14-DAAGS T IJD S C H R IF T, G EW IJD A A N SC H E E PSB O U W, SCH EEPV AART EN HAVENBELANGEN

S

c h i p en W e r f

14-D AAG S T I J D S C H R I F T , G E W IJD A A N S C H E E P S B O U W , SC H E E PV A A R T EN H AVEN BELAN G EN

ORGAAN VAN

DE VEREENIGING VAN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED DE CENTRALE BOND VAN SCHEEPSBOUWMEESTERS IN NEDERLAND HET INSTITUUT VOOR SCHEEPVAART EN LUCHTVAART HET NEDERLANDSCH SCHEEPSBOUWKUNDIG PROEFSTATION

IN „SCHIP EN WERF" IS OPGENOMEN HET MAANDBLAD „DE TECHNISCHE KRONIEK’1

VIERENTWINTIGSTE

ja a r g a n g

Overnemen van artikelen enz. zonder toestemming van de uitgevers verboden

14 JUNI 1957 — No. 12

t ^ a ó ó a e j i e r ó ó c k i p

Een uitermate fraai schip, zonder overbodige luxe /

doch overigens in alle opzichten voldoende aan de meest moderne eisen, hield op

y

23 januari 1957 de officiële proeftocht. O p deze dag, die ongetwijfeld zowel bij de

Holland Am erika Lijn als bij de bouwers van het schip

Jj|

de N .V . Dok- en W erf Mij. „W ilton-Fijenoord" in dankbare herinnering zal blijven gegrift, heeft H.K.H. Prinses Beatrix de doopplechtigheid verricht, een feit dat diepe indruk heeft gemaakt op alle genodigden

\

• r \ ., ’

®vöor de^e exceptionele plechtigheid.

7

j

|

•'■ P pr p f ly l

' m aÊ m m w m

W il| | vi

Officiële proeftocht Nadat de vele prominente genodigden, waaronder de minis­ ters Luns, Cals, Hofstra, Staf en Suurhoff, de heer Pos, ge­ machtigd minister van Suriname, en vele leden van het corps diplomatique zich in de namiddag aan boord hadden begeven, arriveerde tegen 5 uur Prinses Beatrix met haar gevolg, de kapitein-lt. ter zee P. J. S. de Jong, adjudant van H.M. de Koningin, en m ejuffrouw Mr. M. Meurs, particulier secretaresse der Prinses. H.K.H. werd op de kade ontvangen door de heren W. H. de Monchy en W . N. H. van der Vorm, directeuren der Holland-

De doopplechtigheid door H.K.H. Prinses Beatrix

■*------ ■•'"‘-ïfeSPINTAPSUNO

TOPDEK.

B RU GDEK.

BOVEN - PROMENADEDEK.

PROMENADEDEK.

ALGEMEEN PLAN T.S.S. STATENDAM

<-?....... ....

„ C ” DEK

„D" DEK.

n

> [■ r— II 3 * r ........ ;..' ..........

**

de> r .J

1

« rnrttwca

USL.fmj.ifJMA

1

AANZICHT OP DE VLOER

AANZICHT OP PLATFORMDEK

INDELING MACHINEKAMER EN KETELRUIM 1. 2. 3.

H.D . Turbine L.D. Turbine Hoofdcondensor

4.

Tandwielkast

5. 6. 7. 8.

H oofdcirculatiepomp H oofdluchtejecteur Manoeuvreerstand Machine telegraaf Hoofdschakelbord Turbo generator H ulpluchtejecteur Sm.oliepomp turbogenerator Sm .oliefilter (Vokes) Sm .oliefilter (m agnetisch) Sm.olievoorw armer Sm.oliepurifier Sm .olieaftaptank Sm.oliepomp Sm.oliekoeler S.O.S. pomp Injectiepomp drinkw ater D rinkw aterm engtank Lenspomp Sanitary pomp Zoutwaterhydrofoor Z outw aterdruktank W asw aterfilter W aswaterhydrofoor W asw aterdruktank W aswaterpomp Drinkwaterpomp D rinkw aterfilter D rinkwaterhydrofoor

9.

PLATFORMDEK.

DOORSNEDE OVER SPT. 9 0 GEZIEN NAAR ACHTERSCHIP

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 2 3. 24. 2 5. 26. 27. 2 8. 29. 30. 31. 32. 33.

34. D rinkw aterdruktank 3 5. Condens.pomp turbogenerator 36. Zout koelwaterpomp verdamper 37. Verdamper 38. H ulpcirculatiepom p 39. V oedingwatertrimpomp 40. Schone ballastpomp 41. Vuile ballastpomp 42. Condens.pomp A .C . condensor 43. W armzoetwaterpom p A .C.set 44. Koudzoetwaterpomp A.C.set 45. A irconditioning set 46. Zoutkoelwaterpomp A.C.set 47. Lage d ruk voorwarmer & drainkoeler 48. Condens.pomp L.D. voorwarmer 49. Sewage tank 50. Sewage compressor 51. Hoofdcondensaatpomp 52. A tm . draintank 53. Brandbluspomp 54. O ntluchtingsvoorwarm er 5 5. Condens.pomp ontl. voorwarmer 56. Hoofdvoedingpomp 57. Havenvoedingpomp 58. Luchtcompressor 59. W erkluch tvat 60. R egelluchtvat 61. Ketelbord 62. Ketel 63. Observatie- en draintank 64. Voedingpomp contaminated systeem 65. Stoom ontwikkelaar 66 . Lenswaterreiniger

INDELING MACHINEKAMER T.S.S. STATENDAM

67. Brandstof trimpomp 6 8 . Stookoliepomp

69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86 .

87. 88.

89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97.

99.

Stookolievoorwarmer Stookoliezuigfilter Stoomoliepersfilter Elek. opstookpomp Sprinklertank Sprinkler zeewaterpomp Sprinkler compressor Sprinkler zoetwaterpomp O nderwindventilator Sm.olie settlin gtan k Sm .oliedruktank D raaibank Slijpmachine Boormachine Condensor A.C.sets L uchtverhitter Res. gedistilleerdwatertank Z uig-trek-ventilator Persventilator ketelruim Nooddynamo aggregaat Persventilator machinekamer Z uigventilator machinekamer B randstofsettlingtank Sm.olie voorraadtank Sm.olie aflooptank Zoetwatertank no. 9 Ketelvoedingwatertank Brandstoftank V uile lensw atertank (B.B.) Brandstofovervloeitank (S.B.) Cofferdam Pakkingbuscondensor

H J ? y H1m n m hm int mi« liiiriimui

SölS

Vertrek s.s. Statendam voor de overdrachtsproefvaart

De doopplechtigheid

H.K.H. Prinses Beatrix wordt bij de doopplechtigheid door de heer W. H. de Monchy gefeliciteerd. Aan de andere zijde van de Prinses bevindt zich de heer C. J. A. van Daalen, oudste directeur van „Wilton-Fijenoord” en de Kapt.-Lt. t.z. P. J. S. de Jong, adjudant van H.M. de Koningin.

Kiellegging

Amerika Lijn. Aan boord van de Statendam werd de Prinses verwelkomd door de kapitein, de heer C. Haagmans, en werden de directie-leden van Wilton-Fijenoord en commissarissen van de H.A.L. en Wilton-Fijenoord aan H.K.H. voorgesteld. De standaard der Prinses werd gehesen en het schip vertrok. Allereerst werden aan H.K.H. de verschillende zalen van het schip getoond en werd thee geserveerd. Bij die gelegenheid maakten de ministers en het corps diplomatique hun opwach­ ting en vond voorstelling van een aantal gasten plaats. Tussen 7 en 8 uur werd een aperitief gebruikt en onderhield de Prinses zich met de aanwezigen. Te E uur verzamelde men zich in de eetzaal. Alvorens de m aaltijd aan ving werd door H.K.H. de doop van het schip verricht. Niet zoals gewoonlijk door het breken van een fles gevuld met champagne tegen de scheepshuid, doch, in verband met het jaargetijde en de reeds heersende duisternis, in de eet­ zaal, waar H.K.H., daartoe uitgenodigd door de oudste direc­ teur van Wilton-Fijenoord, de heer C. J. A. van Daalen, de champagne deed vloeien over de daar opgestelde scheepsklok, terwijl zij de woorden uitsprak: „Ik doop u Statendam en wens u behouden vaart” . De heer Van Daalen dankte de Prinses en bood H.K.H. een souvenir aan, zomede de zilveren bijl, waar­ mede het koord van de gongklepel werd doorgehakt, zodat deze voor de gongslag, die de doop bezegelde, werd vrijgegeven. De heer De Monchy richtte eveneens enige erkentelijke woor­ den tot de Prinses en bood H.K.H. ter herinnering de bokaal aan, waaruit de champagne voor de doop was gegoten. Tegen het einde van het diner vond de overdracht van het schip plaats. De heer Van Daalen wendde zich daartoe namens Wilton-Fijenoord tot de heer De Monchy, die de HollandAmerika Lijn vertegenwoordigde. De heer Van Daalen uitte zijn vreugde erover, dat hij die dag het schip aan zijn reders kon

aanbieden. Wel was de tijdige voltooiing van dit schip geen lichte taak geweest, gezien de korte tijd, die ter beschikking stond, de grote bedrijfsdrukte op de w erf en de daaraan niet geheel beantwoordende personeelsbezetting, waarvan verdere aanvulling wenselijk is. De heer Van Daalen was dankbaar gestemd ten aanzien van allen, die het succes van die dag moge­ lijk hadden gemaakt, directie en andere heren der H.A.L., Lloyds, diverse autoriteiten, onderaannemers en hun personeel en de eigen mensen, die met enthousiasme dit grote werk hadden tot stand gebracht. De heer De Monchy aanvaardde de Statendam en betuigde zijn tevredenheid over het mooie schip. Hij prees o.a. de aan­ gename verhouding tussen rederij en werf en wees er op, wat er zo al aan te pas kwam om een schip als dit in de vaart te brengen, vanaf het moment, dat de bouw overwogen wordt tot het moment van voltooiing. Nauwe samenwerking is daartoe onontbeerlijk. Ook de heer De Monchy gaf uiting aan zijn dankbaarheid tegenover alle betrokkenen. Nog sprak op geestige wijze minister Luns, die werf en rederij namens de Regering geluk wenste. De heer Luns merkte op, dat hij aanvankelijk had geaarzeld, bij afwezigheid wegens familie-omstandigheden van zijn collega van Verkeer en W ater­ staat, hier te spreken, tot hij zich herinnerde zelf in zoverre bij zee en zeevaart betrokken te zijn, dat hij nog altijd de status van reservematroos-seiner van de Kon. Marine bezit, waarbij hij voor 26 jaren diende. De heer Luns kwam weer meer in de sfeer van minister van buitenlandse zaken, toen hij de Staten­ dam een „nieuwe trotse ambassadeur van Nederland” noemde. Hij deelde mede, dat H.M. de Koningin het voornemen had de heer De Monchy op 24 maart, de geboortedag van admiraal Michiel de Ruyter, te begiftigen met de De Ruytermedaille in goud, een hoge en zeer zelden verleende onderscheiding.

Ter vervanging van de passagiersschepen Volendam en Veendam, welke respectievelijk in de jaren 1952 en 19 53 uit de vaart waren genomen, verzocht de Holland-Amerika Lijn aan de Werf Wilton-Fijenoord een voorlopig plan te maken van een passagiersschip van ongeveer dezelfde grootte als beide uit de vaart genomen schepen. Dit plan zou als basis moeten dienen voor onderhandelingen over de bouw van een nieuw groot passagiersschip. De gedachten gingen uit naar een schip met een snelheid van ongeveer 19 knoop, de diepgang zou in verband met het voor­ nemen om het schip het grootste gedeelte van het jaar cruises te laten maken, waarbij vele havens met beperkte diepte be­ reikbaar moesten zijn, ongeveer 7,50 meter moeten zijn. Daar het schip overeenkomstig de voorschriften van de Nederlandsche Scheepvaart Inspectie gebouwd moest worden, zou de breedte bepaald zijn door de eis, dat met toepassing van een minimum hoeveelheid vaste ballast voldaan zou worden aan de gestelde eisen voor de stabiliteit in geval van lekworden. Na verschillende wijzigingen waarbij, ten gevolge van het opvoeren van het aantal passagiers dat voor een rendabele ex­ ploitatie noodzakelijk werd geacht, de oorspronkelijk vastge­ stelde lengte met ca. 8 meter werd vergroot met behoud van de oorspronkelijke breedte en diepgang, kon de uitwerking van de definitieve plannen in het najaar van 1953 ter hand worden genomen, zodat in november 1953 gelijktijdig met de opdracht voor het t.s. Dinteldyk aan de Werf de definitieve opdracht voor de bouw kon worden verstrekt. Beide schepen zouden on­ geveer gelijktijdig gebouwd worden en wel naast elkaar in het grote bouwdok van de W erf van Wilton-Fijenoord. De toebereidselen tot de b o m t ’ van de „Statendam” Op 18 juni 195 5 werd de eerste vlaksectie voor de Staten­ dam in het bouwdok gelegd, op 12 juni 1956 kon het schip voor verdere af bouw aan de afbouwkade uit het dok gevaren worden. De eerste technische proeftocht werd gehouden op 15 en 16 december 1956 gevolgd door een proeftocht op 14, 15 en 16 januari 1957. De eerste reis naar New York werd op 6 februari 1957 aangevangen. De Statendam is het derde schip dat onder deze naam door de Fïolland-Amerika Lijn in de vaart is gebracht, de eerste Statendam, groot 10.491 bruto register ton aanvaardde in 1898 haar eerste reis, in 1929 voltooide Wilton-Fijenoord het op de Werf Harland & W olf gebouwde casco van de tweede Staten­ dam, groot ruim 28.000 bruto register ton, welk schip in 1940 door brand tengevolge van oorlogshandelingen in Rotterdam verloren ging.

Opbomv der privé-badkamer secties

Overzicht tijdens de bouw kort na de kiellegging

Met de voorlopige ontwerpen waren reeds weerstands- en voortstuwingsproeven genomen in de sleeptank van het Nederlandsch Scheepsbouwkundig Proefstation te Wageningen, m et modellen volgens de definitieve hoofdafmetingen werden de proeven afgemaakt waarbij voor diepgangen van 26'-0" en 24'-0" proeftocht- en bedrijfsprognoses werden gemaakt. Tegelijkertijd werd de gunstigste vorm en stand van de as­ broeken vastgesteld. De schroeven, welke volgens een ontwerp van het N.S.P. zijn vervaardigd, zijn op cavitatie-eigenschappen onderzocht in de cavitatietank van deze instelling. In de windtunnel van het Nationaal Luchtvaart Laborato­ rium te Amsterdam is een boven-watermodel onderzocht om de meest gunstige vorm van de schoorsteen vast te stellen waarvoor de neerslag van rook en roetdeeltjes op de Promenadeen Sportdekken tot een minimum beperkt zou blijven. Daar in de achterzijde van de schoorsteen ook de af voer van de ven ti­ latielucht van de kombuizen is aangebracht, is gelijktijdig in de windtunnel onderzocht op welke wijze de open dekken achter de schoorsteen vrij van hinderlijke etenslucht konden worden gehouden. De b o u w va n d e „S ta te nd am ” Met de bouw van de Statendam, eerst alleen bekend onder bouwnummer 753 en daarna onder de naam X-dam , werd op 18 juni 195 5 in het bouwdok van Wilton-Fijenoord een aanvang gemaakt. In maart van datzelfde jaar werden de eerste w erk ­ zaamheden verricht op de mallenzolder en toen de kiel aan de zuidzijde van het bouwdok gelegd werd, was ruim 1500 ton van het voor het schip benodigde materiaal bewerkt.

Kiellegging

BOUW N

753

Stellmgiverk rondom het voorschip

Uitdokking

De bouw verliep voorspoedig. Reeds twee weken later werden de eerste secties van de dubbele bodem aan boord geplaatst en in begin augustus werd het eerste paneel van de huid bijgezet. In verband met de hoogte van de huid werd deze in twee secties boven elkaar uitgevoerd. Begin september kwam en secties van het onderste dek aan boord. Reeds in jan uari 19 56 werd de vooraf gereed gemaakte sectie van de voorpiek met

een gewicht van 46 ton aan het schip gemonteerd en in febru­ ari en m aart volgden respectievelijk het onder- en bovenstuk van de heksectie. De voorpiek was evenwel niet het zwaarste deel dat in één geheel geplaatst werd; secties van de dubbele bodem kwam en tot een gewicht van 51 ton. In m aart was men ook aan de montage van het bovenste geheel doorlopende dek, het promenadedek, toe. Gedurende de

Plattegrond van binnen- en buitenkmtten touristenklasse

wintermaanden werd buiten op de bouwplaats nogal wat hinder van de strenge koude ondervonden. Er werd besloten de Statendam op 12 juni 1956 uit het bouwdok te varen. De bouw verlangde eigenlijk nog een langere tijd in het bouwdok, maar in verband met de diepgang van het casco en de beperkte waterhoogte boven de drempel van de deur, die het dok afsloot, was deze datum noodzakelijk. 11 juni was het schip drijvende in de vaargeul van het dok en lag recht voor de uitgang. De volgende dag* werd het schip bij hoog water langzaam door de lieren van de drijvende bok Titan en met behulp van sleepboten door de opening van het bouwdok heengetrokken. Met ballast beladen wagens voor sectie-vervoer hadden aan BB en SB vastgemaakt om het schip recht boven de geul te houden. Dit alles was nodig omdat aan weerszijden van het schip bij de opening slechts een afstand van 22 cm vrij bleef. De operatie slaagde uitstekend en werd begunstigd door goed

weer. Na het uitdokken werd de Statendam aan de afbouwkade gemeerd voor de verdere afbouw. T ech n isc h e p r o e f t o c h t Van 14 tot 17 januari 11. vond, onder zeer grote belangstel­ ling, de technische proeftocht plaats van het nieuwe, grote passagiersschip voor de Holland-Amerika Lijn, welke uitstekend is verlopen en waarbij het fraaie schip ruimschoots aan de verwachtingen heeft voldaan. Tijdens de proeftocht bleek dat het schip nagenoeg trillingvrij is. De laatste nieuwigheden zijn bij de bouw toegepast. Het schip is praktisch geheel gelast, waardoor een besparing van 10-15 % op het gewicht werd verkregen. De Statendam is uit gerust met de z.g. stabilisatievinnen, welke het slingeren tot een minimum beperken. Hoewel tijdens

Eetsalon lc Klasse

de proeftocht het schip vrijw el niet heeft geslingerd, is de ervaring opgedaan met de K y n d a m en Maasdam, dat de slinge­ ringen van 20° tot 2° slagzij kunnen worden teruggebracht, waardoor het comfort voor de passagiers aanm erkelijk stijgt. Rederij en w erf zijn unaniem uiterst tevreden over de be­ haalde resultaten met dit op één na grootste schip van onze koopvaardijvloot (behalve de W il l em Barendsz en de tankers). De inrichting is uiterm ate geriefelijk en voor deze inrichting w erd de Nederlandse industrie in de gelegenheid gesteld te tonen tot w at zij in staat is. Als de St at en d am volgeboekt is, bevinden zich 1388 personen aan boord, nl. 433 bemanningsleden, 84 eerste klasse passagiers en 871 passagiers in de toeristenklasse. De eerste klasse accom­ modatie bevindt zich op het brugdek (9 éénpersoonshutten en 1 tweepersoonshut) en op het boven-promenadedek (4 éénper­ soonshutten en 29 tweepersoonshutten) w aarvan 11 hutten m et pullmanbed. In de toeristenklasse vindt men op het hoofddek het A -dek, het B-dek en het C-dek 197 éénpersoonshutten, w aarvan 195 met pullmanbed en 134 tweepersoonshutten, alle m et pullm an­ bed. A lle bovenstaande hutten zijn voorzien van eigen bad- of douchekamer. Op het B- en C-dek bevinden zich 20 éénpersoonshutten met pullm anbed, 7 tweepersoonshutten met pullmanbed en 4 twee­ persoonshutten met elk twee pullmanbedden. Deze z.g.

„A t la n ti c Class3’-hutten zijn zonder eigen bad- of douche­ kamer. Aan boord hebben de passagiers te hunner beschikking: Op het boven-promenadedek een restaurant, de D rawingroom, de Club-Room en een bar. Op het promenadedek zijn verder voor de toeristenklasse aanwezig de Observatory met bibliotheek, de Lounge met kaartkam er, een bar, een rooksalon en nog enkele andere vertrekken. De eetzaal voor de toeristen­ klasse bevindt zich op het B-dek. Verder is er een theater op het C-dek en een kinderspeelplaats op het sportdek. Op het D-dek bevindt zich ook een zwembad. Verder treft men aan boord al die zaken aan die de verwende passagier, zeker de Amerikaanse passagier, verlangt. Er zijn kapsalons, een parfu­ m eriewinkel, een radiostation met wachtkam er en spreekcel voor de passagiers, hospitalen voor passagiers en bemanning, met operatiezaal, spreek- en onderzoekingskamer, tandarts­ kamer, een isolatiehospitaal voor besmettelijke ziekten, een room ijsfabriek, patisserie, koffiepantry, w ijnbar, een wasserij met wasmachines, centrifuges, droogtrommel, overhemden- en boordenpers, enz., een drukkerij, een fotografie-werkplaats en w at dies meer zij. Er zijn verschillende belangrijke kenmerken van de inrich­ ting der accommodatie, die de S ta te nd am van andere schepen onderscheidt. H et promenadedek is met glas afgeschut over twee-derde van de lengte van het schip en bevat een aantal

appartementen, die werkelijk schitterend genoemd mogen worden. Het voorste compartiment met gebogen front, dat uitzicht heeft over het bakdek, wordt terecht het Observato­ rium genoemd. Achter dit Observatorium vindt men de Biblio­ theek en de H.A.L. staat er bekend voor dat deze bibliotheek benevens de schrijfsalon prima is ingericht. Daarachter bevindt zich de Hoofdfoyer, met kaartkamer aan BB en wat bekend staat als de „Ocean Bar” aan SB. Dit is een groot appartement en wordt eveneens gekenmerkt door twee cirkelvormige con­ structies, één aan elk einde. Bij de lay-out van dit schip is knap gebruik gemaakt van cirkels en cirkelgedeelten.

Achter de foyer bevindt zich een zeer grote Lounge, w aar­ van de afmetingen alleen worden onderbroken door het ketelhoofd, dat door het allerachterste gedeelte loopt. Achter het machinekamerhoofd bevindt zich de grote pantry waarachter een zeer grote rooksalon met warande. De salon voor de toeristenklasse strekt zich over de gehele breedte van het schip uit vanaf de voorzijde van de bovenbouw tot aan het vooreinde van het machinekamerhoofd. De met glas afgeschutte promenade loopt naar achter voorbij de warande-rooksalon, alwaar men een open dekruimte vindt met een openlucht-zwembad. De bioscoop of schouwburgzaal bevindt zich hier beneden op het C-dek. Het is een afzonderlijk appartement met 332 z it­ plaatsen, een groot toneel en een projectie-cabine. Op het vóórD-dek treft men nog een binnenzwembad en gym nastiek­ zaal aan. Over het algemeen kan worden geconstateerd dat in het gehele schip smaakvolle eenvoud werd betracht, welke men voornamelijk aantreft in de hutten van de toeristenklasse. Hier overheersen prettig aandoende lichte kleuren, zowel in de stof­ fering als bij de gebezigde gevarieerde houtsoorten. Passagiers ver blij ven A tla n tic klasse B -dek en C -d e k

Op het B-dek en C-dek bevinden zich 31 hutten w elk tijdens de cruises voor het surplus aan bemanning worden gebruikt en op de regelmatige lijndienst als goedkoopste accommodatie kunnen worden verhuurd. Deze hutten zijn voorzien van was­ tafels en bezitten gemeenschappelijke toiletruimten. Alhoewel eenvoudiger van opzet dan de toeristenklasse, bieden deze wisselhutten nog een zeer geriefelijke accommodatie. Voor de vloerbedekking werd linoleum gekozen in lichte kleur. De bedden zijn hier 80 cm breed — in de toeristenklasse 90 cm. De telefoons zijn afneembaar, terwijl de airconditioning door middel van panairs plaatsvindt. In totaal zijn er 31 hutten plaats biedend aan 77 passagiers. T oeristenklasse

^jfyutr

”

oruirl

£ r = 75 t= = fr Passagiersfait le Klasse

Bijgaande figuur geeft de plattegrond van twee buiten- en binnenhutten aan, waartussen de dwarsgang — die zich bij de deuren der buitenhutten verwijdt. Aan de langsgang is deze afsluitbaar zodat de beide buitenhutten voor grotere gezinnen als één complex kunnen worden verhuurd. U it de tekening blijkt, dat de buitenhutten in het algemeen beschikken over een badkamer met ligbad, wastafel en closet, terwijl de binnenhutten uitgerust zijn met een douche. Het getekende type kan als standaard worden beschouwd waarvan een zo groot mogelijk aantal is toegepast, waarvan slechts is afgeweken bij het vóór- en achterschip. Het aantal hutten is 3 31, plaats biedend aan 794 passagiers. Elke hut is van „individual controlled” airconditioning voor­ zien (thermostatische regeling) en bevat bovendien een fan. Bij de toilettafel en het schrijf meubel bevinden zich stopcon­ tacten en een telefonische aansluiting, welke naar believen u it­ geschakeld kan worden. Teneinde het plafond zo weinig mogelijk te onderbreken en de meestal sfeerloze verlichting vanuit het midden te vermijden werd voor de verlichting in hoofdzaak gebruik gemaakt van indirecte T.L.-armaturen: 1. Boven de poortbakken in een koofornament met sleuf voor het aanlichten der gordijnen. 2. Boven het schrijfgedeelte, gedeeltelijk ingebouwd in de bovenkast en afgeschermd door een geprofileerde perspex rand. 3. Boven de toiletspiegel in het plafond 2 Philips diepstralers met kopspiegellamp terwijl een wandlamp als aanvullende verlichting is toegepast. Elke kast is van een kast verlichting voorzien, werkend op microschakelaar. De zitmeubelen — fauteuil, tabouret en toiletkrukje — zijn bekleed met Vynide, gestoffeerd op schuimrubber in essen-uitvoering.

