Schaal - vergroting: zo gek nog niet. nr. 5, maart Magazine van de Besturenraad voor schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

SBM Magazine van de Besturenraad voor ­ schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

bestuur

directeu r

leraar

nr. 5, maart 2013 Win-winsituatie in het techniekonderwijs “Een cadeautje? Dit is goed werkgeverschap” Nieuwe wegen zoeken Band tussen school en bibliotheek steeds inniger In debat over excellente scholen Scholen ontzorgd met Slim Onderhoud

Schaal­vergroting: zo gek nog niet

nr.5, maart 2013

Agenda

Magazine van de Besturenraad voor ­ schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

Datum

Activiteit

Doelgroep Plaats

Contactpersoon

20-3-2012

Netwerk kleine schoolbesturen Drenthe / Overijssel

PO

Hollandscheveld 19.30 – 22.00 uur

Wob van Beek

21-3-2013

Paascongres

VO

Amersfoort 9.15 – 16.00 uur

Taco Visser

26-3-2013

Hoe kiezen ouders uw school?

PO

Drachten 13.00 – 16.00 uur

Eva van Helden

28-3-2013

Commissie Maatschappelijke Agenda

PO/VO MBO/HO

Woerden 14.00 – 16.00 uur

Wout Neutel

9-4-2013

P&O netwerk VO

VO

Amersfoort 13.30 – 16.00 uur

Lineke Bos

10-4-2013

P&O netwerk PO

PO

Utrecht 13.30 – 16.00 uur

Lineke Bos

24-4-2013

Identiteitsconferentie Hoop voor-bij de onderwijsmarkt

MBO-HO

Mechelen (België) 12.30 – 19.30 uur

Guido de Bruin

19-6-2013

Algemene ledenvergadering

PO/VO MBO/HO

Kontakt der Kontinenten Amersfoort

Wouter van den Berg

Colofon

Meer informatie over de bijeenkomsten kunt u krijgen via onze ledenservice.

Besturenraad | De Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, verenigt christelijke onderwijsinstellingen en geeft samen met hen stem aan het christelijk onderwijs in onze samenleving. Bij de Besturenraad zijn 540 besturen aangesloten, met meer dan 2.200 scholen en bijna 800.000 leerlingen, deelnemers en studenten in alle onderwijssectoren.

Redactie | Guido de Bruin (hoofdredacteur)

Identiteitsconferentie 2013: Hoop voor-bij de onderwijsmarkt 24 april 2013 | 12.30-19.30 uur | Hogeschool Thomas More in Mechelen (België) Extra: Programma over sacrale ruimten 25 april 2013 | 9.30 – 12.00 uur | Kapel van de Ontluiking in Groot-Bijgaarden

Centraal staat de vraag wat het betekent om als ­christelijke/katholieke instelling voor HO of MBO in de ­huidige tijd van economisering en controledwang een ­perspectief van hoop aan te reiken aan studenten, ­docenten, personeel, samenleving... Hoofdsprekers zijn de wiskundige prof.dr. Harm Bart (Erasmus Universiteit Rotterdam), publicist op levens­ beschouwelijk terrein en oud-toezichthouder CVO

Corine de Reus (eind- en beeldredacteur/

Rotterdam e.o., en de pedagoog Hans van Crombrugge

productiebegeleiding)

(Hogeschool-Universiteit Brussel)

Redactieadres | Houttuinlaan 5b, Postbus 381, 3440 AJ Woerden

We organiseren deze conferentie met het Vlaams Verbond

[email protected]

van Katholieke Hogescholen. Kijk voor meer informatie en aanmelden op www.besturenraad.nl/id2013.

Vormgeving | Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag | Thinkstock Druk | Drukkerij Ten Brink, Meppel

Info

Abonnementen | (excl. 6% btw)

Uitgever

SBM/Thema voor leden gratis

Besturenraad Postbus 381, 3440 AJ Woerden

SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor

Bezoekadres

1 december van het lopende jaar worden

Houttuinlaan 5b, 3447 GM Woerden

­abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44.

Copyright | Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie.

Disclaimer | Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

T 0348 74 44 44 F 0348 74 44 99 E [email protected]

Bestellingen T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56 E [email protected]

inhoud van de advertenties.

Mutaties namen/adressen/ abonnementen

ISSN: 1570-2332

T 0348 74 44 76 E [email protected]

De redactie is niet verantwoordelijk voor de

Ledenservice

SBM digitaal

T 0348 74 44 00 E [email protected]

Besturenraad Academie

De artikelen van SBM kunt u als pdfbestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

T 0348 74 44 47 E [email protected]

Digitale Nieuwsbrief

Besturenraad Advocaten & Juristen T 0348 74 44 48 E [email protected]

Juridische helpdesk E [email protected] T 0348 74 44 60 ma-vr: 9.00-15.00 uur

U kunt zich via onze site opgeven voor de wekelijkse gratis digitale nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie.

Producten en diensten Op www.besturenraad.nl treft u steeds de meest actuele nieuwsberichten en informatie over onze vereniging, onze diensten, producten, leergangen en cursussen. Ook vindt u hier een overzicht van onze medewerkers.

06

08

12

18

6

Win-winsituatie in het techniekonderwijs

8

Fusie bracht basisscholen steviger basis Schaalvergroting

11

“Een cadeautje? Dit is goed werkgeverschap” Vitaliteit docenten

14

Nieuwe wegen zoeken Practoraat in christelijk mbo

18

Band tussen school en bibliotheek steeds inniger

20

Het hele maaiveld omhoog In debat over excellente scholen

24

Dagboek van Dick den Bakker

30

Scholen ontzorgd met Slim Onderhoud

Rubrieken | 02  Agenda  | 04  Uitgelicht  | 05  Column voorzitter 05  Nieuws  | 12  Typisch christelijk  | 16  Mijn verhaal  | 27  Juridische kwestie 28  Nieuws Besturenraad  | 29  Leerling aan het woord

20

29

Uitgelicht

4

Column

Wim Kuiper Voorzitter Besturenraad

Uitgelicht Verdraaide scholen Wat was ook al weer de bedoeling? Met deze vraag biedt de auteur van Verdraaide organisaties een eenvoudige besturingsfilosofie aan. Een filosofie die bestuurders van christelijke scholen vertrouwd in de oren moet klinken, maar Wouter Hart zegt het net even anders.

Zwaar werk

Hart stelt simpelweg dat organisaties primair en continu vanuit het hart van hun identiteit moeten werken: hun missie. Zijn boek gaat daarmee over identiteits­ management oftewel identiteitsmarketing. Verfrissend voordeel van zijn boek is dat

Bij de bezuinigingen is het onderwijs tot nu toe enigszins

hij het complexe woord identiteit daarvoor niet nodig heeft. Het boek gaat over

ontzien, maar scholen merken daar niet zoveel van. De

identiteit zonder het I-woord te gebruiken.

optelsom van stille bezuinigingen en teruglopende leerling­

Harts besturingsfilosofie zit overigens al in de ondertitel van het boek: Terug naar de

aantallen veroorzaakt op veel plekken steeds meer hoofd­

bedoeling. Was het niet de Reformatie die de Rooms-katholieke Kerk van de zestiende

brekens. Ontslagen zijn en worden geëffectueerd of hangen

eeuw op een zelfde manier probeerde terug te brengen naar haar ware identiteit?

in de lucht. Ook bij de Besturenraad hebben we van een groot aantal

Paarse krokodil

collega's afscheid genomen. Elke werkgever zal beamen dat

Hart signaleert echter dat organisaties zich te weinig door de vraag naar de bedoeling

dit tot het moeilijkste behoort wat hij of zij te doen heeft.

laten leiden. Ergens moet er dan iets niet kloppen. Dit gevoel is het sterkst als hij

