Opmars van de duurzame school. nr. 6, april Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

SBM Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

nr. 6, april 2012 Samenwerkende scholen zoeken juiste balans ‘Kleinschaligheid biedt juist kansen’ De schade van de ‘verschoolsing’ Bespuugd en uitgescholden ‘Laat je eigenheid zien’

Opmars van de duurzame school

nr.6, april 2012

Agenda

Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Datum

Activiteit

Doelgroep Plaats

Contactpersoon

17-4-2012

Netwerk P&O

PO

Amersfoort 12.30 - 16.30 uur

Lineke Bos

19-4-2012

Netwerk P&O

VO


Lineke Bos

14-5-2012

Netwerk Groningen

PO

Oude Pekela 9.00 - 12.00 uur

Wob van Beek

22-5-2012

Netwerk bovenschools managers Overijssel

PO

Nijverdal 13.30 - 16.00 uur

Wob van Beek

Netwerk bovenschools managers regio Utrecht

PO

Nijkerk 12.15 - 15.15 uur

Wob van Beek

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, West-Brabant

PO

Bergen op Zoom 14.00 - 16.30 uur

Hans Bruggeman

Netwerk bovenschools managers Noord Gelderland/Flevoland

PO

Nunspeet 8.30 - 12.00 uur

Wob van Beek

31-5-2012

Colofon Besturenraad |

31-5-2012

De Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, verenigt christelijke onderwijsinstellingen en geeft samen met hen stem aan het christelijk onderwijs in onze samenleving.

5-6-2012

Bij de Besturenraad zijn 540 besturen aan-

12-6-2012

Netwerk bovenschools managers Drenthe

PO

Hoogeveen 13.00 - 16.00 uur

Wob van Beek

1-6-2012

Algemene Ledenvergadering Besturenraad

PO/VO/MBO/ HO

Soesterberg

Cora Tuitel

Redactie | Hester van de Kaa (bladmanager) Corine de Reus (eind- en beeldredactie/ productbegeleiding)

Redactieadres | Houttuinlaan 5b,

Meer informatie over de bijeenkomsten kunt u krijgen via onze ledenservice.

Postbus 381, 3440 AJ Woerden

Ledencongres ‘Geen getob aan de top’ verplaatst naar dinsdag 29 mei 2012

[email protected]

Verhindering van keynote speaker Doekle Terpstra heeft ons doen besluiten het eerder op 26 april geplande congres te verschuiven naar 29 mei a.s. Iedereen die zich

Vormgeving | Ontwerpwerk, Den Haag

Druk | Drukkerij Ten Brink, Meppel

Info

Abonnementen | (excl. 6% btw)

Uitgever

SBM/Thema voor leden gratis

Besturenraad Postbus 381, 3440 AJ Woerden

SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor

Bezoekadres

1 december van het lopende jaar worden

Houttuinlaan 5b, 3447 GM Woerden

abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44.

Copyright | Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie.

Disclaimer | Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

Ledenservice

SBM digitaal

T 0348 74 44 00 E [email protected]

Besturenraad Academie

De artikelen van SBM kunt u als pdf bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?


Digitale Nieuwsbrief

T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56 E [email protected]

Besturenraad Advies

Bestellingen

Besturenraad Advocaten & Juristen


inhoud van de advertenties.

Mutaties namen/adressen/ abonnementen

ISSN: 1570-2332


De redactie is niet verantwoordelijk voor de

21

06

22

08

28

14

30

Samenwerkende scholen zoeken juiste balans Concurrent of partner?

18

22

Bespuugd en uitgescholden In debat over agressie op school

‘Laat je eigenheid zien’ Onderzoek schooltypen

Met leerlingenprognose goed voorbereid op de toekomst Waar staan we straks?

De schade van de ‘verschoolsing’ Economisch denken in het onderwijs

21

‘Internetconsultatie nog te vrijblijvend’

inmiddels hiervoor had aangemeld, is hiervan op de hoogte gebracht.

Foto omslag | Yvo Sajet

SBM voor niet-leden € 37,00

18

Dagboek van een advocaat

800.000 leerlingen, deelnemers en studenten

Guido de Bruin (hoofdredacteur)

12

School in een kas, dak van sedum De opmars van de duurzame school

gesloten, met meer dan 2.200 scholen en bijna in alle onderwijssectoren.

06



Juridische helpdesk E [email protected] T 0348 74 44 60 ma-vr: 9.00-15.00 uur

U kunt zich via onze site opgeven voor de wekelijkse gratis digitale nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie.

Producten en diensten Op www.besturenraad.nl treft u steeds de meest actuele nieuwsberichten en informatie over onze vereniging, onze diensten, producten, leergangen en cursussen. Ook vindt u hier een overzicht van onze medewerkers.

Rubrieken | 02 Agenda | 04 Uitgelicht | 04 Column voorzitter | 05 Nieuws 11 Column | 12 Wat mijn school mijn school maakt | 16 Inspiratie 25 Medewerker aan het woord | 26 Juridische kwestie | 27 Nieuws Besturenraad

30

nr.6, april 2012

Agenda

Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Datum

Activiteit

Doelgroep Plaats

Contactpersoon

17-4-2012

Netwerk P&O

PO


Lineke Bos

19-4-2012

Netwerk P&O

VO


Lineke Bos

14-5-2012

Netwerk Groningen

PO

Oude Pekela 9.00 - 12.00 uur

Wob van Beek

22-5-2012

Netwerk bovenschools managers Overijssel

PO

Nijverdal 13.30 - 16.00 uur

Wob van Beek

Netwerk bovenschools managers regio Utrecht

PO

Nijkerk 12.15 - 15.15 uur

Wob van Beek

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, West-Brabant

PO

Bergen op Zoom 14.00 - 16.30 uur

Hans Bruggeman

Netwerk bovenschools managers Noord Gelderland/Flevoland

PO

Nunspeet 8.30 - 12.00 uur

Wob van Beek

31-5-2012

Colofon Besturenraad |

31-5-2012

De Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, verenigt christelijke onderwijsinstellingen en geeft samen met hen stem aan het christelijk onderwijs in onze samenleving.

5-6-2012

Bij de Besturenraad zijn 540 besturen aan-

12-6-2012

Netwerk bovenschools managers Drenthe

PO

Hoogeveen 13.00 - 16.00 uur

Wob van Beek

1-6-2012

Algemene Ledenvergadering Besturenraad

PO/VO/MBO/ HO

Soesterberg

Cora Tuitel

Redactie | Hester van de Kaa (bladmanager) Corine de Reus (eind- en beeldredactie/ productbegeleiding)

Redactieadres | Houttuinlaan 5b,

Meer informatie over de bijeenkomsten kunt u krijgen via onze ledenservice.

Postbus 381, 3440 AJ Woerden


[email protected]

Verhindering van keynote speaker Doekle Terpstra heeft ons doen besluiten het eerder op 26 april geplande congres te verschuiven naar 29 mei a.s. Iedereen die zich

Vormgeving | Ontwerpwerk, Den Haag

Druk | Drukkerij Ten Brink, Meppel

Info

Abonnementen | (excl. 6% btw)

Uitgever

SBM/Thema voor leden gratis

Besturenraad Postbus 381, 3440 AJ Woerden

SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor

Bezoekadres

1 december van het lopende jaar worden

Houttuinlaan 5b, 3447 GM Woerden

abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44.

Copyright | Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie.

Disclaimer | Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

Ledenservice

SBM digitaal


Besturenraad Academie

De artikelen van SBM kunt u als pdf bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?


Digitale Nieuwsbrief


Besturenraad Advies

Bestellingen

Besturenraad Advocaten & Juristen


inhoud van de advertenties.

Mutaties namen/adressen/ abonnementen

ISSN: 1570-2332


De redactie is niet verantwoordelijk voor de

21

06

22

08

28

14

30

Samenwerkende scholen zoeken juiste balans Concurrent of partner?

18

22

Bespuugd en uitgescholden In debat over agressie op school

‘Laat je eigenheid zien’ Onderzoek schooltypen

Met leerlingenprognose goed voorbereid op de toekomst Waar staan we straks?

De schade van de ‘verschoolsing’ Economisch denken in het onderwijs

21


inmiddels hiervoor had aangemeld, is hiervan op de hoogte gebracht.

Foto omslag | Yvo Sajet

SBM voor niet-leden € 37,00

18


800.000 leerlingen, deelnemers en studenten

Guido de Bruin (hoofdredacteur)

12

School in een kas, dak van sedum De opmars van de duurzame school

gesloten, met meer dan 2.200 scholen en bijna in alle onderwijssectoren.

06



Juridische helpdesk E [email protected] T 0348 74 44 60 ma-vr: 9.00-15.00 uur

U kunt zich via onze site opgeven voor de wekelijkse gratis digitale nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie.

Producten en diensten Op www.besturenraad.nl treft u steeds de meest actuele nieuwsberichten en informatie over onze vereniging, onze diensten, producten, leergangen en cursussen. Ook vindt u hier een overzicht van onze medewerkers.

Rubrieken | 02 Agenda | 04 Uitgelicht | 04 Column voorzitter | 05 Nieuws 11 Column | 12 Wat mijn school mijn school maakt | 16 Inspiratie 25 Medewerker aan het woord | 26 Juridische kwestie | 27 Nieuws Besturenraad

30

Uitgelicht

4

Column

Wim Kuiper Voorzitter Besturenraad

Uitgelicht

5

Nieuws Christelijk onderwijs wil geen wijzigingen vrijheid van onderwijs

Scholen voor het leven Bert Roebben pleit voor ‘scholen met karakter’. Dat zijn scholen met een uitgesproken visie op mens-zijn en menswording: scholen met een visioen. ‘Technischinstrumentele leerfabrieken’ leren zijns inziens leerlingen geen antwoord op de

(blijven) afvragen: wat is een goede leraar? Voor Roebben zijn dat dan professionele, pedagogische en spirituele leraren. Door als persoon (pedagogisch) present te zijn in de eigen didactiek (professioneel) tonen leraren zich metgezellen van leerlingen in hun gezamenlijke weg naar goed (samen)leven (spiritueel).

Kleine didactiek In een dun, maar leer- en beeldrijk boekje, presenteert Roebben een zevenvoudige ‘kleine’ didactiek. Hij richt zich op leraren, jong en oud. Leraar- en mens-zijn is volgens hem nooit af, je blijft je ontwikkelen, het liefst met collega’s. Roebben signaleert wel dat onderwijstijd onder druk staat, zodat tijd om ‘met gezellen’ leraarschap te leren vaak ontbreekt. Roebbens didactiek is ‘klein’; het is geen handboek. De ‘hoe’-vraag slaat hij ook over. Hij didactiseert vanuit drie fundamentelere vragen: van waaruit, waartoe en wat leer ik leerlingen? Leraren hebben daarbij een dubbelrol: die van kennis-, cultuur- en waardeoverdrager – door hun (mede-)mens-zijn – en die van bege leider van de (leer)ontwikkeling van leerlingen. Tegenwoordig gaat het vaak alleen om het laatste. Roebben geeft daarover te denken. In de zeven didactische stappen komt die dubbelrol vaak terug. In stap 1, diagnostisering, plannen leraren waarop zij leerlingen willen oriënteren om daarmee hun ontwikkeling te stimuleren. Bij socialisering, stap 2, leren leerlingen persoonlijke leerdoelen verbinden aan gemeenschappelijke: metgezel worden. Stap 3, elementarisering, geeft een didactisch model dat zowel focust op de kern van de leerstof als van het leerproces. Communicatie, stap 4, is daarom wezenlijk voor stap 2 en 3: leren door dialoog, ontmoeting en confrontatie.

Hoop In de stappen 5 (verlangzaming), 6 (toe-eigening) en 7 (menswording) toont Roebben zich volop theoloog en godsdienstpedagoog. Stap 5 noemt hij nog maakbaar: echte leertijd plannen. Dat is tijd geven om leerpunten te bereflecteren en te laten rijpen. Stappen 6 en 7 zijn fundamenteel niet maakbaar. Een leraar laat na de vijf stappen los, de toe-eigening en menswording van leerlingen geeft hij uit handen. In ontvankelijkheid hoopt de leraar op ontvankelijkheid bij de leerlingen. Naar Vaclav Havel stelt Roebben dat die hoop geen zekerheid is, wel de overtuiging dat iets zinvol was. Wie zoekt naar een inspirerende professionele, pedagogische en spirituele kijk op leraarschap, dat tegenwicht biedt aan educatieve eendimensionalisering en instrumentalisering, schaffe dit hoopvolle boekje aan.

Scholen voor het leven. Kleine didactiek van de hoop in 7 stappen. Bert Roebben, 2011. Leuven: Uitgeverij Acco, ISBN 978-90-334-8485-8

Automatisch openbaar

christelijk onderwijs wil niet dat er

onderwijs wordt niet herkend. Ook is

De kritische kanttekeningen die

iets wijzigt aan de wettelijke vrijheid

er weinig steun voor het uitbreiden

regelmatig geplaatst worden bij de

van onderwijs. Dat blijkt uit een

van het zogeheten richtingbegrip met

vrijheid van onderwijs, worden geen

peiling die de Besturenraad hield

pedagogische richtingen.

van allen door een meerderheid van

Hoe christelijk zijn we nog?

(mede-)mens zijn? Scholen waarin leraren lessen draaien, didactische trucs toeleven’ stimuleren en bieden juist ruimte aan deze vragen én aan leraren die zich

regelmatig klinkt op de vrijheid van

de respondenten gedeeld. De vrij-

onder zijn leden. De kritiek die er

belangrijkste educatieve (levens)vragen: wat is goed (samen)leven en wat is goed passen en focussen op toetsresultaten gaan daaraan voorbij. ‘Scholen voor het

Een ruime meerderheid van het

De meeste christelijke scholen doen er niets meer aan; het bordje hangt er nog, maar als je goed kijkt, dan lijken ze sprekend op openbare scholen. Dat beeld wordt door de buitenwacht graag naar voren gebracht, zoals recent door de Tweede Kamerfracties van PvdA en D66. Deze mythe komt goed van pas als je aanstoot neemt aan de nog altijd sterke positie van het confessioneel onderwijs. Reden genoeg voor de Besturenraad om nu eens na te gaan hoe het echt zit. De uitkomsten van het recent uitgebrachte onderzoek naar typen christelijke basisscholen heeft mij eerlijk gezegd wel verrast. Tijdens de vele schoolbezoeken die ik de afgelopen jaren heb afgelegd had ik al wel het idee gekregen dat onze leden heel serieus werk maken van hun eigen profiel en identiteit. Het viel mij vaak op dat er een groot urgentiegevoel was. Bezig zijn met de eigen waardeoriëntatie en bronnen van bezieling draagt bij aan het gemeenschapsgevoel van teams en daarmee de kwaliteit van het onderwijs. Duidelijk ergens voor staan, de verlegenheid voorbij, juist ook als het om de christelijke identiteit gaat, is in deze tijd ook voor jonge ouders heel aansprekend. Dat zie ik volop om mij heen. Toch was ik aangenaam verrast door deze onderzoeks resultaten. Alle drie onderscheiden typen scholen brengen de christelijke identiteit vrijwel elke dag expliciet naar voren. Natuurlijk doen ze dat wel op een verschillende manier. Zo’n 40% van de scholen wordt getypeerd als traditiescholen, 50% zijn zogenaamde ‘zingevingsscholen’ en 10% ‘diversiteitsscholen’. Maar ook deze laatste categorie staat nog altijd ver af van de openbare scholen, doordat ook daar bijna dagelijks levensbeschouwing wordt ingebracht in het onderwijs vanuit een sterke oriëntatie op christelijke waarden. Ik hoop dat dit beeld van het protestants-christelijk basisonderwijs wordt aangevuld met gegevens over de andere onderwijstypen en de situatie in het katholiek onderwijs. Hoe dan ook, er is voldoende reden om trots te zijn op het feit dat in deze tijd nog steeds stevig invulling gegeven wordt aan het christelijke profiel. De belofte van het bordje op de gevel wordt volop waargemaakt.

Minister van Bijsterveldt werkt ‘dwang’ en ‘drang’ uit

heid van onderwijs leidt niet tot

Het valt op dat een grote meerder-

teveel kleine scholen, kost de

heid van de 150 deelnemende

samenleving niet teveel geld, zorgt

schoolleiders juist veel waarde hecht

niet voor teveel beperkingen om een

aan de meeste aspecten van de vrij-

nieuwe school te stichten, zorgt niet

heid van onderwijs die de politiek

voor een scholenaanbod dat niet

Kinderen met een grote taalachter-

vooral te bestaan uit ouders die niet

mogelijk in wil perken. Dat geldt met

goed aansluit bij wensen van ouders

stand nemen met dwang en drang

willen op grond van geloofs- of

name voor de vrijheid om personeels-

en werkt geen segregatie in de

deel aan de vroeg- en voorschoolse

levensovertuiging of uit probleemge-

leden aan te nemen die passen bij de

hand. De suggestie dat de laatste

educatie (vve), zo staat in het regeer-

zinnen. De minister vroeg Regioplan

identiteit van de school, de vrijheid

school als gevolg van een krimp

akkoord. Minister Van Bijsterveldt

uit te zoeken welke dwangmaat

om personeelsleden te ontslaan als

situatie en de eerste school in een

heeft deze passage nu uitgewerkt.

regelen dan nog mogelijk zijn.

ze niet meer passen bij de identiteit

nieuwe wijk automatisch openbaar

In 2015 moeten in de G37 (de 37

De conclusie was dat alleen in een

van de school, de mogelijkheid om

moeten zijn, wordt afgewezen. De

grootste gemeenten) alle vve-loca-

situatie van ondertoezichtstelling

de onderwijsinhoud zelf te bepalen,

schoolleiders vinden dat gemeenten

ties met een kindvolgsysteem wer-

(OTS) sprake kan zijn van ‘dwang’.

en de gelijke bekostiging tussen het

de openbare scholen op bestuurlijke

ken, moet 85% van alle vve-groepen

Het enkele feit dat ouders weigeren

openbaar en bijzonder onderwijs.

afstand zouden moeten zetten.

gebruikmaken van een hbo-gekwali-

hun kind aan voorschoolse educatie

ficeerde medewerker, het taalniveau

te laten deelnemen, is geen grond

van 90% van de pedagogisch mede-

voor de rechter om OTS uit te spre-

werkers op het niveau 3F liggen en

ken. Ouders die vanuit geloofs- of

de ouderbetrokkenheid op orde zijn.

levensovertuiging hun kind niet naar

Als grote gemeenten hun toeleiding

een peuterspeelzaal of kinderdagver-

naar de vve op orde hebben, blijkt

blijf willen brengen, kunnen hiertoe

de groep van niet te bereiken ouders

dus ook niet gedwongen worden.

Tweede Kamer akkoord met wetsvoorstel kwaliteit speciaal onderwijs Het (voortgezet) speciaal onderwijs

De Raad van State betwijfelt of de

moet voor alle leerlingen een ont-

invoering van het ontwikkelingsper-

wikkelingsperspectief vaststellen en

spectief en een leerlingvolgsysteem

hun vooruitgang registreren. Ook

voor alle leerlingen de kwaliteit ver-

moeten er drie uitstroomprofielen in

hoogt, omdat het gebrek daaraan

het vso ingericht worden. Het zijn

vooral te maken lijkt te hebben met

twee van de veranderingen die

uitvoerings- of definitieproblemen.

moeten worden doorgevoerd na een

De Onderwijsinspectie zal toezien op

wijziging van de WEC in verband

het percentage leerlingen per uit-

met de kwaliteit van het so en vso.

stroomprofiel per school en het per-

Volgens de inspectie is de pedago

centage leerlingen van de school dat

gische kwaliteit in orde, maar is het

na uitstroom een Wajong-uitkering

onderwijs niet opbrengstgericht

ontvangt. Deze gegevens moeten

genoeg. Uitgangspunt is om so en

worden opgenomen in het

vso zoveel mogelijk aan te sluiten bij

Onderwijsjaarverslag.

de regelgeving voor het reguliere onderwijs.

Reageren? Mail Wim Kuiper op [email protected]

Passen bij de identiteit

(Advertentie)

Uitgelicht

4

Column

Wim Kuiper Voorzitter Besturenraad

Uitgelicht

5

Nieuws Christelijk onderwijs wil geen wijzigingen vrijheid van onderwijs

Scholen voor het leven Bert Roebben pleit voor ‘scholen met karakter’. Dat zijn scholen met een uitgesproken visie op mens-zijn en menswording: scholen met een visioen. ‘Technischinstrumentele leerfabrieken’ leren zijns inziens leerlingen geen antwoord op de

(blijven) afvragen: wat is een goede leraar? Voor Roebben zijn dat dan professionele, pedagogische en spirituele leraren. Door als persoon (pedagogisch) present te zijn in de eigen didactiek (professioneel) tonen leraren zich metgezellen van leerlingen in hun gezamenlijke weg naar goed (samen)leven (spiritueel).

Kleine didactiek In een dun, maar leer- en beeldrijk boekje, presenteert Roebben een zevenvoudige ‘kleine’ didactiek. Hij richt zich op leraren, jong en oud. Leraar- en mens-zijn is volgens hem nooit af, je blijft je ontwikkelen, het liefst met collega’s. Roebben signaleert wel dat onderwijstijd onder druk staat, zodat tijd om ‘met gezellen’ leraarschap te leren vaak ontbreekt. Roebbens didactiek is ‘klein’; het is geen handboek. De ‘hoe’-vraag slaat hij ook over. Hij didactiseert vanuit drie fundamentelere vragen: van waaruit, waartoe en wat leer ik leerlingen? Leraren hebben daarbij een dubbelrol: die van kennis-, cultuur- en waardeoverdrager – door hun (mede-)mens-zijn – en die van bege leider van de (leer)ontwikkeling van leerlingen. Tegenwoordig gaat het vaak alleen om het laatste. Roebben geeft daarover te denken. In de zeven didactische stappen komt die dubbelrol vaak terug. In stap 1, diagnostisering, plannen leraren waarop zij leerlingen willen oriënteren om daarmee hun ontwikkeling te stimuleren. Bij socialisering, stap 2, leren leerlingen persoonlijke leerdoelen verbinden aan gemeenschappelijke: metgezel worden. Stap 3, elementarisering, geeft een didactisch model dat zowel focust op de kern van de leerstof als van het leerproces. Communicatie, stap 4, is daarom wezenlijk voor stap 2 en 3: leren door dialoog, ontmoeting en confrontatie.

Hoop In de stappen 5 (verlangzaming), 6 (toe-eigening) en 7 (menswording) toont Roebben zich volop theoloog en godsdienstpedagoog. Stap 5 noemt hij nog maakbaar: echte leertijd plannen. Dat is tijd geven om leerpunten te bereflecteren en te laten rijpen. Stappen 6 en 7 zijn fundamenteel niet maakbaar. Een leraar laat na de vijf stappen los, de toe-eigening en menswording van leerlingen geeft hij uit handen. In ontvankelijkheid hoopt de leraar op ontvankelijkheid bij de leerlingen. Naar Vaclav Havel stelt Roebben dat die hoop geen zekerheid is, wel de overtuiging dat iets zinvol was. Wie zoekt naar een inspirerende professionele, pedagogische en spirituele kijk op leraarschap, dat tegenwicht biedt aan educatieve eendimensionalisering en instrumentalisering, schaffe dit hoopvolle boekje aan.

Scholen voor het leven. Kleine didactiek van de hoop in 7 stappen. Bert Roebben, 2011. Leuven: Uitgeverij Acco, ISBN 978-90-334-8485-8

Automatisch openbaar

christelijk onderwijs wil niet dat er

onderwijs wordt niet herkend. Ook is

De kritische kanttekeningen die

iets wijzigt aan de wettelijke vrijheid

er weinig steun voor het uitbreiden

regelmatig geplaatst worden bij de

van onderwijs. Dat blijkt uit een

van het zogeheten richtingbegrip met

vrijheid van onderwijs, worden geen

peiling die de Besturenraad hield

pedagogische richtingen.

van allen door een meerderheid van

Hoe christelijk zijn we nog?

(mede-)mens zijn? Scholen waarin leraren lessen draaien, didactische trucs toeleven’ stimuleren en bieden juist ruimte aan deze vragen én aan leraren die zich

regelmatig klinkt op de vrijheid van

de respondenten gedeeld. De vrij-

onder zijn leden. De kritiek die er

belangrijkste educatieve (levens)vragen: wat is goed (samen)leven en wat is goed passen en focussen op toetsresultaten gaan daaraan voorbij. ‘Scholen voor het

Een ruime meerderheid van het

De meeste christelijke scholen doen er niets meer aan; het bordje hangt er nog, maar als je goed kijkt, dan lijken ze sprekend op openbare scholen. Dat beeld wordt door de buitenwacht graag naar voren gebracht, zoals recent door de Tweede Kamerfracties van PvdA en D66. Deze mythe komt goed van pas als je aanstoot neemt aan de nog altijd sterke positie van het confessioneel onderwijs. Reden genoeg voor de Besturenraad om nu eens na te gaan hoe het echt zit. De uitkomsten van het recent uitgebrachte onderzoek naar typen christelijke basisscholen heeft mij eerlijk gezegd wel verrast. Tijdens de vele schoolbezoeken die ik de afgelopen jaren heb afgelegd had ik al wel het idee gekregen dat onze leden heel serieus werk maken van hun eigen profiel en identiteit. Het viel mij vaak op dat er een groot urgentiegevoel was. Bezig zijn met de eigen waardeoriëntatie en bronnen van bezieling draagt bij aan het gemeenschapsgevoel van teams en daarmee de kwaliteit van het onderwijs. Duidelijk ergens voor staan, de verlegenheid voorbij, juist ook als het om de christelijke identiteit gaat, is in deze tijd ook voor jonge ouders heel aansprekend. Dat zie ik volop om mij heen. Toch was ik aangenaam verrast door deze onderzoeks resultaten. Alle drie onderscheiden typen scholen brengen de christelijke identiteit vrijwel elke dag expliciet naar voren. Natuurlijk doen ze dat wel op een verschillende manier. Zo’n 40% van de scholen wordt getypeerd als traditiescholen, 50% zijn zogenaamde ‘zingevingsscholen’ en 10% ‘diversiteitsscholen’. Maar ook deze laatste categorie staat nog altijd ver af van de openbare scholen, doordat ook daar bijna dagelijks levensbeschouwing wordt ingebracht in het onderwijs vanuit een sterke oriëntatie op christelijke waarden. Ik hoop dat dit beeld van het protestants-christelijk basisonderwijs wordt aangevuld met gegevens over de andere onderwijstypen en de situatie in het katholiek onderwijs. Hoe dan ook, er is voldoende reden om trots te zijn op het feit dat in deze tijd nog steeds stevig invulling gegeven wordt aan het christelijke profiel. De belofte van het bordje op de gevel wordt volop waargemaakt.

Minister van Bijsterveldt werkt ‘dwang’ en ‘drang’ uit

heid van onderwijs leidt niet tot

Het valt op dat een grote meerder-

teveel kleine scholen, kost de

heid van de 150 deelnemende

samenleving niet teveel geld, zorgt

schoolleiders juist veel waarde hecht

niet voor teveel beperkingen om een

aan de meeste aspecten van de vrij-

nieuwe school te stichten, zorgt niet

heid van onderwijs die de politiek

voor een scholenaanbod dat niet

Kinderen met een grote taalachter-

vooral te bestaan uit ouders die niet

mogelijk in wil perken. Dat geldt met

goed aansluit bij wensen van ouders

stand nemen met dwang en drang

willen op grond van geloofs- of

name voor de vrijheid om personeels-

en werkt geen segregatie in de

deel aan de vroeg- en voorschoolse

levensovertuiging of uit probleemge-

leden aan te nemen die passen bij de

hand. De suggestie dat de laatste

educatie (vve), zo staat in het regeer-

zinnen. De minister vroeg Regioplan

identiteit van de school, de vrijheid

school als gevolg van een krimp

akkoord. Minister Van Bijsterveldt

uit te zoeken welke dwangmaat

om personeelsleden te ontslaan als

situatie en de eerste school in een

heeft deze passage nu uitgewerkt.

regelen dan nog mogelijk zijn.

ze niet meer passen bij de identiteit

nieuwe wijk automatisch openbaar

In 2015 moeten in de G37 (de 37

De conclusie was dat alleen in een

van de school, de mogelijkheid om

moeten zijn, wordt afgewezen. De

grootste gemeenten) alle vve-loca-

situatie van ondertoezichtstelling

de onderwijsinhoud zelf te bepalen,

schoolleiders vinden dat gemeenten

ties met een kindvolgsysteem wer-

(OTS) sprake kan zijn van ‘dwang’.

en de gelijke bekostiging tussen het

de openbare scholen op bestuurlijke

ken, moet 85% van alle vve-groepen

Het enkele feit dat ouders weigeren

openbaar en bijzonder onderwijs.

afstand zouden moeten zetten.

gebruikmaken van een hbo-gekwali-

hun kind aan voorschoolse educatie

ficeerde medewerker, het taalniveau

te laten deelnemen, is geen grond

van 90% van de pedagogisch mede-

voor de rechter om OTS uit te spre-

werkers op het niveau 3F liggen en

ken. Ouders die vanuit geloofs- of

de ouderbetrokkenheid op orde zijn.

levensovertuiging hun kind niet naar

Als grote gemeenten hun toeleiding

een peuterspeelzaal of kinderdagver-

naar de vve op orde hebben, blijkt

blijf willen brengen, kunnen hiertoe

de groep van niet te bereiken ouders

dus ook niet gedwongen worden.

Tweede Kamer akkoord met wetsvoorstel kwaliteit speciaal onderwijs Het (voortgezet) speciaal onderwijs

De Raad van State betwijfelt of de

moet voor alle leerlingen een ont-

invoering van het ontwikkelingsper-

wikkelingsperspectief vaststellen en

spectief en een leerlingvolgsysteem

hun vooruitgang registreren. Ook

voor alle leerlingen de kwaliteit ver-

moeten er drie uitstroomprofielen in

hoogt, omdat het gebrek daaraan

het vso ingericht worden. Het zijn

vooral te maken lijkt te hebben met

twee van de veranderingen die

uitvoerings- of definitieproblemen.

moeten worden doorgevoerd na een

De Onderwijsinspectie zal toezien op

wijziging van de WEC in verband

het percentage leerlingen per uit-

met de kwaliteit van het so en vso.

stroomprofiel per school en het per-

Volgens de inspectie is de pedago

centage leerlingen van de school dat

gische kwaliteit in orde, maar is het

na uitstroom een Wajong-uitkering

onderwijs niet opbrengstgericht

ontvangt. Deze gegevens moeten

genoeg. Uitgangspunt is om so en

worden opgenomen in het

vso zoveel mogelijk aan te sluiten bij

Onderwijsjaarverslag.

de regelgeving voor het reguliere onderwijs.