Eetzaal Touristenklasse

Eerste klasse, Upper P ro m en ad e- en Boatdek Alhoewel het grootste gedeelte nl. 871 passagiers in de tou­ ristenklasse kan worden ondergebracht, zijn op het Upper Promenadedeck en het Boatdeck 43 hutten aanwezig voor 84 eerste klasse passagiers. De figuur op pagina 3 52 geeft de plattegrond van het stan­ daardtype, waarvan echter, in verband met het plan, op vele plaatsen moest worden afgeweken. De standaardhut bevat een gescheiden zit- en slaapgedeelte. De bedden zijn los van elkaar gehouden. In het zitgedeelte is een bank met fauteuils geplaatst. Ook hier zijn de kasten zo­ veel mogelijk ingebouwd teneinde gladde wanden en daardoor grotere ruimtewerking te bereiken. De toilettafel bevindt zich tegenover de bedden. De spiegel wordt vanaf de zijden door Philinea armaturen verlicht. Evenals in de toeristen- en atlanticklasse zijn 5 kleurcom­ binaties toegepast elk met verschillende houtsoorten. De vloer­ bedekking bestaat uit een hoogpolig moquette tapijt. Alle eerste klasse hutten zijn buitenhutten. De badkamers van de tweepersoonshutten zijn iets ruimer bemeten dan die van de toeristen. Het bad is 160 cm lang. In een aantal hutten (18 stuks) is in verband met de beschikbare ruimte een zitbad toegepast. In de 9 éénpersoonshutten op het boatdeck zorgen Nijwabankbedden ervoor, dat de slaaphut overdag in een geriefelijke zithut kan worden veranderd.

Recreatieruimte eerste klasse Op het Upper Promenadedeck zijn de recreatieruimten van de eerste klasse passagiers welke bestaan uit een Drawingroom (Lounge), Clubroom met aangrenzende Bar en een restaurant, plaats biedend aan 89 personen. De Drawingroom, gelegen op het Upper Promenadedeck, naar een ontwerp van Joost Schuil, is in de plattegrond in drie gedeelten onderverdeeld waarvan in het middengedeelte de dansvloer is geprojecteerd, terwijl de beide vleugels als ronde erkers zijn opgevat, waarin handgeknoopte tapijten van Han Polak. Tegen het gebogen wandgedeelte van de middenpartij werd het gobelin „Angarium” van Gisèle van Waterschoot van der Gracht geplaatst tegen een palissander achtergrond. De kast­ deuren zijn bezet met decoratieve spiegels van dezelfde kunste­ nares, met motieven aan het gobelin ontleend, uitgevoerd in de ateliers van Tetterode te Amsterdam. Het plafond is bekleed met zacht groen Yynide. Voor de gebogen gesloten wandgedeelten in de erkers werd essen toegepast met metalen biezen waarop een verhoogd ge­ deelte van palissander. De overige wanden zijn in fraai getekend essen en palissander uitgevoerd. Yoor het moquette tapijt zijn twee kleuren gekozen. De Clubroom m e t Bar is dusdanig geprojecteerd, dat de be­ zoekers van de Bar eveneens het uitzicht op zee hebben. De

Gezicht in de eetzaal van de totmstenklasse scheidingswand wordt n.1. voor een groot deel geformeerd door een open bronzen plastiek van Han Rehm, die eveneens de beide reliefs tegen de wanden van de rookzaal uitvoerde. De eetzaal eerste klasse (U.P.D.), werd ontworpen door Carel W irtz, die evenals de beide andere eerste klasse ruimten werd uitgevoerd door H. P. Mutters & Zn. te ’s-Gravenhage. De gekozen materialen voor wanden en plafonds zijn noten en Vynide, voor de vloerbedekking moquette tapijt. De inkijk naar de pantry wordt gemaskeerd door een plastiek van Rudy Rooyackers „van de vangst terugkerende vissers” uitgevoerd in brons. Dienmeubelen en dressoirs zijn gelakt in kleur. Smoke ro om Verandah In verband met het gebruik op de cruises is deze ruimte in een sportieve sfeer gehouden. De metalen stoelen zijn besponnen met nylondraad. Het plafond is gelakt in twee kleuren. Tegen de achterwand is een linorelief geplaatst van Pieter den Besten, waarop de vijf werelddelen zijn uitgebeeld. De langswanden bieden gelegenheid voor het aanbrengen van posters van reisbureaux die van tijd tot tijd gewisseld kunnen worden. Library Zoals op de dekplannen is te zien werd de library geheel „ingebouwd”, waardoor voor de passagiers een bijzonder rus­ tige ligging werd verkregen. De binnenramen, welke uitzien op de „observatory” zijn bezet met dubbel glas voor geluidwering.

In deze ruimte is de bibliotheek ondergebracht evenals een drietal schrijftafels. De betimmering is uitgevoerd in Honduras mahonie in combinatie met ahorn, naar een ontwerp van H. van Tienhoven door De N ijs N.V. te Rotterdam, terw ijl de tafelbladen in warerite werden gedecoreerd door Cuno van der Steene. De zaal werd in rustige kleuren gehouden. De stoffering werd geleverd door Convair te Amsterdam. O b se rv a to ry Deze zaal ligt geheel op het voorschip en staat door middel van metalen hekken in verbinding met de vestibule, hetgeen een voordeel is voor de passage indien het show-buffet is op­ gesteld. Rond de kolommen werden leestafels geplaatst, terw ijl een schrijftafel werd onder gebracht tegen het frontschot. H ier­ boven bevindt zich een relief van Nico N agier, de ontdekking van Amerika, gestoken in notenhout en daarna in tonen van grijzen gepolychromeerd. De wanden zijn uitgevoerd in blank essen en vynide in lichte kleuren. Direct op de essen wand bracht Nel Klaassen een viertal decoraties aan, „de vier winden”, welke sterk werden geabstraheerd. De tafelbladen werden door Nel Klaassen en Nico Nagier gedecoreerd en zijn in warerite uitgevoerd. Voor de stoffering werd van wollen streepstof gebruik gemaakt van Convair te Amsterdam. H et tap ijt in goudgeel en oud rose met kleine mo­ tieven werd geleverd door Gebrs. van den Brink in Hilversum. De verlichting vindt plaats door vele kleine lichtbronnen

Lounge Touristenklasse

tegen het diagonaal onderverdeelde plafond en door w and- en staande lampen, welke door de N .V. Dam te Am sterdam werden geleverd naar ontwerp van H. van Tienhoven, die deze ruim te geheel verzorgde. De uitvoering was in handen van De N ijs N .V. te Rotterdam . A nteroom De anteroom is een voorruimte voor de rookzaal aanSB-zijde. H et grote gobelin boven de lange bank „aan de bron” werd ontworpen door N el Klaassen en uitgevoerd in het atelier „de Knipscheer” te Laren. De vloerbedekking is gedeeltelijk in rubber en handgeknoopt tap ijt van Kinheim uitgevoerd. De betimmering is in Kerasingo een Afrikaanse mahoniesoort met zeer fraaie tekening. Deze ruim te werd naar een ontwerp van J. Schuil uitgevoerd door H. Pander & Zn. te Leidschendam. Rookzaal Deze ruim te werd ontworpen door J. Schuil en uitgevoerd door H . Pander & Zn. te Leidschendam. De toegepaste hout­ soort is geonduleerd mahonie van een zeer fraaie tekening. De wanddecoraties in ceramiek werden door Peter Roovers te H eijen ontworpen en uitgevoerd en stellen „de jach t” voor. Eveneens zijn van zijn hand de tafelbladen. Lounge Ontwerp H. van Tienhoven, uitvoering De N ijs. Deze zaal heeft een oppervlakte van 520 m2 en heeft zitplaats voor ca. 500 personen.

H et niveau van de vloeren werd bij de raamwanden ver­ hoogd, ten eerste om uitzicht over de zee te verkrijgen en ten tweede m et het oog op de floorshows tijdens de cruises. De gehele zaal is belegd met „D atap” tapijt in verschillende kleu­ ren, w aarbij het m otief hetwelk in het plafond werd gebruikt zich in het ta p ijt herhaalt. Teneinde een zo groot mogelijk aan­ tal zitplaatsen te bereiken werden de meubelen zo ontworpen dat ze niet teveel ruim te innemen zonder concessies aan het comfort te doen. Voor de wanden werd palissander gekozen waartegen op enkele plaatsen versieringen in perkam ent met goud opdruk werden toegepast. De decoratieve voorstellingen zijn de „vier jaargetijden” naar ontwerp van Cuno van der Steene, uitge­ voerd in ceram iek door Goedewagen te Gouda. Rond de döme bevindt zich een lichtkoof met neon sfeer­ verlichting, uitgevoerd door Philips. De gehele verlichting kan door trafos worden geregeld, ook door de pianist tijdens het dansen. De parketvloer is in drie houtsoorten uitgevoerd nl. teak, wenge en ahorn en werd geleverd door Bruijnzeel. Voor het m etaalw erk werd geanodiseerd aluminium in goud­ kleur toegepast. Voor de verlichting boven de dansvloer werden venetiaanse glaskelkjes gekozen, terw ijl de eigenlijke dansverlichting in kleur door dubbel focusarmaturen in het plafond gebouwd w ordt bereikt. Bekledingsstoffen werden geleverd door Convair te Amster­ dam, u it de ateliers de Haspel terw ijl de gordijnen uit Italië werden geïm porteerd. De wandkleden werden ontworpen en uitgevoerd door Ernée van der Linden-’t Hooft.

Eetzaal toeristenklasse Deze zaal werd hoofdzakelijk in lichte tonen gehouden. Voor de betim m ering werd eucalyptus gekozen, terw ijl de hoogtew erking van de zaal door het lichte plafond en de blauw ge­ schilderde döme en verhogingen bij de lichtornam enten op­ m erkelijk kan worden genoemd. Opvallend zijn de grote glasmozaïeken langs de drie casingwanden, welke tropische landschappen voorstellen, uitgevoerd door Van Tetterode te Amsterdam, naar ontwerp van de glazenier Akkerm ans. Ook een abstracte metaaldecoratie van de hand van de te Parijs wonende N ederlander Cesar Domela N ieuwenhuis, u it­ gevoerd in verschillende metaalsoorten, verdient de aan­ dacht. De zaal biedt plaats aan 5 30 personen. H et m eubilair werd uitgevoerd in gebleekt essen en met drie verschillende kleuren V ynide gestoffeerd. Voor de vloer werden drie kleuren rubber toegepast, het gangpad in synthetische rubber. De gordijnen zijn van Italiaans C hintz, welke vanaf de achterzijde worden aangelicht. H et ontwerp is van J. Schuil en de uitvoering door De Nijs N .V . te Rotterdam .

en in de nerf gekleurd essen gekozen. Tegen de wanden van de beide ronde nissen voor en achter zijn ronde banken geplaatst. De vloerbedekking welke oorspronkelijk in rubberbanen werd uitgevoerd zoals de foto laat zien, werd later gewijzigd in tapijt. De barinrichting werd verzorgd door W ilm eta. Het ontwerp is van H. van Tienhoven. U itvoering De N ijs, Rotterdam.

O c e a n Bar De Ocean bar staat in verbinding met de vestibule en de lounge en dient dus tijdens grotere feesten als „overflow ” voor een groot aantal passagiers. De geestige cartoons zijn op warerite en vynide aangebracht door Frans Haseveld. Voor de betimmering werd zw art gebeitst

Zu r m bad H et zwembad is gelegen op het D -dek en heeft een pool van 7 X 5 m, bezet met Venetiaans glasmozaiek in verlopende kleuren blauw om de kleur van het water te versterken. De bodem is belegd met glasmozaiek in golffiguren waartussen gedeelten die in zandkleur zijn gehouden.

C ar d r o o m Een gedeelte van deze ruim te wordt tijdens de cruises als cruise office gebruikt, waarbij schuifdeuren voor de afsluiting zorgen. De decoraties zijn gebaseerd op het gebruik van de ruimte en Cuno van der Steene ontwierp hiervoor een gobelin „het kaartspel”, geweven in de ateliers van Edward de Cneudt te Baarn. Aan de tegenover liggende wand en dus in het cruise office-gedeelte schilderde R iet Kooijman een wereldkaart op vynide met motieven welke aan de verschillende landen werden ontleend. De betim m ering is uitgevoerd in eucalyptus met ahornbiezen, naar ontwerp van Van Tienhoven. De uitvoering werd verzorgd door De Nijs te Rotterdam.

Bruto inhoud ................................................ 24294,33 reg. tons Netto in h o u d ................................................ 13879,45 reg. tons Aantal d e k k e n .............................................. 9 Laadruim inhoud: gewone lading (balen) ...................... 13 8770 cub. ft. k o ellad in g 22665 cub. ft. Dienstsnelheid .............................................. 19 knoop Maximum vermogen .................................. 2 X 11000 apk Aantal passagiers: eerste klasse ........... 84 toeristenklasse 868 to ta a l.......................... 952 Bemanning totaal a a n t a l........................... 436

Touristenklasse buitenhut Eén der wanden is bezet met een glasdecoratie over de gehele breedte en hoogte van de hand van de glazenier Akkermans, een abstracte voorstelling gevend van „submarine life”. De kleedcabines voor dames en heren bevinden zich ter weerszijden evenals een turks bad, met de daarbij behorende massage en rustkamers. Het plafond heeft het verloop van het amphitheater van de cinema, die boven het zwembad is gelegen, waarin de schuine lijnen de lengte accentueren en is uitgevoerd in wit „arbosite” terwijl ook de andere kleuren in het bad licht en hygiënisch gehouden zijn. Banken en tafels in de „observatoir” zijn bekleed met glasmozaiek en hebben een eenvoudige decoratie in diverse kleuren. De ruimte is mechanisch geventileerd. Grote aandacht is be­ steed om het klotsen van het water bij slingerend schip zoveel mogelijk tegen te gaan. Onderwaterverlichting is aangebracht aan de twee lange zijden. De uitvoering geschiedde door De Lint N.V. te ’s-Gravenhage naar ontwerp van architect C. J. Engelen. T heater Het theater is gelegen op het C-dek en biedt plaats aan 340 passagiers, waarvan een gedeelte is afgescheiden door lage wan­ den, hetgeen gereserveerd is voor 46 passagiers der eerste klasse, waarvoor aparte ingangen zijn geprojecteerd. In verband met de geringe hoogte en de mogelijkheid van het weerkaatsen der projectiestralen is het plafond in „night blue” uitgevoerd ter­ wijl willekeurig geplaatste diepstralers voorzien van stervor­ mige openingen een „starlit” hemel suggereren. Teneinde een rustige sfeer te bereiken, aangezien het theater ook voor godsdienstoefeningen zal worden gebruikt, zijn de kleuren in hoofdzaak goud-koningsblauw en anthraciet.

Het langsaanzicht geeft een indruk van het uiterlijk van het schip, waarvan de hellende, iets gebogen voorsteven met de sterk uitwaaiende spanten in het voorschip, karakteristieke ken­ merken zijn. Als gevolg van de uitwaaiende vorm is het open voordek vóór de opbouw zeer ruim, achter de opbouw loopt het dek door tot het achterste punt van het ca. 10 m overhangend kruiserhek. Het frontschot staat iets hellend en heeft een flauwe ronding met afgeronde hoeken in de zijden. Over de gehele lengte van de opbouw is het Promenadedek overgebouwd, aan de zijden steekt dit dek ongeveer 305 mm buiten de romp. De zijden van de scheepsromp staan verticaal zonder tumble home. De sterk uitwaaiende vorm van het voorschip boven de waterlijn werd gekozen om het schip goede zee-eigenschappen te geven, verwacht wordt, dat met deze vormgeving de stampbewegingen in zware zeegang zullen worden gedempt. Om de slingerbewegingen in zeegang te reduceren is het schip uitge­ rust met fin-stabilizers, welke vóór het ketelruim zijn aange­ bracht. Het schip is geconstrueerd volgens de hoogste klasse van Lloyd’s Register voor een maximum diepgang van 7,92 m, enige boven-langsverbanddelen zijn met het oog op de vaart in de Noord-Atlantische Oceaan extra boven Lloyd’s eisen verzwaard. De afmetingen van de voornaamste verbanddelen zijn te vinden in de grootspanttekening. Uitgezonderd het stringerhoekstaal, de berghoutsgang en de kimgang, welke geklonken zijn, is de gehele romp elektrisch gelast. In de dubbele bodem is een systeem van langsspanten in combinatie met dwarsscheepse raamspanten toegepast, de huidspanten en de dekbalken van alle dekken zijn dwarsscheeps. Door 4 rijen stutten worden de dekken gesteund, waarbij zoveel mogelijk de in de dragerlijnen gelegen stalen schotten als dragende wanden zijn uitgevoerd. Bijzondere vermelding verdient de ondersteuning van de

Al gem ene g e g e v e n s De dekplannen geven een overzicht van de indeling van het schip, waarvan hieronder de voornaamste afmetingen en enkele algemene gegevens volgen: Lengte over alles 195,77 m 642'- 35/8" Lengte tussen de loodlijnen 176,24 m 578'- 2 5/%' Breedte op buitenkant spanten 24,00 m 78'- 9" Grootste breedte gemeten over het promenadedek 24,61 m 80'- 9" Holte in de zijde tot B-dek (schotten­ dek) 10,15 m 33'- 3/g" Holte in de zijde tot H oofddek 15,83 m S l ' - l l 1//' Holte in de zijde tot Promenadedek . . 18,50 m 60'- 83/$" 7,92 m 26'- 0" Maximum d iep gan g................................... Draagvermogen op deze diepgang . . ± 6000 tons

le Klasse hut

Kaart kamer

dekken boven liet theater, waarin geen stutten geplaatst konden worden om het filmdoek voor alle toeschouwers vrij van ob­ stakels in de gezichtslijn te houden. De oplossing is gevonden door de gangwanden op het A-dek over de lengte van het theater als hoge liggers u it te voeren, welke de stutdrukken van de hogere dekken opvangen en naar onder overbrengen. De voorsteven, welke boven de w aterlijn volgens sterk toe­ nemende stralen gebogen is, is geheel uit gelaste platen opge­ bouwd. De achtersteven en de schroefasdragers zijn van giet­ staal. H et roer is als dubbelplaatroer uitgevoerd en geheel gelast. Om de lager gelegen dekhuiswanden van schuifspanningen te ontlasten is het bovenste dekhuis op het Brugdek op twee plaatsen dwarsover doorgesneden, de vrijstaande delen zijn door expansievoegen flexible met elkaar verbonden. Veel aandacht is besteed aan het schrankverband van de opbouwen, op regelm atige afstanden zijn hoge webspanten tegen de dekhuiswanden aangebracht, ter plaatse van de web­ spanten zijn de dekbalken als hoge plaatliggers uitgevoerd, waardoor een zeer sterk verband tegen schranken gevormd wordt. D ubbele bodem Onder de machinekamer is deze ingericht voor berging van smeerolie en zoetwater, onder het ketelruim en de voorste brandstofbunkers voor berging van brandstof, het resterende gedeelte is geheel beschikbaar voor het innemen van w ater-

ballast. Totaal kan ca. 1775 ton w aterballast in de dubbele bodemtanks worden ingenomen. Op g e b o u w d e tanks e n bu nkers Voor en achter het voortstuwingsgedeelte zijn op de dubbele bodem tanks voor brandstof en w ater aangebracht, welke tot het D -dek zijn opgetrokken. In totaal kan 1900 ton zoetwater worden medegenomen, dat uitsluitend gebruikt w ordt voor wasdoeleinden. Naast waswater wordt drinkw ater gebruikt, dat echter niet wordt medege­ nomen m aar w ordt gedestilleerd uit zeewater door middel van twee in de machinekam er opgestelde verdampers. Een buffer­ voorraad van ca. 200 ton kan worden opgeslagen in een gedestilleerd-w atertank, welke zich tussen de astunnels bevindt, deze tank is door een kofferdam gescheiden van de daaronder lig ­ gende dubbele bodem. Ter weerszijden van de as tunnels zijn waswatertanks aangebracht en vóór de stabilizerruimte naast de kuip van het zwembad. Voor en tussen deze laatste tanks zijn in het voorschip brandstofbunkers aangebracht, door kofferdam m en van de w atertanks gescheiden. Bij het arrangem ent van bunkers en watertanks is er naar gestreefd, dat bij het verbruiken van brandstof en water slechts geringe variaties in de langsscheepse ligging van het gewichtszw aartepunt van het schip optreden. Om eenzijdig vollopen van de aan de huid grenzende tanks te voorkómen, waardoor in geval van een aanvaring zeer grote hellingshoeken zouden

kunnen ontstaan, zijn deze tanks paarsgewijze door grote overstroomleidingen met elkaar verbonden. De overstroomleidingen liggen in de dubbele bodem en kunnen door schuifafsluiters, welke van boven het schottendek bediend worden, geopend of gesloten worden. Er wordt steeds voor gezorgd, dat zodra een stel tanks ledig raakt, de afsluiter in de overstroomleiding geopend wordt. Aan de voorzijde van het ketelruim zijn de brandstofsettlingtanks aangebracht, welke zijn opgetrokken tot onder het Cdek. De voorpiek en de achterpiek zijn ingericht voor berging van waterballast en dienen uitsluitend om de trim van het schip te regelen. Waterdichte sch ott en en deuren Door 12 waterdichte schotten wordt de romp onderverdeeld in 13 waterdichte kompartimenten; behalve het aanvaringsschot, dat tot het A-dek doorloopt, zijn alle W.D.-schotten opgetrokken tot het B-dek (schottendek). Bijzondere maat­ regelen voor de waterdichte indeling waren nodig ter plaatse van het zwembad en het theater, welke ruimten onder het schottendek gelegen, grotere lengten vereisten, dan met de waterdichte indeling overeenkwam. De oplossing is gevonden door het voorste gedeelte van de langsscheepse begrenzingswanden waterdicht uit te voeren, waardoor in het waterdichte schot een nis gevormd wordt; om de ingangen naar het zwem­ bad en het theater vrij te houden van waterdichte deuren is de nis tot voorbij het hoofdtrappenhuis getrokken. Totaal 24 waterdichte schuifdeuren maken het verkeer tus­ sen de verschillende W.D. kompartimenten mogelijk. Alle

deuren kunnen op de brug elektrisch worden geopend of ge­ sloten, bovendien kunnen alle deuren boven het schottendek en ter plaatse van de deur door handwielen worden bediend. Op de brug is een verklikkerbord aangebracht, waarop met verklikkerlampjes wordt aangegeven welke deuren gesloten of geopend zijn. Bij de handwielen op het schottendek zijn eveneens verklikkerlampjes angebracht, welke de stand van de betreffende deur aangeven. Elke deur is voorzien van een elektro-magnetische koppeling, die automatisch de handbeweging uitschakelt als de deur elektrisch wordt bewogen, ter plaatse kan de deur door middel van een schakelaar elektrisch worden geopend, na het passeren sluit de deur weer automatisch. Brandschotten en br an dd e u r en Overeenkomstig de eisen van de Nederlandsche Scheepvaart Inspectie is het schip door brandschotten in 5 verticale hoofd­ secties verdeeld. Deze z.g. hoofdbrandschotten zijn geïsoleerd met gespoten asbest en strekken zich over de volle hoogte van het schip uit, onder het schottendek maken zij deel uit van de waterdichte indeling van het schip. Brandschotten zijn verder aangebracht rondom trappenhuizen en scheiden ruimten voor accommodatie van die ruimten welke bestemd zijn voor de voortstuwing, machines, lading, dienstgebruik e.a. De dekken welke de genoemde ruimten van elkaar scheiden zijn eveneens geïsoleerd met gespoten asbest, terwijl ter plaatse van brand­ schotten geïsoleerde stroken het doortrekken van warmte tegenhouden. Totaal zijn meer dan 160 branddeuren aangebracht, deze

Drawingroom le Klasse

zijn geheel van staalplaat en voorzien van asbestisolatie. De deuren zijn zelfsluitend, het sluiten geschiedt door een contra­ gewicht of een deurdranger. Bij schuifdeuren w ordt dit bereikt doordat de deur opgehangen is aan een hellende rail. De secties tussen de hoofdbrandschotten zijn tegen brand beveiligd door een automatisch werkend Sprinkler-systeem en door in elke sectie geplaatste brandkranen met brandslangen en handbrandblussers. Een begin van brand kan onmiddellijk op de brug gemeld worden door de op regelmatige afstanden geplaatste hand brand­ melders. W aar ventilatiekanalen door brandschotten gaan of twee dekken met elkaar verbinden zijn ter plaatse van de schotten en de dekken handbediende brandkleppen aangebracht welke bij brand worden gesloten en zo de doortocht van rook en vlammen van de ene sectie naar de andere verhinderen. ALGEMENE INDELING

D-dek Op dit dek liggen achter de machinekamer ruim III en de ge­ koelde bergplaatsen voor proviand. In het laadruim zijn aan­ gebracht 2 gekoelde laadruimen en een ruimte voor post. De gekoelde proviandbergplaatsen zijn vanuit ruim III bereikbaar door een waterdichte deur, het werkportaal tussen deze ruim ­ ten is door twee liften verbonden met de break op het B-dek. De ladingruim en kunnen door luchtkoeling op een tem peratuur van 15° F worden gehouden, door aan het plafond aange­ brachte rails zijn zij ingericht voor het vervoer van hangend vlees. De proviandbergplaatsen omvatten gekoelde ruim ten voor vlees 15° F, voor vis 15° F, voor ijs 2 5° F, voor zuivel 30° F, melk 30° F, groente 3 5° F, fru it 3 5° F en aardappelen 3 5° F, alsmede een ontdooiruimte. Vóór het voortstuwingsgedeelte lig t het zwembad met T u rk ­ se baden, toiletten, kleedhokjes en het Gymnasium, waarin verschillende apparaten staan opgesteld voor het beoefenen van indoor-sport. Naast het zwembad aan SB- en BB-zijde zijn bemanningshuttcn aangebracht. De vestibule van het hoofdtrap­ penhuis aan de voorzijde van het zwembad met de toegang tot deze ruimte geeft tevens toegang naar het bagageruim . Ten gerieve van de passagiers is in het bagageruim een gekoelde bergplaats voor het bewaren van bontmantels aangebracht. Naast het bagageruim aan BB-zijde liggen bemanningshutten en de drukkerij, uitgerust met moderne drukkerij machines (waaronder een linotype) voor het drukken van m enu’s enz. In het waterdichte schot aan de voorzijde van het bagage­ ruim is een waterdichte schuifdeur aangebracht waardoor de bagage via laadschacht II snel aan de wal gebracht kan worden. De tussendekruimten van ruim I en II zijn bestemd voor het vervoer van lading of auto’s.