Je hebt met elkaar een band opgebouwd. Zeker in kleinere

professionals beslissingen ziet nemen op basis van wat hij in navolging van Jürgen

organisaties weet je veel van de individuele, persoonlijke

Habermas de systeemwereld noemt, ondanks dat die beslissingen soms lijnrecht

omstandigheden. Juist in deze tijd besef je hoe moeilijk het

tegen de bedoeling ingaan waarvoor dat systeem bedoeld was: dienstbaar zijn aan

gaat worden voor betrokkenen om een nieuwe werkkring te

de leefwereld van de mens – ook een term van Habermas.

vinden. De emoties kunnen flink oplopen, zowel bij degenen

Het meest pregnante voorbeeld hiervan is de reclame met de paarse krokodil. Een

die het persoonlijk betreft als in de organisatie en bij de

moeder komt bij de zwembadbalie om een vergeten opblaaskrokodil op te vragen en

besprekingen met de medezeggenschapsorganen.

krijgt een formulier. Verbaasd wijst zij achter de badmeester en zegt: “Maar hij staat daar.” Hij: “Ja, hij staat daar.” En zo kan de politie bonnen schrijven voor het bonnen-

Dit alles kan behoorlijk aan de leidinggevende knagen. Bij

quotum (systeemwereld) in plaats van reële overtredingen (leefwereld) en kan een

leidinggeven hoort ook het nemen van verantwoordelijkheid

schaatsscheidsrechter Davis in een rit tegen Kuipers tot winnaar uitroepen, omdat

voor dit soort moeilijke besluiten. In hoeverre maakt het op

het tijdwaarnemingssysteem dat aangaf (systeemwereld) en niet omdat Kuipers’

zo'n moment verschil dat je een christelijke organisatie bent

eerste schaats voor iedereen zichtbaar als eerste over de streep ging (leefwereld).

en dat je als leider vanuit die inspiratie wilt werken?

Balanceren

Het komt voor dat een organisatie, ingegeven door de christe-

Wat was ook al weer de bedoeling? Harts centrale stelling is dat mensen en organisa-

lijke identiteit, meer mensen in dienst houdt dan gezond is

ties de balans moeten terugvinden tussen de eisen van de systeemwereld en die van

voor de bedrijfsvoering. Dat lijkt me, hoe begrijpelijk ook, toch

de leefwereld. Dat doe je door eerst en telkens de vraag naar de bedoeling te stellen.

uiteindelijk niet de bedoeling. Ook, of misschien wel juíst,

Draai organisaties om!

christelijke organisaties moeten gericht zijn op verantwoord

Overtuigend schetst Hart hoe de bedoeling in het organisatiehart ligt: ankerpunt,

financieel beleid en beheer en daarmee op duurzaam voort­

vertrekpunt, wenkend perspectief, referentiepunt en magneet. Vervolgens moet de

bestaan. Goed rentmeesterschap is een christelijke waarde.

leefwereld van professionals én ‘klanten’ waarvoor de organisatie bedoeld is (in school: medewerkers en leerlingen) als referentiepunt dienen, omdat die wereld de bedoeling

Maar bij ontslagrondes komt het zeker ook aan op zorgvuldig-

dichter nadert dan de systeemwereld. Die laatste hoort dienstbaar te zijn aan de

heid, eerlijke en invoelende communicatie en intercollegiale

leefwereld en niet andersom: dat de leefwereld geregeerd wordt door de systeem­

compassie. De pijn van ontslag wordt daardoor niet minder,

wereld. Met zijn reflexieve aanpak brengt Hart ten slotte ook meer balans in de

maar de manier waarop het gaat maakt toch wel enig verschil.

management­literatuur. Verwacht van hem geen overdaad aan modellen en planmatige

Deze pijnlijke ervaringen kunnen zowel voor het individu dat

adviezen. Dat zou tegen zijn centrale stelling ingaan. Hart brengt de lezer met heldere

het betreft als voor de organisatie uiteindelijk ook positieve

voorbeelden en gedachten steeds terug naar de kernvraag van organisaties: wat was

effecten hebben. Al kost het vaak de nodige tijd voordat dit kan

ook al weer de bedoeling? (Taco Visser)

worden onderkend. Ik wens iedereen die hier de komende tijd mee te maken heeft, de kracht om daar oog voor te houden.

Wouter Hart, Verdraaide scholen. Terug naar de bedoeling. Deventer: Kluwer, 2012.

Reageren? Mail Wim Kuiper op [email protected]

Nieuws

5

Nieuws

Interactieve studiekeuzegame gratis ­beschikbaar

Internationale conferentie van bijzonder onderwijs

De nieuwste versie van Go VMBO!,

Geactualiseerd

de eerste studiekeuzegame voor

Op basis van gebruikersonderzoek is

basisschoolleerlingen, is ook dit jaar

de Go VMBO! game zowel technisch

gratis beschikbaar. De game helpt

als inhoudelijk geactualiseerd. Zo

leerlingen van groep 8 van het

kunnen leerlingen, naast de sectoren

basisonderwijs een keuze te maken

zorg & welzijn, groen, economie en

voor een vervolgopleiding en school.

techniek, nu ook kennismaken met

Den Haag is van 18 tot 20 april de

De deelnemers worden onder meer

In 2012 hebben ruim 45.000 leer-

de sector Intersectoraal binnen het

stad waar de 25e conferentie van

toegesproken door de minister van

lingen aan de game deelgenomen.

vmbo. Verder is de informatie op

ECNAIS plaatsvindt, een Europese

Onderwijs, en er is debat op basis

De game is bedoeld als aanvulling

diverse punten vernieuwd en aan­

organisatie van onafhankelijke,

van lezingen van Maarten Knoester

op de voorlichting die een leerling

gepast. Voor leerkrachten in het

niet-overheidsscholen. De

(Het Rijnlands Lyceum), van

krijgt vanuit de basisschool en het

basisonderwijs en hun leerlingen

Besturenraad is ook aangesloten

Cosmicus (organisatie voor wereld-

voortgezet onderwijs.

is een gratis promotiepakket samen-

bij ECNAIS. Het centrale thema

burgerschap), en van prof. Geert ten

gesteld. De studie­keuzegame kan

van de conferentie is de positie

Dam (voorzitter Onderwijsraad). De

via internet worden gespeeld en is

van het bijzonder onderwijs in een

deelnemers brengen ook een bezoek

net als het promotiepakket gratis

veranderende omgeving: wat zijn

aan scholen.

beschikbaar via www.govmbo.nl.

de kansen en de beperkingen.

Tot de internationale sprekers op de

Een belangrijk kenmerk van onaf-

conferentie behoren Alan Flintham

hankelijke scholen is hun auto­

(onderzoeker naar leiderschap in het

nomie. Ze bieden de mogelijkheid

onderwijs, Groot-Brittannië), Geoff

voor een alternatief in het onderwijs-

Newcombe (verbonden aan de orga-

aanbod. Ze profileren zich met de

nisatie van onafhankelijke scholen in

nadruk op Bildung en empathie.

Australië) en Sylvia Eyzaguirre

Op de conferentie is er bijzondere

(ministerie van Onderwijs in Chili).

aandacht voor het Nederlandse

Meer informatie is te vinden op

onderwijssysteem.

www.ecnais.org.

Een jaar fusietoets: 27 adviezen positief, 8 negatief De Adviescommissie fusietoets

de fusietoets staat dat die schaal­

Optimaliseren

Nu is het zo dat de commissie

onderwijs heeft in de periode van

vergroting alom zichtbaar is in het

De commissie komt in de evaluatie

adviseert en dat de minister beslist.

1 oktober 2011 tot en met 2012

onderwijs. Dat heeft zowel voor-

tot de slotsom dat de fusietoets in

Die volgt dat advies, zo heeft de

in totaal 35 adviezen uitgebracht

als nadelen merkt de commissie op.

potentie “een effectief instrument

praktijk tot nu toe uitgewezen.

over aanvragen van besturen om te

Het aantal jongeren dat onderwijs

[is] om legitimatie en keuzevrijheid

Om echter elke schijn van politieke

mogen samengaan. In 27 gevallen

geniet nam in twintig jaar toe van

in samenhang met schaalvergroting

subjectiviteit in het proces te ver­

gaf de commissie het groene licht.

