Weg met de zesjescultuur? nr. 1, september Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

SBM Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

nr. 1, september 2011 ‘Waarden centraal in maatschappelijke ondernemingen’ “Wij doen in zingeving” Dagopeningen 2.0 ‘Ik wil weer vuur zien bij de uitgebluste docent’ Waardevenster Jaarlijkse ‘apk’ stimuleert continue verbetering

Weg met de zesjescultuur?

nr.1, september 2011

Agenda

Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Datum

Activiteit

Doelgroep Plaats

Contactpersoon

15-09-2011

Netwerk bovenschools managers regio Utrecht

PO

Bunschoten 12.15 – 15.15 uur

Wob van Beek

15-09-2011

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, West-Brabant

PO

Bergen op Zoom 14.00 – 16.30 uur

Hans Bruggeman

15-09-2011

Netwerk kleine schoolbesturen Alblasserdam/Vijfheerenlanden

PO

Giessenburg 19.30 – 22.00 uur

Hans Bruggeman

16-09-2011

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland

PO

Naaldwijk 11.00 – 14.00 uur

Ouko Beuving

19-09-2011

Netwerk Groningen

PO

Oude Pekela 9.00 – 12.00 uur

Wob van Beek

20-09-2011

Netwerk bovenschools managers Drenthe

PO

Hoogeveen 13.00 – 16.00 uur

Wob van Beek

23-09-2011

Netwerk Noord Nederland

PO

10.00 – 12.00 uur Eastermar

Wob van Beek

27-09-2011

Netwerk bovenschools managers Overijssel

PO

Nijverdal 13.30 – 16.00 uur

Wob van Beek

06-10-2011

Netwerk bovenschools managers Noord Gelderland / Flevoland

PO

Urk 8.30 – 12.00 uur

Wob van Beek

12-10-2011

Netwerk kleine bestuurlijke schaal Overijssel / Drenthe

PO

Staphorst 19.30 – 22.00 uur

Wob van Beek

Colofon Besturenraad | De Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, verenigt christelijke onderwijsinstellingen en geeft samen met hen stem aan het christelijk onderwijs in onze samenleving. Bij de Besturenraad zijn 540 besturen aangesloten, met meer dan 2.200 scholen en bijna 800.000 leerlingen, deelnemers en studenten in alle onderwijssectoren.

Redactie | Eva van Helden (bladmanager) Guido de Bruin (hoofdredacteur) Corine de Reus (eind- en beeldredactie/

Meer informatie over de bijeenkomsten kunt u krijgen via onze ledenservice.

productbegeleiding)

Algemene ledenvergadering 25 november 2011

Redactieadres | Houttuinlaan 5b,

Presentatie van de resultaten van het verkennende onderzoek naar de verdergaande samenwerking van de Besturenraad met de katholieke besturenorganisaties.

Postbus 381, 3440 AJ Woerden [email protected]

Vormgeving | Ontwerpwerk, Den Haag

Vanaf 10.00 uur bent u welkom in Conferentiehotel Kontakt der Kontinenten in Soesterberg. U kunt zich uitspreken over de uitkomsten van dit onderzoek en de te nemen vervolgstappen. Tegelijk vinden ook de ALV’s van de Bonden KBO en KBVO plaats. Nadere informatie volgt zo spoedig mogelijk.

Foto omslag | iStockphoto Druk | Drukkerij Ten Brink, Meppel

Info

Abonnementen | (excl. 6% btw)

Uitgever

SBM/Thema voor leden gratis

Besturenraad Postbus 381, 3440 AJ Woerden

SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor

Bezoekadres

1 december van het lopende jaar worden

Houttuinlaan 5b, 3447 GM Woerden

abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44.

Copyright | Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie.

Disclaimer | Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

SBM digitaal

T 0348 74 44 00 E [email protected]

Besturenraad Academie

De artikelen van SBM kunt u als pdf bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?


Digitale Nieuwsbrief

T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56 E [email protected]

Besturenraad Advies

Bestellingen

Besturenraad Advocaten & Juristen

T 0348 74 44 70 F 0348 41 14 56 E [email protected]

inhoud van de advertenties.

Mutaties namen/adressen/ abonnementen

ISSN: 1570-2332


De redactie is niet verantwoordelijk voor de

Ledenservice



Juridische helpdesk E [email protected] T 0348 74 44 60 ma-vr: 9.00-15.00 uur

U kunt zich via onze site opgeven voor de wekelijkse gratis digitale nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie.

Producten en diensten Op www.besturenraad.nl treft u steeds de meest actuele nieuwsberichten en informatie over onze vereniging, onze diensten, producten, leergangen en cursussen. Ook vindt u hier een overzicht van onze medewerkers.

05

08

12

20

28

06

‘Waarden centraal in maatschappelijke ondernemingen’ Interview hoogleraar Kees Mouwen

08

In debat: Afrekenen met de zesjescultuur? Forget it! Rendementsdenken

14

“Wij doen in zingeving” Afscheid Bert Molenkamp

18

Dagopeningen 2.0

20

‘Ik wil weer vuur zien bij de uitgebluste docent’ Werkdruk leerkrachten

23

Mooi rapport, maar blijven werken aan verbetering Ledenonderzoek Besturenraad

28

Waardevenster Handvat om waarden levend te houden

30

Jaarlijkse ‘apk’ stimuleert continue verbetering Governance-scan houdt bestuurlijk functioneren tegen het licht

Rubrieken | 02 Agenda | 04 Uitgelicht | 04 Column voorzitter | 05 Nieuws 11 Column | 12 Wat mijn school mijn school maakt | 16 Inspiratie | 24 Student aan het woord 25 Juridische kwestie | 26 Nieuws Besturenraad

30

Nieuws

4

Uitgelicht Column Onderwijs: niet voor de winst

Gescheiden lessen

De bekende Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum luidt de noodklok. Overal ter wereld staat in het onderwijs de brede vorming van leerlingen en studenten op de tocht. Onderwijs is steeds meer in dienst komen te staan van de economie.

Nuttige machines Ook in Nederland grijpt het rendementsdenken in het onderwijs om zich heen.

Onze suggestie om te experimenteren met gescheiden lessen voor

Zie bijvoorbeeld het debat op pagina 8 van deze SBM. Volgens Nussbaum is deze

jongens en meisjes heeft veel discussie losgemaakt. Dat is een

ontwikkeling een regelrechte bedreiging voor de democratie. “Als deze trend zich

goede zaak. Ik hoop dat er op scholen meer rekening wordt

voortzet, zullen landen overal ter wereld binnen korte tijd generaties nuttige

gehouden met de verschillen tussen jongens en meisjes en dat

machines afleveren in plaats van volwaardige burgers die in staat zijn om zelfstandig

we meer te weten komen over effectieve aanpakken. Vooral in de

te denken, zich kritisch op te stellen ten aanzien van de traditie en de betekenis

eerste jaren van de middelbare school is sprake van onderpres

te doorgronden van het lijden en de prestaties van anderen. De toekomst van de

teren van jongens. Omdat de selectie in ons land gewoonlijk erg

democratieën van deze wereld ligt in de waagschaal”, schrijft ze in haar ‘pamflet’

vroeg plaatsvindt, zie je dit achterblijven van jongens ook terug in

Niet voor de winst.

cijfers over de schoolloopbaan. Bovendien weten we steeds meer over verschillen in de hersenontwikkeling en dit soort inzichten

Ziel

moeten vertaald worden naar de onderwijspraktijk. Ook de grote

Voor Nussbaum staat onderwijs dus in dienst van het voortbestaan van de

verschillen in leerstijl en motivatie zullen herkenbaar zijn en

democratie. Daarbij hanteert ze een brede opvatting van burgerschapsvorming,

vragen om een gerichte benadering. Het is interessant om te zien

die in het licht van het huidige maatschappelijke en politieke klimaat in Nederland

hoe er gereageerd wordt op een genuanceerd voorstel om ook in

weldadig aandoet.

ons land te experimenteren met iets dat elders heel normaal is,

Scholen moeten volgens haar niet alleen het kritisch denken bevorderen om jongeren

namelijk gescheiden lessen. Diverse deskundigen onderschrijven

weerbaar te maken tegen gezag en omgevingsdruk – oftewel een “cultuur van

deze gedachte, hoewel er natuurlijk ook allerlei mitsen en maren

individuele andersdenkenden” scheppen – maar ook empathie bijbrengen.

worden genoemd. Tegelijkertijd kwam er ook een lawine aan zeer

Het gaat in het onderwijs om de ziel, betoogt Nussbaum, oftewel “het denkver

ongenuanceerde, negatieve reacties los op de diverse internetfora.

mogen en de verbeeldingskracht die ons tot mens maken, en onze relaties met

Wat mij opvalt daarbij is hoe negatief veel mensen alleen al

andere mensen tot rijke menselijke relaties in plaats van relaties waarbij we elkaar

reageren op het feit dat deze suggestie wordt gedaan vanuit een

alleen maar gebruiken en manipuleren”.

christelijke organisatie. Ik heb steeds weer moeten uitleggen dat mijn christelijke drijfveer in deze kwestie geen andere is dan het

Empathie

zo goed mogelijk benutten van de talenten die ieder kind heeft

Om denkvermogen en verbeeldingskracht te stimuleren, heeft het onderwijs de

meegekregen. Het onderpresteren van een grote groep jongens is

geesteswetenschappen (vooral filosofie) en de kunsten broodnodig. Juist die

vanuit die achtergrond problematisch. Wat mij verder opvalt, is

essentiële onderdelen van een evenwichtig curriculum staan in de meeste landen

dat het gelijkheidsdenken in ons land dogmatische trekken heeft.

onder druk, constateert Nussbaum.

Jongens en meisjes ongelijk behandelen omdat ze ook echt heel

Helaas heeft ze nauwelijks oog voor het potentieel van levensbeschouwelijke

verschillend zijn, juist op het vlak van onderwijs, is voor veel

vorming als tegenwicht tegen de economisering van de samenleving. Dat wringt

mensen een soort ‘no go area’. Dogma’s, taboes en vooringeno-

des te meer daar ze zo trefzeker de wortel blootlegt van gebrek aan empathie: de

men denkwijzen helpen ons niet verder. Goed onderwijs is gebaat

angst voor de eigen zwakte en kwetsbaarheid. Dat besef wakker roepen, en daar-

bij creativiteit, voortdurende innovatie en als daar aanleiding toe

mee een houding van empathie ontwikkelen, is toch bij uitstek een onderdeel van

is ook onorthodoxe experimenten. Ik ben benieuwd welke scholen

levensbeschouwelijke vorming.

de moed en de visie hebben om deze uitdaging aan te gaan.

Het vermogen “om de wereld te beschouwen vanuit het gezichtspunt van andere mensen” staat bij Nussbaum ten dienste van wereldburgerschap. In het geweld van het enge idioom van nationale en culturele identiteit dat overal om zich heen

Wim Kuiper Voorzitter Besturenraad

grijpt, kan het zeker geen kwaad dat ze dat tegenwoordig omstreden ideaal naar voren haalt.

Martha Nussbaum, Niet voor de winst. Waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft, Amsterdam: Ambo, 2011. Reageren? Mail Wim Kuiper op [email protected]

5

Nieuws

Te weinig docenten g/hvo

Nieuws

Nieuwe websites over homoseksualiteit in het onderwijs Er zijn twee nieuwe websites gelan-

Kinderen ontwikkelen tussen acht

homo zijn. Hun optreden leidde

ceerd over homoseksualiteit in het

en twaalf jaar de elementaire waar-

op deze scholen tot een homovrien

onderwijs. Ze gaan allebei in op de

den en normen voor hun houding

delijker klimaat. Mede daardoor

vraag hoe homoseksualiteit op

in de puberteit en daarna. Leren

durfden diverse leerlingen op school

scholen aandacht kan krijgen en

kinderen op jonge leeftijd verschillen

uit de kast te komen.

hebben elk hun eigen doelgroep en

tussen mensen kennen en accepteren,

“Ik merk een grote omslag in de

achtergrond. De ene site is gemaakt

dan zullen ze later minder snel

klassen”, zegt Delia Kloekke van het

rond een e-learningmodule over

discrimineren.

Nuborgh College in Elburg. “De lessen

Er zijn te weinig docenten gods

homoseksualiteit op pabo's:

De Besturenraad heeft naar aan

halen een stuk onwetendheid over

dienstig en humanistisch vormings-

www.homolesbiopschool.nl.

leiding van een ledenpeiling in juni

homoseksualiteit bij de leerlingen

onderwijs (g/hvo) op openbare

De andere is gemaakt voor leer

2011 meer aandacht voor homo

weg. Maar ook de leerlingen die

basisscholen. Doordat de huidige

lingen, ouders en docenten op

seksualiteit in het basisonderwijs

directer met homoseksualiteit in

650 docenten niet aan de vraag

christelijke scholen in het voortgezet

bepleit.

aanraking komen, voelen zich nu

kunnen voldoen, staan er openbare

onderwijs: www.homoindeklas.nl.

scholen op een wachtlijst.

Beide websites ondersteunen struc-

Homoindeklas.nl

waarvan de moeder lesbienne is,

Openbare basisscholen zijn verplicht

turele aandacht voor homoseksuali-

De site homoindeklas is gemaakt

stond altijd wat aan de kant in de

om onder schooltijd g/hvo aan te

teit en seksuele diversiteit in het

voor christelijke scholen in het

klas. Ik merk nu dat ze er door de

bieden als ouders daar om vragen.

onderwijs.

voortgezet onderwijs. Hiermee

lessen durft te zijn.”

meer op hun plek. Een meisje,

willen christelijke homo-organisaties

Om deze lessen op alle openbare scholen aan te bieden, moet het

Homolesbiopschool.nl

leerlingen en docenten op christe-

Sociale acceptatie bevorderen

aantal docenten worden verdubbeld.

De site homolesbiopschool.nl heeft

lijke scholen helpen bij het bespre-

‘Homo in de klas’ is een van de pro-

Sinds 2009 worden docenten g/hvo

als invalshoek dat aankomende leer-

ken van homoseksualiteit.

jecten van LKP, CHJC en ContrariO.

als gewone leraren betaald. Met de

krachten kunnen werken aan een

De website hoort bij de gelijknamige

Deze christelijke organisaties werken

Besturenraad in een dragende en

prettig schoolklimaat door seksuele

lesbrief, die op diverse christelijke

sinds 2008 samen aan projecten

bindende rol hebben twintig samen-

diversiteit een plaats te geven in de

scholen gebruikt wordt. Onderdeel

om de sociale acceptatie van homo-

werkende organisaties jarenlang

lessen. Door terloops te laten zien dat

van de lesmethode ‘Homo in de

seksualiteit in christelijke kring te

voor deze rijksbekostiging van

er variëteit is in gezinsvormen, door

klas’ is dat christelijke voorlichters

bevorderen.

docenten g/hvo geijverd.

te reageren op scheldwoorden en

gastlessen geven waarin zij hun

door leermiddelen te kiezen waarin

persoonlijke verhaal vertellen.

De module homolesbiopschool is

homoseksualiteit ook voorkomt.

De lesbrief combineert lessen door

ondergebracht bij EduDivers,

De keuze voor inzet op de basis-

de eigen docent met gastlessen door

kenniscentrum voor onderwijs en

school is pedagogisch ingegeven.

voorlichters die zelf christen en

seksuele diversiteit.

