Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk Op weg naar een sterk Welzijnswerk

“Harderwijk voor elkaar”

Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

Op weg naar een sterk Welzijnswerk Behorende bij de Wmo – nota 2012 ‐ 2015 Gemeente Harderwijk Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe Stichting Algemene Hulpdienst Stichting Welzijn Op Maat Stichting Welzijn Ouderen Partoer CMO (adviseur namens ministerie van VWS)

Inhoudsopgave 1. INLEIDING....................................................................................................................................................... 3 2. MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN .......................................................................................... 4 3. WELZIJN NIEUWE STIJL............................................................................................................................. 4 4. WELZIJN NIEUWE STIJL HARDERWIJK................................................................................................ 5 5. DOELEN WELZIJN NIEUWE STIJL HARDERWIJK .............................................................................. 6 6. DE ACHT BAKENS VAN WELZIJN NIEUWE STIJL............................................................................... 6 6.1 6.2

KOERSEN OP DE ACHT BAKENS ............................................................................................................... 8 IMPLEMENTATIE VAN HET WELZIJNSWERK IN DE WMO .......................................................................... 9

7. DE RELATIE OPDRACHTGEVER EN OPDRACHTNEMER ............................................................... 10 8. MAATSCHAPPELIJK EFFECT.................................................................................................................. 11 WAT WILLEN WE BEREIKEN? ............................................................................................................................. 11 9. WAAR ZIJN WE HET OVER EENS? ......................................................................................................... 12 10. VERVOLG .................................................................................................................................................... 12 DEFINITIES ....................................................................................................................................................... 13 BIJLAGEN .......................................................................................................................................................... 14 BIJLAGE 1: GEMEENTE HARDERWIJK ................................................................................................................ 14 BIJLAGE 2: MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING VELUWE .......................................................................... 17 BIJLAGE 3: ALGEMENE HULPDIENST HARDERWIJK ........................................................................................... 19 BIJLAGE 4: WELZIJN OP MAAT.......................................................................................................................... 22 BIJLAGE 5: SWO HARDERWIJK ......................................................................................................................... 24

2  Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

1. Inleiding Voor u ligt de notitie Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk. Met deze notitie willen de leden van de werkgroep Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk een gezamenlijke start maken bij het gemeentelijke vernieuwingsproces dat nodig is om invulling te geven aan Welzijn Nieuwe Stijl. Een gedeelde lokale visie op het welzijnswerk is vooral van belang voor de fase van opdrachtformulering en de inhoudelijke keuzes bij de uitvoering van de taken om maatschappelijke effecten te realiseren. De inzichten en de geformuleerde visie in deze notitie zijn relevant voor de lokale maatschappelijke opgaven zoals transities extramurale begeleiding, Wet werk naar vermogen en Jeugdzorg. De Werkgroep Welzijn Nieuwe Stijl is een lokaal samenwerkingsverband van de gemeente Harderwijk, Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe, Algemene Hulpdienst, Stichting Welzijn Op Maat en Stichting Welzijn Ouderen Harderwijk. De welzijnssector is volop met modernisering bezig. De landelijke overheid, en met name het ministerie van VWS stuurt aan op vernieuwing in de in de sector welzijn en zorg. Ook de gemeente als opdrachtgever is daarmee bezig. De afgelopen jaren is in beleidsdocumenten een focus waar te nemen op decentralisatie en op het stimuleren van eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van burgers. De centrale overheid streeft naar een krachtige, kleine en dienstverlenende overheid; een overheid die zich tot haar kerntaken beperkt en waarbij taken zo dicht mogelijk bij de burger worden belegd. Daarbij is het uitgangspunt: decentraal wat kan, centraal wat moet. Dit houdt in dat taken bij voorkeur door gemeenten worden uitgevoerd. De gemeente is de overheidslaag die het dichtst bij de burgers staat. Een belangrijke beleidslijn is dat er meer aandacht zou moeten zijn voor initiatieven die door de burger en hun organisaties zelf worden ontplooid; er dient een nieuwe balans tussen overheid en civil society te worden gecreëerd, waarbij vooral wordt ingezet op initiatieven in de directe omgeving van de burgers. Van burgers wordt de komende jaren meer eigen initiatief gevraagd. Zorg voor de naasten en het belang van vrijwilligerswerk nemen toe. Van belang is dat mensen elkaar kunnen ontmoeten. Preventie, zelfredzaamheid en zelfregie, participatie, zorg voor elkaar en sociale samenhang. De doelen van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) zijn de kerncompetenties van het welzijnswerk. Geen enkele andere werksoort kan op vergelijkbare wijze de bindende functie vervullen die nodig is om uitvoering te geven aan de Wmo. Het welzijnswerk doet dit door het vroegtijdig signaleren, benoemen en oplossen van problemen van burgers en de samenleving. Het welzijnswerk draagt daardoor in belangrijke mate bij aan het voorkomen dat problemen verergeren, waardoor later in het proces zwaarder hulp of zorg moet worden ingezet. Dit idee vormt de basis van de decentralisatie van taken richting de gemeenten. Door het welzijnswerk worden harde maatschappelijke problemen opgelost die hoge collectieve kosten voorkomen. Daarbij gaat het om het oplossen van minder zichtbare problemen, zoals eenzaamheidsbestrijding, voorkomen dat de mantelzorgers overbelast raken of het helpen van vrouwen om in veiligheid te leven zonder angst voor geweld in een afhankelijkheidsrelatie. En het oplossen van meer zichtbare problemen. Het welzijnswerk kan schooluitval tegengaan, overlast van hangjongeren beperken of verloedering van buurten en wijken verminderen. Het


welzijnswerk draagt op deze wijze naast het oplossen van genoemde problemen ook bij aan de beheersing van collectieve uitgaven van bijvoorbeeld ouderenzorg, jeugdzorg, bijstand of justitie. Ook al is de meerwaarde van het welzijnswerk moeilijk te meten, zeker in tijden van bezuiniging is het noodzakelijk om resultaten te kunnen kwalificeren of zelfs in geld uit te drukken. Het welzijnswerk moet deze test kunnen doorstaan. Wat kost het, wat levert het op? Dat zijn daarom vragen die ook het welzijnswerk steeds meer bezighouden.

2. Maatschappelijke ontwikkelingen De visie op de samenleving en de rol van de overheid is veranderd. De overheid is niet langer 'van de wieg tot het graf' verantwoordelijk voor de burger maar deze is dat zelf. Vooral door vergrijzing, maar ook door de economische crisis, wordt de huidige manier van zorgen en hulpverlenen onbetaalbaar. De traditionele banden en zorgen voor elkaar zijn verdwenen doordat families verder uit elkaar zijn gaan wonen en doordat deze rol is opgepakt door de professionele hulpverlening. Herleven van de zorgzame buurt kan zowel verrijking in het leven van veel mensen, als een belangrijke besparing op de kosten van de zorg betekenen. Bovenstaande resulteert erin dat gemeente en maatschappelijke organisaties een steeds groter beroep gaan doen op de eigen kracht en het eigen netwerk van mensen. De rol van overheid en maatschappelijke organisaties gaat van ‘zorgen voor’, naar ‘zorgen dat’, waarbij het de bedoeling is dat de kwaliteit van zorg en hulpverlening niet achteruit gaat. Om dit te realiseren is een cultuuromslag bij burgers, maatschappelijke organisaties en overheid nodig. Het vraagt ook om een andere inrichting van het werkproces. Er is een mentaliteitsverandering in de samenleving nodig: anderen helpen, iets bijdragen aan de samenleving, zelf hulp zoeken en niet direct naar de overheid kijken. Dit veranderingsproces wordt aangeduid als de kanteling. De nieuwe werkwijze van de welzijnssector heet: ‘Welzijn Nieuwe Stijl’.