3,2 naar 3,8 miljoen. “Terwijl de

te behandelen, ongewenste schaal-

mijden, pleit de commissie ervoor

Voor acht aanvragen was het oor-

vraag naar onderwijs als geheel

vergroting te stoppen en toe te zien

om de bevoegdheid van de minister

deel negatief. Uit een overzicht van

toenam, nam tegelijkertijd het aan-

op defusies”.

bij de commissie neer te leggen.

de adviezen blijkt dat fusies in het

tal aanbieders fors af”, aldus de

De adviezen zijn maatwerk, waar-

Daarnaast doet de commissie nog

primair onderwijs vrijwel altijd door

commissie onder leiding van prof.

bij per geval wordt gekeken naar de

dertien concrete aanbevelingen voor

mochten gaan.

Fons van Wieringen. Dat is ook

lokale omstandigheden. Wel is het

verbetering van de fusietoets.

De fusietoets is op 1 oktober 2011

zichtbaar in het aantal bestuurlijke

nodig om de regeling te optimalise-

Onder meer wordt voorgesteld om

wettelijk van kracht geworden om

eenheden, dat met 31% daalde. Het

ren. De commissie veronderstelt

het begrip ‘tijdelijke fusie’ te intro­

een halt toe te roepen aan onge-

aantal scholen in po, vo en speciaal

overigens dat er besturen zijn die

duceren en om de positie van de

wenste schaalvergroting. In een eva-

onderwijs nam af met 27%.

sinds de invoering van de wet heb-

medezeggenschap in het fusieproces

ben afgezien van een voornemen

te verstevigen.

luatieverslag over het eerste jaar van

om te fuseren.

Win-winsituatie in het techniekonderwijs

6

Tekst Peter Louwerse| Fotografie CSG Reggesteyn

“Rijssen”, zegt directeur Henk Kastenberg van de vestiging Rijssen van CSG Reggesteyn, “is echt een bouwstad. Elke ochtend rijden vanaf hier vele busjes met bouwvakkers naar het westen.” Die busjes zijn afkomstig van bouwbedrijven met naam en faam die hun hoofdkantoor in de Overijsselse plaats hebben: Kondor Wessels, Roosdom Tijhuis, Nijhuis en

Win-winsituatie in het techniek­ onderwijs

Ter Stege. Daarnaast herbergt Rijssen ook veel kleine bouwbedrijven en ondernemingen in de staal- en constructiebouw. De Rijssense vmbo-afdeling van Reggesteyn, met de afdelingen bouw en metaal, zit dus op de goede plek, en daar maakt de school ­optimaal gebruik van. “Om machines en gereedschappen zitten wij nooit verlegen”, zegt Kastenberg. “We hebben goede contacten met het plaatselijke bedrijfsleven. Een kort

Met het Techniekpact wil het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de kwaliteit van het ­techniekonderwijs verbeteren en meer jongeren ­interesseren in de techniek. Een tip voor kwartier­ maker Paul de Krom van dit pact: ga eens een kijkje nemen in Rijssen en Geesbrug. Daar profiteren scholen en bedrijven van de onderlinge samenwerking.

bezoekje is meestal voldoende.”

Ons kent ons De contacten dateren van lang geleden, toen het technisch vmbo nog lts heette. De traditionele Twentse gemoedelijkheid is hetzelfde gebleven. “Dat gaat hier allemaal in het ­dialect, in de sfeer van ‘ons kent ons’”, vertelt Kastenberg. ‘Er staat niets op papier, en dat hoeft ook niet.”

7

Win-winsituatie in het techniekonderwijs

Met het vmbo-diploma op zak stromen de leer­

Techniekcoach

van scholen niet mag bedreigen, dat de school

lingen van Reggesteyn vaak door naar beroeps­

Een andere manier om kinderen wegwijs te

niet in gevaar mag komen door het wegvallen van

opleidingen die de Rijssense bedrijven zelf in het

maken in de techniek zijn de Techniektorens van

de sponsor en dat sponsoring verenigbaar is met

leven hebben geroepen. Voor de bouw is dat het

Bouwend Nederland. De Drentse afdeling van de

de doelen van de school. Het convenant heeft

Opleidingscentrum Twente (OCT) en voor de

aannemersorganisatie gaf vorige maand zo’n leer-

geen rol gespeeld bij het beleid van Reggesteyn.

metaal REMO. De sleutel tot het succes? “Zorg

middel cadeau aan de protestants-christelijke

“Bij ons is geen sprake van sponsoring”, meent

dat je goede contacten hebt met het bedrijfsleven.

basisschool De Wegwijzer in Geesbrug.

Henk Kastenberg. “De bedrijven betalen er niet

Ga niet bedelen, maar betrek de bedrijven bij het

“Bouwend Nederland heeft vorig jaar een prijs-

voor. En we zijn ook niet afhankelijk van bedrij-

onderwijs.”

vraag uitgeschreven, waarbij in honderd woorden

ven. We hebben onze eigen budgetten. Maar het

Omdat Reggesteyn bij het onderwijsprogramma

moest worden uitgelegd waarom techniek zo

is gewoon makkelijk dat we kunnen profiteren als

volop rekening houdt met de wensen van de

belangrijk is in het primair onderwijs”, vertelt

bedrijven iets kunnen missen.”

bouw- en metaalsector, profiteren de leerlingen

schooldirecteur Carolina Camies.

Ook Carolina Camies ziet geen problemen met

optimaal. “We stemmen onze programma’s af

Techniekcoördinator Miriam Bussemaker pakte de

sponsoring. “We hebben de techniektorens

op wat de leerlingen kunnen verwachten in het

handschoen op, bedacht de tekst en zette deze op

gewonnen met een prijsvraag”, stelt ze. “Dus is

bedrijfsleven”, zegt Kastenberg. “We kunnen

muziek. De kinderen, voorzien van gereedschap,

hier wel sprake is van sponsoring? Zo ja, dan lijkt

­daardoor altijd voldoende leerlingen plaatsen.

zongen het lied. Dat maakte zoveel indruk op de

dit mij verenigbaar met de doelstellingen van de

Ze zijn bijna verzekerd van werk.”

jury dat De Wegwijzer de Techniektorens won.

school. Die torens zijn speciaal gemaakt voor het

De bedrijven hebben van hun kant een constante

Sinds begin februari heeft de school de beschik-

basisonderwijs.”

stroom van vakkrachten. Hoewel er op dit op

king over de kasten met allerlei leskisten, materia-

moment door de crisis wat minder bouwvakkers

len en lesbeschrijvingen voor tachtig

nodig zijn, gaan Reggesteyn en de bedrijven

technieklessen voor de groepen 1 tot en met 8.

gewoon door met de intensieve samenwerking.

De Wegwijzer zal de torens in elk geval inzetten

“Samen met de gemeente probeert het OCT zoveel

tijdens de open dag. “We gaan de torens zeker

mogelijk leerlingen binnenboord te houden”, licht

structureel inpassen in ons onderwijs”, zegt

Kastenberg toe. Hij voegt daar nog een Twentse

Camies.

spreuk aan toe: “Ook in moeilijke tijden staan we

De school in Geesbrug, een dorp niet ver van

elkaar half.” Dat betekent: We steunen elkaar door

Hoogeveen, besteedt veel aandacht aan technisch

dik en dun.

onderwijs. De Wegwijzer werkt al jaren samen

Kunnen andere scholen de methode-Reggesteyn

met de Techniekcoach. “Vrijwilligers die zelf een

kopiëren, of slaagt deze aanpak alleen in kleine,

technisch beroep hebben gehad komen op school

hechte gemeenschappen? “Het werkt alleen als

les geven”, licht Camies toe. “Ze nemen materia-

je de mensen in de bedrijven kent”, meent

len mee. De eerste keer vertellen ze alles zelf,

Kastenberg. “Als bedrijven anoniem zijn, dan heb

maar de daaropvolgende jaren heeft de leerkracht

je steeds met nieuwe mensen te maken. Dan kun

een steeds grotere rol. Uiteindelijk doet de leer-

je het vergeten.”

