòçëðôíð êèîôðð ìòðîêôëð ëëòðððôðð êîòêðîôðð èðòçððôðð îðíòîïðôëð ðôðð ïðòïðéôíè ëòçðìôîë íðêôðð íéíôéî ïòíìçòêíðôïé ïïðòçìêôðð èðòðëîôðð ðôðð ëòìçéôëð ïïòðððôðð îìçòðîèôïê ïòðîèòìððôðð îòèëïòîìëôïè êòìðîôðð ïêòðêîôêð ïëîòïèìôéî îîòîîêôðð íèìòîìçôîé ìðòéððôðð êîïòèîìôëç éçòîêêôìî ïòìêïôêí ïçòîïðòêêçôèð çèòçëïôðð íìòïèêôêî îòêèîòðððôðð îîòïðêòëíëôìé ïïïòðèïôèð ïòèêìòììîôðð îëèòëïíôëë îòëíëòîèçôçí ïòééêòéêéôíë ïçðòðçîôðð ëìíòèððôðð éòîéçòçèêôêí ëèçòëìíôçç ìèòçððôðð êíèòììíôçç
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè óïëòððð ïòèðð íïòêðð íìêòëðð ïòìééòìðð ëéòçðð ïíïòððð ð ïòîðéòððð íèéòçðð íòêîêòïðð éçòçðð ëðð ð îðçòçðð ïéðòçðð ìêïòîðð ð çòëðð ìòïðð êòèðð êíëòìðð ïîéòððð îèîòíðð íïîòïðð ïìçòêðð ïòëîêòèðð îòïðð ð îðòððð êðòððð èðòçðð ïêíòððð ëòððð ìíòèðð ð ïðð ëðð ïòíëïòèðð éíòïðð çðòïðð íòèðð ð éíòèðð ïçìòððð ïòðîèòìðð îòèêìòìðð êòèðð ìòêðð ëîòîðð ïçòçðð íéïòððð ìðòéðð ìçëòîðð êïòíðð ïòìðð ïçòêïïòïðð ð êíòððð îòêèîòððð îîòìïèòèðð ð ïòîððòððð îîëòíðð îòîíïòéðð îòíîêòéðð ïèëòððð ëìíòèðð êòéïîòëðð èðëòððð ìèòçðð èëíòçðð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² ð ïòèðð ïëòìðð íììòëðð ïòëîìòìðð ïíòéðð ïîëòíðð ð ïòìîïòîðð ìïíòéðð íòèêðòððð éçòçðð ëðð ð îðçòçðð ïèìòëðð ìéìòèðð ìðòððð çòððð éòîðð îéòíðð éîðòìðð ïîéòððð íííòìðð îçèòîðð íîìòïðð ïòèèêòêðð êðð ìòëðð îðòððð êðòïðð ìêòèðð ïíîòððð ð ëîòçðð èðð íðð ëðð ïòíéìòëðð ð ïíðòïðð ð ïîòèðð ð íïëòéðð èëðòìðð îòéíèòððð êòëðð îòçðð íçòéðð îïòçðð íçëòëðð îíòèðð ìçðòíðð èêòíðð ïòìðð ïçòèçìòèðð ð êðòîðð îòìçèòëðð îîòëìïòîðð ð îòîððòððð îîëòíðð îòîèëòððð îèòçèêòéðð ïèìòéðð çêêòéðð íìòèìèòìðð ëçïòððð ïðçòéðð éððòéðð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç ð éðð ïëòìðð îèêòëðð ïòëìïòððð ïîòìðð ïîéòîðð ð ïòíîîòððð ìïíòéðð íòéïèòçðð ééòêðð ëðð ð îîîòéðð ïèìòëðð ìèëòíðð êëòððð çòëðð éòíðð éêòèðð êçëòìðð ïîéòððð íðëòîðð íðçòïðð íîìòïðð ïòçïçòìðð êðð ìòëðð îëòððð ëèòððð ìêòèðð ïíìòçðð ð ìïòçðð ð íðð ëðð ïòíîíòîðð ð ïíðòïðð ð ëòððð ð íïêòððð èëðòìðð îòêêéòìðð êòêðð îòçðð îéòîðð ïçòçðð ìîíòððð îíòèðð ëðíòìðð èêòíðð ïòìðð ïêòðèïòîðð ð íçòððð îòìçèòëðð ïèòéðêòìðð ð ïòìððòððð îïëòððð íòðèëòððð ïòééêòéðð ïéçòððð çêêòéðð éòêîîòìðð èðëòððð ïðçòéðð çïìòéðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð ð éðð ïëòìðð ííêòëðð ïòëíçòêðð ïðòèðð ïîéòíðð ð ïòîêêòððð ìïíòéðð íòéïðòððð ééòêðð ëðð ð îïíòéðð ïèìòëðð ìéêòíðð êëòððð çòëðð éòìðð îêòèðð êçëòìðð ïîéòððð íðëòîðð îéëòïðð íîìòïðð ïòèíëòëðð êðð ìòëðð îëòððð ëëòððð ìêòèðð ïíïòçðð ð ìïòçðð ð íðð ëðð ïòíìèòéðð ð ïíðòïðð ð ëòððð ð íïîòððð èëðòìðð îòêèèòçðð êòéðð îòçðð îéòîðð ïçòçðð íçêòððð îíòèðð ìéêòëðð èêòíðð ïòìðð ïëòêèéòîðð ð îçòððð îòìçèòëðð ïèòíðîòìðð ð ïòìððòððð îðîòððð íòðèëòððð ïòééêòéðð ïéìòððð çêêòéðð éòêðìòìðð èðëòððð ïðçòéðð çïìòéðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï ð éðð ïëòìðð ííêòëðð ïòìéïòêðð çòìðð ïîéòíðð ð ïòîïëòððð ìïíòéðð íòëèçòêðð ééòêðð ëðð ð îïíòéðð ïèìòëðð ìéêòíðð êëòððð çòëðð éòëðð îêòèðð êçëòìðð ïíìòððð íðëòîðð îêêòððð íîìòïðð ïòèííòëðð êðð ìòëðð îëòððð ëíòððð ìêòèðð ïîçòçðð ð ìïòçðð ð íðð ëðð ïòíìèòéðð ð ïíðòïðð ð ëòððð ð íïðòððð èëðòìðð îòêèêòçðð êòèðð îòçðð îéòîðð ïçòçðð íéðòððð îíòèðð ìëðòêðð èêòíðð ïòìðð ïëòêíïòîðð ð îèòððð îòìçèòëðð ïèòîìëòìðð ð ïòìððòððð îðîòððð íòðèëòððð ïòééêòéðð ïêèòððð çêêòéðð éòëçèòìðð èðëòððð ïðçòéðð çïìòéðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî ð éðð ïëòìðð ííêòëðð ïòìêêòêðð çòìðð ïîéòíðð ð ïòïëéòððð ìïíòéðð íòëîêòêðð ééòêðð ëðð ð îïíòéðð ïèìòëðð ìéêòíðð êëòððð çòëðð éòëðð îêòèðð êçëòìðð ïíìòððð íðëòîðð îíëòððð íîìòïðð ïòèðîòëðð êðð ìòëðð îëòððð ëðòððð ìêòèðð ïîêòçðð ð ìïòçðð ð íðð ëðð ïòíìèòéðð ð ïíðòïðð ð ëòððð ð îéçòððð èëðòìðð îòêëëòçðð êòèðð îòçðð îéòîðð ïçòçðð íëïòððð îíòèðð ìíïòêðð èêòíðð ïòìðð ïëòêíïòîðð ð îéòððð îòìçèòëðð ïèòîììòìðð ð ïòìððòððð îðîòððð íòðèëòððð ïòééêòéðð ïêíòððð çêêòéðð éòëçíòìðð èðëòððð ïðçòéðð çïìòéðð