3. Welzijn Nieuwe Stijl Het stimuleringsprogramma Welzijn Nieuwe Stijl (VWS, VNG, MOgroep) is gestart na de evaluatie van vier jaar Wmo, met het doel een nieuwe impuls te geven aan de invulling van de potenties die de Wmo in zich heeft om de zelfredzaamheid en participatie van burgers te vergroten. In aanleg kan welzijn veel betekenen en veel wordt ook al waargemaakt. Echter, er is nog wel een belangrijke slag te slaan om deze lijn van doorontwikkeling voort te zetten en te versterken. De gemeente zal duidelijkere afspraken moeten maken met de uitvoerende welzijnsinstellingen over de realisatie van de lokale politiek vastgestelde doelen en organisaties en professionals zullen de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl richtinggevend laten zijn voor hun inzet. Het zal professionals ook meer bevrediging schenken als ze er meer resultaat aan de samenleving zichtbaar te kunnen maken. Om deze stap te zetten kent Welzijn Nieuwe Stijl een drietal hoofddoelstellingen, namelijk:  Gemeenschappelijker: De gemeente is een visie op doelen aan het ontwikkelen die ze met het welzijnswerk wil bereiken, op de inzet van het welzijnswerk daarbij en de te bereiken maatschappelijke doelen.


 Professioneler/ Effectiever: Deze doelstelling richt zich enerzijds op organisaties, maar ook op de gemeente als opdrachtgever. Aanbieders zullen hun welzijnsaanbod afstemmen op de visie van de gemeente en de vraag van de Harderwijkse burger. De gemeente stuurt de maatschappelijke partners beleidsrijker aan. Resultaatgericht betekent dus niet sturen op producten en diensten maar op resultaten en waar mogelijk op maatschappelijke effecten.  Efficiënter: Welzijn Nieuwe Stijl helpt ons om de ingesleten gewoontes terug te dringen om voor elk individueel probleem een individuele oplossing te bieden. In Welzijn Nieuwe Stijl staan collectieve arrangementen, vroegtijdig en preventief ingrijpen en de eigen kracht van burgers en hun sociale netwerken voorop. Het stimuleringsprogramma ‘Welzijn Nieuwe Stijl’ richt zich op twee speerpunten, namelijk de kwaliteit/professionaliteit van het welzijnswerk en de relatie tussen de gemeente en het welzijnswerk. Het proces van Welzijn Nieuwe Stijl kan de gemeente en instellingen ondersteunen bij de bredere invulling van de Wmo en stimuleert dat de Wmo daadwerkelijk in al haar facetten wordt gerealiseerd. Het stimuleringsprogramma Welzijn Nieuwe Stijl hanteert als uitgangspunt dat er geen blauwdrukken zijn voor de wenselijke verandering op lokaal niveau, maar dat maatwerkoplossingen lokaal ontwikkeld worden door de gemeente en instellingen. Onderdeel van de werkwijze van het programma is om het ‘leren van elkaar’ te bevorderen. Het project Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk is lokaal gericht en legt de nadruk op concrete lokale verbeteringen. Bestaande kennis uit lopende trajecten –zoals De Kanteling, aangevuld met kennis uit het veld, wordt vertaald naar concrete handvatten voor gemeente en instellingen. Met De Kanteling wordt een nieuwe invulling van het compensatiebeginsel in de Wmo gegeven, waarbij de gemeente en Harderwijkse burgers met elkaar in gesprek gaan, de vraag van de burger breed benaderd wordt en eigen kracht centraal staat. Dit heeft als doel de participatie van mensen met een beperking te stimuleren en hun betere kansen te bieden om mee te doen aan de samenleving.

4. Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk Eind 2010 zijn de vier Harderwijkse welzijnsorganisaties: Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe, Stichting Algemene Hulpdienst, Stichting Welzijn Op Maat, Stichting Welzijn Ouderen en de gemeente in gesprek gegaan over de manier waarop in Harderwijk de opdracht rond Welzijn Nieuwe Stijl opgepakt zou kunnen worden. In reactie op de aankondiging van de stimuleringsregeling WNS van het ministerie is besloten van deze gelegenheid gebruik te maken om een impuls te geven aan dit gesprek. De wens was om tot een gezamenlijk visie op Welzijn Nieuwe Stijl te komen, zodat daarmee de gezamenlijke aanpak versterkt zou kunnen worden. De aanvraag werd in eerste instantie niet toegekend. In het voorjaar van 2011 zijn vertegenwoordigers van de welzijnsorganisaties wel gezamenlijk naar een congres rond dit thema gegaan, als een gezamenlijke stap in het proces van visievorming. In de zomer van 2011 werd duidelijk dat er toch externe ondersteuning beschikbaar gesteld werd en is gestart met een serie gesprekken. Dit resulteert in de voorliggende gezamenlijke uitwerking van de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl. Uiteindelijk doel is te komen tot gezamenlijke, vernieuwende activiteiten die duidelijk herkenbaar het karakter van Welzijn Nieuwe Stijl dragen. Veel van de ideeën over Welzijn Nieuwe Stijl komen waarschijnlijk vertrouwd over. Ze worden al in de praktijk gebracht, is vaak de reactie. Maar nog vaker worden deze alleen met de mond beleden. Welzijn Nieuwe Stijl is minder vanzelfsprekend dan het wellicht op het eerste gezicht lijkt. 5  Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

De randvoorwaarden van het gezamenlijke traject waren: Uitgangspunten  Een gedeelde visie.  Op basis van eigen kracht van burgers en hun netwerk.  Probleemoplossend vermogen van burger/hulpvrager (re)activeren.  Samenwerking op basis van partnerschap.  De gemeente voert de (beleids)regie. Doelstelling Ontwikkelen en opstellen van een gezamenlijke visie op het welzijnswerk in Harderwijk aan de hand van de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl. Het visiedocument dient tevens als input voor de nieuwe Wmo – nota 2012‐2015 van de gemeente Harderwijk. Organisatie De betrokken organisaties zijn de gemeente Harderwijk, Maatschappelijke Dienstverlening, Stichting Algemene Hulpdienst, Stichting Welzijn Op Maat en Stichting Welzijn Ouderen met ondersteuning van externe adviseur. In de werkgroep Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk worden de perspectieven van lokale partners onderkend en uitgewisseld. Beoogd resultaat Het proces moet resulteren in een lokale professionaliseringsagenda Welzijn Nieuwe Stijl en het spreken van meer eenzelfde taal. Vervolg Aansluiting zoeken bij de ontwikkeling op aanpalende beleidsterreinen (de kanteling Wmo, Vrijwillige Inzet, Wijkgericht werken enz.). Om de theorie van Welzijn Nieuwe Stijl in praktijk te brengen, worden er voorbereidingen getroffen voor de start van een of meerdere pilotproject(en) in Harderwijk.

5. Doelen Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk 1. Het versterken van het lokale welzijnswerk voor nieuwe taken, rollen en opgaven in maatschappelijke ondersteuning. 2. Het doorontwikkelen van de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer tussen gemeente en welzijnsinstellingen.