kracht het zelf.” In een visiestuk heeft De Wegwijzer bepaald dat

Power Up

techniekonderwijs een belangrijke rol speelt bin-

Techniekonderwijs staat inmiddels hoog op de

nen de school. “We willen iedereen in aanraking

politieke agenda. De regeringspartijen VVD en

brengen met techniek, zodat de kinderen zich op

PvdA hebben in het regeerakkoord afgesproken

een breed front kunnen ontwikkelen”, verklaart

dat er in het basisonderwijs meer aandacht voor

Camies. Ze vertelt dat veel van haar leerlingen

wetenschap en techniek moet komen. Kastenberg

kiezen voor een beroep in het bedrijfsleven of de

is evenwel niet ontevreden over het niveau van de

bouw. Voor de positie op de arbeidsmarkt is het

instromende leerlingen. Dat is mede te danken

daarom gunstig dat kinderen technisch geschoold

Met het Techniekpact wil het kabinet het

aan de regionaal opererende stichting Zwaluwstaart,

zijn: “Bouwend Nederland organiseert die prijs-

techniekonderwijs verbeteren en meer

die met leskisten basisscholen bezoekt en daarmee

vraag niet voor niets. Het is van belang dat kinde-

jongeren interesseren voor de techniek.

de kennis van zesde,- zevende- en achtstegroepers

ren blijven kiezen voor technische beroepen.”

Te weinig jongeren kiezen voor een

Henk Kastenberg

Techniekpact

technische opleiding. Tegelijk gaat de

opkrikt. Zelf houdt Reggesteyn kennismakingsbijeenkomsten

Niet afhankelijk

komende jaren een groot aantal technici

voor basisschoolleerlingen. Kinderen die naar het

Om sponsoring van scholen in goede banen te

met pensioen. Hierdoor ontstaat tot

vmbo gaan, volgen het introductieprogramma

leiden, hebben het onderwijs, de overheid en het

2016 een tekort van 170.000 ­technici.

Power Up. Havo- en vwo-leerlingen in spe kunnen

bedrijfsleven in 2009 het convenant ‘Scholen voor

Samen met sociale partners en het

kennismaken met het technasium. “We ontvangen

primair en voortgezet onderwijs en sponsoring’

onderwijs wil het kabinet deze schaarste

elk jaar dik driehonderd leerlingen”, vertelt

afgesloten. Daarin is onder meer bepaald dat

aan technisch personeel aanpakken.

Kastenberg. “Je brengt ze vroeg in contact met

sponsoring de objectiviteit en onafhankelijkheid

Oud-staatssecretaris Paul de Krom krijgt

techniek en je bindt ze aan je school.”

hierin een voortrekkersrol.

Fusie bracht basisscholen steviger basis

8

Tekst Marijke Nijboer

Schaalvergroting

Fusie bracht basisscholen steviger basis aan bepaalde regels. Ze leunden zwaar op mijn deskundigheid als directeur. Maar ook ik voelde me wel eens onzeker, vooral

Na jarenlang te zijn gestimuleerd door het ministerie van OCW, staat schaalvergroting in het onderwijs al weer enige jaren in een kwade reuk. In een korte serie vertellen directeuren in de diverse onderwijssectoren hoe schaalvergroting voor hen heeft uitgepakt. In dit nummer drie basisschooldirecteuren aan het woord.

wanneer het ging om de financiën.” Hij kon destijds zelf als jonge directeur wel wat extra steun gebruiken. “Mijn voorganger was vrij autoritair, en ik wilde het anders doen. Terugkijkend vind ik dat ik te zeer een dienende rol had. Ik heb me daaruit moeten terugvechten. Dat is uiteindelijk gelukt, maar aan mijn bestuur had ik daarbij weinig steun.” Sinds de fusie is De Regenboog gegroeid naar 144 leerlingen en is Vogel ook directeur van De Vliet in Klaaswaal. Hij heeft niet langer het gevoel dat hij er alleen voorstaat. Tijdens zijn ­func­tioneringsgesprekken met collegevoorzitter Bert Tuk krijgt hij goede feedback. “Bert spreekt achttien directeuren en heeft dus volop vergelijkingsmateriaal. Dat leidt tot prima adviezen.”

In de jaren tachtig kwam er verzet tegen de werkwijze van het

Binnen de stichting zijn voor complexe thema’s zoals functie­

ministerie van Onderwijs, dat tot in detail greep hield op het

differentiatie en passend onderwijs werkgroepen opgericht,

onderwijs. Dit leidde er uiteindelijk toe dat scholen meer auto-

waarin hij met collega’s beleid uitwerkt. “Alles wordt afgevinkt,

nomie kregen en achteraf op de resultaten werden afgerekend.

en ons bestuur duikt in de wetgeving. Zo komen we straks niet

Dat vroeg wel om meer professionaliteit bij de schoolbesturen.

voor heel grote verrassingen te staan.”

Mede daarom moedigde het ministerie vanaf midden jaren tachtig besturen aan om te gaan samenwerken of fuseren.

Overdag vergaderen

Het primair onderwijs gaf zo tussen 1992 en 2005 gehoor

Bij schaalvergroting wordt al gauw gedacht aan extra

aan die oproep.

­managementlagen en stroperige processen, maar die komen in het ­primair onderwijs nauwelijks voor. Vogel: “Wij vergaderen

Onzeker

overdag, en niet vaker dan vroeger. Destijds had ik juist heel

Sinds 2004 verenigt CSG De Waard in Oud-Beijerland het

veel avondvergaderingen. Als directeur moest ik overal bij zijn:

christelijk basisonderwijs in de Hoeksche Waard. Het belang-

de or, mr en bestuursvergaderingen. Er waren ook regelmatig

rijkste argument voor de fusie was dat zelfstandigheid financieel

werkzaterdagen. Dan kwam het bestuur klussen en werd ik

te risicovol werd. Ruud Vogel was voor de fusie directeur van

ook verwacht.” Vogel woonde in de hoofdwoning schuin

De Regenboog, een school met 115 leerlingen in Heinenoord.

tegenover de school. “Als er ’s nachts alarm was, mocht ík

Zijn bestuur bestond uit vrijwilligers die zich onzeker voelden

gaan ­kijken. Dan nam ik voor de veiligheid m’n hond maar

onder het systeem van grotere bewegingsvrijheid en controle

mee. Nu zijn al onze scholen gelukkig aangesloten bij een

achteraf.

­alarm­centrale.”

“Zij waren bang dat ze misschien nog wel eens een claim aan

Volgens Vogel heeft de fusie juist geleid tot minder bureaucratie.

hun broek zouden krijgen omdat ze niet zouden hebben voldaan

“In de oude situatie kreeg het bestuur van De Regenboog de

9

In dit gebouw zijn zowel cbs De Regenboog als obs Het Anker gehuisvest.

notulen van alle vergaderingen, en men ging tot in detail

“Maar de vergaderingen worden steeds inhoudelijker. Er komen

op alles in. Vlak voordat ik naar Heinenoord kwam, was er op

steeds minder futiliteiten aan de orde.” Als fusies stuklopen, is

De Regenboog een rel over de keuze van een nieuwe godsdienst-

dat meestal op de financiën, de formatie en/of de identiteit, zegt

methode. De leerkrachten en het bestuur waren het daarover

Van Reenen. PCPO Westland is in de beginfase bewust om die

oneens. Het bestuur drukte zijn zin door en schafte een methode

klippen heen gevaren. “Wij hebben eerst ­gekeken naar de grote

aan waar het team niks mee kon.”

lijnen en de punten waarop we elkaar konden vinden. Pas toen

Zijn huidige, professionele bestuur zit op afstand. “Wij werken

de wens tot samenwerken was gegroeid, zijn we over die lastige

met cirkels van betrokkenheid. De kern wordt gevormd door het

onderwerpen gaan praten.”

kind in de klas. Daar draagt de leerkracht verantwoordelijkheid voor. De volgende cirkel bestaat uit interne begeleiding en

Nadelen

­directie. Iemands invloed reikt nooit verder dan één cirkel.”