35 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî
̱¬¿¿´ êïì ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êîð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîî ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êîï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ êîî ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êíð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êëð ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ êëî ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ éïì ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ éïë ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ éïê ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ éîï ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíðð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìî ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ éîî
çéíôðð çíðòíïëôîç ìéïòêïìôîé èòêëðôðð èììòëððôðð îòîëêòðëîôëê èíòìèïôêé îðòëìïôçè ïòëéëòèëéôîë îìòéïçôðð éèòéððôðð ïòéèíòîççôçð ïìòçðéôðé îòíéðôðð îèòîîëôðï éòîééôéì ïíòçééôéê îçìòìéðôçì îïèòêééôðð ïíéòîððôðð éïéòïðëôëî çèòìííôíê êòîèçòçíëôëê êòíèèòíêèôçî ðôðð êíòíðîôçè ïðòìèìôðð íêïòîìéôíê ïðîòççðôéï èîïòîçìôéï êíòðéîôìð èëîòëçïôêë ïòîêéòíððôðð íòëìîòîèíôèï ìíïôðð ìíìòîêêôèë éðòéððôðð ëðëòíçéôèë ðôðð ïòîèçòçìéôçë ïòëîîòëéíôéç ïéòçðîôëð ïòìëîòçéçôêð ïòïíîòïððôðð ëòìïëòëðíôèì êëïôïê ííéòêçîôéï èéòêððôðð ìîëòçìíôèé ììíòííêôðð ììíòííêôðð íéòêïçôðð íéòêïçôðð ìòéìçòìëðôçè îòëêçôçí ëéîòìííôíî ëòíîìòìëìôîí ðôðð îòêîíôêï ïòîéíôíè éçòçèðôéï îîòêîïôçë ëéíòðëçôîç ïòéìîòçëêôðé ïòðëîòîëèôçì íòìéìòééíôçë
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè ïòëðð ïòðïéòîðð ëëêòïðð çòððð èììòëðð îòìîèòíðð ð îïòéðð ïòëïíòîðð îêòíðð ééòíðð ïòêíèòëðð çòîðð ëòëðð ïïïòíðð íîòððð îíòððð íêëòëðð ð ïíéòîðð êèíòéðð ìïòððð êòëïðòððð êòëëïòððð ð ð ïòððð ëìêòèðð èîòéðð èììòíðð çìòìðð ïéçòððð ïòîêéòíðð íòðïëòëðð ð ìííòêðð éðòéðð ëðìòíðð çïòíðð ïòéèìòéðð çíçòíðð ïèòèðð èéèòððð ïòïíîòïðð ìòèììòîðð ð êçéòçðð èéòêðð éèëòëðð ìïìòìðð ìïìòìðð íéòéðð íéòéðð ìòééïòððð îòððð êêêòíðð ëòìíçòíðð ìïêòçðð íéòððð ïòçðð éïòïðð îèòëðð ëèèòíðð ïòéèîòððð ïòðçîòíðð ìòðïèòððð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² ëðð ïòîìéòíðð íçêòïðð ïíòéðð çìèòéðð îòêðêòíðð ð îïòéðð ïòíîíòïðð îìòíðð çïòèðð ïòìêðòçðð ïòëðð ð ïëòïðð ð ð íïêòíðð ð çêòëðð ìîçòìðð îîëòððð êòíîçòððð êòëëìòððð ïðïòððð ïêçòçðð ïðòéðð éðéòêðð ïìèòððð èïëòèðð èíòïðð ììòéðð ïòéîêòçðð íòèðéòéðð ìðð ìííòêðð ïìèòçðð ëèîòçðð ð ïòîéíòïðð ïòïëçòíðð ïèòèðð éèîòîðð ïòîçîòìðð ìòëîëòèðð îêòèðð êçèòìðð çèòìðð èîíòêðð ìïìòìðð ìïìòìðð íéòéðð íéòéðð ìòéëëòêðð îòëðð ïòïðçòíðð ëòèêéòìðð ð ïëòððð ïòçðð éïòïðð îèòëðð ëèèòíðð ïòèìíòëðð ïòïçéòéðð íòéìêòððð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç ëðð ïòîíéòíðð íçêòïðð ïìòððð çìèòéðð îòëçêòêðð ð îïòéðð ïòíìëòêðð îêòíðð çïòèðð ïòìèëòìðð ð ð ïðòððð ð ð îìïòïðð ð çêòëðð íìéòêðð ìïòððð êòíííòððð êòíéìòððð îíëòððð ð ïðòèðð ëìëòèðð ïçéòéðð èðíòïðð çìòìðð ëïòððð ïòéîêòçðð íòêêìòéðð ìðð ìííòêðð ïìèòçðð ëèîòçðð ïëëòêðð ïòééêòêðð çíçòíðð ïèòèðð éçìòððð ïòîçîòìðð ìòçéêòéðð ëòíðð êçéòçðð çèòìðð èðïòêðð ìïìòìðð ìïìòìðð íéòéðð íéòéðð ìòìéðòëðð îòððð ïòïîìòíðð ëòëçêòèðð íîêòçðð ïêòððð îòïðð éíòîðð îçòëðð êðíòçðð ïòèéîòððð ïòîðéòìðð ìòïíïòððð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð ëðð ïòîíéòíðð íçêòïðð ïìòððð çìèòéðð îòëçêòêðð ð îïòéðð ïòìïéòêðð îêòíðð çïòèðð ïòëëéòìðð ð ð ïðòððð ð ð îîïòïðð ð çêòëðð íîéòêðð ìïòððð êòíîíòððð êòíêìòððð îççòððð ð ïïòððð ìçìòððð îììòéðð èðíòïðð çìòìðð ëðòððð ïòéîêòçðð íòéîíòïðð ìðð ìííòêðð ïìèòçðð ëèîòçðð ïèèòëðð ïòééêòêðð çíçòíðð ïèòèðð éêíòððð ïòîçîòìðð ìòçéèòêðð ëòíðð êçéòçðð çèòìðð èðïòêðð ìïìòìðð ìïìòìðð íéòéðð íéòéðð ìòìéðòëðð îòððð ïòïîìòíðð ëòëçêòèðð íéëòçðð ïéòððð îòíðð éëòìðð íðòëðð êîéòçðð ïòèîíòððð ïòîïïòéðð ìòïêíòéðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï ëðð ïòîíéòíðð íçêòïðð ïìòððð çìèòéðð