Reageren? Mail Wim Kuiper op [email protected]

Passen bij de identiteit

(Advertentie)

Samenwerkende scholen zoeken juiste balans

6

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie CSG Het Noordik

7


“Streamer’’ ‘De bezieling is uit de instellingen verdwenen’

Concurrent of partner?

Samenwerkende scholen zoeken juiste balans Steeds meer scholen gaan samenwerken. Gedreven door idealen of min of meer gedwongen door bezuinigingen of krimp, delen ze hun pand, voorzieningen en soms zelfs personeel. Dat biedt veel voordelen, maar kan ook wel eens lastig zijn.

Beide scholen hebben een eigen ingang en eigen lokalen, maar ze

Docenten delen

samen in één ruimte de praktijklessen. Deze worden gegeven

delen de personeelskamer. Langbroek: “In het voortraject vonden

Er zijn al een paar gezamenlijke projecten. En de scholen halen

door een vakleraar van Corlaer; de groepsleerkracht van Accent

we twee personeelskamers kunstmatig. Maar in de praktijk zitten

soms samen instanties in huis, die ’s morgens bij de een komen

is erbij om het groepsproces in goede banen te leiden.

we toch gescheiden. Er is een Piustafel en een Noordiktafel. Dat

en ’s middags bij de ander. Samen met enkele collega’s van

Van Heerikhuize: “Dat mixt prima en die lessen verlopen

is de mens eigen; je zoekt toch je eigen kluppie.”

beide scholen bezint de vestigingsdirecteur zich op manieren

gewoon goed”.

om nog meer te gaan samenwerken. “Zelf denk ik aan het clus-

Accent en Corlaer werkten al samen, toen de mogelijkheid zich

Irritatie

teren van kleine groepen in de bovenbouw, en het delen van

aandiende om nieuwbouw te plegen. Van Heerikhuize:

Beide scholen zijn even groot met 450 leerlingen. Nu ze in één

docenten. Bij een vak als bouwtechniek, dat maar kleine

“We hebben gekozen voor één locatie vanuit de emancipatie

pand zitten, leiden de onderlinge verschillen wel eens tot irri

klassen heeft, zou dat heel nuttig zijn.”

gedachte. Waarom zou je jongeren pas op hun achttiende de

tatie. “Je hebt je eigen cultuur, regels, werkwijze en daarnaast

De verschillende denominaties vormen een punt van aandacht.

maatschappij laten ingaan? In dit gebouw komen ze een

onderlinge afspraken. Vergelijk het maar met een familiereünie.

“Een bepaalde groep ouders kiest bewust voor een denominatie.

bredere groep mensen tegen, meer een afspiegeling van de

Het is heel gezellig, maar op zondagmiddag wil iedereen graag

En wat doe je met een dag als Rosenmontag, waarop katho

maatschappij. Bovendien is het financieel interessant en

weer naar z’n eigen huis. Het is een beetje een gedwongen

lieken vrij hebben in verband met carnaval?” Daar is wellicht uit

worden de faciliteiten zo efficiënt gebruikt.”

huwelijk. Het kost veel energie om het gevoel van eigenheid te

te komen. Langbroek sluit niet uit dat Noordik VMBO en het

behouden en niet teveel op te gaan in ergernissen.”

Pius X College ooit één school worden. “Ik denk dat dat uit

Mbo-lessen binnenhalen

Langbroek: “Noordik heeft een prettig klimaat, er is veel aan-

eindelijk het beste is. Financieel, maar ook voor leerlingen en

Beide scholen hebben een eigen plein en entree en veel eigen

dacht voor elkaar. Wij hechten aan duidelijkheid, regels en

personeel. Er zal meer geborgenheid zijn met één klimaat en

ruimtes, maar ze delen de praktijklokalen. “Op die punten waar

afspraken. Bij Pius X krijgen leerlingen meer vrijheden. Door die

één set afspraken.”

wij dat wenselijk vinden, werken we samen.” Dankzij de samenwerking met een mbo-school kunnen de

verschillen escaleert het sneller.” Daarbij speelt mee dat docenten de leerlingen van de andere school niet kennen, zodat het

Netwerkscholen

Accentleerlingen in hun eigen school AKA-opleidingen volgen op

lastig is om hen aan te spreken.

De scholen van Accent Praktijkonderwijs in Nijkerk en Amersfoort

mbo-niveau. “Zo voorkomen we dat ze uitvallen op een groot

noemen zichzelf netwerkscholen. Daarmee drukken zij uit dat

roc,” aldus Van Heerikhuize. Beide Accent-scholen verzorgen

Concurrenten

ze in nauwe verbinding staan met hun omgeving. Samenwerken

bovendien verschillende brancheopleidingen. “Leerlingen die

Ook al zit je in één gebouw, je blijft concurrenten. En hoe profi-

hoort daar onverbrekelijk bij. Allereerst geldt dat voor de twee

niet in staat zijn om het vmbo te halen, kunnen we zo wel toe-

leer je je naar de buitenwereld? “Dat is best lastig”, zegt

scholen onderling. Deze scholen, die beide deel uitmaken van

rusten voor assisterende functies op de arbeidsmarkt, van een

Ze lijken misschien onwaarschijnlijke partners, het christelijke

Langbroek, “want je kijkt bij elkaar in de keuken. Je probeert

de Meerwegen Scholengroep, hebben een gezamenlijke directeur,

beschermde werkplek tot een reguliere baan, al dan niet met

Noordik VMBO en het katholieke Pius X College in Almelo.

toch je eigenheid, sfeer en cultuur te creëren.” De scholen

(deel)medezeggenschapsraad en ICT-coördinator. De admini

ondersteuning.”

Maar in 2007 trokken ze samen in een nieuw gebouw.

houden hun open dagen op verschillende data.

straties werken samen en ook de kwaliteitszorg wordt gezamen-

Accent Nijkerk en Accent Amersfoort steken ook veel energie in

“We waren beide aan de beurt voor nieuwbouw en de

Toch ziet hij wel degelijk ook grote voordelen in het samen

lijk opgepakt.

de arbeidstoeleiding van leerlingen. Op dit punt wordt onder

gemeente stelde voor dat we meer samen zouden gaan doen”,

wonen. Almelo én de omliggende plaatsen hebben een behoor-

Directeur Jan van Heerikhuize: “De scholen bieden verschil-

andere nauw samengewerkt met het bedrijfsleven, de gemeen-

vertelt vestigingsdirecteur Jeroen Langbroek van Noordik.

lijk aanbod van vmbo’s. Maar inmiddels heeft de regio met

lende opleidingen en cursussen, waar leerlingen van beide

ten, UWV en reïntegratiebedrijven. Tal van instellingen en

De scholen zagen wel meerwaarde in samenwonen. Zo konden

krimp te maken gekregen, en kiezen ook steeds minder leer

scholen gebruik van kunnen maken. Als het nodig is kunnen

bedrijven leveren stage- en arbeidsplekken. Samen met al deze

ze bijvoorbeeld de dure praktijkruimtes voor techniek, zorg &

lingen voor het vmbo. Langbroek: “Onze meerwaarde is dat wij

ze overstappen. De samenwerking is zinvol omdat we dezelfde

partners zorgen de praktijkscholen ervoor dat leerlingen op een

welzijn en economie samen delen. Langbroek: “Dat lag met

in een prachtig gebouw zitten. Bovendien kunnen we samen een

doelen nastreven: allebei willen we leerlingen op de juiste

passende werkplek terechtkomen en worden zij ter plekke bege-

name voor de hand bij techniek. Hier kiezen steeds minder

breed aanbod aan opleidingen handhaven. Door meer eenheid

plaats in de maatschappij krijgen.”

leid. Van Heerikhuize: “Deze werkwijze vraagt om veel flexibiliteit

leerlingen voor. Nu konden we de machines samen gaan gebrui-

uit te stralen, kunnen we ons beter wapenen met het oog op de

ken.” De techniekhal is ook de plaats waar de samenwerking

toekomst. Wij zullen, in plaats van zwaarder te concurreren,

Samen met vmbo

Maatwerk is de standaard. Maar dan heb je ook een heel leuke

het beste vlot: de collega’s van beide scholen werken er naast

elkaar juist meer moeten gaan opzoeken.”

Maar ook met andere scholen wordt goed samengewerkt.

school waarin leerlingen nieuwe perspectieven krijgen.”

en maatwerk, en docenten moeten denken vanuit de leerling.

elkaar en kennen elkaar. Door de rest van het gebouw loopt nog

Accent Praktijkonderwijs Nijkerk is gehuisvest op één locatie

een zekere waterscheiding.

met het Corlaer College. Leerlingen van beide scholen volgen


6

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie CSG Het Noordik

7


“Streamer’’ ‘De bezieling is uit de instellingen verdwenen’

Concurrent of partner?

Samenwerkende scholen zoeken juiste balans Steeds meer scholen gaan samenwerken. Gedreven door idealen of min of meer gedwongen door bezuinigingen of krimp, delen ze hun pand, voorzieningen en soms zelfs personeel. Dat biedt veel voordelen, maar kan ook wel eens lastig zijn.

Beide scholen hebben een eigen ingang en eigen lokalen, maar ze

Docenten delen

samen in één ruimte de praktijklessen. Deze worden gegeven

delen de personeelskamer. Langbroek: “In het voortraject vonden

Er zijn al een paar gezamenlijke projecten. En de scholen halen

door een vakleraar van Corlaer; de groepsleerkracht van Accent

we twee personeelskamers kunstmatig. Maar in de praktijk zitten

soms samen instanties in huis, die ’s morgens bij de een komen

is erbij om het groepsproces in goede banen te leiden.

we toch gescheiden. Er is een Piustafel en een Noordiktafel. Dat

en ’s middags bij de ander. Samen met enkele collega’s van

Van Heerikhuize: “Dat mixt prima en die lessen verlopen

is de mens eigen; je zoekt toch je eigen kluppie.”

beide scholen bezint de vestigingsdirecteur zich op manieren

gewoon goed”.

om nog meer te gaan samenwerken. “Zelf denk ik aan het clus-

Accent en Corlaer werkten al samen, toen de mogelijkheid zich

Irritatie

teren van kleine groepen in de bovenbouw, en het delen van

aandiende om nieuwbouw te plegen. Van Heerikhuize:

Beide scholen zijn even groot met 450 leerlingen. Nu ze in één

docenten. Bij een vak als bouwtechniek, dat maar kleine

“We hebben gekozen voor één locatie vanuit de emancipatie

pand zitten, leiden de onderlinge verschillen wel eens tot irri

klassen heeft, zou dat heel nuttig zijn.”

gedachte. Waarom zou je jongeren pas op hun achttiende de

tatie. “Je hebt je eigen cultuur, regels, werkwijze en daarnaast

De verschillende denominaties vormen een punt van aandacht.

maatschappij laten ingaan? In dit gebouw komen ze een

onderlinge afspraken. Vergelijk het maar met een familiereünie.

“Een bepaalde groep ouders kiest bewust voor een denominatie.

bredere groep mensen tegen, meer een afspiegeling van de

Het is heel gezellig, maar op zondagmiddag wil iedereen graag

En wat doe je met een dag als Rosenmontag, waarop katho

maatschappij. Bovendien is het financieel interessant en

weer naar z’n eigen huis. Het is een beetje een gedwongen

lieken vrij hebben in verband met carnaval?” Daar is wellicht uit

worden de faciliteiten zo efficiënt gebruikt.”

huwelijk. Het kost veel energie om het gevoel van eigenheid te

te komen. Langbroek sluit niet uit dat Noordik VMBO en het

behouden en niet teveel op te gaan in ergernissen.”

Pius X College ooit één school worden. “Ik denk dat dat uit

Mbo-lessen binnenhalen

Langbroek: “Noordik heeft een prettig klimaat, er is veel aan-

eindelijk het beste is. Financieel, maar ook voor leerlingen en

Beide scholen hebben een eigen plein en entree en veel eigen

dacht voor elkaar. Wij hechten aan duidelijkheid, regels en

personeel. Er zal meer geborgenheid zijn met één klimaat en

ruimtes, maar ze delen de praktijklokalen. “Op die punten waar

afspraken. Bij Pius X krijgen leerlingen meer vrijheden. Door die

één set afspraken.”

wij dat wenselijk vinden, werken we samen.” Dankzij de samenwerking met een mbo-school kunnen de

verschillen escaleert het sneller.” Daarbij speelt mee dat docenten de leerlingen van de andere school niet kennen, zodat het

Netwerkscholen

Accentleerlingen in hun eigen school AKA-opleidingen volgen op

lastig is om hen aan te spreken.

De scholen van Accent Praktijkonderwijs in Nijkerk en Amersfoort

mbo-niveau. “Zo voorkomen we dat ze uitvallen op een groot

noemen zichzelf netwerkscholen. Daarmee drukken zij uit dat

roc,” aldus Van Heerikhuize. Beide Accent-scholen verzorgen

Concurrenten

ze in nauwe verbinding staan met hun omgeving. Samenwerken

bovendien verschillende brancheopleidingen. “Leerlingen die

Ook al zit je in één gebouw, je blijft concurrenten. En hoe profi-

hoort daar onverbrekelijk bij. Allereerst geldt dat voor de twee

niet in staat zijn om het vmbo te halen, kunnen we zo wel toe-

leer je je naar de buitenwereld? “Dat is best lastig”, zegt

scholen onderling. Deze scholen, die beide deel uitmaken van

rusten voor assisterende functies op de arbeidsmarkt, van een

Ze lijken misschien onwaarschijnlijke partners, het christelijke

Langbroek, “want je kijkt bij elkaar in de keuken. Je probeert

de Meerwegen Scholengroep, hebben een gezamenlijke directeur,

beschermde werkplek tot een reguliere baan, al dan niet met

Noordik VMBO en het katholieke Pius X College in Almelo.

toch je eigenheid, sfeer en cultuur te creëren.” De scholen

(deel)medezeggenschapsraad en ICT-coördinator. De admini

ondersteuning.”

Maar in 2007 trokken ze samen in een nieuw gebouw.

houden hun open dagen op verschillende data.

straties werken samen en ook de kwaliteitszorg wordt gezamen-

Accent Nijkerk en Accent Amersfoort steken ook veel energie in

“We waren beide aan de beurt voor nieuwbouw en de

Toch ziet hij wel degelijk ook grote voordelen in het samen

lijk opgepakt.

de arbeidstoeleiding van leerlingen. Op dit punt wordt onder

gemeente stelde voor dat we meer samen zouden gaan doen”,

wonen. Almelo én de omliggende plaatsen hebben een behoor-

Directeur Jan van Heerikhuize: “De scholen bieden verschil-

andere nauw samengewerkt met het bedrijfsleven, de gemeen-

vertelt vestigingsdirecteur Jeroen Langbroek van Noordik.

lijk aanbod van vmbo’s. Maar inmiddels heeft de regio met

lende opleidingen en cursussen, waar leerlingen van beide

ten, UWV en reïntegratiebedrijven. Tal van instellingen en

De scholen zagen wel meerwaarde in samenwonen. Zo konden

krimp te maken gekregen, en kiezen ook steeds minder leer

scholen gebruik van kunnen maken. Als het nodig is kunnen

bedrijven leveren stage- en arbeidsplekken. Samen met al deze

ze bijvoorbeeld de dure praktijkruimtes voor techniek, zorg &

lingen voor het vmbo. Langbroek: “Onze meerwaarde is dat wij

ze overstappen. De samenwerking is zinvol omdat we dezelfde

partners zorgen de praktijkscholen ervoor dat leerlingen op een

welzijn en economie samen delen. Langbroek: “Dat lag met

in een prachtig gebouw zitten. Bovendien kunnen we samen een

doelen nastreven: allebei willen we leerlingen op de juiste

passende werkplek terechtkomen en worden zij ter plekke bege-

name voor de hand bij techniek. Hier kiezen steeds minder

breed aanbod aan opleidingen handhaven. Door meer eenheid

plaats in de maatschappij krijgen.”

leid. Van Heerikhuize: “Deze werkwijze vraagt om veel flexibiliteit

leerlingen voor. Nu konden we de machines samen gaan gebrui-

uit te stralen, kunnen we ons beter wapenen met het oog op de

ken.” De techniekhal is ook de plaats waar de samenwerking

toekomst. Wij zullen, in plaats van zwaarder te concurreren,

Samen met vmbo

Maatwerk is de standaard. Maar dan heb je ook een heel leuke

het beste vlot: de collega’s van beide scholen werken er naast

elkaar juist meer moeten gaan opzoeken.”

Maar ook met andere scholen wordt goed samengewerkt.

school waarin leerlingen nieuwe perspectieven krijgen.”

en maatwerk, en docenten moeten denken vanuit de leerling.

elkaar en kennen elkaar. Door de rest van het gebouw loopt nog

Accent Praktijkonderwijs Nijkerk is gehuisvest op één locatie

een zekere waterscheiding.

met het Corlaer College. Leerlingen van beide scholen volgen

School in een kas, dak van sedum

8

Tekst Peter Louwerse | Fotografie Yvo Sajet (CAH Dronten) en Remco Hoogendoorn (Margrietschool)

9


De opmars van de duurzame school

Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) Dronten

School in een kas, dak van sedum Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) Dronten in aanbouw

Duurzaamheid is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Dat geldt ook voor het onderwijs. Steeds meer schoolbesturen laten duurzame scholen bouwen. Waarom doen ze dat? En wat is dat eigenlijk, een duurzame school?

Sedumdak op de Margrietschool

Dronten zijn vooral gerelateerd aan het platte-

gebouw staat immers in een kas. Onderhoud is

Dit houdt concreet onder meer in dat studenten

Riet Teunissen van de Margrietschool aan een

Show, don’t tell

land”, licht Van de Weg toe. “We wilden dus ook

daardoor ook minimaal. Zonnecollectoren zorgen

binnen de school minibedrijfjes op het gebied van

duurzaam gebouw dacht toen de plannen voor

Maar er komt nog veel meer kijken bij een groene

technieken benutten die op de land- en tuinbouw

voor een groot deel van het stroomgebruik.

energiebeheer, voedselproductie en groen- en

nieuwbouw langzamerhand gestalte kregen.

school. Op het dak staan zonnecollectoren, en in

zijn geïnspireerd.”

“Niet alles”, erkent Van de Weg. “Maar dat komt

watervoorziening exploiteren. “Ze maken zich de

De vraag ‘wat is een groene school?’ had ze voor

alle lokalen en in andere ruimten gaan de lampen

Zo kwam Van de Weg op het idee om over het

nog. We wachten op efficiëntere zonnecollectoren.”

technieken van het duurzaam werken eigen, zodat

zichzelf al beantwoord. “Ik wil het terugzien in het

dankzij bewegingssensoren automatisch uit als er

nieuwe schoolgebouw heen een kas te bouwen.

Ook de watervoorziening is duurzaam. Toiletten

ze die later in hun beroep kunnen toepassen”,

energieverbruik”, was haar voornaamste wens.

niemand is. Een kraan die nodeloos openstaat? In

“Toen we zeven jaar geleden nadachten over

worden met regenwater gespoeld. Drinkwater is

legt Van de Weg uit.

Die doelstelling is inmiddels gehaald. De 185

de Margrietschool zul je die niet tegenkomen

nieuwbouw, werd er vooral gesproken over het

slechts op beperkte schaal verkrijgbaar.

En dat alles tegen aanvaardbare kosten. De bouw

leerlingen en vijftien leerkrachten maken nu zo’n

dankzij de drukkranen. Tenslotte zijn alle ramen

beperken van het energieverlies”, blikt hij terug.

Natuurlijk verbouwt de agrarische hogeschool de

van de Drontense hogeschool blijft ruim onder het

drie maanden gebruik van het nieuwe gebouw.

geïsoleerd en is het pand voorzien van kunststof-

Dat ging Van de Weg niet ver genoeg. “De zon

eigen groente en planten. “Zo laten we de ontwik-

normbudget voor schoolgebouwen dat zeven jaar

“We hebben in die tijd 692 KWh bespaard”,

kozijnen.

en het licht zijn gratis”, vond hij. “Die moet je

keling van de landbouw in de maatschappij zien”,

geleden is vastgesteld.

zegt Teunissen na een blik op de display.

De Margrietschool valt onder VPCO Ermelo.

optimaal benutten.”

vertelt Van de Weg. “Landbouw zorgt niet alleen

Die energiebesparing vermindert niet alleen het

Hoe kreeg het schoolbestuur het voor elkaar om

voor voedsel, maar ook voor een plezierige sfeer.

gebruik van fossiele brandstoffen, maar verlaagt

zoveel groene investeringen te financieren? “Dat is

Waagstuk

Planten produceren zuurstof en zorgen voor

ook de emissie van CO2 en zorgt dus voor milieu-

niet zonder slag of stoot gegaan”, weet Teunissen.

Het idee van een gebouw-in-een-kas was geboren.

koelte. Het is bewezen dat ze de studieprestaties

winst. Hoe is dat gelukt? “Een belangrijkste stap

In de onderhandelingen met de gemeente, die het

Een waagstuk, want zo’n complex bestaat nergens.

van de studenten stimuleren.”

was de aanleg van een sedumdak”, vertelt

gebouw financiert, konden dan ook niet alle wen-

Het schoolbestuur, de architect en de bouwer

Teunissen. Deze vetplantjes zorgen voor een uit-

sen worden vervuld, bijvoorbeeld een grijswater-

konden de kunst nergens afkijken en moesten dus

Rentmeesterschap

stekende warmte- en koude-isolatie. “Ze gaan

circuit. “Maar we zijn blij met wat wel is bereikt.”

alles zelf verzinnen. Het resultaat mag er zijn: de

De christelijke identiteit speelt bij dit alles een

bovendien veertig jaar mee.” Ter vergelijking: een

Het bijbrengen van milieubewustzijn bij leerlingen

Bouwvakkers leggen op dit moment de laatste

hoogste kas van Europa.

grote rol, meent Van de Weg. “Rentmeesterschap

bitumen dak moet na gemiddeld vijftien jaar

is een logisch vervolg op de bouw van een groen

hand aan het nieuwe gebouw van de Christelijke

Het uitgangspunt van schoolbestuur en directie

is heel belangrijk voor ons, en dit gebouw straalt

worden vervangen. Een ander voordeel is dat het

schoolgebouw. “Het komt altijd terug in het onder-

Agrarische Hogeschool (CAH) in Dronten. Als het

was: een school die zoveel mogelijk zelfvoor

die Bijbelse waarde uit. Maar duurzaamheid is

er nog vrolijk uitziet ook. De plantjes kunnen per

wijs”, verklaart Riet Teunissen. “Het is namelijk

klaar is, kan directeur Wim van de Weg trots zijn.

zienend is. Een gesloten ecosysteem dus, en op

meer dan alleen het fysieke gebouw. Het gaat om

Vetplantjes

seizoen veranderen van kleur: van groen naar

heel zichtbaar allemaal. De leerlingen zien de

“Het is het duurzaamste schoolgebouw van

het gebied van energie is dat bijna gelukt.

een sociale omgeving waar je graag komt, waar je

Vijfendertig kilometer verderop ligt Ermelo, op

rood. Voor een school is zo’n frivool element altijd

plantjes op het dak. Op de display kunnen de

Nederland”, zegt hij zonder een spoor van twijfel.

De kas verzamelt in de zomer warmte-energie die

je thuis voelt. Misschien zijn er gebouwen die veel

de Veluwe. De bossen zijn er altijd vlakbij, en

meegenomen.

kinderen allerlei waarden aflezen. En je leert hun

“Ja, die conclusie durf ik wel aan.”

dankzij Warmte Koude Opslag genoeg is om ook

fraaier zijn, maar hier lees je de duurzaamheid

de plaats is onlangs nog gekozen tot ‘de groenste

natuurlijk dat ze de deur achter zich moeten

Die claim is vooral gebaseerd op een concept dat

in de winter het gebouw warm te houden.

ervan af. De identiteit staat niet alleen op de

stad van Nederland’. Ook een prima plek voor

sluiten.” ‘Show, don”t tell’ dus.

is ontleend aan de tuinbouw. “Onze opleidingen in

Isolatie van muren en daken is niet nodig: het

gevel, je ervaart de betekenis in de praktijk.”

een groene school. Logisch dus dat directeur


8

Tekst Peter Louwerse | Fotografie Yvo Sajet (CAH Dronten) en Remco Hoogendoorn (Margrietschool)

9


De opmars van de duurzame school

Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) Dronten

School in een kas, dak van sedum Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH) Dronten in aanbouw

Duurzaamheid is niet meer weg te denken uit onze samenleving. Dat geldt ook voor het onderwijs. Steeds meer schoolbesturen laten duurzame scholen bouwen. Waarom doen ze dat? En wat is dat eigenlijk, een duurzame school?

Sedumdak op de Margrietschool

Dronten zijn vooral gerelateerd aan het platte-

gebouw staat immers in een kas. Onderhoud is

Dit houdt concreet onder meer in dat studenten

Riet Teunissen van de Margrietschool aan een

Show, don’t tell

land”, licht Van de Weg toe. “We wilden dus ook

daardoor ook minimaal. Zonnecollectoren zorgen

binnen de school minibedrijfjes op het gebied van

duurzaam gebouw dacht toen de plannen voor

Maar er komt nog veel meer kijken bij een groene

technieken benutten die op de land- en tuinbouw

voor een groot deel van het stroomgebruik.

energiebeheer, voedselproductie en groen- en

nieuwbouw langzamerhand gestalte kregen.

school. Op het dak staan zonnecollectoren, en in

zijn geïnspireerd.”

“Niet alles”, erkent Van de Weg. “Maar dat komt

watervoorziening exploiteren. “Ze maken zich de

De vraag ‘wat is een groene school?’ had ze voor

alle lokalen en in andere ruimten gaan de lampen

Zo kwam Van de Weg op het idee om over het

nog. We wachten op efficiëntere zonnecollectoren.”

technieken van het duurzaam werken eigen, zodat

zichzelf al beantwoord. “Ik wil het terugzien in het

dankzij bewegingssensoren automatisch uit als er

nieuwe schoolgebouw heen een kas te bouwen.

Ook de watervoorziening is duurzaam. Toiletten

ze die later in hun beroep kunnen toepassen”,

energieverbruik”, was haar voornaamste wens.

niemand is. Een kraan die nodeloos openstaat? In

“Toen we zeven jaar geleden nadachten over

worden met regenwater gespoeld. Drinkwater is

legt Van de Weg uit.

Die doelstelling is inmiddels gehaald. De 185

de Margrietschool zul je die niet tegenkomen

nieuwbouw, werd er vooral gesproken over het

slechts op beperkte schaal verkrijgbaar.

En dat alles tegen aanvaardbare kosten. De bouw

leerlingen en vijftien leerkrachten maken nu zo’n

dankzij de drukkranen. Tenslotte zijn alle ramen

beperken van het energieverlies”, blikt hij terug.

Natuurlijk verbouwt de agrarische hogeschool de

van de Drontense hogeschool blijft ruim onder het

drie maanden gebruik van het nieuwe gebouw.

geïsoleerd en is het pand voorzien van kunststof-

Dat ging Van de Weg niet ver genoeg. “De zon

eigen groente en planten. “Zo laten we de ontwik-

normbudget voor schoolgebouwen dat zeven jaar

“We hebben in die tijd 692 KWh bespaard”,

kozijnen.

en het licht zijn gratis”, vond hij. “Die moet je

keling van de landbouw in de maatschappij zien”,

geleden is vastgesteld.

zegt Teunissen na een blik op de display.

De Margrietschool valt onder VPCO Ermelo.

optimaal benutten.”

vertelt Van de Weg. “Landbouw zorgt niet alleen

Die energiebesparing vermindert niet alleen het

Hoe kreeg het schoolbestuur het voor elkaar om

voor voedsel, maar ook voor een plezierige sfeer.

gebruik van fossiele brandstoffen, maar verlaagt

zoveel groene investeringen te financieren? “Dat is

Waagstuk

Planten produceren zuurstof en zorgen voor

ook de emissie van CO2 en zorgt dus voor milieu-

niet zonder slag of stoot gegaan”, weet Teunissen.

Het idee van een gebouw-in-een-kas was geboren.

koelte. Het is bewezen dat ze de studieprestaties

winst. Hoe is dat gelukt? “Een belangrijkste stap

In de onderhandelingen met de gemeente, die het

Een waagstuk, want zo’n complex bestaat nergens.

van de studenten stimuleren.”

was de aanleg van een sedumdak”, vertelt

gebouw financiert, konden dan ook niet alle wen-

Het schoolbestuur, de architect en de bouwer

Teunissen. Deze vetplantjes zorgen voor een uit-

sen worden vervuld, bijvoorbeeld een grijswater-

konden de kunst nergens afkijken en moesten dus

Rentmeesterschap

stekende warmte- en koude-isolatie. “Ze gaan

circuit. “Maar we zijn blij met wat wel is bereikt.”

alles zelf verzinnen. Het resultaat mag er zijn: de

De christelijke identiteit speelt bij dit alles een

bovendien veertig jaar mee.” Ter vergelijking: een

Het bijbrengen van milieubewustzijn bij leerlingen

Bouwvakkers leggen op dit moment de laatste

hoogste kas van Europa.

grote rol, meent Van de Weg. “Rentmeesterschap

bitumen dak moet na gemiddeld vijftien jaar

is een logisch vervolg op de bouw van een groen

hand aan het nieuwe gebouw van de Christelijke

Het uitgangspunt van schoolbestuur en directie

is heel belangrijk voor ons, en dit gebouw straalt

worden vervangen. Een ander voordeel is dat het

schoolgebouw. “Het komt altijd terug in het onder-

Agrarische Hogeschool (CAH) in Dronten. Als het

was: een school die zoveel mogelijk zelfvoor

die Bijbelse waarde uit. Maar duurzaamheid is

er nog vrolijk uitziet ook. De plantjes kunnen per

wijs”, verklaart Riet Teunissen. “Het is namelijk

klaar is, kan directeur Wim van de Weg trots zijn.

zienend is. Een gesloten ecosysteem dus, en op

meer dan alleen het fysieke gebouw. Het gaat om

Vetplantjes

seizoen veranderen van kleur: van groen naar

heel zichtbaar allemaal. De leerlingen zien de

“Het is het duurzaamste schoolgebouw van

het gebied van energie is dat bijna gelukt.

een sociale omgeving waar je graag komt, waar je

Vijfendertig kilometer verderop ligt Ermelo, op

rood. Voor een school is zo’n frivool element altijd

plantjes op het dak. Op de display kunnen de

Nederland”, zegt hij zonder een spoor van twijfel.