Binnenzwembad

C-dek Geheel achter lig t de stuurmachinekamer, via een trap toe­ gankelijk vanuit de dienstgang, op het B-dek. In het volgende kompartiment zijn de wasserij, strijkerij, linnenbergpaats en kleerm akerswerkplaats ondergebracht. Door een waterdichte deur kunnen wasbenodigdheden, che­ m icaliën enz. via laadschacht III in de wasserij worden gebracht. N aast en voor laadschacht III aan BB-zijde liggen drie ladingkoelruimen. Een waterdichte deur in het waterdichte schot aan de voor­ zijde van de laadschacht geeft toegang tot de bergplaatsen voor droge proviand. Tussen deze bergplaatsen en de machinekamerschacht liggen bemanningshutten. Een dienstgang aan BB-zijde vorm t de ver­ binding met de bemanningsverblijven naast de ketelschacht. A an BB-zijde zijn hier aangebracht werkplaatsen voor de elek­ tricien en de fotograaf. D irect voor de ketelschacht lig t het Theater met aan weers­ kanten daarvan passagiershutten. Het dek in het Theater is naar achter toe sterk hellend uitgevoerd om voldoende hoogte „Aperitief ” bar Touristenklasse

Hoofdvestibule

voor het film/projectiescherm en vrije gezichtslijnen voor alle toeschouwers te verkrijgen. De toegangen tot het Theater lig­ gen aan de voorzijde in de vestibule van het hoofdtrappenhuis ter weerszijden van de filmkabine. Vóór het hoofdtrappenhuis liggen een aantal passagiershutten zonder eigen badkamers, de openbare toiletten, bad- en douchekamers voor deze hutten liggen op hart schip. Nog verder naar voren zijn rondom de laadschachten I en II bemanningsverblijven voor personeel van de Civiele Dienst gegroepeerd. Vóór het aanvaringsschot treft men aan de kettingbak en een bergplaats voor trossen. A-dek Over vrijwel de gehele lengte bevinden zich op dit dek passagiershutten, alle voorzien van eigen bad- of douchekamer. Fankamers, bergplaatsen, trafostations, stewardsstations enz. zijn alle op hart schip tussen de gangen aangebracht. Eveneens op hart schip tegenover het achter-trappenhuis bevindt zich de telefooncentrale met handbediende telefoon­ post voor de passagiershutten en de automaat voor de diensttelefoon. In het voorschip zijn aangebracht bemanningshutten voor vrouwelijk personeel en het personeel van de machinedienst. Geheel achterin bevinden zich bergplaatsen en een ruimte waar­ in zijn ondergebracht de machines en schakelapperatuur voor de kaapstanders en een draaistroom-gelijkstroom-omvormer voor de levering van gelijkstroom voor de dekwerktuigen en de demagnetiseringsinstallatie. H o o f d dek Evenals het A-dek wordt het Hoofddek vrijwel geheel in beslag genomen door passagiershutten, welke op enkele uit­

\

zonderingen na geheel gelijkvormig zijn aan de hutten op het A-dek. Vóór het Hoofdtrappenhuis ligt de Main-Entrance, waar de passagiers door dubbele waterdichte huiddeuren vanaf de w al kunnen embarkeren. Zij vinden daar in de grote vestibule de kantoren van de Purser en de Chef Hofmeester, de winkel en de dames- en herenkapsalons. Het achterste deel van het Hoofddek is open in de zijden, op dit deel staan kaapstanders en het verhaal- en meergerei op­ gesteld. Op het Hoofddek vóór zijn bemanningshutten voor de dekdienst gelegen en diverse ruimten waarin zijn ondergebracht de machines en de schakelapparatuur voor de ankerspil en kaap­ standers, de timmermanswerkplaats, de koperslagerij, de lam ­ pen- en verfhut en de bootsmansbergplaats. 'Promenadedek Achter de opbouw is het Promenadedek geheel open, het open gedeelte dat een lengte heeft van ca. 45 meter, wordt halverwege onderbroken door een klein dekhuis met aange­ bouwd windscherm, dat beschutting geeft aan het daarachter liggende open zwembad. Tussen dit dekhuisje en de opbouw ligt het luikhoofd van ruim III dat geheel flush is uitgevoerd. De grote opbouw op het Promenadedek wordt geheel in beslag genomen door de publieke zalen voor de toeristenklasse, naast het dekhuis over het achterste gedeelte liggen de glasdicht ge­ sloten Promenadedekken. Verder naar voren, tot aan het frontschot, zijn de zalen over de gehele breedte van het dek aange­ bracht. Vóór de opbouw is het Promenadedek geheel open, tussen lu ik l en II staat een klein dekhuis waarin ventilatoren en om­ vormers zijn ondergebracht, alsmede toegangen tot de beman­ ningsverblijven op het Hoofddek.

Trappenhuis

B o v e n -P r o m e n a d e d e k Dit dek is geheel bestemd voor de accommodatie van eerste klasse passagiers. Het voorste gedeelte wordt in beslag genomen door hutten, achter bevinden zich de publieke zalen, een kap­ salon en de eerste klasse-keuken. De Promenadedekken aan weerszijden van het dekhuis zijn over het grootste gedeelte open in de zijden, het voorste stuk is door ramen glasdicht gesloten. Brugdek Aan BB-zijde achter zijn een aantal eerste klasse hutten aan­ gebracht, verder wordt dit dek geheel in beslag genomen door accommodatie voor de officieren van dek- en machinedienst. Een ruime eetsalon voor de officieren bevindt zich geheel achter met aansluitende pantry. Naast het Hoofdtrappenhuis aan SB-zijde vóór ligt het radiostation met telefooncel en wacht­ ruimte voor de passagiers. De verblijven van de kapitein liggen aan SB-zijde direct achter het stuurhuis. Spo rt dek D it is het bovenste doorlopende dek van de opbouw, dat door het schoorsteendekhuis in twee delen wordt gescheiden. Het achterste gedeelte vormt het eerste klasse sportdek, dat door dektrappen vanaf het Boven-Promenadedek bereikbaar is. H et voorste gedeelte, het toeristenklasse sportdek, is binnen­ door bereikbaar vanaf het Hoofdtrappenhuis dat in een dek­ huis aan de voorzijde van het sportdek gelegen uitkomt. In dit dekhuis zijn onder gebracht de Kinderspeelkamer,

toiletten voor de passagiers, de CCL-kamer en een ruimte voor de liftmachine. In het schoorsteendekhuis zijn ondergebracht diverse fankamers, de nooddynamokamer, de accukamer en de hondenkennel. Voortstmvingsinstallatie De gehele voortstuwingsinstallatie werd geleverd en gemon­ teerd door de Dok- en W erf Maatschappij Wilton-Fijenoord N.V. te Schiedam. Van achter- naar voorschip gaande vindt men: a. tunnel met vriesmachines en bunkers; b. hoofdmachinekamer met twee turbineinstallaties voor de voortstuwing, vier turbogeneratoren, velerlei pompen, verdamper-installatie, airconditioning-installatie; c. ketelruim met twee ketels, voedingpompen, oliestookinrichtingen enz. De technische installatie werd in samenwerking met de Technische Dienst der Holland-Amerika Lijn door WiltonFijenoord volgens de voorschriften en onder toezicht van Lloyd’s Register o£ Shipping, Nederl. Stoomwezen en Nederl. Scheepvaart Inspectie ontworpen en gebouwd. Turbines — T a n d w i el ov er b r en gi n g en — Asleidingen Iedere voortstuwingsinstallatie bestaat uit twee W.F.-Pametrada turbine-installaties, die ieder een schroef aandrijven. De eenheden zijn eikaars spiegelbeeld. Iedere installatie bestaat uit: 1. een H.D. vooruit-turbine met gelijkdrukbeschoeping als­ mede een overhangende H.D. achteruit-turbine, geheel ge­ scheiden van het vooruithuis;

Chtbroom le Klasse

2. een L.D. turbine met gelijkdruk en gedeeltelijk overdruk beschoeping met een ingebouwde L.D. achteruit-turbine; 3. een dubbele tandwiel-overbrenging fabr. Maag met enkele scheve vertanding. De rondsels en wielen zijn gehard en geslepen.

Ocean” Bar touristenklasse

H et hoofd-stuwblok is in de tandwielkast ingebouwd en be­ vindt zich aan de voorzijde hiervan. H et normale vermogen bedraagt 2 X 10.000 apk bij 117 omwentelingen per m inuut van de schroefas. De stoomdruk aan de inlaat van de H .D . turbine bedraagt 39 kg/cm 2 bij een oververhittingstem peratuur van ongeveer 445° C. Elke machine is voorzien van drie aftap openingen, welke gebruikt worden om het rendement van de kringloop te ver­ hogen. Deze aftappen dienen voor stoomtoevoer naar de stoomontwikkelaar en wasserij, naar de luchtverwarm er voor het verwarmen van de verbrandingslucht naar de ketels en naar de onthichter, naar de verdampers en de L.D. voedingwater voorwarm er. Onder de L.D. turbines zijn de hoofdcondensors opgesteld. Deze condensors zijn van het regeneratieve type. H et gewicht w ordt door veren opgenomen, zodat het turbinehuis ontlast is. Voor het manoeuvreren zijn speciale afsluiters aangebracht, welke per machine worden bediend vanaf een manoeuvreerlessenaar aan de voorzijde van de hoofdmachinekamer, waar tevens de tem peratuur en drukken van stoom, voedingwater, olie enz. diverse instrumenten en verklikkers, alsook de elek­ trische telegrafen en telefoons zijn geplaatst. De pakkingbus-stoom w ordt automatisch geregeld door twee met druklucht bestuurde Leslie regelafsluiters per m a­ chine, een voor de aanvoer, de andere voor de afvoer van de pakkingbus-stoom. De asleidingen, welke overigens geen bijzonderheden ver­ tonen, zijn gelagerd in tunnelblokken van het ringsmeertype,

Anteroom Tounstcnklasse gevoerd met witm etaal. Op iedere asleiding is een Ford-Siemens torsiemeter gemonteerd. De schroef askoker is voorzien van bussen en gevoerd met pokhouten strippen. De schroeven hebben een diameter van 5800 mm en wegen ongeveer 16,5 ton elk. Ze werden geleverd door de fa. Lips te Drunen. S m ee ro lï es y st ee m d e r h o o f d t n r b i n e s De smering der turbines geschiedt met behulp van druktanks. De H outtuin pompen zuigen de olie via de zuigfilters uit de aflooptank en persen deze door de Vokes filters en de Serck oliekoelers naar de in bedrijf zijnde druktanks. Van hier stroomt de olie naar de diverse smeerpunten en vandaar terug naar de aflooptank. De druktank blijkt geheel gevuld, de over­ tollige olie loopt via een kijkglas terug in de aflooptank. De hoofdturbines worden automatisch gestopt indien de smeerolietoevoer naar de druktank ophoudt. Voor het reinigen van de smeerolie is een de Laval smeerolieseparator met een voorwarmer opgesteld. Koelwatcrsystcc m Voor de koeling van de hoofdcondensors zijn opgesteld: Vier hoofdcirculatiepompen (D rysdale), capaciteit 1700 nV/uur, opvoerhoogte 9 meter. Voor de koeling der hulpcondensors: Drie hulpcirculatie-

pompen (D rysdale), capaciteit 800 nD/uur, opvoerhoogte 12 m. Voor de luchtbehandelings-installatie: Drie koelwater pom­ pen (D rysdale), capaciteit 250 nD/uur, opvoerhoogte 10 m. Voor de verdamper-installatie: Twee koelwaterpompen (Dean Brothers), capaciteit 227 m 3/uur, opvoerhoogte 10 m. Voor het brandblussysteem: Twee zeewaterpompen (D rys­ dale), capaciteit 90 m 3/uur, opvoerhoogte 70 m. Een S.O.S.-pomp, capaciteit 160 m 3/uur, opvoerhoogte 24 m ; capaciteit 90 m 3/uur, opvoerhoogte 70 m. Voor het sanitaire systeem: Twee zeewaterpompen (D rys­ dale), capaciteit 60 m'V'uur, opvoerhoogte 60 m. H oofdtandwieloverbrengingen De twee hoofdtandwieloverbrengingen (stuurboord- en bakboordzijde) zijn ontworpen en geleverd door Maag-ZahnraderA .G . teZürich. (In Nederland vertegenwoordigd door de N .V. Ingenieursbureau Ir. P. J. Plaisier te ’s-Gravenhage). Elke overbrenging bestaat uit een dubbele reductie van het zg. „articulated” type en is uitgevoerd met een enkel-schuine vertanding. De rondsels van de eerste en tweede reductie zijn van Cr-N i-staal vervaardigd, dat ingezet en gehard is, terw ijl de tandwielbandages van veredeld Cr-Ni-M o-staal zijn. Alle tan ­ den zijn met de meeste nauwkeurigheid geslepen op M aagmachines; daarbij zijn de rondselvertandingen speciaal gecor­ rigeerd. De kasten zelf zijn van gietijzer.

: De eerste en tweede reducties zijn d.m.v. torsieassen verbon­ den. De assen draaien in druklagérs. De stuwdruk van de schroef wordt opgenomen door een stuwblok, dat van voren in de tandwielkast ingebouwd is. Alle lagers zijn gemakkelijk toegankelijk voor inspectie. Meting van de temperatuur op afstand maakte het mogelijk om de thermometers voor elke overbrenging op één paneel te monteren, dat bovenop de tandwielkast geplaatst is. Deze op­ stelling biedt de mogelijkheid alle lagertemperaturen vanaf de manoeuvreerstand af te lezen. Gegevens tandwieloverbrenging Normaal vermogen: Rondsel H.D........................... 5600 H.P. bij 4464 omw/min Rondsel L.D 4400 H.P. bij 2842 omw/min Propeller .................................. 10000 H.P. bij 117 omw/min Maximaal vermogen: Rondsel H.D............................ 5900 H.P. bij 4578 omw/min Rondsel L.D............................. 5100 H.P. bij 2915 omw/min Propeller .................................. 11000 H.P. bij 120 omw/min Totaal vermogen (ach teruit): Rondsel H.D............................ 1800 H.P. bij 3930 omw/min Rondsel L.D............................ 4200 H.P. bij 2500 omw/min Propeller .................................. 6000 H.P. bij 103 omw/min

Voor de geforceerde trek, welke van het zg. balanceddraught type is, zijn opgesteld twee persventilatoren, elk met een capaciteit van 134.000 lbs/hr en twee zuigventilatoren, ieder met een capaciteit van 142.000 lbs/hr, allen van het fabrikaat Stork. De luchtregeling geschiedt met Bailey-regelaars en wel zo­ danig, dat de inlaatdempers der ventilatoren versteld worden door middel van servomotoren, welke m et lucht gedreven worden. De ketels worden m et olie gestookt. De fronten en branders zijn van het fabrikaat Todd Oil Burners, direct verstuivend, type „Hex-Press”. De binnen vuurhaard is voorzien van 5 branders en de buiten vuurhaard van 4 branders. Door het aantal branders dat totaal in bedrijf is over de beide vuurhaarden te varieëren, is de temperatuur van de oververhitterstoom te regelen. De oliestook-installatie omvat verder: 3 Mirless stookoliepompen, 2 filters, 2 Todd voorwarmers en een Y.A.F. brandstofmeter. K e u z e v a n d e k r in g lo o p Bij het opstellen van het schema voor de kringloop is u it­ gegaan van de gedachte, dat het kringproces zo eenvoudig mogelijk moet worden gehouden.

Eerste reductie H .D .-zijde Steekcirkeldiameter ............ . . 9,57/56, 3" 11" Tandbreedte ........................... Tandbelasting in lbs/inch :*) 1500 K -factor ................................ 184

Tweede reductie

L.D .-zij de H .D .-zijde 13,9/52" 9,5 1500 136

L.D .-zij de

20,5/13 3" 18" 2510 1950 110 139

Bij normaal vermogen = 10.000 H.P.

Ketels De benodigde stoom wordt geproduceerd door twee W .F.Foster Wheeler waterpijpketels van het dubbele vuurhaard type. Normale stoomproduktie per ketel 43 ton/u. Stoomcondities 42 kg/cm 2 en 454° C (600 PSig— 8 50° F ). Iedere ketel bevat verder een oververhitter, économiser en een aftap-stoom-luchtverhitter, alsmede de benodigde appara­ tuur zoals rookverklikkers, 9 roetblazers (fabrikaat C lyde), afstandpeilglazen met laagwateralarm enz.

M et het oog op het rendement van de kringloop is voor de stoomconditie aan de u itlaat van de oververhitters van de ketels gekozen een druk van 42 kg/cm 2 en een m aximum­ temperatuur van 454° C. De stoomketels zijn gedacht zonder rookgas-luchtverhitters, omdat deze laatste in verband met de huidige brandstoffen be­ zwaren kunnen opleveren en tevens veel ruim te vragen. Om de rookgassen nu voldoende af te koelen, zodat het rendement van de ketels gunstig b lijft, zijn'economisers toegepast. Teneinde het rendement van de kringloop te verbeteren zijn aftapstoom -luchtverhitters voor de ketels aangebracht. De turbines van de voortstuwingsinstallatie zijn hiertoe voorzien van een aftapstoomopening, welke tevens stoom levert naar de voedingwater mengvoorwarmer. U it de L.D. turbines w ordt tevens stoom afgetapt voor het verwarmen van de L.D. voedingwatervoorwarmer en van de L.D. zeewaterverdampers. Keuze van vo edingssysteem

Stuurhuis

De loop van het voedingwatersysteem is in principe als vo lgt: Flet condensaat van de hoofdcondensors, condensors van de turbogeneratoren en die van de airconditioning-machines wordt door de bijbehorende condensaatpompen via luchtejector-condensors en pakkingbusstoomcondensors naar het voedingsysteem gepompt. H et voedingwater passeert nu eerst een L.D.-voorwarmer, welke tevens koeler is voor het conden­ saat u it diverse verwarmingsapparaten etc. H et laatstgenoemde condensaat en dat van de verwarmingsstoom van de L.D .voorwarmer wordt nu met een pomp geperst in de hoofdvoedingleiding na de L.D.-voorwarmer.

H et voedingwater komt nu in een mengvoorwarmer, waar het verder verwarmd wordt door de aftapstoom u it de turbines van de voortstuwings-installatie en de afgew erkte stoom van de turbines van de voedingpompen. Aangezien de mengvoorwarmer i.v.m . plaatsruim te laag moest worden opgesteld, was het noodzakelijk om een „booster” pomp toe te passen, die het voedingwater u it de mengvoorwarmer naar de voedingpompen perst. De voedingpompen persen nu het voedingwater direct naar de economisers van de ketels. De temperatuur van het w ater aan de inlaat hiervan bedraagt ongeveer 11 5° C. De apparaten van het voedingsysteem werden geleverd door de fa. W eir te Glasgow. (In Nederland vertegenwoordigd dooi­ de Firma Gerard de Bruyn te Rotterdam ). Stoomleidingen De H .D. stoom gaat van de oververhitter via de hoofdstoomafluiters en tussenafsluiters direct naar de manoeuvreerafsluiters en via stoomfilters en een automatische afsluiter naai­ de H.D. vooruit-turbine. In de leiding naar de H.D. achteruit-turbine is een schutafsluiter aangebracht. N aar de turbo-generatoren, luchtbehandeling-compressoren, voedingpompen gaan afzonderlijke stoomleidingen. De verzadigde stoom voor de diverse hulpwerktuigen wordt direct uit de stoomdrum via de benodigde afsluiters afgeno­ men, dus niet via een her-vcrzadiger. Via diverse Leslie reducers enz. gaat de stoom naar diverse ejectors, verwarmers, wasserij, flu it enz. L.D. s t o o m s y s t e e m Een Schmidt stoomontwikkelaar met condensaatkoeler is op­ gesteld voor verw arm ing van stookolie-verwarmers, bunkers, dubbele bodem-tanken, alsook de verwarm ing van de smeerolietanken etc. T urbo-generatoren Voor de elektriciteitsvoorziening zijn vier eenheden ge­ plaatst elk met een capaciteit van 700 k W — 440 V draai­ stroom 60 perioden. Iedere generator wordt aangedreven door een bij Werkspoor onder B.T.H .-licentie gebouwde stoomturbine, stoomcondities 570 PS16 (40 atm .) 830° F (443° C ). . De turbine is een vijftrappige reactieturbine. Iedere unit heeft een in de fundatie opgenomen condensor, ontworpen voor 28,5" vacuum bij een zeewatertem peratuur van 75° F. De enkelvoudige overbrenging fabrikaat W ü lfel is voorzien van V-tanden en berekend voor 700 kW van 6000 naar 1200 om w/min. De generator fabrikaat Sm it-Slikkerveer is voor 87 5 kV A Cos phi 0,8 700 kW , 440 volt, 60 perioden 3 fasen en voor­ zien van hoofd- en hulpopwekker. Elk turbo-set bestaat u it: turbo-tandwielkasten — dynamo — opwekker — condensor — luchtejector met condensor — pakkingbus — condensor smeeroliesysteem en regelapparatuur. Verder is een M .A.N .-diesel als nood-aggregaat opgesteld op het top-dek, welke een Smit generator aandrijft, m ax. belas­ tin g 250 kV A voor 440 V draaistroom.

tioningde-chlorination” op volgt. Deze installatie werd gele­ verd door de U nited Filters and Eng. Ltd. H et geproduceerde water w ordt voortdurend op kwaliteit onderzocht. L u c h t c o m p r e s s o r en De benodigde luch t voor de automatische regelkleppen en reduceerafsluiters alsmede voor de w crklucht-leidingen wordt geleverd door twee elektrisch gedreven Reavell luchtcompres­ soren, capaciteit 102 m :! per uu r vrije lucht druk van 8 kg/ cm 2. De compressoren lopen onbelast aan. De lucht wordt ver­ zameld in twee luchtvaten. De af voer van afvalw ater en faecaliën, welke door middel van Adams ejectoren geschiedt, w ordt bediend vanuit twee luchtvaten die door twee afzonderlijk opgestelde compressoren worden gevuld. Lenssysteem Opgesteld zijn twee elektrische bilgepompen (Drysdalc) met een capaciteit van 160 m :{ per uur, benevens een S.Ö.S.pomp van 90 m :i per uur, welke bovendien de functie heeft van brandbluspomp. Voor schone ballast en ook voor vuile ballast zijn twee pom­ pen aanwezig ieder m et een capaciteit van 160 n r : per uur. Het vuile lens- of ballastwater wordt door een Victor olie/' water separator geperst om aldus van olie ontdaan overboord gepompt te worden. Koelinstallatie 3 Sterne Freon-12 compressoren met condensors zijn opge­ steld om ladin g- en proviandkoelruimen te koelen. Voor koellading zijn 5 koelkamers ingericht met een geza­ menlijke capaciteit van 30.700 cub.ft. met een minimum tem ­ peratuur van 15° F. De ruimen worden gekoeld door directe expansie van de freon in luchtkoelers of spiralen. Door middel van Malone lange-afstand thermometers kunnen de tempera­ turen centraal worden afgelezen. De bontbergplaats heeft een eigen koelaggregaat voor 3 5°F. Voor gekoeld drinkw ater zijn 10 compressor-units opge­ steld met bijbehorende apparatuur op de verschillende dekken over het gehele schip om de diverse drinkwaterfonteintjes van gekoeld w ater te voorzien. In de we rk pl aa ts voor de machinedienst zijn geplaatst een w erkbank, draaibank, kolomboormachine en slijpmachine. De ventilatie van machinekamer en ketelruim vindt plaats door middel van 4 pers-ventilatoren van 60.000 m*! lucht per uur en 2 zuigventilatoren van 60.000 m;! per uur.

'Verdam pe r- ins tal la tie Twee L.D. Griscom-Russel zeewater verdampers m et een capaciteit van 260 ton gedestilleerd water per dag u it zeewater zorgen voor de drinkwatervoorziening in de passagiershutten, wasplaatsen, pantries, keukens, bemanningsverblijven enz. H et gedestilleerd water ondergaat behalve een filtreringsproces een behandeling van „neutralisatie-chlorination”, w aar een „condi-

Overhangend bovenpromenadedek.