îòëçêòêðð ð îïòéðð ïòíéëòêðð îêòíðð çïòèðð ïòëïëòìðð ð ð ïðòððð ð ð îîïòïðð ð çêòëðð íîéòêðð ìïòððð êòíïíòððð êòíëìòððð íéîòððð ð ïïòïðð ìèëòéðð îììòéðð èðíòïðð çìòìðð ìèòððð ïòéîêòçðð íòéèëòçðð ìðð ìííòêðð ïìèòçðð ëèîòçðð îîðòëðð ïòééêòêðð çíçòíðð ïèòèðð éííòððð ïòîçîòìðð ìòçèðòêðð ëòíðð êçéòçðð çèòìðð èðïòêðð ìïìòìðð ìïìòìðð íéòéðð íéòéðð ìòìéïòëðð ïòððð ïòïîìòíðð ëòëçêòèðð íçèòçðð ïèòððð îòëðð ééòéðð íïòëðð êíëòîðð ïòèððòððð ïòîïêòïðð ìòïéçòçðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî ëðð ïòîíéòíðð íçêòïðð ïìòððð çìèòéðð îòëçêòêðð ð îïòéðð ïòíéëòêðð îêòíðð çïòèðð ïòëïëòìðð ð ð ïðòððð ð ð îîïòïðð ð çêòëðð íîéòêðð ìïòððð êòíïíòððð êòíëìòððð îëòððð ð ïïòïðð ìèëòéðð îììòéðð èðíòïðð çìòìðð ìéòððð ïòéîêòçðð íòìíéòçðð ìðð ìííòêðð ïìèòçðð ëèîòçðð ììéòëðð ïòééêòêðð çíçòíðð ïèòèðð êîíòððð ïòîçîòìðð ëòðçéòêðð ëòíðð êçéòçðð çèòìðð èðïòêðð ìïìòìðð ìïìòìðð íéòéðð íéòéðð ìòìéïòëðð ïòððð ïòïîìòíðð ëòëçêòèðð ìëðòçðð ïèòððð îòëðð ééòéðð íïòëðð êíëòîðð ïòéìèòððð ïòîïêòïðð ìòïéçòçðð
36 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîì ̱¬¿¿´ ììîë ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî
̱¬¿¿´ éîí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ éîì ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìêíð ̱¬¿¿´ èïð ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíðð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììîí ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ èîð ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ èîï ̱¬¿¿´ ìíìï ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ èîî ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìîîð ̱¬¿¿´ ìíïð ̱¬¿¿´ ìííî ̱¬¿¿´ ìííí ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ììíî ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ ìêíð ̱¬¿¿´ èíð ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ çïí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ çîï ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìïïð ̱¬¿¿´ ìïîð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ çîî ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ çíð ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìíìí ̱¬¿¿´ ìêïð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ çìð ̱¬¿¿´ ìêîî ̱¬¿¿´ çêð
ðôðð çîòîïïôëì ðôðð ïïðòïèèôðð ïòëééôðð êëìòðððôðð èëéòçéêôëì çíòîíðôéç éëòðîïôìê êìòèððôðð îííòðëîôîë ïïéòððëôçð çéìòïððôðð îîòëðçôêç ïòïïíòêïëôëç ðôðð íìòîíðôïí îòèðëôçè îîòìêîôëé ïêêòìçèôðé ïèòððêôðð ëðòðððôðð ëìëòêíîôçç íìçòïîçôîî ìíîòîððôðð ïòêîðòçêìôçê ðôðð êìòêììôðî ïòðèèòïìèôðð ïéêòìïëôïé èëòðððôðð ïòìïìòîðéôïç ìòïððôðð êëòëïíôðë ïéòíððôðð èëòïïðôçç ïòðêéòêððôðð ïòîíçòêîìôðì ðôðð ìëòêêðôéç ðôðð ëòîêìôðð èèíòðîìôîè îçìòçìîôçè çèîòìïêôìï ïïðòðððôðð ïòëîîòíðêôðì íòèìíòêïìôëð éëòïíìôíî ïìòìððôðð èçòëíìôíî îçòìððôðð îçòìððôðð ðôðð íçèòíïïôðë ïòìèêòðèëôðê îðêòíððôçç ìêëòîððôðð îòëëëòèçéôïð ïïêòíëçôçí íîîòèððôðð ìíçòïëçôçí ðôðð îðêòïîêôèé ïíòéïíôçë ëçêòéððôðð èïêòëìðôèî îòëìçòîðèôìê îòëìçòîðèôìê
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè ð ìèòçðð ïïòéðð ð ìòððð êëìòððð éïèòêðð èéòçðð éïòððð êìòèðð îîíòéðð ëðòçðð çéìòïðð ð ïòðîëòððð ëðòððð ð ïîòìðð ïêòïðð îîíòèðð ïèòîðð ð ìèêòêðð ííëòððð ìíîòîðð ïòëéìòíðð ð ð éëðòððð ïèêòððð èëòððð ïòðîïòððð îòíðð ëéòçðð îîòíðð èïòððð ïòðêéòêðð ïòîíïòïðð ð ïððòððð ð ð îòðêìòððð ð ð éîòððð ìòëðð îòîìðòëðð éëòððð ïìòìðð èçòìðð îçòìðð îçòìðð ïòéëïòíðð ìèîòððð ïòìíêòððð ìðìòîðð ìêëòîðð ìòëíèòéðð èîòïðð íîîòèðð ìðìòçðð ëòððð îïëòððð ïíòððð ëçêòéðð èîçòéðð ïòîïïòíðð ïòîïïòíðð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² íëòððð ïíêòïðð ð ð íòìðð ëëìòëðð éîçòððð èéòçðð éïòîðð íðòêðð ïèçòéðð ïëíòèðð ïòïëêòéðð ð ïòíïðòëðð ð íëòððð ìòëðð îïòïðð ïèéòïðð ìðíòèðð ëðòððð ïðïòððð íëêòíðð ííìòëðð ïòìçíòíðð ëððòððð îððòððð ð ïìèòéðð éìòéðð çîíòìðð ìòîðð èðòîðð ð èïòððð çìîòëðð ïòïðéòçðð ð ëïòêðð îòððð ïðòððð íòíðèòçðð ð ð éîòððð