6. De acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl De kwaliteit van het welzijnswerk wordt vertaald in acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl. De gemeente wil ‘sturen op’ en de welzijnsinstellingen ‘geven uitvoering aan’. De eerste twee bakens zijn gericht op de vraaganalyse. Baken 3, 4 en 5 hebben te maken met de organisatie van het aanbod. Baken 6 en 7 geven richting aan de werkwijze. Het laatste baken is randvoorwaardelijk. 6  Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

De acht bakens zijn bedoeld om richting te geven aan het denken, het discussiëren en dialoog, het maken van afspraken tussen alle betrokkene partijen en natuurlijk het handelen. Zowel voor de welzijnsorganisaties als voor de gemeente:  Voor de welzijnsorganisaties geven de acht bakens de gewenste richting aan voor het verbeteren van de kwaliteit en de professionaliteit. Het gaat dan steeds om de professionaliteit in relatie tot de burger.  Voor de gemeente fungeren de acht bakens als ijkpunten waaraan opdrachten aan uitvoerende organisaties kunnen worden getoetst én hun handelen na het verlenen van de opdracht. De acht bakens zijn niet altijd en overal tegelijkertijd van kracht, het zijn geen strenge, elkaar uitsluitende categorieën. Het is duidelijk dat een professional niet zorgvuldig de vraag achter de vraag kan onderzoeken en er tegelijkertijd onvervaard op af kan gaan. En natuurlijk is de professionele handelingsautonomie niet onbegrensd, maar wordt beperkt door de bestuurlijke keuzes van de gemeente en de gemaakte resultaatafspraken met de welzijnsorganisaties. De 8 bakens van Welzijn Nieuwe Stijl 1. Gericht op de vraag achter vraag De vraag van de burger staat centraal, niet het aanbod van professional of organisatie. Burger en professional werken samen aan vraagverheldering en zoeken samen uit wat de kern is van de vraag. Niet u vraagt, wij draaien, geen claimgedrag, bredere blik nodig om problemen echt op te lossen, essentie is samenwerken aan oplossingen, open houding, luisteren. Bijna altijd is de vraag van burgers in eerste instantie een vraag naar het overbekende aanbod. Maar met een hulp bij het huishouden zijn eenzaamheidsproblemen niet op te lossen. Het is dus nodig om breder te kijken om problemen van Harderwijkse burger echt op te lossen. 2. Eigen kracht van de burger Het naar boven halen van kwaliteiten en talenten, mensen aanspreken op dat wat hen enthousiast maakt. Dat geeft de burgers de kans om hun mogelijkheden te verruimen, maar ook de kans om te worden gewaardeerd voor dingen die zij zelf kunnen. Uitgangspunten zijn de eigen mogelijkheden van de burger zelf. Eerst mogelijkheden van informele zorg gebruiken, dan pas formele zorg door professionals inzetten. Ondersteuning loopt van licht naar zwaar: faciliteren, ondersteuning, interveniëren, beschermen (vangnet). 3. Direct erop af Niet alle burgers stellen hun vraag, wellicht wel een behoefte. Persoonlijk en direct contact levert meer op dan brieven en uitnodigingen om voor een gesprek langs te komen. Om mensen echt te bereiken moet een professional op pad en liefst zo snel mogelijk wanneer de signalen binnenkomen. 4. Formeel en informele zorg in optimale verhouding De professionele inzet moet er altijd op gericht zijn om het probleemoplossend vermogen van (groepen) burgers aan te spreken en te versterken. Licht waar mogelijk, zwaar waar nodig. Daar waar intensieve interventies nodig zijn, moeten die methodisch verantwoord en effectief worden ingezet.


5. Doordachte balans van collectief en individueel Eerst mogelijkheden van collectieve welzijnarrangementen inzetten, dan pas individuele voorzieningen. Collectieve aanpakken zijn niet alleen goedkoper, maar bieden ook vaak een betere oplossing. De maaltijd in het buurtrestaurant is meestal effectiever (want het biedt bijvoorbeeld mogelijkheden voor contact) dan de bezorging aan huis. 6. Integraal werken De vraag centraal stellen vraagt om een integrale en samenhangende aanpak van professionals. Burgers die bij het Wmo – loket aankloppen, hebben meestal problemen die niet door een instelling of een voorziening kunnen worden opgelost. Het gaat vaak om meerdere problemen tegelijk, die met elkaar samenhangen en dus ook in samenhang moeten worden aangepakt. De gemeente maakt in de opdrachtverstrekking een samenhangende aanpak mogelijk. 7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht Daar waar organisaties ondersteuning bieden aan burgers, worden concrete afspraken gemaakt over de vraag op welke ondersteuning van professionals en vrijwilligers men kan rekenen, wat daarbij de eigen inzet is en naar welke resultaten wordt toegewerkt. Het beoordelen en het meten van resultaten op basis van objectieve indicatoren en beleidsdoelstellingen. Synergie tussen sociaal beleid, sociale infrastructuur en sociale professionals. 8. Gebaseerd op ruimte voor de professional De relatie tussen de burger en zijn netwerk enerzijds en zijn relatie met de professional anderzijds staat centraal. Niet alleen de regels van de organisatie of de wensen van de gemeente zijn bepalend, maar ook de professionele bagage van de beroepskracht. De professional moet beschikken over de juiste kennis en vaardigheden, waaronder het outreachend werken. Daarvoor heeft de professional een vrije ruimte (beslissingsruimte) nodig om zelfstandig te kunnen handelen. Een speerpunt van Welzijn Nieuwe Stijl is de ontwikkeling van de kwaliteit van het welzijnswerk. Een bijzonder belangrijk aandachtspunt in de uitvoering van de praktijk van Welzijn Nieuwe Stijl is de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. In het programma van het ministerie van VWS wordt er nagedacht over de verhouding tussen de gemeenten, als opdrachtgevers voor de vernieuwing van het welzijnsbeleid, en de welzijnsorganisaties, als opdrachtnemers van de uitvoering van het gemeentelijk beleid. Het verbeteren van die relatie, het helder definiëren van rollen en posities, het maken van afspraken over doelen en inzicht in de effecten zijn belangrijke voorwaarden voor het slagen van Welzijn Nieuwe Stijl op lokaal niveau. Daarnaast is het van belang dat de werkelijke potentie van het welzijnswerk op de juiste wijze wordt benut. De vraag is echter op welke wijze dit het beste en meest effectief kan worden vormgegeven.

6.1

Koersen op de acht bakens

Om van betrokkenheid tot concrete actie te komen voor initiatieven wordt gekoerst op de acht bakens. Initiatieven die van daaruit moeten antwoord geven op lokale wensen en noden van Harderwijkers. Harderwijkers die zelf uitvoering geven aan operationeel buurt of wijkpunt, als


informatiepunt voor sociale vragen, als signaleringspunt voor onderlinge hulp en als doorgeefluik voor verdergaande professionele zorg en hulp waarna op eigen kracht verder kunnen varen. Concepten als zelforganisatie, zelfbeheer en zelfregie zijn sterk in opkomst. De komende periode zal het – als de tekenen niet bedriegen‐ om burgerkracht gaan zoals het in een recent RMO‐advies heet. Niet alleen in de volkshuisvesting, maar juist ook in het bredere sociaal beleid zoals dat in gemeenten, wijken, buurten en dorpen gestalte krijgt.