ELEKTRISCHE INSTALLATIE

H o o f d installatie De hoofdinstallatie is uitgevoerd in 3 X 440 volt draai­ stroom, 60 perioden, geheel in overeenstemming met de Am eri­ kaanse standaard teneinde aan de uitwisselbaarheid van diverse onderdelen van Amerikaans fabrikaat te kunnen voldoen. Als stroombronnen zijn in de machinekamer op het platformdek opgesteld: 4 turbo-generatoren van 875 kV A elk, 3 X 440 volt draaistroom - 60 perioden en wel 2 aan SB en 2 aan BB. Het hoofdschakelbord is eveneens geplaatst in de m achine­ kamer op het platformdek, met het front naar de beide m anoeuvreerstanden. Het bestaat uit totaal 21 panelen, als volgt verdeeld: 5 bedieningspanelen, waarvan het schakelgedeelte uitgevoerd is als lessenaar en in het midden geplaatst; 4 generatorpaneien, waarvan 2 aan SB en 2 aan BB tegen de bedieningspanelen geplaatst; 12 panelen voor de afgaande kracht- en lichtgroepen, waarvan 6 aan SB en 6 aan BB. De totale lengte bedraagt 13,65 meter. Met de uitrusting en inrichting van de 5 bedieningspanelen is het mogelijk de onderstaande schakelingen toe te passen: 1. Het automatisch synchroniseren en opschakelen van de 4 generatoren op het net, 2. Het met de hand synchroniseren van de 4 generatoren en opschakelen op het net. 3. Het splitsen van de installatie in een twee-centrale systeem, waarbij elk gedeelte door 1 of 2 generatoren gevoed kan worden. 4. Het voeden van het gehele systeem of een gedeelte op de walaansluiting.

Voor het spanningsregelen en automatisch synchroniseren is gebruik gemaakt van B.B.C.-apparatuur, terw ijl voor beveili­ ging Siemens automaten met afstandbediening zijn toegepast. Voor beveiliging van het geheel tegen overbelasting, zijn afschakelgroepen aangebracht, welke een aantal m inder belang­ rijke groepen in trappen uitschakelen. Tussen de trappen is een vertraging aangebracht, zodat niet meer groepen afschakelen dan nodig is. De afgaande groepen zijn alle schakelaars m et zekeringen, terw ijl het gehele bord kortsluitvast is uitgevoerd. Tevens is om veiligheidsredenen het gehele 440 V gedeelte gesloten uitgevoerd, waardoor onwillekeurige aanraking niet m ogelijk is. Totaal zijn op het 3 X 440 volt krachtnet aangesloten 280 motoren met een totaal vermogen van 3260 pk. De grootste motoren zijn direct op het hoofdschakelbord aangesloten, ter­ w ijl de overige vanaf krachtverdeelkasten worden gevoed. A lle belangrijke motoren met hun reserves hebben geschei­ den voedingen en zijn aangesloten op verschillende bordgedeelten. In de machinekamer en ketelruim zijn opgesteld 92 moto­ ren met een totaal vermogen van 1900 pk.

Bovenpromenadedek

P rom cnadcdck . a c h t e r

Schoorsteen

De beide gelijkrichters voor voeding van het 110 volt gelijk­ stroom noodnet en de lading van de noodbatterij. Tevens is het m ogelijk om in bepaalde bijzondere omstan­ digheden, het hoofdschakelbord op de noodgenerator aan te sluiten, zodat dan een w illekeurig gedeelte van de installatie, mits het vermogen het toestaat, in bedrijf genomen kan w or­ den op de noodgenerator. H et 110 volt gelijkstroom gedeelte van het noodbord u it­ gevoerd als een gesloten schakelbord met alle spanningvoerendc delen aan de achterzijde. Op dit bord zijn aangebracht: 1. Schakel- en beveiligingsapparatuur van de gelijkstroomzijde der gelijkrichters. 2. Idem van de noodbatterij. 3. Afgaande groepen voor de noodverlichting van het gehele schip. 4. Afgaande groep voor de alarm inrichtingen enz. 5. Afgaande groep voor de navigatieverlichting. De batterij en de beide gelijkrichters zijn normaal in bedrijf en staan alle parallel, terw ijl het net gevoed wordt door de beide gelijkrichters. Bij storing in het draaistroom gedeelte neemt automatisch de batterij de verzorging van het noodnet voor zijn rekening. Bij terugkeer van het draaistroomnet nemen de gelijkrichters automatisch hun functie weer over, terw ijl dan ook de lading van de batterij een aan vang neemt, totdat deze weer 100 c/c gereed is. Elke gelijkrichter is ruimschoots in staat om het gehele nood­ net te voeden en tevens om de laadstroom van de batterij te leveren. De gelijkrichters zijn voor deze volkomen automatische functie van bijzondere constructie en geheel zelfregelend u it­ gevoerd. De noodbatterij 110 volt 637 am p.-uur is opgesteld naast de nooddynamokamer in een speciale accuruimte. Brug met rculannast Voor het starten van de installatie vanaf koudschip zijn in de machinekamer 2 kasten opgesteld, welke omschakelbaar zijn op het hoofdschakelbord of op het noodbord. Hierop zijn voor het inbedrijf stellen van het schip de noodzakelijke w erktuigen aangesloten. Noodinstallatie De noodinstallatie bestaat u it twee delen, nl. een 440 volt draaistroom gedeelte en daarnaast, doch geheel gescheiden, een 110 volt gelijkstroom gedeelte. Voor de noodinstallatie zijn op het dek opgesteld: 1 dieselgenerator 2 50 kV A 3 X 440 volt draaistroom; 2 gelijkrichters 1 1 0 V 365 A gelijkstroom ; 1 accubatterij 110 Y 637 am p.-uur, alsmede het noodschakelbord. H et 440 volt draaistroom gedeelte bevat: 1 automaat met handbediening voor de noodgenerator; 1 omschakelaar voor omschakeling van het bord op het hoofd­ schakelbord of de noodgenerator. Het bord is dus normaal in bedrijf met voeding vanaf het hoofdschakelbord, terw ijl de uitvoering geheel gesloten is, overeenkomstig het hoofdschakelbord. Op het noodschakelbord zijn aangesloten: De koude startgroep, om bij „dood” schip vanaf het nood­ bord het bedrijf op te bouwen. De beide onderwindventilatoren van de ketels. De sprinklerpomp. De sprinkler compressor. De nautische installatie, De personenliften. De sloepenlieren. De S.O.S.-pomp.

Gel ij kst roou iiu stal lat ie De gelijkstroominstallatie van 220 volt voor de dekwerktuigen werd gekozen omdat normale en reeds in gebruik zijnde constructievormen gebruikt konden worden en bovendien voor de demagnetiseringsinstallatic 1 of 2 omvormers nodig waren, welke nu voor beide doeleinden toegepast konden worden. Voor dc dekwerktuigen zijn opgesteld: 3 Omvormers 100 kW 220 V gelijkstroom. Twee van deze omvormers zijn geplaatst in het voorschip, terw ijl dc derde omvormer achter in de kaapstandruimte is opgesteld. Deze omvormers doen tevens dienst voor voeding van de demagnetiseringsinstallatie. Aan dekwerktuigen zijn geplaatst: 2 Ankerlieren elk 60 pk. 2 Kaapstanden elk 60 pk. I Kaapstand van 3 5 pk. 6 Laadlieren elk 40 pk. De demagnetiseringsinstallatie bestaande uit 6 spoelen met een maximum verbruik van ca. 95 kW . De signaal- en kompascorrectiekast is geplaatst in de kaartenkamer. De drie omvormers zijn zodanig aangesloten, dat zij voor alle werktuigen gebruikt kunnen worden. L ichtinstallatie

De lichtinstallatie bestaat uit een 110 volt wisselstroomnet met een spanning van 5 5 volt tegen aarde. Hiervoor zijn over het gehele schip verdeeld 8 transform ato­ renstations aangebracht, w aarin 27 één-fase transformatoren met een totaal vermogen van 740 kV A zijn opgesteld. De secondaire w ikkeling van deze transformatoren ligt met het midden aan aarde. Voor het gehele verdeelnet van de verlichting zijn ca. 260 schakel- en zekeringkasten aangebracht. Er zijn voor de gehele verlichting 16.5 00 gloeilampen, 1.800 TL-lampen en 2.000 stopcontacten geïnstalleerd.

Bovendien is in de Lounge ca. 250 m koud-kathode buis in twee kleuren voor decoratieve' verlichting aangebracht. In de Lounge is voor showavonden naast de pianist op het muziekpodium een schakeltableau opgesteld, waarmede de ge­ hele verlichting van de zaal geschakeld en geregeld kan w or­ den. Ook de verlichting van het theater is regelbaar uitgevoerd en zowel in de zaal als in de filmcabine bedienbaar. Voor het regelen van de verlichting is gebruik gem aakt van transductor geregelde transform atoren om alle draaiende delen te vermijden. Behalve in salons en ruim ten zoals machinekamer en kom ­ buizen, is ook in de hutten TL-verlichting toegepast voor koof verlichting en schrijf- en toilettafels. Ook zijn 560 hutventilatoren in decoratieve uitvoering in de hutten en verblijven aangebracht. De leidingaanleg in de hutten, salons en messrooms is u itge­ voerd in geheel gesloten stalen buis, waarvan elk onderdeel deugdelijk geaard is. Hiervoor is totaal ca. 65.000 meter 3/4" buis toegepast. Voor de noodverlichting zijn 600 gloeilampen aangebracht voor allerlei doeleinden, welke kunnen branden op de geplaat­ ste noodbatterij. Deze verlichting is altijd in gebruik en opge­ nomen als een deel van de normale verlichting. Met het verdeelnet voor de licht- en noodverlichting is reke­ ning gehouden met de brandsectie-indeling van het schip, zo­ dat o.a. bij brand in een sectie, deze de installatie in andere secties niet beïnvloed.

daar te allen tijde m et voorkeurschakeling gesproken kan wor­ den op de gehele installatie. De installatie is aangesloten op het draaistroom noodnet. Voor het gebruik van radiotoestellen aan boord is een cen­ traal antennesysteem aangebracht met 5 8 aansluitingen, ver­ deeld over 2 versterkers. Ook is voor het aansluiten van televisietoestellen een cen­ traal antennesyteem aangebracht met 7 aansluitingen in alle messrooms van het personeel. T e l e f o o n installaties In elke passagiershut en op enkele andere plaatsen is een telefoon aangebracht, aangesloten op een handbediende tele­ foonpost met 406 aansluitingen, opgesteld in de Telefoon­ centrale. Deze installaties zijn zodanig uitgevoerd, dat door middel van de telefoniste alle toestellen van de handpost met die van de autom aat en omgekeerd met elkaar kunnen spreken. Voor de nautische- en machinedienst zijn voor de verbin­ dingen van het stuurhuis en de machinekamer ‘naar diverse be­ langrijke plaatsen in het schip, batterijloze telefoontoestellen aangebracht. Voor dienstgebruik is een volautomatische telefoon met 43 aansluitingen aangebracht, eveneens opgesteld in de Telefoon­ centrale. Lich tsign aa l installatie v o o r o p r o e p steward- en s t e w a rd es se n

Klokkeninstallatie Voor de centrale tijdm eting is over het gehele schip een klokkeninstallatie aangebracht. Br an d m e l d - en alarm installaties H au d bra n d m el d m stal lat les Voor brandm elding vanuit het schip is een installatie aan­ gebracht met 62 melders op de meest gunstige plaatsen voor brandm elding. De gehele installatie is verdeeld in 3 3 secties. In het stuurhuis is een verklikker-tableau aangebracht met signaallam p voor elke sectie en een luidklinkende schel. W ordt vanuit het schip een brand gemeld door het inslaan van het ru itje van de melder, dan gaat de betreffende sectielamp b ran­ den en de schel geeft een accoustisch alarm. Door het lam pje is aangegeven, waar de m elding in het schip plaatsvond. Voeding van deze installatie van 110 V gelijkstroom noodnet. Al ar m installatie Voor diverse doeleinden, o.a. sloepenrol, is over het gehele schip een alarmschelinstallatie aangebracht met bediening in het stuurhuis. Deze installatie omvat 32 luidklinkende schellen in de passagiersruimten en 26 stuks in de bem anningsverblijven. Zij kunnen afzonderlijk bediend worden voor passagiers en bemanning. , Voeding van deze installatie van 110 V gelijkstroom noodnet.

Voor service in de hutten, zowel toeristen- als le klas is een dubbele oproepinstallatie voor steward en stewardessen aange­ bracht. H iervoor is bij alle deuren of in de onm iddcllijke nabij­ heid daarvan een tableau met 2 relais en rode en groene signaal­ lamp aangebracht. Deze tableaus geven een m elding naar het bij die hutten be­ horende Steward Station en tevens een controle melding op het controle tableau in het kantoor van de chief steward. De m elding kan alleen afgemeld worden op het tableau bij de hut, zodat de steward te allen tijde naar de hut moet om af te melden. In de deksalons en op de promenadedekken voor passagiers zijn drukknoppen aangebracht, welke een m elding geven naar een lichtsignaal tableau, aangebracht in de pantries.of service bars van w aaruit de betreffende ruim ten bediend worden. Zo is ook in alle officierenhutten een drukknop aangebracht met een lam pentableau in off. pantry. Alarm p a n e e l m a c h i n e k a m e r In de m achinekam er is op het platformbordes bij de manoeuvreerstanden een centraal alarmpaneel opgesteld. Hierop be­ vinden zich voor elke belangrijke motor een rode en een groene signaallam p, terw ijl voor het gehele paneel als acoustisch sig­ naal een claxon is aangebracht. Zo hebben de motoren voor de verdamperinstallatie, de air­ conditioning en de sewage-installatie een eigen alarmpaneel met alarm op het centrale alarmpaneel. Hierop zijn ook de alarmen aangebracht voor:

O m r o e p - e n muziekinstallatie Voor aankondigingen en m uziekuitzendingen is in een spe­ ciale ruim te achter het kantoor van de chief steward de nodige apparatuur hiervoor aangebracht. Voorts zijn op enkele plaatsen in het schip versterkers opge­ steld om op die plaatsen een eigen programma te kunnen ver­ zorgen. Ook is het m ogelijk om het programma vanuit de Lounge over het gehele schip door te geven. Voor omroepdoeleinden is bij de kapitein en in kantoor chief steward een tableau aangebracht, waarmede de gehele installa­ tie in bedrijf gesteld en besproken kan worden. De aansluiting bij de kapitein is zodanig uitgevoerd, dat

2 stuurmotoren. De koelinstallatie. De smeerolietanks. Het ketelbord. O verbelasting van het hoofdschakelbord. In het ketelruim is het ketelbedieningsbord opgesteld voor de beide ketels. Hierop bevindt zich een paneel voor afstandbediening en signalering van: 2 onderwindventilatoren, 2 zuigtrekventilatoren, 3 brandstof pompen.

K o m huisinstallatie De gehele kombuisinstallatie is in hoofdzaak uitgevoerd met elektrische apparaten. Voor voeding van deze apparatuur .is in de kombuis een geheel gesloten stalen schakelruimte aanwezig, waar alle hoofdverdeelkasten en schakelinrichtingen zijn on­ dergebracht. Alle grote en gesloten apparatuur is aangesloten op het 3 X 440 volt draaistroomnet, terw ijl voor de kleine appara­ tuur een 3 X HO volt draaistroomnet is aangebracht. Op deze 110 Y installatie zijn ook alle apparaten, geplaatst in pantries, bars enz., aangesloten. De totale aansluitwaarde van fornuizen, bakovens, braad­ pannen enz, bedraagt 460 kW , terw ijl nog 86 motoren met een aansluitwaarde van 106 pk zijn geïnstalleerd. A lgemeen Voor de 440 volt draaistroom installatie is uitsluitend 3 aderige kabel met loodmantel en omspinning toegepast. Totaal is ca. 300 km kabel voor de diverse installaties verw erkt. De gehele installatie werd in samenwerking met de H ollandAmerika Lijn en W ilton-Fijenoord, volgens de voorschriften van Lloyd’s Register of Shipping, de Nederlandse Scheep­ vaart Inspectie en de Internationale Conferentie voor de be­ veiliging van mensenlevens op zee door Van Rietschoten ik Houwens N.V. ontworpen en uitgevoerd. Stuur m a ch in e en d e k w e r k t u i g e n De stuurmaehine is elektro-hydraulisch met 4 rammen, welke is ingericht voor geheel elektrische besturing vanaf de Brug door middel van een Sperry Duplex steering control, waarbij de gebruikelijke telem otor-installatie is vervallen. Voor noodsturen is een hydraulische handpomp in de stuurmaehinekamer op gesteld. Op het voorschip staan 2 verticale ankermachincs opgesteld, welke elk 2 kaapstandkoppen kunnen bedienen. De kabelaring schijven voor 2 1:!/i o," ankerketting kunnen hiertoe losgekop­ peld worden. De ankerspillen worden elk aangedreven door een elektro­ motor van 60 pk, door speciale koppelingen is het m ogelijk met de motor van de SB-spil op de BB-spil en omgekeerd te wer­ ken. Met de kaapstandkoppen kan op elk een trekkracht u it­ geoefend worden van 15 ton bij een snelheid van 12,5 m/min. Voor het verhalen staan op het Hoofddek achter opgesteld 2 kaapstanders elk met een trekkracht van 20 ton bij 9 m min en 1 kaapstand van 10 ton bij 12,5 m/min. Voor het laden en lossen zijn er totaal 6 elektrische laadlieren elk voor een hijsvermogen van 3 ton bij een hijssnelheid van 41 m/min. 4 Laadlieren staan opgesteld op het Promenade­ dek vóór tussen luik I en II en 2 lieren staan op het Brugdek achter vóór luik III. De lieren zijn alle van het contactor type, waarbij de bedieningscontrollers zodanig zijn opgesteld, dat de man die de lieren bedient in het ruim kan kijken. Boven luik II kunnen twee 10-tons bomen werken, boven luik I en III elk twee 5-tons bomen. A lle blokken zijn van staal, de snellopende blokken zijn voorzien van kogellagers. Liften Naast het hoofdtrappenhuis vóór bevinden zich 2 personen­ liften voor de passagiers. De lift aan bakboordzijde loopt van het C-dek tot het Sportdek met 7 stopplaatsen, de lif t aan stuurboord loopt van het D -dek tot het Brugdek en heeft 8 stopplaatsen. Beide liften zijn elk voor 10 personen met een hijsvermogen van 750 kg en een snelheid van 0,9 m/sec. De liftm otoren zijn voorzien van W ard Leonard omvormers voor een soepeler aan­ lopen en stoppen van de lift, de besturing geschied door m iddel van een zg. selector. De liften zijn ingericht voor zelfbediening door middel van in de kooi geplaatste drukknoppen; door het omdraaien van een sleutelcontact kan de lift voor besturing

door een bediende worden omgeschakeld. De dubbele lif t­ deuren openen en sluiten automatisch wanneer de lift stopt. Een automatisch werkende beveiligingsinrichting zorgt er voor, dat de deuren weer openen wanneer iemand bij het in- of u it­ stappen tussen de deuren komt. Als de lift op zelfbediening staat, zorgt de selector er voor, dat alle oproepen van de diverse dekken zo economisch moge­ lijk worden afgew erkt. Ten behoeve van het machinekamerpersoneel is in het achter­ trappenhuis een personenlift met een hijsvermogen van 75 0 kg aangebracht. Deze lift loopt vanaf het platform dek in de machinekamer tot het Brugdek. Voor het vervoer van proviand van de proviandbergplaatsen op het D-dek en C-dek naar de keukens op het Brugdek zijn er 2 proviandliften, elk met een hijsvermogen van 1000 kg, ge­ legen aan de break achter de keukens. De keukens op hetB -dek zijn verder door middel van 4 elek­ trische spijzenliften verbonden met de pantries op het Prome­ nadedek, Boven-Promenadedek en het Brugdek en de le klas keuken op het Boven Promenade-dek. Deze liften hebben elk een hijsvermogen van 75 kg. Stahiliscrs Evenals de R y n d a m , Maasdam en N i e u w A m s t e r d a m is ook de Statendam voorzien van een Denny-Brown Stabiliser-installatie. De installatie staat opgesteld in een compartiment gelegen tussen het ketelruim en de opgebouwde drinkw atertanks. Via een waterdichte deur is deze ruimte toegankelijk vanuit het ketelruim. De vinnen hebben elk een oppervlakte van 70 vierkante voet, de maximum draaiingshoek is 20", bij deze hoek en een snelheid van 21 knoop bedraagt de druk op de vin 54 ton. De optredende verdraaiingshoeken van de vinnen kunnen op de Brug worden afgelezen door middel van de fin -tilt indi­ cator, de slingerhoeken worden daar eveneens geregistreerd door de roll-recorder. A i r c o n d i t i o n i n g - en m e c h a n i s c h e ventilatie installatie De airconditioning- en mechanische ventilatie inrichtingen zijn ontworpen en uitgevoerd door de Ned. Airconditioning M ij. Gebr. Van Swaay. De gehele accommodatie voor passagiers zowel als voor de bemanning zijn aangesloten op de airconditioning installaties, waarvan totaal 31 installaties op het schip zijn aangebracht, welke tcsamen 43 5.700 m ;; h lucht verplaatsen. Voor de kom­ buizen, proviandruimen, de wasserij en het zwembad zijn 5 mechanische ventilatie- en verwarmingssystemen aangebracht met een gezamenlijke luchtverplaatsing van 109.000 m :! h. 6 Mechanische afzuiginstallaties met een totale capaciteit van 64.000 m 3/h zorgen voor de afzuiging van toiletten, bad­ kamers, pantries, bergplaatsen enz. D e a ir c o n d i t i o n i n g installaties A fhankelijk van de soort ruimten, welke zijn aangesloten, zijn er twee verschillende systemen toegepast, nl.: 1. Installaties voor de passagiershutten met individuele rege­ ling van de tem peratuur. 2. Installaties voor de salons en bemanningsruimten waarbij de regeling op een centraal punt geschiedt. In iedere passagiershut is een thermostaat aangebracht, w aar­ mede de passagiers onafhankelijk van anderen de door hen ge­ wenste temperatuur kunnen instellen. Deze thermostaat w erkt op een automatische afsluiter welke de heetwatertoevoer van een verwarm ingsbatterij, aangebracht in het luchtoevoerkanaal van de betreffende hut, regelt. De verwarm ingsbatterijen zijn alle in de naast liggende bad­ kamers aangebracht om in geval van lekkage schade in de hut te voorkomen. De lucht in de hut wordt uitgeblazen door een instelbaar

W aar m ogelijk w ordt de lucht in de ruim te boven het plafond geblazen, zodat deze ruim te als drukplenum fungeert. Voor die salons echter waar de zoneregeling noodzakelijk is en waar veel pijpleidingen boven de plafonds liggen, zijn de geperfo­ reerde plafondpanelen gemonteerd onder caissons welke direct op het kanalensysteem zijn aangesloten. H et zg. gaatjesplafond in deze zalen kon tevens gebruikt worden voor geluiddemping door meer perforatie toe te passen dan voor de luchtdistributie noodzakelijk was, deze „blinde” gaatjes zijn afgedekt met ge­ luid absorberend m ateriaal. De koeling en ontvochting van de lucht vindt plaats in de fankam ers door middel van koelbatterijen welke zijn aan­ gesloten op een geheel gesloten koudwatersysteem. H et water wordt gekoeld door middel van 2 Carrier centrifugaal koelcompressors, welke in de machinekamer staan op gesteld. Zij worden aangedreven door stoomturbines elk met een vermogen van 450 pk. De compressoren en de aandrijf turbines zijn tot compacte units samengebouwd met de waterkoelers en de freon verdampers. Parallel met de waterkoelers zijn in het koud­ watersysteem 2 warmtewisselaars opgenomen, door een omschakelleiding kan het w ater in de w inter door deze warm te­ wisselaars worden geleid en verwarm d, waardoor de normale capaciteit van het normale verwarmingssysteem kon worden verkleind en tevens bevriezing van de koelbatterijen wordt voorkomen. Voor de verw arm ing van het schip zijn in de fankamers verw arm ingsbatterijen opgesteld, welke zijn aangesloten op het heetwatersysteem, eveneens een geheel gesloten leidingsysteem.

T urbogcnerator rooster met horizontale en verticale schoepen. D it rooster is gemonteerd op een uitblaaskastje dat geheel in de beschieting is weggewerkt. Inwendig is in dit kastje geluiddempend m ateriaal aange­ bracht en een klepmechanisme waarmede de passagiers de luchthoeveelheid kunnen regelen. De airconditioningsinstallaties voor de salons en de bemanningsverblijven worden centraal geregeld, waarbij voor een aantal salons gebruik wordt gem aakt van de zg. zoneregeling, welke dient om het tem peratuurverschil op te vangen dat tus­ sen BB- en SB-zijde zou kunnen ontstaan tengevolge van o.a. de wisselende zonbelasting. Evenzo zijn die installaties voor de bemanningsaccommodatie waarop hutten aan beide zijden van het schip zijn aange­ sloten van zonebatterijen in de toevoerkanalen naar SB- en BB-zijde voorzien. De uitblaasornamenten in de salons zijn zoveel m ogelijk aan­ gepast aan de architectuur van de verschillende zalen. Zo zijn vele zalen uitgevoerd met doorlopende spleetroosters, terw ijl in andere kleinere zalen en vestibules zg. anemostaten zijn toege­ past, bestaande uit concentrische ringen waar tussendoor de iucht langs het plafond w ordt uitgeblazen. In afw ijking met bovenstaande distributiesystemen, welke op schepen normaal gebruikelijk zijn, wordt in de beide eet­ salons, de toeristenklasse Lounge, de Observatory en de Bio­ scoop de lucht toegevoerd door geperforeerde plafondpanelen.