ïòéëéòèðð ëòîðîòíðð éëòïðð ïïòíðð èêòìðð îéòèðð îéòèðð ïòïìèòíðð ìèîòððð ïòìîêòððð îëìòððð ëééòìðð íòèèéòéðð ïïïòïðð îðéòððð íïèòïðð ð îðëòððð ïçòëðð êçíòððð çïéòëðð ïòîìëòìðð ïòîìëòìðð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç íéòððð êïòëðð ð ð íòððð ëëìòëðð êëêòððð èèòçðð êçòððð íðòêðð ïèèòëðð ìçòëðð ïòïêêòéðð ð ïòîïêòîðð ð íëòððð ìòìðð îïòìðð ïìíòððð ìðíòèðð ëðòððð ëíòððð íéêòððð ííìòëðð ïòìîïòïðð éððòððð ð ð ïìèòððð éìòéðð çîîòéðð ìòîðð èèòïðð ð éíòððð çìîòëðð ïòïðéòèðð ëðòððð ïððòððð ð ð ïòîéèòçðð ëîòëðð ééëòêðð êîòððð ëçðòîëð îòçðçòîëð éëòððð ïïòíðð èêòíðð îéòèðð îéòèðð îòïéíòêðð ìèîòððð ïòíììòððð îðîòîðð ëééòìðð ìòééçòîðð ïðëòíðð îðéòððð íïîòíðð ð ïççòíðð ïëòððð êçíòððð çðéòíðð ìðïòíðð ìðïòíðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð ð êïòëðð ð ð íòððð ëëìòëðð êïçòððð èçòçðð êëòððð íðòêðð ïèëòëðð ìçòððð ïòïéêòéðð ð ïòîîëòéðð ð íëòððð ìòìðð îïòèðð ïìëòìðð ìðíòèðð ëðòððð ëíòððð íêëòððð ííìòëðð ïòìïîòçðð éððòððð ð ð ïìèòððð éìòéðð çîîòéðð ìòíðð èèòððð ð êîòððð çìîòëðð ïòðçêòèðð ð ïððòððð ð ð ëëòððð ð ð ëîòððð ìòëðð îïïòëðð éëòððð ïïòíðð èêòíðð îêòèðð îêòèðð íòìëëòêðð ìèîòððð ïòîééòððð îðîòîðð ëééòìðð ëòççìòîðð ïðëòíðð îðéòððð íïîòíðð ð ïçèòèðð ïìòððð êçíòððð çðëòèðð ïêëòçðð ïêëòçðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï ð êïòëðð ð ð íòððð ëëìòëðð êïçòððð èçòçðð êíòððð íðòêðð ïèíòëðð ìçòððð ïòïèêòéðð ð ïòîíëòéðð ð íëòððð ìòìðð îîòïðð ïìéòíðð ìðíòèðð ëðòððð ëíòððð ííèòððð ííìòëðð ïòíèèòïðð ð ð ð ïìèòððð éìòéðð îîîòéðð ìòìðð èèòððð ð ëìòððð çìîòëðð ïòðèèòçðð ð ïððòððð ð ð ð ð ð ìîòððð ìòëðð ïìêòëðð éëòððð ïïòíðð èêòíðð ïèòêðð ïèòêðð íòèëçòððð ìèîòððð ïòðçëòððð îðîòîðð ëééòìðð êòîïëòêðð ïðëòíðð îðéòððð íïîòíðð ð ïçèòèðð éòððð êçíòððð èçèòèðð ïìëòîðð ïìëòîðð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî ð êïòëðð ð ð îòððð ëëìòëðð êïèòððð èçòçðð êïòððð íðòêðð ïèïòëðð ìçòððð ïòïèêòéðð ð ïòîíëòéðð ð íëòððð ìòìðð îîòïðð ïìèòéðð ìðíòèðð ëðòððð ëíòððð ííðòððð ííìòëðð ïòíèïòëðð ð ð ð ïìèòððð éìòéðð îîîòéðð ìòìðð èèòððð ð ëíòððð çìîòëðð ïòðèéòçðð ð ïððòððð ð ð ð ð ð ìîòððð ìòëðð ïìêòëðð éëòððð ïïòíðð èêòíðð ïèòêðð ïèòêðð ìòíçèòëðð ìèîòððð ïòðçëòððð îðîòîðð ëééòìðð êòéëëòïðð ïðëòíðð îðéòððð íïîòíðð ð ïçèòèðð êòððð êçíòððð èçéòèðð ïéòïðð ïéòïðð
37 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ ìêðð
̱¬¿¿´ çèð ̱¬¿¿´ ìððð ̱¬¿¿´ ìêðð ̱¬¿¿´ ççð
̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ ððï ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ ððî ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ ððí ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ ððì ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìíî ̱¬¿¿´ ððë ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ ððê ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ ïîð ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ ïìð ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èêîî ̱¬¿¿´ îïð ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ îïï ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ îïì ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ îïë ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ íïð ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ íïï ̱¬¿¿´ èííï ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èìíî ̱¬¿¿´ èêíð ̱¬¿¿´ íîð ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ ííð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ ìîð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ ìîí ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ ìèð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ ëïð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ ëïï
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶²
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî
ïíòíìèòçíêôðì ïíòíìèòçíêôðì ðôðð îòëéçòìëèôíê îòëéçòìëèôíê ïîèòêêèòêðíôðê
ìòíëëòïðð ìòíëëòïðð íðçòíðð ð íðçòíðð ïïíòíððòçðð