De kas verzamelt in de zomer warmte-energie die

je thuis voelt. Misschien zijn er gebouwen die veel

de Veluwe. De bossen zijn er altijd vlakbij, en

meegenomen.

kinderen allerlei waarden aflezen. En je leert hun

“Ja, die conclusie durf ik wel aan.”

dankzij Warmte Koude Opslag genoeg is om ook

fraaier zijn, maar hier lees je de duurzaamheid

de plaats is onlangs nog gekozen tot ‘de groenste

natuurlijk dat ze de deur achter zich moeten

Die claim is vooral gebaseerd op een concept dat

in de winter het gebouw warm te houden.

ervan af. De identiteit staat niet alleen op de

stad van Nederland’. Ook een prima plek voor

sluiten.” ‘Show, don”t tell’ dus.

is ontleend aan de tuinbouw. “Onze opleidingen in

Isolatie van muren en daken is niet nodig: het

gevel, je ervaart de betekenis in de praktijk.”

een groene school. Logisch dus dat directeur


Column

10

11

Tekst Carla Schaap

Column Hoe lang duurt het nog voordat de goedkeuring

Of dat allemaal gaat gebeuren, hangt vooral af

van Eco Schools binnen is? Pronk gokt op het

van de gemeente, want die moet de nieuwbouw

einde van het volgend schooljaar, in 2013 dus.

financieren. “Maar de huidige bezuinigingen gaan

“We moeten nu goed beschrijven wat we precies

juist ten koste van de duurzaamheid”, weet

doen en zorgen dat duurzaamheid jaarlijks terug-

Lengkeek. Een ander probleem is dat gemeenten

Groene vlag

keert in het lesaanbod.” Daarna moet de school

en het rijk tegenstrijdige belangen kunnen heb-

Dat principe past de Samuelschool in Kerkwerve

nog één duurzaamheidsproject kiezen. Als dat is

ben. “De gemeente moet de nieuwbouw betalen

ook toe op weg naar het keurmerk Eco Schools.

afgerond, kan de groene vlag worden gehesen in

en heeft dus geen direct belang bij het gebruik

“Wij zijn al heel lang met groen bezig”, zegt direc-

Kerkwerve.

van duurzaam materiaal, aangezien dit in het

teur Clemens Pronk van de school op het Zeeuwse

Co-auteurschap? Het Grote Veranderboek stond weliswaar niet op mijn literatuurlijst, maar toch is het een belangrijk boek waar ik het graag over wil hebben. Een boek dat vele auteurs kent, een boek dat uitnodigt tot actie. Een oud boek maar jong van inhoud, met ezelsoren, zwart kaft en potlood beschreven. Maar misschien ziet uw Grote Veranderboek er anders uit?

algemeen duurder is”, legt Lengkeek uit.

eiland Schouwen-Duiveland. “We zijn een platte-

Tegenstrijdige belangen

“Maar het rijk betaalt mee aan onderhoud en

landsschool in een groen gebied. We willen ons

Dat een duurzaam schoolgebouw niet zonder slag

exploitatie en heeft dus juist wel baat bij duur-

graag profileren als groene school en we proberen

of stoot van de grond komt, weet Wim Lengkeek

zame materialen, want die gaan in het algemeen

onze duurzame doelstellingen zoveel mogelijk

beter dan wie ook. Hij is beleidsadviseur onder-

langer mee. Daarom is mijn functie van belang.

concreet te vertalen.”

wijshuisvesting voor Accretio, De Zevenster en

Ik blijf erop hameren dat gemeenten oog houden

Ik zag het Grote Veranderboek voor het eerst tijdens

Nog niet zo lang geleden was ik op een school, waar

Om het keurmerk Eco Schools te bemachtigen

Oosthoek, drie schoolbesturen voor gereformeerd

voor hun eigen duurzaamheidsdoelstellingen.”

een kerkdienst voor mensen met een beperking.

één van de teamleden overleden was aan kanker.

moet een school zeven stappen doorlopen: van

primair onderwijs in Flevoland en Overijssel.

De dominee las hieruit voor en daagde de aanwezigen

De impact was groot en het verdriet heel voelbaar.

het tekenen van de intentieverklaring tot het daad-

“Je moet het vooral van nieuwbouw hebben”, legt

Landbouw in de stad

uit om het boek verder in te vullen: welke verande

Wat kon het team nu doen?

werkelijk vormgeven van duurzaam beleid. Wie al

Lengkeek uit. “Aan bestaande scholen is niet veel

Scholen onderscheiden zich overigens niet alleen

ringen wilden zij en wat konden ze zelf veranderen?

‘Opgeven is geen optie’. Daarom is er nu een fietsteam,

die stappen heeft genomen, krijgt als beloning de

eer te behalen.”

door een duurzaam gebouw. Ook in de omgeving

De eerste reactie was dat mensen aardiger tegen elkaar

dat traint voor het beklimmen van de Alpe d’Huez op

groene vlag.

Daarom keek hij samen met de schoolbestuurders

kan een school zich als duurzaam profileren.

moesten zijn.

6 en 7 juni aanstaande. Zo schrijft dit team mee aan

Wie meedoet aan Eco Schools, moet diep in de

van Accretio hoe de nieuwe school in de Zwolse

We gaan daarvoor terug naar directeur Wim van

De tweede vraag bleek spannend. Die vraag kwam

het Grote Veranderboek.

buidel tasten, merkte Pronk. Gelukkig voor de

wijk Tippe aan de IJssel zo duurzaam mogelijk

de Weg van de CAH. Zijn instelling bouwt in

dichtbij, werd persoonlijk. Als ik bijvoorbeeld wil

Een andere actie die veranderingen in gang zet, is die

school stond het gemeentebestuur van Schouwen-

gemaakt kan worden. In deze nieuwbouw wordt

Almere een tweede pand, voor de opleidingen die

werken in een omgeving waar zorg is voor elkaar, wat

van NL DOET, waar ook veel leerlingen van scholen

Duiveland vierkant achter de duurzaamheids

geen aardgasleiding aangelegd. ”Dat biedt kansen

zich richten op groen in de stad. “Het gebouw in

is dan mijn bijdrage? En hoe handel ik daarnaar, van-

van ons op 16 en 17 maart op vrijwillige basis de

ambities van de school in Kerkwerve.

voor duurzame energieopwekking”, weet

Almere is traditioneler. In de buitenruimte presen-

uit welke waarden? Gandhi zei ooit zo treffend: Be the

handen uit de mouwen gestoken hebben en ontdekten

“De gemeente heeft beloofd het hele proces te

Lengkeek. Hij verwacht dat de gemeente de wijk

teren wij de innovatietechnieken die beschikbaar

change you want to see in this world! Een tekst die op

wat je met elkaar van de samenleving kunt maken als

betalen.”

zal voorzien van een warmtepomp. Voor dit sys-

zijn voor landbouw in de stad.”

de eerste bladzijde van het Grote Veranderboek had

je oog en hart hebt voor de ander.

Die toezegging was het startsein tot een groot

teem worden twee gaten in de bodem geslagen:

Wie aan de stad denkt, krijgt niet direct een asso-

kunnen staan. Het vraagt lef om verantwoordelijkheid

aantal groene maatregelen in Kerkwerve. In een

één voor warm water en één voor koud water.

ciatie met landbouw, maar als het aan Van de

te nemen voor een zichtbare verandering.

groene tuin leerden leerlingen zelf groente verbou-

De interactie tussen die twee zorgt voor klimaat-

Weg ligt, gaat dat veranderen. Hij pleit voor meer

wen. De afvalscheiding werd voortvarend ter hand

vriendelijke energie.

ruimte voor dieren in de stad. Bijvoorbeeld in ver-

Toen ik afgelopen week een basisschool bezocht, zag

verder vorm te geven. Laten we daarom met elkaar het

genomen en er kwamen zonnecollectoren op het

Een andere milieuvriendelijke techniek is het

pleeghuizen, waar ze de bewoners een thuisgevoel

ik bij binnenkomst op de muur een reuze REUZEN

potlood ter hand nemen!

dak. Alle klassen houden zich enkele uren per jaar

opvangen van regenwater. “Niet in het riool, maar

verlenen. Of bij de begeleiding van autistische

afbeelding van de GVR; de Grote Vriendelijke Reus

bezig met duurzame onderwerpen, van waterhuis-

in een watertje in de buurt, zodat het niet gerei-

kinderen.

naar het boek van Roald Dahl. De GVR als symbool

houding tot energiebesparing.

nigd hoeft te worden”, verklaart Lengkeek.

En hij ziet de stad als een gemeenschap die zich

voor de pedagogische visie van de school:

De schooldirecteur ziet dat de kinderen zo’n

Nog mooier is om dit water te gebruiken om de

zelf kan bedruipen. Dus eigen teelt van groenten.

Gemeenschap, Veiligheid en Respect. Wat direct opviel

onderwerp vervolgens ook thuis bespreken.

wc te spoelen.

“Je kunt gewassen verbouwen op je daktuin. Of in

was de open hand van de reus, die de onderwijsvisie

“Dat wordt ook gestimuleerd door energiebedrijf

de kelder: er zijn technieken om het licht op te

droeg. Op het eerste gezicht leek het gewoon een

Delta”, licht Pronk toe. Dit nutsbedrijf lanceerde

vangen en in de kelder te gebruiken. Dat willen

verandering in de inrichting. Toch is het meer, dit sym-

het project Sjaak zoekt Sjakies, dat kinderen wil

we laten zien in Almere.”

bool inspireert medewerkers in hun voorbeeldgedrag.

aanmoedigen om ook hun ouders te betrekken bij

Dat die stad in de race is om de Floriade in 2022

Het is het symbool waar ze met elkaar aan gewerkt

duurzaamheid. “Door concreet te maken hoeveel

te organiseren, is mooi meegenomen voor de

Carla Schaap is senior

hebben, de bevestiging van waar ze voor staan en

water je gebruikt als je doucht, breng je kinderen

CAH. Gelukkig hoeft directeur Van de Weg niet zo

adviseur Kwaliteit bij de

voor gaan. Als je wat wilt veranderen, dan moet je

bewustzijn bij.”

lang te wachten op de nieuwbouw in Almere: eind

Besturenraad

daar zelf ook een rol in hebben!

En dan zou het toch heel mooi zijn om in die samen leving het co-auteurschap van het Grote Veranderboek

2014 zal dat gebouw naar verwachting klaar zijn.

En welke stap je ook gaat zetten, er verandert altijd iets. Wilt u reageren? Mail naar

Het gedicht van Bram Vermeulen illustreert dit zo dui-

[email protected]

delijk: Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde en door het verleggen van die steen, zal het water nooit meer dezelfde weg gaan.


Column

10

11

Tekst Carla Schaap

Column Hoe lang duurt het nog voordat de goedkeuring

Of dat allemaal gaat gebeuren, hangt vooral af

van Eco Schools binnen is? Pronk gokt op het

van de gemeente, want die moet de nieuwbouw

einde van het volgend schooljaar, in 2013 dus.

financieren. “Maar de huidige bezuinigingen gaan

“We moeten nu goed beschrijven wat we precies

juist ten koste van de duurzaamheid”, weet

doen en zorgen dat duurzaamheid jaarlijks terug-

Lengkeek. Een ander probleem is dat gemeenten

Groene vlag

keert in het lesaanbod.” Daarna moet de school

en het rijk tegenstrijdige belangen kunnen heb-

Dat principe past de Samuelschool in Kerkwerve

nog één duurzaamheidsproject kiezen. Als dat is

ben. “De gemeente moet de nieuwbouw betalen

ook toe op weg naar het keurmerk Eco Schools.

afgerond, kan de groene vlag worden gehesen in

en heeft dus geen direct belang bij het gebruik

“Wij zijn al heel lang met groen bezig”, zegt direc-

Kerkwerve.

van duurzaam materiaal, aangezien dit in het

teur Clemens Pronk van de school op het Zeeuwse

Co-auteurschap? Het Grote Veranderboek stond weliswaar niet op mijn literatuurlijst, maar toch is het een belangrijk boek waar ik het graag over wil hebben. Een boek dat vele auteurs kent, een boek dat uitnodigt tot actie. Een oud boek maar jong van inhoud, met ezelsoren, zwart kaft en potlood beschreven. Maar misschien ziet uw Grote Veranderboek er anders uit?

algemeen duurder is”, legt Lengkeek uit.

eiland Schouwen-Duiveland. “We zijn een platte-

Tegenstrijdige belangen

“Maar het rijk betaalt mee aan onderhoud en

landsschool in een groen gebied. We willen ons

Dat een duurzaam schoolgebouw niet zonder slag

exploitatie en heeft dus juist wel baat bij duur-

graag profileren als groene school en we proberen

of stoot van de grond komt, weet Wim Lengkeek

zame materialen, want die gaan in het algemeen

onze duurzame doelstellingen zoveel mogelijk

beter dan wie ook. Hij is beleidsadviseur onder-

langer mee. Daarom is mijn functie van belang.

concreet te vertalen.”

wijshuisvesting voor Accretio, De Zevenster en

Ik blijf erop hameren dat gemeenten oog houden

Ik zag het Grote Veranderboek voor het eerst tijdens

Nog niet zo lang geleden was ik op een school, waar

Om het keurmerk Eco Schools te bemachtigen

Oosthoek, drie schoolbesturen voor gereformeerd

voor hun eigen duurzaamheidsdoelstellingen.”

een kerkdienst voor mensen met een beperking.

één van de teamleden overleden was aan kanker.

moet een school zeven stappen doorlopen: van

primair onderwijs in Flevoland en Overijssel.

De dominee las hieruit voor en daagde de aanwezigen

De impact was groot en het verdriet heel voelbaar.

het tekenen van de intentieverklaring tot het daad-

“Je moet het vooral van nieuwbouw hebben”, legt

Landbouw in de stad

uit om het boek verder in te vullen: welke verande

Wat kon het team nu doen?

werkelijk vormgeven van duurzaam beleid. Wie al

Lengkeek uit. “Aan bestaande scholen is niet veel

Scholen onderscheiden zich overigens niet alleen

ringen wilden zij en wat konden ze zelf veranderen?

‘Opgeven is geen optie’. Daarom is er nu een fietsteam,

die stappen heeft genomen, krijgt als beloning de

eer te behalen.”

door een duurzaam gebouw. Ook in de omgeving

De eerste reactie was dat mensen aardiger tegen elkaar

dat traint voor het beklimmen van de Alpe d’Huez op

groene vlag.

Daarom keek hij samen met de schoolbestuurders

kan een school zich als duurzaam profileren.

moesten zijn.

6 en 7 juni aanstaande. Zo schrijft dit team mee aan

Wie meedoet aan Eco Schools, moet diep in de

van Accretio hoe de nieuwe school in de Zwolse

We gaan daarvoor terug naar directeur Wim van

De tweede vraag bleek spannend. Die vraag kwam

het Grote Veranderboek.

buidel tasten, merkte Pronk. Gelukkig voor de

wijk Tippe aan de IJssel zo duurzaam mogelijk

de Weg van de CAH. Zijn instelling bouwt in

dichtbij, werd persoonlijk. Als ik bijvoorbeeld wil

Een andere actie die veranderingen in gang zet, is die

school stond het gemeentebestuur van Schouwen-

gemaakt kan worden. In deze nieuwbouw wordt

Almere een tweede pand, voor de opleidingen die

werken in een omgeving waar zorg is voor elkaar, wat

van NL DOET, waar ook veel leerlingen van scholen

Duiveland vierkant achter de duurzaamheids

geen aardgasleiding aangelegd. ”Dat biedt kansen

zich richten op groen in de stad. “Het gebouw in

is dan mijn bijdrage? En hoe handel ik daarnaar, van-

van ons op 16 en 17 maart op vrijwillige basis de

ambities van de school in Kerkwerve.

voor duurzame energieopwekking”, weet

Almere is traditioneler. In de buitenruimte presen-

uit welke waarden? Gandhi zei ooit zo treffend: Be the

handen uit de mouwen gestoken hebben en ontdekten

“De gemeente heeft beloofd het hele proces te

Lengkeek. Hij verwacht dat de gemeente de wijk

teren wij de innovatietechnieken die beschikbaar

change you want to see in this world! Een tekst die op

wat je met elkaar van de samenleving kunt maken als

betalen.”

zal voorzien van een warmtepomp. Voor dit sys-

zijn voor landbouw in de stad.”

de eerste bladzijde van het Grote Veranderboek had

je oog en hart hebt voor de ander.

Die toezegging was het startsein tot een groot

teem worden twee gaten in de bodem geslagen:

Wie aan de stad denkt, krijgt niet direct een asso-

kunnen staan. Het vraagt lef om verantwoordelijkheid

aantal groene maatregelen in Kerkwerve. In een

één voor warm water en één voor koud water.

ciatie met landbouw, maar als het aan Van de

te nemen voor een zichtbare verandering.

groene tuin leerden leerlingen zelf groente verbou-

De interactie tussen die twee zorgt voor klimaat-

Weg ligt, gaat dat veranderen. Hij pleit voor meer

wen. De afvalscheiding werd voortvarend ter hand

vriendelijke energie.

ruimte voor dieren in de stad. Bijvoorbeeld in ver-

Toen ik afgelopen week een basisschool bezocht, zag

verder vorm te geven. Laten we daarom met elkaar het

genomen en er kwamen zonnecollectoren op het

Een andere milieuvriendelijke techniek is het

pleeghuizen, waar ze de bewoners een thuisgevoel

ik bij binnenkomst op de muur een reuze REUZEN

potlood ter hand nemen!

dak. Alle klassen houden zich enkele uren per jaar

opvangen van regenwater. “Niet in het riool, maar

verlenen. Of bij de begeleiding van autistische

afbeelding van de GVR; de Grote Vriendelijke Reus

bezig met duurzame onderwerpen, van waterhuis-

in een watertje in de buurt, zodat het niet gerei-

kinderen.

naar het boek van Roald Dahl. De GVR als symbool

houding tot energiebesparing.

nigd hoeft te worden”, verklaart Lengkeek.

En hij ziet de stad als een gemeenschap die zich

voor de pedagogische visie van de school:

De schooldirecteur ziet dat de kinderen zo’n

Nog mooier is om dit water te gebruiken om de

zelf kan bedruipen. Dus eigen teelt van groenten.

Gemeenschap, Veiligheid en Respect. Wat direct opviel

onderwerp vervolgens ook thuis bespreken.

wc te spoelen.

“Je kunt gewassen verbouwen op je daktuin. Of in

was de open hand van de reus, die de onderwijsvisie

“Dat wordt ook gestimuleerd door energiebedrijf

de kelder: er zijn technieken om het licht op te

droeg. Op het eerste gezicht leek het gewoon een

Delta”, licht Pronk toe. Dit nutsbedrijf lanceerde

vangen en in de kelder te gebruiken. Dat willen

verandering in de inrichting. Toch is het meer, dit sym-

het project Sjaak zoekt Sjakies, dat kinderen wil

we laten zien in Almere.”

bool inspireert medewerkers in hun voorbeeldgedrag.

aanmoedigen om ook hun ouders te betrekken bij

Dat die stad in de race is om de Floriade in 2022

Het is het symbool waar ze met elkaar aan gewerkt

duurzaamheid. “Door concreet te maken hoeveel

te organiseren, is mooi meegenomen voor de

Carla Schaap is senior

hebben, de bevestiging van waar ze voor staan en

water je gebruikt als je doucht, breng je kinderen

CAH. Gelukkig hoeft directeur Van de Weg niet zo

adviseur Kwaliteit bij de

voor gaan. Als je wat wilt veranderen, dan moet je

bewustzijn bij.”

lang te wachten op de nieuwbouw in Almere: eind

Besturenraad

daar zelf ook een rol in hebben!

En dan zou het toch heel mooi zijn om in die samen leving het co-auteurschap van het Grote Veranderboek

2014 zal dat gebouw naar verwachting klaar zijn.

En welke stap je ook gaat zetten, er verandert altijd iets. Wilt u reageren? Mail naar

Het gedicht van Bram Vermeulen illustreert dit zo dui-

[email protected]

delijk: Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde en door het verleggen van die steen, zal het water nooit meer dezelfde weg gaan.

Wat mijn school mijn school maakt

‘Kleinschaligheid biedt juist kansen’

12

Tekst Loek Mulder | Fotografie Ten Holtens Erve

13


Voor de invulling van het onderwijsprogramma werd versterking aangetrokken in de vorm van

Ten Holtens Erve, Nijbroek

twee gespecialiseerde leerkrachten, afkomstig van de plusschool in Apeldoorn die rond die tijd werd opgeheven. Er kwam een ib'er bij, en de overige vier leerkrachten volgden een speciaal scholingsprogramma. De circa dertig hoogbegaafden draaien nu ’s ochtends mee in het reguliere lesprogramma. In de middag volgen ze apart van de rest op maat gesneden onderwijs, met extra vakken zoals


Dankzij een uitgekiend schoolprofiel heeft PCBO Voorst een met opheffing bedreigde kleine school in een krimpregio voor sluiting behoed. Met het in 2010 ingevoerde onderwijs voor hoogbegaafden trekt de dorpsschool van heinde en ver leerlingen en is het leerlingenaantal in twee jaar tijd verdubbeld.

gedachte – in onze opvatting niet op een grote

peuterspeelzaal en naschoolse opvang. Van Hal:

Spaans, wiskunde en filosofie. Veel aandacht

school, maar juist in een kleinschalige setting.”

“De school is een spil in het dorpsleven. Wanneer

wordt geschonken aan sociale- en samenwerkings-

Het is veel moeilijker om een ver uitgewerkt con-

je wilt dat een dorp als gemeenschap in stand

vaardigheden, zaken waar menig hoogbegaafde

cept voor onderwijs aan hoogbegaafden in een

blijft, moet je in het dorp samen optrekken en dus

mee vastloopt. “We praten heel veel”, zegt ib'er en

‘leerfabriek’ effectief te hanteren, redeneert PCBO

de dorpsraad, de kerk en verenigingen bij plannen

coördinator van de Plusgroep Dieneke Stoker.

Voorst. Veel te veel variabelen kunnen er de zaak

betrekken.”

Ze heeft zich ook intensief beziggehouden met de

verstoren. Op een kleine school is dankzij de over-

Bij het maken van de plannen werden bovendien

integratie van de nieuwe leerlingen. “In het begin

zichtelijkheid de controle immers ook veel groter.

de besturen van scholen in andere dorpen actief

waren er wat akkefietjes met respectloos gedrag”,

Bovendien biedt ze de broodnodige rust aan hoog-

geïnformeerd. PCBO-directeur Van Haren: “Al die

zegt ze daarover. Via onder meer een projectweek

begaafde kinderen, die nogal eens kampen met

kernen willen hun scholen behouden. Dat betekent

met als thema ‘Iedereen is anders’ heeft de school

meervoudige problematiek.

dat je ook elkaars concurrent bent. Je kunt een

daar wat aan gedaan. “Uitwassen zien we nu nau-

geweldig antwoord op de krimp bedenken, maar

welijks nog”, aldus Stoker. “De verdeling van de

Ondernemend

als eigen succes verlies voor de ander inhoudt, wat

aandacht over de kinderen blijft echter een punt

“We zien het niet als een middel tegen krimp

is dan de maatschappelijke winst?” Nu is dat hele-

van aandacht. Dat leeft ook bij de ouders. Die vra-

of als instrument om de gevolgen van krimp te

maal niet aan de orde, aangezien PCBO Voorst

gen nogal eens of hun ‘gewone’ kinderen ook met

bestrijden”, onderstreept Van Haren. “Een van

voor de groei uit een andere bron heeft geput,

andere activiteiten mee kunnen doen. Daar kiezen

onze uitgangspunten is weliswaar dat we in elke

want de bollebozen komen vrijwel allemaal van

we in sommige gevallen dan ook bewust voor,

kern een school willen houden, een idee dat aan-

verder weg.

zoals nu in het project over André Kuipers en ruim-

sluit op de dorpsvisie van de gemeente, maar in

Omdat de schoolstichting zo duidelijk verder heeft

tevaart.”

de eerste plaats wilden we een goed onderwijs

willen kijken dan het eigen belang, ligt hier een

Directeur Van Hal is zeer positief over de vooruit-

concept neerzetten.”

relatie met de ‘C’ uit PCBO, verklaart Van Haren.

zichten voor de school. “We hebben expertise en

Het werk kwam voor een belangrijk deel op de

Sowieso komt de opzet volgens haar voort uit een

een concept ontwikkeld dat zowel voor onszelf als

schouders terecht van Rob van Hal, die drie jaar

idealistische visie op de plek van hoogbegaafden

voor andere scholen meerwaarde heeft. We willen

De dorpsschool Ten Holtens Erve in het Gelderse

het verschiet. Maar door de ideeën over kleine

geleden tot directeur van de school werd

in het onderwijs. Want het is een nogal veronacht-

dat verder ontwikkelen en gaan op zoek naar

gehucht Nijbroek is er een uit het oud-Hollands

scholen op hun kop te zetten, heeft de PCBO

benoemd, want een ‘ondernemende vent’ moest

zaamde groep kinderen, vindt ze. “Ze komen te

nieuwe denken werkvormen waarin klassikaal

stijlboekje. Ze ligt aan de doorgaande dorpsweg

Voorst de school overeind weten te houden.

de leiding krijgen. “Iedereen verklaarde me voor

vaak op een zijspoor terecht. Maar het zijn kanjers

onderwijs een minder grote rol vervult en we meer

richting Terwolde, ergens tussen Apeldoorn en

En meer dan dat, want het aantal leerlingen is

gek”, lacht hij nu. “Ik was directeur van de school

die we hard nodig hebben in onze kennisecono-

een beroep doen op de talenten van kinderen.

Deventer. Aan de ene kant van de school staat het

sinds de invoering van het meerbegaafden

van PCBO Voorst in Twello met 245 leerlingen.

mie. Wanneer je die niet goed leert samenwerken

Daar is in het onderwijs nog een hele slag te

plukje huizen dat samen met het veertiende-eeuwse

onderwijs op de school verdubbeld.

En dan de overstap maken naar een school met

en functioneren, hoe wil je dan met Nederland de

maken. We willen het allemaal graag uitdragen.

nog geen dertig leerlingen. Ook ik had uiteraard

21e eeuw in?”

We tonen er in elk geval mee dat klein niet per

kerkje en het dorpshuis het plaatsje vormt. Aan de andere kant ligt het boerenland, waar de leerlingen

Kans

mijn twijfels over de succeskansen, maar per saldo

gedurende de lessen de koeien zien grazen.

“We zijn de kleinschaligheid van de school juist

had ik er vertrouwen in.”

Typisch zo'n school waarvan men tegenwoordig al

als een kans gaan zien”, licht algemeen directeur

bijna bij voorbaat denkt dat ze geen bestaansrecht

Petra van Haren van PCBO Voorst toe. Een idee

Dorpsspil

Ouders bleken bereid ’s ochtends en ’s avonds

meer heeft, zeker als in aanmerking wordt geno-

dat aansloot op de vaststelling dat het onderwijs

Het meerbegaafdenonderwijs was niet het enige

35 kilometer of meer te rijden om hun kind naar

men dat het in een gebied ligt waar de bevolking

aan hoogbegaafden in de plattelandsgemeente

ontwikkelscenario dat PCBO Voorst verkende.

Ten Holtens Erve te laten gaan. “Ze komen hier

krimpt.

Voorst ‘een ontwikkelpunt’ was. Daar viel dus werk

Tevens werd nagedacht over een school gebouwd

ook niet zomaar natuurlijk”, aldus Van Hal.

Het zag er ook niet goed uit voor Ten Holtens Erve,

te verzetten.

rond creatief onderwijs, dans en theater of twee

“Veel kinderen hebben gedrags- en persoonlijk-

een van de vijf scholen van PCBO Voorst. Het leer-

“We zijn gaan nadenken over de vraag waar

talig onderwijs. Uit de overlegsessies kwam naar

heidsproblemen en vielen buiten de boot op hun

lingenaantal schommelde al enkele jaren rond de

onderwijs aan hoogbegaafden het meest kansrijk

voren dat, los van het concept, er in elk geval een

vorige school, vaak omdat ze werden gepest.”

grens van opheffing en een verdere daling lag in

is. Dat is – in tegenstelling tot de gangbare

volwaardige school moest komen, dus inclusief

definitie slecht is. Deze school kan nog jaren

Integratie Over belangstelling had de school niet te klagen.

mee.”

Wat mijn school mijn school maakt


12

Tekst Loek Mulder | Fotografie Ten Holtens Erve

13


Voor de invulling van het onderwijsprogramma werd versterking aangetrokken in de vorm van

Ten Holtens Erve, Nijbroek

twee gespecialiseerde leerkrachten, afkomstig van de plusschool in Apeldoorn die rond die tijd werd opgeheven. Er kwam een ib'er bij, en de overige vier leerkrachten volgden een speciaal scholingsprogramma. De circa dertig hoogbegaafden draaien nu ’s ochtends mee in het reguliere lesprogramma. In de middag volgen ze apart van de rest op maat gesneden onderwijs, met extra vakken zoals


Dankzij een uitgekiend schoolprofiel heeft PCBO Voorst een met opheffing bedreigde kleine school in een krimpregio voor sluiting behoed. Met het in 2010 ingevoerde onderwijs voor hoogbegaafden trekt de dorpsschool van heinde en ver leerlingen en is het leerlingenaantal in twee jaar tijd verdubbeld.

gedachte – in onze opvatting niet op een grote

peuterspeelzaal en naschoolse opvang. Van Hal:

Spaans, wiskunde en filosofie. Veel aandacht

school, maar juist in een kleinschalige setting.”

“De school is een spil in het dorpsleven. Wanneer

wordt geschonken aan sociale- en samenwerkings-

Het is veel moeilijker om een ver uitgewerkt con-

je wilt dat een dorp als gemeenschap in stand

vaardigheden, zaken waar menig hoogbegaafde

cept voor onderwijs aan hoogbegaafden in een

blijft, moet je in het dorp samen optrekken en dus

mee vastloopt. “We praten heel veel”, zegt ib'er en

‘leerfabriek’ effectief te hanteren, redeneert PCBO

de dorpsraad, de kerk en verenigingen bij plannen

coördinator van de Plusgroep Dieneke Stoker.