Welke nadelen kleven er aan schaalvergroting? Vogels team heeft moeten wennen aan de meer zakelijke sfeer. “Vroeger was

Baangarantie

ik de primus inter pares; nu meer een onderwijskundig manager.

De Stichting PCPO Westland, beheerder van vijftien pc-scholen,

Sommige leerkrachten vonden het vroeger gezelliger.”

ontstond in hetzelfde jaar en vanuit dezelfde drijfveren als CSG

Verder, zegt hij, zijn de geldstromen niet meer zo inzichtelijk

De Waard in Oud Beijerland. “Er kwam veel op ons af. Om je

voor de directeur. “Gelden komen ook niet meer één op één ten

zaken voor elkaar te krijgen moest je als klein bestuur wel een

goede van jouw school; ze worden verdeeld binnen de stichting.

bureau in de arm nemen. Samen die deskundigheid delen is

De Regenboog groeit en zou eigenlijk recht hebben op extra

veel goedkoper”, zegt Edward van Reenen, directeur van sbo

geld, maar wij delen dit met scholen met een tekort. Ik kan

De Boemerang.

ermee leven; uiteindelijk dient onze stichting het christelijk

Zonder de fusie, zegt hij, hadden de verschillende kleine scholen

onderwijs in de hele Hoeksche Waard.”

nooit al hun personeel in dienst kunnen houden. Zo’n grotere

Zijn oude bestuur en trouwens ook de christelijke gemeenschap

stichting kan schuiven met mensen. “Bij de fusie boden we een

in Heinenoord hadden méér moeite met dit aspect.

garantie op werkgelegenheid. En nog steeds garanderen we dat

“De Regenboog was een rijke school met een eigen woning.

mensen met een vaste baan in dienst kunnen blijven.” De stich-

Het sentiment tijdens de fusie was: wij hebben alle dubbeltjes

ting stimuleert mobiliteit. “We nodigen mensen uit om ook eens

opzij gelegd en nu komt alles op één hoop. Het beeld was dat

op een andere school te werken. Neem mijn sbo-school: twaalf

al dat geld nu in het bestuurskantoor in Oud-Beijerland werd

jaar geleden had ik 297 leerlingen. Door passend onderwijs zijn

gestoken. Dat klopte niet helemaal, maar zo beleefden mensen

dat er nu nog 152. Dankzij die mobiliteit kan ik in onze vacatures

het. Gelukkig kon ik hen vertellen dat maar 3,5% van ons

mensen aannemen met specifieke deskundigheid die bewust

­budget naar het management gaat.”

kiezen voor het sbo.”

In de gemeenschap werd bovendien gevreesd dat het christe-

Ook hij vindt niet dat de bureaucratie is toegenomen. “Het staf-

lijke karakter van de school zou verwateren, zeker toen de

bureau is nieuw. Daar zit het eenkoppige college van bestuur

Regenboog onder één dak ging met de openbare basisschool.

met een secretaresse, een onderwijsadviseur, een personeels-

Vogel: “Mensen zeiden: haal die C maar van de gevel. Maar ik

functionaris en een parttime financiële kracht. Maar dat is een

denk dat wij nu, samen, méér dan vroeger inhoudelijk bezig zijn

heel praktische laag.” Natuurlijk wordt er nog steeds vergaderd.

met onze identiteit.”

Fusie bracht basisscholen steviger basis

Links: Brede School Overdinkel

10

Rechts: sbo De Boemerang

Eén directeur voor onderwijs en opvang

mensen extra uren krijgen. Ik denk aan de ib’er en de ict’er. Het

In het oosten van Nederland zijn het de onderwijsinhoudelijke

aanspreekpunt hoeft wat mij betreft niet per se de directeur te

voordelen die twee scholen van één stichting tot nauwe samen-

zijn. De ondersteunende mensen zouden ook als aanspreekpunt

werking brengen. Josine van Ulden is directeur van de Brede

kunnen dienen.”

School Overdinkel. Deze school (70 leerlingen) wordt ‘organisa-

De directeur wil beide scholen langzaamaan laten toegroeien

torisch samengevoegd’ met de Meester Snelschool (100 leer­

naar dezelfde werkwijze. “De Brede School Overdinkel is

lingen), die in Losser staat, vier kilometer verderop. Nadat de

­bijvoorbeeld toe aan een nieuwe methode voor wereldoriëntatie.

Losserse directeur in 2014 met pensioen is gegaan, zal Van

De Meester Snelschool heeft voor dat vak een heel goede

Ulden directeur worden van beide scholen. De scholen blijven

methode, waar het team al heel vaardig mee is geworden.

zelfstandig, maar krijgen een efficiëntere organisatie en aan­

Daar gaan wij waarschijnlijk bij aansluiten. Dat zullen we op

sturing.

meer punten gaan doen, maar heel geleidelijk.”

Beide locaties hebben kinderopvang. Deze valt net als de twee scholen onder het schoolbestuur VCO Oost-Nederland, én onder

Wennen

de directie van Van Ulden. De kinderopvang en de peuterspeel-

De geïnterviewden prijzen ook andere voordelen van

zaal op beide locaties werken al innig samen en gebruiken

­schaal­vergroting. Van Reenen: “Ik merk dat we meer geld

dezelfde methodes. En beide scholen hebben dezelfde ib’er.

binnen­krijgen. Er wordt bijvoorbeeld beter ingestoken op

Van Ulden: “Dat werkt geweldig. Daarbij helpt het enorm dat

subsidie­mogelijkheden. Daar hadden wij vroeger noch de

beide scholen onder dezelfde gemeente en hetzelfde samen­

tijd noch het inzicht voor.”

werkingsverband vallen.”

Vogel noemt het prijsvoordeel en gemak van gezamenlijke

Zij hoopt dat de meerwaarde van deze samenwerking ook zal

inkoop. “We hebben één schoonmaakbedrijf, één netwerk voor

optreden in de andere afdelingen van de scholen. “We zien bij

systeembeheer, en de service van kopieerapparaten is centraal

de VVE hoe collega’s elkaar kunnen versterken, ook inhoudelijk.

geregeld.” Dat geldt ook voor de professionalisering. “In onze

De peutergroepen hebben hbo-leidsters, die een inspiratiebron

kwaliteitskringen wordt deskundigheid uitgewisseld. Daarvoor

zijn voor de mbo-leidsters op beide locaties. De leidsters van

kan je bijvoorbeeld alle mensen van één bouw bij elkaar halen.

onze groepen 1 en 2 op beide locaties staan alleen voor de

We hebben ook samen deskundigheid ingekocht over hoog­

groepen. Ook zij kunnen elkaar gaan versterken.” En natuurlijk

begaafdheid.”

ziet de directeur ook praktische voordelen. “Straks bereiden we

Klinkt dit allemaal niet al te positief? Van Reenen: “Vijf jaar

één Sinterklaasviering voor, met één inkoop van spullen, die op

geleden zou ik een ander verhaal hebben gehouden. Ik heb echt

twee locaties wordt gevierd.”

wel eens gemopperd op die fusie. Ik had er in het begin heel

Ze voorziet dat het delen van de directeur wel tot een praktisch

veel werk aan en er kwamen veel vragen van collega’s op me

probleem zal leiden. Straks is er op beide scholen niet meer

af.” Hij heeft zelf ook erg moeten wennen aan zijn andere werk-

altijd een ‘aanspreekpunt’ aanwezig. “Ouders hebben bij het

omstandigheden. “Ik zit al heel lang in het onderwijs en ben al

halen en brengen vaak de behoefte om iets te melden, en er

dertig jaar directeur. Dan duurt het even voordat je omschakelt.”

kunnen ook nieuwe ouders langskomen die graag een rondleiding

Maar inmiddels voelt het grotere verband waarbinnen hij werkt

willen. Leerkrachten zijn meestal druk bezig met het onderwijs-

vertrouwd. En dat hij niet langer alle formatieberekeningen

proces. Dat willen we zo min mogelijk verstoren.”

hoeft te maken en alle begrotingen hoeft op te zetten, is alleen

Van Ulden ziet een mogelijke oplossing in het wegvallen van het

maar prettig. “Maar het belangrijkste is: ik heb nu het gevoel

tweede directiesalaris. “Van dat geld kunnen ondersteunende

dat we echt samen verantwoordelijk zijn.”