6.2

Implementatie van het welzijnswerk in de Wmo

Het welzijnswerk is een integraal onderdeel van de Wmo en haar prestatievelden. Toch lijken dit soms aparte werelden, zowel in beleid als in organisatie op gemeentelijk‐ en Rijksniveau. De uitdaging is om te ontschotten en welzijn te ‘implementeren’ in de Wmo. De vernieuwing van het welzijnswerk, zoals beoogd binnen Welzijn Nieuwe Stijl, moet gaan plaatsvinden in een zich ontwikkelende Wmo. We zien binnen de Wmo een kanteling in de invulling van de compensatieplicht en de wijze van ‘dienstverlening’ waarbij de behoefte en de vraag van de burger centraal staat. De Wmo breidt ook uit. Overheveling van onderdelen uit de AWBZ, de provinciale jeugdzorg en de Participatiewet zijn op dit moment speerpunten binnen alle gemeenten. Deze drie transities veroorzaken veel reuring bij de gemeente waarbij afspraken met lokale welzijnspartijen soms naar het tweede plan verdwijnen. Dit moet plaatsvinden met het gegeven dat het financiële kader waarbinnen de gemeente kan acteren onder druk staat of komt te staan. Dit levert een complex vraagstuk op, maar ook een kansrijk moment voor innovatie en ondernemerschap. Als gemeente niet in staat is tot innovatie, het stimuleren van ondernemerschap en een integrale aanpak binnen de Wmo‐beleid, zullen de (nieuwe) wettelijke taken onbetaalbaar blijken. Gemeente kan immers niet langer, zoals bij veel gemeenten is gedaan bij de overheveling van ‘huishoudelijke zorg’, het ontstane landelijke aanbod (bijvoorbeeld op het gebied van begeleiding) adopteren en 1 op 1 overnemen. Er ligt een uitdaging om met dezelfde of minder middelen meer te bereiken, in lijn met de (politieke) keuzes van de gemeente. Het is de vraag of het relevant is of het beïnvloeden van de relatie opdrachtgever – opdrachtnemer een bijdrage kan leveren aan innovatie en ondernemerschap van welzijn binnen de Wmo. Voor deze opdracht staat op dit moment Harderwijk. In Harderwijk wordt er een start gemaakt met de volgende zaken: a. Er zijn actuele discussies over het inzichtelijk maken van maatschappelijke effecten en het werken met tastbare resultaten op lokaal niveau b. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het (her)inrichten van de maatschappelijke steunstructuur. Welzijn (Nieuwe Stijl) moet hierin ‘geïmplementeerd’ worden c. Er is sprake van een ‘kantelende Wmo’. De gemeente wil de compensatieplicht verder invullen en vormgeven. Nieuwe uitbreidingen binnen de Wmo zijn aanstaande d. Beleidsmatig bouwen van verbindingen tussen preventie, signalering, maatschappelijke ondersteuning, welzijn en formeel en informele zorg. Dit zowel vanuit inhoudelijk als financieel oogpunt. e. De kunst zal zijn om de beleidsontwikkeling zo concreet te maken dat de inwoner en zijn/haar behoefte centraal staan en niet de structuur (noodzaak van ontschotting). 9  Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

Aandacht voor de komende tijd om uit te werken: 1. Invulling opdrachtgeverschap door de gemeente Harderwijk. 2. Invulling opdrachtnemerschap door de Welzijnsinstellingen.

7. De relatie opdrachtgever en opdrachtnemer Is het mogelijk dat (een vorm van) publiek private samenwerking meerwaarde leveren? Het ministerie van VWS heeft in haar programma het onderdeel “rol van de opdrachtgever en de rol van de opdrachtnemer” opgenomen als een belangrijk speerpunt van ontwikkeling op lokaal niveau. In de samenwerking is het goed om vanuit het perspectief van publiek private samenwerking te kijken naar opdrachtgever– en opdrachtnemerschap Welzijn Nieuwe Stijl. Wat is de meerwaarde van de nieuwe invulling van het/de begrip(pen) bij het opdrachtgeverschap rond welzijn en draagvlak voor innovatie? De vernieuwing van het welzijnswerk binnen de Wmo is bij de gemeente Harderwijk een actueel thema, dit in combinatie met de drie transities (AWBZ, jeugdzorg, Participatiewet) waar de gemeente voor komen te staan in relatie tot de Wmo Daarnaast spelen de bezuinigingen bij de gemeente een grote rol en kan vooral de verduidelijking van de posities van de partijen een vernieuwende blik geven op de samenwerking die opnieuw ontwikkeld moet gaan worden. Door met elkaar hier aan te gaan werken, hebben alle partijen de hoop dat deze ontwikkelingen inzichten geven voor een vernieuwde kijk op het (inrichten van) opdrachtgeverschap binnen Welzijn Nieuwe Stijl om hiermee een bijdrage te leveren aan de gemeente voor de transitie naar Welzijn Nieuwe Stijl, het stimuleren van ondernemerschap en innovatie van het welzijnswerk in het kader van de Wmo. Welzijnswerk ondersteunt Harderwijkers op diverse terreinen bij hun zelfredzaamheid en bij het meedoen in de maatschappij (participatie). Dit doet zij voor Harderwijkers die daarbij een steuntje in de rug goed kunnen gebruiken. Het kan hier gaan om mensen die zich in kwetsbare situatie bevinden vanwege hun gezondheid, hun inkomen of sociale netwerk. Het welzijnswerk werkt daarbij samen met vele vrijwilligers. Ook ondersteunt en begeleidt zij deze vrijwilligers. Voorbeelden van activiteiten van welzijn De praktijk bestaat uit een grote diversiteit aan activiteiten, doelgroepen en beleidsdoelen. In het algemeen wordt er gesteld dat gemeenten bij het opstellen en uitvoeren van het beleid samenwerken met meerdere maatschappelijke organisaties die zijn ingebed in de lokale sociale infrastructuur. Dit geldt in grote mate ook voor Harderwijk. Het welzijnswerk is mede hierdoor inhoudelijk en strategisch complex te noemen. De gemeente is daarbij verantwoordelijk voor het ontwerpen van het welzijnsbeleid als onderdeel van het Wmo –beleid en voor de regievoering op de uitvoering van de welzijnsorganisaties. Met de invoering van de Wmo en het programma Welzijn Nieuwe Stijl staat het welzijnswerk meer dan ooit in de schijnwerpers. Maar tegelijkertijd ook zwaar onder druk. Er is grote behoefte aan professioneel welzijnswerk, dat niet alleen heldere prestaties levert, maar ook waar voor haar geld biedt in de context van de Wmo. 10  Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

Hier ontstaat dan ook direct het probleem:  veel welzijnswerk is preventief, ondersteunend en interventies hebben pas op de langere termijn of indirect een effect. Om deze effecten inzichtelijk te maken is voor het welzijnswerk erg lastig en een hele opgave. De grote diversiteit aan activiteiten in de praktijk van het welzijnswerk en de lokale inbedding spelen hierbij een grote rol. Landelijk gezien is er in beperkte mate sprake van standaardisatie. Dit wil zeggen dat iedere gemeente haar effecten zal moeten gaan meten die er zijn behaald op het terrein van welzijn.