Voorst. Veel te veel variabelen kunnen er de zaak

betrekken.”

Ze heeft zich ook intensief beziggehouden met de

verstoren. Op een kleine school is dankzij de over-

Bij het maken van de plannen werden bovendien

integratie van de nieuwe leerlingen. “In het begin

zichtelijkheid de controle immers ook veel groter.

de besturen van scholen in andere dorpen actief

waren er wat akkefietjes met respectloos gedrag”,

Bovendien biedt ze de broodnodige rust aan hoog-

geïnformeerd. PCBO-directeur Van Haren: “Al die

zegt ze daarover. Via onder meer een projectweek

begaafde kinderen, die nogal eens kampen met

kernen willen hun scholen behouden. Dat betekent

met als thema ‘Iedereen is anders’ heeft de school

meervoudige problematiek.

dat je ook elkaars concurrent bent. Je kunt een

daar wat aan gedaan. “Uitwassen zien we nu nau-

geweldig antwoord op de krimp bedenken, maar

welijks nog”, aldus Stoker. “De verdeling van de

Ondernemend

als eigen succes verlies voor de ander inhoudt, wat

aandacht over de kinderen blijft echter een punt

“We zien het niet als een middel tegen krimp

is dan de maatschappelijke winst?” Nu is dat hele-

van aandacht. Dat leeft ook bij de ouders. Die vra-

of als instrument om de gevolgen van krimp te

maal niet aan de orde, aangezien PCBO Voorst

gen nogal eens of hun ‘gewone’ kinderen ook met

bestrijden”, onderstreept Van Haren. “Een van

voor de groei uit een andere bron heeft geput,

andere activiteiten mee kunnen doen. Daar kiezen

onze uitgangspunten is weliswaar dat we in elke

want de bollebozen komen vrijwel allemaal van

we in sommige gevallen dan ook bewust voor,

kern een school willen houden, een idee dat aan-

verder weg.

zoals nu in het project over André Kuipers en ruim-

sluit op de dorpsvisie van de gemeente, maar in

Omdat de schoolstichting zo duidelijk verder heeft

tevaart.”

de eerste plaats wilden we een goed onderwijs

willen kijken dan het eigen belang, ligt hier een

Directeur Van Hal is zeer positief over de vooruit-

concept neerzetten.”

relatie met de ‘C’ uit PCBO, verklaart Van Haren.

zichten voor de school. “We hebben expertise en

Het werk kwam voor een belangrijk deel op de

Sowieso komt de opzet volgens haar voort uit een

een concept ontwikkeld dat zowel voor onszelf als

schouders terecht van Rob van Hal, die drie jaar

idealistische visie op de plek van hoogbegaafden

voor andere scholen meerwaarde heeft. We willen

De dorpsschool Ten Holtens Erve in het Gelderse

het verschiet. Maar door de ideeën over kleine

geleden tot directeur van de school werd

in het onderwijs. Want het is een nogal veronacht-

dat verder ontwikkelen en gaan op zoek naar

gehucht Nijbroek is er een uit het oud-Hollands

scholen op hun kop te zetten, heeft de PCBO

benoemd, want een ‘ondernemende vent’ moest

zaamde groep kinderen, vindt ze. “Ze komen te

nieuwe denken werkvormen waarin klassikaal

stijlboekje. Ze ligt aan de doorgaande dorpsweg

Voorst de school overeind weten te houden.

de leiding krijgen. “Iedereen verklaarde me voor

vaak op een zijspoor terecht. Maar het zijn kanjers

onderwijs een minder grote rol vervult en we meer

richting Terwolde, ergens tussen Apeldoorn en

En meer dan dat, want het aantal leerlingen is

gek”, lacht hij nu. “Ik was directeur van de school

die we hard nodig hebben in onze kennisecono-

een beroep doen op de talenten van kinderen.

Deventer. Aan de ene kant van de school staat het

sinds de invoering van het meerbegaafden

van PCBO Voorst in Twello met 245 leerlingen.

mie. Wanneer je die niet goed leert samenwerken

Daar is in het onderwijs nog een hele slag te

plukje huizen dat samen met het veertiende-eeuwse

onderwijs op de school verdubbeld.

En dan de overstap maken naar een school met

en functioneren, hoe wil je dan met Nederland de

maken. We willen het allemaal graag uitdragen.

nog geen dertig leerlingen. Ook ik had uiteraard

21e eeuw in?”

We tonen er in elk geval mee dat klein niet per

kerkje en het dorpshuis het plaatsje vormt. Aan de andere kant ligt het boerenland, waar de leerlingen

Kans

mijn twijfels over de succeskansen, maar per saldo

gedurende de lessen de koeien zien grazen.

“We zijn de kleinschaligheid van de school juist

had ik er vertrouwen in.”

Typisch zo'n school waarvan men tegenwoordig al

als een kans gaan zien”, licht algemeen directeur

bijna bij voorbaat denkt dat ze geen bestaansrecht

Petra van Haren van PCBO Voorst toe. Een idee

Dorpsspil

Ouders bleken bereid ’s ochtends en ’s avonds

meer heeft, zeker als in aanmerking wordt geno-

dat aansloot op de vaststelling dat het onderwijs

Het meerbegaafdenonderwijs was niet het enige

35 kilometer of meer te rijden om hun kind naar

men dat het in een gebied ligt waar de bevolking

aan hoogbegaafden in de plattelandsgemeente

ontwikkelscenario dat PCBO Voorst verkende.

Ten Holtens Erve te laten gaan. “Ze komen hier

krimpt.

Voorst ‘een ontwikkelpunt’ was. Daar viel dus werk

Tevens werd nagedacht over een school gebouwd

ook niet zomaar natuurlijk”, aldus Van Hal.

Het zag er ook niet goed uit voor Ten Holtens Erve,

te verzetten.

rond creatief onderwijs, dans en theater of twee

“Veel kinderen hebben gedrags- en persoonlijk-

een van de vijf scholen van PCBO Voorst. Het leer-

“We zijn gaan nadenken over de vraag waar

talig onderwijs. Uit de overlegsessies kwam naar

heidsproblemen en vielen buiten de boot op hun

lingenaantal schommelde al enkele jaren rond de

onderwijs aan hoogbegaafden het meest kansrijk

voren dat, los van het concept, er in elk geval een

vorige school, vaak omdat ze werden gepest.”

grens van opheffing en een verdere daling lag in

is. Dat is – in tegenstelling tot de gangbare

volwaardige school moest komen, dus inclusief

definitie slecht is. Deze school kan nog jaren

Integratie Over belangstelling had de school niet te klagen.

mee.”


14

Tekst mr. Kees Verhaart

n a v k e o b g Da t a a c o v d een a Maandag

Zoals iedere maandag is het voor mij vroeg dag. Om de files vanuit Breda naar Woerden te mijden, trek ik om 5.50 uur de voordeur achter mij dicht. Ik loop om 6.40 uur het kantoor binnen, waar ik mijn eveneens vroege collega’s Kirsten en Hans aantref. Heel kort hebben we het tijdens het opstarten van de pc over het weekend, waarna ik snel aan de slag ga met het afhandelen van mails die in het weekend zijn binnen gekomen. Omdat het nog vroeg is, is het heerlijk rustig werken voordat de kantoortuin vol loopt. Ik maak van de rust gebruik om een reactie op te stellen in een zaak waarin een van onze leden een forse schadeclaim heeft ontvangen wegens een fout van één van zijn leerlingen. Deze leerling werkte als stagiair in een bedrijf. De stagiair werd verzocht wat data toe te voegen aan de website van dat bedrijf. Per ongeluk wiste hij de volledige website. Voor school, bedrijf en stagiair een vervelende kwestie. Gesteund door een zeer recente uitspraak van het Gerechtshof te Leeuwarden – in de juridische rubriek op pagina 26 wordt dit arrest besproken – ga ik over tot volle dige afwijzing van de claim. Ons lid is het – uiteraard – met de afwijzing van de claim eens, en ik kan nog vandaag de brief aan de advocaat van het bedrijf laten versturen. Verder ben ik deze morgen bezig met het beantwoorden van korte vragen van leden in lopende zaken per mail en het beantwoorden van vragen van collega’s in mijn rol van coördinator van de afdeling. ’s Middags geef ik bij een groot bestuur in het primair onder wijs een presentatie aan schooldirecteuren en intern begelei ders over twee onderwerpen: de informatieoverdracht aan gescheiden ouders en de omgang met ‘boze en bemoeizuch tige ouders’. De zaal is vol aandacht en er ontspint zich een goede discussie. Aan de orde komt onder meer het (in geval van echtscheiding) niet blindelings afgaan op mededelingen van de verzorgende ouder dat er sprake zou zijn van een con tact- en informatieverbod met de andere ouder, en de vraag wanneer je ouders de toegang tot school kunt ontzeggen. Na de presentatie nog snel voor vertrek mijn e-mail op de iPhone nagekeken en noodzakelijke telefoontjes gepleegd. Dat laatste doe ik liever niet tijdens het rijden omdat ik dan of het verkeer of mijn gesprekspartner mogelijk tekort doe.

Dinsdag

Vandaag begin ik met een vervelende kwestie rond te veel betaalde energiekosten voor een tijdelijk gehuurd gebouw. Tot nu toe is iedere poging van het betreffende lid om over dit onderwerp in contact te komen met de verhuurder, op niets uitgelopen. Ik heb een brief geschreven met de vordering naar deze toenmalige verhuurder in de hoop wel contact te krijgen om tot afspraken te komen over de vergoeding aan ons lid van de te veel – onverschuldigd – betaalde kosten. Mocht dit niet lukken, dan moeten we tot harde invorderings maatregelen overgaan. Met een lid overleg gepleegd over de vraag of een besluit van de school tot het niet toelaten van een leerling het wel gaat redden bij de rechtbank. De ouders hadden een procedure tegen dit besluit aangespannen. We spreken af hier binnen een paar dagen op terug te komen. In een dossier met een vastzittend arbeidsconflict heb ik overleg met collega Rosaria. We lopen tegen het probleem aan dat het vertrouwen van het lid uit het basisonderwijs in de medewerker volledig weg is. Er zijn veel omstandigheden waar het lid zijn mening op baseert. Het vervelende is dat er in het dossier bijna geen gespreksverslagen zijn. Functionerings- en beoordelingsverslagen ontbreken zelfs volledig. De medewerker stelt zich ‘tactisch’ op door te stellen dat op zijn functioneren niets valt aan te merken, wat hij met verve naar voren laat brengen door zijn juridisch adviseur. Het overleg leert dat wij het lid moeten adviseren om òf de betrokken medewerker nog een verbetertraject aan te bieden en dit zorgvuldig te volgen òf met een groot financieel risico – hoge ontslagvergoeding en negatief besluit Participatiefonds – zelf het initiatief te nemen om ontbinding te vragen bij de kantonrechter. Rosaria geeft een aantal adressen van bureaus die in staat zijn voor de betrokken medewerker een verbetertraject op te zetten en deze hierin te begeleiden, zodat we het lid een goed onderbouwd advies kunnen geven.

15


Een schadeclaim wegens een fout van een stagiair, omgaan met boze ouders, een ‘dikke dagvaarding’ met een vordering wegens vermeend tekortschietende leerlingzorg, kinken in de kabel bij de oplevering van een ICT-netwerk. Een greep uit de zaken waarmee een advocaat bij de Besturenraad in een doorsneeweek mee te maken krijgt. Advocaat Kees Verhaart hield – met inachtneming van zijn beroepsgeheim – voor SBM een dagboek bij.

’s Avonds een zitting van de Landelijke Klachtencommissie (LKC) in Rotterdam. Zoals gebruikelijk beluistert de commis sie de standpunten van klagers en de school zorgvuldig en stelt ze indringende inhoudelijke vragen aan beide partijen om zich een goed beeld van de situatie te kunnen vormen. Bij iedere zitting van de LKC word je je er weer van bewust hoe wezenlijk een goede communicatie tussen school en ouders is.

Woensdag

Thuiswerkdag. De gehele dag gewerkt aan een reactie (conclusie van antwoord) op een ‘dikke dagvaarding’. De kwestie gaat – kortweg gezegd – over een vordering van ouders tegen de school op grond van hun stelling dat de school onvoldoende zorg heeft besteed aan hun zoon, waar door deze niet kan deelnemen aan het eindexamen. Uit alle mij ter beschikking staande stukken blijkt dat de school meer dan voldoende zorg heeft gegeven aan deze leerling, maar het is een hele klus om dit helder voor het voetlicht van de rechtbank te krijgen en om te zorgen dat je niet verstikt in de brij van aantijgingen die namens de ouders in de dagvaarding staan vermeld.

Donderdag

Zo’n dag op kantoor waarop je het gevoel hebt dat er niets concreets uit je handen kan komen. Veel contact met leden, niet alleen over lopende zaken maar ook over ‘tussendoor vragen’. Collega’s die om raad vragen. Zelf heb ik ook nog een aantal zaken met collega’s te bespreken. We staan onderling tijdens een kop koffie stil bij de voortgang van de voorgeno men fusie van de Besturenraad met de Vereniging Katholiek Onderwijs, die ons in veel opzichten bezighoudt. Verder een overleg van morgen voorbereid van één van onze leden met zijn leverancier van een nieuw ICT-netwerk.

Vrijdag

Na de diverse dagelijkse klussen afgereisd naar ons lid om te gaan praten met de leverancier over de diverse kinken die in de kabel dreigen te komen tijdens de levering van het nieuwe ICT-netwerk. In een goede zakelijke sfeer zijn alle zorgpunten besproken en nadere afspraken gemaakt om met een nieuw tijdpad te komen tot de oplevering van een goed draaiend netwerk. Na deze bespreking zit de week erop en ben ik blij dat het weekend is.


14

Tekst mr. Kees Verhaart

n a v k e o b g Da t a a c o v d een a Maandag

Zoals iedere maandag is het voor mij vroeg dag. Om de files vanuit Breda naar Woerden te mijden, trek ik om 5.50 uur de voordeur achter mij dicht. Ik loop om 6.40 uur het kantoor binnen, waar ik mijn eveneens vroege collega’s Kirsten en Hans aantref. Heel kort hebben we het tijdens het opstarten van de pc over het weekend, waarna ik snel aan de slag ga met het afhandelen van mails die in het weekend zijn binnen gekomen. Omdat het nog vroeg is, is het heerlijk rustig werken voordat de kantoortuin vol loopt. Ik maak van de rust gebruik om een reactie op te stellen in een zaak waarin een van onze leden een forse schadeclaim heeft ontvangen wegens een fout van één van zijn leerlingen. Deze leerling werkte als stagiair in een bedrijf. De stagiair werd verzocht wat data toe te voegen aan de website van dat bedrijf. Per ongeluk wiste hij de volledige website. Voor school, bedrijf en stagiair een vervelende kwestie. Gesteund door een zeer recente uitspraak van het Gerechtshof te Leeuwarden – in de juridische rubriek op pagina 26 wordt dit arrest besproken – ga ik over tot volle dige afwijzing van de claim. Ons lid is het – uiteraard – met de afwijzing van de claim eens, en ik kan nog vandaag de brief aan de advocaat van het bedrijf laten versturen. Verder ben ik deze morgen bezig met het beantwoorden van korte vragen van leden in lopende zaken per mail en het beantwoorden van vragen van collega’s in mijn rol van coördinator van de afdeling. ’s Middags geef ik bij een groot bestuur in het primair onder wijs een presentatie aan schooldirecteuren en intern begelei ders over twee onderwerpen: de informatieoverdracht aan gescheiden ouders en de omgang met ‘boze en bemoeizuch tige ouders’. De zaal is vol aandacht en er ontspint zich een goede discussie. Aan de orde komt onder meer het (in geval van echtscheiding) niet blindelings afgaan op mededelingen van de verzorgende ouder dat er sprake zou zijn van een con tact- en informatieverbod met de andere ouder, en de vraag wanneer je ouders de toegang tot school kunt ontzeggen. Na de presentatie nog snel voor vertrek mijn e-mail op de iPhone nagekeken en noodzakelijke telefoontjes gepleegd. Dat laatste doe ik liever niet tijdens het rijden omdat ik dan of het verkeer of mijn gesprekspartner mogelijk tekort doe.

Dinsdag

Vandaag begin ik met een vervelende kwestie rond te veel betaalde energiekosten voor een tijdelijk gehuurd gebouw. Tot nu toe is iedere poging van het betreffende lid om over dit onderwerp in contact te komen met de verhuurder, op niets uitgelopen. Ik heb een brief geschreven met de vordering naar deze toenmalige verhuurder in de hoop wel contact te krijgen om tot afspraken te komen over de vergoeding aan ons lid van de te veel – onverschuldigd – betaalde kosten. Mocht dit niet lukken, dan moeten we tot harde invorderings maatregelen overgaan. Met een lid overleg gepleegd over de vraag of een besluit van de school tot het niet toelaten van een leerling het wel gaat redden bij de rechtbank. De ouders hadden een procedure tegen dit besluit aangespannen. We spreken af hier binnen een paar dagen op terug te komen. In een dossier met een vastzittend arbeidsconflict heb ik overleg met collega Rosaria. We lopen tegen het probleem aan dat het vertrouwen van het lid uit het basisonderwijs in de medewerker volledig weg is. Er zijn veel omstandigheden waar het lid zijn mening op baseert. Het vervelende is dat er in het dossier bijna geen gespreksverslagen zijn. Functionerings- en beoordelingsverslagen ontbreken zelfs volledig. De medewerker stelt zich ‘tactisch’ op door te stellen dat op zijn functioneren niets valt aan te merken, wat hij met verve naar voren laat brengen door zijn juridisch adviseur. Het overleg leert dat wij het lid moeten adviseren om òf de betrokken medewerker nog een verbetertraject aan te bieden en dit zorgvuldig te volgen òf met een groot financieel risico – hoge ontslagvergoeding en negatief besluit Participatiefonds – zelf het initiatief te nemen om ontbinding te vragen bij de kantonrechter. Rosaria geeft een aantal adressen van bureaus die in staat zijn voor de betrokken medewerker een verbetertraject op te zetten en deze hierin te begeleiden, zodat we het lid een goed onderbouwd advies kunnen geven.

15


Een schadeclaim wegens een fout van een stagiair, omgaan met boze ouders, een ‘dikke dagvaarding’ met een vordering wegens vermeend tekortschietende leerlingzorg, kinken in de kabel bij de oplevering van een ICT-netwerk. Een greep uit de zaken waarmee een advocaat bij de Besturenraad in een doorsneeweek mee te maken krijgt. Advocaat Kees Verhaart hield – met inachtneming van zijn beroepsgeheim – voor SBM een dagboek bij.

’s Avonds een zitting van de Landelijke Klachtencommissie (LKC) in Rotterdam. Zoals gebruikelijk beluistert de commis sie de standpunten van klagers en de school zorgvuldig en stelt ze indringende inhoudelijke vragen aan beide partijen om zich een goed beeld van de situatie te kunnen vormen. Bij iedere zitting van de LKC word je je er weer van bewust hoe wezenlijk een goede communicatie tussen school en ouders is.

Woensdag

Thuiswerkdag. De gehele dag gewerkt aan een reactie (conclusie van antwoord) op een ‘dikke dagvaarding’. De kwestie gaat – kortweg gezegd – over een vordering van ouders tegen de school op grond van hun stelling dat de school onvoldoende zorg heeft besteed aan hun zoon, waar door deze niet kan deelnemen aan het eindexamen. Uit alle mij ter beschikking staande stukken blijkt dat de school meer dan voldoende zorg heeft gegeven aan deze leerling, maar het is een hele klus om dit helder voor het voetlicht van de rechtbank te krijgen en om te zorgen dat je niet verstikt in de brij van aantijgingen die namens de ouders in de dagvaarding staan vermeld.

Donderdag

Zo’n dag op kantoor waarop je het gevoel hebt dat er niets concreets uit je handen kan komen. Veel contact met leden, niet alleen over lopende zaken maar ook over ‘tussendoor vragen’. Collega’s die om raad vragen. Zelf heb ik ook nog een aantal zaken met collega’s te bespreken. We staan onderling tijdens een kop koffie stil bij de voortgang van de voorgeno men fusie van de Besturenraad met de Vereniging Katholiek Onderwijs, die ons in veel opzichten bezighoudt. Verder een overleg van morgen voorbereid van één van onze leden met zijn leverancier van een nieuw ICT-netwerk.

Vrijdag

Na de diverse dagelijkse klussen afgereisd naar ons lid om te gaan praten met de leverancier over de diverse kinken die in de kabel dreigen te komen tijdens de levering van het nieuwe ICT-netwerk. In een goede zakelijke sfeer zijn alle zorgpunten besproken en nadere afspraken gemaakt om met een nieuw tijdpad te komen tot de oplevering van een goed draaiend netwerk. Na deze bespreking zit de week erop en ben ik blij dat het weekend is.

Inspiratie

Inspiratie

16

Samenstelling Guido de Bruin

Inspiratie voor christelijk onderwijs

Gekend zijn Ken je mij? Wie ken je dan? Weet je mij beter dan ik? Ken je mij? Wie ben ik dan? Weet je mij beter dan ik?

Ben jij de enige voor wiens ogen niet is verborgen mijn naaktheid? Kan jij het hebben, als niemand anders, dat ik geen licht geef, niet warm ben, dat ik niet mooi ben, niet veel, Ogen die door de zon heen kijken, dat geen bron ontspringt zoekend de plek waar ik woon, in mijn diepte, ben je – dat ik alleen dit gezicht heb, beeldspraak voor iemand geen ander. die aardig is en onmetelijk ver, Ben ik door jou, zonder schaamte, die niet staat en niet valt en niet voelt gezien, genomen, als ik, niet koud en hooghartig. door niemand minder? Zou dat niet veel teveel Hier is de plek waar ik woon: waar zijn? een stoel op het water, een raam waarlangs het opklarend weer Ken je mij? Wie ben ik dan? of het vallende duister voorbij vaart. Weet jij mij beter dan ik? Heb je geroepen? Hier ben ik. Ken je mij? Wie ben ik dan? Weet je mij beter dan ik? Ik zou één woord willen spreken, ooit, dat waar en van mij is, dat draagt wie ik ben, dat het houdt, Huub Oosterhuis, in: Jij die mij ik en rechtop staat maakt, Uitgeverij Ten Have, 2008. als een mens die mij aankijkt en zegt: ik ben jouw zuiverste zelf, vrees niet, versta mij, ik ben.

Dit lied raakt je in je hart, diep in je ziel. Het ontroert, het geeft je kippenvel, en er loopt ongemerkt een traan over je wang. Wat een schoonheid, wat een emotie. Luister naar de woorden, laat de betekenis langzaam bij je binnenkomen. Het is een psalm, een gebed, een gesprek met God. Het verwoordt ons diepste verlangen, zoals

17

Inspiratie

In december 2010 verscheen onze uitgave Inspiratie voor christelijk onderwijs, een ‘schatkistje’ met teksten die mensen inspireren in hun werk voor het christelijk onderwijs. Op deze pagina’s gaan we door met het verzamelen van teksten die u raken, bemoedigen of richting geven in uw werk als schoolleider, schoolbestuurder, toezichthouder, leraar of medewerker van een christelijke onderwijsinstelling. U kunt uw tekst met een korte toelichting (beide maximaal 200 woorden) sturen naar Guido de Bruin, e-mail [email protected].

Naastenliefde Ik heb Zijn beeltenis maar vaag in mijn gedachten en ik weet haast niets van hoe Hij sprak en hoe Hij keek ’k zou willen weten hoe Hij liep en hoe Hij lachte ’k zou willen weten hoe Hij door Zijn haren streek

In onze stichting hebben we een compositie gemaakt van dit prachtige lied naar Psalm 139, waarbij de tekst geprojecteerd wordt op gestileerde foto’s. De woorden van Huub Oosterhuis en de stem van zijn dochter Trijntje met de muziek van Leonardo Amuedo worden versterkt door de beelden. Bij de opening van een studiedag hebben we het afgespeeld. De zaal met ruim vierhonderd leerkrachten was doodstil, de emotie was voelbaar – gevoelens van hoop, troost, warmte en liefde werden losgemaakt. Gun je dat niet aan alle kinderen, dat ze gekend worden? Gekend door hun leerkrachten, gekend door hun ouders, gekend door God. Dat ze beter, dieper gekend worden

’k zou willen weten of Hij appels at of noten en hoe Hij hoestte als Hij bij de oever stond hoe Hij Zijn baard geknipt heeft en Zijn neus gesnoten iets van Zijn oogopslag, Zijn tanden en Zijn mond en hoe Hij sliep en hoe Hij heeft ontbeten en of Hij koffie dronk of thee bij het ontbijt en of Hij weles met de deuren heeft gesmeten en of Hij hield van knoflook of van zoetigheid maar ik ruik wierook, plechtig klinkt in alle talen wat Hij gezegd heeft, en ik verdwaal in mijn gebed want ik zoek de kleuren van Zijn kleed en Zijn sandalen ik zoek gewoon DE MAN VAN NAZARETH

dan dat ze zichzelf kennen? Ook als je het

gesprekken met ouders, ook het informatieve gesprek voorafgaand aan de inschrijving. De onderwijskundige, de pedagogische, de maatschappelijke identiteit komt voort uit de levens beschouwelijke identiteit van de school. En dat gedeelte van de gesprekken is voor mij het meest De gesprekken eindigen als volgt: Tegenwoordig ligt het woord respect op ieders lippen, maar hoe geven wij het vorm? Respect voor elkaar willen wij op school bevor deren door naar elkaar te luisteren, door elkaar te laten praten, te laten uitspreken. Ieder heeft daarbij zijn eigen wijze, zijn eigen Boek. En ik ben van het volgende overtuigd dat het doel van mijn geloof, de boodschap van mijn God is om met behulp van de Bijbel hulp te bieden, de weg te wijzen, hoe mensen kunnen opgroeien tot goede mensen. Mensen die zich inzetten voor hun naaste. En ik geloof dat dit in andere religies ook het doel is. Het gaat erom “hoe je leeft” en “wat je doet” Dat kinderen opgroeien tot goede mensen. Als ik dat bespreek met ouders, dan het is geweldig om te merken dat zij allemaal (ongeacht hun religieuze achtergrond) dat van harte met mij

zelf niet meer weet, als je verdriet hebt, als je jezelf kwijt bent of als je het moeilijk hebt.

west, Pcb De Sleutelbloem, voer ik regelmatig

waardevolle.

een kind gekend wil worden door zijn ouders.

Als directeur van een basisschool in Leiden zuid-

eens zijn.

Toon Hermans, in: Jezus is jarig, Waanders Uitgevers, Zwolle, 2001

Juist dan. Is er dan iemand die je kent, die

Voor mij is de leidraad de wijze waarop Jezus

naar je luistert, die naar je omkijkt, die

geleefd heeft. Hoe Hij ons voorgeleefd heeft.

geduld met je heeft, die van je houdt?

Hoe Hij niemand buitensloot. Kortom hoe hij Het

Dat roept dit lied bij mij op. Ik luister er

Woord van God aan ons d oorgaf door Zijn gedrag.

vaak naar. Ik put er kracht uit, en het inspi-

Vervolgens blijf ik zoeken en mij iedere keer

reert en motiveert mij om elke dag vol

afvragen: “Hoe zou Hij het doen?”

overtuiging aan het werk te gaan in het christelijk onderwijs.

En dat vind ik terug in het gedicht van Toon Hermans

Bert Tuk voorzitter college van bestuur CSG De Waard,

Anja van Schagen-Kluivers

Oud-Beijerland e.o.

directeur pc basisschool De Sleutelbloem, Leiden

Inspiratie

Inspiratie

16

Samenstelling Guido de Bruin

Inspiratie voor christelijk onderwijs

Gekend zijn Ken je mij? Wie ken je dan? Weet je mij beter dan ik? Ken je mij? Wie ben ik dan? Weet je mij beter dan ik?

Ben jij de enige voor wiens ogen niet is verborgen mijn naaktheid? Kan jij het hebben, als niemand anders, dat ik geen licht geef, niet warm ben, dat ik niet mooi ben, niet veel, Ogen die door de zon heen kijken, dat geen bron ontspringt zoekend de plek waar ik woon, in mijn diepte, ben je – dat ik alleen dit gezicht heb, beeldspraak voor iemand geen ander. die aardig is en onmetelijk ver, Ben ik door jou, zonder schaamte, die niet staat en niet valt en niet voelt gezien, genomen, als ik, niet koud en hooghartig. door niemand minder? Zou dat niet veel teveel Hier is de plek waar ik woon: waar zijn? een stoel op het water, een raam waarlangs het opklarend weer Ken je mij? Wie ben ik dan? of het vallende duister voorbij vaart. Weet jij mij beter dan ik? Heb je geroepen? Hier ben ik. Ken je mij? Wie ben ik dan? Weet je mij beter dan ik? Ik zou één woord willen spreken, ooit, dat waar en van mij is, dat draagt wie ik ben, dat het houdt, Huub Oosterhuis, in: Jij die mij ik en rechtop staat maakt, Uitgeverij Ten Have, 2008. als een mens die mij aankijkt en zegt: ik ben jouw zuiverste zelf, vrees niet, versta mij, ik ben.

Dit lied raakt je in je hart, diep in je ziel. Het ontroert, het geeft je kippenvel, en er loopt ongemerkt een traan over je wang. Wat een schoonheid, wat een emotie. Luister naar de woorden, laat de betekenis langzaam bij je binnenkomen. Het is een psalm, een gebed, een gesprek met God. Het verwoordt ons diepste verlangen, zoals

17

Inspiratie

In december 2010 verscheen onze uitgave Inspiratie voor christelijk onderwijs, een ‘schatkistje’ met teksten die mensen inspireren in hun werk voor het christelijk onderwijs. Op deze pagina’s gaan we door met het verzamelen van teksten die u raken, bemoedigen of richting geven in uw werk als schoolleider, schoolbestuurder, toezichthouder, leraar of medewerker van een christelijke onderwijsinstelling. U kunt uw tekst met een korte toelichting (beide maximaal 200 woorden) sturen naar Guido de Bruin, e-mail [email protected].