Architectuurprijs voor verbouwing Dr. Rijk Kramerschool Het bureau Kodde Architecten heeft

vormen tegelijk een symbiose”,

Ondanks de gecompliceerde wetten

de Arie Keppler Prijs 2011 in de

aldus het juryrapport.

en regels voor cultuurhistorisch erf-

categorie cultuurhistorisch erfgoed

Directeur Frank de Wit toonde zich

goed in de Amsterdamse binnen-

gewonnen voor de verbouwing en

in Het Parool trots op de onder-

stad, wilden wij een school van de

uitbreiding van de dependance van

scheiding. “De architectuurprijs is

toekomst – een hele uitdaging.”

de Dr. Rijk Kramerschool aan de

een fraaie bekroning voor de school.

Van Oldebarneveldtstraat in Amsterdam. De jury van de Noord-Hollandse architectuurprijs was onder de indruk van de manier waarop het monumentale pand geschikt is gemaakt voor eigentijds onderwijs en buitenschoolse opvang. “Oud en nieuw zijn op een zorgvuldige manier van elkaar gescheiden in materiaal, kleur en detail, en

‘Waarden centraal in maatschappelijke ondernemingen’

6

Tekst Arjan Broers | Fotografie Hollandse Hoogte/Bert Spiertz

Interview hoogleraar Kees Mouwen


Ooit was het onderwijs van de burgers, toen van de overheid, en nu deels van de markt. De Tilburgse hoogleraar Kees Mouwen vindt dat het tijd is om te erkennen dat scholen maatschappelijke ondernemingen zijn, waarin waarden een grote rol spelen. “We zijn erg op technisch beheer gericht geweest, de onderliggende waarden zijn verstopt geraakt.”

Kees Mouwen overziet de hele moderne geschiedenis van de

producten op maat. Ze willen iets te kiezen hebben en hebben

non-profitsector. Zijn analyse is even gedetailleerd als zijn

daar geld voor over. De overheid kan dat niet bieden en heeft de

pleidooi voor waarden open is. Dat belooft wat. Ons gesprek

laatste dertig jaar allerlei voorzieningen op afstand gezet door ze

vindt plaats in een omgeving die er als vanzelf een leergesprek

naar de markt te verschuiven. Maatschappelijke ondernemingen

van maakt: het gebouw van de TiasNimbas Business School,

richten zich op onderwijs, gezondheidszorg, welzijn en cultuur.

verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Prof. dr. ir. Kees

Ze dienen maatschappelijke doelen, maar opereren deels als

Mouwen werkt er als hoogleraar strategie en innovatie voor de

ondernemingen.”

non-profit sector. Daarnaast heeft hij veel bestuurlijke ervaring in het onderwijs en de gezondheidszorg.

Wordt deze sector op waarde geschat? “Nederland heeft de grootste non-profitsector in de wereld.

Wat zijn maatschappelijke ondernemingen?

Het gaat om twintig procent van de werkgelegenheid en twintig

“Veel organisaties waren vroeger verbonden met de overheid.

procent van ons bruto binnenlands product, vooral in de zorg en

De KPN bijvoorbeeld was een staatsbedrijf en opereerde vol-

het onderwijs. Er zijn 840.000 volledige banen mee gemoeid en

gens de wetten en regels van de overheid. Als je een aansluiting

er werken 480.000 vrijwilligers. Dat is niet niks. Dat is enorm.

wilde moest je een formulier invullen en kwamen er mannen

Het lastige is dat maatschappelijke ondernemingen balanceren

die een gat groeven en er een tentje overheen zetten. Daarna

tussen burger, markt en overheid, die alledrie vinden dat ze

kon je kiezen of je een bruin of een grijs toestel wilde.

eigenlijk de baas zijn. De overheid wil sturend zijn, de markt

Voor de wet is iedereen gelijk, maar moderne burgers willen

zoekt meer invloed en de burger roert zich flink.”

7


En dus klagen schoolleiders dat ze zelf weinig te zeggen hebben en vooral moeten reageren. “Er zijn wel verschillen. Universiteiten hebben al veel autonomie ten opzichte van de overheid, in het hoger beroepsonderwijs begint het te komen. Dat geldt ook voor het voortgezet onderwijs. Alleen zie ik daar wel de neiging dat grote schoolbesturen zich gaan gedragen als kleine ministeries, die hun scholen weinig zeggenschap geven. Dat komt door het verwarren van effectiviteit en efficiency als organisatieprincipe. Met efficiency door schaalvergroting is niks mis, als er maar ruimte blijft om het primaire proces op scholen kleinschalig in te vullen. Scholen

Kees Mouwen

moeten hun eigen werk kunnen doen, en niet letterlijk onder de vlag van een koepelorganisatie of schoolbestuur moeten varen. Die zouden zichzelf als backoffice moeten zien. Louter onder-

Een derde voorbeeld zijn de waarden van professionals,

steunend.”

die geschoold zijn om op een bepaalde manier te kijken. Een bestuurder kijkt anders naar de werkelijkheid van een

Er gaat nogal wat mis bij maatschappelijke ondernemingen: schandalen bij woningcorporaties, ziekenhuizen en een instelling als Inholland. Deze schandalen lijken veel op die bij banken en grote ondernemingen als Ahold.

school dan een leerkracht.”

“Dat komt door slecht bestuur en slecht toezicht.

“We kunnen geen waarden van bovenaf opleggen. Waarden

Schaalvergroting levert grotere budgetten op, en hogere salaris-

lijken zacht, maar probeer ze als verandermanager maar eens

sen voor bestuurders. Die kregen grotere ego’s, wilden een auto

om te gooien. Dan merk je hoe hard ze zijn.

met chauffeur en gingen vaak rommelen met onroerend goed.

Ik pleit ervoor dat organisaties, zoals teams in scholen, hun

Ik beschouw het als overgangsproblemen van de liberalisering

waarden samen onderzoeken en expliciteren. Ze moeten praten

in deze sectoren, al zie je inderdaad in het private domein het-

over wat ze belangrijk vinden, niet alleen in hoogverheven

zelfde soort problemen: megalomanie, protserigheid, slecht

termen, maar ook door over heel concrete dilemma’s na te

bestuur, falend toezicht.”

denken. Wat zou je kiezen en waarom? Wat zegt dat over wat

Uw analyse is gedetailleerd, maar uw pleidooi voor waarden heel open. Hoe komt dat?

wij centraal achten in ons werk?”

Of misschien raakte men het zicht kwijt op de vraag ‘waartoe zijn wij school (of corporatie, bank of ziekenhuis) op aarde?’

We zijn zo technisch en beheersmatig gaan denken, kunnen we dat nog wel? Vanuit waarden werken?

“Dat is ook zo. We hebben de laatste twintig jaar vooral

“We moeten het in zekere zin opnieuw uitvinden: waarden cen-

technisch gedacht: in organogrammen, beheerskwesties en

traal stellen, in plaats van alleen instrumentele professionaliteit.

complexe ict-vraagstukken. We komen nu steeds meer tot de

De jonge generatie stelt eisen aan organisaties waar ze werken:

conclusie dat de cultuur en de waarden van organisaties op

die moet een goed profiel hebben, netjes zijn, en zich bekom-

de achtergrond een dominante rol spelen. Zeker bij organisaties

meren om hun welzijn. Anders zijn ze zo vertrokken.

met een maatschappelijke doelstelling, zoals scholen.

Maar het is in wezen niet zo ingewikkeld hoor. Neem alle

Uw vraag verwijst naar de eerste vraag van de katholieke cate-

aandacht voor het thema leiderschap. Achter elk instrumenteel

chismus. Ik vind echter dat we het niet alleen over religieuze

debat duiken kernvragen op naar waarden. De kern is: wees een

waarden moeten hebben, maar over alle waarden die mensen

fatsoenlijk iemand, betrokken, fair, die een ander wat gunt en

in een organisatie delen over de inrichting van de samenleving,

gaat voor de zaak in plaats van zichzelf.”

het functioneren van de organisatie, de positie van het individu daarin en de relaties daartussen.”

Heel ouderwets. “Of liever gezegd: heel klassiek, zoals in de oude leer van deug-

Kunt u dat wat concreter maken?

den en ondeugden. Wees nederig en niet hoogmoedig, gul en

“Er is bijvoorbeeld de cultuur van een streek of regio – de stipt-

niet hebzuchtig, zuiver en niet wellustig, zachtmoedig en niet

heid van de gemiddelde Fries of het Brabants kwartiertje – en

jaloers, matig en niet gulzig, liefdevol en niet woedend, ijverig

de cultuur van een organisatie: ‘Zo doen wij dat hier’. Zo zijn

en niet lui. Zulke klassieke begrippen kunnen ons in deze tijd

er ook de waarden die het management hanteert. Niet alleen in

voeden en ondersteunen. Want je kunt organiseren wat je wilt:

woord, maar vooral in gedrag: staat de baas open voor sugges-

uiteindelijk zijn gewone humane processen doorslaggevend voor

ties of kritiek? Komt hij of zij afspraken na? De invloed daarvan

of mensen zich gelukkig voelen in hun werk. Het is goed om

op een organisatie is niet te overschatten.

daar op een zoekende, uitnodigende manier vorm aan te geven.”

In debat

8

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Ruben Schipper

In Rubriek debat Rendementsdenken

Afrekenen met de zesjescultuur? Forget it! Rendementsdenken in het onderwijs? Niks mis mee. Maar de grote aandacht voor betere prestaties schiet door en gaat zo ten koste van andere zaken waar de school voor staat. Bestuurders, schoolleiders, een hoogleraar en een vakbondsman gaan erover in debat. “Als je maar niet denkt dat je rendement bereikt door steeds aan rendementen te denken.” Het Nederlandse onderwijs moet afrekenen met

Rendement als thermometer

de zesjescultuur. Het kabinet-Rutte wordt niet

Het is al snel duidelijk dat de mannen aan tafel

moe dat steeds weer te benadrukken. Het timmert

met dat laatste pleidooi meer kunnen dan met de

fors aan de weg om Nederland op te stoten op de

stevige taal van het kabinet. “Al dat economisch

internationale ranglijsten. De actieplannen buitelen

gepraat over onderwijs vind ik in strijd met de

over elkaar: leerlingen moeten beter presteren,

schoolse cultuur”, stelt Arjo Klamer, hoogleraar

onderbenutting van hun talent leidt volgens de

culturele economie aan de Erasmus Universiteit in

minister tot “maatschappelijke kosten die we ons

Rotterdam. “In school moet het proces van leren

niet kunnen veroorloven”.

en kennis ontwikkelen centraal staan. Daarbij gaat het niet alleen om lezen, schrijven en rekenen,

Tegelijk zijn er heel andere geluiden hoorbaar.

maar ook om muziek en andere creatieve vakken.”

Wout Neutel, adviseur van de Besturenraad die het rondetafelgesprek leidt, wijst op het rapport

Zo’n ‘cultuur van een echte school’ herken je

‘Onderwijs vormt’ van de Onderwijsraad. Allemaal

direct als je het gebouw binnenstapt. Daar voel je

leuk en aardig, die nadruk op betere cijfers, maar

dat leerlingen bezig zijn met leren en dat leraren

onderwijs is meer dan dat. Het heeft een sterk

op hun leerlingen gericht zijn en het leraarschap

vormende werking, die in een tijd waarin traditio-

als vak zien. Maar zo’n cultuur laat zich niet

nele maatschappelijke verbanden zijn weggevallen

afdwingen, niet sturen, benadrukt Klamer.

nog wel wat extra aandacht kan krijgen. Leraren

“Cultuur ontstaat. En in een school met een goede

spelen in dat proces een cruciale rol; zij moeten

cultuur gedijen goede docenten. Zij zijn kritisch

niet benauwd zijn leerlingen op dit punt bij de

naar elkaar, geven elkaar commentaar en feed-

hand te nemen.

back. De gesprekken in docentenkamers zijn

9

In debat

Foto’s van boven naar beneden: Deelnemers In debat Olchert Brouwer Gerben Horst Hans Neven Jan van den Berg Arjo Klamer

daarvoor maatgevend: als leerkrachten het daar

“Een goede docent verenigt de lerende en de vor-

alleen maar over hun eigen vakanties hebben, is

mende kwaliteiten in zich. Die heb ik daar name-

dat geen goed teken.”

lijk op uitgezocht. Ik zeg tegen hem: het gaat niet alleen om taal of wiskunde, je hebt als leraar ook

Het sturen en beheren zit de overheid echter

een voorbeeldrol voor alle kinderen die voor je

in het bloed, zeker als het om onderwijs gaat.

zitten. Je bent wel heel dom als je een leerling of

Dat het kabinet het rendement van het onderwijs

student ziet aanmodderen en daar niks aan doet.”

wil vergroten, is het probleem niet, betoogt Jan van den Berg, bestuursvoorzitter van stichting

Met die leraren is het echter niet zo goed gesteld,

Meervoud voor Christelijk Primair Onderwijs in

betoogt Olchert Brouwer, die voor zijn pensione-

Vlaardingen. “Ik heb niks tegen rendementsdenken,

ring in april bestuursvoorzitter van de

rendement is prima. Als je maar niet denkt dat je

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten was.

rendement bereikt door steeds aan rendementen

“Ze laten zich van alles aanleunen. Professionals

te denken.”

in de zorg zouden het nooit pikken dat de minister van Volksgezondheid zich net zo gedetailleerd met

Hij gebruikt een beeld dat op deze snikhete zomer-

de gang van zaken in de operatiekamer bemoeit

middag nog vaker over tafel zal gaan: “Er is niks

als de minister van onderwijs dat met de dage-

tegen je temperatuur opnemen met een thermo-

lijkse praktijk in de schoolklas doet. Ondenkbaar!

meter. Het is prima als je in de gaten houdt of het

Maar in de medische wereld heb je dan ook echte

geen veertig graden of hoger wordt. Maar op het

professionals.”

moment dat je gaat sturen op je temperatuur, krijg je natuurlijk een heel raar proces. De temperatuur

Hoe anders is het in het onderwijs. “Daar heb je

blijft goed omdat je gezond bent. Zo is het in een

te maken met gemankeerde professionals die het

school ook: het goede resultaat ontstaat door wat

accepteren dat bestuurders, managers en de over-

leerkrachten en leerlingen doen.”

heid de onderwijsfilosofie dicteren. Nog erger: ze rekenen het niet tot hun eigen verantwoordelijk-

Anders dan Klamer, die vooral de schoolse cultuur

heid en trots om ook vakinhoud, didactiek en het

benadrukt, verwacht Van den Berg het vooral van

leraarsvak te ontwikkelen en ervoor te zorgen dat

de relatie tussen leraar en leerlingen. “Pas als je

niemand daar verder aan kan komen. Zo is er een

een goede relatie hebt met leerlingen, komt er

vacuüm ontstaan. De overheid probeert met

leren tot stand. En door de drive van de leerkracht.

managementmaatregelen het onderwijs te veran-

Als school moet je investeren in mensen en in het

deren, maar dat werkt niet. Het zal ook nog wel

onderwijs dat zij geven. Op het moment dat je

even zo blijven, want alleen via de lange weg van

rendement sleutel tot alles maakt, gaat het fout.

de ontwikkeling van het leraarschap kun je de

Maar je kunt het wel gebruiken als signaal: lukt

situatie wezenlijk veranderen.”

het om te bereiken wat je wilt?” De opmerking over de gemankeerde docent brengt

Gemankeerde leerkrachten

Gerben Horst, beleidsmedewerker van CNV

Met een dergelijke benadering hef je automatisch

Onderwijs, op het puntje van zijn stoel. “Ik herken

de – vermeende – tegenstelling tussen rendement

het. Leraren, maar ook schoolleiders, mogen wel

en vorming op, zegt Hans Neven, rector van het

wat assertiever zijn in hun houding tegenover de

Comenius College in Capelle aan de IJssel.

overheid die steeds verder haar invloed uitoefent

In debat

10

moet er genoeg tijd zijn voor andere zaken. Maar

in het klaslokaal gebeurt. Maar dan nog vind ik

we hoeven niet te snel genoegen te nemen. Ik

het zijn verantwoordelijkheid om tegen die ver-

las onlangs in de krant dat een uitzending van

veling op te treden. Als ik een student zie weg-

de Simpsons ook goed is voor je Engels. Ja hallo,

zakken, spreek ik hem aan, met een grap, of ik

denk ik dan, waar gaat dit over?”

geef hem een moeilijke opdracht. Een goede docent houdt rekening met slechtere studenten

Ook Gerben Horst ziet die kentering. Het viel hem

en daagt tegelijk betere studenten uit.”

bij de afgelopen examens op dat veel geslaagde

Voor Jan van den Berg ligt die verantwoordelijk-

scholieren toch een aantal vakken gingen herkan-

heid niet alleen bij de docent, maar vooral ook

sen om hun gemiddelde cijfer op te krikken.

bij de leiding van de school. “Natuurlijk is het

Tegelijk wijst hij op het risico dat het kabinet met

fantastisch dat leraren van elkaar leren in een

zijn voortdurende gehamer op de zesjescultuur

soort voortdurende intervisie, zoals Klamer wil.

bezig is met een zichzelf vervullende profetie.