8. Maatschappelijk effect Gekeken naar de huidige praktijk focussen veel gemeenten (als subsidieverstrekker) vooral op de ‘output’ van het welzijnswerk (bijvoorbeeld gerealiseerde uren, aantal contacten). Dit is ook een ontwikkeling die de afgelopen jaren is ingezet. Echte effectmeting lijkt nog een brug te ver. In de drang om te komen tot meetbare afspraken is het afspreken van output (‘het directe resultaat van de inspanning’) al snel het maximaal haalbare. Hiermee blijft de ‘outcome’ (het bereiken van gewenste maatschappelijke effecten) buiten beeld. Een ongewenst bijeffect is dat de focus op ‘output’ de professionele autonomie van de professional beknot, terwijl dit in het bereiken van de juiste ‘outcome’ een doorslaggevende factor is. De vakbekwaamheid van de professional is van doorslaggevende betekenis om goed in te spelen op de problemen van de burgers. Allereerst moet duidelijk zijn welke maatschappelijke effecten moeten worden bereikt. Die vormen immers de richting van de uitvoering. Wat is daar precies voor nodig? De gemeente vervult in dit proces verschillende rollen: sturend, faciliterend, ontwikkelend en opdracht gevend.

Wat willen we bereiken?          

Probleemoplossend vermogen van burgers (re)activeren Zelfredzaamheid Harderwijkers vergroten Eenzaamheid bestrijden Schooluitval bij jongeren tegengaan Betrokkenheid bevorderen Wederkerigheid bewerkstelligen Maatschappelijke deelname vergroten Vrijwillige inzet vergroten Omzien naar elkaar stimuleren Vangnet bieden aan de Harderwijkers die op eigen kracht (tijdelijk) niet in slagen om te participeren.

Welzijn Nieuwe Stijl kan de gemeente en welzijnsinstellingen helpen trajecten uit te voeren die invulling geven aan een of meer van de acht bakens. Bijzonder aan het programma Welzijn Nieuwe Stijl is dat de bakens niet van tevoren gedetailleerd zijn uitgewerkt. De verantwoordelijkheid voor de inhoudelijke ontwikkeling en verdere uitwerking van de acht bakens ligt daar waar de daadwerkelijke verandering moet plaatsvinden: bij de gemeente, de welzijnsorganisaties en de professionals (of goed toegeruste vrijwilligers) om maatwerk te bieden en de aansluiting te vinden (bij kleine


netwerken binnen de) alledaagse leefwereld van burgers. Dit is een goede formule voor de borging van de gewenste verandering. Hiermee wordt een sterke relatie en verwevenheid tussen transitie en transformatie bevestigd. En dat biedt een uitermate goede landingsbodem voor de andere decentralisaties.

9. Waar zijn we het over eens? In de bijlagen hebben alle betrokken partners aangegeven wat zij verstaan onder de 8 bakens van Welzijn Nieuwe Stijl. Samenvattend kan hieruit worden opgemaakt dat de betrokkenen het eens zijn over:  Uitgangspunt van het welzijnswerk is dat activiteiten vraaggericht zijn, niet aanbodgericht. De welzijnsinstellingen achterhalen de vraag van de burger actief. De burger wordt zelf betrokken bij de organisatie van activiteiten.  De rol van de professional wordt ondersteunend en faciliterend aan activiteiten van de burger. De focus ligt op het terugleggen van de regie over het eigen leven bij de burger.  Welzijnsinstellingen werken preventief en integraal. Zij grijpen proactief in als er signalen zijn dat een situatie kan escaleren, waarbij de inwoner niet zelf hulp vraagt.  Informele zorg krijgt een steeds belangrijkere rol en vervangt formele zorg meer en meer: van zorg naar welzijn. Informele zorg en vrijwilligerswerk wordt zichtbaarder in de samenleving. Formele en informele zorg gaan meer samenwerken.  Eerst worden collectieve welzijnsarrangementen ingezet (waaronder werken in groepsverband), pas als dat niet voldoende is komen individuele voorzieningen in beeld. Er is samenhang en afstemming in het aanbod van collectieve voorzieningen.  Het werk richt zich op een aantal vooraf afgesproken maatschappelijke effecten.  Professionals (en vrijwilligers) krijgen de ruimte om hun creativiteit in te zetten en initiatieven te ontplooien. De eigen speelruimte wordt bepaald door de eigen competenties. De verantwoordelijkheid voor het transformatieproces ligt bij de gemeente, welzijnsorganisaties, professionals en burgers. De uitvoeringspraktijk op lokaal en regionaal niveau.

10. Vervolg Nu duidelijk is wat de gemeente Harderwijk en de Harderwijkse welzijnsorganisaties voor ogen hebben met Welzijn Nieuwe Stijl, moet de theorie in de praktijk worden gebracht. Dit doen we door in een of meerdere pilotprojecten concreet aan de slag te gaan. Daarbij wordt aansluiting gezocht bij ontwikkelingen op aanpalende beleidsterreinen (de Wmo, Vrijwillige Inzet, Wijkgericht werken enz.). Bij de uitvoering van de pilotprojecten is onder andere ondersteuning mogelijk vanuit het majeur project Burgerkracht, dat onderdeel is van het Stad en Regio Contract van de provincie.


Definities AWBZ: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Burger: De publieke en politieke identiteit van personen Decentralisatie: De uitvoering van en verantwoordelijkheid voor diverse wetten en regels wordt verplaatst van een hogere bestuurslaag naar een lagere bestuurslaag vanuit de verwachting dat dat een betere inzet van mensen en middelen mogelijk maakt. Gemeenten krijgen de komende jaren te maken met drie grote decentralisaties in het sociale domein, aan de onderkant van de arbeidsmarkt, in de jeugdzorg en in de begeleiding en persoonlijke verzorging Kwetsbare burger: Burgers die in een kwetsbare fase in hun leven zitten Maatschappelijke participatie: De deelname van burgers aan het maatschappelijk verkeer Het gaat hier zowel om de maatschappelijke participatie van burgers die dagelijks zelfstandig deelnemen aan het maatschappelijk verkeer, of burgers voor wie extra ondersteuning nodig is, als de vrijwilligers die de ondersteuning bieden. RMO: Raad voor Maatschappelijke Ontwikkelingen Transitie: Het proces van verandering van het juridische stelsel: de regels, wetten, financiële verhoudingen en dergelijke die het mogelijk maken om tot de nieuwe situatie te komen Transformatie: De inhoudelijke vernieuwing en cultuuromslag, gericht op het realiseren van de beoogde inhoudelijke effecten van de stelselwijziging: ander gedrag van professionals en burgers, andere cultuur bij instellingen en professionals, andere werkwijzen en een andere manier van met elkaar omgaan tussen burgers/cliënten, professionals, instellingen en gemeenten Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning Welzijn Nieuwe Stijl: Het programma Welzijn Nieuwe Stijl is in 2010 gestart om na de evaluatie van vier jaar Wmo, een nieuwe impuls te geven aan de invulling van deze wet, met name als het gaat om zelfredzaamheid en participatie van burgers. Welzijn Nieuwe Stijl kent acht bakens. Deze geven richting aan de kwaliteitsontwikkeling van de welzijnssector, en zijn daarmee ook voor gemeenten in hun rol als opdrachtgever relevant