Naastenliefde Ik heb Zijn beeltenis maar vaag in mijn gedachten en ik weet haast niets van hoe Hij sprak en hoe Hij keek ’k zou willen weten hoe Hij liep en hoe Hij lachte ’k zou willen weten hoe Hij door Zijn haren streek

In onze stichting hebben we een compositie gemaakt van dit prachtige lied naar Psalm 139, waarbij de tekst geprojecteerd wordt op gestileerde foto’s. De woorden van Huub Oosterhuis en de stem van zijn dochter Trijntje met de muziek van Leonardo Amuedo worden versterkt door de beelden. Bij de opening van een studiedag hebben we het afgespeeld. De zaal met ruim vierhonderd leerkrachten was doodstil, de emotie was voelbaar – gevoelens van hoop, troost, warmte en liefde werden losgemaakt. Gun je dat niet aan alle kinderen, dat ze gekend worden? Gekend door hun leerkrachten, gekend door hun ouders, gekend door God. Dat ze beter, dieper gekend worden

’k zou willen weten of Hij appels at of noten en hoe Hij hoestte als Hij bij de oever stond hoe Hij Zijn baard geknipt heeft en Zijn neus gesnoten iets van Zijn oogopslag, Zijn tanden en Zijn mond en hoe Hij sliep en hoe Hij heeft ontbeten en of Hij koffie dronk of thee bij het ontbijt en of Hij weles met de deuren heeft gesmeten en of Hij hield van knoflook of van zoetigheid maar ik ruik wierook, plechtig klinkt in alle talen wat Hij gezegd heeft, en ik verdwaal in mijn gebed want ik zoek de kleuren van Zijn kleed en Zijn sandalen ik zoek gewoon DE MAN VAN NAZARETH

dan dat ze zichzelf kennen? Ook als je het

gesprekken met ouders, ook het informatieve gesprek voorafgaand aan de inschrijving. De onderwijskundige, de pedagogische, de maatschappelijke identiteit komt voort uit de levens beschouwelijke identiteit van de school. En dat gedeelte van de gesprekken is voor mij het meest De gesprekken eindigen als volgt: Tegenwoordig ligt het woord respect op ieders lippen, maar hoe geven wij het vorm? Respect voor elkaar willen wij op school bevor deren door naar elkaar te luisteren, door elkaar te laten praten, te laten uitspreken. Ieder heeft daarbij zijn eigen wijze, zijn eigen Boek. En ik ben van het volgende overtuigd dat het doel van mijn geloof, de boodschap van mijn God is om met behulp van de Bijbel hulp te bieden, de weg te wijzen, hoe mensen kunnen opgroeien tot goede mensen. Mensen die zich inzetten voor hun naaste. En ik geloof dat dit in andere religies ook het doel is. Het gaat erom “hoe je leeft” en “wat je doet” Dat kinderen opgroeien tot goede mensen. Als ik dat bespreek met ouders, dan het is geweldig om te merken dat zij allemaal (ongeacht hun religieuze achtergrond) dat van harte met mij

zelf niet meer weet, als je verdriet hebt, als je jezelf kwijt bent of als je het moeilijk hebt.

west, Pcb De Sleutelbloem, voer ik regelmatig

waardevolle.

een kind gekend wil worden door zijn ouders.

Als directeur van een basisschool in Leiden zuid-

eens zijn.

Toon Hermans, in: Jezus is jarig, Waanders Uitgevers, Zwolle, 2001

Juist dan. Is er dan iemand die je kent, die

Voor mij is de leidraad de wijze waarop Jezus

naar je luistert, die naar je omkijkt, die

geleefd heeft. Hoe Hij ons voorgeleefd heeft.

geduld met je heeft, die van je houdt?

Hoe Hij niemand buitensloot. Kortom hoe hij Het

Dat roept dit lied bij mij op. Ik luister er

Woord van God aan ons d oorgaf door Zijn gedrag.

vaak naar. Ik put er kracht uit, en het inspi-

Vervolgens blijf ik zoeken en mij iedere keer

reert en motiveert mij om elke dag vol

afvragen: “Hoe zou Hij het doen?”

overtuiging aan het werk te gaan in het christelijk onderwijs.

En dat vind ik terug in het gedicht van Toon Hermans

Bert Tuk voorzitter college van bestuur CSG De Waard,

Anja van Schagen-Kluivers

Oud-Beijerland e.o.

directeur pc basisschool De Sleutelbloem, Leiden

De schade van de ‘verschoolsing’

18

Tekst Emmanuel Naaijkens | Fotografie Henx Fotografie

19


Goorhuis: “Waar geen rekening mee wordt gehouden, is dat

Economisch denken in het onderwijs

hersenen bij de geboorte niet af zijn. Van nul tot zes worden de primaire sensorische gebieden opgebouwd. Dan wordt als het ware de hele ‘hardware’ voor een groot gedeelte al gelegd. Dan ontwikkelen vanaf zes jaar tot twaalf jaar de associatie gebieden zich. Alle ‘softwarepakketten’ kunnen geïnstalleerd worden: rekenen, taal, schrijven. En dan tussen twaalf en achttien de ontwikkeling van de prefrontale cortex. En dat krijgt tegenwoordig alle aandacht, want het puberende brein is een hot item. Maar we houden er geen rekening mee dat breinontwikkeling tussen zes en twaalf een heel andere didactiek vraagt dan die tussen nul en zes jaar. Daar moeten kinderen zelf ontdekkend hun competenties ontwikkelen waarmee ze later het


schoolsucces kunnen bereiken.” Meijer: “Al voor het hersenonderzoek was er de wijsheid van de klassieke kleuterschool dat men oog had voor wat schoolrijpheid werd genoemd. Kinderen zijn pas schoolrijp als ze ook zelf bewust een leertaak op zich kunnen nemen. Dat is iets wat je bij peuters en kleuters niet mag veronderstellen. Vandaar die vrijheid om in de rijke omgeving van een kleuterklas hun eigen activiteiten te kiezen en te wisselen van activiteit. Dankzij die deskundige leidster, die ook uitstekend kon observeren, leerden de kinderen van alles, werden ze gestimuleerd, maar wel op een manier die past bij kleuters.”

Met de Wet op het Basisonderwijs verdween in 1985 na dertig jaar de kleuterschool. Een historische vergissing die moet worden teruggedraaid, zeggen pedagoog Wilna Meijer en hoogleraar Sieneke Goorhuis. De verschoolsing van het kleuteronderwijs is schadelijk voor het kind. “Wat doen wij onze kinderen aan?!” Een aanklacht tegen het economisch denken in het onderwijs.

dr. Wilna Meijer

dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer

De minister zegt dat kinderen in de voor- en vroegschoolse periode spelenderwijs leren. Waar wringt de schoen dan? Goorhuis: “Bedoeld wordt spelend leren. Dat is de didactiek in de vorm van een spelletje verkopen.”

mankeren de kinderen niks. “Ze zijn het slachtoffer van de verschoolsing van het kinderleven. Ze raken hun zelfvertrouwen

Experiment Startgroepen

kwijt, zijn faalangstig, krijgen een etiket opgeplakt. Ze lopen

Meijer: “Het materiaal ziet er heel aantrekkelijk uit, maar de kinderen zijn niet bezig met een zelfgekozen activiteit. De leerkracht bepaalt dat. Spelenderwijs leren is een verkooppraatje.” Goorhuis: “De hele vroegkinderlijke ontwikkeling is een ondeelbaar geheel van denken, van taal, van motorische ontwikkeling,

vast. Bestuurders en beleidsmakers beseffen niet wat ze met dit

Dertig scholen doen mee aan het experiment ‘start-

van sociaal-emotioneel welbevinden, en dat moet allemaal aan

beleid de kinderen aandoen.”

groepen’. Dat moet uitwijzen of de ontwikkeling van

bod komen. Het is die veelzijdigheid die door de verschoolsing

peuters met een leerachterstand in een schoolomge-

ingeperkt wordt. Ook nu komen er zoveel onzekere kinderen

Hoe ging het vroeger in de kleuterklas?

ving spelenderwijs kan worden verbeterd. Minister

groep 3 in omdat ze al niet aan de eisen van groep 2 hebben

Ouders die voor het eerst een kleuterlokaal binnenstappen,

Goorhuis: “In 1985 is de kleuterschool opgegaan in de lagere

Van Bijsterveldt (Onderwijs) hoopt dat deze kinderen

kunnen voldoen. Daar worden ze al faalangstig.”

zullen het gevoel hebben dat ze teruggaan naar hun jeugd.

school. Wat vroeger in groep 3 gebeurde, wordt nu al in groep 2

dankzij deze aanpak “een vliegende start in het basis-

Meijer: “Ik heb dat wel eens ‘De kleuter en de ratrace’

Een lokaal met tal van spelmaterialen, een huishoek, een water-

gedaan en ook al in groep 1. In de afgelopen twintig jaar heb-

onderwijs maken”. OCW trekt voor een periode van

genoemd. Het is presteren, presteren, presteren. En de ouders

hoek, een bouwhoek, kasten met prentenboeken. Een heus

ben we geleidelijk aan een verschoolsing zien optreden van het

4 jaar bijna 6 miljoen euro voor deze pilot uit.

gaan ook zo naar hun kind kijken. Het is een algemene

spelparadijs waar kinderen zich naar hartenlust kunnen uit

curriculum in groep 1 en 2. Er wordt sterk de nadruk gelegd

gedeelde cultuur van opschroeven, van zo vroeg mogelijk begin-

leven, zo lijkt het. Maar schijn bedriegt, zeggen dr. Wilna Meijer,

op cognitieve vaardigheden, aanvankelijk lezen en beginnende

nen, want dan kom je zo hoog mogelijk uit.”

als pedagoog werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen, en

geletterdheid en gecijferdheid, en dat gaat voorbij aan het

dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer, hoogleraar spraak- en taalstoor-

belang van de rol die het spel heeft bij het leren van het jonge

nissen bij kinderen aan het Universitair Medisch Centrum

kind.”

Maar kleuterklassen zien er toch nog steeds uit als vroeger?

Waar komt de verschoolsing van het peuter- en kleuter onderwijs vandaan?

Groningen (UMCG).

Meijer: “Het begint al bij de peuters in de voorschool, daar zijn

Meijer: “Ja, maar de inhoud van de aanpak is heel anders.

Goorhuis: “Uit economisch denken: het onderwijs kost zoveel,

Want de kleuterklas in de herinnering van de ouders, waarin het

programma’s voor lezen en taalontwikkeling. Dat wordt sys

Nu is het een programma. Kinderen worden stap voor stap door

en dat moet rendement opleveren. Er wordt geen rekening

vrije spel centraal stond, bestaat niet meer. In groep 1 begint

tematisch benaderd en niet meer aan het eigen vrije spel van de

leerlijnen geleid, en met toetsen wordt vastgesteld of inderdaad

gehouden met de eigenheid en de manier waarop jonge kinde-

voor de kleuters het basisonderwijs; ze zijn er vooral om te leren.

kinderen overgelaten. Kinderen gaan steeds langer naar school,

het beoogde leereffect is bereikt is. Die kleuterleidster van

ren leren. De creativiteit van peuters en kleuters wordt hun

En dat is Meijer en Goorhuis een doorn in het oog, omdat het

worden meer onderworpen aan instructies, toetsen, program-

vroeger is een docent geworden die een methode uitvoert.

afgenomen. Ze moeten met letters en cijfers bezig zijn. En dat

schadelijk is voor het kind. Goorhuis ziet het in haar praktijk in

magestuurd leren. Voorheen konden kleuters in vrijheid kiezen

Maar de eigen inbreng is minimaal, dat is ook de klacht van

heeft geen zin, weten we uit onderzoek. Het oefenen van lees-

het UMCG, waar ze wekelijks enkele tientallen kinderen onder-

welke activiteiten ze wilden doen. Nederland had vroeger echt

veel leerkrachten.” Een doel van een kleuteronderwijs is toch

gerelateerde vaardigheden in groep 1 en 2 heeft geen effect op

zoekt omdat er ernstige problemen zouden zijn. Maar doorgaans

een heel mooie kleuterschool, die draaide voortreffelijk.”

ook dat kinderen leren?

het leren lezen in groep 3. Als je kinderen goed wil leren lezen,


18

Tekst Emmanuel Naaijkens | Fotografie Henx Fotografie

19


Goorhuis: “Waar geen rekening mee wordt gehouden, is dat

Economisch denken in het onderwijs

hersenen bij de geboorte niet af zijn. Van nul tot zes worden de primaire sensorische gebieden opgebouwd. Dan wordt als het ware de hele ‘hardware’ voor een groot gedeelte al gelegd. Dan ontwikkelen vanaf zes jaar tot twaalf jaar de associatie gebieden zich. Alle ‘softwarepakketten’ kunnen geïnstalleerd worden: rekenen, taal, schrijven. En dan tussen twaalf en achttien de ontwikkeling van de prefrontale cortex. En dat krijgt tegenwoordig alle aandacht, want het puberende brein is een hot item. Maar we houden er geen rekening mee dat breinontwikkeling tussen zes en twaalf een heel andere didactiek vraagt dan die tussen nul en zes jaar. Daar moeten kinderen zelf ontdekkend hun competenties ontwikkelen waarmee ze later het


schoolsucces kunnen bereiken.” Meijer: “Al voor het hersenonderzoek was er de wijsheid van de klassieke kleuterschool dat men oog had voor wat schoolrijpheid werd genoemd. Kinderen zijn pas schoolrijp als ze ook zelf bewust een leertaak op zich kunnen nemen. Dat is iets wat je bij peuters en kleuters niet mag veronderstellen. Vandaar die vrijheid om in de rijke omgeving van een kleuterklas hun eigen activiteiten te kiezen en te wisselen van activiteit. Dankzij die deskundige leidster, die ook uitstekend kon observeren, leerden de kinderen van alles, werden ze gestimuleerd, maar wel op een manier die past bij kleuters.”

Met de Wet op het Basisonderwijs verdween in 1985 na dertig jaar de kleuterschool. Een historische vergissing die moet worden teruggedraaid, zeggen pedagoog Wilna Meijer en hoogleraar Sieneke Goorhuis. De verschoolsing van het kleuteronderwijs is schadelijk voor het kind. “Wat doen wij onze kinderen aan?!” Een aanklacht tegen het economisch denken in het onderwijs.

dr. Wilna Meijer

dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer

De minister zegt dat kinderen in de voor- en vroegschoolse periode spelenderwijs leren. Waar wringt de schoen dan? Goorhuis: “Bedoeld wordt spelend leren. Dat is de didactiek in de vorm van een spelletje verkopen.”

mankeren de kinderen niks. “Ze zijn het slachtoffer van de verschoolsing van het kinderleven. Ze raken hun zelfvertrouwen

Experiment Startgroepen

kwijt, zijn faalangstig, krijgen een etiket opgeplakt. Ze lopen

Meijer: “Het materiaal ziet er heel aantrekkelijk uit, maar de kinderen zijn niet bezig met een zelfgekozen activiteit. De leerkracht bepaalt dat. Spelenderwijs leren is een verkooppraatje.” Goorhuis: “De hele vroegkinderlijke ontwikkeling is een ondeelbaar geheel van denken, van taal, van motorische ontwikkeling,

vast. Bestuurders en beleidsmakers beseffen niet wat ze met dit

Dertig scholen doen mee aan het experiment ‘start-

van sociaal-emotioneel welbevinden, en dat moet allemaal aan

beleid de kinderen aandoen.”

groepen’. Dat moet uitwijzen of de ontwikkeling van

bod komen. Het is die veelzijdigheid die door de verschoolsing

peuters met een leerachterstand in een schoolomge-

ingeperkt wordt. Ook nu komen er zoveel onzekere kinderen

Hoe ging het vroeger in de kleuterklas?

ving spelenderwijs kan worden verbeterd. Minister

groep 3 in omdat ze al niet aan de eisen van groep 2 hebben

Ouders die voor het eerst een kleuterlokaal binnenstappen,

Goorhuis: “In 1985 is de kleuterschool opgegaan in de lagere

Van Bijsterveldt (Onderwijs) hoopt dat deze kinderen

kunnen voldoen. Daar worden ze al faalangstig.”

zullen het gevoel hebben dat ze teruggaan naar hun jeugd.

school. Wat vroeger in groep 3 gebeurde, wordt nu al in groep 2

dankzij deze aanpak “een vliegende start in het basis-

Meijer: “Ik heb dat wel eens ‘De kleuter en de ratrace’

Een lokaal met tal van spelmaterialen, een huishoek, een water-

gedaan en ook al in groep 1. In de afgelopen twintig jaar heb-

onderwijs maken”. OCW trekt voor een periode van

genoemd. Het is presteren, presteren, presteren. En de ouders

hoek, een bouwhoek, kasten met prentenboeken. Een heus

ben we geleidelijk aan een verschoolsing zien optreden van het

4 jaar bijna 6 miljoen euro voor deze pilot uit.

gaan ook zo naar hun kind kijken. Het is een algemene

spelparadijs waar kinderen zich naar hartenlust kunnen uit

curriculum in groep 1 en 2. Er wordt sterk de nadruk gelegd

gedeelde cultuur van opschroeven, van zo vroeg mogelijk begin-

leven, zo lijkt het. Maar schijn bedriegt, zeggen dr. Wilna Meijer,

op cognitieve vaardigheden, aanvankelijk lezen en beginnende

nen, want dan kom je zo hoog mogelijk uit.”

als pedagoog werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen, en

geletterdheid en gecijferdheid, en dat gaat voorbij aan het

dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer, hoogleraar spraak- en taalstoor-

belang van de rol die het spel heeft bij het leren van het jonge

nissen bij kinderen aan het Universitair Medisch Centrum

kind.”

Maar kleuterklassen zien er toch nog steeds uit als vroeger?

Waar komt de verschoolsing van het peuter- en kleuter onderwijs vandaan?

Groningen (UMCG).

Meijer: “Het begint al bij de peuters in de voorschool, daar zijn

Meijer: “Ja, maar de inhoud van de aanpak is heel anders.

Goorhuis: “Uit economisch denken: het onderwijs kost zoveel,

Want de kleuterklas in de herinnering van de ouders, waarin het

programma’s voor lezen en taalontwikkeling. Dat wordt sys

Nu is het een programma. Kinderen worden stap voor stap door

en dat moet rendement opleveren. Er wordt geen rekening

vrije spel centraal stond, bestaat niet meer. In groep 1 begint

tematisch benaderd en niet meer aan het eigen vrije spel van de

leerlijnen geleid, en met toetsen wordt vastgesteld of inderdaad

gehouden met de eigenheid en de manier waarop jonge kinde-

voor de kleuters het basisonderwijs; ze zijn er vooral om te leren.

kinderen overgelaten. Kinderen gaan steeds langer naar school,

het beoogde leereffect is bereikt is. Die kleuterleidster van

ren leren. De creativiteit van peuters en kleuters wordt hun

En dat is Meijer en Goorhuis een doorn in het oog, omdat het

worden meer onderworpen aan instructies, toetsen, program-

vroeger is een docent geworden die een methode uitvoert.

afgenomen. Ze moeten met letters en cijfers bezig zijn. En dat

schadelijk is voor het kind. Goorhuis ziet het in haar praktijk in

magestuurd leren. Voorheen konden kleuters in vrijheid kiezen

Maar de eigen inbreng is minimaal, dat is ook de klacht van

heeft geen zin, weten we uit onderzoek. Het oefenen van lees-

het UMCG, waar ze wekelijks enkele tientallen kinderen onder-

welke activiteiten ze wilden doen. Nederland had vroeger echt

veel leerkrachten.” Een doel van een kleuteronderwijs is toch

gerelateerde vaardigheden in groep 1 en 2 heeft geen effect op

zoekt omdat er ernstige problemen zouden zijn. Maar doorgaans

een heel mooie kleuterschool, die draaide voortreffelijk.”

ook dat kinderen leren?

het leren lezen in groep 3. Als je kinderen goed wil leren lezen,



20

21

Tekst Emmanuel Naaijkens | Fotografie iStockphoto

dan moet je in groep 3 onmiddellijk een goede start maken met het leesproces, een goede methode kiezen en leeskilometers maken. Dat is de conclusie van al het onderzoek.” Meijer: “De verschoolsing komt vanuit de onderwijskundigen, sterk gepromoot ook door de Onderwijsraad. Beïnvloed door de wens, op zich heel prachtig, om de sociaaleconomische ongelijkheid te verkleinen. Men wil kinderen die niet van huis

De kleuter zit in een ratrace: het is presteren, presteren, presteren

uit Nederlands spreken, ook een goede start geven. Het is misschien geen leuke boodschap, maar het onderwijs kan die verschillen niet opheffen. Wie sociaal-economische rechtvaardigheid wil, moet op z’n minst ook andere politiek-economische middelen inzetten.”

De focus op voor- en vroegschoolse educatie (VVE) is bedoeld om te voorkomen dat met name allochtone kinderen een taalachterstand oplopen. Hoe pak je dat dan aan?

Het ontstaan van de basisschool Al in de jaren zeventig kwam het debat op gang over samen-

De Haagse politiek bivakkeert onder een glazen

Meijer: “Daarvoor geldt ook dat de natuurlijke taalontwikkeling

voeging van de kleuter- en lagere school. Aanleiding was onder

stolp, is al jaren de klacht in de publieke opinie.

in die rijke omgeving een beter startpunt is dan het beperkte

meer dat de overgang voor veel kinderen te groot was. Bij de

Bewindslieden, ambtenaren en Kamerleden weten

technisch gerichte taal-leesprogramma. Als kinderen in hun

start van de basisschool in 1985 waren er echter al kritische

niet wat er echt leeft in de samenleving. Ze heb-

fantasie of creativiteit worden aangesproken, gebruiken ze vrij

geluiden te horen. Zou het specifieke karakter van het kleuter-

ben geen goed zicht op wat de gevolgen zijn van

complexe taal, blijkt uit empirisch onderzoek. Juist in een

onderwijs niet worden aangetast? Die vrees leefde er ook in de

nieuwe regels die ze uitvaardigen.

instructiesituatie wordt dat gereduceerd.”

Tweede Kamer, zo bleek bij tussentijdse evaluaties van de

Om de kloof met de samenleving te verkleinen, is

Goorhuis: “Het is geen taalachterstand, maar een blootstellings-

nieuwe basisschool.

in juni 2009 het instrument van de internetcon-

achterstand. Die kinderen hebben op dat moment nog te weinig

Het CDA-Kamerlid Frissen zei in een debat in 1991 onder

sultatie gelanceerd. Vertegenwoordigers van

Nederlands geleerd, en als ze hun eigen taal goed spreken, dan

meer: “De CDA-fractie maakt zich ernstig zorgen over de

bedrijven en instellingen, maar zeker ook ‘gewone’

Geen verbazing

mag je dat geen taalachterstand noemen. Zet die kinderen vanaf

positie van het jonge kind in het basisonderwijs. Is het basis

burgers, kunnen via een vragenformulier op internet

Dat juist deze twee consultaties relatief gezien

dag één in een Nederlands sprekende omgeving en zorg ervoor

onderwijs er wel in geslaagd te bieden wat de kleuter nodig

hun opmerkingen plaatsen bij nieuwe wetgeving.

veel deelnemers trokken, wekt geen verbazing.

dat ze via het spel praten met andere kinderen. Dan hebben ze

heeft? Het ontwikkelingsniveau van ieder kind in iedere fase

De overheid hoopt dat dankzij deze expertise in

Het zijn allebei voorstellen die, op zijn zachtst

aan het einde van het jaar hun achterstand ingehaald.”

is in het geding. Is het onderwijs voor vele jonge kinderen niet

de samenleving de kwaliteit van de wetgeving

gezegd, omstreden zijn in het onderwijsveld.

te vakgericht geworden, terwijl door activiteiten als spelen,

toeneemt.

Dat valt ook op te maken uit de soms scherpe en

Er komen nu bij wijze van experiment zelfs startgroepen voor peuters als voorbereiding op de basisschool. Wordt jullie geluid wel gehoord?

werken en leren een onderlinge samenhang bevorderd zou

Het kabinet is tevreden over de mate waarin

venijnige reacties. Bijvoorbeeld van directeur

moeten worden?”

mensen tot nu toe gebruik hebben gemaakt van

Murko Greidanus van PCBS De Palm in Elim over

Ook SGP’er Van der Vlies constateerde bezorgd dat “het

de mogelijkheid om hun zegje te doen. Dus is

de eindtoets: “Het ministerie heeft een bepaalde

Meijer: “De Onderwijsraad begint nu toch ook vraagtekens te

kleuteronderwijs onder druk is te komen staan”.

besloten om de internetconsultatie een vaste plek

koers ingezet en gaat met oogkleppen op de rich-

plaatsen bij de doorwerking van de Cito Eindtoets op het hele

Kamerlid De Cloe (PvdA) wees in dat Kamerdebat op een

te geven in het wetgevingsproces, zij het selectief.

ting in die men gekozen heeft”. En directeur

basisonderwijs, bij het gevaar van toetstraining. Er is de

onderzoek onder schooldirecteuren. “Tachtig procent van de

Niet elk voorstel wordt aan het volk voor commen-

Henk Overeem van CNS De Meander in Ede over

Vereniging Jonge Kind, een florerende vereniging met mensen

directeuren heeft liever een leerkracht die een kleuteropleiding

taar voorgelegd.

Passend Onderwijs: “zeer dom voorstel. Insteek is

uit de praktijk, want het zijn vooral die mensen die hun stem

min of meer oude stijl heeft dan iemand van de pabo. Er staat

De voorstellen die ter raadpleging op internet wor-

weer niet onderwijskundig, maar economisch

moeten laten horen. In zowel het hbo als aan de universiteiten

bovendien […] in dat de meerderheid vindt dat de kleuter er

den gepubliceerd zijn inhoudelijk zeer gevarieerd.

denkend”.

zijn onderzoekers aan de slag die de verschoolsing ook zien en

eerder op achteruit is gegaan dan vooruit.”

Ze lopen uiteen van ‘Gassamenstelling en eisen

Directeur Tseard Kuperus van PCBS De Librije in

zij proberen samen een vuist te maken voor een verandering in

Toen ook werden er vraagtekens geplaatst bij de opleiding.

aan een gastoestel’ tot het ‘Diplomamodel in het

Gorredijk heeft in maart vorig jaar over de eind-

aanpak en cultuur van het onderwijs.”

De befaamde KLOS (opleiding voor kleuterleidsters) was in

mbo’, en van het ‘Europees bevel tot conservatoir

toets ook zijn stem laten horen. Hij kijkt er met

Goorhuis: “Aan Stenden Hogeschool is een lectoraat Early

1985 opgeheven. De pabo was de plek waar voortaan leer-

beslag’ tot ‘Onderwijswetten Friese taal’.

gemengde gevoelens op terug. “Op zich is internet

Childhood opgezet om te kijken in hoeverre je de kleuterperiode

krachten werden klaargestoomd, zonder specialisatie voor het

Op onderwijsgebied zijn er inmiddels acht con

consultatie een goed instrument, maar zoals er

ook in de opleiding aan de pabo weer een eigen profiel kunt

jonge kind. Die tekortkoming wordt de komende jaren overi-

sultaties gehouden. De raadpleging over de Friese

mee wordt omgegaan, is te vrijblijvend. Je weet

geven.”

gens opgeheven door invoering van gedifferentieerde afstudeer

taal leverde slechts vijf reacties op, inderdaad

niet wat er met je opmerkingen gebeurt. Ik was

Meijer: “Maar er is haast geboden, want als nu niet snel iets

richtingen op de pabo.

allemaal uit Friesland.

vooraf nogal sceptisch, en dat is achteraf niet

gebeurt dan is de deskundigheid verdwenen. De kleuterleidsters

Ruim een kwart eeuw na de start van de basisschool blijkt één

Wat deelname betreft was de wetgeving voor

verdwenen. Wat ik kwalijk vind, en dat heb ik ook

van vroeger die hun kennis en ervaring zouden kunnen over

probleem hardnekkig. Uit een steekproef van de Onderwijs

Passend Onderwijs een doorslaand succes.

aangegeven in de peiling, is dat kennelijk niet

dragen, zijn dan weg.”

inspectie in 2009/2010 blijkt dat 22% van de scholen er niet

Daar lieten dik tweeduizend mensen van zich

meer ter discussie stond óf die centrale eindtoets

horen. Een goede tweede was de consultatie over

er wel moet komen. Je mocht alleen reageren op

de invoering van de centrale eindtoets in het

de uitvoering.” Toch sluit hij niet uit dat hij een

basisonderwijs. Toen namen ongeveer 220

volgende keer weer meedoet. “We moeten

mensen (of organisaties) de moeite om achter de

Den Haag laten weten hoe wij er, als mensen in

computer te kruipen en hun mening in te tikken.

de praktijk, over denken.”

voldoende in slaagt om een doorgaande leerlijn tussen groep 1/2 en groep 3 te waarborgen.

‘Internetconsultatie nog te vrijblijvend’ De overheid zet sinds 2009 het internet in om burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties hun zegje te laten doen over wetsvoorstellen. Op onderwijsgebied zijn er inmiddels acht voorstellen ter consultatie voorgelegd. Het kabinet is positief over het instrument, maar deelnemers zijn verdeeld, blijkt uit reacties op de site www.internetconsultatie.nl.



20

21

Tekst Emmanuel Naaijkens | Fotografie iStockphoto

dan moet je in groep 3 onmiddellijk een goede start maken met het leesproces, een goede methode kiezen en leeskilometers maken. Dat is de conclusie van al het onderzoek.” Meijer: “De verschoolsing komt vanuit de onderwijskundigen, sterk gepromoot ook door de Onderwijsraad. Beïnvloed door de wens, op zich heel prachtig, om de sociaaleconomische ongelijkheid te verkleinen. Men wil kinderen die niet van huis

De kleuter zit in een ratrace: het is presteren, presteren, presteren

uit Nederlands spreken, ook een goede start geven. Het is misschien geen leuke boodschap, maar het onderwijs kan die verschillen niet opheffen. Wie sociaal-economische rechtvaardigheid wil, moet op z’n minst ook andere politiek-economische middelen inzetten.”

De focus op voor- en vroegschoolse educatie (VVE) is bedoeld om te voorkomen dat met name allochtone kinderen een taalachterstand oplopen. Hoe pak je dat dan aan?

Het ontstaan van de basisschool Al in de jaren zeventig kwam het debat op gang over samen-

De Haagse politiek bivakkeert onder een glazen

Meijer: “Daarvoor geldt ook dat de natuurlijke taalontwikkeling

voeging van de kleuter- en lagere school. Aanleiding was onder

stolp, is al jaren de klacht in de publieke opinie.

in die rijke omgeving een beter startpunt is dan het beperkte

meer dat de overgang voor veel kinderen te groot was. Bij de

Bewindslieden, ambtenaren en Kamerleden weten

technisch gerichte taal-leesprogramma. Als kinderen in hun

start van de basisschool in 1985 waren er echter al kritische

niet wat er echt leeft in de samenleving. Ze heb-

fantasie of creativiteit worden aangesproken, gebruiken ze vrij

geluiden te horen. Zou het specifieke karakter van het kleuter-

ben geen goed zicht op wat de gevolgen zijn van

complexe taal, blijkt uit empirisch onderzoek. Juist in een

onderwijs niet worden aangetast? Die vrees leefde er ook in de

nieuwe regels die ze uitvaardigen.

instructiesituatie wordt dat gereduceerd.”