Nooddynamo aggregaat

Hoofd turbines

Hoofdschakel bord

Het water wordt door een in de machinekamer opgestelde warmtewisselaar door middel van stoom tot ca. 90° C ver­ warmd. Op dit heetwatersysteem zijn tevens ook de reheatbatterijen van de hutten en de zonebatterijen aangesloten. Scheepsp ijpleidin gen Het zeer omvangrijke scheepspijpenleidingnet op de Staten­ dam is ontworpen en gemaakt door de firma „Bronswerk”. Vermeld dient te worden, dat in totaal meer dan 72 kilometer stalen en koperen pijpen zijn verwerkt, variërend van /4" tot ÏO” doorlaat, waarbij ca. 28.000 pijpverbindingen zijn ge­ maakt, geeft dit reeds een indruk van de omvang van het lei­ dingnet, waarvan hieronder een beschrijving volgt. Van vitaal belang voor het schip zijn de lu c h t -o v e r v lo e iv u l - en peilpijpen voor de tanken en bunkers en de lens- en ballastleidingen voor de verschillende afdelingen van het schip. Naar iedere waterballasttank loopt een ballastleiding vanaf één der verdeelkasten, welke zijn aangesloten op de schoneballastleiding. Elke tank is voorzien van 1 of 2 lucht-overvloeipijpen afhankelijk van de grootte van de tank, opgetrokken langs de huid tot de voorgeschreven pershoogte en ca. l/z m hieronder uitmondend door de huid. Verder zijn zij alle voor­ zien van peilpijpen met, waar dit nodig is, zelf sluitende peilkranen. De zoetwater (waswater) tanks zijn aangesloten op een cen­ trale vulleiding, waardoor op 6 verschillende plaatsen in het schip de tanks van buiten af gevuld kunnen worden. Voor het overvloeien van deze tanks is op de centrale vulleiding een overvloeileiding aangebracht, welke via een trechter in de bilge van de machinekamer overvloeit. Elke tank heeft een zuigleiding aangesloten op de zoetwaterpompen en is voorzien van luchtpijpen, welke zijn opgetrok­ ken tot het Promenadedek. Voor het peilen hebben de dubbelebodem tanks korte peilpijpen en de opgebouwde tanks peilglazen. De olietanks en de bunkers vóór het ketelruim zijn via dubbele verdeelkasten aangesloten op de pers- resp. zuigleidingen uit de machinekamer. Voor deze tanks is in een fankamer op het B-dek een overvloeikast aangebracht, waarop van iedere tank of bunker een luchtovervloeipijp uitmondt. De overvloei­ kast heeft een luchtpijp welke uitkomt op de top van het dek­ huis op het Promenadedek vóór, voorzien van. een vlamkerende kop. Vanaf de overvloeikast loopt een gemeenschappelijke over­ vloeileiding naar de dubbelebodem overvloeitank in het ketel­ ruim, welke weer door een leiding kan overvloeien naar buiten­ boord. Voor de dubbelebodem tanken onder het ketelruim is een afzonderlijke overvloeikast aangebracht in de ketelschacht.

Het peilen van de olietanks kan geschieden door pneumecators en door een peilpijp met zelfsluitende kraan. De diverse ruimten in het voorschip zijn alle met lensleidin­ gen aangesloten op dubbele verdeelkasten, waarvan 1 deel met normale kleppen is aangesloten op de hoofdlensleiding en het andere gedeelte met S.O.S.-kleppen op de noodlensleiding. De ruimten in het achterschip lozen op lenstankjes in de tunnels, welke zijn aangesloten op de hoofdlensleiding. De kuip van het gesloten zwembad op het D-dek kan gevuld worden met de ballastleiding, in de machinekamer is op deze leiding een verbinding gem aakt met de uitlaat van de hoofd­ condensors, zodat het bad met enigszins verwarmd water kan worden opgevuld. Het verder op temperatuur brengen van het badwater geschiedt door middel van een afzonderlijk pompje dat uit het bad zuigt, het water door een calorifier en via een ringleiding weer in het bad terugperst, De overvloei van het bad en de spuiafvoeren van het perron rondom het bad, lozen op een tankje dat automatisch door een afzonderlijk pompje geledigd wordt. Zoals reeds vermeld zijn alle waswatertanks door zuigleidingen verbonden op de algemene zuigleiding. Op deze leiding zuigen 2 hydrofoorpompen, welke het water via grof- en fijn zuiveringsfilters naar de hydrofoor pompen. De pompen w or­ den bediend door drukschakelaars op de hydrofoor, welke zo­ danig zijn afgesteld, dat bij klein waterverbruik slechts 1 pomp en bij groter waterverbruik 2 pompen in werking zijn. De inen uitschakeldrukken zijn resp. 4,5 en 6 atm .; deze hoge druk­ ken zijn nodig om op de hoogst gelegen dekken nog voldoende uitstroomsnelheid in de tappunten te geven. Om deze snelheid op de dekken onder. het Promenadedek te beperken is een aparte druktank, werkend onder een druk van 3 atm. en welke gevuld wordt door de hydrofoor, aangebracht. Voor het warme waswater zijn voor de bovenste dekken en voor de onderste dekken tegenstroom verwarmingsapparaten geplaatst, waarvoor vanaf de leiding van de hydrofoor resp. druktank een aftakking met terugslagklep is gemaakt. Het water wordt daarin met stoom verwarmd, de stoomtoevoer

Tandwielkast in laatste fase ■ van montage

w ordt geheel automatisch geregeld. Voor ieder stel dekken loopt een ringleiding van de tegenstroom-apparaten langs de diverse tappunten, in de retourleiding van elke ring is een circulatiepom p aangebracht. Op het koud- en warmwaswatersysteem zijn aangesloten 150 baden en 310 douches voor passagiers en bem anning, alsmede de wasserij. Voor het koud- en w arm drinkw ater is hetzelfde systeem gevolgd, hierop zijn aangesloten 610 wastafels, de tap­ kranen boven gootstenen in pantries en kombuizen, de borden­ wasmachines, koffieketels etc. Bovendien zijn op dit systeem aftakkingen gem aakt voor 9 over het schip verdeelde drin kwaterkoelers; van deze koelers zijn ringleidingen gem aakt, met ingebouwd circulatiepompje, naar tappunten in stewardstations, pantries, bars enz. Voor het doorspoelen van W .C .’s, diverse afvoeren en sewagetanken is er een zoutw aterleiding met hydrofoor en druktank, van deze leiding w ordt ook het koelwater afgetapt voor de diverse koelcompressors. Op de brandblus- en dekwasleiding zijn aangesloten brandblusafsluiters in 59 brandslangenkasten en 29 dekwaskranen. Voor beveiliging tegen brand in alle passagiers- en bemanningsaccommodaties treffen we verder aan het pijpennet voor het sprinkler en brandalarmsysteem. De installatie is onder­ verdeeld in 24 secties en wordt door middel van een in het ketelruim opgestelde d ruktan k onder druk gehouden. Totaal zijn meer dan 2400 sprinklers in het schip aangebracht. Tenslotte nog iets over het spui- en afvoersysteem. Op alle plaatsen waar water kan komen, zoals badkamers, douches, toiletten, pantries, keukens enz. zijn in het dek gelaste spuipotten aangebracht voorzien van een waterslot en nylon rooster. In de badkamers zijn de afvoeren gecombineerd op verzamelafvoerpijpen, op zodanige wijze echter, dat de afvoeren van een wastafel, bad of douche en de vloerafvoer van één­ zelfde dek niet eerder dan na ongeveer een dekhoogte val vol op elkaar aansluiten. De W .C .-af voeren komen u it op verzamelpijpen geheel gescheiden van bovengenoemde. W el zijn hier echter steeds blokken van 4 hutten langsscheeps met elkaar gecombineerd door langsscheepsc verzam elleidingen, t.w . één voor spuipotten, één voor wastafels en baden en één voor W .C .’s, in elk blok van 4 hutten gaat van deze pijpen een af voer naar de hoof dverzamclpij pen aan RBcn SB-zijde onder in het schip langs de huid. Deze hoofdafvoeren, één voor waterafvoer en één voor W .C .’s, gaan naar 8 sewagetanken, t.w . één voor in ruim II, BB en SB tussen brandstofbunkcrs en w atertanks, BB en SB in de m achine­ kam er, BB en SB tussen zoetwatertanks naast de tunnels en één achter in de tunnel. Op de afvoerpijpen zijn op diverse plaatsen luchtpijpen aan­ gebracht, verder heeft elke W .C . een luchtpijp uitkom end op een verzam elontluchtingsleiding, welke door het gehele schip loopt. Voor diverse stoomapparaten in kombuizen, pantries enz. zijn toe- en af voer stoomleidingen gelegd voor 0,5 atm. w erk­ druk. N aar de wasserij loopt een 8 atm. stoomleiding en afvoerleiding. Een heetw atercirculatieleiding loopt vanaf de m achinekam er naar alle verwarm ingsbatterijen in fankamers en naar een reheatbatterij in de hutten. Voor de koelbatterijen in de fan ­ kamers is een gekoeld-w ater-circulatieleiding gem aakt vanaf de pompen en koelers in de machinekamer. Voor de m et lu ch t­ druk werkende regel-apparatuur van de airconditioningsinstallatie is een luchtleiding gem aakt vanaf de m achinekam er naar de fankamers en vandaar in alle gangen aangebracht. V anaf de rookontdekkingskast op de Brug loopt een bundel van 24 pijpen van de COa brandblus- en rookm eld-installatic naar de afblaasmonden in de laadruimen, laadschachten, berg­ plaatsen en koelruimen. H ogedruk CO 2 leidingen vormen de verbinding tussen de CO 2 flessenbatterij naar de kast op de Brug en naar de afblaas­ monden in de machinekamer, ketelruim en stabiliserruim te.

I n r i c h t i n g v a 11 ' d e k e uk en s , pa nt ri e s enz. Als men bedenkt, dat op de S t a te n d a m dagelijks voor bijna 1400 personen 3 m aaltijden bereid en geserveerd moeten wor­ den, dan is het duidelijk, dat de uitrusting van het keuken- en restaurantbedrijf een zeer belangrijk onderdeel van de inrich­ tin g van het schip vorm t. De liggin g van de keukens ten op­ zichte van de eetzalen en proviandruimen, de onderverdeling in verschillende w erkruim ten, de opstelling van de uitgebreide apparatuur, z ijn alle factoren die voor een goed en vooral snel functioneren van het keukenbedrijf van het grootste belang zijn. Vanzelfsprekend moeten alle ruim ten waar voedsel be­ waard en bereid w ordt aan de hoogste eisen van hygiene vol­ doen. De kern van het keukenbedrijf op de S t a te n d a m wordt ge­ vormd door de grote keuken op het B-dek achter de toeristen­ klas eetzaal. Door 2 spijzenliften is de eerste klas keuken op het Boven Promenadedek m et het centrum van de keuken op het B-dek verbonden. Nog 2 andere spijzenliften geven ver­ binding m et de p an try van de officieren messroom op het Brugdek en de service pantries op het Boven Promenadedek en het Promenadedek. Voor de bem anning wordt het eten bereid in een afzonder­ lijke bemanningskombuis, welke naast de bemanningseetzaal op het B-dek achter ligt. Centraal, in het achterste gedeelte van de grote keuken op het B-dek, lig t het zg. „warme gedeelte”, waarin staan opge­ steld een elektrisch fornuis met 36 kookplaten en 6 braadovens, een batterij van 5 stoomkookpotten, 3 kipbare elektrische braadpannen, een houtskoolgrill, een elektrische salamander en een elektrische friteuse. D it gedeelte is omgeven door w erk­ tafels en warm tafels. Verder naar voren tegen de machineschacht, w elke ongeveer in het midden van de keuken staat, zijn aangebracht de cakebakkerij en de glazenwasserij met vol­ automatische glazenspoelmachine; tegen de voorzijde van de machineschacht lig t de koffiepantry welke o.m. is uitgerust met 4 stoom-koffiezetmachines, 2 toastmachines en automa­ tisch werkende eierkokers. Aan stuurboordzijde liggen, achteraan beginnend: de glacerie met icecream -freezer, hardening boxes en storeboxes voor het bereiden van de verschillende soorten ijs, daarna volgt de bakkerij en de patisserie waarin men aantreft een elektrische banketoven, een elektrische bakkersoven en diverse bakkerijmachines. N og verder naar voren gaande komt men in de garde m anger m et de koude pantry. De naar hart schip ge­ keerde k an t van al deze ruim ten wordt afgesloten door lage gekoelde kasten m et een totale lengte van ca. 14 meter. De andere zijde van de keuken, aan bakboord dus, wordt in beslag genomen door achtereenvolgens de pannenwasplaats, de aardappelschilruim te, de bordenwasserij en de wijnbar. In de aardappelschilruim te staan opgesteld 2 schilmachines en 1 schrapmachine, de bordenwasserij is uitgerust met een volautom atisch werkende 3-tanks bordenwasmachine met droogtunnel. H et gebruikte vaatw erk wordt aan de ene zijde van de m achine in bakken op een transportband gezet, passeert dan de wasser en de droogtunnel, zodat aan de andere zijde het geheel schone en droge vaatw erk u it de machine komt. De slagerij en de viswerkplaats liggen iets buiten de keuken­ ruim te nl. achter de break aan bakboordzijde. Beide ruimten zijn uitgerust m et grote koelkasten, waarin vlees en vis tijde­ lijk kunnen worden bewaard. De eerste klas keuken op het Boven Promenadedek heeft een elektrisch fornuis met 8 kookplaten en 2 ovens, een kipbare elektrische braadpan en een stoomwarmtafel in het warme ge­ deelte, de ko ffiepantry is voorzien van 2 stoomkoffiezetmachines en een elektrische toastmachinc, een kleiner type borden­ wasmachine staat opgesteld in de bordenwasserij. Verder treft men in deze keuken aan aanrechten, werktafels, koelkasten en kleine keukenmachines. Soortgelijke uitrusting treft men eveneens aan in de bemanningskeuken, w.o. een elektrisch fornuis met 18 kookplaten,

een kipbare elektrische braadpan en een batterij van 3 stoomkookpotten. Alle fornuizen, ovens, braadpannen, friteuses zijn in roest­ vrij staal uitgevoerd en zijn aangesloten op het 440 volt draaistroomnet. Aan de uitvoering van het elektrisch gedeelte zijn bijzondere eisen gesteld, alle elektrische apparaten hebben Lloyds- en Kema-keur. De totale aansluitwaarde van de in de keukens opgestelde apparatuur bedraagt meer dan 460 kW . Vanzelfsprekend voldoen de gehele keukeninrichting en de uitrustingen van pantries aan de hoogste eisen op hygiënisch gebied: behalve alle kookapparatuur zijn ook alle w arm tafels, aanrechten, wasbakken, bovenbladen van w erktafels enz. u it­ gevoerd in roestvrijstaal. Alle wasbakken w aarin eet- en d rin k ­ gerei wordt gewassen zijn dubbel uitgevoerd en voorzien van stoominjecteurs, zodat alle delen in kokend w ater kunnen w o r­ den nagespoeld. Tot slot zij vermeld, dat de toeristenklas keuken en de eerste klas keuken geheel voorzien zijn van een stalen plafond dat in wegneembare panelen is aangebracht. Behalve de reeds beschreven keukens treft men op verschil­ lende dekken bars en pantries aan ten behoeve van de passagiers en de bemanning, nh: Op het Brugdek de pantry voor de messroom officieren en een kleinere pantry naast de passagierslift aan bakboordzijde vóór voor bediening van de kapitein en zijn gasten. Op het Boven Promenadedek in de Rooksalon eerste klasse een open bar met aansluitende barpantry. Op het Promenadedek een bar naast de Rooksalon toeristen­

klasse met aansluitende barpantry, een dekpantry nabij het achter-trappenhuis aan stuurboordzijde, de Oceaan bar naast de Lounge en een service bar aan bakboord tussen de Cardroom en de M orninghall in gelegen. Voor de bediening van de passagiershutten bevindt zich in elke bedieningssectie op de verschillende dekken een stewardstation en een service station met slipshoot. De grote bemanningseetzaal op het B-dek achter heeft een p an try welke aan de bemanningskeuken grenst. A lle pantries en service bars hebben roestvrij stalen aanrech­ ten en zijn naar gelang van hun bestemming voorzien van koelkasten, w arm platen en eventueel koffiezetmachines. De stewardstations zijn alle uitgerust met een roestvrij sta­ len aanrecht met wasbak en enige bergkasten. A lle messrooms voor de bemanning zijn uitgerust met roest­ vrij stalen aanrecht met wasbakken en een elektrische warm plaat. I n r i c h t i n g van d e wasserij Evenals op andere grote passagiersschepen moet op de Sta­ t e n d a m de gehele scheepswas aan boord behandeld worden het­ geen betekent, dat dagelijks duizenden stuks linnengoed en kleding moeten worden gewassen, gedroogd en gestreken. A an­ gezien het bedrijf in een wasserij zeer arbeidsintensief is, is ge­ tracht door het toepassen van de modernste arbeidsbesparende wasserij- en strijkerijm achines zoveel m ogelijk de personeels­ kosten te verlagen.

De wasserij met annex de strijkerij, de linnenbergplaats en de kleermakerij zijn gelegen op het C-dek achter ruim 3 rond­ om een groot portaal dat via een brede trap vanuit de dienst­ gang op het B-dek toegankelijk is. In dit portaal wordt het vuile wasgoed door het personeel afgegeven aan de wasserij waar het na het merken in twee grote 6-vaks wasmachines wordt gewassen, geweekt en gespoeld. Daarna wordt het ge­ centrifugeerd in twee tolcentrifuges, elk met een capaciteit van 100 kg droge was. Het wasgoed dat door het centrifugeren in elkaar geperst zit wordt vervolgens uit elkaar gehaald en ge­ klopt door een elektrisch gedreven klopmachine. Al naar gelang van het soort goed vindt verdere behandeling plaats in een stoommulde mangel of een roterende droogmachine voorzien van luchtverhitting. Ook het strijken en opmaken van het wasgoed geschiedt zo­ veel mogelijk machinaal, waarvoor in de strijkerij 7 persen voor verschillende doeleinden staan opgesteld, w.o. een halsboorden­ en manchettenpers, een automatische overhemdenvouwmachine, een jassenpers en een mouwenpers. Het schone linnengoed wordt opgeborgen in de linnenkamer om van daaruit verder aan boord gedistribueerd te worden. De kleermakerij is uitge­ rust met een grote kledingpers en een elektrische kleermakersnaaimachine. Voor het aanvoeren van chemicaliën en wasserijbenodigdheden is in het schot tussen de wasserij en ruim 3 een water­ dichte deur aangebracht welke verbinding geeft met de laadschacht 3.

B U IT E N V E L D SA LO N

ZONE S A T T E R '),

M ID O E N V E L O S A L O N

ZÓ N E BA T T.

B U IT E N V E L D SA L O N

ff]

RETOURLUCHT N A V ER V A R M lN G S Ö A T T E R 'J

TOEVOER VENTILATOR

MENGKAMER

P MENGKAMER

/T

f

BUITENLUCHT V E N TIL A T IE

Boten, davits en reddingmiddelen

Het schip is uitgerust met 10 aluminium reddingboten elk geschikt voor 13 5 personen, afmetingen 11,00 X 3,75 X 1,60 meter, uitgerust met handvoortstuwingsmechanisme waarmede aan de geladen boot een snelheid kan worden gegeven van 8 km/u en 2 aluminium motorboten, elk geschikt voor 43 per­ sonen en uitgerust met een dieselmotor van 40 pk. Alle boten zijn gebouwd volgens het langsspantsysteem ge­ combineerd met dwarsspanten. De boten hebben geen lucht­ tanks maar zijn voorzien van onder de banken aangebrachte pakketten Onazote voor drijf vermogen. Om de passagiers op cruises op comfortabele wijze naar de wal te brengen is het schip bovendien uitgerust met 2 alumi­ nium cruisetenders met afmetingen 11,50 X 3,60 X 1,50 meter elk met ongeveer 70 zitplaatsen op dwarsscheepse banken. De boten zijn voorzien van een aluminium overkapping met op­ klapbare ramen in de zijde en zijn uit gerust met een 100 pk dieselmotor. Aan de buitenzijde zijn de boten beschermd door rubber berghouten. Voor de bediening van de reddingboten, motorboten en cruisetenders staan 14 stel zwaartekracht-davits, welke elk een volbemande boot kunnen bedienen. De cruisetenders en de 13 5 persoons reddingboten worden bediend door dubbele elektrische sloepenlieren terwijl de motorreddingboten worden bediend door een enkele elektrische sloepenlier. De lieren staan opgesteld op het Brugdek, zij zijn alle voor­ zien van een gesloten oliebadkast waarin de tandwielen lopen. Moeten de reddingboten te water worden gebracht, dan wordt, nadat de boot vierklaar is gemaakt, de klepschroef in de spandraad, welke de beide davitborgen in de geborgde stand houdt, losgegooid. Door de remhefboom van de betreffende lier omhoog te lichten, viert de boot af. Om er voor te zorgen, dat bij slagzij van het schip de boten aan de lage kant tegen de huid aangedrukt worden, zijn alle reddingboten voorzien van aanhaaltalies. Het embarkeren vanaf het Boven-Promenadedek kan daardoor gemakkelijk plaats vinden. Na het embarkeren worden de talies op een op de davitbaan gelaste bolder afgevierd. Alle reddingboten en de beide motorboten zijn uitgerust met lichtmetalen glijspanten. De overige reddingmiddelen zijn 15 Balsa-houten redding-

BUITENLUCHT A j

i FILTERS LEKBAK

VO O R V ER W A RM IN G S B A T T E R ') K O E L E » A T T E R ij

DRVPPELVANùCR

Airconditiuning-installatic met zóneregeling

vlotten, welke staan opgesteld op het Schoorsteendek, verder zijn er op de open dekken reddinggordels aangebracht. Voor alle opvarenden zijn met ruime reserve schuimplastic zwemvesten voorhanden. Brand bestrijdings- en brand meld installaties

Behalve de reeds genoemde beveiliging tegen brand door middel van brandschotten en branddeuren is de Statendam uitgerust met een CO-» brandblus- en automatische rookontdekkingsinstallatie, waarop aangesloten zijn alle laadruimen, bergplaatsen, lampen- en verfhut, werkplaatsen, bergplaatsen voor proviand en het postruim. In de rookontdekkingskast welke in het stuurhuis staat opge­ steld wordt optisch en accoustisch alarm gegeven bij rookont­ wikkeling in één van de aangesloten compartimenten en kan aldaar de afsluiter in de betreffende leiding worden geopend en COo worden toegelaten uit de COo-flessenbatterij. Deze bat­ terij omvat 27 CCA-cylinders, elk met 45 kg COo. Ter bestrijding van brand in de machinekamer en het ketelruim zijn deze ruimten eveneens op de COo-batterij aangesloten, door middel van 2 pilot cylinders kan de gehele batterij in een zeer korte tijd op deze ruimten geledigd worden. Naast de COv-installatie is de machinekamer bovendien uitgerust met een schuimblusinstallatie en zijn de nodige handblussers aange­ bracht. De passagiers- en bemanningsaccommodaties worden tegen brand beveiligd door een automatisch werkende sprinklerinstal­

latie, verdeeld in 24 secties. In geval dat een sprinkler in één dezer secties gaat werken wordt automatisch op de brug alarm gegeven en gaat op het in de stuurhut opgesteld alarmpaneel het lampje van de betreffende sectie branden. Voor het onder druk houden van het sprinklersysteem, staat in het ketelruim een druktank met een inhoud van ca. 500 liter opgesteld met een automatisch werkende sprinklerpomp met een capaciteit van 134 ton per uur. H et systeem w ordt onder druk gehouden door een luchtcompressor. In elke brandsectie van het schip is een brandslangenkast met brandslang en straalpijp aangebracht, één of meer handbrandblusapparaten en een elektrische handbrandmelder, waarmede in geval van brand onmiddellijk op de brug alarm gegeven kan worden. Nau tische instru in en ten De nautische apparatuur welke staat opgesteld in het stu u r­ huis, de plotkamer, de kaartenkam er en de gyrokam er bestaat uit: De elektrische en a u t o m a t i s c h e b e s t u r i n g , bestaande u it 2 compleet gescheiden uitgevoerde Sperry Two U nit gyropilot installaties, beiden geschikt voor automatisch en m et de hand sturen, compact samengesteld tot een stuurstand, bevattende een roerstandaanwijzer, voeding-, alarm - en verklikkerlam pjes en een omzetschakelaar van SB naar BB. U nit en omgekeerd. De G y r o k o m pasinstallatie Sperry MK XIV mod. 2 met 10 dochterkomp assen, De radarïnstallatic, welke is samengesteld uit Sperry M ark 3 eenheden. Deze installatie omvat een 12 voets scanner, 2 tranccivers met elektrisch op afstand bediende waveguide switch, 2 radar indicators, welke afzonderlijk of beide tezamen op 1 trancciver kunnen worden aangesloten. 1 Indicator is op­ gesteld in de stuurhut en 1 in de plotkam er, beide indicators kunnen gelijktijdig werken zo nodig op verschillende bereiken. D e Vlath r i ch t in g z o e k e r met zichtbare afstem m ing en aange­ sloten op het gyrokompas. De S pe rry-Loran installatie en d e D e c c a N a v i g a t o r voor po­ sitiebepaling op de Noord-Atlantische Oceaan resp. de W estEuropesc wateren. D e R a y t h e o n e c h o l o o d installatie type DE 102-103 m et op­ tisch aanwijstocstel in de stuurhut en registrerend apparaat in de kaartenkamer. De Sallog-installatie voorzien van „m ijlen per u u r”- en „ af­ gelegde weg”-aanwijzer. D e s l in g c r h o e k r e c o r d e r en d e f i n h o c k i n d i c a t o r van de Denny-Brown stabiliser installatie. D e Sperry roer sta nd aan wi jze rs w aarvan 1 ingebouwd in de stuurkolom en 1 geplaatst tegen het voorfront van het stu u r­ huis. H e t O b s e r v a to r m a g n e t i s c h ko m pa s geplaatst op de top van de stuurhut met spiegelaflezing boven de stuurstand. Uitsluitend ten behoeve van navigatie-doeleinden o.m. voor contact met loodsboten en eventueel andere schepen, staan in de stuurhut nog opgesteld: Een 2 M c m i d d e l f r e q u e n t t e l e f o n i e installatie, werkend in de visserijband en een 160 M c V.H.F. t e l e f o n i e installatie, w elke voor het verkeer binnen het havengebied gebruikt kan worden. Naast deze zuivere navigatie- en plaatsbepalings-instrum enten zijn in het stuurhuis nog o.m. aangebracht de diverse verklikkerpanelen van waterdichte deuren, sprinklersysteem, handbrandmeldingssysteem en de rookmeldkast.