Bijlagen Bijlage 1: Gemeente Harderwijk De uitgangspunten van de gemeente Harderwijk in haar nieuwe Wmo‐beleid sluiten aan bij die van Welzijn Nieuwe Stijl. De gemeente Harderwijk vindt het belangrijk dat de problemen vroegtijdig worden gesignaleerd en dat mensen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. De gemeente Harderwijk wil de samenwerking tussen professionals en welzijnsorganisaties blijven stimuleren en daar waar nodig verder faciliteren. De gemeente Harderwijk zet daarom in op preventie, laagdrempelige voorzieningen waar de Harderwijkers elkaar kunnen ontmoeten, multidisciplinaire samenwerking en integraal werken. Voor de burgers die er niet in slagen om op eigen kracht te participeren, wordt een passend vangnet aangeboden. Wat betekent dit voor jouw organisatie? De 8 bakens Welzijn Nieuwe Stijl Gericht op de vraag achter de vraag  De vraag van de burger, niet het aanbod van de instellingen staat centraal (uitgangspunt)  Inventariseren van wensbeeld (onderzoek, enquêtes, interviews, bijeenkomsten)  Als de vraag ondersteund wordt door objectieve cijfers zal er iets met de vraag worden gedaan  Professional en burger werken samen aan vraagverheldering en zoeken samen uit wat de kern is van de vraag (aan keukentafelgesprek)  Welzijnactiviteiten sluiten zo nauw mogelijk aan bij de behoefte en wens van de Harderwijkers  Activiteiten zijn gericht op preventie en vroegtijdige signalering  Scholing ter bevordering van herkenen van signalen in een vroeg stadium  Niet alleen individuele vragen maar ook collectief  Het ‘keukentafelgesprek’, wie heeft aan de tafel regie, wie is waar en waarvoor verantwoordelijk?  Niet noodzakelijke wijs door gemeente organiseren  Stimuleren eigen initiatief van welzijnsorganisaties en ondernemerschap. Eigen kracht van burger  Uitgangspunt zijn de eigen mogelijkheden van de burger  Maatschappelijke ondersteuning loopt op van licht naar zwaar: faciliteren, ondersteunen, interveniëren, beschermen  De mogelijkheden van burgers en hun sociale netwerk [tot zover aanwezig] gebruiken en indien afwezig een netwerk creëren  Eigen kracht vanuit sportverenigingen/ organisaties stimuleren  Aanbod voor speciale doelgroepen stimuleren 14  Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

Direct er op af

Formeel en informele zorg in optimale verhouding

Doordacht balans van collectief en individueel Integraal werken

                       


Ruimte bieden voor eigen motivatie. Niet alle burgers stellen hun vraag (vraagverlegenheid) Welzijnswerkers benaderen de buurtbewoners actief Outreachend werken Bij bepaalde signalen zal er per definitie direct opgetreden worden door instanties om veiligheidsproblemen te voorkomen. Verbetering samenwerking tussen formele en informele zorg Informele zorg zichtbaarder in de samenleving Burenhulp stimuleren, faciliteren, mobiliseren Stimuleren krachtige eerste lijn (verbinding cure, care en welzijn): herkenbaar, laagdrempelig en activerend. Zinvolle ontmoetingen stimuleren (je helpt iemand die je kent) Eerst mogelijkheden van informele zorg gebruiken, dan pas formele zorg door professionals inzetten. De aard van de doelgroep, de hulpvraag: zorg is anders dan welzijn De aard van de activiteit en de rol (complexiteit) De intensiteit van de vraag/behoefte De draagkracht van het sociale netwerk Grensaspecten: juridische, persoonlijke, rationele, functionele. Eerst mogelijkheden van collectieve welzijnsarrangementen inzetten, dan pas individuele voorzieningen Uitvoering richt zich op integrale samenhangende aanpak van problemen van de burger Integrale benadering binnen het sociale (Harderwijkse) netwerk van buurt, school, verenigingsleven, werk Samenwerking tussen de verschillende partijen op het gebied van wonen, zorg, welzijn en gezondheid stimuleren en versterken. Taken en verantwoordelijkheden van de welzijnsorganisaties in de prestatieafspraken helder beschrijven Bestrijden van versnippering, bundelen van krachten Stimuleren eigen initiatief van welzijnsorganisaties en ondernemerschap In Harderwijk stemmen de maatschappelijke partners hun activiteiten op elkaar af

Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht

Gebaseerd op ruimte voor professional


 Samenwerken met welzijnsorganisaties i.c.m. sportverenigingen, wijkagent, SDV, Schuldhulpverlening en afdeling dienstverlening van de gemeente.  De kunst van Welzijn Nieuwe Stijl beheersen  Integraal werken werkt onder regie van de gemeente  Gericht op maatschappelijk rendement  Gericht op maatschappelijk effect  Beleidsdoelen zoveel mogelijk SMART formuleren  Concrete cijfers benoemen afgezet tegen subjectieve metingen (leefbaarheidmonitor)  Duidelijk communiceren, ook nee zeggen wanneer nodig, geen hoop blijven geven  Professionals beschikken over de juiste kennis en vaardigheden (w.o. outreachend werken)  Professionals zijn creatief, initiatiefrijk en ondernemend  Stimuleren eigen initiatief van welzijnsorganisaties en ondernemerschap  Professionals krijgen ruimte, hun competenties zijn richtinggevend.

Bijlage 2: Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe De 8 bakens Welzijn Nieuwe Stijl Gericht op de vraag achter de vraag

Gebaseerd op de eigen kracht van de burger

Direct er op af

Formeel en informeel in optimale verhouding

Doordacht balans van collectief en individueel


Wat betekent dit voor jouw organisatie? MDV werkt in haar hulpverlening veel/voornamelijk met het ‘kortdurend oplossingsgericht werken’, waarbij voortdurend de doelen van de cliënt als uitgangspunt gesteld worden voor het gesprek. En daarbij helpt de maatschappelijk werker om de vraag te verhelderen voor de cliënt zelf. MW‐ers zijn dus al vrij sterk gericht op de vraag achter de vraag, maar het blijft goed om scherp op te blijven. Eigen kracht is het uitgangspunt zijn van iedere hulpverlening. Daarbij nu vooral specifiek focus leggen op het bewaken en bevorderen van eigen regievoering en het inschakelen van eigen netwerk. Wij voeren op dit moment het merendeel van de hulpverleningsgesprekken op eigen kantoor en doen met enige regelmaat huisbezoeken (bijvoorbeeld standaard bij school maatschappelijk werkers door op scholen te werken en ouders van kinderen ook thuis te bezoeken). Wij willen nog meer aansluiten op de leefwereld van mensen vanuit de gedachte dat we daarmee mogelijk nog meer vroegtijdig bij belemmeringen in kunnen springen en escalatie van problematiek kunnen voorkomen. Wij werken zo veel mogelijk samen met vrijwilligers en vrijwilligersorganisatie daar waar problematiek dat toelaat. Zie bijvoorbeeld de samenwerking rondom Schuldhulpverlening (‘FenS’). In Apeldoorn experimenteren wij met intensievere vormen van begeleiding door vrijwilligers, waarbij MDVeluwe vooral deskundigheid heeft in de intensievere begeleiding die nodig is voor het inzetten van vrijwilligers zwaardere zorgvragen. MDVeluwe verzorgt al vele jaren waar mogelijk ook begeleiding in groepsverband (‘groepswerk’). Insteek is hierbij naast efficiëntie ook het helpende element van herkenning bij lotgenoten in te zetten. Indruk is dat dit vanuit ministerie vooral ingevuld is met het oog op WMO voorzieningen die standaard individueel worden verstrekt op dit moment, terwijl dat in de basis eerst collectief zou moeten.