“Een cadeautje? Dit is goed werkgeverschap”

11

Tekst Joke Waltmans| Fotografie Ds. Piersoncollege

Vitaliteit docenten

“Een cadeautje? Dit is goed ­werkgeverschap”

Kleine groepjes docenten en overig personeel aan het werk tijdens een studiedag in februari jl.

Ontspannen met yoga, leefstijl­coaching of een ­workshop mindfulness. De docenten van het Ds. Pierson­college in Den Bosch mogen uit een aanbod van 24 ‘arrangementen’ hun eigen top 3 kiezen. Bedoeld om de vitaliteit te vergroten en zo de werkdruk beter aan te kunnen. De jongste resultaten van het Psychosociaal

Een mooie diversiteit, noemt Van Bommel het

ze het zeker, vindt zij. “Je kunt je afvragen of dit

Arbeidsbelastingsonderzoek (PSA) op het Pierson

aanbod, dat varieert van dieetbegeleiding of effec-

kan in een tijd van bezuinigingen. Dit is investeren

gaven een mooi resultaat. Zo mooi dat de directie

tief communiceren tot loopbaanreflectie en een

in de toekomst. Hoe blijven je mensen vitaal in

er van de uitvoerende arbodienst complimenten

sportclinic hardlopen. “Bedoeld om handvatten te

een tijd dat er steeds meer van hen wordt

voor kreeg. “Er is bij ons op school een hoge mate

vinden waardoor je met meer energie op een

gevraagd? Je hoeft niet eerst ziek te zijn voordat je

van tevredenheid, men voelt zich betrokken bij

goede manier invulling kan blijven geven aan je

beter kan worden. Dat geldt ook voor de profes-

school, en er is ruimte voor ontwikkeling”, vertelt

werk. Voor de een is dat je hoofd leegmaken met

sionele vaardigheden waar aanvullend op onze

Alma van Bommel, rector van de scholengemeen-

golfen, een ander haalt energie uit een workshop

Pierson Academy aandacht voor is.”

schap voor vmbo-t, havo en vwo.

timemanagement of uit coaching”, schetst zij.

Voor zover bekend is het Pierson uniek met deze

Uit hetzelfde onderzoek kwam echter ook naar

“Het mag voelen als een cadeautje, ik vind het

aanpak. Van Bommel weet dan ook niet wat ze

voren dat er verbetering mogelijk is als het gaat

een vorm van goed werkgeverschap.” Wie alleen

ervan kan verwachten. Wel weet ze dat de aanpak

om de balans tussen werk en privé, de werkdruk

al het maken van een keuze lastig vindt, kan eerst

met interesse wordt gevolgd door de andere scholen

en gezonde leefgewoontes. Het gaat hier om de

langs bij een vitaliteitscoach. “En heb je een

in het ORION-verband waarvan het Pierson deel

driehoek persoon, werk en persoonlijke omstan-

­individuele wens, dan kan dat ook.”

uitmaakt. Aardige bijkomstigheid is bovendien dat

digheden. Op dat vlak voer je zelf de regie”, geeft

Van de 170 docenten op de scholengemeenschap

er aanbiedingen binnenkomen voor interessante

Van Bommel aan.

hebben zich inmiddels bijna 120 zich ingeschre-

activiteiten en cursussen. “Zo krijg ik een mooie

ven voor een workshop of cursus die net is begon-

databank met mogelijkheden.”

Mooie diversiteit

nen of op punt van beginnen staat. En de rest?

En waar heeft Van Bommel zelf voor gekozen?

In overleg met arbodienst Human Capital Care

“Deelname is niet verplicht, al mag een leiding­

Glimlachend: “Wij gaan met onze driehoofdige

en een aantal aanbieders is uitgebreid bekeken

gevende wel vragen waarom iemand niet meedoet.”

directie een coachingstraject volgen. De centrale

wat de school haar docenten op dit gebied kan

vraag daarbij is: 'Hoe houd je voldoende aandacht

bieden. Het resultaat is het programma 'Kleurrijk

Investeren

voor langetermijnzaken terwijl je in beslag wordt

in balans' waarbij de docenten individueel of per

De exacte kosten voor het keuzeprogramma houdt

genomen door de dagelijkse gang van zaken'.”

­sectie of team uit 24 arrangementen mogen kiezen.

Van Bommel voor zich, maar verantwoorden kan

Typisch c­ hristelijk

Op pantoffels door de school

12

Tekst Bert van der Kruk |Fotografie Ossip van Duivenbode e.a.

Naar aanleiding van het onderzoek Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd, portretteren we in deze rubriek scholen van de drie typen christelijke scholen die de onderzoekers onderscheiden. Type 1: traditiescholen

Cbs De Jacobsvlinder

Op pantoffels door de school

Willy van Riet-Roel

De Prins Bernhardschool ging, De Jacobsvlinder kwam. De oude dorpsschool in Zoetermeer onderging onlangs een totale metamorfose. De protestants-­ christelijke identiteit bleef. “Je wilt iets betekenen voor kinderen en ouders.” De Prins Bernhardschool wordt gesloopt. Een gele

grens van het oude dorp en de eerste uitbreidings-

machine hakt agressief in op de muren van het

wijk Palenstein. Aan de ene kant is de oude kerk

gebouw uit de jaren zestig. Flarden beton hangen

van Zoetermeer zichtbaar, aan de andere zijde

losjes aan plafonds. Waar de sloopmachine haar

staan de flats die sinds de jaren zestig het dorp in

werk nog niet heeft gedaan, zijn de ramen

de vaart der volkeren moesten opstoten.

­onbeschadigd. Ze zijn beschilderd met kleurige

Een aantal flats staat inmiddels op de nominatie

vlinders. Nog even en ook die zijn verleden tijd.

voor sloop. Ze worden grotendeels bewoond door

Iets verderop, schuin aan de overkant van de

mensen met een allochtone achtergrond. Hun

straat, staat de nieuwe school. Op het dak van

kinderen zitten op De Jacobsvlinder – ze vormen

het gebouw – rode baksteen, veel glas – staat een

er 90% van de schoolbevolking – of gaan naar

kunstwerk van vlinders, wiegend in de wind. Met

de ­katholieke of openbare basisschool een paar

de overgang naar het nieuwe gebouw is ook de

­straten verderop.

oude naam verdwenen. De Prins der Nederlanden

Die twee andere scholen verhuisden drie jaar

heeft plaats gemaakt voor De Jacobsvlinder.

­geleden al naar een nieuw onderkomen, De Jacobsvlinder pas in januari 2013. Het wachten

Grote aantrekkingskracht

op de nieuwbouw betekende stilstand in de groei,

Directeur Willy van Riet-Roel, sinds 1986

zegt Van Riet. Inmiddels trekt de groei aan, al kan

­verbonden aan de school en vanaf 2001 directeur,

die ook weer in gevaar komen als er straks flats

spreekt van een ‘toplocatie’. De school ligt op de

gesloopt worden.

De kunstenaar en directeur bij het net geplaatste kunstwerk op het dak van de nieuwe school.

Scholen van type 1 willen leerlingen in aanraking brengen met het evangelie van Jezus Christus. Er is veel aandacht voor godsdienstige vorming. Op deze scholen zitten ook onkerkelijke leerlingen, maar de leraren zijn overwegend ­protestants. De schoolleider is meestal actief betrokken bij een ­kerkelijke gemeenschap.

Type 2: diversiteits­scholen Scholen van type 2 willen leerlingen voorbereiden op de multiculturele samen­ leving. Belangrijk is dan ook de overdracht van vaardigheden die ze daarvoor nodig hebben. Levensbeschouwe­ lijke diversiteit is voor deze s­ cholen een positief gegeven. Leerlingen maken ­kennis met het christelijk geloof, omdat belangrijke waarden in onze samen­leving daaruit voortkomen. Er is ruimte voor de ont­ moeting met de diverse levensbeschou­wingen op basis van gelijkwaardigheid. De levens­beschouwelijke achtergrond van zowel leerlingen als leraren is divers.