Tweede Kamer, zo bleek bij tussentijdse evaluaties van de

Om de kloof met de samenleving te verkleinen, is

Goorhuis: “Het is geen taalachterstand, maar een blootstellings-

nieuwe basisschool.

in juni 2009 het instrument van de internetcon-

achterstand. Die kinderen hebben op dat moment nog te weinig

Het CDA-Kamerlid Frissen zei in een debat in 1991 onder

sultatie gelanceerd. Vertegenwoordigers van

Nederlands geleerd, en als ze hun eigen taal goed spreken, dan

meer: “De CDA-fractie maakt zich ernstig zorgen over de

bedrijven en instellingen, maar zeker ook ‘gewone’

Geen verbazing

mag je dat geen taalachterstand noemen. Zet die kinderen vanaf

positie van het jonge kind in het basisonderwijs. Is het basis

burgers, kunnen via een vragenformulier op internet

Dat juist deze twee consultaties relatief gezien

dag één in een Nederlands sprekende omgeving en zorg ervoor

onderwijs er wel in geslaagd te bieden wat de kleuter nodig

hun opmerkingen plaatsen bij nieuwe wetgeving.

veel deelnemers trokken, wekt geen verbazing.

dat ze via het spel praten met andere kinderen. Dan hebben ze

heeft? Het ontwikkelingsniveau van ieder kind in iedere fase

De overheid hoopt dat dankzij deze expertise in

Het zijn allebei voorstellen die, op zijn zachtst

aan het einde van het jaar hun achterstand ingehaald.”

is in het geding. Is het onderwijs voor vele jonge kinderen niet

de samenleving de kwaliteit van de wetgeving

gezegd, omstreden zijn in het onderwijsveld.

te vakgericht geworden, terwijl door activiteiten als spelen,

toeneemt.

Dat valt ook op te maken uit de soms scherpe en

Er komen nu bij wijze van experiment zelfs startgroepen voor peuters als voorbereiding op de basisschool. Wordt jullie geluid wel gehoord?

werken en leren een onderlinge samenhang bevorderd zou

Het kabinet is tevreden over de mate waarin

venijnige reacties. Bijvoorbeeld van directeur

moeten worden?”

mensen tot nu toe gebruik hebben gemaakt van

Murko Greidanus van PCBS De Palm in Elim over

Ook SGP’er Van der Vlies constateerde bezorgd dat “het

de mogelijkheid om hun zegje te doen. Dus is

de eindtoets: “Het ministerie heeft een bepaalde

Meijer: “De Onderwijsraad begint nu toch ook vraagtekens te

kleuteronderwijs onder druk is te komen staan”.

besloten om de internetconsultatie een vaste plek

koers ingezet en gaat met oogkleppen op de rich-

plaatsen bij de doorwerking van de Cito Eindtoets op het hele

Kamerlid De Cloe (PvdA) wees in dat Kamerdebat op een

te geven in het wetgevingsproces, zij het selectief.

ting in die men gekozen heeft”. En directeur

basisonderwijs, bij het gevaar van toetstraining. Er is de

onderzoek onder schooldirecteuren. “Tachtig procent van de

Niet elk voorstel wordt aan het volk voor commen-

Henk Overeem van CNS De Meander in Ede over

Vereniging Jonge Kind, een florerende vereniging met mensen

directeuren heeft liever een leerkracht die een kleuteropleiding

taar voorgelegd.

Passend Onderwijs: “zeer dom voorstel. Insteek is

uit de praktijk, want het zijn vooral die mensen die hun stem

min of meer oude stijl heeft dan iemand van de pabo. Er staat

De voorstellen die ter raadpleging op internet wor-

weer niet onderwijskundig, maar economisch

moeten laten horen. In zowel het hbo als aan de universiteiten

bovendien […] in dat de meerderheid vindt dat de kleuter er

den gepubliceerd zijn inhoudelijk zeer gevarieerd.

denkend”.

zijn onderzoekers aan de slag die de verschoolsing ook zien en

eerder op achteruit is gegaan dan vooruit.”

Ze lopen uiteen van ‘Gassamenstelling en eisen

Directeur Tseard Kuperus van PCBS De Librije in

zij proberen samen een vuist te maken voor een verandering in

Toen ook werden er vraagtekens geplaatst bij de opleiding.

aan een gastoestel’ tot het ‘Diplomamodel in het

Gorredijk heeft in maart vorig jaar over de eind-

aanpak en cultuur van het onderwijs.”

De befaamde KLOS (opleiding voor kleuterleidsters) was in

mbo’, en van het ‘Europees bevel tot conservatoir

toets ook zijn stem laten horen. Hij kijkt er met

Goorhuis: “Aan Stenden Hogeschool is een lectoraat Early

1985 opgeheven. De pabo was de plek waar voortaan leer-

beslag’ tot ‘Onderwijswetten Friese taal’.

gemengde gevoelens op terug. “Op zich is internet

Childhood opgezet om te kijken in hoeverre je de kleuterperiode

krachten werden klaargestoomd, zonder specialisatie voor het

Op onderwijsgebied zijn er inmiddels acht con

consultatie een goed instrument, maar zoals er

ook in de opleiding aan de pabo weer een eigen profiel kunt

jonge kind. Die tekortkoming wordt de komende jaren overi-

sultaties gehouden. De raadpleging over de Friese

mee wordt omgegaan, is te vrijblijvend. Je weet

geven.”

gens opgeheven door invoering van gedifferentieerde afstudeer

taal leverde slechts vijf reacties op, inderdaad

niet wat er met je opmerkingen gebeurt. Ik was

Meijer: “Maar er is haast geboden, want als nu niet snel iets

richtingen op de pabo.

allemaal uit Friesland.

vooraf nogal sceptisch, en dat is achteraf niet

gebeurt dan is de deskundigheid verdwenen. De kleuterleidsters

Ruim een kwart eeuw na de start van de basisschool blijkt één

Wat deelname betreft was de wetgeving voor

verdwenen. Wat ik kwalijk vind, en dat heb ik ook

van vroeger die hun kennis en ervaring zouden kunnen over

probleem hardnekkig. Uit een steekproef van de Onderwijs

Passend Onderwijs een doorslaand succes.

aangegeven in de peiling, is dat kennelijk niet

dragen, zijn dan weg.”

inspectie in 2009/2010 blijkt dat 22% van de scholen er niet

Daar lieten dik tweeduizend mensen van zich

meer ter discussie stond óf die centrale eindtoets

horen. Een goede tweede was de consultatie over

er wel moet komen. Je mocht alleen reageren op

de invoering van de centrale eindtoets in het

de uitvoering.” Toch sluit hij niet uit dat hij een

basisonderwijs. Toen namen ongeveer 220

volgende keer weer meedoet. “We moeten

mensen (of organisaties) de moeite om achter de

Den Haag laten weten hoe wij er, als mensen in

computer te kruipen en hun mening in te tikken.

de praktijk, over denken.”

voldoende in slaagt om een doorgaande leerlijn tussen groep 1/2 en groep 3 te waarborgen.

‘Internetconsultatie nog te vrijblijvend’ De overheid zet sinds 2009 het internet in om burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties hun zegje te laten doen over wetsvoorstellen. Op onderwijsgebied zijn er inmiddels acht voorstellen ter consultatie voorgelegd. Het kabinet is positief over het instrument, maar deelnemers zijn verdeeld, blijkt uit reacties op de site www.internetconsultatie.nl.

Bespuugd en uitgescholden

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Ruben Schipper

22

In debat

Agressie op school

Bespuugd en uitgescholden Agressie en geweld – welke school krijgt er niet mee te maken? In een ledenpeiling van de Besturenraad lieten ruim 120 schoolleiders zich daar over uit, soms in onthutsende bewoordingen. Moet docenten dan alles maar accepteren? Nee, zo klinkt het krachtig aan een opmerkelijk lege ronde tafel. “Ik heb nooit op een diploma van een leerkracht zien staan: Ik ben ook opgeleid om bespuugd, uitgescholden of in elkaar geslagen te worden.”

23


Kennelijk is het lastiger om in alle openbaarheid

aangekondigd. In het protocol voor lesbezoeken

over het onderwerp te spreken. Bovendien is er op

staat nu dat een klas daarover altijd vooraf moet

het laatste moment een aantal afzeggingen.

worden ingelicht. Daarnaast heeft het complete

Daardoor zitten er uiteindelijk maar twee school-

docententeam de training ‘Omgaan met verschil-

leiders aan tafel, van wie er een al enige tijd met

len’ van de VO-raad gevolgd. “Dat betekent dat

pensioen is. Naast hen schuiven twee vertegen-

we vijf dagen lang getraind zijn op het gebied van

woordigers aan van het ministerie van

klassenmanagement: Hoe zorg je dat je als docent

Binnenlandse Zaken, dat via het programma

voorspelbaar bent, zodat er geen onvoorspelbare

Veilige Publieke Taak sinds 2007 agressie en

dingen in de klas gebeuren.”

geweld tegen mensen met een publieke functie probeert in te dammen.

Heel veel waard Sjaak Krombeen geeft leiding aan het programma

Zonder toeters en bellen

Veilige Publieke Taak. “Onderwijs is een van de

Anco van Moolenbroek is directeur van De Passie

sectoren die we in beeld hebben”, zegt hij. Van de

in Utrecht, een van de vier scholen voor voort

leerkrachten in het basisonderwijs heeft 47 procent

gezet onderwijs op evangelische grondslag.

te maken met een vorm van ongewenst gedrag,

Hij begrijpt de terughoudendheid van zijn collega-

verbaal of fysiek. Voor het voortgezet onderwijs ligt

schoolleiders wel. Zelf staat hij ook niet te trap-

dat percentage iets hoger. In andere publieke

pelen om uit de school te klappen over zaken die

sectoren – openbaar vervoer, gezondheidszorg

mogelijk als ‘vuile was’ bestempeld worden.

of politie – vallen de cijfers nog ongunstiger uit.

Tegelijkertijd is het volgens hem juist belangrijk

In 2007 is voor het eerst gericht onderzoek

om er wel open over te zijn. De meeste scholen

gedaan naar agressie en geweld tegen werk

krijgen er immers mee te maken.

nemers met een publieke taak. De onderzoekers

Zo speelde er op zijn eigen school tegelijk met

keken daarbij naar verschillende vormen van

‘Nieuwegein’ een vergelijkbare kwestie: een leer-

geweld: verbaal of fysiek, discriminatie of

ling maakte stennis in de les en weigerde na

(seksuele) intimidatie. Er kwam uit dat twee op de

diverse waarschuwingen het lokaal uit te gaan.

drie werknemers met een publieke taak (66 pro-

“Daarop werd hij op een fysieke manier de klas

cent) te maken had met agressie en geweld. Bij de

uitgezet. Dat heeft heel veel commotie teweeg

laatste meting, van vorig jaar, was dat percentage

Het rumoer was groot, toen enkele maanden

moet omgaan. De Besturenraad vroeg school

gebracht, ook bij de jongen, omdat hij niet goed

gezakt naar 59 procent. “Een afname van 7 pro-

geleden een docent van het Anna van Rijn College

leiders naar hun mening en ervaringen. De oproep

begreep waarom het gebeurde. Het was duidelijk

cent. Omgerekend betekent dat: 40.000 mensen

in Nieuwegein drie uur lang werd vastgehouden

leverde een stortvloed aan reacties op, wellicht

dat mijn collega het niet had moeten doen.”

die geen agressie hebben ervaren, oftewel 40.000

op een politiebureau. De leerkracht had een

omdat scholen hun ervaringen anoniem konden

Het leidde tot een klacht, maar vervolgens ook

werknemers die gewoon hun werk hebben kunnen

13-jarige jongen vastgepakt en op de gang gezet.

melden. De herkenning met ‘Nieuwegein’ is groot,

tot een aangifte door de moeder van de jongen.

uitoefenen. Dat is me heel veel waard.”

Dat gebeurde volgens de school nadat de leerling

zo blijkt uit de inventarisatie. “Leerling met grote

De politie ging daarbij een stuk omzichtiger te

Het programma heeft een sterk ‘dadergerichte’

zeker tien keer was gevraagd het lokaal te verlaten

gedragsproblemen schopt juf in de buik. Vader

werk dan in Nieuwegein. “We hebben geboft, mijn

aanpak. De dader moet altijd een reactie op zijn

wegens een vechtpartij. De vader van de jongen

rechtvaardigt het gedrag en is heel boos als de

collega is niet met toeters en bellen uit de klas

onaangepaste gedrag krijgen. Soms volgt ook

was zo boos over de gang van zaken dat hij aan-

leerling geschorst wordt.”

gehaald. Desondanks is het allemaal heel span-

aangifte of wordt de schade op hem verhaald.

gifte van mishandeling deed.

Een andere schoolleider meldt: “Leraar zei iets

nend geweest. Het hakte erin, bij leerlingen en

Daarnaast legt het programma grote nadruk op de

De onderwijswereld was in rep en roer, maar ook

tegen leerling over onaangepast gedrag. Leerling

collega’s, maar ook bij mezelf. Ik heb er veel tijd

rol van de werkgever. Is er een duidelijke norm?

daarbuiten spraken velen schande van het optre-

trommelt via telefoon familie op die de school

aan moeten besteden om de zaak in goede banen

Worden incidenten geregistreerd en gemeld?

den van de politie. En van de vader. De Tweede

binnenstuift. Gelukkig net geen politie.” Een collega

te leiden.

Wordt er in opleidingen rekening gehouden met

Kamer reageerde, de minister bemoeide zich

van een kleine dorpsschool schrijft over een leer-

Het incident leidde ook tot een aanpassing van

het signaleren of voorkomen van onaangepast

ermee. Het Openbaar Ministerie verklaarde ver

ling die van de school niet, maar van zijn vader

een van de protocollen. De jongen was namelijk

gedrag? En is er goede nazorg voor de werkne-

volgens dat de docent niet vastgezet had mogen

wel een mobiel in de klas mag gebruiken: “Als ik

onrustig geworden, omdat er een docent voor een

mers die zijn bedreigd, bespuugd of toegetakeld?

worden. De politie was het daarmee eens en bood

de mobiel zou afnemen, zou vader al mijn vingers

lesbezoek was binnengekomen. Dat was niet

De impact daarvan is namelijk enorm, weet

leraar en school haar excuses aan. “De korps

breken.” En uit de grote stad komt het bericht dat

Krombeen, zelf oud-politieman, maar al te goed.

leiding betreurt de impact die deze situatie heeft

een schoolbestuur persoonsbescherming moest

“Laat ik duidelijk zijn: als je in aanraking komt

op alle betrokkenen”, luidde de boodschap.

inschakelen na dreigementen van – alweer – een

Waarna iedereen weer kon overgaan tot de orde

vader. “Dit is één voorbeeld van een lange rij

Van boven naar beneden:

soms zelfs heel grondig. Die leerkracht van jouw

van de dag.

incidenten in zeventien jaar onderwijs geven in

Anko van Mooienbroek

school”, zegt hij in de richting van Anco van

Den Haag.”

Sjaak Krombeen

Moolenbroek, “heeft ongetwijfeld een paar nach-

Vader is heel boos

Alle reden voor SBM om ook een rondetafel

Maaike Waterreus

ten niet lekker geslapen. En als hij nu een klas

Ondertussen was er wel een discussie aange

gesprek aan de materie te wijden. Opmerkelijk

Niek Teerds

lokaal binnenstapt met een camera, doet hij dat

zwengeld over de vraag hoe een leraar of een

genoeg is de animo nu een stuk geringer.

Wout Neutel

met een ander gevoel dan vroeger.”

school met onaangepast gedrag van leerlingen

met agressie en geweld, verandert dat je leven,


Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Ruben Schipper

22

In debat

Agressie op school

Bespuugd en uitgescholden Agressie en geweld – welke school krijgt er niet mee te maken? In een ledenpeiling van de Besturenraad lieten ruim 120 schoolleiders zich daar over uit, soms in onthutsende bewoordingen. Moet docenten dan alles maar accepteren? Nee, zo klinkt het krachtig aan een opmerkelijk lege ronde tafel. “Ik heb nooit op een diploma van een leerkracht zien staan: Ik ben ook opgeleid om bespuugd, uitgescholden of in elkaar geslagen te worden.”

23


Kennelijk is het lastiger om in alle openbaarheid

aangekondigd. In het protocol voor lesbezoeken

over het onderwerp te spreken. Bovendien is er op

staat nu dat een klas daarover altijd vooraf moet

het laatste moment een aantal afzeggingen.

worden ingelicht. Daarnaast heeft het complete

Daardoor zitten er uiteindelijk maar twee school-

docententeam de training ‘Omgaan met verschil-

leiders aan tafel, van wie er een al enige tijd met

len’ van de VO-raad gevolgd. “Dat betekent dat

pensioen is. Naast hen schuiven twee vertegen-

we vijf dagen lang getraind zijn op het gebied van

woordigers aan van het ministerie van

klassenmanagement: Hoe zorg je dat je als docent

Binnenlandse Zaken, dat via het programma

voorspelbaar bent, zodat er geen onvoorspelbare

Veilige Publieke Taak sinds 2007 agressie en

dingen in de klas gebeuren.”

geweld tegen mensen met een publieke functie probeert in te dammen.

Heel veel waard Sjaak Krombeen geeft leiding aan het programma

Zonder toeters en bellen

Veilige Publieke Taak. “Onderwijs is een van de

Anco van Moolenbroek is directeur van De Passie

sectoren die we in beeld hebben”, zegt hij. Van de

in Utrecht, een van de vier scholen voor voort

leerkrachten in het basisonderwijs heeft 47 procent

gezet onderwijs op evangelische grondslag.

te maken met een vorm van ongewenst gedrag,

Hij begrijpt de terughoudendheid van zijn collega-

verbaal of fysiek. Voor het voortgezet onderwijs ligt

schoolleiders wel. Zelf staat hij ook niet te trap-

dat percentage iets hoger. In andere publieke

pelen om uit de school te klappen over zaken die

sectoren – openbaar vervoer, gezondheidszorg

mogelijk als ‘vuile was’ bestempeld worden.

of politie – vallen de cijfers nog ongunstiger uit.

Tegelijkertijd is het volgens hem juist belangrijk

In 2007 is voor het eerst gericht onderzoek

om er wel open over te zijn. De meeste scholen

gedaan naar agressie en geweld tegen werk

krijgen er immers mee te maken.

nemers met een publieke taak. De onderzoekers

Zo speelde er op zijn eigen school tegelijk met

keken daarbij naar verschillende vormen van

‘Nieuwegein’ een vergelijkbare kwestie: een leer-

geweld: verbaal of fysiek, discriminatie of

ling maakte stennis in de les en weigerde na

(seksuele) intimidatie. Er kwam uit dat twee op de

diverse waarschuwingen het lokaal uit te gaan.

drie werknemers met een publieke taak (66 pro-

“Daarop werd hij op een fysieke manier de klas

cent) te maken had met agressie en geweld. Bij de

uitgezet. Dat heeft heel veel commotie teweeg

laatste meting, van vorig jaar, was dat percentage

Het rumoer was groot, toen enkele maanden

moet omgaan. De Besturenraad vroeg school

gebracht, ook bij de jongen, omdat hij niet goed

gezakt naar 59 procent. “Een afname van 7 pro-

geleden een docent van het Anna van Rijn College

leiders naar hun mening en ervaringen. De oproep

begreep waarom het gebeurde. Het was duidelijk

cent. Omgerekend betekent dat: 40.000 mensen

in Nieuwegein drie uur lang werd vastgehouden

leverde een stortvloed aan reacties op, wellicht

dat mijn collega het niet had moeten doen.”

die geen agressie hebben ervaren, oftewel 40.000

op een politiebureau. De leerkracht had een

omdat scholen hun ervaringen anoniem konden

Het leidde tot een klacht, maar vervolgens ook

werknemers die gewoon hun werk hebben kunnen

13-jarige jongen vastgepakt en op de gang gezet.

melden. De herkenning met ‘Nieuwegein’ is groot,

tot een aangifte door de moeder van de jongen.

uitoefenen. Dat is me heel veel waard.”

Dat gebeurde volgens de school nadat de leerling

zo blijkt uit de inventarisatie. “Leerling met grote

De politie ging daarbij een stuk omzichtiger te

Het programma heeft een sterk ‘dadergerichte’

zeker tien keer was gevraagd het lokaal te verlaten

gedragsproblemen schopt juf in de buik. Vader

werk dan in Nieuwegein. “We hebben geboft, mijn

aanpak. De dader moet altijd een reactie op zijn

wegens een vechtpartij. De vader van de jongen

rechtvaardigt het gedrag en is heel boos als de

collega is niet met toeters en bellen uit de klas

onaangepaste gedrag krijgen. Soms volgt ook

was zo boos over de gang van zaken dat hij aan-

leerling geschorst wordt.”

gehaald. Desondanks is het allemaal heel span-

aangifte of wordt de schade op hem verhaald.

gifte van mishandeling deed.

Een andere schoolleider meldt: “Leraar zei iets

nend geweest. Het hakte erin, bij leerlingen en

Daarnaast legt het programma grote nadruk op de

De onderwijswereld was in rep en roer, maar ook

tegen leerling over onaangepast gedrag. Leerling

collega’s, maar ook bij mezelf. Ik heb er veel tijd

rol van de werkgever. Is er een duidelijke norm?

daarbuiten spraken velen schande van het optre-

trommelt via telefoon familie op die de school

aan moeten besteden om de zaak in goede banen

Worden incidenten geregistreerd en gemeld?

den van de politie. En van de vader. De Tweede

binnenstuift. Gelukkig net geen politie.” Een collega

te leiden.

Wordt er in opleidingen rekening gehouden met

Kamer reageerde, de minister bemoeide zich

van een kleine dorpsschool schrijft over een leer-

Het incident leidde ook tot een aanpassing van

het signaleren of voorkomen van onaangepast

ermee. Het Openbaar Ministerie verklaarde ver

ling die van de school niet, maar van zijn vader

een van de protocollen. De jongen was namelijk

gedrag? En is er goede nazorg voor de werkne-

volgens dat de docent niet vastgezet had mogen

wel een mobiel in de klas mag gebruiken: “Als ik

onrustig geworden, omdat er een docent voor een

mers die zijn bedreigd, bespuugd of toegetakeld?

worden. De politie was het daarmee eens en bood

de mobiel zou afnemen, zou vader al mijn vingers

lesbezoek was binnengekomen. Dat was niet

De impact daarvan is namelijk enorm, weet

leraar en school haar excuses aan. “De korps

breken.” En uit de grote stad komt het bericht dat

Krombeen, zelf oud-politieman, maar al te goed.

leiding betreurt de impact die deze situatie heeft

een schoolbestuur persoonsbescherming moest

“Laat ik duidelijk zijn: als je in aanraking komt

op alle betrokkenen”, luidde de boodschap.

inschakelen na dreigementen van – alweer – een

Waarna iedereen weer kon overgaan tot de orde

vader. “Dit is één voorbeeld van een lange rij

Van boven naar beneden:

soms zelfs heel grondig. Die leerkracht van jouw

van de dag.

incidenten in zeventien jaar onderwijs geven in

Anko van Mooienbroek

school”, zegt hij in de richting van Anco van

Den Haag.”

Sjaak Krombeen

Moolenbroek, “heeft ongetwijfeld een paar nach-

Vader is heel boos

Alle reden voor SBM om ook een rondetafel

Maaike Waterreus

ten niet lekker geslapen. En als hij nu een klas

Ondertussen was er wel een discussie aange

gesprek aan de materie te wijden. Opmerkelijk

Niek Teerds

lokaal binnenstapt met een camera, doet hij dat

zwengeld over de vraag hoe een leraar of een

genoeg is de animo nu een stuk geringer.

Wout Neutel

met een ander gevoel dan vroeger.”

school met onaangepast gedrag van leerlingen

met agressie en geweld, verandert dat je leven,


Medewerker aan het woord

24

Relatie onder druk

Klinkklare nonsens, zoiets hoort nóóit bij je vak.

vaker te bont maakt, nodigt de school ouders uit.

In vergelijking met andere publieke sectoren

We hebben met z’n allen in de maatschappij dit

“Vorige week nog hadden we een rondetafel

zit het onderwijs “in de middenmoot”, zegt

klimaat laten ontstaan. Daar heeft ook de over-

gesprek met zeven jongens uit mavo 3 waar we

Krombeen. “De getallen springen er niet echt

heid aan bijgedragen. Als in het verleden een leer-

maar geen vat op kunnen krijgen. Samen met pa

bovenuit.” Wat hem wel opvalt, is dat scholen

kracht bij de politie meldde dat hij door Jantje of

en ma. Dan kijken we elkaar anderhalf uur in de

vaak achterwege laten een reactie te geven

Pietje was beledigd, dan dacht de agent van

ogen. Er komen dingen op tafel waarbij we soms

aan de ouders van een leerling die zich heeft

dienst: moet ik die aangifte echt gaan opnemen?

even moeten slikken. Maar aan het eind zetten we

misdragen. “Daar zien we een zekere terug-

Kom op, niet zeuren, een beetje dikke huid alsje-

er een streep onder en zeggen we dat we het anders

houdendheid, omdat de relatie met ouders

blieft. Die fase hebben we inmiddels achter de

gaan doen. Heel vruchtbaar en constructief.”

onder druk kan komen te staan.”

rug. De norm is nu: agressie en geweld accep

Zoals de leerkrachten hun leerlingen aanspreken,

Schroom is er ook als onderwijsinstellingen

teren we niet, ook belediging niet. Daar doen we

zo zullen ze ook elkaar moeten aanspreken, zegt

wordt gevraagd mee te werken aan bijvoor-

dus gewoon aangifte van.”

de directeur van De Passie. “Maar ik verwacht

in de eigen sector. “Heeft dat geen negatieve

Mis met schoolcultuur

op hun gedrag. Daarom zijn we begonnen met

gevolgen voor onze plek op de arbeidsmarkt?

Ook Anco van Moolenbroek kan zich moeilijk

leerlingsurveillance. Een van de grootste proble-

Krijgen we dan nog wel genoeg aanwas?

voorstellen dat leerkrachten hun mond houden

men is dat we elkaar niet durven aanspreken.

Schaden we het imago van het onderwijs niet?”

over belediging of bedreiging. “Als dat zo is, is er

Dat is een kwestie van angst. En angst kan leiden

Krombeen begrijpt die angst niet. “Je kunt als

iets mis met je schoolcultuur. Je moet je als leer-

tot agressie.”

school juist laten zien hoe veilig je bent en

kracht veilig kunnen voelen, ook voor collega’s.

Veiligheid moet je niet zozeer zoeken in detectie-

hoe goed je zaken voor je werknemers hebt

En je moet ook fouten kunnen maken. Als er

poortjes en kluiscontrole, stelt Van Moolenbroek.

geregeld. Als er iets gebeurt op school kun je

sprake is van schaamte, zou dat ernstig zijn.

“Agressief gedrag is een reactie op iets anders, op

daar beter open en eerlijk over zijn, ook in de

Ik merk het bij mij op school niet.”

een teveel aan prikkels bijvoorbeeld. Je kunt dus

richting van ouders. Praat er met elkaar over

Wanneer leerlingen in de fout gaan, krijgen hun

beter op zoek gaan naar wat agressief gedrag in je

op ouderavonden. Geef aan hoe je als school

ouders dat te horen. Als evangelische school is

school veroorzaakt. Dat kan, heel simpel, al een

omgaat met agressie en geweld en geef aan

De Passie gezegend met constructieve en loyale

ongezellige aula zijn, waarin veel troep gemaakt

waar de grens ligt. Een krachtig, helder

ouders. Dat wil niet zeggen dat ze alles slikken.

wordt. Zorg voor gezelligheid en wat meer licht en

beleid.”

“Als het over hun eigen kind gaat, wordt het toch

lucht – dat draagt allemaal bij aan een gezond

vaak een ander verhaal.” Ook op zijn school

schoolklimaat.”

De werkelijkheid is weerbarstiger, werpt

stormt weleens een vader binnen die wil weten

Wout Neutel op, adviseur bij de Besturenraad.

hoe zijn zoon is bejegend. En als die zoon het

Niet alleen de scholen zijn huiverig om al te krachten lopen niet graag te koop met wat hen in de klas soms – letterlijk of figuurlijk – naar het hoofd wordt gesmeten. Vaak laten

25

Tekst Guido de Bruin | Fotografie Ruben Schipper

ook dat leerlingen onderling elkaar aanspreken

beeld een campagne tegen agressie en geweld

open over agressie en geweld te zijn. Ook leer-


Agressie en Geweld op school voorkomen? Doe mee met “Mijn school = Veilige school!”

zij melding aan een leidinggevende achter-

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zet zich, met het

wege. “Misschien uit schaamte omdat hun

programma Veilige Publieke Taak, in om agressie en geweld op scholen te voorkomen

gezag daarmee ter discussie staat? Of omdat

en verminderen. Dit lukt echter niet zonder uw hulp.

het er nou eenmaal bij hoort?”

Samen met schoolleiders werkt de werkgroep Mijn school = Veilige school! graag

Sjaak Krombeen reageert geprikkeld: “Nou, ik

ideeën uit die bijdragen aan het voorkomen van agressie en geweld op school, zoals

heb nooit op een diploma van een leerkracht

het inrichten van de school. Deze uitwerking bieden wij werkgevers van scholen aan.

zien staan: Ik ben ook opgeleid om bespuugd,

Het ministerie zoekt nog schoolleiders die mee willen denken. Bent u geïnteresseerd

uitgescholden of in elkaar geslagen te worden.

en wilt u deel uitmaken van deze werkgroep, neemt u dan voor 1 mei 2012 contact op met Maaike Waterreus, E [email protected].