Integraal werken


Gebaseerd op ruimte voor de professional


Een maatschappelijk werker kijkt bij iedere hulpvraag naar het systeem als geheel met de verschillende leefgebieden in samenhang (wonen, werken, leven, leren). Een probleem wordt dus niet geïsoleerd bekeken en opgepakt. Bij het signaleren van een hulpvraag en bepalen wat er nodig is voor mensen om te gaan met de belemmeringen die ze ervaren, moet (steeds meer) integraal gekeken worden naar de verschillende mogelijke ondersteuningsvormen. Wij zouden graag gaan werken in integrale buurt/wijkteams met verschillende disciplines die een taak hebben in de buurt/wijk, vanuit de gezamenlijke taak om mensen in hun leefomgeving te ondersteunen en faciliteren. Zie hiervoor het voorstel dat eerder is verspreid bij de werkgroep leden. Mensen zijn en blijven verantwoordelijk voor hun eigen leven en moeten daar ook op aangesproken worden als zij die verantwoordelijkheid niet nemen of zelfs verstorend zijn voor de samenleving als geheel. Wij zijn in gesprek met de gemeente om in de toekomst onze subsidieafspraken te gaan maken op het niveau van het maatschappelijk effect/rendement waaraan moet worden bijgedragen (bijvoorbeeld voorkomen overlast, voorkomen schooluitval, etc.). Wij bevragen cliënten bij afronding van hun begeleiding nu ook al op hun beleving van het rendement van ons werk. Er moet een duidelijk mandaat liggen bij een wijkteam om bij problemen ook daadwerkelijk dingen te kunnen regelen en niet weer te verzanden in onnodige bureaucratie van indicatiestelling (wat je nu aantreft in bijvoorbeeld Wmo voorzieningen, jeugdzorg, AWBZ). De nadruk moet (blijven) liggen op het handelen van de professional en niet verschuiven naar het verantwoorden van het handelen (registratie en rapportage).

Bijlage 3: Algemene Hulpdienst Harderwijk Visie:  Preventie  Vangnet  Specialiseren naar andere groepen  Versterken van de Netwerken De 8 Bakens Welzijn Nieuwe Stijl Gericht op de vraag achter de vraag

Gebaseerd op de eigen kracht van de burger


Wat betekent dit? Samen met de bewoners richten wij ons op de werkelijke vraag in plaats van dat het aanbod de vraag stuurt. Wij gaan eerst na wat de burger zelf kan (met behulp van de directe omgeving) en bepalen daarna of verdere ondersteuning nodig is.

Wat betekent dit voor jouw organisatie? Het is de basis van de dienstverlening van de AHD, en de werkmethode van onze organisatie.

Het Lokaal Steunpunt Mantelzorg werkt op deze manier. Het is een onderdeel van AHD en komt op voor de belangen van mantelzorgers, organisaties die mantelzorgers ondersteunen en lokale en regionale organisaties die vrijwilligers in de zorg inzetten. Bij het Steunpunt kan men terecht voor steun, informatie en advies. Dit geldt eveneens voor de onderdelen Maatschappelijke Stage, Steunpunt Vrijwilligerswerk en Buutbemiddeling. Binnen de vrijwilligerszorg krijgen we er steeds meer oog voor en er wordt voorzichtig geëxperimenteerd binnen bepaald hulpaanbod met vrijwilligers en uitbouwen informeel netwerk van aanvragers. De trend is dat de begeleiding van vrijwilligers steeds intensiever wordt omdat steeds meer maatwerk gevraagd wordt. Aansluiten bij capaciteiten van de vrijwilligers speelt hierbij een belangrijke rol. Naast investering in zorgvuldige intake, begeleiding na matchen en training.

Direct er op af

Wij benaderen ook mensen die niet om ondersteuning kunnen, durven of willen vragen!

Formeel en informeel in optimale verhouding

Wij zoeken samen met de burger naar de ideale verhouding voor de toekomst tussen formele hulp en ondersteuning vanuit het sociale netwerk van de burger.

Doordacht balans van collectief en individueel

Algemeen als het kan, speciaal als het moet.


Dit is geen basisfunctie van de organisatie. Mensen/klanten komen zelf naar ons toe. Wij werken op basis van vragen (50% via verwijzers) die bij ons binnenkomen. Onze organisatie werkt dus in principe vraaggericht. Signaleren door vrijwilliger speelt een belangrijke rol. Van daaruit kan wel aangesloten worden op direct er op af, door bijv. hulpverlening erop af te sturen. Mezzo schrijft een stuk over de positionering van vrijwilligers in zorg & welzijn. Met de invoering van de Wmo zijn gemeenten verantwoordelijk geworden voor de ondersteuning van mantelzorgers en de coördinatie en begeleiding van vrijwilligers in zorg en welzijn. Deze notitie biedt een handreiking bij het omgaan van de veranderingen in de informele zorgsector. Met het doel om de specifieke rol van de zorgvrijwilliger te borgen. De grens tussen formeel en informeel is een spanningsveld bij het inzetten van vrijwilligers. Deze ontwikkeling vraagt van de informele zorg om zich helder te positioneren. Niet in alle gevallen kan namelijk hulp ingezet worden. Sommige hulp die geleverd wordt door gezinsleden wordt gezien als gebruikelijke zorg, terwijl dit niet gevraagd kan worden van vrijwilligers. Dit is een knelpunt. Ook kan de problematiek van de hulpvrager dermate complex zijn dat er geen vrijwilliger ingezet kan worden. Dan dient het vraagstuk zich aan: wat doet de vrijwilliger en wanneer wordt er een professional ingeschakeld. Waar leg je de scheidslijn! De Algemene Hulpdienst werkt voornamelijk individueel en probeert mensen weer te betrekken bij de samenleving. Door inzet van vrijwilligers van individueel (vrager) naar collectief (de buurt en wijk waarin ze leven en wonen). Die balans wordt altijd gezocht.

Integraal werken




Wij werken samen met de zorg en woningcorporaties om tot een samenhangend en volledig pakket van ondersteuning te komen, waarin regie geregeld is. Producten en prestaties zijn niet meer leidend. Het gaat om het maatschappelijk rendement, oplossen van gezamenlijke vraagstukken. Kennis, ervaring en vaardigheden van de professional krijgen ruimte.

Als Algemene Hulpdienst zijn wij wel genoodzaakt om integraal te werken, vaak is de hulp aanvullend. Op casusniveau is dit dan ook al realiteit en wordt met organisaties samengewerkt. Knelpunt hierbij: als gevolg van de verkokering is het systeem in de thuissituatie niet altijd dekkend te krijgen. Dit is al de insteek van de AHD. Bij de intake wordt bijv. altijd gekeken naar de vraag achter de vraag, zodat gewenst resultaat bereikt wordt.

Dit is essentieel en vormt de basis voor het werk. Geldt voor de betaalde medewerker én ook voor de vrijwilliger. De professional moet in de gelegenheid zijn om de vrijwilligers goed te faciliteren. Alle thuishulp wordt geboden door vrijwilligers. Daarbij is het uitgangspunt dat in principe iedereen vrijwilliger kan zijn. De Algemene Hulpdienst steekt vanuit oogpunt kwaliteit met name in op een zorgvuldige intake, begeleiding en matching van vrijwilligers & hulpvragers. Afhankelijk van het type vrijwilligerswerk kunnen eisen gesteld worden aan de vrijwilliger (zoals doorlopen training, bepaalde vaardigheden en representativiteit).