Type 3: zingevingsof vormings­gerichte scholen Scholen van type 3 vinden de vorming van leerlingen op alle gebieden belangrijk. De persoonlijke ontplooiing van het individuele kind staat centraal, ook bij levens­­ beschouwelijke vorming. Zingeving op basis van christelijke waarden staat daarin voorop. Op deze scholen zitten christelijke kinderen, maar ook andersgelovige en onkerkelijke k­ inderen. Veel leraren hebben een christelijke achtergrond, maar ook leraren met een andere levensbeschouwelijke achtergrond kunnen er ­werken.

13

Op pantoffels door de school

Nieuwe naam

­kinderen geen koek maar fruit mee naar school,

“De Jacobsvlinder is een open christelijke school”,

en één keer per week is het waterdag. Gedurende

zegt Van Riet. “We hebben leerlingen met een

een half jaar krijgen de kinderen drie keer per

islamitische en hindoeïstische achtergrond, maar

week gratis fruit uitgereikt. In de teamkamer staan

we vieren hier niet het Suikerfeest of Divali.

de gevulde kratten. Aan de wand hangt een foto

Kinderen mogen er uiteraard wel over vertellen, en

waarop de directeur zit tussen minister Edith

bij de dagopeningen hebben we er ook oog voor.

Schippers (Volksgezondheid) en Paul Rosenmöller

Maar we zijn een christelijke school en dus vieren

(voorzitter van de stuurgroep Gezond Gewicht).

we Kerst en Pasen. Dat levert niet vaak problemen

“Kinderen moeten goed eten. Maar we worden

op. Ouders weten het; ze kiezen bewust voor een

geen calorietellertjes, hoor. We laten hun de keus.”

christelijke school, omdat ze ervan uitgaan dat die

De grote betrokkenheid bij kinderen en hun

staat voor normen en waarden.”

ouders hangt volgens de directeur direct samen

In onze westerse cultuur hebben we te veel naar

met de christelijke identiteit van de school en haar

de culturele en religieuze verschillen gekeken,

medewerkers. “Je wilt iets betekenen voor kinderen

vindt de directeur. “Dat heeft tot een hoop oorlogen,

en ouders. Dat doe je als leerkracht vanuit je

twisten en andere ellende geleid. Het is beter om

eigen persoonlijkheid, en die is christelijk gevormd.

te letten op de overeenkomsten. We willen aan

Een humanist zal misschien hetzelfde zeggen,

het eind van het leven allemaal graag bij God

maar toch is de christelijke basishouding heel

komen. Welke weg we daarbij volgen, maakt uit-

anders.”

eindelijk niet zoveel uit. Zo maakt het ook niet uit hoe we bidden: met de handen gevouwen, geopend of tegen elkaar gedrukt – gebed gebeurt van binnen. Ik hoop dat wij hier op school een steentje kunnen bijdragen aan wederzijds respect

Meer dan kennis

tussen mensen en groepen, al is het maar klein

Op het eerste gezicht lijkt De

steentje.”

Jacobsvlinder, met een grote diversiteit

De nieuwe naam van de school – een idee van

aan culturele en nationale achtergronden

een ouder – is wat dat betreft veelzeggend. Jacob

onder de leerlingen, een school van het

is een van de aartsvaders voor joden, christenen

type 2. Respect voor andere culturen en

Ondertussen heeft het nieuwe gebouw grote

en moslims. De verbinding zit dus al in de naam.

godsdiensten neemt een belangrijke

­aantrekkingskracht, merkt de directeur. Trots wijst

De vlinder heet officieel Sint Jacobsvlinder, maar

plaats in. Maar directeur Willy van Riet

ze op de ouderkamer, in de vorm van een cocon,

dat voorvoegsel vond de protestantse school toch

vindt ‘kennismaking met het christelijk

van buiten zwart, van binnen rood – het lijkt wel

iets te rooms-katholiek.

geloof’, zoals verwoord in typering 2, een te magere omschrijving. “Het gaat

een hippe loungeroom. En op de grote ‘hangende trap’ in het midden van de hal, die tevens als

Gezonde school

niet alleen maar om kennis, het gaat wel

­tribune dienst kan doen. “Daar past nu nog de

De school heeft veel oog voor de taalontwikkeling

wat dieper.”

hele school op, 125 kinderen dus. Over een tijdje

van kinderen. Dat gebeurt al in de vroegste fase,

De school bevindt zich ergens tussen

hopelijk niet meer.”

in samenwerking met de peuterspeelzaal. Veel

type 2 en 3, al past het aannamebeleid

De oude school noemt ze een ‘eilandjesgebouw’:

kinderen hebben ouders die het Nederlands (nog)

in beide gevallen niet helemaal.

“Je zag elkaar niet, je hoorde elkaar niet, je kon

niet goed machtig zijn. Ook de ouders worden er

“Wij selecteren onze leerkrachten nog

de school verlaten zonder elkaar te zien.” In het

nauw bij betrokken. Het aardige is dat zij ook zelf

wel heel graag op de christelijke identiteit.

nieuwe gebouw is dat onmogelijk. Het heeft, in

in het schoolgebouw terecht kunnen voor een

Ik vraag altijd of ze met het christelijk

al z’n strakke frisheid, iets warms en huiselijks.

taalklas. “Taal, taal en nog eens taal, daar hameren

geloof zijn opgegroeid en, mochten ze

Dat wordt nog versterkt doordat de kinderen er

we op”, zegt Van Riet. Behalve Nederlands krijgt

daar niet zo veel meer aan doen, of ze

op pantoffels lopen. “Dat draagt bij aan de goede

ook Engels veel aandacht: in elke klas wordt twee

het wel kunnen voorleven. Er werken bij

sfeer”, zegt Van Riet. “Je gedraagt je anders

keer in de week alleen maar Engels gesproken,

ons geen islamitische of hindoeïstische

op pantoffels; het geeft rust, het dempt prikkels.

geschreven, geluisterd en gezongen.

leerkrachten. Dat is niet toevallig, dat is

Bovendien zijn veel kinderen het thuis ook

Daarnaast is Van Riet trots op het predicaat

een bewuste keuze.”

gewend om de schoenen uit te doen.”

‘gezonde school’. Twee keer per week nemen

Nieuwe wegen zoeken

14

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Jelle Koolstra

Practoraat in christelijk mbo

Nieuwe wegen zoeken

Zes christelijke roc’s en vakscholen gaan hun christelijke identiteit op hedendaagse wijze ontwikkelen. Zij willen die “herkenbaar beleefbaar” maken voor studenten en medewerkers. Het practoraat van de Besturenraad ondersteunt de mbo-instellingen daarbij. “Religie is van alle tijden. Ook jongeren van nu zijn daar gevoelig voor.”

De honderdvijftig medewerkers van Cibap gingen een paar maanden geleden

mensen vanaf stoepen en muren voorbijgangers recht aan kijken. Het deed

voor het eerst sinds lange tijd gezamenlijk aan de slag met de christelijke

haar denken aan Petrus’ opmerking in de richting van een verlamde man:

identiteit van deze ‘vakschool voor verbeelding’ in Zwolle. Wat inspireert ons,

Zie mij aan. “Dat is voor mij wezenlijk in het christelijk onderwijs: contact

vroegen zij zich af. En hoe werkt dat door in onze pedagogische relatie met de

maken, een relatie aangaan met de ander.”

studenten? Oftewel: hoe inspireren we onze studenten vanuit onze eigen

Ook dit vonden veel collega’s spannend, zegt Zandbergen. “Je stelt je daar-

inspiratiebronnen?

mee toch kwetsbaar op.” Een beetje onwennig was het ook wel, want zo vaak

Het werd een interessante dag, herinnert bestuursvoorzitter Coby Zandbergen

zijn vragen over inspiratie en zingeving de laatste jaren nou ook weer niet

zich. “We hadden voor een redelijk traditionele vorm gekozen, met een paar

gesteld. Lange tijd richtte Cibap, net als de andere christelijke mbo-instellin-

inleidingen en groepsgesprekken, je kent het wel. Dat was een bewuste keuze:

gen in het land, zich vooral op de onderwijskwaliteit. De christelijke identiteit

we wilden niet al te gek doen, want het onderwerp zelf was al lastig genoeg. Het

was daarbij steeds minder een relevante factor. “De identiteit was versloft.”

was niet de bedoeling om die dag elkaar de maat te nemen, wat in discussies over de christelijke signatuur al gauw gebeurt. Het moest gaan over de waarde

Herkenbaar beleefbaar

die we toevoegen aan het onderwijs, zodra we zingeving serieus nemen.”