Maar zo’n team ontstaat niet vanzelf, er is altijd

“En dat het op basis van dat soort beelden het

iemand nodig die inzet pleegt om dat te bereiken.

beleid fundeert.”

Daar is het management voor.”

Dat laatste stoort ook Neven. “Op grond van zich

Gunstig neveneffect

ad hoc voordoende feiten vraagt de overheid het

Door alle aandacht voor het rendementsdenken

onderwijs steeds weer bepaalde ontwikkelingen

– op zich niks mee, zo klinkt het herhaaldelijk,

aan te pakken. De afgelopen tien jaar waren dat

maar het schiet door en je moet niet denken

allerlei sociaal georiënteerde doelstellingen, nu

dat je erop kunt sturen – raakt de vorming in het

Foto's van boven naar beneden:

gaat het om het zogenaamde denken in rendement.

onderwijs ondergesneeuwd. Zoals gezegd breekt

Jenne Wierstra

Maar dat mechanisme gaat voorbij aan de kern

de Onderwijsraad daarvoor een lans. Kinderen en

Wout Neutel

van het probleem, en dat is gewoon een goede

jongeren hebben behoefte aan een brede cultuur-

docent. Men draait aan de verkeerde knoppen:

overdracht, aan kennis van moraal en tradities.

op deze manier zal het rendement niet hoger

Scholen moeten daarin voorzien, want op andere

worden.”

plekken in de samenleving heeft die cultuurover-

in de klas. Ze laten het makkelijk gebeuren. Ze

dracht nauwelijks meer plaats.

kunnen ook zeggen: Ho, dit is ons beroep en daar

Tegen de verveling

gaan wij zelf over.”

Olchert Brouwer sluit zich daarbij aan. “Het is een

Met name Olchert Brouwer bekijkt de poging van

hype. Ik kan me voorstellen dat je in school iets

de Onderwijsraad met scepsis: “Ik snap de aan-

Alles eruit halen

tegen de zesjescultuur kan en wil doen. Maar dat

drift en ik begrijp ook dat er op het individueel

Jenne Wierstra, algemeen directeur van

de minister die cultuur op nationaal niveau wil

niveau van de leerkracht heel erg vormend

Vereniging Christelijk Onderwijs Oost-Nederland,

aanpakken – forget it. Wie krijgen de banen als

gewerkt kan worden. Maar je kunt zo’n algemeen-

is wel blij met de kentering in het denken over

ze van school of universiteit komen? Niet de men-

burgerlijk-fatsoendoelstelling – want dat wordt het

rendement. Alles eruit halen wat erin zit, kan

sen met de hoogste cijfers, maar de mensen met

al snel – niet aan het onderwijs opleggen. Vorming

volgens hem geen kwaad. “Onderbenutting van

de zesjes die daarnaast veel hebben gedaan in

is in mijn ogen eerder een spin-off, een gunstig

talent is in het primair onderwijs zeker aan de

de praktijk. Voor veel scholieren is het diploma

neveneffect van een goede school die zich richt

gang. Sinds de jaren zeventig en tachtig zijn de

een noodzakelijke voorwaarde voor toelating tot

op haar kerntaken. Bovendien: als de kerk, het

kinderen aan de onderkant heel goed bediend,

de volgende opleiding; dat papiertje moet je zo

gezinsverband en de rest zijn weggevallen, dan

terwijl de kinderen aan de bovenkant, de talenten,

economisch mogelijk verwerven.”

zal – door dezelfde oorzaak – ook het onderwijs

veel te weinig werden uitgedaagd. Het idee dat

het gebrek aan vorming nooit kunnen opvangen.”

het altijd maar leuk moet zijn op school – met

Tijdens dat proces ligt voor leerlingen en

kringgesprekken en gefröbel – is doorgeslagen.

studenten altijd de verveling op de vloer. Voor

Arjo Klamer bekijkt het anders, hij ziet wel

Daarom is het heel goed dat we nu af willen van

Arjo Klamer is het een van de grootste uitdagingen

degelijk een grote rol weggelegd voor het onder-

de zesjescultuur.”

voor een goede docent om daar tegen te strijden.

wijs in het genereren van sociale, culturele en

“Het speelt op veel niveaus in het onderwijs,

ook creatieve waarden voor de samenleving.

Dat betekent niet dat op zijn scholen de leerlingen

waardoor met name de jongens onderpresteren

“Ik ben econoom en ik zie dat de economie

louter ‘gedrild’ worden op rekenen en taal en dat

en soms totaal ontsporen. Ze voelen zich niet uit-

steeds meer om dergelijke waarden draait. Het

de vorming daardoor in het gedrang komt.

gedaagd. Ze vervelen zich kapot en worden daar

ontwikkelen van morele gevoelens is een teken

“Nee hoor, we besteden ook veel tijd aan sport,

doodmoe van. Natuurlijk worstelt de docent met

van beschaving en van educatie. In ons onderwijs,

cultuur, natuur en milieu. Er moet een goede

een apathische cultuur waarin jongeren alle

zeker in het hoger onderwijs, wordt dat totaal

balans zijn. Naast de focus op de kernvakken

andere dingen belangrijker vinden dan wat er

verwaarloosd.”

Column

11

Tekst Carla Schaap

Column

Goed onderwijs een pleonasme !? Zo’n eerste dag na een zomervakantie ervaar ik toch altijd als heel bijzonder. De vakantie is een periode van loslaten en weer nieuwe energie en inspiratie opdoen. De ontmoeting met andere mensen, landen en culturen maakt je bewust van hoe anders dingen kunnen zijn, ook al lijken ze vanzelfsprekend in ons ‘systeem’.

De eerste werkdag na de vakantie worden ook bij de

dit terrein een soort koploper. Ik denk dan ook dat

Besturenraad vele verhalen en inspiraties met collega’s

tweetalig onderwijs voor het vmbo een unieke ontwik-

gedeeld. Boeiend om al die verschillende ervaringen te

keling is. En ook ontwikkelingen op het gebied van

horen. Ik heb dan het gevoel dat ik heel lang weg

kwaliteitsbeleid, passend onderwijs en identiteit.

geweest ben. En dat klopt ook wel, ik was ruim drie

Hoeveel scholen werken al niet aan de onderwijsresul-

weken in Portugal en genoot daar van het zonnige

taten én aanvullende succesfactoren, waarbij de lat

weer, de hartelijke bevolking, de natuur, de rijke histo-

hoog gelegd wordt. Scholen maken ook steeds meer

rie, de vele ontmoetingen en gesprekken.

werk van hun identiteit en schoolleiders stellen zich vanuit een complexe context de vraag waar hun scho-

Onderweg naar Woerden op mijn eerste werkdag, zag

len voor staan. Hoe werkt de identiteit bijvoorbeeld

ik aan de kant van de weg een groot bord staan met

door op maatschappelijk terrein? Daarbij denk ik ook

de tekst: Laten we van fair trade een pleonasme

aan het recent fors uit de hand gelopen vandalisme

maken. Die tekst zette me direct aan het denken en

van jongeren in Engeland. Een voorbeeld van ‘over de

raakte me in meerdere opzichten. In de eerste plaats

grenzen’. De schade is enorm, de straffen zijn fors.

door de parallel in de missie. Gaat het net als bij fair

Maar is repressie het antwoord? Wat heeft dit pro-

trade ook in het onderwijs en bij de Besturenraad niet

bleem veroorzaakt? Kan dit morgen ook in Nederland

om dezelfde vragen? Hoe ga je om met de samenle-

gebeuren? En welke rol heeft het onderwijs hierin?

ving, met de medemens, vanuit welke waarden leef en werk je? En in welke mate vertalen wij fair trade naar

Goed onderwijs, we zijn op weg en de kunst zit erin

de scholen? Maar het bord triggerde mij met name

om kansen te zien, opdrachten te pakken en eraan te

vanwege de kracht van het begrip pleonasme. Zou niet

werken. Misschien moeten we dan grenzen verleggen,

ook goed onderwijs een pleonasme moeten zijn. Een

beelden en eigen aannames loslaten. Maar ook stil-

vanzelfsprekend gegeven. Daarin lonkt een uitdaging

staan: het lijkt een tegenstrijdige uitspraak, maar om

en opdracht voor het onderwijs en de Besturenraad:

de beweging erin te houden, moet je haar zo nu en

Laten we van goed onderwijs een pleonasme maken!

dan even stilzetten. Dat is eigenlijk ook de vakantie periode: rust nemen, loslaten, grenzen verleggen,

Wat is dan goed? Hoe kleurt een ieder dat in? De

nieuwe ideeën en energie opdoen.

media en de politiek geven ons soms het beeld dat het Carla Schaap is senior

onderwijs de ene onvoldoende naar de andere haalt.

Het zou mooi zijn wanneer de inspiratie van de vakan-

adviseur Kwaliteit bij de

Maar doen we het onderwijs daarmee niet tekort? Wat

tie doorwerkt in het komende jaar en dat onderwijs en

Besturenraad

wij als vanzelfsprekend ervaren, blijkt over de grenzen

Besturenraad elkaar weten te vinden in hun gezamen-

heen niet altijd zo vanzelfsprekend te zijn. In Portugal

lijke opdracht: Goed onderwijs een pleonasme!

Wilt u reageren? Mail naar

bijvoorbeeld werd ik me er ook weer van bewust dat

[email protected]

het zeker niet standaard is dat jongeren allemaal

Een lonkend vergezicht, dat niet onderdoet voor de

Engels spreken. Denkend vanuit het Nederlandse

mooiste vakantie.

onderwijssysteem is dat zo normaal; toch zijn wij op

Wat mijn school mijn school maakt

De Lichtwachter in Kraggenburg

12

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Rien Maljaars/Margot Maljaars


Hoera, weer een kleurtje erbij! Groeien in een krimpregio? Oecumenische basisschool De Lichtwachter in Kraggenburg krijgt het voor elkaar. Hoe? Directeur Ineke Bolsius – een vrouw met een roeping – legt het met liefde uit, ook aan scholen die met hun identiteit worstelen. “Wat wij in het bijzonder onderwijs gewoon vinden, is niet gewoon. We zijn daar vaak te bescheiden over. Laten we het ook maar benoemen en uitdragen. Wij hebben een verhaal.” Kraggenburg is een overzichtelijk dorp in de

praat en een beetje om zich heen kijkt, gelooft

Noordoostpolder. In het midden van het dorp

graag dat ze niet zomaar uit de lucht gegrepen

staan twee scholen, een openbare en een

zijn. Het gaat goed met De Lichtwachter, de

oecumenische, gebroederlijk naast elkaar. Aan

school die in 2002 ontstond uit de fusie van de

beide zijden staat een kerk: een rooms-katholieke

katholieke Sint Bonifaciusschool en de protes-

en een protestantse. Daartegenover een buurt-

tantse De Bongerd. De school groeit uit haar

super en een paar andere winkels. Ook als het

jasje. Niet alleen in de hal zijn kinderen aan het

stortregent, oogt het vriendelijk in Kraggenburg.

werk, ook in de kamer van de directeur krijgt een groepje leerlingen les. We wijken dus uit naar de

In de kleine hal van oecumenische basisschool

koffiekamer.

De Lichtwachter zitten twee jongetjes met blokken te spelen. Nog voordat de onbekende bezoe-

Krimp en groei

ker zelf iets gezegd heeft, klinkt uit hun mond

In absolute aantallen is het een bescheiden groei

al ‘goedemorgen’. Als directeur Ineke Bolsius

die de school doormaakt. Sinds de fusie in 2002

dat even later hoort, verbaast het haar niet.

nam het aantal leerlingen toe van 73 naar 86.

“Onze leerlingen zijn spontaan, onze ouders

Het marktaandeel steeg echter van 40 naar

betrokken en onze leerkrachten bevlogen.”

60 procent. Bolsius: “De regio heeft al jaren te maken met krimp. Terwijl het totaal aantal

Het zouden woorden uit een gelikte pr-brochure

leerlingen in Kraggenburg afneemt, groeien wij.

kunnen zijn, maar wie twee uur met de directeur

Dan is er dus kennelijk iets wat aanspreekt en

13


Als het aan Bolsius ligt, verdwijnt ook dat

De Lichtwachter

onderscheid en gaan alle scholen in de Noordoostpolder op in één stichting. Terwijl ze dat uitlegt, komen een paar kinderen de koffie kamer binnen, blauw teiltje onder de arm. Ze trekken een kast open, maar juf Ineke is hen voor. “Nee jongens, de appels zijn op. Ga maar even naar de andere school.”

Geen grijze muizen

biedt ruimte om te groeien, straalt rust en warmte uit, betrokken, enthousiast en bevlogen, kortom: bijzonder!

Bolsius is directeur sinds het ontstaan van De Lichtwachter. Daarvoor werkte ze als leerkracht op de katholieke school. In de jaren voor

ontmoeting en de kennismaking met andere

afgaand aan de fusie laaide soms de discussie over

tradities. Hun kleur doet er net zo goed toe voor

identiteit hoog op. “De muren werden hoger opge-

onze school, hun verhaal is net zo belangrijk.”

trokken, de verschillen lekker aangedikt. Ik moet toegeven dat ik daar zelf ook wel aan heb meege-

Onlangs ging het in de klassen over de symboliek

daan. Maar uiteindelijk werkt dat niet. We moeten

van water, brood en wijn en dus ook over dopen.

naar een model dat toekomstbestendig is.”