René van der Mark, conciërge Johannes Fontanus College in Barneveld (mavohavo-vwo, 2600 leerlingen) “Ik werk hier nu dertien jaar en heb de school steeds groter zien worden. Nu vind ik de school wel groot genoeg. De drukte tijdens de leswisselingen is enorm toegenomen.Ik heb een goed contact met de leerlingen. Ik kan goed met jongelui opschieten. Daar heb je humor voor nodig – je moet af en toe een geintje kunnen maken. En zelf altijd vrolijk blijven. Soms moet ik natuurlijk wel even laten zien wie ik ben. Als leerlingen bij elkaar in een lokaal zitten voor het strafcorvee, zeg ik soms: ‘En nou is het afgelopen, allemaal stil zijn’. Als het nodig is, stuur ik er wel eens een uit. Een strenge school? Dat valt wel mee, als je je aan de regels houdt. Ik zou zeggen: streng maar rechtvaardig. Veel leerlingen zie je trouwens nooit bij het strafcorvee. Het zijn altijd dezelfden. Dat dit een christelijke school is, merk je vooral aan de bidbel. Als die gaat, wordt er gebeden voor het eten. En als ik leerlingen hoor vloeken, zeg ik er wat van. Want dat kan hier natuurlijk niet.”



24

Relatie onder druk

Klinkklare nonsens, zoiets hoort nóóit bij je vak.

vaker te bont maakt, nodigt de school ouders uit.

In vergelijking met andere publieke sectoren

We hebben met z’n allen in de maatschappij dit

“Vorige week nog hadden we een rondetafel

zit het onderwijs “in de middenmoot”, zegt

klimaat laten ontstaan. Daar heeft ook de over-

gesprek met zeven jongens uit mavo 3 waar we

Krombeen. “De getallen springen er niet echt

heid aan bijgedragen. Als in het verleden een leer-

maar geen vat op kunnen krijgen. Samen met pa

bovenuit.” Wat hem wel opvalt, is dat scholen

kracht bij de politie meldde dat hij door Jantje of

en ma. Dan kijken we elkaar anderhalf uur in de

vaak achterwege laten een reactie te geven

Pietje was beledigd, dan dacht de agent van

ogen. Er komen dingen op tafel waarbij we soms

aan de ouders van een leerling die zich heeft

dienst: moet ik die aangifte echt gaan opnemen?

even moeten slikken. Maar aan het eind zetten we

misdragen. “Daar zien we een zekere terug-

Kom op, niet zeuren, een beetje dikke huid alsje-

er een streep onder en zeggen we dat we het anders

houdendheid, omdat de relatie met ouders

blieft. Die fase hebben we inmiddels achter de

gaan doen. Heel vruchtbaar en constructief.”

onder druk kan komen te staan.”

rug. De norm is nu: agressie en geweld accep

Zoals de leerkrachten hun leerlingen aanspreken,

Schroom is er ook als onderwijsinstellingen

teren we niet, ook belediging niet. Daar doen we

zo zullen ze ook elkaar moeten aanspreken, zegt

wordt gevraagd mee te werken aan bijvoor-

dus gewoon aangifte van.”

de directeur van De Passie. “Maar ik verwacht

in de eigen sector. “Heeft dat geen negatieve

Mis met schoolcultuur

op hun gedrag. Daarom zijn we begonnen met

gevolgen voor onze plek op de arbeidsmarkt?

Ook Anco van Moolenbroek kan zich moeilijk

leerlingsurveillance. Een van de grootste proble-

Krijgen we dan nog wel genoeg aanwas?

voorstellen dat leerkrachten hun mond houden

men is dat we elkaar niet durven aanspreken.

Schaden we het imago van het onderwijs niet?”

over belediging of bedreiging. “Als dat zo is, is er

Dat is een kwestie van angst. En angst kan leiden

Krombeen begrijpt die angst niet. “Je kunt als

iets mis met je schoolcultuur. Je moet je als leer-

tot agressie.”

school juist laten zien hoe veilig je bent en

kracht veilig kunnen voelen, ook voor collega’s.

Veiligheid moet je niet zozeer zoeken in detectie-

hoe goed je zaken voor je werknemers hebt

En je moet ook fouten kunnen maken. Als er

poortjes en kluiscontrole, stelt Van Moolenbroek.

geregeld. Als er iets gebeurt op school kun je

sprake is van schaamte, zou dat ernstig zijn.

“Agressief gedrag is een reactie op iets anders, op

daar beter open en eerlijk over zijn, ook in de

Ik merk het bij mij op school niet.”

een teveel aan prikkels bijvoorbeeld. Je kunt dus

richting van ouders. Praat er met elkaar over

Wanneer leerlingen in de fout gaan, krijgen hun

beter op zoek gaan naar wat agressief gedrag in je

op ouderavonden. Geef aan hoe je als school

ouders dat te horen. Als evangelische school is

school veroorzaakt. Dat kan, heel simpel, al een

omgaat met agressie en geweld en geef aan

De Passie gezegend met constructieve en loyale

ongezellige aula zijn, waarin veel troep gemaakt

waar de grens ligt. Een krachtig, helder

ouders. Dat wil niet zeggen dat ze alles slikken.

wordt. Zorg voor gezelligheid en wat meer licht en

beleid.”

“Als het over hun eigen kind gaat, wordt het toch

lucht – dat draagt allemaal bij aan een gezond

vaak een ander verhaal.” Ook op zijn school

schoolklimaat.”

De werkelijkheid is weerbarstiger, werpt

stormt weleens een vader binnen die wil weten

Wout Neutel op, adviseur bij de Besturenraad.

hoe zijn zoon is bejegend. En als die zoon het

Niet alleen de scholen zijn huiverig om al te krachten lopen niet graag te koop met wat hen in de klas soms – letterlijk of figuurlijk – naar het hoofd wordt gesmeten. Vaak laten

25

Tekst Guido de Bruin | Fotografie Ruben Schipper

ook dat leerlingen onderling elkaar aanspreken

beeld een campagne tegen agressie en geweld

open over agressie en geweld te zijn. Ook leer-


Agressie en Geweld op school voorkomen? Doe mee met “Mijn school = Veilige school!”

zij melding aan een leidinggevende achter-

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zet zich, met het

wege. “Misschien uit schaamte omdat hun

programma Veilige Publieke Taak, in om agressie en geweld op scholen te voorkomen

gezag daarmee ter discussie staat? Of omdat

en verminderen. Dit lukt echter niet zonder uw hulp.

het er nou eenmaal bij hoort?”

Samen met schoolleiders werkt de werkgroep Mijn school = Veilige school! graag

Sjaak Krombeen reageert geprikkeld: “Nou, ik

ideeën uit die bijdragen aan het voorkomen van agressie en geweld op school, zoals

heb nooit op een diploma van een leerkracht

het inrichten van de school. Deze uitwerking bieden wij werkgevers van scholen aan.

zien staan: Ik ben ook opgeleid om bespuugd,

Het ministerie zoekt nog schoolleiders die mee willen denken. Bent u geïnteresseerd

uitgescholden of in elkaar geslagen te worden.

en wilt u deel uitmaken van deze werkgroep, neemt u dan voor 1 mei 2012 contact op met Maaike Waterreus, E [email protected].

René van der Mark, conciërge Johannes Fontanus College in Barneveld (mavohavo-vwo, 2600 leerlingen) “Ik werk hier nu dertien jaar en heb de school steeds groter zien worden. Nu vind ik de school wel groot genoeg. De drukte tijdens de leswisselingen is enorm toegenomen.Ik heb een goed contact met de leerlingen. Ik kan goed met jongelui opschieten. Daar heb je humor voor nodig – je moet af en toe een geintje kunnen maken. En zelf altijd vrolijk blijven. Soms moet ik natuurlijk wel even laten zien wie ik ben. Als leerlingen bij elkaar in een lokaal zitten voor het strafcorvee, zeg ik soms: ‘En nou is het afgelopen, allemaal stil zijn’. Als het nodig is, stuur ik er wel eens een uit. Een strenge school? Dat valt wel mee, als je je aan de regels houdt. Ik zou zeggen: streng maar rechtvaardig. Veel leerlingen zie je trouwens nooit bij het strafcorvee. Het zijn altijd dezelfden. Dat dit een christelijke school is, merk je vooral aan de bidbel. Als die gaat, wordt er gebeden voor het eten. En als ik leerlingen hoor vloeken, zeg ik er wat van. Want dat kan hier natuurlijk niet.”

Juridische kwestie

Juridische kwestie

Tekst Emmanuel Naaijkens

26

In deze rubriek komt elke maand een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

Nieuws Besturenraad ‘Drie in één’ Diploma Christelijk Basisonderwijs

M.m.v. mr. Kees Verhaart, advocaat bij de

Fatale fout stagiair noch school aan te rekenen

Besturenraad

Voor elk vak wordt een kennisbasis Besturenraad Postbus 381 3440 AJ Woerden T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56

ontwikkeld. In aansluiting daarop

Nieuws Besturenraad

27

kerndoelen kunnen ‘vertalen’. In het

vooraan gezet in deze uitgave. Het

opstellen van de kerndoelen is mee-

toetsingskader is nieuw ontworpen

genomen dat er in het pc onderwijs

in samenspraak met de betreffende

op verschillende wijze vorm en

hogescholen en op basis van de

inhoud wordt gegeven aan het aan-

evaluatie van de voorgaande visita-

dachtsgebied godsdienstige/levens-

tiecyclus.

beschouwelijke vorming. Zowel

‘Drie in één’ Diploma Christelijk Basisonderwijs (DCBO)

scholen die de leerlingen socialise-

De nieuwe visitatiecyclus in 2012

ren (inwijden) in de protestants-

zal met het nieuwe toetsingskader

christelijke geloofstraditie, of

voor de lerarenopleidingen basis

Kennisbasis Kerndoelen Toetsingskader

scholen die uitgaan van (christelijk

onderwijs met een DCBO licentie

geïnspireerd) ontmoetingsonderwijs,

worden ingezet.

besloot de commissie DCBO ook

waarin ontmoetingen met verschil-

voor het aandachtsgebied gods-

lende levensbeschouwelijke stromin-

dienst/levensbeschouwing (GL) een

gen centraal staan, als scholen die

www.besturenraad.nl [email protected]

kennisbasis te maken. Deze bestaat

De drie documenten zijn in samen-

de spirituele ontwikkeling van de

U kunt de uitgave bestellen

uit drie documenten: de kennisbasis,

hang ontwikkeld, maar ze hebben

leerling als uitgangspunt nemen en

(e 15), maar ook in z’n

kerndoelen en het toetsingskader.

een verschillend doel en verschil-

tradities inbrengen voor zover deze

geheel of als drie afzon-

Vanuit de praktijk van het vak en met

lende doelgroepen. Voor pc basis-

die ontwikkeling dienen, kunnen de

derlijke documenten

medewerking van lerarenopleiders is

scholen zijn de kerndoelen het

kerndoelen als leidraad gebruiken

(zowel in kleur als zwart-

de kennisbasis door een team onder

meest relevant.

voor de vormgeving van dit aan-

wit) downloaden (gratis).

dachtsgebied.

Ga hiervoor naar

leiding van Paul Boersma uitgewerkt. Jan-Kees (18) loopt stage bij een konijnenhouderij. Hij volgt de

de werkgever is dat zo. Want het is toch algemeen bekend dat

Vanuit de daar ontwikkelde concepten

De terminologie van de kerndoelen

Omdat de kerndoelen rechtstreeks

www.besturenraad.nl/

groene mbo-opleiding bedrijfsleider/manager veehouder en kan

een dier “ernstige gezondheidsschade kan ondervinden van de

zijn de kerndoelen voor het pc basis-

is zodanig gekozen dat de scholen

zijn afgeleid van de concepten van

dcbo.

zo praktijkervaring opdoen. Hij doet dat op basis van een zoge-

blootstelling aan giftige stoffen”. Op de verpakking stonden

onderwijs opnieuw geformuleerd.

zelf in eigen bewoordingen de

de kennisbasis, is de kennisbasis

heten praktijkovereenkomst, ondertekend door Jan-Kees, het

waarschuwingen voor gebruik van het middel, aldus de werk

stagebedrijf en het agrarisch opleidingencentrum (AOC). In die

gever. Bovendien had de stagiair alleen de opdracht gekregen

overeenkomst worden onder meer het doel van de stage, de

om het middel te gaan halen, niet om er de nieuwe stal mee te

begeleiding van de student, de aard van de werkzaamheden, de

ontsmetten.

gedragsregels en verzekering en aansprakelijkheid omschreven.

Het hof oordeelt echter dat de stagiair geen verwijt van opzet of

In de periode dat Jan-Kees er stage loopt, neemt het bedrijf een

roekeloosheid te maken valt. De mbo-student was er zich vooraf

nieuwe stal in gebruik. Jan-Kees krijgt van zijn baas de

niet van bewust dat “hij door zo te handelen schade zou toe-

Verhindering van keynote speaker Doekle Terpstra heeft ons doen

Steven Hoyer en hebben beide als

opdracht ongeveer tweehonderd voedsters van de oude stal

brengen aan de konijnen [..], dan wel de kans op het ontstaan

besluiten het eerder op 26 april geplande congres te verschuiven naar

titel Levensfasebewust personeels

naar het nieuwe onderkomen over te zetten. Korte tijd later gaat

van schade aanvaardde”.

29 mei a.s. Iedereen die zich inmiddels hiervoor had aangemeld, is

beleid – aan eenieder gedacht.

hij dat gebouw ontsmetten en gebruikt daarvoor een middel

En de school dan, is die op grond van artikel 6:170 lid 1 BW

hiervan op de hoogte gebracht. Als u eerder niet aanwezig kon zijn,

Wilt u meer exemplaren van Thema

waarover het etiket op de fles onder meer vermeldt dat het bij

(verband houdend met de onrechtmatige daad) aansprakelijk

maar nu wel, meldt u zich dan aan via www.besturenraad.nl/geengetob.

ontvangen? Ze kosten € 3 per stuk

voorkeur niet wordt toegepast in ruimten waar zich dieren

voor de door de stagiair gemaakte fouten? De rechtbank

Er is nog een beperkt aantal plaatsen. Uw inschrijving wordt daarom in

en u kunt ze bijbestellen via

bevinden. Het ontsmettingsmiddel heeft fatale gevolgen voor

oordeelde eerder van niet, en het hof sluit zich hier bij aan.

volgorde van aanmelding genoteerd. Het congres is gratis toegankelijk.

[email protected],

honderd voedsters en talloze jonge konijnen; ze overleven de

Het voegt er bovendien de volgende overweging aan toe.

of u belt met Lies Lamboo via

schoonmaakbeurt niet.

Artikel 6:170 BW komt er op neer dat wie in het maatschap-

nummer 0348 74 44 70.

Het bedrijf wil de schade van ruim 28.000 euro (plus rente)

pelijk verkeer ten eigen behoeve gebruik maakt van de diensten

verhalen op de stagiair en op het AOC. Bij de rechtbank vangt

van een ander, jegens derden ook verantwoordelijkheid is voor

de ondernemer bot. Hij gaat tegen de uitspraak in hoger beroep

de fouten van die derden. Echter, een student is geen onder

bij het gerechtshof te Arnhem. Maar het hof bevestigt de

geschikte van een school, ook niet tijdens een stage.

uitspraak van de rechtbank en wijst de eisen van de konijnen

Tussen beide partijen bestaat een privaatrechtelijke rechtsver-

houder af.

houding, zoals blijkt uit de onderwijsovereenkomst. Daarom is

In opdracht van de Besturenraad

479 Schoolleiders van christelijke

lesmethoden levensbeschouwing is

Bij een arbeidsovereenkomst geldt op basis van artikel 7:661

het onrechtmatigheidsartikel niet van toepassing, aldus het hof.

voerde hoogleraar Siebren Miedema

basisscholen herkennen zich in grote

op 21 maart jl. gepresenteerd.

BW en 7170 lid 3 BW, samenvattend, dat een werknemer die

Er zijn scholen die in de stageovereenkomst opnemen dat zij

(VU) en lector Ina ter Avest

mate in de onderscheiden typen

Het rapport is gratis voor leden.

schade veroorzaakt bij het verrichten van werkzaamheden in

aansprakelijk zijn voor fouten die leerlingen tijdens hun stage

(INHolland) een studie uit naar de

‘traditieschool’ (41%), ‘zingevings-

Niet-leden betalen € 14,95 (excl.

opdracht van zijn werkgever, slechts aansprakelijk is jegens zijn

maken, maar volgens het hof betekent dat niet dat daarmee

typen van protestants-christelijk

school’ (49%) en ‘diversiteitsschool’

verzendkosten). Bestellen kan via

baas als de schade het gevolg is van “zijn opzet of bewuste

artikel 6:170 BW op de verhouding school-stagiair van toepas-

basisonderwijs in een seculiere tijd.

(10%).

www.besturenraad.nl,

roekeloosheid”. Het hof stelt vast dat de positie van de stagiair

sing is. “Het staat partijen vrij om in afwijking van de regels die

In dit onderzoek, dat in mei 2011

Het volledige onderzoeksrapport met

[email protected] of

op dit punt vergelijkbaar is met die van een werknemer, ook al

gelden voor wettelijke aansprakelijkheid, afspraken te maken

van start ging, leggen schoolleiders

daarin ook onderzoeksinformatie

via 0348 74 44 70.

is sprake van een stageovereenkomst.

over de aansprakelijkheid”, stelt het hof.

de relatie tussen de eigenheid van

over onderwijsdoelen, leerling

In het artikel op pagina 28 wordt

hun school en de in hun ogen

populatie, actuele thema’s, visie op

verder ingegaan op de inhoud van

maatschappelijke ontwikkelingen.

levensbeschouwing en gehanteerde

het onderzoek.

zijn, naar later bleek, fatale ontsmettingsactie verricht? Volgens

*) De naam van de stagiair is verzonnen

De Thema’s die deze maand bij SBM verschijnen, zijn geschreven door

Onderzoek Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd

Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd

Maar heeft Jan-Kees inderdaad met opzet of uit roekeloosheid


Thema april

Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd Schoolleiders aan het woord over de eigenheid van hun school

Juridische kwestie

Juridische kwestie

Tekst Emmanuel Naaijkens

26

In deze rubriek komt elke maand een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

Nieuws Besturenraad ‘Drie in één’ Diploma Christelijk Basisonderwijs

M.m.v. mr. Kees Verhaart, advocaat bij de

Fatale fout stagiair noch school aan te rekenen

Besturenraad

Voor elk vak wordt een kennisbasis Besturenraad Postbus 381 3440 AJ Woerden T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56

ontwikkeld. In aansluiting daarop

Nieuws Besturenraad

27

kerndoelen kunnen ‘vertalen’. In het

vooraan gezet in deze uitgave. Het

opstellen van de kerndoelen is mee-

toetsingskader is nieuw ontworpen

genomen dat er in het pc onderwijs

in samenspraak met de betreffende

op verschillende wijze vorm en

hogescholen en op basis van de

inhoud wordt gegeven aan het aan-

evaluatie van de voorgaande visita-

dachtsgebied godsdienstige/levens-

tiecyclus.

beschouwelijke vorming. Zowel

‘Drie in één’ Diploma Christelijk Basisonderwijs (DCBO)

scholen die de leerlingen socialise-

De nieuwe visitatiecyclus in 2012

ren (inwijden) in de protestants-

zal met het nieuwe toetsingskader

christelijke geloofstraditie, of

voor de lerarenopleidingen basis

Kennisbasis Kerndoelen Toetsingskader

scholen die uitgaan van (christelijk

onderwijs met een DCBO licentie

geïnspireerd) ontmoetingsonderwijs,

worden ingezet.

besloot de commissie DCBO ook

waarin ontmoetingen met verschil-

voor het aandachtsgebied gods-

lende levensbeschouwelijke stromin-

dienst/levensbeschouwing (GL) een

gen centraal staan, als scholen die

www.besturenraad.nl [email protected]

kennisbasis te maken. Deze bestaat

De drie documenten zijn in samen-

de spirituele ontwikkeling van de

U kunt de uitgave bestellen

uit drie documenten: de kennisbasis,

hang ontwikkeld, maar ze hebben

leerling als uitgangspunt nemen en

(e 15), maar ook in z’n

kerndoelen en het toetsingskader.

een verschillend doel en verschil-

tradities inbrengen voor zover deze

geheel of als drie afzon-

Vanuit de praktijk van het vak en met

lende doelgroepen. Voor pc basis-

die ontwikkeling dienen, kunnen de

derlijke documenten

medewerking van lerarenopleiders is

scholen zijn de kerndoelen het

kerndoelen als leidraad gebruiken

(zowel in kleur als zwart-

de kennisbasis door een team onder

meest relevant.

voor de vormgeving van dit aan-

wit) downloaden (gratis).

dachtsgebied.

Ga hiervoor naar

leiding van Paul Boersma uitgewerkt. Jan-Kees (18) loopt stage bij een konijnenhouderij. Hij volgt de

de werkgever is dat zo. Want het is toch algemeen bekend dat

Vanuit de daar ontwikkelde concepten

De terminologie van de kerndoelen

Omdat de kerndoelen rechtstreeks

www.besturenraad.nl/

groene mbo-opleiding bedrijfsleider/manager veehouder en kan

een dier “ernstige gezondheidsschade kan ondervinden van de

zijn de kerndoelen voor het pc basis-

is zodanig gekozen dat de scholen

zijn afgeleid van de concepten van

dcbo.

zo praktijkervaring opdoen. Hij doet dat op basis van een zoge-

blootstelling aan giftige stoffen”. Op de verpakking stonden

onderwijs opnieuw geformuleerd.

zelf in eigen bewoordingen de

de kennisbasis, is de kennisbasis

heten praktijkovereenkomst, ondertekend door Jan-Kees, het

waarschuwingen voor gebruik van het middel, aldus de werk

stagebedrijf en het agrarisch opleidingencentrum (AOC). In die

gever. Bovendien had de stagiair alleen de opdracht gekregen

overeenkomst worden onder meer het doel van de stage, de

om het middel te gaan halen, niet om er de nieuwe stal mee te

begeleiding van de student, de aard van de werkzaamheden, de

ontsmetten.

gedragsregels en verzekering en aansprakelijkheid omschreven.

Het hof oordeelt echter dat de stagiair geen verwijt van opzet of

In de periode dat Jan-Kees er stage loopt, neemt het bedrijf een

roekeloosheid te maken valt. De mbo-student was er zich vooraf

nieuwe stal in gebruik. Jan-Kees krijgt van zijn baas de

niet van bewust dat “hij door zo te handelen schade zou toe-

Verhindering van keynote speaker Doekle Terpstra heeft ons doen

Steven Hoyer en hebben beide als

opdracht ongeveer tweehonderd voedsters van de oude stal

brengen aan de konijnen [..], dan wel de kans op het ontstaan

besluiten het eerder op 26 april geplande congres te verschuiven naar

titel Levensfasebewust personeels

naar het nieuwe onderkomen over te zetten. Korte tijd later gaat

van schade aanvaardde”.

29 mei a.s. Iedereen die zich inmiddels hiervoor had aangemeld, is

beleid – aan eenieder gedacht.

hij dat gebouw ontsmetten en gebruikt daarvoor een middel

En de school dan, is die op grond van artikel 6:170 lid 1 BW

hiervan op de hoogte gebracht. Als u eerder niet aanwezig kon zijn,

Wilt u meer exemplaren van Thema

waarover het etiket op de fles onder meer vermeldt dat het bij

(verband houdend met de onrechtmatige daad) aansprakelijk

maar nu wel, meldt u zich dan aan via www.besturenraad.nl/geengetob.

ontvangen? Ze kosten € 3 per stuk

voorkeur niet wordt toegepast in ruimten waar zich dieren

voor de door de stagiair gemaakte fouten? De rechtbank

Er is nog een beperkt aantal plaatsen. Uw inschrijving wordt daarom in

en u kunt ze bijbestellen via

bevinden. Het ontsmettingsmiddel heeft fatale gevolgen voor

oordeelde eerder van niet, en het hof sluit zich hier bij aan.

volgorde van aanmelding genoteerd. Het congres is gratis toegankelijk.

[email protected],

honderd voedsters en talloze jonge konijnen; ze overleven de

Het voegt er bovendien de volgende overweging aan toe.

of u belt met Lies Lamboo via

schoonmaakbeurt niet.

Artikel 6:170 BW komt er op neer dat wie in het maatschap-

nummer 0348 74 44 70.

Het bedrijf wil de schade van ruim 28.000 euro (plus rente)

pelijk verkeer ten eigen behoeve gebruik maakt van de diensten

verhalen op de stagiair en op het AOC. Bij de rechtbank vangt

van een ander, jegens derden ook verantwoordelijkheid is voor

de ondernemer bot. Hij gaat tegen de uitspraak in hoger beroep

de fouten van die derden. Echter, een student is geen onder

bij het gerechtshof te Arnhem. Maar het hof bevestigt de

geschikte van een school, ook niet tijdens een stage.

uitspraak van de rechtbank en wijst de eisen van de konijnen

Tussen beide partijen bestaat een privaatrechtelijke rechtsver-

houder af.

houding, zoals blijkt uit de onderwijsovereenkomst. Daarom is

In opdracht van de Besturenraad

479 Schoolleiders van christelijke

lesmethoden levensbeschouwing is

Bij een arbeidsovereenkomst geldt op basis van artikel 7:661

het onrechtmatigheidsartikel niet van toepassing, aldus het hof.

voerde hoogleraar Siebren Miedema

basisscholen herkennen zich in grote

op 21 maart jl. gepresenteerd.

BW en 7170 lid 3 BW, samenvattend, dat een werknemer die

Er zijn scholen die in de stageovereenkomst opnemen dat zij

(VU) en lector Ina ter Avest

mate in de onderscheiden typen

Het rapport is gratis voor leden.

schade veroorzaakt bij het verrichten van werkzaamheden in

aansprakelijk zijn voor fouten die leerlingen tijdens hun stage

(INHolland) een studie uit naar de

‘traditieschool’ (41%), ‘zingevings-

Niet-leden betalen € 14,95 (excl.

opdracht van zijn werkgever, slechts aansprakelijk is jegens zijn

maken, maar volgens het hof betekent dat niet dat daarmee

typen van protestants-christelijk

school’ (49%) en ‘diversiteitsschool’

verzendkosten). Bestellen kan via

baas als de schade het gevolg is van “zijn opzet of bewuste

artikel 6:170 BW op de verhouding school-stagiair van toepas-

basisonderwijs in een seculiere tijd.

(10%).

www.besturenraad.nl,

roekeloosheid”. Het hof stelt vast dat de positie van de stagiair

sing is. “Het staat partijen vrij om in afwijking van de regels die

In dit onderzoek, dat in mei 2011

Het volledige onderzoeksrapport met

[email protected] of

op dit punt vergelijkbaar is met die van een werknemer, ook al

gelden voor wettelijke aansprakelijkheid, afspraken te maken

van start ging, leggen schoolleiders

daarin ook onderzoeksinformatie

via 0348 74 44 70.

is sprake van een stageovereenkomst.

over de aansprakelijkheid”, stelt het hof.

de relatie tussen de eigenheid van

over onderwijsdoelen, leerling

In het artikel op pagina 28 wordt

hun school en de in hun ogen

populatie, actuele thema’s, visie op

verder ingegaan op de inhoud van

maatschappelijke ontwikkelingen.

levensbeschouwing en gehanteerde

het onderzoek.

zijn, naar later bleek, fatale ontsmettingsactie verricht? Volgens

*) De naam van de stagiair is verzonnen

De Thema’s die deze maand bij SBM verschijnen, zijn geschreven door

Onderzoek Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd

Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd

Maar heeft Jan-Kees inderdaad met opzet of uit roekeloosheid


Thema april

Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd Schoolleiders aan het woord over de eigenheid van hun school

‘Laat je eigenheid zien’

28

Tekst Emmanuel Naaijkens | Illustratie JG producties / Besturenraad (stills), Thomas Schlijper (foto)

29


Stills uit de film Christelijk onderwijs anno nu.

Onderzoek schooltypen


De afgelopen decennia kenmerken zich door een proces van ontzuiling en ontkerkelijking van de samenleving. Is er dan nog wel toekomst voor christelijk onderwijs? Het antwoord op die vraag is bevestigend, zo blijkt uit onderzoek in opdracht van de Besturenraad. De uitdaging aan christelijke scholen is om de eigenheid te laten zien.

Nuances

Geïnteresseerden kunnen het onder-

Prof. dr. Siebren Miedema, hoogleraar pedagogiek aan de Vrije

zoeksrapport bestellen. Voor leden

Universiteit en nauw betrokken bij het onderzoek, is zeer inge-

van de Besturenraad is het rapport

nomen met de beschrijving van de drie typen die, met alle

gratis. Niet-leden betalen € 14,95

nuances die daarbij te maken zijn, een actuele staalkaart

excl. verzendkosten. Verdere

vormen van de vitaliteit en de kracht van eigentijds christelijk

informatie over bestellen leest u op

onderwijs. Volgens Miedema zou vertoning van de film aan

pagina 27. De film is niet

mensen die sceptisch staan ten aanzien van het christelijk

verkrijgbaar, maar wordt door de

onderwijs ertoe kunnen bijdragen dat zij hun mening bijstellen.

Besturenraad op studiedagen rond

“Wat mij erg is opgevallen, is de sterke nadruk op brede vorming

Siebren Miedema

identiteit ingezet.

voor alle leerlingen. Volgens mij kun je – gelukkig – zeggen dat het onderscheid dat ooit is geïntroduceerd tussen smalle (louter levensbeschouwelijke) en brede identiteit, helemaal voorbij is, als we de uitkomst van dit onderzoek mogen geloven. Ik vind dat winst. Er is eigenheid in de breedte, verschillende ingrediën-

het niet alleen over cognitie gaat, hoe belangrijk ook. En dat

ten van het schoolgebeuren komen aan bod. De film laat dat

opvoeding iets is wat wordt gekoppeld aan het thuismilieu? Ik

fantastisch mooi zien”, aldus Miedema.

weet het niet, maar het is heel opvallend dat opvoeding laag

Waar Miedema en zijn collega-onderzoekers wel mee gewor-

uitkomt. Vorming en opvoeding zijn niet elkaars tegenpolen.

steld hebben, is dat uit het onderzoek is gebleken dat school-

Vervolgonderzoek is zeer nodig.”