êòèìëòïðð êòèìëòïðð êëéòððð ð êëéòððð ïìçòíëèòëðð
ëòïîèòëðð ëòïîèòëðð ìíçòððð ð ìíçòððð ïïíòêïèòéëð
ìòïïçòéðð ìòïïçòéðð êëòððð ð êëòððð ïðçòéèéòèðð
ìòíìðòéðð ìòíìðòéðð ëëòððð ð ëëòððð ïïðòéëçòîðð
ìòïíçòéðð ìòïíçòéðð îìòððð ð îìòððð ïïðòíìéòèðð
óîòéíçôëð óîòéíçôëð óìòêëèôïî óìòêëèôïî óíòêéïôìð óíòêéïôìð óéèèòëééôçî óéèèòëééôçî ïíòéïéôëè óëëòëïìôéç óïðèòëîëôçî óïëðòíîíôïí óèêîôîë óèêîôîë óïïòíîïôðð óîòêêïôêí óïíòçèîôêí óïðíòêììôéï ðôðð óïðíòêììôéï óïëëòêçíôïë óïìîòìïìôðì óîéòçèìôêð óîéîòïððôðð óëçèòïçïôéç óìòíîéôðð óíòëîëôðð óéòèëîôðð óëðòêððôðð óëçòîððôðð óïðçòèððôðð óêééòïèçôèé óêééòïèçôèé óïíïòéêèôìë óëòðððôðð óïíêòéêèôìë ðôðð ðôðð óïòðêçòíìëôëð îïìòçêëôðð ðôðð ðôðð óèëìòíèðôëð óêòïïêòçêðôðð óïëòëððôðð óêèòêððôðð óêòîðïòðêðôðð ðôðð ðôðð óëðòíéíôëì óîòðððôðð óëîòíéíôëì óîéêòìèïôîð óìèðôðð óçòìïëôéê óîèêòíéêôçê óïêòééîôîð óïéîòèèðôèé óïèçòêëíôðé óìëòëïìôîð óìëòëïìôîð
óêòëðð óêòëðð óîìòéðð óîìòéðð ð ð óëìéòëðð óëìéòëðð óïçòìðð ð ð óïçòìðð ð ð óïïòíðð óïëòêðð óîêòçðð óììòçðð ð óììòçðð óîðêòððð óïìëòîðð ð óîéëòìðð óêîêòêðð óîòçðð ð óîòçðð óëðòëðð óëçòîðð óïðçòéðð óêíìòïðð óêíìòïðð óïëìòìðð ð óïëìòìðð ð ð óïëðòððð ð ð óïëèòëðð óíðèòëðð óïòìîéòððð óìîòëðð ð óïòìêçòëðð óïíîòïðð óïíîòïðð óëíòððð ð óëíòððð óíëçòíðð óïêòíðð ð óíéëòêðð óïëòçðð ð óïëòçðð óìëòêðð óìëòêðð
óêòëðð óêòëðð óîìòéðð óîìòéðð ð ð óëêèòëðð óëêèòëðð ð ð óìíòêðð óìíòêðð ð ð óïïòíðð óêðð óïïòçðð óëçòçðð óçéòçðð óïëéòèðð óîðêòððð óïììòîðð óëòìðð óîéëòìðð óêíïòððð óîòçðð ð óîòçðð óëðòëðð óëçòîðð óïðçòéðð óêíìòïðð óêíìòïðð óïïòíðð ð óïïòíðð óïìíòïðð óïìíòïðð óïòðìîòððð ð óîòéðð ð óïòðììòéðð óïòçðéòððð óîéòððð ð óïòçíìòððð ð ð óëíòððð ð óëíòððð óîèëòíðð óïêòíðð ð óíðïòêðð óïêòçðð ð óïêòçðð óìëòêðð óìëòêðð
óêòëðð óêòëðð óîìòéðð óîìòéðð ð ð óëìèòëðð óëìèòëðð ð ð ð ð ð ð óïïòíðð óêðð óïïòçðð óëçòçðð óçéòçðð óïëéòèðð óîðèòððð óïììòîðð óîðð óîéçòêðð óêíîòððð óîòçðð ð óîòçðð óìéòìðð óëçòîðð óïðêòêðð óêìêòîðð óêìêòîðð óïïòíðð ð óïïòíðð óïìíòïðð óïìíòïðð óìððòððð ð ð óíëíòððð óéëíòððð óïòêêéòððð óëðòððð ð óïòéïéòððð ð ð óëëòððð ð óëëòððð óîêîòíðð óïêòíðð ð óîéèòêðð óïêòçðð ð óïêòçðð óìëòêðð óìëòêðð
óêòëðð óêòëðð óîìòéðð óîìòéðð ð ð óëìèòëðð óëìèòëðð ð ð ð ð ð ð óïïòíðð óêðð óïïòçðð óëçòçðð óçéòçðð óïëéòèðð óîðèòððð óïììòîðð óîðð óîèíòçðð óêíêòíðð óîòçðð ð óîòçðð óììòððð óëçòîðð óïðíòîðð óêìèòíðð óêìèòíðð óïïòíðð ð óïïòíðð óïìíòïðð óïìíòïðð óìððòððð ð ð óìðíòððð óèðíòððð óïòêêéòððð ð ð óïòêêéòððð ð ð óëëòððð ð óëëòððð óîììòíðð óïêòíðð ð óîêðòêðð óïêòçðð ð óïêòçðð óìëòêðð óìëòêðð
óêòëðð óêòëðð óîìòéðð óîìòéðð ð ð óëìèòëðð óëìèòëðð ð ð ð ð ð ð óïïòíðð óêðð óïïòçðð óëçòçðð ð óëçòçðð óîðèòððð óïììòîðð óîðð óîèèòíðð óêìðòéðð óîòçðð ð óîòçðð óìïòððð óëçòîðð óïððòîðð óêìèòíðð óêìèòíðð óïïòíðð ð óïïòíðð óïìíòïðð óïìíòïðð óîòêëìòððð ð ð ð óîòêëìòððð óïòêêéòððð ð ð óïòêêéòððð ð ð óëëòððð ð óëëòððð óîììòíðð óïêòíðð ð óîêðòêðð óïêòçðð ð óïêòçðð óìëòêðð óìëòêðð
óêòëðð óêòëðð óîìòéðð óîìòéðð ð ð óëìèòëðð óëìèòëðð ð ð ð ð ð ð óïïòíðð óêðð óïïòçðð óëçòçðð ð óëçòçðð óîðèòððð óïììòîðð óîðð óîèèòíðð óêìðòéðð óîòçðð ð óîòçðð óìïòððð óëçòîðð óïððòîðð óêìèòíðð óêìèòíðð óïïòíðð ð óïïòíðð óïìíòïðð óïìíòïðð óîòêëìòððð ð ð ð óîòêëìòððð óïòêêéòððð ð ð óïòêêéòððð ð ð óëëòððð ð óëëòððð óîììòíðð óïêòíðð ð óîêðòêðð óïêòçðð ð óïêòçðð óìëòêðð óìëòêðð
38 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîî
̱¬¿¿´ ëíð ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ ëíï ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ ëìð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ ëìï ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èííï ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ ëêð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ ëèð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ êïð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ êïï ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ êïî ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èêîî ̱¬¿¿´ êïì ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ êîð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ êîï ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ êîî ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ êíð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ êëð ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ êëî ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ éïì ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ éïë ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ éîï
óîòëíïôîë óíììòðìçôïç óíèëôéí óéìòçííôéê óëêòîððôðð ðôðð óìéèòðççôçí óëîòçéïôðð óëîòçéïôðð óïðîòïçðôðê óíòðîîôìî óïðëòîïîôìè óéèëôîë óïïòðéèôïè óïïòèêíôìí óïïòðððôðð óïîòèìîôèé óîðòèèëôèð óïîìòëçïôçï óïðòèëðôðè óïòéëèôéë óèêòèëéôîí óîêèòéèêôêì óîéòîîêôèð óîéòîîêôèð óïêòççïòîèíôðê óééìòëëéôèè óìðòìðìôëï óïéòèðêòîìëôìë óëòêêèòííéôðð ðôðð óìéòêîëôðð óçðìòïçïôðð óêòêîðòïëíôðð óêïðòíïîôðð óïðòéîëôèð óïòèðîôðð óêîîòèíçôèð óîîîòïìêôëì óëðìòîçîôîê óéîêòìíèôèð óèíòðððôðð óèíòðððôðð óëèïòðèêôïî óìòëçïôëî óëèëòêééôêì óìîçòììéôêì óìîçòììéôêì óïçíôðí óïçòïèíôêð óèòðððôðð óêòêéìôëì óíìòðëïôïé óîòîêèôçð óêêòðððôðð óêèòîêèôçð óçòìððôëð óíèðòéëçôéð óîìòîìéôèè ðôðð óïêïôîë óìïìòëêçôíí ðôðð óìòçíçôðð óìòçíçôðð óìííòëíìôðð óìííòëíìôðð óîðçòéïêôðð óîðçòéïêôðð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè óîòîðð óíîíòíðð óíðð óéíòéðð óïëèòéðð ð óëëèòîðð ð ð óçìòïðð óîòððð óçêòïðð óíòéðð óïïòïðð óïìòèðð óïïòððð óïêòïðð óîéòððð óïèíòìðð óïêòçðð ð ð óîëìòìðð óîéòîðð óîéòîðð óïçòïêðòëçð óìèíòèïð ð óïçòêììòìðð óëòéðîòïðð ð ð ð óëòéðîòïðð óêððòèðð óìòìðð ð óêðëòîðð óííïòéðð óêìîòððð óçéíòéðð ð ð óëèëòíðð ð óëèëòíðð óéîíòððð óéîíòððð óîòîðð óììòìðð ð óíòéðð óëðòíðð óîòíðð ð óîòíðð óëòîðð óïíêòíðð óìòððð ð óëðòððð óïçëòëðð ð ð ð óìïìòìðð óìïìòìðð óïëðòððð óïëðòððð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² óíðð óíîíòíðð óíðð óéíòéðð óïëðòððð óëîòððð óëççòêðð ð ð óïðïòéðð óîòððð óïðíòéðð ð óïïòïðð óïïòïðð óïïòððð óïèòïðð óîéòððð óïèíòìðð óïêòçðð óïëòïðð ð óîéïòëðð óîéòîðð óîéòîðð óïéòíêðòëçð óïòðèéòðïð ð óïèòììéòêðð óííòìííòéðð óëðð ð ð óííòìíìòîðð óëçìòíðð óïïòððð ð óêðëòíðð óèíòððð óêìîòîðð óéîëòîðð ð ð óíéïòïðð óíòèðð óíéìòçðð óéîíòððð óéîíòððð ð óììòìðð óïïïòððð óíòéðð óïëçòïðð óîòíðð ð óîòíðð óëòîðð óïëðòíðð óìòððð óïíòððð ð óïéîòëðð óïòððð óéòëðð óèòëðð óìïìòìðð óìïìòìðð óîëòððð óîëòððð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç óíðð óíðèòçðð óíðð óéíòéðð óïëðòððð ð óëííòîðð ð ð óïðïòçðð óîòððð óïðíòçðð ð óïïòïðð óïïòïðð óïïòððð óïèòìðð óîéòððð óïèêòëðð óïêòçðð ð ð óîëçòèðð óîéòîðð óîéòîðð óïëòïïðòêçð óêééòìïð ð óïëòéèèòïðð óêòîîíòéðð óëðð ð ð óêòîîìòîðð óêððòèðð óìòìðð ð óêðëòîðð óèíòððð óêëéòîðð óéìðòîðð ð ð óîçïòððð óîòððð óîçíòððð óéîíòððð óéîíòððð ð óììòìðð óîïðòððð óíòéðð óîëèòïðð óîòíðð ð óîòíðð óëòîðð óïíêòíðð óìòððð ð óëðòððð óïçëòëðð ð ð ð óìïìòìðð óìïìòìðð ð ð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð óíðð óîçìòëðð óíðð óéíòéðð óïëðòððð ð óëïèòèðð ð ð óïðîòïðð óîòððð óïðìòïðð ð óïïòïðð óïïòïðð óíêòððð óïèòêðð óîéòððð óïèçòêðð óïêòçðð ð ð óîèèòïðð óîéòîðð óîéòîðð óïìòéïêòêçð óêééòìïð ð óïëòíçìòïðð óêòîîíòéðð óëðð ð ð óêòîîìòîðð óêððòèðð óìòìðð ð óêðëòîðð óèíòððð óêëéòîðð óéìðòîðð ð ð óîéïòððð óîòððð óîéíòððð óéîíòððð óéîíòððð ð óììòìðð óîéìòððð óïòçðð óíîðòíðð óîòíðð ð óîòíðð óëòîðð óïíêòíðð óìòððð ð óëðòððð óïçëòëðð ð ð ð óìïìòìðð óìïìòìðð ð ð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï óíðð óîèðòëðð óíðð óéíòéðð óïëðòððð ð óëðìòèðð ð ð óïðîòíðð óîòððð óïðìòíðð ð óïïòïðð óïïòïðð óíêòððð óïèòèðð óîéòððð óïèçòêðð óïêòçðð ð ð óîèèòíðð óîéòîðð óîéòîðð óïìòêêðòêçð óêééòìïð ð óïëòííèòïðð óêòîîíòéðð óëðð ð ð óêòîîìòîðð óêððòèðð óìòìðð ð óêðëòîðð óèíòððð óêëéòîðð óéìðòîðð ð ð óîéïòððð óîòððð óîéíòððð óéîíòððð óéîíòððð ð óììòìðð óíìéòððð ð