“Heel fascinerend, al die verschillen. De een laat zich onderdompelen, een ander wordt opgedragen

Ze is ervan overtuigd dat haar eigen school

of gedoopt, een derde voelt daar helemaal niks

dat model inmiddels ontwikkelt. “We zijn een

voor. Van die verschillen leren kinderen. Ze blijven

oecumenische school, de verzuiling voorbij.

niet alleen in hun eigen kaders, ze krijgen de ont-

Maar openbaar zullen we niet worden, we blijven

moeting automatisch mee.”

bijzonder en daar komen we voor uit. We doen geen water bij de wijn, we zijn geen grijze

Verdriet en troost

muizen.” Het steeds vaker gehoorde VVD-geluid

Mooi vond ze ook het recente project over ver-

dat alle scholen maar openbaar moeten worden,

driet en troost, waaraan alle groepen meededen.

rondzingt. En dat zit ‘m niet alleen in het goede

stoort haar ernstig en ze onderstreept nog eens

Rode draad was het Bijbelverhaal van Job. Niet

onderwijs dat wij bieden.”

dat ze een taak heeft, nee zelfs een roeping.

echt een makkelijk verhaal, geeft Bolsius toe. “Maar we houden wel van een beetje uitdaging,

Wat het dan wel is? “Ontmoeting, in de breedste

Ten tijde van de ‘verhitte discussies over identiteit’

we zoeken graag de grens op.” De school organi-

zin van het woord. Tussen kinderen onderling,

ging Bolsius theologie studeren. Ze wilde inhou-

seerde een ouderavond met een ‘Jobfan’ als

maar ook tussen school en ouders. Als wij ouders

delijk meer weten over al die thema’s die te pas

spreker, waarna veel ouders enthousiast zeiden

nodig hebben, zijn ze er. Ze maken bijvoorbeeld

en te onpas over tafel gingen. Lang heeft ze

dat ze het boek toch maar weer eens zouden

elke vrijdag de school schoon. Dat is een traditie

gezegd dat ze de opgedane kennis en ervaring

gaan lezen, sommigen zelfs met hun kinderen.

die zo’n veertig jaar geleden ontstond. Heel

in een pastorale functie zou gaan inzetten, maar

waardevol. En het bespaart ook lekker.”

daarvan is ze genezen. “Ik heb inmiddels mijn

De leerlingen zelf bedachten in de klas troos-

roeping ontdekt, het onderwijs.” Wat die roeping

tende teksten die ze – op zakdoekjes gedrukt –

Zo koestert de school ook een andere traditie,

behelst? “Wat wij in het bijzonder onderwijs

aan klasgenoten zouden kunnen geven als die

ook al van jaren her: de nauwe samenwerking

gewoon vinden, is niet gewoon. We zijn daar

pijn of verdriet hebben. Dat leverde teksten op

met de openbare school. “We gaan samen op

vaak te bescheiden over. Laten we het ook maar

als ‘Ik geef je een ijsje’ of ‘Zal ik je eens kiete-

kamp en schoolreisje en voeren samen de

benoemen en uitdragen. Wij hebben een verhaal.”

len?’. Maar toen de school later in het jaar met

musical op. De kinderen spelen samen op het

overlijden te maken kreeg, bleken die teksten te

plein en de leerkrachten drinken samen koffie.”

Nog een kleurtje erbij

vlak en ontoereikend. Dus maakten de kinderen

Om kwart over tien melden zich inderdaad een

Haar school heeft de hele samenleving over de

een nieuwe serie, met teksten als ‘Ik leef met

paar collega’s van De Pionier. “Anders zitten

vloer, zegt ze, kinderen van ouders met allerlei

je mee’ en ‘God is bij je’.

we ook maar met z’n vieren of z’n vijven. Dit is

levensbeschouwelijke en kerkelijke achtergronden.

Bolsius laat de zakdoekjes zien, ze liggen uit

gezelliger”, zegt een van hen.

Sinds kort is het eerste ‘schaap’ uit de christelijk-

gespreid op een tafeltje in de hal. “Hoe kunnen

gereformeerde kerk over de dam: het jongetje

we in de alledaagse werkelijkheid het bijzondere

Misschien speelt mee dat beide scholen onder

stapt niet met andere kinderen in een busje

ervaren? En welke – eigentijdse – woorden heb-

Aves vallen, de stichting voor primair onderwijs

richting Emmeloord, maar blijft lekker dicht bij

ben we daarvoor? Dat is steeds weer de vraag.

in de Noordoostpolder met openbare en katho-

huis. De directeur is blij dat er op deze manier

Als kinderen na hun schoolperiode weten dat ze

lieke scholen (inclusief twee oecumenische).

‘‘nog een kleurtje’’ bijkomt. Hoe meer kleur en

het niet alleen hoeven te doen als het tegenzit in

Daarnaast is er in de polder een stichting voor

verschil, hoe beter. “We hebben ook atheïsten in

hun leven, dan hebben we hun iets heel belang-

protestants-christelijke basisscholen (SCPO).

huis, prima. Ook zij zijn enthousiast over de

rijks meegegeven.”

“Wij doen in zingeving”

14

Tekst Guido de Bruin | Fotografie Ruben Schipper

Afscheid Bert Molenkamp

“Wij doen in zingeving” Na zeven jaar aan het roer gestaan te hebben van ROC ASA en Amarantis Onderwijsgroep, neemt Bert Molenkamp afscheid van een van de grootste christelijke schoolbesturen van Nederland. Hij staat nog steeds achter de fusies die daartoe hebben geleid, ook al hebben die niet in alles gebracht wat hij ervan had gehoopt. “Wat me het meest dwars zit, is het beeld dat het bestuur losgezongen zou zijn van de werkelijkheid van de werkvloer. Terwijl ik er ten diepste van overtuigd ben dat dáár het echte werk gebeurt. Het gaat altijd om mensen.”

Technocratisch Dat moment brengt het gesprek meteen op de belangrijkste reden voor ROC ASA, ISA en later ook het christelijk voortgezet onderwijs in Almere, om te fuseren tot een grote instelling voor mbo én vo in Amsterdam, de Zaanstreek, Almere, Utrecht en Amersfoort. Door vmbo en mbo in een doorlopende leerlijn aan te bieden, zou schooluitval vóór het behalen van een startkwalificatie (mbo-2) worden voorkomen. Hetzelfde beoogt Amarantis met voorzieningen als de Plusscholen, die ‘overbelaste’ jongeren met een combinatie van onderwijs en zorg uit het slop probeert te halen. “Als wij aan de poort zouden selecteren, zouden onze resultaten beter zijn, maar wij laten niemand zakken. Helaas is de heersende benadering van onderwijskwaliteit tegenwoordig zeer technocratisch. Wij

“Zo dramatisch is het niet”, zegt Bert Molenkamp over zijn ver-

gaan uit van andere waarden. Neem bijvoorbeeld de Plusscholen;

trek als collegevoorzitter van de Amarantis Onderwijsgroep, dat

daar kun je niet de reguliere denkpatronen op loslaten.”

voor de buitenwacht wellicht nogal onverwacht kwam. Op zijn 56e, na twaalf jaar lid te zijn geweest van het college van

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

bestuur – eerst van ROC ASA, en, na de fusie met de

Vanuit dezelfde gedrevenheid heeft Amarantis zich ook opge

Interconfessionele Scholengroep Amsterdam (ISA), van

worpen om de leerlingen van het wegens zeer zwakke onderwijs

Amarantis – vindt hij het tijd voor nog eenmaal iets anders.

kwaliteit gesloten Islamitisch College Amsterdam (ICA) onderdak

Het tijdstip van zijn vertrek heeft hij laten afhangen van de

te bieden. “Wij doen in zingeving, en dat moeten wij ook voor die

afronding van enkele zware klussen. De ontvangst van prinses

leerlingen vormgeven” was het adagium waarmee Molenkamp de

Máxima op de Amsterdamse Plus/ het Wibautcollege als start

andere schoolbesturen en de gemeente aanbood om hierin

van een zomeroffensief tegen voortijdig schoolverlaten op 7 juni

samen met de gemeente het voortouw te nemen.

2011 was voor hem een mooi symbolisch moment. Een dag

Het resultaat: 80% van de leerlingen van het ICA gaat dit school-

later maakte hij zijn terugtreden bekend.

jaar naar het Comenius Lyceum of het Calvijn met Junior College,

15

“Wij doen in zingeving”

scholen van Amarantis. “Daarmee hebben we als christelijke

succesvol vervolg in het mbo. Dat gesprek verloopt moeizamer

instelling in een seculiere stad een traject doorlopen waarvoor we

dan ik had gehoopt.”

ons niet hoeven te schamen”, aldus Molenkamp. “We hebben

Ondanks op sommige vlakken tegenvallende opbrengsten en de

onze maatschappelijke verantwoordelijkheid genomen.”

nodige bijkomende perikelen – zoals een miljoenentekort bij ISA

Dingen voor elkaar krijgen door een eigen geluid te laten horen,

en aanvankelijke weerstand in Almere – is Molenkamp positief

collega-schoolbesturen daarvoor te winnen en gezamenlijk of zo

over de fusies. Hij somt op: de strijd tegen voortijdig schoolver-

nodig alleen een vuist te maken in de richting van de gemeen-

laten heeft een sterke impuls gekregen, ondanks fluctuaties in

ten – het is een spel dat Molenkamp met verve heeft gespeeld.

leerlingenaantallen bij de scholen zijn gedwongen ontslagen

Zo ook bij zijn laatste grote klus: de onderhandelingen over het

uitgebleven, noodlijdende scholen kregen de tijd om er bovenop

Regionaal Plan Onderwijsvoorzieningen in Amsterdam. Na een

te komen, en lokaal en landelijk heeft het christelijk vo en mbo

intensief proces vol spanning is het mede onder zijn leiding

in de gestalte van scholen en opleidingen van Amarantis een

gelukt om de 24 schoolbesturen en de gemeente op één lijn te

scherper profiel gekregen.

krijgen en een gezamenlijk standpunt in te brengen, waarin de gemeenteraad naar verwachting zal meegaan.

Tegenwicht Dat laatste – het onderhouden en uitstralen van de christelijke

Losgezongen

identiteit – heeft Molenkamp altijd sterk beziggehouden, vooral

Die rol van een groot schoolbestuur moet het in de openbaar-

als voorzitter van het Identiteitsberaad van ROC ASA en

heid echter meestal afleggen tegen het beeld van een log

Amarantis. “Daarin gaat het om de vraag hoe we de bezinning

lichaam dat geen idee heeft hoe het er met de honderden oplei-

op wie we zijn en wat we willen continu levend houden. Intern

dingen voor staat. “Wat me het meest dwars zit, is het beeld

gaat dat met vallen en opstaan. De directeuren en het bestuur

dat het bestuur losgezongen zou zijn van de werkelijkheid van

moeten daar woorden voor hebben. Als we willen dat er altijd

de werkvloer”, zegt Molenkamp. “Terwijl ik er ten diepste van

mensen zijn die verder kunnen met het christelijke gedachte-

overtuigd ben dat dáár het echte werk gebeurt. Het gaat altijd

goed zoals dat bij Amarantis tot uiting komt in de toetsstenen

om mensen.”

dienstbaarheid, verdraagzaamheid, humaniteit, rentmeester-

Ongewild bevestigde hij zelf het beeld dat hij geen greep had op

schap en integriteit, dan vraagt dat een investering.”

de scholen die hij bestuurde, vorig jaar in een geruchtmakende

Persoonlijk heeft Molenkamp ook op landelijk niveau, onder

uitzending van het documentaireprogramma Zembla over de

andere als bestuurslid van de Besturenraad, die investering

onderwijskwaliteit op enkele mbo-opleidingen. Hij praat zijn

gedaan. Hij hoopt dat zowel de Besturenraad als de sectorraden

optreden niet goed, maar tekent wel aan dat enkele fragmenten

zullen blijven opkomen voor de door regelgeving ingeperkte

uit een lang interview zijn gebruikt om de boodschap te onder-

ruimte van onderwijsinstellingen om op hun eigen wijze inhoud

steunen die de programmamakers voor ogen hadden.

te geven aan hun opdracht. “Zij moeten tegenwicht bieden

“Natuurlijk kan ik niet elke ochtend alle leerlingen een hand

tegen het statelijk denken, want anders gaat het gulzige bestuur

geven en ken ik niet duizend lesroosters uit mijn hoofd, maar

in Den Haag met het onderwijs op de loop.”

dat is mijn rol ook niet. Professionele besturen zijn er om de bestuurlijke taak beter uit te voeren op grotere schaal.”

Te optimistisch Dat garandeert zeker niet dat alles goed gaat, beaamt Molenkamp. “Dat enkele opleidingen slecht presteren, dat mag

Afscheidssymposium

niet. Maar in de publiciteit gaat het nooit over de 265 opleidin-

Ter gelegenheid van het afscheid van Bert Molenkamp vindt op

gen die we goed doen.”

27 september van 13.30 tot 16.15 uur een symposium plaats in

In het creëren van een doorlopende leerlijn van vmbo naar mbo

Leerhotel Het Klooster in Amersfoort. Berend Kamphuis, college-

is Amarantis volgens hem nog onvoldoende geslaagd. Het ide-

voorzitter van CVO Zuid-West Fryslân, dr. Chris Hermans, hoog

aal was om leerlingen zonder onderbreking en zonder overstap

leraar praktische theologie en empirische religiewetenschap aan

naar een andere school in een vijfjarige opleiding aan een start-

de Radboud Universiteit Nijmegen, en Molenkamp zelf laten onder

kwalificatie te helpen, met het vmbo-diploma als tussenstation.

de titel ‘Uit de orkestbak van het onderwijs…’ hun licht schijnen

“We hebben daarin goede resultaten geboekt, maar er nog niet

over de relatie tussen onderwijs, identiteit en kwaliteit.

al het mogelijke uitgehaald”, zegt Molenkamp. “Het is toch een

Aansluitend is de afscheidsreceptie.

botsing van culturen. Ik ben daarin wellicht te optimistisch

U kunt zich aanmelden bij Dorine van Buuren,

geweest. Laatst zeiden enkele teamleiders in het vmbo tegen

e-mail [email protected].

me dat ze opleiden voor een diploma. Daar word ik verdrietig van. Het doel van het vmbo is niet een diploma maar een

Inspiratie

Inspiratie

16

Samenstelling Guido de Bruin

Inspiratie voor christelijk onderwijs

Kind Als een kind met vijandschap leeft dan leert het vechten. Als een kind met voortdurende kritiek leeft dan leert het veroordelen. Als het kind leeft in verdraagzaamheid dan leert het gelukkig te zijn. Als het kind in veiligheid leeft dan leert het geloven. Als het kind wordt aangemoedigd dan leert het vertrouwen. Als het kind leeft met eerlijkheid dan leert het rechtvaardigheid. Als het kind mag zijn zoals het is dan leert het van zichzelf te houden. Als een kind leeft met vriendschap dan leert het liefde te vinden in deze wereld.

Dit gedicht spreekt ons al jaren aan. Toen wij werkten aan ons eerste schoolplan, zochten wij naarstig naar woorden die het best onze visie weergaven op uniciteit, het grote gebod, waardering, veiligheid, gerechtigheid, veiligheid enzovoort, kortom: dat waar wij voor staan! Samen met de ouders willen we het kind voor bereiden op een wereld waarin het een plaatsje moet zien te vinden. Een wereld waarin het gelukkig kan zijn en in vrede kan leven met de ander om zo kleur te geven aan die wereld. Bij ‘toeval’ kwam dit gedicht op ons pad, en het sprak ons zeer aan! Zonder het met name te noemen, houdt het ons een spiegel voor waarin we zien hoe we op een Bijbelse manier kunnen kijken naar en omgaan met het kind. Diverse keren hebben we het gedicht kritisch bekeken en ons afgevraagd of het niet eens plaats moest maken voor iets ‘frissers’, en steeds weer kwamen we weer tot de conclusie dat het nog steeds zeer eigentijds is, sterker nog: dat het ons

Naar Dorothy Law Nolte, ‘Children Learn What They Live’

weer de ogen opent. Zo willen wij met k inderen omgaan, zo willen wij hen leren en zo willen wij hen voorgaan. Met vallen en opstaan, steeds weer proberen en vertrouwen. Goed om hier af en toe even bij stil te staan!

Eise Boersma en Ine van der Spoel, oud-directeur en waarnemend directeur CBS De Schutse, Aalden

17

Inspiratie

In december 2010 verscheen onze uitgave Inspiratie voor christelijk onderwijs, een ‘schatkistje’ met teksten die mensen inspireren in hun werk voor het christelijk onderwijs. Op deze pagina’s gaan we door met het verzamelen van teksten die u raken, bemoedigen of richting geven in uw werk als schoolleider, schoolbestuurder, toezichthouder, leraar of medewerker van een christelijke onderwijsinstelling. U kunt uw tekst met een korte toelichting (beide maximaal 200 woorden) sturen naar Guido de Bruin, e-mail [email protected].