“Meer dan de helft van de ouders van onze school is niet gelo-

aanraking brengen met het Evangelie van Jezus Christus’, voor

leiders motieven die samenhangen met het christelijk karakter

vig of gaat niet naar de kerk. Toch maken ze een bewuste keuze

de diversiteitsschool ‘voorbereiding op een leven in een multi-

van de school, het minst belangrijk vinden bij het omgaan met

De drie schooltypen zijn een nuttig instrument voor een school

voor een christelijke school.” André Guijs, directeur van pc-

culturele samenleving’ en voor de zingevingsschool ‘een even-

relevante thema’s als bezuinigingen en werkdruk.

om de eigen positie te bepalen. Martin Dekker, directeur van

basisschool De Klokbeker in Ermelo, schetst een beeld dat voor

wichtige aandacht voor de (levensbeschouwelijke) vorming van

“Hoe moet je dit duiden? Ik denk dat de meeste scholen het zat

basisschool Het Kristal in Dordrecht, gaat er zeker mee aan de

veel van zijn collega’s herkenbaar is. Zelfs in een regio als de

leerlingen op alle gebieden’. Deze drie typen zijn vervolgens in

zijn om voortdurend bevraagd te worden op wat typisch christe-

slag. Hij vindt het desgevraagd lastig om op voorhand al aan te

Veluwe manifesteert de secularisatie van de samenleving zich

een enquête voorgelegd aan 479 schoolleiders met de vraag in

lijk onderwijs is. Alsof het een soort essentiële grootheid is die

geven welke type herkenbaar is. Zijn school staat in een tame-

voluit. Maar het paradoxale is, en dat geldt voor veel andere

welke type school ze zich het meest herkennen.

je zou moeten aanwijzen! En als je dat niet kunt, dat je dan

lijk ‘witte’ buitenwijk, maar wel in een stad met een flink

christelijke scholen, dat De Klokbeker zich desondanks uitste-

Dat was voor veel schoolleiders een lastig wikken en wegen.

geen christelijke school meer mag heten. Ik denk dat de meeste

gekleurde bevolking. De populatie van zijn school is zeer

kend staande houdt. Sterker nog: de ouders, gelovig en niet-

Want ook al kwam in hun waarneming hun school overeen met

schoolleiders zullen zeggen: dat is mijn probleem helemaal niet!

gemengd. Identiteit is een onderwerp dat zo nu en dan in het

gelovig, komen van heinde en verre om hun kind aan het team

één bepaald type, ook in de andere omschrijvingen herkenden

En laten we dat niet tot een probleem maken.”

team ter sprake komt. “Het speelt bijvoorbeeld op het moment

van De Klokbeker toe te vertrouwen.

ze elementen die karakteristiek zijn voor hun eigen school. Per

dat je een nieuwe methode aanschaft. Ons team is een weer-

saldo kwam het erop neer dat 41% zich als een traditieschool

spiegeling van de samenleving, dus dat zijn boeiende gesprek-

Drie schooltypen

ziet, 49% als een zingevingsschool en 10% als een diversiteits-

Directeur Guijs doet zijn verhaal in de video ‘Christelijk onderwijs

school. De Klokbeker staat in de film model voor type 1, de tra-

anno nu’, gebaseerd op een onderzoek in opdracht van de

ditieschool.

Besturenraad. Onderzoekers van Inholland en de Vrije

Uit de dagelijkse contacten van de Besturenraad blijkt dat er in

Universiteit brachten in kaart hoe christelijke basisscholen van-

de achterban behoefte is aan een antwoord op de vraag wat het

nu’ stof om critici van het bestaansrecht van christelijk onder-

daag de dag vorm en inhoud geven aan hun identiteit. Dat deden

eigene van christelijk onderwijs is in een seculiere samenleving

wijs van repliek te dienen. Partijen als D66 en PvdA plaatsen

ze onder meer aan de hand van gesprekken met schoolleiders.

met een groeiende diversiteit aan opvattingen en overtuigingen.

Opvoeding

daar steeds nadrukkelijker vraagtekens bij. Dick den Bakker,

Dat resulteerde in een beschrijving van drie typen christelijke

De drie typen zijn bedoeld als een handreiking aan de scholen

De resultaten van het onderzoek hebben bij Miedema en zijn

directeur Besturenraad Academie, Verenigingzaken en

scholen: de traditieschool, de diversiteitsschool en de zinge-

om na te gaan wat zijzelf als het kenmerkende van hun identi-

collega’s ook nieuwe vragen opgeroepen. Zoals over de opvoe-

Belangenbehartiging: “Er wordt wel gezegd dat het christelijk

vingsschool. De drie typen hebben veel gemeenschappelijk,

teit of eigenheid beschouwen. En dat in de context van de

dende taak van de school. Bij alle drie de typen staat die laag

karakter alleen nog maar zichtbaar is aan het bordje op de voor-

maar daarnaast hebben ze een reeks van specifieke kenmerken.

lokale samenleving en van de actuele thema’s zoals bezuinigin-

genoteerd. “Zou het kunnen zijn dat de brede vorming van leer-

gevel van de school. Met dit onderzoek en deze film laten we

Voor de traditieschool is dat bijvoorbeeld ‘leerlingen in

gen, krimp en meer overheidsbemoeienis.

lingen wel degelijk een waardevolle pedagogische term is en dat

zien dat dat beeld niet klopt.”

Onderzoek toont aan dat identiteit er wel degelijk toe doet

ken over wat voor school je wilt zijn.” Voor de Besturenraad bieden de resultaten van het onderzoek en de vertaling daarvan in de film ‘Christelijk onderwijs anno


28

Tekst Emmanuel Naaijkens | Illustratie JG producties / Besturenraad (stills), Thomas Schlijper (foto)

29


Stills uit de film Christelijk onderwijs anno nu.

Onderzoek schooltypen


De afgelopen decennia kenmerken zich door een proces van ontzuiling en ontkerkelijking van de samenleving. Is er dan nog wel toekomst voor christelijk onderwijs? Het antwoord op die vraag is bevestigend, zo blijkt uit onderzoek in opdracht van de Besturenraad. De uitdaging aan christelijke scholen is om de eigenheid te laten zien.

Nuances

Geïnteresseerden kunnen het onder-

Prof. dr. Siebren Miedema, hoogleraar pedagogiek aan de Vrije

zoeksrapport bestellen. Voor leden

Universiteit en nauw betrokken bij het onderzoek, is zeer inge-

van de Besturenraad is het rapport

nomen met de beschrijving van de drie typen die, met alle

gratis. Niet-leden betalen € 14,95

nuances die daarbij te maken zijn, een actuele staalkaart

excl. verzendkosten. Verdere

vormen van de vitaliteit en de kracht van eigentijds christelijk

informatie over bestellen leest u op

onderwijs. Volgens Miedema zou vertoning van de film aan

pagina 27. De film is niet

mensen die sceptisch staan ten aanzien van het christelijk

verkrijgbaar, maar wordt door de

onderwijs ertoe kunnen bijdragen dat zij hun mening bijstellen.

Besturenraad op studiedagen rond

“Wat mij erg is opgevallen, is de sterke nadruk op brede vorming

Siebren Miedema

identiteit ingezet.

voor alle leerlingen. Volgens mij kun je – gelukkig – zeggen dat het onderscheid dat ooit is geïntroduceerd tussen smalle (louter levensbeschouwelijke) en brede identiteit, helemaal voorbij is, als we de uitkomst van dit onderzoek mogen geloven. Ik vind dat winst. Er is eigenheid in de breedte, verschillende ingrediën-

het niet alleen over cognitie gaat, hoe belangrijk ook. En dat

ten van het schoolgebeuren komen aan bod. De film laat dat

opvoeding iets is wat wordt gekoppeld aan het thuismilieu? Ik

fantastisch mooi zien”, aldus Miedema.

weet het niet, maar het is heel opvallend dat opvoeding laag

Waar Miedema en zijn collega-onderzoekers wel mee gewor-

uitkomt. Vorming en opvoeding zijn niet elkaars tegenpolen.

steld hebben, is dat uit het onderzoek is gebleken dat school-

Vervolgonderzoek is zeer nodig.”

“Meer dan de helft van de ouders van onze school is niet gelo-

aanraking brengen met het Evangelie van Jezus Christus’, voor

leiders motieven die samenhangen met het christelijk karakter

vig of gaat niet naar de kerk. Toch maken ze een bewuste keuze

de diversiteitsschool ‘voorbereiding op een leven in een multi-

van de school, het minst belangrijk vinden bij het omgaan met

De drie schooltypen zijn een nuttig instrument voor een school

voor een christelijke school.” André Guijs, directeur van pc-

culturele samenleving’ en voor de zingevingsschool ‘een even-

relevante thema’s als bezuinigingen en werkdruk.

om de eigen positie te bepalen. Martin Dekker, directeur van

basisschool De Klokbeker in Ermelo, schetst een beeld dat voor

wichtige aandacht voor de (levensbeschouwelijke) vorming van

“Hoe moet je dit duiden? Ik denk dat de meeste scholen het zat

basisschool Het Kristal in Dordrecht, gaat er zeker mee aan de

veel van zijn collega’s herkenbaar is. Zelfs in een regio als de

leerlingen op alle gebieden’. Deze drie typen zijn vervolgens in

zijn om voortdurend bevraagd te worden op wat typisch christe-

slag. Hij vindt het desgevraagd lastig om op voorhand al aan te

Veluwe manifesteert de secularisatie van de samenleving zich

een enquête voorgelegd aan 479 schoolleiders met de vraag in

lijk onderwijs is. Alsof het een soort essentiële grootheid is die

geven welke type herkenbaar is. Zijn school staat in een tame-

voluit. Maar het paradoxale is, en dat geldt voor veel andere

welke type school ze zich het meest herkennen.

je zou moeten aanwijzen! En als je dat niet kunt, dat je dan

lijk ‘witte’ buitenwijk, maar wel in een stad met een flink

christelijke scholen, dat De Klokbeker zich desondanks uitste-

Dat was voor veel schoolleiders een lastig wikken en wegen.

geen christelijke school meer mag heten. Ik denk dat de meeste

gekleurde bevolking. De populatie van zijn school is zeer

kend staande houdt. Sterker nog: de ouders, gelovig en niet-

Want ook al kwam in hun waarneming hun school overeen met

schoolleiders zullen zeggen: dat is mijn probleem helemaal niet!

gemengd. Identiteit is een onderwerp dat zo nu en dan in het

gelovig, komen van heinde en verre om hun kind aan het team

één bepaald type, ook in de andere omschrijvingen herkenden

En laten we dat niet tot een probleem maken.”

team ter sprake komt. “Het speelt bijvoorbeeld op het moment

van De Klokbeker toe te vertrouwen.

ze elementen die karakteristiek zijn voor hun eigen school. Per

dat je een nieuwe methode aanschaft. Ons team is een weer-

saldo kwam het erop neer dat 41% zich als een traditieschool

spiegeling van de samenleving, dus dat zijn boeiende gesprek-

Drie schooltypen

ziet, 49% als een zingevingsschool en 10% als een diversiteits-

Directeur Guijs doet zijn verhaal in de video ‘Christelijk onderwijs

school. De Klokbeker staat in de film model voor type 1, de tra-

anno nu’, gebaseerd op een onderzoek in opdracht van de

ditieschool.

Besturenraad. Onderzoekers van Inholland en de Vrije

Uit de dagelijkse contacten van de Besturenraad blijkt dat er in

Universiteit brachten in kaart hoe christelijke basisscholen van-

de achterban behoefte is aan een antwoord op de vraag wat het

nu’ stof om critici van het bestaansrecht van christelijk onder-

daag de dag vorm en inhoud geven aan hun identiteit. Dat deden

eigene van christelijk onderwijs is in een seculiere samenleving

wijs van repliek te dienen. Partijen als D66 en PvdA plaatsen

ze onder meer aan de hand van gesprekken met schoolleiders.

met een groeiende diversiteit aan opvattingen en overtuigingen.

Opvoeding

daar steeds nadrukkelijker vraagtekens bij. Dick den Bakker,

Dat resulteerde in een beschrijving van drie typen christelijke

De drie typen zijn bedoeld als een handreiking aan de scholen

De resultaten van het onderzoek hebben bij Miedema en zijn

directeur Besturenraad Academie, Verenigingzaken en

scholen: de traditieschool, de diversiteitsschool en de zinge-

om na te gaan wat zijzelf als het kenmerkende van hun identi-

collega’s ook nieuwe vragen opgeroepen. Zoals over de opvoe-

Belangenbehartiging: “Er wordt wel gezegd dat het christelijk

vingsschool. De drie typen hebben veel gemeenschappelijk,

teit of eigenheid beschouwen. En dat in de context van de

dende taak van de school. Bij alle drie de typen staat die laag

karakter alleen nog maar zichtbaar is aan het bordje op de voor-

maar daarnaast hebben ze een reeks van specifieke kenmerken.

lokale samenleving en van de actuele thema’s zoals bezuinigin-

genoteerd. “Zou het kunnen zijn dat de brede vorming van leer-

gevel van de school. Met dit onderzoek en deze film laten we

Voor de traditieschool is dat bijvoorbeeld ‘leerlingen in

gen, krimp en meer overheidsbemoeienis.

lingen wel degelijk een waardevolle pedagogische term is en dat

zien dat dat beeld niet klopt.”

Onderzoek toont aan dat identiteit er wel degelijk toe doet

ken over wat voor school je wilt zijn.” Voor de Besturenraad bieden de resultaten van het onderzoek en de vertaling daarvan in de film ‘Christelijk onderwijs anno

Met leerlingenprognose goed voorbereid op de toekomst

30

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie Michel Groen

Waar staan we straks?

31


Penta Primair laat zich niet verrassen


Penta Primair (25 christelijke basis-

woningen per jaar, heeft dat een direct

niet hebt, weet je alleen wat er op dit

scholen in Westerkwartier-Noordenveld)

effect op de prognose. Wij kunnen dat

moment in je school zit.”

laat de Besturenraad elke twee jaar een

niet allemaal zelf bijhouden, met

Prognoses zijn echter niet zaligmakend.

prognose maken voor al haar scholen.

scholen in vijf verschillende gemeenten.

“Op het moment dat je de prognose ont-

Directeur/bestuurder Johan Heddema:

Maar die factoren hebben wél een

vangt is die al achterhaald. En sommige

“Daar zijn we mee begonnen lang voor-

direct effect op onze formatie.”

dingen zijn niet te voorspellen. Maar

dat het begrip ‘krimp’ actueel was.

Sinds twee jaar heeft Penta Primair te

voor mij horen de prognoses bij goed

Je moet je beleid op de toekomst

maken met krimp.

ondernemerschap. Elk jaar controleren wij of de werkelijkheid nog klopt met de

afstemmen. Als er nog een hausse aan nieuwbouw komt, moet je dat weten.

“Een van onze scholen had vijf jaar

prognose. Als ik te sterke afwijkingen

Maar ook als een nieuwbouwplan

geleden nog zeventig leerlingen; inmid-

krijg, overweeg ik om de prognose

vanwege de recessie wordt bijgesteld

dels zijn dat er dertig. Een prognose

tussendoor te laten actualiseren.”

van honderd naar zestig

blijft een indicatie, maar als je deze

Johan Heddema

Regeren is vooruitzien. Om goed te kunnen inschatten welke formatie en lokalen je als school de komende jaren nodig hebt, heb je betrouwbare cijfers nodig. Dat geldt des te sterker wanneer de bevolkingsopbouw in het voedingsgebied aan het veranderen is. Adviseurs Herman Rake en Wouter Haver voorzien leden van de Besturenraad van prognoses, ook wanneer een fusie, verplaatsing of stichting van een nieuwe school wordt overwogen.

Ook hierbij spelen leerlingaantallen de hoofdrol.

Prognose bij verplaatsingen

Haver: “Met de berekening van de gemiddelde

Een school verplaatsen naar een ander voedings

schoolgrootte is het mogelijk om voor een kleine

gebied is een ingrijpende operatie.

school die onder de gemeentelijke opheffingsnorm

Haver: “Meestal gaat het om een verplaatsing van

komt, toch bekostiging te behouden.”

een vergrijsde wijk naar een wijk met veel gezinnen. Dat gebeurt niet vaak. Het is een grote stap waar-

Stichtingsprognose

voor veel overleg nodig is met de gemeente.”

Bij de stichting van een nieuwe school gelden

Zo’n stap zet je alleen op basis van betrouwbare

andere criteria, die komen van de rijksoverheid.

cijfers. Rake: “Die cijfers heb je bovendien nodig

Rake: “Vaak lopen er in het toekomstige voedings-

omdat je bij een verplaatsing moet voldoen aan de

gebied nog koeien. Soms is zelfs het precieze aan-

stichtingsnormen”.

Wouter Haver

tal eengezinswoningen dat zal worden gebouwd, nog niet bekend. Maar we kunnen vergelijkingen

Krimp

maken met eerder gebouwde wijken en daardoor

Steeds meer regio’s krijgen te maken met krimp.

Kunt u dat ene tijdelijke contract omzetten in een

piek komt, kun je daar rekening mee houden.”

voor een huisvestingsaanvraag bij de gemeente is

toch redelijk goede voorspellingen doen.”

Een samenwerkingsschool kan een oplossing

vaste aanstelling, of is dat onverstandig omdat het

De Besturenraad vraagt voor haar prognoses

een prognose nodig die voldoet aan het Programma

De prognose moet een goede inschatting bieden

bieden. In zo’n geval gaat een pc- of katholieke

leerlingaantal snel zal gaan dalen? En moeten er

demografische gegevens op van de betreffende

van Eisen van de VNG. De prognoses van de

van het leerlingaantal binnen vijf jaar en de vijf-

basisschool samen met een openbare. In geval van

voor een andere school straks noodlokalen komen?

gemeente. Daarbij gaat het met name om het

Besturenraad zijn opgesteld volgens deze richtlijn.”

tien jaren daarop. Tijdens die periode moet de

krimp verricht de Besturenraad desgewenst demo-

Je kunt als schoolbestuurder geen beleid voeren

aantal kinderen en vrouwen in de vruchtbare leef-

school aan de stichtingsnorm voldoen.

grafisch onderzoek, dat schoolbesturen kan helpen

zonder vooruit te kijken. Betrouwbare prognoses

tijd in het voedingsgebied van de school.

Prognose bij fusie

Elke gemeente heeft een eigen norm, gerelateerd

om te beslissen hoe zij het beste verder kunnen

zijn daarbij onmisbaar.

Ook nieuwbouwplannen zijn van belang. De advi-

Bij een voorgenomen fusie staan de betreffende

aan de leerlingdichtheid. Om een prognose te

gaan. Rake: “Als iedereen in de kleine dorpen de

seur trekt na of het aantal geplande woningen

scholen vaak dicht bij elkaar. Rake: “Als twee

maken voor een protestants-christelijke school,

eigen school wil behouden, loop je kans dat uit-

Huisvestingsprognose

daadwerkelijk zal worden gebouwd, want door de

scholen fuseren, kan desondanks een zeker weglek

wordt bepaald welk percentage van de basis-

eindelijk alle scholen verdwijnen. Dan is een

Als een school vermoedt dat haar leerlingaantal

huidige economische crisis worden veel bouw-

effect optreden. Als de school hierom vraagt,

schoolleerlingen in de betreffende gemeente naar

samenwerkingsschool een betere optie.”

zal groeien en er dus meer lokalen nodig zullen

plannen bijgesteld.

bekijken wij ook welke locatie voor de fusieschool

een pc-school gaat. Bij de prognose voor de te

zijn, is dat een goede reden om een prognose te

Rake: “Belangrijk is ook het marktaandeel van de

het meest gunstig is.”

stichten school moet worden uitgegaan van dat-

laten maken. Deze kan gebruikt worden om een

school in het voedingsgebied. Wij bekijken hoe

Haver: “Ik heb onlangs voor een bestuur dat over-

zelfde ‘belangstellingspercentage’.

Pakket Planning & Prognoses

huisvestingsaanvraag in te dienen bij de gemeente.

dat zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld.

woog om twee scholen samen te voegen, voor

Rake: “In een nieuwbouwwijk heb je de eerste

De Besturenraad verzorgt prognoses voor de korte en lange termijn in het kader

Ook voor het voeren van een solide financieel

Verder wordt gelet op de verhouding tussen leer-

beide scholen afzonderlijke prognoses gemaakt

tien, twaalf jaar altijd een fase met veel geboor-

van huisvesting, stichting, scholenfusie en verplaatsing van scholen, maar ook

beleid is een goede prognose onmisbaar.

lingen in de onder- en bovenbouw, omdat dit een

voor het zelfstandig verdergaan, én een prognose

ten. Wij richten ons op de stabiele fase die daarna

prognoses ten behoeve van eigen personeelsbeleid. Daarnaast verricht de

Adviseur Wouter Haver: “De rijksbijdrage aan

indicatie geeft van de ontwikkeling van de totale

voor een fusieschool. Daarbij hebben we voor de

komt. Landelijk gezien kun je uitgaan van circa

Besturenraad ook c ontra-expertise bij door derden gemaakte prognoses. Ook kunt

scholen is altijd afgestemd op het leerlingaantal

school in de komende jaren.”

fusieschool ook bekeken wat de meest gunstige

25 kinderen per honderd woningen. Bij de

u bij ons terecht voor het opstellen van scenario’s voor spreidings- en huisvestings-

van het voorafgaande jaar. Wanneer de school

Adviseur Wouter Haver: “Scholen kunnen zelf een

locatie is. Dat hoeft niet noodzakelijk een plek

stichtingsprognose houden we rekening met

plannen en het berekenen van nieuwe opheffings- en stichtingsnormen, alsmede

over een prognose beschikt, kan een inschatting

redelijke inschatting maken van de ontwikkeling

midden tussen beide locaties in te zijn.”

regionale verschillen.”

van de deelnormen bij voorgenomen splitsing van gemeenten. Informatie:

gemaakt worden van de in de komende jaren te

aan de hand van de in- en uitstroom en te ver-

De adviseurs maken regelmatig berekeningen voor

ontvangen gelden. Als je vooraf weet dat er een

wachten toestroom van broertjes en zusjes, maar

de systematiek van de gemiddelde schoolgrootte.

Herman Rake

[email protected] / [email protected] of via 0348 74 44 25.


30

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie Michel Groen

Waar staan we straks?

31


Penta Primair laat zich niet verrassen


Penta Primair (25 christelijke basis-

woningen per jaar, heeft dat een direct

niet hebt, weet je alleen wat er op dit

scholen in Westerkwartier-Noordenveld)

effect op de prognose. Wij kunnen dat

moment in je school zit.”

laat de Besturenraad elke twee jaar een

niet allemaal zelf bijhouden, met

Prognoses zijn echter niet zaligmakend.

prognose maken voor al haar scholen.

scholen in vijf verschillende gemeenten.

“Op het moment dat je de prognose ont-

Directeur/bestuurder Johan Heddema:

Maar die factoren hebben wél een

vangt is die al achterhaald. En sommige

“Daar zijn we mee begonnen lang voor-

direct effect op onze formatie.”

dingen zijn niet te voorspellen. Maar

dat het begrip ‘krimp’ actueel was.

Sinds twee jaar heeft Penta Primair te

voor mij horen de prognoses bij goed

Je moet je beleid op de toekomst

maken met krimp.

ondernemerschap. Elk jaar controleren wij of de werkelijkheid nog klopt met de

afstemmen. Als er nog een hausse aan nieuwbouw komt, moet je dat weten.

“Een van onze scholen had vijf jaar

prognose. Als ik te sterke afwijkingen

Maar ook als een nieuwbouwplan

geleden nog zeventig leerlingen; inmid-

krijg, overweeg ik om de prognose

vanwege de recessie wordt bijgesteld

dels zijn dat er dertig. Een prognose

tussendoor te laten actualiseren.”

van honderd naar zestig

blijft een indicatie, maar als je deze

Johan Heddema

Regeren is vooruitzien. Om goed te kunnen inschatten welke formatie en lokalen je als school de komende jaren nodig hebt, heb je betrouwbare cijfers nodig. Dat geldt des te sterker wanneer de bevolkingsopbouw in het voedingsgebied aan het veranderen is. Adviseurs Herman Rake en Wouter Haver voorzien leden van de Besturenraad van prognoses, ook wanneer een fusie, verplaatsing of stichting van een nieuwe school wordt overwogen.

Ook hierbij spelen leerlingaantallen de hoofdrol.

Prognose bij verplaatsingen

Haver: “Met de berekening van de gemiddelde

Een school verplaatsen naar een ander voedings

schoolgrootte is het mogelijk om voor een kleine

gebied is een ingrijpende operatie.

school die onder de gemeentelijke opheffingsnorm

Haver: “Meestal gaat het om een verplaatsing van

komt, toch bekostiging te behouden.”

een vergrijsde wijk naar een wijk met veel gezinnen. Dat gebeurt niet vaak. Het is een grote stap waar-

Stichtingsprognose

voor veel overleg nodig is met de gemeente.”

Bij de stichting van een nieuwe school gelden

Zo’n stap zet je alleen op basis van betrouwbare

andere criteria, die komen van de rijksoverheid.

cijfers. Rake: “Die cijfers heb je bovendien nodig

Rake: “Vaak lopen er in het toekomstige voedings-

omdat je bij een verplaatsing moet voldoen aan de

gebied nog koeien. Soms is zelfs het precieze aan-

stichtingsnormen”.

Wouter Haver

tal eengezinswoningen dat zal worden gebouwd, nog niet bekend. Maar we kunnen vergelijkingen

Krimp

maken met eerder gebouwde wijken en daardoor

Steeds meer regio’s krijgen te maken met krimp.

Kunt u dat ene tijdelijke contract omzetten in een

piek komt, kun je daar rekening mee houden.”

voor een huisvestingsaanvraag bij de gemeente is

toch redelijk goede voorspellingen doen.”

Een samenwerkingsschool kan een oplossing

vaste aanstelling, of is dat onverstandig omdat het

De Besturenraad vraagt voor haar prognoses

een prognose nodig die voldoet aan het Programma

De prognose moet een goede inschatting bieden

bieden. In zo’n geval gaat een pc- of katholieke

leerlingaantal snel zal gaan dalen? En moeten er

demografische gegevens op van de betreffende

van Eisen van de VNG. De prognoses van de

van het leerlingaantal binnen vijf jaar en de vijf-

basisschool samen met een openbare. In geval van

voor een andere school straks noodlokalen komen?

gemeente. Daarbij gaat het met name om het

Besturenraad zijn opgesteld volgens deze richtlijn.”

tien jaren daarop. Tijdens die periode moet de

krimp verricht de Besturenraad desgewenst demo-

Je kunt als schoolbestuurder geen beleid voeren

aantal kinderen en vrouwen in de vruchtbare leef-

school aan de stichtingsnorm voldoen.

grafisch onderzoek, dat schoolbesturen kan helpen

zonder vooruit te kijken. Betrouwbare prognoses

tijd in het voedingsgebied van de school.

Prognose bij fusie

Elke gemeente heeft een eigen norm, gerelateerd

om te beslissen hoe zij het beste verder kunnen

zijn daarbij onmisbaar.

Ook nieuwbouwplannen zijn van belang. De advi-

Bij een voorgenomen fusie staan de betreffende

aan de leerlingdichtheid. Om een prognose te

gaan. Rake: “Als iedereen in de kleine dorpen de

seur trekt na of het aantal geplande woningen

scholen vaak dicht bij elkaar. Rake: “Als twee

maken voor een protestants-christelijke school,

eigen school wil behouden, loop je kans dat uit-

Huisvestingsprognose

daadwerkelijk zal worden gebouwd, want door de

scholen fuseren, kan desondanks een zeker weglek

wordt bepaald welk percentage van de basis-

eindelijk alle scholen verdwijnen. Dan is een

Als een school vermoedt dat haar leerlingaantal

huidige economische crisis worden veel bouw-

effect optreden. Als de school hierom vraagt,

schoolleerlingen in de betreffende gemeente naar

samenwerkingsschool een betere optie.”

zal groeien en er dus meer lokalen nodig zullen

plannen bijgesteld.

bekijken wij ook welke locatie voor de fusieschool

een pc-school gaat. Bij de prognose voor de te

zijn, is dat een goede reden om een prognose te

Rake: “Belangrijk is ook het marktaandeel van de

het meest gunstig is.”

stichten school moet worden uitgegaan van dat-

laten maken. Deze kan gebruikt worden om een

school in het voedingsgebied. Wij bekijken hoe

Haver: “Ik heb onlangs voor een bestuur dat over-

zelfde ‘belangstellingspercentage’.

Pakket Planning & Prognoses

huisvestingsaanvraag in te dienen bij de gemeente.

dat zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld.

woog om twee scholen samen te voegen, voor

Rake: “In een nieuwbouwwijk heb je de eerste

De Besturenraad verzorgt prognoses voor de korte en lange termijn in het kader

Ook voor het voeren van een solide financieel

Verder wordt gelet op de verhouding tussen leer-

beide scholen afzonderlijke prognoses gemaakt

tien, twaalf jaar altijd een fase met veel geboor-

van huisvesting, stichting, scholenfusie en verplaatsing van scholen, maar ook

beleid is een goede prognose onmisbaar.

lingen in de onder- en bovenbouw, omdat dit een

voor het zelfstandig verdergaan, én een prognose

ten. Wij richten ons op de stabiele fase die daarna

prognoses ten behoeve van eigen personeelsbeleid. Daarnaast verricht de

Adviseur Wouter Haver: “De rijksbijdrage aan

indicatie geeft van de ontwikkeling van de totale

voor een fusieschool. Daarbij hebben we voor de

komt. Landelijk gezien kun je uitgaan van circa

Besturenraad ook c ontra-expertise bij door derden gemaakte prognoses. Ook kunt

scholen is altijd afgestemd op het leerlingaantal

school in de komende jaren.”

fusieschool ook bekeken wat de meest gunstige

25 kinderen per honderd woningen. Bij de

u bij ons terecht voor het opstellen van scenario’s voor spreidings- en huisvestings-

van het voorafgaande jaar. Wanneer de school

Adviseur Wouter Haver: “Scholen kunnen zelf een

locatie is. Dat hoeft niet noodzakelijk een plek

stichtingsprognose houden we rekening met

plannen en het berekenen van nieuwe opheffings- en stichtingsnormen, alsmede

over een prognose beschikt, kan een inschatting

redelijke inschatting maken van de ontwikkeling

midden tussen beide locaties in te zijn.”

regionale verschillen.”

van de deelnormen bij voorgenomen splitsing van gemeenten. Informatie:

gemaakt worden van de in de komende jaren te

aan de hand van de in- en uitstroom en te ver-

De adviseurs maken regelmatig berekeningen voor

ontvangen gelden. Als je vooraf weet dat er een

wachten toestroom van broertjes en zusjes, maar

de systematiek van de gemiddelde schoolgrootte.

Herman Rake

[email protected] / [email protected] of via 0348 74 44 25.

Opmars van de duurzame school. nr. 6, april Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Recommend Documents