óíçïòìðð óîòíðð ð óîòíðð óëòîðð óïíêòíðð óìòððð ð óëðòððð óïçëòëðð ð ð ð óìïìòìðð óìïìòìðð ð ð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî óíðð óîèðòëðð óíðð óéíòéðð óïëðòððð ð óëðìòèðð ð ð óïðîòëðð óîòððð óïðìòëðð ð óïïòïðð óïïòïðð óíêòððð óïçòððð óîéòððð óïèçòêðð óïêòçðð ð ð óîèèòëðð óîéòîðð óîéòîðð óïìòêêðòêçð óêééòìïð ð óïëòííèòïðð óêòîîíòéðð óëðð ð ð óêòîîìòîðð óêððòèðð óìòìðð ð óêðëòîðð óèíòððð óêëéòîðð óéìðòîðð ð ð óîéïòððð óîòððð óîéíòððð óéîíòððð óéîíòððð ð óììòìðð ð ð óììòìðð óîòíðð ð óîòíðð óëòîðð óïíêòíðð óìòððð ð óëðòððð óïçëòëðð ð ð ð óìïìòìðð óìïìòìðð ð ð
39 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èêîî
̱¬¿¿´ éîî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìïî ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ éîí ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ éîì ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ éîë ̱¬¿¿´ èìðï ̱¬¿¿´ èìðî ̱¬¿¿´ éîê ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ éíî ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èïð ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èííî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èîð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èîï ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ èîî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èîí ̱¬¿¿´ èîîð ̱¬¿¿´ èíîï ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ èííï ̱¬¿¿´ èííî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èìíî ̱¬¿¿´ èêíð ̱¬¿¿´ èíð ̱¬¿¿´ èîïð ̱¬¿¿´ èëéð ̱¬¿¿´ çïí ̱¬¿¿´ èîîð ̱¬¿¿´ çïì ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ çîï ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìïï ̱¬¿¿´ èìîî ̱¬¿¿´ èìîí ̱¬¿¿´ èêîî ̱¬¿¿´ çîî ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ çíð ̱¬¿¿´ èìðï ̱¬¿¿´ èìðî ̱¬¿¿´ çíï ̱¬¿¿´ èìðï ̱¬¿¿´ çíî ̱¬¿¿´ èìðí ̱¬¿¿´ çíì
óîçòìîïôéè óìòëçëôéî óïïòðððôðð óìëòðïéôëð óêòíìçôïí óíïòèïèôðð óïïíòéëìôïí óëòçéçôêï óíïòëçîôðð óïèçòìçîôèé óêìòëçìôêè óêìòëçìôêè óëòëðêòëíïôêï óëòëðêòëíïôêï óîìïòééëôîé óíòïîëòêïêôëç óíòíêéòíçïôèê ðôðð ðôðð ðôðð óëéòèéêôéê óëéòèéêôéê óïðîòïîçôîð óïîëòìêðôîè óïïòéìêôìë ðôðð óíòîèéôèë óïèèòêïçôéî óïçéòðïíôîé óîêòèìðôîè óêëëòðçéôðë óêëòçéèôéî óïòðèèòïìèôðð óïòïëìòïîêôéî óééòëðçôçê ëòëêêôðð óíðïòêçëôèç óíéíòêíçôèë óêëîòìçðôíè óêëîòìçðôíè óìîòïíèôïì óìòîððôðð óïëòïçíôìç óíòìèêòêçïôðè óíððòðððôðð óïðèòîìçôïë óîìçòîçèôèí óííìòìðçôïí óìòëìðòïéçôèî óïòçéîòìëêôîç óèíîòéìçôêê óîòèðëòîðëôçë óïòíééòîððôðð óïòíééòîððôðð óìéòçðëòçêçôîê óìéòçðëòçêçôîê óïèëòééîôçê óîìòîìèôïð óïçíòìèçôîî óìëòíìïôëì ðôðð óììèòèëïôèî óîìîòðèèôìé óîìîòðèèôìé óïòíïïòëðéôðð óïíðôðð óïòíïïòêíéôðð óêòéèèòððçôìí óêòéèèòððçôìí óîêòééîôîì óîêòééîôîì
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè óîðòððð ð óïïòððð óíïòððð óìòëðð ð ð ð óîòíðð óêòèðð óëéòíðð óëéòíðð óëòéíîòíðð óëòéíîòíðð óîêðòððð óíòîçðòððð óíòëëðòððð ð ð ð ð ð óééòïðð óïêçòððð óêòéðð ð óêòêðð óïèèòêðð óïçéòððð ð óêìëòððð ð óéëðòððð óéëðòððð óééòïðð ð ð óééòïðð óêëëòððð óêëëòððð ð ð óìòëðð ð ð óíòððð ð óïéîòððð óïéçòëðð óíîêòïðð óëêïòïðð óèèéòîðð óïòìïëòèðð óïòìïëòèðð óìèòîìðòððð óìèòîìðòððð óïìêòîðð ð óïéëòïðð óìðòððð ð óíêïòíðð óîïëòððð óîïëòððð óïòìêíòïðð ð óïòìêíòïðð óêòéëèòððð óêòéëèòððð óííòêðð óííòêðð
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶² óîðòððð ð óïïòððð óíïòððð óìòëðð ð ð óìíòîðð óîòíðð óëðòððð ð ð óëòêððòððð óëòêððòððð óîêðòððð óíòîçðòððð óíòëëðòððð óëèòíðð óëèòíðð óïîòëðð óíëòíðð óìéòèðð óèêòìðð óçêòððð óîòèðð óìððòððð óìòððð óïèèòêðð óïçéòððð óèòîðð óçèíòððð ð óéððòððð óéððòððð óèðòððð ð ð óèðòððð óêëëòððð óêëëòððð óïîëòçðð óìòîðð óïìòëðð óìòìéìòêëð ð óêéòððð óíïçòìðð óéðíòïëð óëòéðèòèðð óíîðòïðð óëêïòïðð óèèïòîðð óïòìïëòèðð óïòìïëòèðð óìçòíìðòððð óìçòíìðòððð óïêéòððð ð óïéëòïðð óëéòëðð óëîêòîðð óçîëòèðð óîìëòððð óîìëòððð óïòíéðòððð ð óïòíéðòððð óêòèçëòððð óêòèçëòððð óîèòêðð