Je kinderen zijn je kinderen niet Spreek ons over kinderen. En hij zei: Je kinderen zijn je kinderen niet. Zij zijn de zonen en dochters van ’s levens hunkering naar zichzelf. Zij komen door je, maar zijn niet van je, en hoewel zij bij je zijn, behoren ze je niet toe. Jij mag hun geven van je liefde, maar niet van je gedachten. Jij mag hun lichamen huisvesten, maar niet hun zielen, want hun zielen toeven in het huis van morgen, dat je niet bezoeken kunt, zelfs niet in je dromen. Je mag proberen hun gelijk te worden, maar tracht hen niet aan je gelijk te maken. Want het leven gaat niet terug, noch blijft het dralen bij gisteren. Khalil Gibran, De profeet

Het diepe Bijbelse besef dat kinderen niet je eigendom zijn, maar dat ze gegeven zijn om zorg voor te hebben, spreekt mij aan in deze tekst. Het morele besef dat wij als ouders en onder wijzers er zijn om kinderen tot ontwikkeling te laten komen en te laten groeien tot volwassen en liefhebbende mensen, is een leidraad voor opvoeding en onderwijs. Daar hoort voorleven bij, disciplineren, maar in de eerste plaats: liefhebben. Waarmee een verbinding is gelegd met “geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde” (I Korintiërs 13, 13).

Bert Molenkamp Bestuursadviseur Amarantis Onderwijsgroep

Dagopeningen 2.0

18

Tekst Taco Visser | Illustratie Oase Media en Kwintessens

Oase magazine

Dagopeningen 2.0

Bijbelse wortels Oase Magazine wil dus juist in deze tijd de eigenheid van de Bijbel over het voetlicht brengen. Veel leerlingen hebben volgens Brokerhof weinig Bijbelkennis. Daar wil hij leerlingen, vooral in de onderbouw, weer vertrouwd mee maken. De Bijbelrubriek 12+ staat nu veel dichter bij het Bijbelse gedachtegoed dan de Bijbelrubriek in de Zoutkorrel. Daarin werden Bijbelstukjes rond een

De Nederlandse samenleving knispert van religie en zingeving. Traditionele religies zijn zichtbaarder aanwezig en ook de vrije zingeving bloeit. Deze trends gaan niet aan protestants-christelijke scholen voorbij. Twee aanbieders van bezinningsmateriaal voor dag openingen en identiteit in het christelijk voortgezet onderwijs spelen daarop in. In 2008 kwam Oase Media met Oase Magazine en in 2010 volgde Kwintessens (voorheen SGO) met Zinbox. Beide revitaliseren de bekende Zoutkorrel. Hoe verwerken zij de religieuze ontwikkelingen in onze samenleving in hun nieuwe materiaal?

kort Bijbelcitaat geschreven. Die stukjes waren voor hem onvoldoende als Bijbels herkenbaar. Brokerhof: “We letten nu meer op de brugfunctie tussen Bijbel en nu. Anders heb je op een gegeven moment de Bijbeltekst niet meer nodig voor je verhaal. Wij willen met Oase niet wegdrijven van de Bijbelse inhoud. Enkel in de rubriek 15+ werken we nog rond een Bijbelcitaat.” De benadrukking van de Bijbelse wortels is daarmee de grootste verandering in Oase Magazine. Christelijke scholen kunnen er volgens Brokerhof hun levensbeschouwelijke identiteit sterker mee bewijzen. Andere verbeteringen zijn niveaudiffe-

Theoloog Desiré Brokerhof bedacht ruim twintig

Omdat dit concept naar hun mening te veel los

rentiatie en aanbodverruiming. Met kleuren en

jaar geleden samen met zijn vrouw het concept

gelaten werd, besloten hij en zijn vrouw met Oase

pictogrammen wordt direct duidelijk met wat

achter de Zoutkorrel, een magazine met per dag

Media te beginnen. In het nieuwe Oase Magazine

voor soort tekst je te maken hebt (Bijbels, Mens

diverse Bijbel- en algemeen levensbeschouwelijke

staat het concept volgens Brokerhof weer als een

& Wereld, onderbouw, bovenbouw, enzovoorts).

tekstfragmenten die per weekthema geordend zijn.

huis: “Het gaat erom thema’s die aan de Bijbel

Ten slotte biedt de bijbehorende website

Doel van de Zoutkorrel was de inhoud van de

ontleend zijn zodanig te vertalen dat de mensen

(www.oasedagopeningen.nl) aan gebruikers extra

Bijbel en de maatschappij inspirerend en spran

met de oren van nu ze begrijpen en worden mee-

achtergrondinformatie en aanvullend materiaal

kelend met elkaar te verbinden.

genomen in de Bijbelse gedachte. Eigenlijk een

voor de weekthema’s en schoolvieringen rond

eeuwenoud recept”.

de grote christelijke feesten.

19

Dagopeningen 2.0

Actuele zingeving Ulla Berger is eveneens theoloog en projectleider van Zinbox, een pakket dat uitgegeven wordt door Kwintessens. De Zoutkorrel, recentelijk over genomen door Kwintessens, was volgens Berger aan vernieuwing toe. “We wilden, zeg maar, nieuwe zoutmijnen aanboren.” Het resultaat is een combinatie ‘krant en website’ (www.zinbox.nu) met bezinningsmateriaal rond een tweewekelijks thema. In het vorige schooljaar hebben enkele vmbo-scholen ermee gewerkt. Op basis van die pilot is Zinbox sinds augustus 2011 uitgebreid met een verdiepend deel voor havo/vwo. Zingeving wordt daarin aan vakken als biologie, filosofie en geschiedenis verbonden. Zinbox is samengevat in drie woorden: actualiteit, verhalen, zingeving. Doel is om docenten en leerlingen levensbeschouwelijk met elkaar in gesprek te brengen. Hiervoor worden levensbeschouwelijke vragen bij de actualiteit gesteld. Per thema/krant zijn er vier Bijbelverhalen die verdiept worden

zinbox

door verhalen uit de belevingswereld van jongeren. Ook de songteksten, quotes en ‘wist-je-datjes’ zijn leefwereldgericht. Berger: “Een redacteur houdt dagelijks de actualiteit bij. Die actuele items kunnen via een digibord direct gebruikt worden. Ook onze

gearticuleerde christelijke schoolidentiteit. Zinbox

contact met leerlingen. Daartoe dient ook onze

filmpjes en popsongs kunnen via ICT ingezet worden”.

kiest expliciet voor aansluiting bij de leefwereld

Mentorbox die thematisch aansluit bij Zinbox.

Het vernieuwende van Zinbox zit hem daarmee

van jongeren en voor een andere hedendaagse

Mentoren zijn enorm belangrijk voor het leerling-

in het inspelen op de actualiteit, het gebruik van

trend: die naar meer algemeen levensbeschouwe-

contact”.

beeldmateriaal en nieuwe media, en de aansluiting

lijke zingeving.

Brokerhof scherpt Bergers opmerkingen dan toch

bij de leefwereld van jongeren. Vanuit die leef

Beide aanbieders van bezinningsmateriaal kunnen

vanuit zijn concept aan. Hij legt weer sterkere

wereld wil Zinbox laten zien dat de Bijbel heden-

hun keuze daarbij rechtvaardigen met onderzoek

nadruk op het belang van de christelijke school

daagse jongeren iets te zeggen heeft.

van het onderzoeksbureau Motivaction. Dat deed

identiteit. “Elke school werkt aan een goed peda-

Kwintessens wil met dit nieuwe concept bewust

enkele jaren terug onderzoek naar zingevings

gogisch klimaat. Als je een christelijke school wilt

de religieuze ontwikkelingen in de samenleving

stijlen. Een kwart van Nederland bleek christelijk

zijn, dan vraagt dat van iedereen dat je rond de

volgen. De samenleving is volgens Berger ontzuild.

religieus te zijn, ruim de helft vertoonde een

christelijke waarden wilt staan en daarop verder

Veel leerlingen, evenals docenten, zijn niet religieus

algemene of humanistische zingevingsstijl.

wilt bouwen. Je verliest een dimensie als je dat

gesocialiseerd. Ook is er een grote groep ‘zwevende

Als je hun verschil verder wilt duiden, dan zit

niet doet. Doe je dat wel, dan is goede sfeer en

gelovigen’, mensen die wel zingevingsvragen

dat vooral in de aanvliegroute. Oase Magazine

betrokkenheid een gevolg.”

stellen, maar deze niet automatisch met het chris-

gaat van Bijbel naar leefwereld – hoe vertaal je

tendom verbinden.

de boodschap inspirerend naar nu? –, Zinbox

Structureel beleid

Berger ziet dat velen wel interesse hebben in

richt zich op de leefwereld en verbindt die met

Waar beiden zich in kunnen vinden, is dat dag-

christelijke waarden, maar de christelijke taal niet

Bijbelgerelateerde zingevingsvragen en algemene

openingen niet losstaan van beleid. Brokerhof

meer spreken. Volgens haar is er daarom een

waarden.

pleit bijvoorbeeld al jarenlang voor structureel

vertaalslag nodig van christelijke waarden naar

Dit accentverschil toont zich ook elders. Zinbox

identiteitsbeleid: bezinningsdagen, scholing in

algemeen menselijke waarden. Berger: “Naar

plaatst zijn materiaal bijvoorbeeld in functie van

dagopeningen, begeleiding van collega’s die

Harry Kunneman gesproken willen wij in de dag-

het pedagogische klimaat. Volgens Berger willen

dagopeningen lastig vinden, enzovoorts. Oase

openingen ‘horizontaal articuleren’, oftewel zinge-

veel scholen dat verbeteren. Ze wijst hier op de

Media biedt voor deze ‘ontwikkeling van school

vingskwesties in gewonemensentaal verwoorden.”

zakelijke instrumentalisering die ook het onderwijs

identiteit’ ondersteuningstrajecten aan.

parten speelt. Scholen zijn daardoor gefocust op

Zinbox doet dat eveneens. Berger: “We vinden

Verschillende aanvliegroutes

leerlingresultaten, maar vragen zich toch ook af

het belangrijk dat scholen nadenken over hun

De oude Zoutkorrel is dus op twee manieren

hoe ze het pedagogische klimaat goed houden.

identiteit. Zo zijn er scholen die het eerste lesuur

vernieuwd, beide bedoeld om aan te sluiten bij

Dagopeningen zijn daarvoor volgens haar een

tien minuten langer inroosteren, zodat docenten

de huidige tijd. Oase Magazine doet dat door her-

zinvol instrument.

tijd hebben voor het bezinningsmoment. Dan

kenbaar Bijbels te zijn en daarmee tegemoet te

Berger: “Wij reiken materiaal aan voor gespreks-

toon je waar je voor staat”.

komen aan de huidige behoefte aan een duidelijk

momenten met leerlingen en voor een beter

‘Ik wil weer vuur zien bij de uitgebluste docent’

20

Tekst Peter Louwerse | Fotografie Ruben Schipper

Werkdruk leerkrachten


Docent Ard is op school niet vooruit te branden, terwijl hij voor de tennisclub wel het vuur uit zijn sloffen loopt. Is deze ongemotiveerde figuur de aangewezen man om de 32 kinderen van de nieuwe combinatieklas 4/5 door het schooljaar te loodsen? Als schooldirecteur besluit je de immer hardwerkende Liesbeth te polsen, en dan krijg je te horen dat het water haar door privéomstandigheden aan de lippen staat. Zie daar het dilemma waarmee adviseur Carla Rhebergen van de Besturenraad vijf deelnemende schooldirecteuren confronteert.

Zet je de uitgebluste Ard voor een lastige combinatieklas? Of speel je op zeker, en kies je voor de zwaarbelaste Liesbeth op wie je altijd kunt vertrouwen? En wat doe je met one trick pony Egbert die zich honderd procent inzet voor de klas, maar nooit thuis geeft bij schoolbrede activiteiten? Op initiatief van de Besturenraad bogen vijf schoolleiders zich over deze en andere vragen. Ze kwamen met verrassende oplossingen voor werkdruk bij docenten.

Deze eerste casus (zie kader) ontlokt Marleen de Gruijter, directeur van basisschool De Schalm in Alblasserdam, de licht provocerende opmerking: “Als Ard dat tennissen zo leuk vindt, waarom wordt hij dan geen tennisleraar? Hij gelukkig, ik gelukkig.” Waarna directeur Kees Verhagen van CBS Het Lichtschip in Ens opmerkt: ”Als het zo makkelijk ging… Misschien heeft de directeur dat al eerder geprobeerd.” De Gruijter, nu serieus: “Ik zou Ard voor die klas zetten. Ik wil dat vuur weer zien.” Ze krijgt bijval van directeur Arie Klink van de christelijke basisschool Het Accoord in Zwijndrecht. “Ik geef hem de kans zichzelf waar te maken. Als het dan weer mislukt, krijg je een ander soort gesprek…” Met Ard voor die klas neem je wel een fors risico, vinden alle gespreksdeelnemers. Kees Verhagen: “Je werkt met levend materiaal. Je weet niet hoe Ard met die groep omgaat.” Marleen de Gruijter wil de kans wagen: “De school staat goed aangeschreven en kan een stootje hebben.”

vlnr: Ruthli Groot, Arie Klink, Kees Verhagen, Carla Rhebergen, Marleen de Gruijter en Betty Lok

21


Casus 1

Ard en Liesbeth

Casus 2

Je bent directeur van een leuke dorpsschool waar helaas de krimp toeslaat. De eerste combinatiegroep moet gevormd worden: het wordt groep 4/5, met 32 kinderen. De enige fulltimers zijn Liesbeth, die altijd prima functioneert, en Ard, die op school niet vooruit te branden is, maar vol overgave in de weer is voor de tennisclub. Je polst Liesbeth. Je moet er immers niet aan denken dat Ard die groep zou moeten runnen. Tijdens het gesprek wordt Liesbeth erg emotioneel. Haar moeder van 82 is ernstig dementerend en Liesbeth staat er alleen voor. En nu kom jij met het voorstel haar taken te verzwaren door haar een combinatiegroep in de maag te splitsen…

Perfectionistische Egbert

Een andere vraag is of Liesbeth met een beroep op haar privé-

Als schooldirecteur worstel je met de starheid van Egbert. Hij werkt ongelooflijk hard voor zijn groep. Hoewel hij al voor het zevende jaar groep 6 heeft, bereidt hij zich grondig voor. Altijd is hij maar bezig voor zijn groep. De kinderen hebben het goed naar hun zin en hij behaalt prima resultaten. Je wilt dat Egbert meer oog heeft voor de school als geheel. Zijn inbreng in teamvergaderingen is altijd zeer gekleurd door zijn eigen referentiekader, groep 6 dus. Toen je hem vorig jaar voorstelde een andere groep te nemen, protesteerde hij heftig. "Dan kan ik voor een andere groep alles opnieuw gaan bedenken". Ook heeft hij een broertje dood aan schoolbrede taken. Tijdens een functioneringsgesprek stel je Egberts gedrag ter discussie.

omstandigheden buiten schot kan blijven. Haar opmerking ‘Je splitst me die klas in de maag’ stuit alle directeuren tegen de borst. “Het schoolbelang gaat boven het persoonlijk belang,” meent De Gruijter. “Natuurlijk probeer ik zoveel mogelijk met

Over naar Egbert, die de hoofdrol speelt in de tweede casus

iedereen rekening te houden, maar dat kan niet altijd.” Kan

(zie kader). Hij brengt een golf van herkenning teweeg bij de

wel zijn, werpt Ruthli Groot, schooldirecteur van PCBS De

debatterende directeuren. Elke schoolmanager heeft wel eens

Loopplank in Alblasserdam tegen, maar moet je nou altijd je

te maken met de leerkracht die volledig is toegewijd aan zijn

beste mensen de zware klussen geven om de minderen uit

eigen klas, maar totaal geen oog heeft voor de andere belangen

de wind te houden? Directeur Betty Lok (CBS De Regenboog

van de school. “Als je iets organiseert dat buiten de klas valt,

in Creil) vindt dat De Gruijter makkelijk over de privéproblemen

vallen dergelijke mensen door de mand,” weet Ruthli Groot.

van Liesbeth heenstapt. “Je moet rekening houden met de

“De klas gaat altijd voor. Het zijn geen teamplayers.”

thuissituatie, want die heeft invloed. Liesbeth heeft kennelijk nooit eerder iets gezegd over haar demente moeder. Nu ze

Carla Rhebergen vraagt de groep of het een probleem is als een

ermee komt, moet je het serieus nemen. Maar het is geen reden

leerkracht zeven jaar voor groep 3 staat. Het hoeft niet erg te

om haar die klas niet te geven.” Lok heeft ook een oplossing:

zijn als deze leerkracht vernieuwend bezig blijft, meent Ruthli

“Zet Liesbeth voor de combinatieklas, maar geef haar minder

Groot. Maar voor Arie Klink is de honkvaste docent een schrik-

andere taken.” Arie Klink wil Liesbeth motiveren door haar ego

beeld. “Ook al is het soms goed voor de kinderen, ik vind het

te strelen. “Vertel haar dat je haar vraagt omdat je haar geschikt

niet goed. Als oudere broertjes en zusjes van een kind zeggen:

vindt voor deze lastige klas. Dan snapt ze waarom je dat doet,

Let maar op, morgen maakt de meester dat grapje, en het

en zal ze het eerder accepteren.”

gebeurt ook, dan is het tijd voor verandering.”