er geen omvormers benodigd zijn, behalve voor de noodzender, welke gevoed wordt u it een 12 volt accubatterij. Ten behoeve van de passagiers is een radiotelefonie installatie opgesteld hoofdzakelijk bedoeld voor het transatlantisch tele­ foonverkeer. In een ruime telefooncel, welke in het radio­ station is gelegen, kunnen de passagiers met de wal telefoneren. Deze telefoniezender is uitgerust met een inrichting voor z.g. „geheim telefonie” waarmede de uitgezonden gesprekken on­ verstaanbaar worden vervormd, op het ontvangststation wördt deze vervorming weer ongedaan gem aakt en tot verstaanbaar geluid teruggebracht. Afluisteren van gesprekken is daardoor onmogelijk. Naast de telefoniezender is een afzonderlijke ontvangapparatuur aangebracht, waarmede het mogelijk is om z.g. éénzijbandzenders te ontvangen. H et éénzijbandsysteem heeft een voordeel boven het tweezijbandsysteem (in gebruik bij de normale omroepzenders) door een minder gevoelig zijn voor storingen en daardoor een betere ontvangst gevend. H et telefonieverkeer is z.g. duplexverkeer, dat wil zeggen, men spreekt en hoort gelijktijdig. In verband hiermede is het gewenst om de ontvangantennes zover mogelijk van de zend­ antennes verwijderd te houden. Op het achterschip zijn hier­ voor 5 ontvangantennes van een bepaalde lengte aangebracht. Van een speciale versterkerapparatuur, welke vlak bij deze ontvangantennes is aangebracht, kan een op een bepaalde fre­ quentie afgestemde versterker vanuit het radiostation worden gekozen. Het hoogfrequente signaal komt dan via een hoogfrequentkabel op de telefonie-ontvanger in de radiohut. Met dit systeem is in de p raktijk een zeer goed duplexverkeer mo­ gelijk gebleken. T o e g e p a s te kunst op d e „S t a t e n d a m ” In tegenstelling met het vervoer door de lucht, waarbij de passagier weliswaar zo geriefelijk mogelijk in de beperkte ruim te van de vliegtuigcabine wordt ondergebracht, heeft een schip door zijn grote ruim te de mogelijkheid niet alleen een veel groter aantal passagiers tegelijk te kunnen accommoderen, doch bovendien kunnen de ten dienste staande ruim ten voor het langer verblijf aan boord worden verfraaid door betimme­ ring, aankleding en stoffering op architectonisch en aesthetisch verantwoorde wijze. H et is daarom ook verheugend, dat de H olland-A m erika Lijn voor de inrichting van het bij de W erf W ilton-Fijenoord te Schiedam gebouwde s.s. Sta te nd am een aantal Hollandse interieur-architecten heeft aangetrokken, die, onder de inspi­ rerende leiding van de heer W . H. de Monchy, directeur der H .A .L., de opdracht tot het inrichten van de laatste aanwinst van de H .A.L.-vloot mochten uitvoeren.

Sf ié $

VAN FAUUKAMER S

VrtWIAMyB7 -£<■ -co.

EXPANV.E VAT

£0**8.

,

——JT00M..NAAHTUI?0,

VU!, AfcNJLUlTlNiS.'

Radiostation Het radiostation op de S ta te nd am is voor het normale telegrafieverkeer op zee uitgerust met 3 telegrafiezenders, nl. één voor de middengolven, één voor de korte golven en een noodzender. Deze 3 telegrafiezenders zijn met 2 ontvangers, een ? automatisch alarmtoestel en een automatische seinsleutel te­ tccwatchAFvoea zamen gebouwd tot een compacte unit R .C .A . type 5 U . De voeding geschiedt geheel uit het wisselstroom boordnet zodat

1 KOUDWrtRPoMPEN ?

Koel water schema

Door deze architecten, t.w . de heren Joost Schuil, Johan A. van Tienhoven, Barend van Veen, Carel W irtz en Cornelis J. Engelen, werd een groot aantal kunstenaars aangezocht, die op hun beurt de opdrachten op het gebied van vrije en toege­ paste kunst in nauwe samenwerking met genoemde architecten uitvoerden, een unieke kans om te tonen dat H olland ook op dit gebied een woordje meespreekt. De opdracht voor de betimmeringen, m eubilering en stoffe­ ring werd gegeven aan De N ijs’ M eubelfabriek te Rotterdam , die deze in hechte samenwerking m et de M eubelfabriek H. Pander N .V. te Leidschendam en de Koninklijke M eubelfabriek H . P. M utters &: Zn., Den H aag, tot volle tevredenheid u it­ voerde. Een belangrijke bijdrage leverde Gisèle v a n W a t e r s c h o o t v a n d e r G r a c h t te Amsterdam met het gobelin „A ugurium ”, w aar­ van het ontwerp door haar werd vervaardigd en hetw elk werd uitgevoerd in het atelier „H et U iltje” te Amsterdam, onder leiding van J o k e H a v e r k o r n v a n Rijseivijk. D it gobelin heeft een plaats gevonden in de Eerste Klasse Drawingroom op het Boven-Promenadedek. Gisèle v a n W a t e r s c h o o t va n d e r G r a ch t vervaardigde — aan­ sluitend op dit ontwerp — eveneens de ontwerpen voor de gedecoreerde spiegels, welke in dezelfde zaal zijn geplaatst. H an R e h m verleende zijn medewerking in de vorm van een gegoten sculptuur en enkele z.g. vol-plastieken voor de C lubroom Eerste Klasse, welke eveneens vanuit de aangrenzende Bar te zien zijn. H ij ontleende zijn motieven aan de geschiede­ nis van Schouwen en D uiveland en de strijd der Hollanders tegen de zee. R u d y R o o y a c k e r s vervaardigde het in brons gegoten scherm in het Restaurant Eerste Klasse „Van de vangst terugkerende vissers”. D it kunstw erk getuigt van een stille ingetogenheid. 'Pieter d e n Be st en toonde zijn kunnen en vaardigheid in een linorelief, een geheel nieuwe techniek, „De 5 werelddelen” voor­ stellende, dat één der wanden van de Smokingwaranda verleven­ digt, terw ijl P e t e r R o o v e r s de ontwerpen en uitvoering verzorg­ de van de „de jach t” voorstellende ceramieken op de wanden van de Smokingroom en de kleurrijke, fijn genuanceerde tafe l­ bladen in deze salon. Clara S c h i a v e t t o voerde in haar ateliers te Am sterdam — eveneens naar eigen ontwerp — tafelbladen uit in abstracte motieven, het oppervlak verlevendigd door ingegoten bronzen strippen. H et gobelin „A an de bron”, dat een groot gedeelte beslaat van de wand van de Anteroom (Toeristenklasse) werd ont­ worpen door Nel Klaassen en uitgevoerd in de ateliers van „De Knipscheer” te Laren. De Rotterdamse glazenier William A k k e rm e n s voerde de speelse decoratie in de A péritif (Bar, Toeristenklasse) u it, hier­ bij gebruikm akend van hout, metaal en lak om de „jenever­ boom” , welke om één der stutten van de scheepsconstructie „groeit”, u it te beelden. De verbondenheid met onze nabuurstaten in de Benelux en de U N O -gedachte w erd door de kunstenaar T h e o F o r r e r te Amsterdam in beeld gebracht in de doorgangen naar de grote feestzaal Toeristenklasse, de Lounge, welke 450 passagiers kan bevatten. In deze salon werden door C n n o v a n d e r S t e e n e te Baarn ontworpen polychrome ceramieken, de 4 jaargetijden, uitgevoerd in de ateliers van Goedewaagen te Gouda, geplaatst, evenals in geappliqueerd borduurwerk uitgevoerde, w and­ kleden van E rnée v a n d e r L i n d e n - t H o o f t te Am sterdam . Deze beide laatste kunstenaars ontwierpen eveneens de decoraties voor de in „w arerite” uitgevoerde tafelbladen. De op de Lounge aansluitende „Ocean Bar” werd met geestige tekeningen op „w arerite” verlevendigd door Frits H a s e v e l d te Am sterdam . Soortgelijke „cartoons”, welke de dorst stimuleren, zijn even­ eens op de tafelbladen aangebracht. In een gedeelte van de Cardroom (Toeristenklasse) schilder­ de R i e t K o o i m a n uit Bergen een w ereldkaart, fijn van compo­ sitie en kleur met motieven aan de landen ontleend, terw ijl de tegenoverliggende w and is voorzien van een gobelin van de

hand van C u n o v a n d e r Steene, hetwelk werd uitgevoerd in de ateliers van E d m o n d d e C n ei id t te Baarn. In de vestibule vóór de Lounge zijn de krachtige marmermozaieken, voorstellende de dag en de nacht, te bewonderen van Frans B o u h u i s te Zandvoort en in de op deze vestibule u it­ komende „O bservatory” 4 wandschilderingen op hout, de vier winden uitbeeldende, waarmede N el Klaassen een ander facet van haar kunnen belicht. H ierbij past zich het gepolychro­ meerde relief van N i c o Nagl er , de ontdekking van Amerika voorstellend, wonderwel aan. Lager in het schip lig t de grote Toeristenklasse-Eetzaal, waar, tegen de „casing” -wanden, de glazenier William Akkermans zijn in grote lijnen gehouden glasreliefs plaatste, welke tropi­ sche landschappen voorstellen, terw ijl de in Parijs wonende Cesar D o m e l a N i e u w e n h u i s rondom de klok een abstract lijnen­ spel in m etaal ontwierp en uitvoerde. Van een bijzondere fijnheid zijn de voor de vestibule van de Eetzaal bestemde bronzen beeldjes van G e u r t B r i n k g r e v e te Amsterdam, culinaire geneugten uitbeeldend. Onder deze Eet­ zaal lig t het Bioscoop-theater, dat in rustige kleuren werd gehouden, daar het tevens voor Godsdienstoefeningen zal wor­ den gebruikt en w aarin het altaar van de Rooms-Katholieke Eredienst door sam enwerking van meerdere kunstenaars tot stand kwam . De C ru cifix en de beide zijluiken van Maria, Sterre der Zee en St. Cristofoor, de Beschermheer der Reizenden, werden door A ut oi i Win kel te Dordrecht vervaardigd, terwijl zijn vrouw, m e v r o u w Maria W in ke l- H en dr ik s de altaardwaal en het antependium ontwierp en uitvoerde. De kandelaars in gedreven zilver van de edelsmid J a n R o t te D elft. De achterwand van het theater is verlevendigd m et een ab­ stracte metaal-compositie. De abstracte glasdecoratie in het Zwembad werd door Akkerm ans ontworpen en met bijzondere zorg en technisch knap uitgevoerd in de ateliers van Van T e t t e r o d e te Amsterdam. Deze toepasselijke versiering beeldt het leven onder de zee­ spiegel uit. Een glazen wand welke de afsluiting vormt, werd met vissen en wieren gedecoreerd door de glazenier Dick ten H o e d t te Am sterdam . Nog vele andere kunstenaars verleenden hun medewerking voor de decoratieve ontwerpen voor de verblijven van de offi­ cieren en bem anning, zoals A g n es Canta te Rotterdam, T o o n K o s t e r te Noorden, H. F. Biel in g te Rhoon, O t t o C r a m e r te Uden, J a n Makkes te Santpoort, Piete r S t ar r c ve ld te Amster­ dam, G er v a n l e r s e l en Nicolaas A. F. W it t e m a n . Kleinere opdrachten werden verleend aan m e v r o i v w Cornelia L e e f l a n g te Rotterdam , O t t o C r a m e r te Uden, J a n R o t te D elft en m e p i j f r o u w G er d a R u bi n st ein . K leurrijke glasornamenten van Venetiaanse kunstenaars wer­ den voor verlichting van de Lounge toegepast. Hiervoor ver­ leenden de ateliers van A r m a n d C. H. Aarsen te Rotterdam bemiddeling. H et speciaal geweven Theatergordljn, naar ontwerp van H a n Polak, w erd vervaardigd in zijn ateliers „H et Paapje” te Voorschoten. V an zijn hand zijn ook de beide ronde handge­ knoopte tapijten in de Drawingroom Eerste Klasse. Ook de ateliers Kinheim te Beverwijk vervaardigden handgeknoopte tapijten, o.a. voor de Ocean Bar en de Anteroom (Toeristen­ klasse). Als een posthume hulde aan de schilder Adriaan Lubbers, die voor m edewerking was aangezocht en op een studiereis in Ame­ rika overleed, w erd in één der vestibules een glas applique ge­ plaatst naar een door hem geschilderde impressie van New York. A m erikaans c o m m entaa r „U ltram odern binnen een conventioneel casco” is de beste wijze van betitelen van de kenmerken van het 23.000 ton meten­ de passagiersschip S t a t e n d a m van de H olland-Am erika Lijn, dat een van de eerste grote schepen is, dat in het begin van 1957 is opgeleverd. In de eerste plaats bestemd voor de Noord-Atlantische route van Rotterdam naar New York via Le Havre en

Aircanditioniugsct en brand blus [urm p

Southampton, kan dit schip 871 passagiers vervoeren in de toeristenklasse en 84 in de eerste klasse. Deze laatsten zullen de beschikking hebben over superluxueuse hutten op het bovenste promenadedek en gewone luxe hutten op het achterbrugdek aan BB-zijde, waarbij de rest van dit dek bestemd is voor de dekofficieren en werktuigkundigen. Een beperkt aantal eerste klasse passagiers wordt vervoerd op een wijze, die hoofdzakelijk voor de toeristenklasse geldt, natuurlijk overeenkomstig de eisen van de Transatlantische Passagiers Conferentie. H et schip biedt ook, in geval dat een aantal kruistochten moet worden gem aakt, accommodatie voor passagiers die een hoger tarief wensen te betalen. De plaats van deze luxe accommodatie, zeer hoog in het schip, m aakt het gemakkelijk het schip gedurende kruistochten in een één-ldassig schip te transformeren en het w ijk t af van het systeem hetwelk door de Svenska Amerika Linien en de Cunard Line werd ge­ kozen, waarbij de eerste klasse zich vóór de toeristenklasse bevindt. Een e e u w o n d e r v i n d i n g m e t de ze vaart. Zoals de eigenaren zelf zeggen, beschikken zij over vaarondervinding van bijna een eeuw en men mag gerust aannemen, dat deze ervaring ten nutte is gem aakt bij de inrichting van het schip dat een traditionele naam voert. De vorige S t at e nd am , deels in Belfast en deels in Rotterdam gebouwd, was een b ij­ zonder fraai schip en een der eerste in de wereld dat uit gerust was met waterpijpketels en een dieselelektrisch krachtstation voor de aandrijving der hulpw erktuigen. Door vijandelijke actie werd dit schip in Rotterdam verwoest tijdens de eerste dagen van de invasie in N ederland in 1940. Bij de nieuwe Statendam bestaat de voortstuwingsinstallatie uit stoom turbi­ nes met tandwielreductie, waarvoor de stoom geleverd w ordt door waterpijpketels en een en ander bevindt zich midscheeps, hetgeen resulteert in een zekere onderbreking van anders geheel ineenlopende passagiersdekken door ketelhuis- en machinekamerhoofden en luchtkanalen. Het schip is modern van u iterlijk met een bekvormige boeg en een kruiserachtersteven, in de bovenbouw gebogen beglazing, een enkele gestroomlijnde mast en een gestroomlijnde schoor­ steen. Men heeft niet getracht de reddingboten weg te werken in de zijden van het schip, zoals dit bij de nieuwe Orientschepen het geval is en het is in deze dagen interessant conventionele laadpalen en laadbomen te vinden ter bediening van de laad ­ ruimen in het voorgedeelte van het schip. Er is veel in het uiterlijk van het schip dat aan de succes volle eerste en toeristenklasseschepen K y n d a m en' Maasdam herinnert, welke schepen in feite omgebouwde vrachtschepen en veel kleiner waren. De nieuwe Statendam gelijkt in zoverre op de K y n d a m en de Maas­ dam, dat het volledig airconditioned is.

Er zijn verschillende belangrijke kenmerken van de inrich­ ting der accommodatie, die de Statendam van andere schepen onderscheidt. Een kunstenaarsimpressie van het schip op zee, uitstekend uitgevoerd, laat een glazen constructie zien aan de voet van de gestroomlijnde mast boven de navigatiebrug. Dit is een foyer voor de toeristenklasse met toegang tot een sportdek voor deze klasse onm iddellijk achter deze glasconstructie, een inrichting die herinnert aan die, welke men op de Empress o f Britain vindt. De gebogen glasconstructie bevat ook een kin ­ derkamer van zulke afm etingen en zó volledig uitgerust, dat dit vrijwel als een record kan worden beschouwd, zelfs op een Nederlands schip en de Nederlandse schepen staan bekend om de grondigheid waarmede zij aan de voor kinderen te stellen eisen voldoen. Achter het toeristensportdek bevindt zich de schoorsteenopbouw met hondenkennels aan BB-zijde en weer daarachter het eerste klasse sportdek. De beide sportdekken bevinden zich in een gedeelte van het schip dat, wanneer het niet in gebruik is voor overtochten over de Atlantische Oceaan bij gemiddeld weer, geen verloren ruimte betekent, doch gem akkelijk toegankelijk is wanneer het schip op kruisvaart in de tropen is. Onder het sportdek bevindt zich het reeds genoemde brug­ dek met aan de achterzijde aan BB eerste klasse hutten. Aan het vooreinde, in een gang met deuren ter hoogte van het brug­ dek, welke toegang geven tot de appartementen der officieren, bevindt zich de trap welke van de foyer naar de sportdekken onder het hoofddek van de toeristenklasse voert. Deze trap bevindt zich in een schacht door het eerste klasse dek, dat be­ kend is als het Bovenpromenadedek. N u de S ta te nd am voltooid is en de vrienden van de H .A.L. gelegenheid hebben gehad het schip te bezichtigen, zullen zij unaniem toestemmen, dat het bovenpromenadedek en het pro­ menadedek, die respectievelijk salondekken zijn voor de eerste klasse en de toeristenklasse, wat planning voor enig transatlan­ tisch schip tot nu toe ontworpen betreft, dat ook op kruisvaart kan gaan, zonder weerga zijn. H et bovenste promenadedek heeft aan het achtereinde aan BB een klein eerste klasse restaurant met 87 zitplaatsen, hetgeen doet denken aan dat op de B e r g e n s f j o r d van de Norske Am erika Linje. Dit restaurant wordt bediend vanuit een kom buis-pantry aan dezelfde zijde. Op deze plaats van het schip bevindt zich aan SB-zijde een bar en een gezelschapszaal, waarbij de bar van hetzelfde verdekte type is als op de K y n d a m en Maasdam. Daarachter bevindt zich een appartement, bekend als salon, voornamelijk kenbaar aan twee cirkelvormige ruim ten aan de achterzijde resp. aan BB en SB. Aan de buitenzijde zijn trappen naar het brugdek en aan de binnenzijde van deze trappen bevin­ den zich de beide achterste laadpalen. Vóór de eerste klasse

Radio hut

eetzaal en gezelschapszaal bevinden zich de eerste klasse hutten, een blok luxe suites en aan de voorzijde, waar het promenade­ dek met glas is afgeschut, bevindt zich de schacht welke naar beneden naar het dek van de zich onmiddellijk daaronder ge­ legen salons der toeristenklasse leidt, met deuren die het, indien verlangd, mogelijk maken de trap naar het bovenste prome­ nadedek open te stellen. Het voorste einde van dit bovenbouwdek is 160 ft. vanaf de boeg gelegen. Schitterende apartementen H et promenadedek zelf is met glas afgeschut over tweederde van de lengte van het schip en bevat een aantal appartementen die w erkelijk „schitterend” mogen worden genoemd. H et voor­ ste compartiment, met gebogen front, dat uitzicht heeft over het bakdek, wordt terecht het observatorium genoemd. Er is bepaald geen gebrek aan tafels en stoelen. De passagiers wordt alleen het uitzicht benomen aan de uiterste uiteinden van dit dek, alwaar zich een compartiment bevindt met een trap naar het met glas afgeschutte eerste klasse promenadedek. Achter Wasserij het observatorium vindt men de bibliotheek en de H .A.L. staat er voor bekend dat deze bibliotheek benevens de schrijfsalon prima zijn ingericht. Daarachter bevindt zich de hoofd­ verdiept gedeelte in het midden, hetgeen een uitstekend effect foyer met kaartkam er aan BB en wat bekend staat als de sorteert doordat het een grotere indruk van de afm eting geeft „Ocean Bar” aan SB. Dit is een groot appartement en wordt eveneens gekenmerkt door twee cirkelvormige constructies, een dan normaal het geval zou zijn. Het achtergedeelte van de eetzaal is eveneens onderbroken door de machinehoofden, het­ aan elk einde. Er bestaat geen tw ijfel aan, dat knap gebruik is geen betekent, dat er twee betrekkelijk smalle gedeelten zijn gem aakt van cirkels en cirkelgedeelten bij de lay-out van dit aan het achtereinde daarvan. De kombuizen en pantries bevin­ schip. den zich achter de eetsalon en niet daaronder, zoals op de Achter de foyer bevindt zich een zeer grote lounge, w aarvan N i e u w A m s t e r d a m . Een bijzonder belangrijk punt is de grote de afmetingen alleen worden onderbroken door het ketelhoofd, foyer die uitkom t in de eetzaal en de prachtige trap met liften dat door het allerachterste gedeelte loopt. Er zijn ook aparte aan elke zijde daarvan. gezelschapszalen aan SB en BB. Achter het ketelhoofd vindt Op een passagiersschip waarop de idee van bediening in men nog een foyer en daarachter dan het machinekamerhoofd restauraties wordt doorgevoerd, kan niet voldoende aandacht en de ventilatieruim te, met aan BB nog een bar, aangeduid als worden geschonken aan de entree van de eetzaal. U iteindelijk de „A pperitief”, benevens aan SB een lounge, dienende als kan dit zeer veel bijdragen tot de populariteit van het schip. wachtkamer. Het hoofddek, het A-dek, het vooreinde van het B-dek en Zeer doordacht in dit gedeelte van het schip zijn de toiletten het voorste einde van het C-dek staan geheel ten dienste van voor heren aan BB en voor dames aan SB, een faciliteit die men de toeristenklasse. Er zijn uitstekende foyers op het hoofddek, vaak in de meest moderne passagiersschepen mist. Achter het hetwelk het inschepingsdek is met winkel en kantoor voor de machinekamerhoofd bevindt zich een grote pantry, w aarachter adm inistrateur. een zeer grote rooksalon met veranda. De salons voor de toe­ ristenklasse strekken zich over de gehele breedte van het schip uit van de voorzijde van de bovenbouw tot aan het vooreinde Onderaannemers s.s. Statendam” van het machinekamerhoofd. De met glas afgeschutte prome­ Techn. H andelsondern. J. v. A ltena, Bussnm: Vaatwasm achines nade loopt naar achter voorbij de warande-rooksalon, alwaar N ed. A lum in ium M ij. N .V ., U trech t: A lum inium men een open dekruimte vindt met een openlucht zwembad M etaalw arenfabi\ en Kopergiet. H et Anker, H ardinxveld: Z ijlichten A .S.E .C ., N .V ., IJsselmonde: Schilderwerk, ontroesting met windscherm. Met vol vertrouwen kan worden gezegd, dat niet één van M ij. V an Berkels Patent N .V ., R otterdam : Vleessnijmachines de 871 passagiers in de toeristenklasse ooit zitplaats te kort zal Brown Brothers E ngland (¥ m . C. Grootenhuis, R o tterd am ): D enny Brown Stabilisators hebben, hoe vol het schip ook is geboekt. H et gebruik van de volle breedte van het schip voor bepaalde salons dient ten zeer­ D eurenfabriek B ruynzeel N .V ., Zaandam: Deuren ste te worden toegejuicht en ook de N i e u w A m s t e r d a m was Crane P ack in g L td ., England (¥ m . C. Grootenhuis, R o tte rd am ): P akkin g voor hoofd- en hulpcondensors reeds zodanig ingericht. De ontwerpers van de S ta te nd am hebben duidelijk gevoeld, C onvair, A m sterdam : Bekledingsstoffen dat bij de normale transatlantische vaart, wanneer het schip Fabr. v. P laatw erken v/h W ed. H. van D am , Bolnes: Branddeuren, Luchtkappen airconditioned is, de open dekruim te vrijwel ongebruikt zullen zijn en dat zelfs van de met glas afgeschutte promenaderuimten N .V . D avit C om pany, U trech t: D avits Kon. D em ka Staalfabrieken N .V ., U trech t: A chtersteven, toneelslechts een beperkt gebruik wordt gemaakt. zaalspanten Een ander te vermelden punt is, dat de bioscoop of schouw­ burg, welke normaal in de salonruimten wordt gevonden, zich D rysdale & Co. L td ., England: Verschillende pompen hier beneden op het C-dek, in de hartlijn van het schip, be­ Dunlop N .V ., A m sterdam : Semtex vloeren vindt. H et is een uitzonderlijk appartement met 332 zitplaat­ Firm a J. van D uyn , R otterdam : Stoelen en stoffering sen, een groot toneel en-een projectiecabine. Op het vóór-D-dek N .V . Econosto, R otterdam : A fsluiters en fittin g s Ericsson Telefoon M ij. N .V ., R ijen : Telefooninstallatie bevindt zich een binnenzwembad en een gym nastiekzaal. Behalve de bescheiden eerste klasse eetzaal op het bovenste N autisch T echn. H andel M ij. P. J. Feteris N .V ., Den H aag: Sperryu itru stin g promenadedek, is er de hoofdeetzaal voor de toeristenklasse op N .V . v/h Gebr. Figee, H aarlem : Ankerspil en kaapstanden het B-dek. Deze strekt zich uit over de volle breedte van het schip. De eetsalon van de toeristenklasse heeft 524 zitplaatsen, F orm atith, R otterdam : Vloerbedekking waardoor de m aaltijden in twee étappes moeten worden ge­ C. v. d. Giessen’s W erktuigen fab riek N .V ., Krimpen a/d IJssel: Laadlieren nuttigd, wanneer het schip volgeboekt is. In deze zaal is een