óîèòêðð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç óîðòððð ð óïïòððð óíïòððð óìòëðð ð ð ð óîòíðð óêòèðð ð ð óëòëéëòððð óëòëéëòððð óîéëòððð óíòìçèòìðð óíòééíòìðð óëèòèðð óëèòèðð ð ð ð óéëòððð óçéòëðð óîòèðð ð óìòððð óïèèòêðð óïçéòððð ð óëêìòçðð ð óéððòððð óéððòððð óèïòíðð ð ð óèïòíðð óêêìòððð óêêìòððð ð ð óìòëðð óïòííèòðëð ð óïêèòððð îìòððð óîòîðëòëðð óíòêçîòðëð óíîêòïðð óëêïòïðð óèèéòîðð óïòíéèòèðð óïòíéèòèðð óëðòïçëòððð óëðòïçëòððð óïêéòððð ð óïéëòïðð óëðòîðð óëîêòîðð óçïèòëðð óîìëòððð óîìëòððð óïòìïìòððð ð óïòìïìòððð óéòïðçòððð óéòïðçòððð óìòððð óìòððð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð óîðòððð ð óïðòððð óíðòððð óìòëðð ð ð ð óîòíðð óêòèðð ð ð óëòêðêòíðð óëòêðêòíðð óîçîòððð óíòêíîòìðð óíòçîìòìðð óêèòèðð óêèòèðð ð ð ð óêêòððð óçèòëðð óîòèðð ð óìòððð óïèèòêðð óïçéòððð ð óëëêòçðð ð óéððòððð óéððòððð óèîòêðð ð ð óèîòêðð óêèìòððð óêèìòððð ð ð óìòëðð ð ð óïðíòððð ð óîðéòððð óíïìòëðð óíîêòïðð óëêïòïðð óèèéòîðð óïòíéèòèðð óïòíéèòèðð óëðòïéíòððð óëðòïéíòððð óïêéòððð ð óïéëòïðð óìðòððð óëîêòîðð óçðèòíðð óîìëòððð óîìëòððð óïòìëìòððð ð óïòìëìòððð óéòíïðòððð óéòíïðòððð ð ð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï óîðòððð ð óïòèðð óîïòèðð óìòëðð ð ð ð óîòíðð óêòèðð ð ð óëòêðêòíðð óëòêðêòíðð óíïðòððð óíòéêëòìðð óìòðéëòìðð óêèòèðð óêèòèðð ð ð ð óêðòððð óççòððð óîòèðð ð óìòððð óïèèòêðð óïçéòððð ð óëëïòìðð ð ð ð óéìòêðð ð ð óéìòêðð óêèìòððð óêèìòððð ð ð óìòëðð ð ð óïðíòððð ð óïëîòððð óîëçòëðð óíîêòïðð óëêïòïðð óèèéòîðð óïòíéèòèðð óïòíéèòèðð óëðòéììòèðð óëðòéììòèðð óïêéòððð ð óïéëòïðð óìðòððð óëîêòîðð óçðèòíðð óîìëòððð óîìëòððð óïòìçêòððð ð óïòìçêòððð óéòëîìòððð óéòëîìòððð ð ð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî óîðòððð ð óïòèðð óîïòèðð óìòëðð ð ð ð óîòíðð óêòèðð ð ð óëòêðêòíðð óëòêðêòíðð óíïðòððð óíòéêëòìðð óìòðéëòìðð óêèòèðð óêèòèðð ð ð ð óëëòððð óççòððð óîòèðð ð óìòððð óïèèòêðð óïçéòððð ð óëìêòìðð ð ð ð óéëòêðð ð ð óéëòêðð óêèìòððð óêèìòððð ð ð óìòëðð ð ð óïðíòððð ð óïëîòððð óîëçòëðð óíîêòïðð óëêïòïðð óèèéòîðð óïòíéèòèðð óïòíéèòèðð óëðòéììòèðð óëðòéììòèðð óïêéòððð ð óïéëòïðð óìðòððð óëîêòîðð óçðèòíðð óîìëòððð óîìëòððð óïòëìïòððð ð óïòëìïòððð óéòéìéòððð óéòéìéòððð ð ð
40 ÔßÍÌÛÒ ÛÒ ÞßÌÛÒ ÐÛÎ ÚËÒÝÌ×Û ×Ò ÓÛÛÎÖßÎ×Ù ÐÛÎÍÐÛÝÌ×ÛÚ
º«²½¬·»
½¿¬»¹±®·» ®»µ»²·²¹ ½·¶º»®ìòòò ã´¿-¬»² îððé èòòò㾿¬»² ̱¬¿¿´ èìðï
̱¬¿¿´ çíê ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìðî ̱¬¿¿´ çíé ̱¬¿¿´ èíîî ̱¬¿¿´ çíç ̱¬¿¿´ èíìð ̱¬¿¿´ èìðî ̱¬¿¿´ çìð ̱¬¿¿´ èêïð ̱¬¿¿´ èêîî ̱¬¿¿´ çêð ̱¬¿¿´ èêðð ̱¬¿¿´ èêíð ̱¬¿¿´ çèð
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððè
¾»¹®±¬·²¹ îððè ²¿ ª¶²
°®·³¿·®» ¾»¹®±¬·²¹ îððç
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïð
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïï
³»»®¶¿®»² ¾»¹®±¬·²¹ îðïî
óéîòêêéôïð óéîòêêéôïð óëòêêìôëð óíðîòìêèôíï óíðèòïíîôèï óïðêòîêèôéí óïðêòîêèôéí óîíîòéìîôíè ïðîòðððôðð óïíðòéìîôíè óïòïïîòèèéôèè óïèðòíèçôèë óïòîçíòîééôéí óçòçìðòëéçôçç óçìòïððôðð óïðòðíìòêéçôçç
óêçòððð óêçòððð óïòëðð óîçèòíððôðð óîççòèðð óïðêòîðð óïðêòîðð óîïçòíðð çðòððð óïîçòíðð óèððòìðð éîðòððð óèðòìðð óêòçêíòëðð ð óêòçêíòëðð
óêçòððð óêçòððð óïòëðð óîçèòíððôðð óîççòèðð óïðêòîðð óïðêòîðð óîîçòíðð çðòððð óïíçòíðð óêéíòéðð ïòíîèòëðð êëìòèðð óèòçèéòéðð ð óèòçèéòéðð
óêçòððð óêçòððð óïòëðð óîçèòèððôðð óíððòíðð óïðéòèðð óïðéòèðð óîîèòìðð çðòððð óïíèòìðð óïòððèòçðð ïòîêïòêðð îëîòéðð óìòêîðòìðð ð óìòêîðòìðð
óêçòððð óêçòððð óïòëðð óîççòíððôðð óíððòèðð óïðéòèðð óïðéòèðð óîîèòìðð çðòððð óïíèòìðð óèéìòèðð ïòíêìòíðð ìèçòëðð óìòíìêòêðð ð óìòíìêòêðð
óêçòððð óêçòððð óïòëðð óîççòíððôðð óíððòèðð óïðéòèðð óïðéòèðð óîîèòìðð çðòððð óïíèòìðð óéììòéðð ïòíïîòçðð ëêèòîðð óíòìíèòêðð ð óíòìíèòêðð
óêçòððð óêçòððð óïòëðð óîççòíððôðð óíððòèðð óïðéòèðð óïðéòèðð óîîèòìðð çðòððð óïíèòìðð óëçíòéðð ïòíïîòçðð éïçòîðð óíòîêðòèðð ð óíòîêðòèðð
óïîèòêêèòêðíôðê
óïïíòíððòçðð
óïìçòíëèòëðð
óïïíòêïèòéëð
óïðçòéèéòèðð
óïïðòéëçòîðð
óïïðòíìéòèðð