Ruthli Groot probeert de werkdruk van het hele team te temperen

Schooldirecteuren, verwacht Marleen de Gruijter, zullen vaker te

door mensen dingen te laten doen die ze leuk en zinvol vinden.

maken krijgen met docenten als Egbert. “Leerkrachten moeten

Hoe? “We zijn begonnen met de proeftuin vergaderen,” licht ze

steeds meer tijd in de klas steken,” meent ze. “Een collega heeft

toe. Waar vroeger de directeur bepaalde waarover werd

acht kinderen in de klas van wie de ouders elke zes weken een

gesproken, heeft Groot gekozen voor een bottom up benadering.

gesprek moeten hebben. En dat is echt noodzakelijk, hè.

“Docenten komen zelf met onderwerpen die ze belangrijk vinden.

Ze moet dat ook allemaal registreren.” Arie Klink signaleert

Ze nodigen de collega’s uit om mee te praten.” Er wordt sinds-

dezelfde trend. “De zorglast die dit met zich meebrengt, maakt

dien minder vergaderd op de Loopplank, wat werkdrukverla-

de werklast onaanvaardbaar hoog. Al die instanties. Al die

gend is. Maar àls er een bijeenkomst is, zijn alle deelnemers

formulieren die je moet invullen. De zorg voor de leerlingen.

gemotiveerd. En ook dat vermindert de druk, want wie zinvol

We worden bijgeschoold, maar je verwerft nooit de benodigde

werk doet, is minder gestresst.

kennis.”


22

Casus 3

Erik, de vijfde ADHD’er

En je hebt de tijd ook niet, vult Marleen de Gruijter aan. “De school moet van ieder kind de onderwijsbehoefte in kaart brengen. Daar moet je vervolgens ook iets mee doen, anders heeft het geen zin.” Om nog maar te zwijgen van het beslag dat de sociale media leggen op de tijd van het schoolpersoneel. Kinderen schelden elkaar voor rotte vis uit op hyves en MSN, waarna de moeder van het gepeste kind Pietje verhaal gaat halen. En dus moet juf aan pester Jantje uitleggen dat hij zich gedeisd moet houden, waarna Jantjes moeder ’s middags met een boos gezicht de directeurskamer binnenstormt. “Ja”, vat Klink samen, “het vak is uitdagender geworden.”

'Er is ruimte voor kinderen met een beperkt sociaal-emotioneel repertoire.' Die regel uit het toelatingsbeleid van jouw school dreigt je nu de das om te doen. Het gezin Van den Heuvel komt in het dorp wonen, met Erik van negen en Sanne van vijf. Erik heeft flink ADHD. Hij kan niet geweigerd worden en komt in groep 5, waar al een paar lotgenootjes in zitten. De boel loopt aardig uit de hand. Leerkracht Esther heeft de groep op maandag en dinsdag, en Coby de rest van de week. Op een woensdag, na schooltijd, doet Coby haar beklag: ”Ik moet woensdag altijd puinruimen na twee dagen Esther. De klas had al vier zorgkinderen. Met Erik loopt het uit de hand. Er moet iets gebeuren”. Welke alternatieven zijn er?

Maar wat doen wij nou met Egbert? vraagt Carla Rhebergen. Kees Verhagen is stellig: “Hij moet zich flexibeler opstellen. Ik zet hem op een andere klas.” Betty Lok gooit de technieken van social engineering in de strijd. “Ik spreek Egbert aan op zijn

Op de Schalm gaan kinderen in zo’n geval wel eens tijdelijk

capaciteiten. Laat hem maar aan collega’s vertellen hoe hij die

‘op visite’ in een andere klas, vertelt Marleen de Gruijter.

goede resultaten boekt.’’ Uit de groep schoolleiders klinkt dan

Zo’n afkoelingsperiode kan heilzaam zijn. Ook een time-out bij

de verzuchting: “Als we Egbert in een andere groep zetten,

een andere school van het bestuur hoort tot de mogelijkheden.

beginnen de problemen opnieuw”. Arie Klink haakt aan bij

In de Noordoostpolder hebben ze voor zulke leerlingen het

Egberts opmerking dat hij schoolbrede taken niet nuttig vindt.

project Okido. “Kinderen met leer- en gedragsproblemen gaan

“Daar wil ik eens met hem over praten,” zegt de directeur uit

elke ochtend naar een andere school, waar ze heel strikte en

Zwijndrecht. Inderdaad, voegt Kees Verhagen daar aan toe.

persoonlijke aandacht krijgen,” verklaart Kees Verhagen.

“Laat hem maar vertellen wat hij wèl nuttig vindt.”

’s Middags zit het kind weer op de eigen school. De maatregel is tijdelijk, benadrukt Verhagen. “Na verloop van tijd, als de

ADHD-leerling Erik van den Heuvel en zijn tobbende juffen

onderwijsbehoefte van het kind is vastgesteld, gaat het kind

Esther en Coby zijn de hoofdpersonen van de derde casus

weer fulltime naar de eigen school.” Dit Okido-project, dat

(zie kader). “Ik herken het meteen,” begint Arie Klink. Zijn

samen met andere zuilen overeind wordt gehouden, oogst

school werkt met het Kurzweil-programma voor de ondersteuning

alom bewondering van de collega-directeuren. “Interessant om

van dyslectici. Zodra dat bekend werd, ging het crescendo met

te horen hoe anderen omgaan met dilemma’s,” meent Ruthli

de toestroom van dyslectische leerlingen naar Het Accoord.

Groot. Carla Rhebergen, die zelf een verleden als basisschool-

Klink noteert een stijging van 200 procent. Het dilemma:

directeur heeft, sluit af met een tevreden gevoel: “Ik heb veel

“Moeten we zo doorgaan? Of een grens stellen, bijvoorbeeld

leuke en praktische oplossingen gehoord voor herkenbare

een maximum van vier per groep. Je wilt toch je leerkrachten

casussen.”

beschermen.” De meeste aanwezigen zijn het erover eens dat de school Erik beter had kunnen weigeren, hoe hard dat ook is voor de leerling en de ouders. Maar hij zit er nu eenmaal, dus wat nu? “Ik zou eerst een gesprek met Coby en Esther organiseren,” meent Betty Lok. “Het probleem is hier niet alleen Erik, maar ook de samenwerking tussen de twee leerkrachten.”

Ledenonderzoek Besturenraad

23

Tekst Nathalie Beck | Fotografie iStockphoto

Ledenonderzoek Besturenraad

“De Besturenraad vecht voor goed christelijk onderwijs.”

Mooi rapport, maar blijven werken aan verbetering De leden van de Besturenraad zijn over het algemeen tevreden over de dienstverlening en over de profilering van de organisatie als behartiger van het christelijk onderwijs. Dat blijkt uit een enquête onder de achterban. Uitgedrukt in een rapportcijfer geven de leden de Besturenraad een 7,4.

In mei 2011 heeft het bureau Markingpoint een

Suggesties voor verbetering

ons duidelijk(er) naast de sectorraden moeten

grootschalig online onderzoek uitgevoerd naar de

De leden die tevreden of zeer tevreden zijn, zeggen

positioneren en nog meer moeten luisteren naar

tevredenheid onder onze leden. We konden reke-

dat dit vooral komt door de goede informatie

onze leden en hen actiever betrekken. Daarnaast

nen op een zeer hoge respons: 750 leden (291

voorziening, deskundige ondersteuning en adviezen,

vragen onze leden dat we meer daadkracht tonen.

bestuursleden en 459 schoolleiders) hebben mee-

de snelheid en duidelijkheid van de a ntwoorden en

Alle uitkomsten van het onderzoek en alle

gewerkt aan het onderzoek. Voor de representati-

de goede dienstverlening in het algemeen.

suggesties ter verbetering hebben we doorver-

viteit van het onderzoek was een groot aantal

De leden kregen ook de mogelijkheid om sugges-

taald in een actieplan, waarmee we puntsgewijs

respondenten binnen de verschillende onderwijs-

ties te doen voor verbetering. Ze adviseren ons

aan de slag zijn.

sectoren van belang.

vooral dat we ons meer moeten profileren, onze

Graag danken we alle personen nogmaals hartelijk

eigen identiteit moeten behouden en benadrukken,

voor hun deelname aan het onderzoek.

“De rol van de Besturenraad is mij niet altijd duidelijk”

Scholen

Besturen

Algemene tevredenheid

7,4

Algemene tevredenheid

7,6

Opkomen voor de vrijheid van het christelijk onderwijs

8,1

Opkomen voor de vrijheid van het christelijk onderwijs

8,1

ingenomen met deze positieve beoordeling. “Het

Gratis juridische helpdesk

7,9

Gratis juridische helpdesk

8,1

is een waardering voor de inzet en de deskundig-

Advies (adviseurs P&O zelfs een 8,0)

7,4

Advies (adviseurs P&O zelfs een 8,1)

7,7

Advocaten en Juristen (arbeidsrecht zelfs een 8,3)

7,6

Advocaten en Juristen (arbeidsrecht zelfs een 8,5)

7,8

Academie (leergangen een 7,8)

7,8

Academie (leergangen een 8,4)

7,8

tie de ambitie om optimaal te presteren. Wij blijven

SBM

7,8

SBM

7,9

dus permanent werken aan verbetering van onze

Digitale nieuwsbrief

8,4

Digitale nieuwsbrief

8,5

Vriendelijkheid medewerkers

8,1

Vriendelijkheid medewerkers

8,5

Kennisniveau medewerkers

8,3

Kennisniveau medewerkers

8,2

Wim Kuiper, voorzitter van de Besturenraad, is

heid van al onze medewerkers en een blijk van vertrouwen in onze rol als belangenbehartiger.” Maar ondanks de algemene tevredenheid is er geen reden om zelfgenoegzaam achterover te leunen, benadrukt Kuiper. “Zoals de minister de lat hoog legt voor het onderwijs, zo hebben wij als organisa-

dienstverlening.”

Student aan het woord

Student aan het woord

24

Tekst Eva van Helden | Fotografie Ruben Schipper

Daisy van Aalten (20), studente Maatschappelijke Zorg aan Landstede Harderwijk Eigenlijk wilde ze altijd iets met kinderen doen, maar uiteindelijk trok de zorg voor ouderen toch meer. “Op de open dag van Landstede kreeg ik meteen een goed gevoel bij de school en de opleiding, ik voelde mij er gelijk thuis. “Het bleek een goede keuze want ze heeft veel plezier in de opleiding.” De onderlinge sfeer is goed, je merkt dat we een sociale klas zijn.” Tijdens stages werd ze af en toe in het diepe gegooid, maar dat was geen probleem. “Mijn stages in verzorgingstehuizen vond ik superleuk. Ik heb hier voor mijn gevoel het meeste geleerd. Het leukst en meest belangrijk vind ik het contact met de bewoners. Ik kan zo genieten van onze ouderen!” Dat haar hart bij de ouderen ligt, blijkt ook uit haar ambities. “Ik zou het geweldig vinden om verder te blijven werken in de ouderenzorg, vooral als activiteitenbegeleidster in mijn eigen activiteitencentrum. Zoiets zou ik graag op willen zetten.”

Juridische kwestie

Juridische kwestie

Tekst Emmanuel Naaijkens

25

In deze rubriek komt elke maand een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

Rechter geeft voorrang aan belang kinderen in schoolkeuze Een man en een vrouw besloten na een aantal jaren een punt te zetten achter hun relatie. Voor de afwikkeling van de echtscheiding ging het paar, op instigatie van de rechtbank, in mediation. Dat resulteerde in een door beide partijen ondertekend ouderschapsplan ten behoeve van hun twee dochters van vier en negen jaar oud. In dat plan was opgenomen dat vader en moeder gezamenlijk de keuze zouden maken voor een (type) school voor hun kinderen.

M.m.v. mr. Willy de Waardt, juridisch adviseur bij de Besturenraad

basisschool zouden gaan. De man merkte daarbij op dat zijn kinderen, ten tijde van zijn relatie met de vrouw, niet-religieus zijn opgevoed. De rechtbank wees het verzoek van de vader af. Op grond van het eerdergenoemde wetsartikel moet de rechter beslissen op een wijze die in het belang van de minderjarige kinderen is. Daarbij moet de huidige situatie tot uitgangspunt worden genomen, dus het gegeven dat het oudste kind ruim een jaar op de nieuwe school zit en dat het jongste kind al voorbereid is op een overstap naar diezelfde school. Een scheiding is (ook) voor kinderen een aangrijpende gebeurtenis, en daarom is het van belang dat er ‘nu vooral rust en stabiliteit’ in hun leven komt. Een overstap van de christelijke naar de openbare school was

Het leek dus op papier goed geregeld, maar de vrouw bleek zich

daarom niet in het belang van de kinderen.

niet aan die afspraak te hebben gehouden. Zonder instemming van haar ex-man had ze haar oudste kind, toen de mediation

Het bezwaar van de vader tegen de christelijke identiteit van

nog liep, ingeschreven op een christelijke basisschool in Zeeland

de school trof eveneens geen doel. De rechtbank woog in haar

en recent had ze haar jongste dochter voor het komende school-

oordeel mee de wijze waarop de school uitvoering geeft aan haar

jaar aangemeld.

christelijke identiteit en het feit dat op de school meer kinderen

De man maakte daar in een civiele procedure bij de rechtbank

met een niet-christelijke achtergrond zitten.

bezwaar tegen, zoals hij er al eerder bezwaar tegen maakte dat

Ook het argument van de vader dat de kwaliteit van het onderwijs

zijn ex-vrouw met haar nieuwe partner naar een ‘christelijke’

op de openbare school beter zou zijn dan op de christelijke school

gemeente in Zeeland was verhuisd. In dat laatste geval gaf de

bracht de rechtbank niet tot een ander o ordeel, omdat niet is

rechtbank aan de vrouw vervangende toestemming om de

gesteld noch is gebleken dat het onderwijs op de school van de

verhuisplannen door te zetten.

kinderen niet aan de daaraan gestelde eisen zou voldoen.