„

Firm a D. Glastra, Amsterdam: Aardappelschilmacliine Griscom-Russel, U.S.A.: Zeewaterverdampers Kon. Nederl. Grofsmederij, Leiden: Ankers en kettingen N .V . W erf Gusto v/h Fa. A. F. Sm ulders, Schiedam: Laadpalen M . de Haan C .V ., Rotterdam : Stoomlichten A . H elffer N .V ., Amsterdam: W arerite H ertel & Co. N .V ., Rotterdam : Isolatie in machineruim te en aan dek N .V . H obart, Rotterdam : Machines voor keukens, pantries, enz. H olim a, Amsterdam: Bailey pneumatische regeling H outtuin-Pom pen N .V ., U trecht: Verschillende pompen Intern. N avigatie Apparaten N .V ., R otterdam : Decca n avigato r Ingenieursbureau Ir. J. Janszen, Den H aag: Electromotoren en regelapparatuur N .V . Arnold Kalmeyer, Den H aag: Deegmachines N .V . Gebr. Kam, Rotterdam : Riooltankinstallatie Kennemer Machinefabriek ( f m . C. Grootenhuis, R o tterd am ): Ventilatiekokers machinekamer Kleinschanzlin, D uitsland: Zoetwatersysteem H . H . de Klerk & Zn., R otterdam : Stoffering J . C. Klütgen, Rotterdam : Bedden Techn. Bur. Kobach N .V ., R otterdam : Room ijsinstallatie en koelers Kockums A.B., Zweden: L uch tfluit K olff & Co., Rotterdam : Koelinstallatie Koopman & Co. N .V ., Am sterdam : „De L aval” separatoren en SAL-log Laurence, Scott & Electromotors L td ., England (Ing. Bur. Ir. J . Jans­ zen, Den H a a g ): motoren. C .V . v/h G. v. Lent & Co., R otterdam : Tegels Linoleum, Krommenie: Linoleum en C olovinyl N .V . Ind. & Handel M ij. A. N. de L in t, Den H aag: Zwembaden Lips’ Scheepsschroeven gieterij N .V ., D runen: Schroeven Mac Gregor Comarin H olland N .V ., Am sterdam : Stalen luiken M .A .N ., Augsburg, D uitsland (N .V . Rollo, Den H a a g ): Nooddieselgenerator M arja, N .V ., U trecht: K eukenuitrustingen M ather & P latt Ltd., England (¥ m . C. Grootenhuis, R o tterd am ): Sprinklerinstallatie H . P. M utters & Zn., Den H aag: Betimmeringen en stoffering N .E.L.F. Paintwork L td., Groningen: Sterraplastiek N ieaf, U trecht: Meetinstrumenten en roerstandaanwijzers De N ijs’ Meubelfabriek, R otterdam : Betimmeringen N .V . Observator, Rotterdam : N autische uitrusting Oostwoud Fabrieken, Franeker: U itru stin g voor operatiekamer en consultatiekam er N .V . Otis Liften & Roltrappenfabriek, Amsterdam: L iften H . Pander &.Zn. N .V ., Den H aag: Betimmeringen en stoffering

NIEUW E U ITG A V E N N acht d-er verschrik king. De onder­ gang van de T itanic, door W alte r Lord. U itgever: C. de Boer Jr. te Am sterdam . Prijs gebonden f 9,5 0. D it boek bevat de beschrijving van het vergaan van de T itanic in de nacht van 14 op 15 april 1912. N a niet minder dan vier w aarschuw ingen van diverse schepen opge­ vangen te hebben loopt het schip te 23.40 u ur toch op een ijsberg en zinkt te 2.20 uur. W ie van de ouderen herinnert zich deze ver­ schrikkelijke gebeurtenis niet en hoe kan ons dit nog diep ontroeren wanneer w ij aan deze catastrofe terugdenken. „Nader m ijn God tot U ” en „het drijvende paleis d at is ver­ gaan al op zijn eerste reis”, klinken ons nog in de oren. Een schip w aarvan gezegd werd: „God zelf kan dit schip niet laten zinken” vergin g inderdaad op zijn eerste reis. Men w eet nog nooit precies hoeveel mensenlevens deze scheepsramp heeft geëist. Sommigen zeggen 163 5, Het Amerikaanse H of van Onderzoek 1517, de Engelse Raad voor de

Philips Gloeilampenfabriek N .V ., Eindhoven: V erlichting N .V . Pieterman G lasindustrie, Schiedam: Spiegels en ander glasw erk N .V . Ing. Bur. Ir. P. J. Plaisier, Den H aag: MAAG tandw iel-reducties N .V . Profiltra, Am sterdam : M arini te Radio Holland N .V ., A m sterdam : R adio-com m unicatie-installatie en Echolood R aw i Fabr. v/h C. Radem aker & Zn., W inschoten: Bedden M achinefabriek Reineveld, D elft: W asserij-inrichting „Beplato” N aam platen-industrie, Soesterberg: N aam -, letter- en nummerplaatjes Van Rietschoten & Houwens N .V ., R otterdam : Electrische installatie F. J. Saris & Zn., R otterdam : Ramen Sa val Apparatenfabriek C .V ., Bréda: Rookgas verklikker en C 0 2installatie Serck Tubes L td., England (A . Th. de Jong, R o tterd am ): Pompen voor smeeroliesysteem Scherm uly Pistol R ocket Apparatus Ltd. (W m . C. Grootenhuis, R o tterd am ): L ijnw erp-apparatuur J. L. H . Smits & Co., W apenveld: Huidverfcomposities N .V . Electrotechn. Industrie v/h W m . Sm it & Co., Slikkerveer: Generatoren Spliethoff, Beeuwkes & Co. N .V ., R otterdam : W erkplaatsm achines R . S. Stokvis & Zonen N .V ., R otterdam : Sanitair J. Stone & Co. L td., England (W m . C. Grootenlvuis, R o tte rd am ): W aterdichte deuren Stroomer’s Handelsondern., R otterdam : Goodwill schuim rubber N .V . Ned. A irconditioning M ij. Gebr. v. Swaay, Den H aag : A ircon­ ditionings- en ven tilatie-in rich tin g Technisch Bureau voor Nederland, Amsterdam: D rink- en w asw ater­ pompen Tollens & Co., R otterdam : Verven Todd Oil Burners L td., England (Tas & Co., A m sterdam ): Oliestookinrichting N .V . L. Trost & Co., R otterdam : Vynide en Perstorp United Filters Engineering Comp. Ltd., Engeland: W aterfilters Verhoef, A lum inium Scheepsbouw Ind. en M etaalw arenfabr. N .V ., Aalsmeer: Reddingboten, ladders Rubberfabriek Vredestein N .V ., Loosduinen: R ubber vloerbedekking G. N . W eir L td., Engeland (Ger. de B ruyn, R o tte rd am ): Voeding-

s y sternen N .V . Werkspoor, A m sterdam : Turbines voor aandrijving generatoren N .V . M etaalwarenfabr. W ilm eta, R otterdam : U itru stin g Bars Fa. A. van W oerkom, Schiedam: Litho silo vloerbedekking Woods of Colchester L td., Engeland (V anandel N .V ., R o tterd am ): V entilatoren voor machinekam er en ketelruim ten

Scheepvaart 1503, het Engelse H of van On­ derzoek 1409. H oewel men aanvankelijk aan de aan­ varing w ein ig aandacht schonk, bleek het schip toch spoedig enigszins te hellen door het binnenstromend w ater. De schrijver, wiens vader kapitein was op een schip dat tijdens de ramp de T itan ic passeerde, is door deze ramp geobsedeerd ge­ raakt. H ij speurde alles na w at hij over het ongeluksschip te weten kon komen; hij be­ zocht alle passagiers en bemanningsleden die er het leven af brachten; hij verzamelde feiten over hen die m et dit fiere schip ten onder gingen. En deze schat van authentieke inform atie heeft hij zo objectief en tegelijk zo ju ist aaneengeregen, dat als het ware een ooggetuigeverslag is ontstaan beter dan men zich kan indenken. Men moet dit boek lezen. De schrijver heeft d it veelomvattende w erk met de meeste accuratesse verricht en hem kom t grote lof toe. Ook de vertaler geniet onze w aardering H et boek eindigt m et een aantal foto’s betreffende de T itanic, w aar­ onder een van de bouwer, Thomas Andrews.

Lijst v a n s c h e p e n v a r e n d e o n d er N ederlandse v la g , t h u is b eh o ren d e in N ederland, d e N ederlandse A n tillen en Suriname, op 1 jan uari 1957, U itg. Staatsdrukkerij Den H aag.

en

U itgeversbedrijf,

D it boekje is bew erkt door het H oofd­ kantoor van de Scheepvaart-Inspectie, het bevat in alfabetische volgorde n aar de roep­ namen, de namen van alle schepen, aan welke een roepnaam is gegeven. V an alle in de schepenlijst aan te brengen aanvullingen en w ijzigin gen w o rdt m aande­ lijks een opgave (supplem ent) gepubliceerd. Voor het gebruik der roepnamen dient men instructie te raadplegen van het in ter­ nationaal seinboek. In drie hoofdstukken komen achtereen­ volgens Nederland, de N ederlandse A n tillen en Suriname aan de beurt, onderverdeeld weer in Rijksdiensten, koopvaardijschepen en landsvaartuigen.

Tube

S elec t io n

G uide

1956-1957,

Philips Technische Bibliotheek, samen­ gesteld door Th. J . Kroes. Prijs f 4.90. H et doel van d it boekje is om de gebruiker van electronische buizen in staat te stellen snel te bepalen w elke buis in verschillende gevallen de voorkeur verdient. D aarvoor be­ v a t d it boekje verschillende tabellen, w aar­ aan een en ander kan worden ontleend. De teksten van de tabellen werden eenvoudigheid'shalve u itsluiten d in de Engelse taal ge­ d ru k t, vertalin gen hiervan in het Frans, D uits en Spaans volgen o nm iddellijk achter de in leidin g, die in deze en nog andere talen is op genomen. H et boekje is te verk rijgen bij M eulenh o ff & Co. N .V ., B eulin gstraat 2 -4, A m ­ sterdam .

T u b e s f o r Computers, Deel XII, Philips Technische Bibliotheek. Prijs ƒ 4 .9 0 . H et in de Engelse taal geschreven boekje bevat 52 p agin a’s m et 59 afbeeldingen tu s­ sen de tekst. Gedurende de laatste decennia heeft de toepassing van electronische buizen toepas­ sing gevonden in een gebied w aar d it voor­ heen nog nim m er geschiedde. Een voorbeeld daarvan is de electronische com puter, die bewezen heeft een u iterst w aardevolle ex­ pediënt te zijn bij rekenkundige bewer­ kingen, boekhouding en andere adm inistra­ tieve diensten. Bij m assaproductie w o rdt een toenemend gebruik gem aakt van computers voor het regelen van het fabricageproces. H et boekje is v erk rijg b aar bij M eulenh off & Co. N .V ., B eulin gstraat 2 -4 , A m ­ sterdam . U.H.F. T u b es f o r C o m m u n i e a tion a n d M easurittg E q m p m en t. D it boekje, in de Engelse taal, behandelt de electronische ap p aratuur, die meer en m eer op uitgebreide schaal toepassing vindt. Bij al deze toepassingen is het gebruik van radiogolven in het decim eter- en centim eterbcreik om verschillende redenen im peratief. H et betekent verdere uitb reidin gsm o gelijk­ heden voor de conventionele buizen m et hun

b etrek kelijk eenvoudige en betrouw bare u it­ voering en hun bekende circu ittech iek . Door de toepassing van de cen tim eter golven w erd het ech ter nodig h uistypen te ontw erpen, die fundam enteel zowel in o n t­ werp als in co n structie van de conventionele buizen afw ijken . De tek st van d it goede boekje is v erlu ch t m et 76 afbeeldingen en een en ander is v e r­ k rijgb aar bij M eulenhoff & Co. N .V ., B eu­ lin g straat 2-4, A m sterdam . Bestevaer M ichiel, Schipper n aast God, door P. van der Leeden. U itg av e van J . H . K ok N .V . te Kampen. Prijs gebonden ƒ 9 ,7 5 . ( D it bijzonder interessante boek w erd u it­ gegeven m et een ruim e subsidie van h et G em eentebestuur van V lissingen mede te r herdenking van de 3 5 0e geboortedag van A dm iraal M ichiel Adriaanszoon de R u y te r. In d it ruim 300 p ag in a’s tellende w erk , voor­ zien van verschillende reproducties, h eeft de schrijver getrach t ten eerste een voor ieder begrijpelijke levensgeschiedenis te geven; ten tweede een antw oord te geven op vele vragen ten aanzien van het leven van de zeelieden aan boord der schepen onder D e R u yters bevel, de bediening van de toen in gebruik zijnde wapens, de medische verzorging, zo­ w el aan boord als aan de w al, de sociale voor­ zieningen enz. en ten derde vooral te w ijzen op het verheugend feit, d at A d m iraal De R u y te r door z ijn eenvoud en levend geloof er voor bew aard is gebleven, dat de roem hem n aar het hoofd steeg, al heeft ook hij g elu kk ig zijn fouten en gebreken gehad. De schrijver is hiermede uitsteken d geslaagd. D it boek is van het begin to t het einde Zeer boeiend en leerzaam en geeft gedocum enteerd een groot gedeelte van het leven en w erken van deze grootste adm iraal. P laatsruim te ontbreekt ons, anders zouden w ij in deze recencie hele p agin a’s overnemen, teneinde de lezers beter en duidelijker de b elan g rijk ­ heid van d it boek bekend te m aken. L aat d it dan voldoende aanm oediging to t aan­ sch affin g zijn . De sch rijver verdient de hoogste lo f en grootste dank voor z ijn w erk.

Onassis, zegevierend op zeven zeeën, door Joachim Joesten, vertaald door M argot Bakker. U itgevers: N .V . LeiterN ypels te M aastricht. Prijs gebonden ƒ 8,90. Een buitengewoon goed geschreyen boek van de opwindende levensgeschiedenis van de Griekse reder Onassis, die in pl.m . 30 jaar zich w ist op te w erken to t ’s-werelds m ach­ tigste reder. Z ijn fantastische plannen en daden roeren de pers in de gehele wereld en men staat verstom d over zijn grote succes­ sen. H ij vergaart zich voor zijn 5 0e jaar een vermogen van n aar schattin g $ 300.000.000 en niettegenstaande tegenw erking van di­ verse regeringen en de concurrenten hand­ h aaft hij zich n iet alleen op het m achtige niveau, doch breidt steeds u it. Zijn besluiten, voor menigeen onbegrijpelijk, blijken later in hun wereldom vattende betekenis en gevol­ gen van het grootste allure te zijn. Steeds staat Onassis in het midden van de economische w ereldstrijd, waarvoor hij, zoals hij zelf zegt, geboren schijn t te zijn. De schrijver, die herhaaldelijk m et Onassis in contact stond, heeft na jarenlange arbeid aan de hand van talrijk e gesprekken en ge­ gevens een levendig beeld weten samen te stellen over één van de meest interessante mannen van onze tijd . N ogm aals, een zeer goed en interessant boek.

„N ederlandse L ijndiensten ” . U itgave van de K oninklijke Nederlandsche Reedersvereeniging, ’s-Gravenhage. Deze uitgave geeft aan hoe men zich in het begin van het jaar 1957 voorstelde in dat jaar de lijndiensten te onderhouden. De inhoud om vat: N aam lijst der rede­ rijen ; H avenregister en Lijndiensten voor elke rederij afzonderlijk. Tenslotte bevat d it boekje nog een drietal kaarten, n l.: w ereldkaart en Centraal Ame­ rik a; Europa en om geving; Zuid-Oost Azië.

N IEU W SB ER ICH TEN

International Congress on Q uality Contro l te Parijs

N.V. Scheepsbouwwerf & Machine­ fabriek „De Klop” , Sliedrecht

PERSONALIA

Op 1 en 2 ju li a.s. z al te Parijs een in te r­ nationale conferentie worden gehouden w elke w o rd t georganiseerd door de European O rganisation for Q u ality Control. Deze organisatie is sinds ko rt in h et leven geroepen door een zestal Europese landen, m et m edew erking van de European Productiv ity A gen cy. Deze nieuwe organisatie tra c h t door Europese sam enw erking de m o­ derne methode van statistische k w aliteitsb e­ heersing te propageren, de bestudering van deze tech n iek te bevorderen en de toepassing van kw aliteitsco n tro le in gan g te doen v in ­ den in h et bedrijfsleven. H et N ederlandse lid van deze in tern atio ­ nale organisatie is de S tich tin g K w aliteits­ dienst voor de Industrie, K oninginne­ grach t 101, D en H aag, w elke tevens het secretariaat verzo rgt. Genoemde S tich tin g is gaarne bereid aan een ieder nadere in lich ­ tingen te verstrekken.

Door de algemene vergadering van aan­ deelhouders van N.V. Scheepsbouwwerf en M achinefabriek „De Klop” te Sliedrecht, d.d. 8 mei 1957, w erd de heer ir. H. van Seventer benoemd to t mede-directeur dezer vennootschap.

D. C ro ll ƒ Op 7 ju n i 1957 overleed te R otterd am , in de leeftijd van 71 jaar, de heer D. C ro ll, in leven d irecteur van de N .V . Droogdok M aatschappij „T an d jo n g-P rio k” , in het voorm alige N ederlands-Indië. De heer C roll was O fficier in de Orde van O ranje N assau.

N .V. R ubberfabriek B akker & Zoon, R idderkerk Door de algem ene vergadering van aan­ deelhouders van de N .V . R ubberfabriek B akker & Zoon te R id d erkerk w erd m et in ­ gan g van 22 mei 1957 benoemd tot ad ju n ctdirecteur de heer C. T ouw , to t die datum procuratiehouder der vennootschap.

Koninklijke M achinefabriek Gebr. Stork & Co. N.V., Hengelo De Kon. M achinefabriek Gebr. Stork & Co. N .V . heeft licentie verleend aan Fair­ field Shipbuilding & Engineering Co. Ltd., Govan, G lasgow, S.W .1, Groot-Brittannië, voor de vervaardigin g van grote scheepsdieselmotoren van het enkelwerkende tweeta k t type m et langsspoeling en geschikt voor drukvullin g en gebruik van zware olie. D it is de eerste licentie-overeenkom st die Stork met een w erf in G root-Brittannië voor dit type motor heeft afgesloten.

Technische Hogeschool Geslaagd voor het ingenieursexamen voor elektrotechnisch ingenieur: J . H . de Boer, post Leek; H . W . ten Bosch, Oegstgeest; H . H . Dijstelbergen, Den H aag; H, H . J. M. Gradus, Berlicum ; P. A. H. H art, Groningen; M. Khazan, R ijsw ijk; I. Kidron, D elft; J. C. Kok, Rotterdam ; H. P. J. Leltz, Den H aag; E. G. F. van der Linden, Den H aag; W . A. Loos, Amsterdam; G. Mensonides, W arffum ; K. Schat, Gouda; J. L. Verbeek, Am sterdam ; P. de Vos, Den H aag; N. B. J . W eyland, Delft. Geslaagd voor het ingenieursexamen voor scheepsbouwkundig ingenieur: G. Graaf, Zaandam.

Handleiding bij de film „Het Procesanalyseblad” In februari van dit jaar bracht het Tech­ nisch Filmcentrum in Den H aag een nieuwe film uit over „H et Procesanalyseblad”. Thans is een bij de film behorende hand­ leiding verschenen, w aarin voor de gebrui­ kers van de film tal van waardevolle aan­ w ijzingen worden gegeven. Behalve wenken voor de discussie bevat deze handleiding een aantal voorbeelden van de w ijze, waarop de vertoning kan worden voorbereid. Voorts zijn enkele voorbeelden van inge­ vulde procesanalysebladen opgenomen. De handleiding kan worden besteld bij de Stichting Technisch Film centrum , Stadhouderslaan 152, Den H aag. De prijs bedraagt ƒ 1,75 voor begunstigers van het Technisch Filmcentrum .

Nieuwe opdrachten Namens het Hoofdbestuur van H et Ne­ derlandsche Roode Kruis werd 7 juni 1957, ten kantore van de N .V . Scheepswerven v.h. H . H. Bodewes te M illingen a.d. R ijn, door de heren Jonkheer G. M. Verspijck, direc­ teur, en mr. D. F. C. de Hoop Scheffer, penningmeester, en namens de w erf de heer A. J . J. A rntz, directeur, het contract ge­ tekend voor de bouw van een hospitaalschip ten behoeve van de Raad van Invalidenzorg van het Nederlandsche Roode Kruis. H et ontwerp voor d it schip, indeling en algemeen plan werd vervaardigd door de heer ir. van Tuinen van de N.D.S.M ., in samen­ w erking m et de heer Molenaar van Burger son N .V., Rotterdam , welke namens het Roode Kruis de besprekingen met de werf hebben gevoerd. De gegevens van het schip zijn: lengte over alles 64,75 m, lengte tussen de lood­ lijnen 62,50 m , breedte over berghouten 7,99 m , breedte op spanten op hoofddek 7,45 m, holte tot hoofddek 2,95 m, hoogte der dek­ huizen 2,15 m, diepgang 1,65 m, strijklijn boven diepgang van 1,65 6,50 m, motor­ vermogen 2 X 250 apk. Er zijn 3 dekken n l. „het tussendek”, w aarin zijn ondergebracht van voor naar achter: voorpiek met kettingbakken, berg­ plaats, slaapzaal voor 14 verpleegsters, slaap­ zaal voor 16 verpleegsters, hutten voor de scheepsmoeder en gast, hoofdverpleegster en een kokkin, hutten voor de dokter, geeste­ lijke en eventuele gast, materiaaiverblijf, slaapzaal voor 8 verplegers, kombuis en was­ serij, proviandbergplaatsen, koelkamer en linnenkam er, machinekamer, hutten voor kapitein, m achinist, dekknecht en olieman, stuurm an en koksmaat, achterpiek.

„Het hoofddek” met voorop de m otorankerlier, ziekenzaal I voor 22 patiënten, toiletruimten, spoelkamer, ziekenzaal II voor 16 patiënten, aanrechtkamer, damestoiletten en douchecellen, kantoor, isoleerkamer en laboratorium, polikliniek, eetkamer, bem an­ ning, sloependek en plaats voor ziekenauto. „Bovendek” met stuurhuis, ziekenzaal III voor 16 bedden, spoelkamer met toiletten, ziekenzaal IV voor 16 bedden, diverse to ilet­ ten en douchecellen, aanrechtkamer en eet­ kamer personeel van 44 personen. Een elektrische ziekenlift verbindt het hoofddek met bovendek, terw ijl een elek­ trische spijzenlift vanuit het kombuis alle dekken kan voorzien. Buiten de normale opslagruimten voor levensmiddelen komt ter conservering een koelkamer en een diepvrieskoelkast van ± 1000 1. Een zeer uitgebreide sanitaire installatie met koud en warm water, 4 douche-combinaties etc. zijn voorzien. De verblijven worden kunstm atig geven­ tileerd, terw ijl ook alle vertrekken van cen­ trale verwarming zijn voorzien. In verband met een zeer uitgebreide elek­ trische apparatuur is ook de elektrische in ­ stallatie zeer uitgebreid. Er zijn aan boord drie spanningen, nl. 380 volt draaistroom voor de motoren in de machinekamer, koelkastcompressor, liftmotoren, kombuismoto­ ren, mechanische ventilatie en wasserij, 220 volt voor de oliestook-installatie en 110 vo lt voor de verlichting, koffie- en w arm w ater ketels en diverse instrumentaria. Als voortstuwingsmachines zijn gekozen 2 Stork Ricardo scheepsdieselmotoren elk 264 apk bij 600 omwentelingen per m in uut, welke zonder reductie de assen met propellers zullen doen draaien. Twee generatorsets met een Samofa diesel­ motor van 30 pk en een Heemaf 15 k W draaistroom-generator, een set met Deno luchtcompressor 30 m3 en een met een K. & R. lenspomp 15 m3 zullen eveneens in de motorkamer worden opgesteld. De vloeren in de verblijven en gangen zullen' alle van Polyflor m et Mipolan p lin ­ ten worden, terw ijl de beschieting der w an ­ den van Formica zal zijn. Het schip zal dienst doen van april to t en met oktober voor het vervoer van zieken en invaliden voor een sight-seeing van N e­ derland via de rivieren, kanalen en zeearmen. Voor het personeel en de patiënten zullen een huistelefooninstallatie, radiodistributie en muziekinstallatie, draadloze telefonie- en televisieinstallatie aan boord komen. In juni 1959 zal het schip in de v a art komen. Dit schip zal de huidige Kasteel Staverden, hetwelk het Roode Kruis thans, uitgezonderd de maanden ju li en augustus, gehuurd heeft, moeten vervangen, met welk schip dan m in ­ stens 26 weekreizén gevaren kunnen worden.