Bijlage 4: Welzijn Op Maat De 8 bakens Welzijn Nieuwe Stijl Gericht op de vraag achter de vraag

Gebaseerd op eigen kracht van de burger

Direct er op af

Formeel en informeel in optimale verhouding Doordacht balans van collectief en individueel Integraal werken


Wat betekent dit voor jouw organisatie?  Aansluiten op problemen en noden van burgers is een mogelijkheid, maar moet aangevuld worden met het zoeken naar mogelijkheden en kansen.  Het luisteren naar bewoners en de vraag achterhalen gebeurt door gesprekken aan te gaan (voorbeeld Mensen maken de Straat).  Activiteiten zijn vraaggericht en niet aanbodgericht, en worden georganiseerd/vinden plaats met participatie van bewoners.  Flexibiliteit wordt genoemd om goed op de vraag te kunnen anticiperen.  Zoeken naar talenten en kwaliteiten van burgers en deze inzetten voor de samenleving.  Wat kan de burger zelf en wat heeft men al gedaan om zijn/haar situatie te verbeteren of te veranderen?.  De positie van de professional wordt nog meer ondersteunend en faciliterend.  Niet op kantoor, maar nog meer zichtbaar in de wijk zijn.  Ons kracht moet zijn dat mensen worden bereikt die vanuit zichzelf geen initiatief durven nemen.  De inzet is probleemoplossend, maar ook verbindend en overbruggend (burgerkracht).  Niet wachten tot een situatie escaleert, maar preventief en integraal oppakken van verantwoordelijkheden.  Informele zorg neemt toe, ondersteun informele netwerken.  Afbouwen van professionele ondersteuning naar zelfredzaamheid en informele ondersteuning.  Creëren sociale netwerken, probleemgericht maar zeker ook preventief.  Zoveel mogelijk draagvlak zoeken om samen een probleem op te lossen of kans op te pakken.  Er is samenhang en afstemming, zo min mogelijk individueel, juist kansen en problemen koppelen in een collectieve benadering.  Samenwerken tussen professionals, verantwoordelijkheden delen, wel duidelijke afspraken over taak en inzet en afbakening.  Burger weet waar hij zijn moet, wordt niet van het kastje naar de muur gestuurd.  Mandaat van andere instellingen.  Gebruik elkaars competenties.




     

Minder overleg, maar duidelijke lijnen en bevoegdheden. Kwaliteitscyclus van Deming (Plan‐do‐check‐act) blijven toepassen. Integrale doelen opstellen in de vorm van te bereiken maatschappelijke effecten. Hoe meten we participatietrajecten van burgers op hun maatschappelijk effect? Zorgen voor een balans in resultaatgerichtheid en oog voor het proces dat burgers doormaken. De professional heeft vrije ruimte om ad hoc situaties te reageren, back up te faciliteren en innovatief te zijn.  Competenties van de professional en beschikbare methodieken bepalen de speelruimte van de professional.  De professional werkt niet met teveel opgelegde protocollen.

Bijlage 5: SWO Harderwijk De uitgangspunten van de SWO zoals verwoord in het Visieplan 2010‐2014 sluiten nauw aan bij Welzijn Nieuwe Stijl. Kernbegrippen uit dit Visieplan (dat overigens geschreven is vóór dat er sprake was van Welzijn Nieuwe Stijl) zijn:  Welzijn Ouderen in heel Harderwijk  Informatie en advies op nieuwe leest geschoeid.  Vrijbaan voor de vrijwilliger. (Beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers op het actief meedoen in de locale samenleving.) De 8 bakens Welzijn Nieuwe Stijl Wat betekent dit voor jouw organisatie? Gericht op de vraag achter de vraag  Dat is het uitgangspunt bij de ontwikkeling van de Wijkhuizen. Niet het aanbod van de SWO is leidend maar de vragen die zich voor doen. Daarbij worden de vraagstellers zelf betrokken, uitgedaagd, iets met de betreffende vraag te doen.  Er worden training georganiseerd voor vrijwillige gastvrouwen/ mannen van de Wijkhuizen op de vraag achter de vraag.  Dit is bovendien al jaren de werkwijze van de (vrijwillige) ouderenadviseur.  SWO wil graag de Advies‐ en informatiefunctie gezamenlijk oppakken door de drie welzijnsorganisaties. Wijkhuizen kunnen daar een centrale rol in vervullen.  Het project ‘de Stem’ gericht op de oudere Turkse mannen en vrouwen werkt ook zo. Eigen kracht van burger  Dit is het basisprincipe van de Wijkhuizen. De rol van de professional is ondersteunend (en eventueel voorwaardenscheppend) aan activiteiten van de burger zelf.  Een voorbeeld is ook de aanpak in Stadsdennen. Er is enige hulp geboden bij het starten van de filmclub maar nu is het een volledig zelfstandige club (die deel uit maakt van de wijkvereniging en niet van de SWO).  Soms organiseren we samen met de wijkvereniging een inventariserende bijeenkomst voor ouderen om de wensen te achterhalen. Direct er op af  In principe is de SWO vraaggericht. Als er echter signalen zijn dat er bij iemand iets aan de hand is bijvoorbeeld van de maaltijdbezorgers gaat vaak de ouderenadviseur er op af. Informele zorg versus formele zorg  Daar waar “formele zorg” zich steeds meer terugtrekt op “echte zorg” ontstaat er ruimte voor informele zorg, dus welzijn.  SWO heeft een tweetal huiskamerprojecten voor licht dementerenden. De bedoeling is dat het ook


 

Doordacht balans van collectief en individueel Integraal werken Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht

Gebaseerd op ruimte voor professional


    

 

in andere Wijkhuizen (Zeebuurt en Stadsweiden) gaat plaats vinden. Dit kan uitgebreid worden richting andere doelgroepen. De ouderenadviseur heeft dit ook als uitgangspunt. Waar mogelijk wordt in overleg met AHD informele zorg geregeld. Hierbij speelt ook steeds het spanningsveld zoals Carla dat verwoordt in haar bijdrage. Door de Wijkhuizen is het mogelijk sneller verbindingen te leggen in de wijk. Daardoor ontstaan meer mogelijkheden voor collectieve arrangementen. Integraal werken op wijkniveau. De Wijkhuizen kunnen daar een spilfunctie in vervullen. Afstemming tussen Wijkhuizen gebeurt door het team (3) van ouderenwerkers. Uiteraard is dit één van de uitgangspunten voor de SWO. Een punt in dit kader is wel dat er experimenteerruimte moet zijn. Projecten slagen niet altijd, of soms maar half. Het resultaat kan dus lager uitpakken dan oorspronkelijk bedacht. Het omgekeerde kan echter ook. Zie bijvoorbeeld het wijkhuis Drielanden dat in een jaar tijd vrijwel 100% bezet is. Het gaat niet alleen om ruimte voor de professional maar ook voor de vrijwilligers (!!) Professionals en vrijwilligers in de Wijkhuizen krijgen veel eigen ruimte. Het is hun toko, waar zij zich mee moeten kunnen identificeren.

Welzijn Nieuwe Stijl Harderwijk

Recommend Documents