Wat betreft de schoolkeuze vroeg de vader in een verzoekschrift

De rechtbank wees het verzoek van de vader voor vervangende

aan de rechtbank om hém vervangende toestemming te geven,

toestemming derhalve af en verleende de moeder de vervangende

op grond van artikel 1:253a van het Burgerlijk Wetboek.

toestemming om ook haar jongste kind in te schrijven op de

Hij voerde aan dat hij er veel moeite mee heeft dat zijn kinde-

christelijke school.

ren naar een christelijke basisschool gaan. Als buitenkerkelijk

Opgemerkt zij nog dat de man ook de handelwijze van de betrok-

kind is hij zelf opgegroeid in een christelijke omgeving en daar

ken school in de procedure had willen inbrengen, omdat de direc-

heeft hij slechte herinneringen aan. Hij wilde daarom dat zijn

teur de moeder advies had gegeven. De rechtbank ging hier echter

kinderen in hun nieuwe woonplaats naar een openbare

aan voorbij, omdat de school in het geding geen p artij was.

Nieuws Besturenraad

Nieuws Besturenraad

Juridische ledenborrels Onze advocaten en juristen ontmoeten

Leden LVGS nu ook lid van de Besturenraad

ook dit najaar graag leden van de Besturenraad tijdens de juridische

26

Uitnodiging

Juridische ledenborrels

borrels waarop specifieke en actuele

Net als vorig jaar organiseert Besturenraad Advocaten & Juristen in het komende najaar weer zes ledenborrels verspreid door het land. De ingrediënten zijn een juridisch adviseur, een actuele juridische kwestie en geïnteresseerde leden van de Besturenraad. U bent van harte uitgenodigd deze gratis bijeenkomsten bij te wonen.

juridische thema’s worden besproken. Met ingang van 1 augustus jl. is binnen het LVGS een organisatie

Alle bijeenkomsten bestaan uit

Onderwerpen die aan de orde komen:

verandering doorgevoerd. Haar rol

twee gedeelten. Eerst twee inleidin-

Privacy, e-mailverkeer, electronisch contracteren

als belangenbehartiger voor het

gen en daarna kunt u met de aan-

gereformeerde onderwijs in

wezige juristen en advocaten van

Nederland wordt omgebouwd naar

gedachten wisselen over allerhande

Te veel scholen zijn door schade wijs geworden door in te gaan op slinkse faxverzoeken waardoor men ineens vast blijkt te zitten aan een vermelding in één of ander vage digitale ‘stadsgids’. Hoe zit het met die verlokkelijke aanbiedingen die we ontvangen via internet? Kun je op die manier ongewild vastzitten aan

een netwerkorganisatie. Het LVGS

onderwerpen.

een overeenkomst? Hoe zit het met het eigen bestand aan e-mailgegevens van de school, wat mag je daar wel en niet mee doen?

Arbeidsconflict en ziekte Een medewerker loopt na een ruzie met zijn leidinggevende met een kwaad hoofd uit school en meldt zich ziek. Betekent dit het begin van een ongewild langdurig ziektetraject? Wat is hierin de rol van de bedrijfsarts? Hoe houdt deze zich aan de richtlijnen van de STichting Expertise CentRum (STECR) over arbeidsconflicten en ziekte?

hoopt per 1 oktober een nieuwe voorzitter te presenteren die de

Het onderwerp van de eerste inleiding

Wilt u zich opgegeven?

erna zijn Utrecht, Arnhem, Zwolle,

organisatie in de toekomst extern

gaat over de digitale wereld, tijdens

Meld u aan op onze site onder de

Assen en Bergen op Zoom aan de

vertegenwoordigt.

de tweede gaat het over arbeids

button Advocaten en Juristen.

beurt, aanvang 15.30 uur.

conflicten.

De eerste bijeenkomst is op

Meer informatie vindt u op

22 september in Leiden, de weken

www.besturenraad.nl.

Het LVGS-nieuwe stijl berust op drie pijlers: 1. Door het dubbellidmaatschap van de Besturenraad krijgen leden toegang tot onze expertise

Gescheiden lessen voor jongens en meisjes

en infrastructuur. 2. Het gereformeerd onderwijs

Passend Onderwijs

‘Geef jongens en meisjes apart les’,

profileert zich via het LVGS-

kopte Trouw op 15 augustus jl.

nieuwe stijl door een fulltime

“Scholen moeten experimenteren

Het wetsvoorstel Passend Onderwijs

betaalde voorzitter.

met gescheiden lessen voor meisjes

ligt voor advies bij de Raad van

en jongens”, zegt Wim Kuiper,

State. Na alle pogingen van de

werk van experts die ook werk-

voorzitter van de Besturenraad.

sectorraden en ook de Besturenraad

zaam zijn in de lidorganisaties

De berichtgeving werd overgenomen

en de Bonden KBO en KBVO om de

van het LVGS. Vanuit dit netwerk

door vrijwel alle landelijk media.

Kamer op andere gedachten te

wordt de voorzitter bij zijn posi-

Uit onderzoek blijkt dat er duidelijke

brengen is nu het wachten op het

tiebepaling gevoed door denken

verschillen zijn in de ontwikkeling

commentaar van dit College.

uit eigen kring. Deze experts

van de hersenen tussen jongens en

Op 28 september organiseert de

kunnen in voorkomende gevallen

meisjes, vooral in de leeftijd van

het LVGS in technische overleg

12-16 jaar. Doordat de jongens op

bij taal- en wiskundelessen. Jongens

Passend Onderwijs (ECPO) in

situaties vertegenwoordigen.

die leeftijd in hun hersenontwikke-

zijn vaak beter in wiskunde, omdat

De Balie in Amsterdam een discus-

3. De totstandkoming van een net-

Evaluatie- en adviescommissie

ling gemiddeld twee jaar achter

het ruimtelijk inzicht zich vaak snel-

siebijeenkomst over de rol van de

De Besturenraad heet de leden van

lopen op meisjes zou je daar in het

ler ontwikkelt dan bij meisjes. En

leraar bij Passend Onderwijs.

de LVGS van harte welkom.

onderwijs ook rekening mee moeten

meisjes zijn over het algemeen beter

Aanleiding is het uitkomen rond

houden, aldus Wim Kuiper. Hij pleit

in taal.

25 september van de twee publica-

Op 3 november van 14.30 -

niet voor het helemaal uit elkaar

Inmiddels reageerde het ministerie

ties ‘Over de grenzen van de leraar’

17.00 uur houdt het LVGS

halen van de klassen, maar alleen

van OCW positief ondersteunend op

en ‘Passend onderwijs aan leerlin-

een mini-symposium in

bij de vakken waar duidelijk de ver-

het voorstel; de VO-raad pleit voor

gen met gedragsproblemen’.

Bunschoten waarin afscheid

schillen merkbaar zijn, bijvoorbeeld

meer onderzoek.

Aanmelden kan via www.ecpo.nl.

wordt genomen van adjunct-

Zodra de publicaties beschikbaar

directeur Ton van Leijen en

zijn, doet de Besturenraad daar

directeur Harry Lamberink.

Wij zijn ook benieuwd naar uw reactie op dit onderwerp.

Leden van de LVGS ontvangen

Wilt u reageren, mail uw standpunt dan naar

hiervoor een uitnodiging.

Robbert Jan de Vries: [email protected].

verslag van.

NVAO GEACCREDITEERD

GEBRUIK UW LERARENBEURS

Haal je master leraar godsdienst, geestelijk verzorger of pastoraal werker bij Windesheim in Zwolle Heb je je hbo-bachelor theologie behaald en wil je je blijven verdiepen in de theologie, de godsdienstpsychologie of de godsdienstwetenschappen? Dan is de master Leraar Godsdienst (eerstegraads) echt iets voor jou!

Hiermee groei en professionaliseer je je in de rol van expert op het gebied van godsdienst, levensbeschouwing, identiteit en ethische vragen. En je vergroot je kansen op de arbeidsmarkt. Deze master wordt in deeltijd aangeboden en kent twee uitstroomvarianten: leraar godsdienst eerstegraads en geestelijk verzorger of pastoraal werker op masterniveau.

Meer weten? Neem voor meer informatie contact op met Joke Bruinsma de Beer via het Windesheim Informatiecentrum, tel. 0900 - 8899 maandag t/m vrijdag 09.00 - 17.00 uur, [email protected] www.windesheim.nl het gebeurt op windesheim

CHW11465_1178_ADV_MASTER_THEOLOGIE 230x80 P2.indd 1

Cursusaanbod 2011-2012

06-04-11 14:

Bestuurlijk leidinggeven in het PO Voor bovenschools directeuren/professionele bestuurders

Voor de zomervakantie ontving u de brochure van Besturenraad Academie en BKO met cursussen, leergangen en reizen 2011-2012. Het aanbod richt zich in de leergangen op

• Wat zijn uw drijfveren als meerschools/bovenschools directeur of professioneel bestuurder? • Wanneer bent u tevreden? • Hoe krijgt u de dingen voor elkaar? • Hoe krijgt u mensen mee?

versterking van het leiderschap in het onderwijs. Daarnaast kunt u cursussen volgen op het gebied

Dat zijn fundamentele kwesties die aan bod komen in deze leergang.

van onder andere personeel & organisatie,

In acht dagen kijkt u naar uw manier van leidinggeven, door zelfreflectie

identiteit, onderwijskwaliteit, media en communi-

en uitwisseling met collega’s uit het christelijk primair onderwijs.

catie, medezeggenschap en bedrijfsvoering. Ook

Na afloop kent u uw talenten en weet u deze optimaal in te zetten.

bieden we trainingen incompany aan.

Wanneer We hopen u te ontmoeten op één van onze leer-

2011: 8 november, 6 december

gangen of cursussen in het Leerhotel Het Klooster

2012: 10 januari, 6 en 7 februari (tweedaagse),

in Amersfoort of op ons kantoor in Woerden.

13 maart, 10 april, 10 mei

Voor meer informatie of het bestellen van de brochure met het totale aanbod kunt u contact

Waar

opnemen via [email protected] of bellen

Leerhotel Het Klooster in Amersfoort, www.meerdaneenhotel.nl

met 0348 74 44 44/47. U treft het aanbod ook aan op www.besturenraad.nl.

Prijs € 4.500 inclusief studiemateriaal, Big Five test, coachingsgesprekken, overnachting, lunches, diner, koffie en thee.

Bureau Katholiek Onderwijs van en voor de bonden KBO en KBVO

Studiebelasting 168 sbu (ook bruikbaar voor behoud van uw RDO-registratie).

Meer informatie en aanmelden

Leergangen, cursussen en reizen Besturenraad Postbus 381 3440 AJ Woerden T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56

Bureau Katholiek Onderwijs Postbus 481 3440 AL Woerden T 0348 74 41 00 F 0348 41 20 25

www.besturenraad.nl [email protected]

www.bondkbo.nl www.bondkbvo.nl [email protected]

8 Brochure Leergangen en reizen 2011-2012_OMS_WT.indd 1-2

Inschrijven kan via onze site: www.besturenraad.nl/academie. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Dick den Bakker, [email protected], T 0348 74 44 44 | 06 23 63 38 49.

2011-2012 09-06-11 17:00

Waardevenster

28

Tekst Marijke Nijboer

Handvat om waarden levend te houden

Waardevenster Wisselende thema’s domineren het gesprek op je school. Maar wat zijn jullie blijvende waarden? En hoe ga je om met meningsverschillen en conflicten? Schoolleiders en bestuurders willen hun eigen organisatie kritisch bekijken en het zelfbewustzijn versterken. Omdat de samenleving steeds andere eisen stelt, en omdat dit de beste basis vormt voor innovatief beleid. Op hun verzoek ontwikkelden de Besturenraad en BKO het Waardevenster: een methode om de identiteit en cultuur van scholen te meten, het gesprek over waarden op gang te brengen en te werken aan blijvende bewustwording op dit punt.

De door de VO-raad ontwikkelde Vensters voor Verantwoording geven alleen die gegevens weer. De school is echter ook een opvoedkundig instituut. Wij willen kinderen ook leren om respect te hebben voor elkaar en elkaar gelijkwaardig te behandelen.’’ Dijkshoorn: ‘‘Wij zochten zoiets als het Early Warning System, maar dan gericht op waarden.’’ (Het door de Besturenraad ontwikkelde EWS brengt op bestuurs-, bovenschools- en schoolniveau de kwaliteit van opbrengsten in beeld -red.). Doordat hun organisaties sinds enige tijd in hetzelfde pand huizen, ontdekten de adviseurs Carla Schaap van de Besturenraad en Freek Pardoel van het Bureau Katholiek Onderwijs dat scholen in hun beider achterbannen met deze vraag zaten. Samen

Zo’n twee jaar geleden liet scholengemeenschap

ontwikkelden zij, met grote inbreng van De Goudse

De Goudse Waarden in Gouda (praktijkonderwijs

Waarden en St. Aldelbert, het Waardevenster. Beide

tot en met gymnasium) een nieuw logo ontwikke-

scholen voeren hiermee komend najaar een pilot

len. ‘‘Tegelijkertijd zijn we ons gaan heroriënteren

uit. Het Waardevenster, een instrument met vragen-

op onze waarden,’’ vertelt bestuursvoorzitter Pieter

lijsten die digitaal worden ingevuld, is daarna

Dijkshoorn. ‘‘Het was de periode waarin de over-

beschikbaar voor alle scholen.

heid begon te vragen om steeds meer verantwoording. Er is echter helemaal geen format beschik-

Baan of missie?

baar voor het zichtbaar maken van de beleving en

Het Waardevenster maakt onder andere gebruik van

de toepassing van je waarden.’’

de ideeën van de organisatiedeskundige Richard

Ben Dijkmans, rector van het St. Adelbert College

Barrett. Hij schetst hoe individuen en organisaties

in Wassenaar (vmbo-t tot en met gymnasium)

een ontwikkeling doormaken, van simpelweg overle-

vult aan: ‘‘We moeten veel verantwoorden, maar

ven, via zelfbevestiging en transformatie naar inner-

daarbij gaat het steeds om kwantitatieve gegevens.

lijke samenhang, zich onderscheiden en

29

Waardevenster

Uitweg uit conflict Een onderwijsorganisatie kan aan het Waardevenster ook specifieke vragen toevoegen. Schaap: ‘‘Stel dat er een conflict is tussen de locatiedirecteur vmbo en de vmbo t-afdeling. Die verwijt hem dat er alleen wordt geïnvesteerd in de techniekafdeling en dat de aansluiting op de havo

een tastbare ontwikkeling in te zetten. Het is een

wordt verwaarloosd. Met het Waardevenster in de

goed stuk gereedschap om die ontwikkeling op

hand bepaal je wat dan de juiste vragen zijn. In

gang te brengen. Er komen geen getalletjes uit; het

dit geval: wat vinden we dat minimaal geregeld

gaat mij om de ontwikkeling die je ermee inzet.’’

moet zijn? Wat is belangrijk in relatie tot de ander? Wat is nodig om samen verder te kunnen?’’