Tewaterlatingen Op 11 mei 1957 is met goed gevolg te water gelaten het m.s. Gitana, bestemd voor de heer E. Schuur te Groningen, bouwno. 284 van de N .V. Noord Nederlandsche Scheepswerven te Groningen. De afmetingen zijn: lengte t.1.1. 56,00 m ; breedte op sp. 9,30 m ;'h o lte tot dek 4,05/ 6,05 m. In dit schip wordt geïnstalleerd een 4takt enkelwerkende M.A.K.-motor van het

type MSU581 m et een vermogen van 750 pk bij 300 omw/min. De Gitana wordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas. Op 15 mei 1957 is m et goed gevolg te w ater gelaten het m.s. Lien, bestemd voor de heer J. Tamminga e.a. te Groningen, bouw­ no. 2/64 van Scheepswerf Fa. H ylkem a & Zonen te Martenshoek. De afm etingen zijn: lengte t.1.1. 43,30 m ; breedte op sp. 7,65 m ; holte to t dek 3,15 m. In dit schip wordt geïnstalleerd een 4ta k t enkelwerkende Brons-motor van het type 4ED m et een vermogen van 240 pk b ij 320 omw/min. H et m.s. Lien wordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas. Op 23 mei 1957 is m et goed gevolg te w ater gelaten het m.s. Keizersveer, bouwno. 1256 van de N .V. Scheepsbouwwerf „De V ooruitgang” D. & Joh. Boot N .V . te Alphen aan de R ijn , bestemd voor de heer H . Liberg te Raamsdonkveer. Afm etingen zijn: lengte t.1.1. 48,75 m ; breedte op sp. 8,65 m ; holte to t dek 3,50 m. In dit schip wordt geïnstalleerd een 4ta k t enkelwerkende Industrie-m otor van het type 6D70 met een vermogen van 450 pk bij 3 50 omw/min. H et m.s. Keizersveer w ordt gebouwd on­ der hoogste klasse Bureau Veritas. 2 5 mei 1957 is op Scheepsbouwwerf „De Industrie” van de N .V . D. en Joh. Boot te Alphen a.d. R ijn m et goed gevolg de voor de N .V. Visserijmij. „Medan” in aanbouw zijnde traw ler te w ater gelaten. H et fraai van lijn zijnde schip werd aan haar element toevertrouwd, nadat mevrouw Krab, echtgenote van de toekomstige schip­ per op deze nieuwe traw ler de doopplechtig­ heid had verricht. De hoofdafmetingen behoren tot de stan­ daardklasse van de moderne Nederlandse traw lers: 40,50 X 7,00 X 3,80 m. Ook de machine-installatie. Tot de uitrustin g behoren een handhydraulische stuurmachine en elektrische traw lw inch van het fabrikaat v. d. Giessen, de meest moderne navigatiem iddelen, terw ijl in de machinekamer worden geplaatst een 600 pk „Industrie” dieselmotor als hoofd­ motor, een 15 5 pk „D eutz” als winchm otor en een 3 6 pk „Lister” als hulpmotor. Speciale aandacht is besteed aan de accom­ modatie. De bemanning *en de officieren worden ondergebracht in 4 hutten. T erw ijl boven de schipper nog een eigen h ut heeft. De Medan is het vierde schip, dat door de w erf „De Industrie” voor de heer D. J. Gouda, directeur van de N .V . Visserijm ij. „Medan” wordt gebouwd. Op 27 mei 1957 is m et goed gevolg te w ater gelaten het m.s. Algol, bouwno. 643 van W erf „De Noord” N .V . te Alblasserdam, bestemd voor V an N ievelt, Goudriaan & Co’s Stoomvaart M aatschappij N .V . te Rotterdam . Afm etingen zijn : lengte t.1.1. 13 8,68 m ; breedte op sp. 19,20 m ; holte tot dek 11,67/ 9,07 m. In dit schip wordt geïnstalleerd een 2ta k t enkelwerkende Stork-m otor van het type H .O .T.L. 6X 75/160 m et een vermo­ gen van 7200 pk bij 118 omw/min. H et m.s. Algol wordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau V eritas.

Op 28 mei 1957 is m et goed gevolg te w ater gelaten het m.s. John V, bouwno. 254 van N .V . Scheepswerven & M achinefabriek Gebr. Niestern & Co. te D elfzijl, bestemd voor de firm a Van der Eb te Londen. A fm etingen zijn : lengte t.1.1. 49,10 m ; breedte op sp. 8,40 m ; holte tot dek 3,65 m. In d it schip w ordt geïnstalleerd een 4ta k t enkelwerkende Industrie-m otor van het type 6D70 met een vermogen van 395 pk bij 310 omw/min. H et m.s. John V w ordt gebouwd onder hoogste klasse Bureau Veritas. Op 29 mei 1957 is m et goed gevolg te w ater gelaten het m.s. Oosterdiep, bouwno. 204 van N .V . Scheepsbouw- en Reparatie­ bedrijf Gebr. Sander te D elfzijl, bestemd voor de heer J . Bakker te Veendam. A fm etingen zijn : lengte t.1.1. 43,20 m ; breedte op sp. 7,80 m ; holte tot dek 3,15 m. In d it schip w ordt geïnstalleerd een 4ta k t enkelwerkende Brons-motor van het type 4 ED m et een vermogen van 240 pk bij 320 om w/min. H et m.s. Oosterdiep wordt gebouwd on­ der hoogste klasse Bureau Veritas. Op 29 mei 1957 werd bij de N .V. Scheepsbouwwerf voorheen De Groot en V an V liet te Slikkerveer de motorcoaster Hada II, voor rekening van J . Sin t’s Scheep­ vaartb ed rijf te R otterdam , m et goed gevolg te w ater gelaten. De doopplechtigheid werd verricht door m evrouw K. A. N . Sint-Andersson, echtge­ note van de reder. De Hada II is een modern gladdekschip voor de algemene vrach tvaart, speciaal ge­ schikt voor houtvaart. Zij is gebouwd on­ der toezicht van Lloyd’s R egister en Scheep­ v a art Inspectie. De deadweight bedraagt 8 50 ton, bij een diepgang van 3.57 m. De hoofdafmetingen zijn : lengte over al­ les 5 6,32 m ; lengte tussen de loodlijnen 51,80 m ; breedte 9,00 m ; holte 4,10 m. H et schip zal worden voortgestuwd door een „Industrie” motor, die bij 3 50 omw. per min. een vermogen o ntw ikkelt van 600 pk. De bemanning zal worden gehuisvest in comfortabele verblijven op het achterschip, terw ijl het schip ook verder voorzien is van moderne u itrustin g en navigatiemiddelen. Bij Bodewes’ Scheepswerven N .V . te Martenshoek werd op 4 jun i 1957 m et goed ge­ volg te w ater gelaten het nieuwe motorkustvaartuig Stanislas, dat w ordt gebouwd voor Nederlandse rekening. De Stanislas (bouwnum m er 431) is van het gladdektype en meet 960 ton dw. De voortstuw ing zal geschieden door een M .A.K.-m otor van 72 5 pk. De bouw geschiedt onder toezicht van Lloyd’s Register of Shipping 100 A l en Scheepvaart Inspectie voor de Onbeperkte V aart. Op de vrijgekom en helling zal de kiel worden gelegd voor een coaster van het gladdektype, groot 820 ton dw. voor Neder­ landse rekening. D it schip zal worden u it­ gerust m et een 500 pk Werkspoor-motor.

Proeftochten Op 11 mei 1957 heeft m et goed gevolg proefgevaren het m.s. Le Leonard, bestemd voor les Docks des Cimentéries Reunies a

Paris, bouwno. 812 van N.V. Scheepswerf „De D ollard” P. Doornbos te Landsmeer. De afm etingen zijn : lengte t.1.1. 43,50 m ; breedte op sp. 7,80 m ; holte tot dek 3,3 5 m. In dit schip is geïnstalleerd een 4-takt enkelwerkende M.A.K.-motor van het type MSU 423 m et een vermogen van 400 pk bij 380 omw/min. H et m.s. Le Leonard werd gebouwd on­ der hoogste klasse Bureau Veritas.

Overdrachten Op 29 mei werd het motorvrachtschip Banggai aan de N .V . Stoomvaart Maatschap­ pij „Nederland” overgedragen door de M achinefabriek en Scheepswerf van P. Smit Jr. N .V ., Rotterdam . De voornaamste gegevens van dit schip zijn als volgt: lengte over alles 145,34 m, lengte tussen de loodlijnen 134,11 m, breedte op spanten 19,96 m, holte tot bovendek 12,04 m, diepgang 8,79 m, draagvermogen ± 10.400 tons. H et schip is gebouwd volgens de hoogste klasse van Lloyd’s Register of Shipping. De lading wordt vervoerd in 5 laadrui­ men, waarvan er zich 3 vóór en 2 achter de motorkamer bevinden. Een gedeelte van ruim I en het onderge­ deelte van ruim IV zijn geconstrueerd als dieptank, verdeeld in totaal 8 compartimen­ ten, bestemd voor het vervoer van eetbare olie en latex. Een gedeelte van deze dieptanken werd met Colturiet (produkt op ,,Epikote”-basis) behandeld, een nieuwe coating, speciaal voor dieptanken. H et tussendek van ruim IV is gedeeltelijk ingericht voor het vervoer van gekoelde lading, terw ijl op het bovendek een ladingruim te is ingericht voor het vervoer van auto’s. H et schip is voorzien van een uitgebreid laadgerei, t.w . 18 laadbomen, variërende van 3-10 ton, terw ijl voor het behandelen van zware stukken nog een 30-tons en twee 70-tons laadbomen zijn aan gebracht. Het zware laadgerei is zo ingericht, dat de moge­ lijkheid bestaat lasten tot 120 ton te be­ handelen. A lle laadlieren worden elektrisch aange­ dreven, evenals de ankerlier en de beide verhaallieren op het kampanjedek. De stuurm achine is van het elektrisch­ hydraulische type, bedienbaar zowel door middel van een telemotorinstallatie als door de automatische stuurman. De verblijven van de bemanning zijn zeer ruim en modern uitgevoerd. Voor het me­ rendeel zijn het eenpersoonshutten. Alle was­ tafels zijn voorzien van warm en koud w ater. Voor elke categorie zijn ruime eetzitkam ers aangebracht. Verder zijn er 4 hutten elk voor 2 passa­ giers ingericht. Door het aanbrengen van een Pullmann-kooi kunnen, wanneer nodig, 3 pssagiers per hut worden ondergebracht. Elke passagiershut is voorzien van een privé-toilet m et douche, w.c. en wastafel met w arm en koud water. A lle verblijven zijn aangesloten op een airconditioning installatie, waarmede zowel de tem peratuur als de vochtigheid van de lucht geregeld wordt. Behalve de reeds genoemde ladingkoelruimen is ook voorzien in een ruime gekoelde proviandbergplaats. H et schip is uitgerust met een complete wasserij-installatie.

Voorts is het schip o.a. uitgerust met de volgende hulpmiddelen bij de navigatie: gyrokompas met gyropiloot, radar, echolood, radiorichtingzoeker, salloginstallatie en een complete radio-zend- en -ontvanginstallatie. De voortstuwing geschiedt door een Smit/ Burmeister & W ain turbo-charged enkelwer­ kende tweetakt motor, waarbij de turboblowers worden aangedreven door de u itlaat­ gassen. De motor heeft 7 cilinders met een dia­ meter van 740 mm en een zuigerslag van 1600 mm, en is geschikt voor het gebruik van zware brandstofolie. Het maximum vermogen van de motor bedraagt 8750 apk bij 115 omw/min. In dienst zal een snelheid van ruim 16 kn. be­ houden kunnen worden. Verder zijn de gebruikelijke hulpwerktuigen geplaatst. Tijdens een geslaagde proeftocht op de Nieuwe W aterweg werd door de N .V. Scheepswerf Janssen te D ruten op 29 mei 1957 aan de eigenaren, de Rederij „Frigro” te Leeuwarden, overgedrjagen het motorkustvaartuig Frigro. Deze coaster, een gladdek-schip, w aarvan de afm etingen zijn: lengte over alles 50,90 m, lengte tussen de loodlijnen 46,5 0 m , breedte 8,00 m en een diepgang van 2,85 m, heeft een inhoud van 437 b.r.t. en is gebouwd onder de hoogste klasse Bureau Veritas, A tlantische V aart en Scheepvaart Inspectie, met speciaal H outvaartcertificaat. Het schip is uitgerust met een hoofd­ motor MAK 360 pk direct omkeerbaar; de motoren van de hulpaggregaten in de machinekamer zijn Lister motoren. Het schip is uitgerust m et 2 masten en 2 laadbomen, hijsvermogen 2 ton. Hijslieren en ankerlier worden door diesel­ motoren gedreven. De kapiteinsverblijven, alsmede die van de bemanning zijn van fraaie betimmering en van stromend warm en koud w ater en cen­ trale verwarming voorzien. Het schip is uitgerust m et een richtingzoeker, echolood en radiotelefonie-installatie. Op de w erf is momenteel een kustvaar­ tuig in aanbouw van 640 ton d.w. Daarna wordt een open/gesloten shelterdek-schip gebouwd van ca. 850/1450 ton d.w.

Op 5 juni 1957 werd de motorzeesleepboot Barentsz-Zee officieel in dienst gesteld, ge­ bouwd door L. Sm it & Zoon’s Scheeps- en W erktuigbouw N .V . te Kinderdijk. De Barentsz-Xee is de tweede motorzee­ sleepboot — de eerste was de Clyde (4000 pk) — die sedert het begin van dit jaar aan de vloot van L. Smit & Co’s Internationale Sleepdienst werd toegevoegd. Deze sleepboot is bestemd voor lange oceaan-sleepreizen, zowel in koude streken als in de tropen. H et schip heeft de volgende hoofdafme­ tingen: lengte tussen de loodlijnen 41,00 m, breedte op buitenkant spanten 9,20 m, holte in de zijde 4,75 m, diepgang 4,00 m. De voortstuwingsinstallatie wordt ge­ vormd door vier Deutz-Diesel motoren, welke een gezamenlijk vermogen geven van 1650 pk. Door haar grote bunkerinhoud heeft de Barentsz-Zee de bijzonder grote actie-radius van 13.000 m ijl.

H et schip is voorzien van een in een straalbuis draaiende schroef die via een omkeerreductietandwielkast kan worden aange­ dreven door alle vier de hoofdmotoren te­ zamen, of door één van deze vier motoren, of door elke gewenste combinatie van deze vier motoren. E lke motor is daartoe voorzien van een elektro-m agnetische koppeling. Door deze constructie w ordt de manoeu­ vreerbaarheid va n het schip ten zeerste ver­ gem akkelijkt. Twee van de vier hoofdmotoren drijven een direct gekoppelde dynamo van 80 kW aan. Verder is het schip uitgerust met een hulpaggregaat bestaande u it een Arm strongSiddeley dieselmotor met een vermogen van 30 pk, een dynam o van 20 kW 220 V, een compressor en een bergingspomp met een capaciteit van 200 m3 per uur. Bovendien kan op dit schip de algemene dienstpomp als bergingspomp dienst doen. Evenals haar grotere zuster, de C lyde, is dit schip u itgeru st met twee roeren teneinde de wendbaarheid te verhogen. De sleeplier heeft een dubbele trommel, waardoor het mogelijk is m et twee slepen tegelijk te m ani­ puleren. De Barentsz-Zee is voorzien van een „Blocktube” telegraafinstallatie, bestaande u it 4 brugtelegrafen, nl. 1 stuurboord- en 1 bakboordtelegraaf, 1 telegraaf op h et stuur­ huis en 1 op de achterbrug, welke alle syn­ chronisch gekoppeld zijn m et de machinekamertelegraaf. Aan de accommodatie voor de opvarenden is grote zorg besteed. De hutten, die voor­ zien zijn van w arm en koud stromend w ater, bieden plaats aan 27 bemanningsleden. Om langdurig verb lijf, zowel in warme als in koude streken m ogelijk te maken, zijn de verblijven voorzien van een therm o-ventilatiesysteem. V erder zijn er vries- en koelruimen voor voedingsmiddelen. H et schip is voorzien van de modernste navigatiemiddelen, zoals radar, echolood, radiopeiling, radio- en telefonie zend- en ontvang-apparatuur, loudhailer enz. De Barentsz-Zee is gebouwd volgens de hoogste klasse van Lloyd’s Register of Shipping. Bij L. Sm it & Zoon’s Scheeps- en W erk­ tuigbouw te Kinderdijk is in aanbouw een zusterschip van de Barentsz-Zee, de motorzeesleepboot Tasmanzee.

Suezkanaal-tentoonstelling in het Insti­ tu u t voor Scheepvaart en L uchtvaart De thans alom bestaande belangstelling voor het Suezkanaal heeft het Instituut voor Scheepvaart en L uchtvaart aanleiding ge­ geven in een z ijn er zalen een tentoonstelling te organiseren, welke geheel gewijd is aan de door de landengte van Suez lopende w ater­ weg tussen het w estelijk en oostelijk h a lf­ rond. Deze expositie gaat daartoe zelfs terug tot vóórhistorische tijden, w ant zij geeft allereerst een to t voor 60.000.000 jaar terug gaand overzicht van het ontstaan dier land­ engte om vervolgens aandacht te w ijden aan de prestaties der eerste kanaalgravers in dat gebied, t.w . de 12 eeuwen voor Chr. levende Egyptenaren en hun latere Perzische, R o­ meinse en Arabische overheersers. Op een der kaarten, w elke de 15e eeuwse explorateurs en ook de Lesseps bij het maken van hun kanaalplannen hebben gebruikt, en waarvan

»

een exemplaar op de tentoonstelling te zien is, komen de overblijfselen van deze kanalen der Oudheid nog voor. H et spreekt wel van ­ zelf, dat aan Ferdinand de Lesseps, de schep­ per en bouwer van het kanaal zoals w ij het kennen, bijzondere aandacht wordt gew ijd. Zelfs de originele schrijftafel, aan welke hij zijn plannen heeft zitten uitwerken, en ook zijn gouden snuifdoos met zijn in edel­ steentjes daarop aangebrachte initialen on t­ breekt er niet, evenmin als een verkleind afgietsel van h et grote standbeeld, dat tien­ tallen jaren de bij Port Said het kanaal bin­ nenlopende schepen van velerlei natio nali­ teit begroette en dat thans — helaas — is vernield. Door tijdgenoten van de Lesseps vervaardigde schilderijen en kleuretsen geven de bezoeker aan de tentoonstelling een indruk van de landengte van Suez ten tijde van de doorgravingswerkzaamheden en van het kanaal in de eerste jaren van z ijn bestaan. Hun pendant wordt gevormd door het nuchtere doch niet minder boeiende foto- en ander illustratief m aterieel, dat elders in de expositiezaal voorbeelden geeft van de wijze waarop het kanaal in recenter tijden onderhouden en voortdurend verbe­ terd is om aan de steeds groeiende behoeften van het wereldverkeer te kunnen b lijven voldoen. Zowel in dat eerste, hierboven bedoelde tijdvak als in die latere jaren hebben N eder­ landers steeds een vooraanstaande rol ge­ speeld in de geschiedenis van het kanaal. T ot de naaste medewerkers en adviseurs van Ferdinand de Lesseps hebben grote figuren in onze eigen nationale waterbouwkundige geschiedenis behoord en de tentoonstelling laat dan ook originele brieven, rapporten e.d. zien, welke zijn gewisseld tussen deze Fransman en mannen als Conrad, de stich ­ ter van ons K oninklijk Instituut van Inge­ nieurs, Dirks, Leemans en niet te vergeten Lely. Ook de rol der Nederlandse w ater­ bouwers en van de Nederlandse industrie in de latere jaren der kanaalgeschiedenis w o rdt door de tentoonstelling duidelijk belicht m et o.a. zeer fraaie modellen van ten behoeve van het Suezkanaal hier te lande gebouwd materieel. H et tijdens het Suezconflict tot zinken brengen van veel van deze vaartuigen vo rm t de tragische achtergrond van de prachtige arbeid, welke in de afgelopen maanden door en onder leiding van (al weer) N ederlan­ ders werd verricht tot het wederom v r ij­ maken van de doorvaart door het kanaal. Ook die arbeid brengt de tentoonstelling in beeld, waarbij het aan de hand van de o rigi­ nele daarbij gebruikte stafkaart interessant is te zien hoe weloverwogen de Nederlandse leiders van d it ontzaggelijke bergingsw erk hun taak wisten aan te pakken en te vo l­ voeren. Van d'e verschillende ondernemingen, organisaties en personen, welke door het beschikbaar stellen van expositiematerieel en het geven van advies het aan het In sti­ tuut m ogelijk hebben gemaakt deze tentoon­ stelling te organiseren, dienen hier in het bijzonder te worden genoemd W . A . van den T ak’s Bergingsbedrijf N .V ., L. Sm it & Co’s Internationale Sleepdienst, de C om pag­ nie Universelle du Canal Maritime de Suez, het K oninklijk Instituut van Ingenieurs, het M aritiem Museum „Prins H endrik” , het Nederlandsch H istorisch Scheepvaart M u­ seum, prof. dr. B. G. Escher en prof. dr. S. W . Tromp.

Model van een door kernenergie vo o rt­ bewogen 3 0 .0 0 0 -tons tanker in aanbouw bij h et Instituut voor Scheepvaart en Luchtvaart te Rotterdam In het buitenland, doch gelukkig thans ook in Nederland, m aakt de toepassing van kernenergie voor de voortstuwing van koop­ vaardijschepen voortdurend een punt van diepgaande studie uit. Reeds zijn verschei­ dene van dergelijke atoom -voortstuwingsinstallaties op papier gezet, w aarvan wel een der meest baanbrekende de m et helium als warmteoverbrengend medium werkende scheepsmachine is ontworpen door K. Maddocks, B.Sc.Techn. Door het Instituut voor Scheepvaart en L uch tvaart wordt thans een vier m eter lang, gedeeltelijk „opengewerkt” model van een 30.000-tons tanker gebouwd, voorzien van een bewegend model van zu lk een door Maddocks ontworpen m achine-installatie. De reactor m et bijbehorende hoofdmachines is door de Instituutswerkplaats geheel en al vervaardigd uit doorzichtige kunststoffen, zoals perspex, teneinde gelegenheid te bieden het arbeidsproces in de machine te volgen. Deze atoom-tanker zal op de op Schiphol te houden Atoomtentoonstelling worden op­ gesteld, terw ijl het in het voornemen lig t haar ook in 19 58 op de W ereldtentoonstel­ lin g te Brussel te exposeren. De door Maddocks ontworpen voortstuw ings-installatie bestaat u it een atoomreactor, welke tussen de als beveiliging tegen uitstralin g fungerende achterste olietanks is geplaatst, en een gasturbine die aangedre­ ven wordt door in de reactor verhit heliumgas. Deze gasturbine d rijft een generator, welke de aan de schroefas gekoppelde elek­ tromotoren van energie voorziet. H elium is w eliswaar een vrij duur gas, doch daar het v rijw el totaal im m uun voor radioactiviteit is, biedt het gebruik ervan in een atoomvoortstuw ings-installatie grote voordelen boven andere warmteoverbrengende media. Deze eigenschap m aakt het immers moge­ lijk de warmtewisselaars, welke conventio­ nele installaties u it veiligheidsoogpunt als tussentrap niet kunnen ontberen, hier weg te laten. H et helium gaat derhalve recht­ streeks van de reactor, waar het op tempera­ tu u r is gebracht, naar de turbine om daar de in de reactor ontvangen w arm te in ener­ gie om te zetten. H et w ordt vervolgens via een stel recuperators en een schoonmaak­ installatie door compressors weer door de reactor heen geperst om zijn kringloop voort te zetten. Dank zij de reeds genoemde eigen­ schap om niet radioactief te worden, levert het gebruik van helium bij lekkage e.d. uiteraard ook minder kansen op besm ettings­ gevaar op. Volgens berekeningen zal de helium -gasturbine combinatie op snelva­ rende en betrekkelijk lange, ononderbroken trajecten af leggende, grote schepen (zoals dus oceaan-tankers) het u it oogpunt van bedrijfskosten kunnen opnemen tegen de thans gebruikelijke m achine-installaties.

F rankrijk De Société Nationale des Pétroles d’A qui­ taine heeft bekend gem aakt, dat zij olie heeft aangeboord te Clermont in Landes. De bron produceerde reeds 300 gallons per uur. Genoemde maatschappij is een onderdeel van de Société Française des Pétroles BP, de Franse organisatie van The British Petro­ leum Company Ltd.