Spannend Is er ruimte voor nóg een nieuwe meting in deze

De directie, de afdelingsleiders en het bestuur van

tijd van ‘meten is weten’? Dijkmans: ‘‘Het levert

De Goudse Waarden herformuleerden de waarden

binnen de school hier en daar inderdaad wel wat

van de organisatie. Dat leidde tot de sleutelbegrip-

irritatie op: wéér een vragenlijst. Maar dit is wel

pen aandacht, vertrouwen en verantwoordelijk-

een heel ander soort meting. Wij vinden het

heid. Dijkshoorn: ‘‘Nu willen we de school in om

belangrijk om te ontdekken wat mensen belang-

te kijken in hoeverre die waarden worden gedeeld,

rijke waarden vinden, en of deze worden uitge

en al uit de verf komen. Daarvoor gebruiken we

dragen.’’ Hij wil de uitkomsten in elk geval intern

het Waardevenster.’’ Als voorbeeld voor het con-

publiceren en communiceren naar personeel,

creet gestalte krijgen van waarden noemt hij ‘ver-

ouders en bestuur. ‘‘Als de resultaten daarom

trouwen’. ‘‘Die waarde moet ook spreken uit onze

vragen, zullen we er ook zeker iets mee doen.’’

regels voor leerlingen. We moeten niet van wan-

Dijkshoorns collega’s reageerden positief op het

dienstbaarheid. Carla Schaap: ‘‘Met behulp van het

trouwen uitgaan; ook in onze regels moet vertrou-

Waardevenster. Hij is benieuwd naar de uitkom-

schema van Barrett kun je bepalen in welk stadium

wen doorklinken.’’

sten. ‘‘Wij hebben hier mensen van veel verschil-

van bewustzijn je personeel zich bevindt.

lende kerkgenootschappen. Dat maakt het best

Afhankelijk daarvan beschouwen zij hun werk als

Hij ziet de gekozen waarden niet als vastomlijnde

een baan, een carrière of een missie.’’

einddoelen. ‘‘Ze bestrijken een breed spectrum.

spannend.’’

Het moet niet zo zijn dat we na drie jaar klaar

Wat nu als bepaalde docenten besluiten om te

Schaap: ‘‘Het instrument richt zich op behoeftes

zijn. Het is iets levends; het gaat om het stapsge-

vertrekken omdat hun waarden op hun school niet

van de organisatie die met waarden en identiteit

wijs er naar toe groeien. Wij zijn een christelijke

uit de verf blijken te komen? Dijkmans: ‘‘Iemand

te maken hebben: met elkaar leren, een team vor-

school. We openen ’s morgens op passende wijze

die dat constateert, voelt zich op mijn school vast

men, dienstbaar zijn aan de omgeving. We kijken

de lessen en we hebben onze vieringen, maar

niet happy. Als hij geen nut ziet in bepaalde

hoe de situatie is en hoe die zou moeten zijn. Om

misschien kunnen we meer doen. De vraag is: hoe

regels, zal hij ze met tegenzin naleven. Dan is het

dat te bepalen vragen we personeelsleden: wat

houd je de groei erin?’’

misschien beter dat hij een andere plek zoekt.’’

zijn jouw waarden, zie je die terug in de organisa-

Dijkshoorn: ‘‘Je moet een lijntje naar elkaar

tie, zie je een overlap tussen jouw waarden en die

Dijkshoorn hoopt dat het werken met het

gooien; kijken wat wél haalbaar is. Ik verwacht

van de instelling, of juist niet?’’ Het Waardevenster

Waardevenster uiteindelijk zal leiden tot meer

geen grote verrassingen. Als iemand heel ver van

is een middel, zegt zij, om het gesprek aan te

draagvlak voor de gekozen waarden. ‘‘Het is een

de waarden van de school afstaat, voel je dat ook

gaan. ‘‘Er ontstaat een dialoog over wat er toe

handvat om onze waarden levend te houden en

zonder Waardevenster wel aan.’’

doet; je brengt het gesprek in de school op gang over normaal lastig te bespreken zaken. Zo werk je aan blijvende bewustwording.’’ Het Waardevenster maakt zichtbaar in hoeverre het personeel en de organisatie op dit punt ‘matchen’ en in hoeverre de kernwaarden terugkomen in het gedrag van personeelsleden. Verder wordt duidelijk in hoeverre de organisatie medewerkers stimuleert om invulling te geven aan gemeenschappelijke vorming, persoonlijke ontwikkeling, spirituele behoeften en het uitdragen van de gezamenlijke missie. ‘‘Als je het Waardevenster elke twee jaar toepast, brengt het de eventuele ontwikkelingen ook mooi in kaart,’’ zegt Schaap.

Ben Dijkmans

Pieter Dijkshoorn

Jaarlijkse ‘apk’ stimuleert continue verbetering

De Governancescan Vervullen uw bestuur, interne toezichthouders en directieleden

30

Tekst Marijke Nijboer

Governance-scan houdt bestuurlijk functioneren tegen het licht

hun rol op de juiste manier en dragen zij bij aan de verbetering van het primaire proces? De governance-scan maakt inzichtelijk in hoeverre uw organisatie ‘governance-proof’ is. Deze scan, een interactief programma, neemt een dagdeel in beslag en richt zich op drie aspecten. Allereerst de structuur van uw bestuursmodel: is die leidend voor uw gedrag? Wat heeft u vast gelegd? In hoeverre wordt voldaan aan de Code Goed


Bestuur? Dan communicatie: hoeveel draagvlak is er voor uw bestuursmodel, waarover is er gecommuniceerd met de diverse geledingen en uw achterban, en in hoeverre leidde dat tot bewustwording of gedragsverandering? Tenslotte de s ociale kant: aan de hand van casussen uit uw praktijk kijken we naar ieders rollen, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Het zijn

De naderende invoering van de wet Goed Onderwijs Goed Bestuur was voor PCPO Barendrecht en Ridderkerk aanleiding om de bestuursstructuur te veranderen. Sinds het een toezichthoudende rol heeft gekregen, vindt het bestuur dat de taken beter zijn verdeeld. Maar voldoet de organisatie ook echt aan de nieuwe governance-regels? De governance-scan bracht duidelijkheid.

immers de mensen die de structuur tot leven brengen. Na afloop krijgt u een persoon

PCPO Barendrecht en Ridderkerk beheert tien basisscholen.

lijke terugkoppeling met

Tot een jaar geleden kende de vereniging een bestuur op hoofd-

concrete aandachtspunten en

lijnen. De dagelijkse leiding was in handen van de algemeen

handvatten voor verbetering.

directeur. Vanwege de nieuwe governance-voorschriften besloot PCPO om een aantal veranderingen door te voeren. Stefan Leertouwer, voorzitter van het algemeen bestuur, over de oude situatie: ‘‘Wij waren soms nog teveel bezig met uitvoerende zaken. Zo werkten we bijvoorbeeld mee aan het opstellen van het strategisch beleidsplan, terwijl dit eigenlijk een taak zou moeten zijn van de directeur-bestuurder en zijn team”. Binnen de organisatie was de toezichthoudende taak formeel niet gescheiden van de bestuurstaak. Leertouwer: ‘‘Het was tijd om te professionaliseren. We hebben nu een toezichthoudend bestuur, waar de directeur-bestuurder aan rapporteert. Hij is nu degene die de inhoudelijke leiding heeft. Onze rol als bestuur is meer controlerend. Deze verdeling

Meer weten?

van taken is veel logischer.’’ De nieuwe structuur werd in juni

Adviseur Carla Rhebergen,

2010 ingevoerd en bevalt goed. ‘‘We zijn er stapsgewijs naar

[email protected]

toegegroeid”, zegt Leertouwer. ‘‘Op die officiële datum moest de nieuwe structuur alleen nog statutair worden vastgelegd.’’

31


‘Toezichthouder moet kritischer worden’ Door recente affaires, zoals bij Hogeschool Inholland, komt er meer publieke aandacht voor toezichthouders: hoe konden die dit laten gebeuren? In juni concludeerde het adviesbureau PwC dat het toezicht in onder andere de onderwijssector nog niet streng genoeg is. Volgens PwC houden toezichthouders, uit angst om op de stoel van de bestuurder te gaan zitten, te veel afstand en stellen zij te weinig kritische vragen. Het maakt de vraag des te dringender of de taken binnen de eigen organisatie goed zijn verdeeld, en of de toezicht houders hun rol op de juiste manier vervullen.

Achtergrondkennis Bij de omvorming werd PCPO begeleid door de Besturenraad. De samenstelling van het vijfkoppige bestuur bleef nagenoeg dezelfde. Leertouwer verruilde de functie van penningmeester voor die van voorzitter en er kwam één nieuw lid bij. ‘‘We streven ernaar om alle belangrijke vakgebieden te vertegenwoordi-

Stefan Leertouwer: “Wij vonden de governance-scan een leuke uitdaging. Je denkt na over je eigen rol, en er komt een hoop uit.”

gen,’’ vertelt hij. Zelf is hij accountant. ‘‘Daarnaast hebben we een adviseur uit het bedrijfsleven, iemand uit het vastgoed en een huisarts met veel kennis van het onderwijs. We missen eigenlijk alleen nog een communicatiedeskundige.’’ Met de achtergrondkennis van het bestuur zit het dus wel goed. Maar de overgang van de besturende naar de toezichthoudende taak betekende voor elk lid een grote omslag. De organisatie

gaat en wat niet. Het bestuurslidmaatschap is vrijwilligerswerk,

was na een jaar dan ook toe aan een evaluatie.

maar je mag best wat van elkaar verwachten en kritisch blijven

Adviseur Carla Rhebergen voerde met PCPO de governance-

naar elkaar.’’ Verder hebben de bestuursleden besloten om goed

scan uit. Samen met het bestuur en de directeur-bestuurder

naar ieders beroepsachtergrond te kijken, om te zien of de orga-

evalueerde zij drie aspecten van governance: de structuurkant,

nisatie daar optimaal gebruik van maakt.

de communicatiekant en de sociale kant. Ze licht toe: ‘‘We

Een praktische tip van Rhebergen betrof de bestuursvergaderin-

brengen de harde en zachte kant in beeld. De harde kant gaat

gen. Leertouwer: ‘‘We vergaderen als toezichthouders altijd met

over de documenten en instrumenten waarin de bestuursstruc-

de directeur-bestuurder. Carla adviseerde ons om het eerste half

tuur is vastgelegd. We nemen de toolkit bestuur en intern toe-

uur zonder hem om de tafel te zitten. Dan kunnen we samen

zicht door met de statuten, het managementstatuut, de wijze

bepalen wat we hem precies willen vragen. Dat gaan we doen

van bestuursrapportage, de profielschetsen voor bestuurder

vanaf het nieuwe schooljaar.’’

en intern toezichthouder, de afspraken die zijn gemaakt over

Met ingang van 1 augustus aanstaande moeten onderwijsorga-

informatievoorziening… We kijken hoe alle afspraken zijn vast-

nisaties voldoen aan de nieuwe eisen op het punt van gover-

gelegd, en of het model werkt zoals het is bedoeld.’’

nance. De meeste organisaties zijn inmiddels dan ook klaar met

Dan is er nog de zachte kant. Rhebergen: ‘‘Je kunt de gekozen

hun bestuurlijke herstructurering. De code Goed Bestuur schrijft

structuur nog zo helder in beeld hebben; het zijn de ménsen die

voor dat zij vervolgens jaarlijks hun bestuurlijk functioneren

het moeten doen. Hoe pakt dat uit in de praktijk?’’ Om daar een

evalueren. Veel organisaties die met hulp van de Besturenraad

beeld van te krijgen, vraagt zij de deelnemers aan de scan om

een scheiding hebben aangebracht tussen bestuur en intern

twee casussen uit de afgelopen periode mee te brengen. Liefst

toezicht, maken daarvoor gebruik van de governance-scan.

bespreekt ze één casus waarvan de betrokkenen denken dat hij

De jaarlijkse evaluatie, al dan niet met gebruik van deze scan,

is afgewikkeld zoals het hoort, en één waarover zij achteraf

kan voor continuïteit zorgen bij bestuurswisselingen.

minder tevreden zijn. ‘‘Puur om daarvan te leren. We kijken:

Rhebergen: ‘‘Interne toezichthouders vertrekken na hun zittings-

welk gedrag van de toezichthouders, als groep en individueel,

periode. Hun plaatsvervangers hebben de keuze voor het uitver-

had anders gemoeten?’’

koren bestuursmodel niet meegemaakt. De evaluatie helpt om hen daarmee meer vertrouwd te maken.’’

Hiaten

Daarnaast kan de evaluatie uiteraard ook werk met zich mee-

Leertouwer: ‘‘Dankzij de scan zagen we een paar hiaten, en de

brengen. ‘‘Als de conclusie is dat de bestuursstructuur niet

scan leverde ook een paar aandachtspunten op voor de

werkt, moet hij aangepast worden. Het voordeel van een jaar-

komende jaren.’’ Zo wil het bestuur onderling functioneringsge-

lijkse evaluatie is dat je je bestuursmodel levend houdt. Zo kun

sprekken gaan voeren. ‘‘We willen samen bepalen wat goed

je je als organisatie blijven professionaliseren.’’

Schrijf u nu in

7,50

€ 27 r o o v g n ni agse trai

Tweeda

Kies voor een van de volgende trainingen: • 26 september & 3 oktober 2011, Amsterdam • 6 & 13 oktober 2011, Amsterdam • 2 & 16 november 2011, Sittard • 4 & 18 november 2011, Den Bosch • 8 & 22 november 2011, Zwolle • 10 & 24 november 2011, Middelburg • 11 & 25 november 2011, Woerden • 16 & 30 november 2011, Leeuwarden • 17 november & 1 december 2011, Woerden • 17 & 31 januari 2012, Amsterdam • 18 januari & 1 februari 2012, Zwolle • 19 januari & 2 februari 2012, Sittard • 24 januari & 7 februari 2012, Leeuwarden • 25 januari & 8 februari 2012, Zwolle • 26 januari & 9 februari 2012, Middelburg

Uniek aanbod: Tweedaagse Opbrengstgericht Financieel Management Ministerie van OCW subsidieert trainingen schoolbestuurders, algemene directie en toezichthouders PO De korte termijn bepaalt veel van ons denken en doen, ook financieel. De bezuinigingen, de begroting van dit schooljaar. Maar waar zijn uw keuzes op gebaseerd, nu én voor de lange termijn? Hoe koppelt u uw onderwijsdoelstellingen aan uw financieel beleid? De Besturenraad organiseert samen met LVGS en Bond KBO de training Opbrengst gericht Financieel Management. Na twee

praktijkdagen zult u strategischer en effectiever opereren. Door subsidie van OCW betaalt u geen ¤ 850, maar slechts ¤ 277,50. De training maakt onderdeel uit van het PO-Raad project ‘Eerst kiezen, dan delen’. Als vereniging voor christelijk onderwijs raden wij alle eindverantwoordelijken in het primair onderwijs en hun toezichthouders aan om zich direct hiervoor in te schrijven.

Na de training bent u o.a. beter in staat tot het: • formuleren, onderbouwen en beoordelen van doelen gericht op onderwijsopbrengsten • aanduiden van risico's en maatregelen om ze te beheersen • vertalen van beleid naar een passende inzet van jaarmiddelen of vermogen • navolgbaar opnemen van de middeleninzet in begrotingen • aangeven hoe budgetinzet en doelver wezenlijking tussentijds worden bewaakt • pro-actief verantwoording afleggen over doelverwezenlijking, middeleninzet, vermogensbeleid en risicobeheersing. Schrijf u nu in via www.besturenraad.nl.

Contactpersonen • Jan Langelaar, [email protected], T 06 51 95 32 68 • Rein Dröge, [email protected], T 0348 74 41 17 • Wim Lengkeek, [email protected], T 06 10 59 32 84

In samenwerking met

Weg met de zesjescultuur? nr. 1, september Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Recommend Documents