De zes christelijke roc’s en vakscholen – Cibap, A12, Alfa, Berechja,

Iets minder klassiek was de vraag aan het personeel om een voorwerp mee te

Landstede en Menso Alting – willen daar verandering in brengen. Ze willen de

nemen dat iets over hun inspiratie duidelijk maakte. Schilderijen, foto’s,

christelijke identiteit van hun mbo-instellingen “meer herkenbaar beleefbaar

muziekstukken, You Tube filmpjes, er kwam van alles voorbij. Zelf nam

maken voor personeel en studenten”. De opleidingen hebben daarvoor diverse

Zandbergen foto’s van urban art uit Berlijn mee, waarop geportretteerde

activiteiten in gedachten, variërend van bijeenkomsten zoals in Zwolle tot

Een dubbelportret van Roelof Smidt (rector Ichthus College Kampen, onderdeel van Landstede) met student Ties Eigenhuis.

15

Nieuwe wegen zoeken

Een dubbelportret van Marijn Visser (leidster kinderopvang Mozaïek (onderdeel Landstede) met Sigrid Huisman, moeder van Pasquale. Zij maakt voor haar dochter gebruik van de kinderopvang Mozaïek.

nieuwe “belevingsgerichte zingevingsactiviteiten” voor en met studenten.

Terwijl hij op Cibap samen met studenten een Twitterwall bedacht, waarop

Voor de laatste categorie verwachten ze veel van de inzet van nieuwe media.

tijdens de kerstviering hun boodschappen waren te lezen, maakt Koolstra op

Om het christelijk mbo hierbij te ondersteunen, heeft de Besturenraad het

Landstede video’s met dubbelportretten van docenten en studenten. “Dan laat

zogenoemde practoraat in het leven geroepen, een praktisch lectoraat. Het

ik zo’n clipje aan de docenten zien en zeggen ze: leuk. Vraag ik vervolgens: ga

practoraat richt zich op innovatie en ontwikkeling van identiteit – zoals het

je het ook delen, zet je het op de website of op de beeldschermen in school?

woord al zegt vooral op praktisch niveau. Taco Visser, adviseur Identiteit bij

Dan is de reactie vaak minder positief. Vervolgens gebeurt er niks. Waarom die

de Besturenraad, en Jelle Koolstra, creatief directeur van ROCmedia,

angst om met de billen bloot te gaan? Je schaamt je toch niet voor wat je doet

­bemensen het practoraat.

of zegt of denkt? Die verlegenheid zullen we voorbij moeten…”

“Wij willen de christelijke identiteit opnieuw tevoorschijn halen”, zegt Jelle Koolstra, die zich vooral op nieuwe initiatieven voor en met studenten richt.

Zoek de bezieling

“Omdat we geloven dat die identiteit perspectief biedt en een extra dimensie

Taco Visser, die ook zo’n tien jaar leraar was in het voortgezet onderwijs en

geeft aan het onderwijs. Ja, ik denk zelfs – om in marketingtermen te spreken

momenteel naast identiteitsadviseur universitair lerarenopleider godsdienst/

– dat het voor de christelijke mbo-instellingen een unique selling point is.

levensbeschouwing is, richt zich binnen het practoraat op de organisatie.

Maar de identiteit is geërodeerd en ondergesneeuwd.”

Hij gaf samen met Coby Zandbergen en enkele docenten de studiedag op Cibap vorm. “Ik verken de organisatorische kant. Hoe is het daar gesteld met

Billen bloot

de identiteit? Het zoeken naar nieuwe wegen is een langzaam en kwetsbaar

Koolstra was tien jaar leraar in het christelijk voortgezet onderwijs en werkte

proces. De meeste betrokkenen vinden het lastig, want identiteit is geen

vervolgens twintig jaar bij de NCRV. Terug naar vroeger, naar de oude waarden

gewoon onderwerp meer.”

wil hij absoluut niet. “De traditie nieuw leven inblazen, dat is niet onze manier.

Visser wil op termijn ook de processen onderzoeksmatig in kaart brengen die

We zullen nieuwe wegen moeten vinden. Daarbij gaan we ervan uit dat religie

zich afspelen als een christelijke school besluit haar identiteit te ontwikkelen.

van alle tijden is. Ook jongeren van nu zijn daar gevoelig voor, al weten ze dat

Hij stelt daarbij vier vragen. Hoe rijk is de identiteit verbonden met christelijke

zelf misschien niet. We willen daarom hun verhalen naar boven halen.”

inspiratiebronnen? Is de identiteitsontwikkeling een gelaagd proces dat ook

Via de sociale media is dat makkelijk te doen. “Daar delen jongeren alles met

pedagogische en onderwijskundige dimensies kent? Is identiteit iets van de

elkaar, daar kun je vertellen dat je een broertje hebt gekregen of dat je vader

hele school of van enkele vrijwilligers? En is de identiteit adequaat: zegt die

is overleden. Daar is sprake van community-vorming, ongeveer het hoogst

iets over hoe de school daadwerkelijk opereert of is er alleen een verhaal op

haalbare in het onderwijs. Maar op wonderlijke wijze maken scholen er nau-

papier? Ook wil Visser het effect onderzoeken van de studentenactiviteiten die

welijks gebruik van. Docenten zijn er angstig voor; jongeren weten immers

Jelle Koolstra begeleidt.

veel meer over Twitter en Facebook.”

Net als Koolstra hoopt Visser dat het practoraat iets weet los te maken in het

Jammer, want Facebook is volgens Koolstra “het schoolplein van vandaag”

christelijk mbo. “Mijn ideaal is dat er beweging komt. Ik zie daarvoor genoeg

en Twitter is meer dan de “letterdiarree” waarvoor het vaak wordt aangezien.

kansen. Ik geloof in christelijk onderwijs; wij hebben een mooie pedagogische

“Ik vind dat het christelijk onderwijs de sociale media moet omarmen, omdat

en levensbeschouwelijke opdracht. Maar die moeten we wel uitstralen en

we daardoor beter in contact kunnen komen met elkaar, en met leerlingen.

hedendaags verwoorden. Dus: zoek met elkaar de bezieling, ga tegen het tij

Vervolgens kunnen we het hebben over leven en dood of over wat de

van economisering in.”

Veertigdagentijd voor jou betekent. Op Valentijnsdag staat Facebook vol met liefde… en wat doet het christelijk onderwijs ermee? Helemaal niks. Dat vind ik zonde.”

Mijn v­ erhaal

Mijn verhaal

16

Tekst Jan Haasjes

Jan Haasjes Directeur CSG Het Streek Ede, locatie Zandlaan (vmbo/praktijkonderwijs) Ik doe een oproep tot bevlogenheid. Dat heeft te maken met hoe ik tegen onderwijs aankijk. Onderwijs draait om passie voor je vak, passie voor het onderwijs, passie voor onze pubers. Jonge mensen leren het meest van de meest bevlogen leraren. En dan gaat het niet alleen om vakkennis, maar ook om kennis van het volle leven, inclusief de levensvragen waar jonge mensen mee worstelen. Dat zijn de mensen die je een leven lang bijblijven. Ik weet nog goed dat ik helemaal enthousiast werd van mijn aardrijkskundeleraar op de pedagogische academie. Die man was zo gek als een cent, maar wist altijd te boeien. Door hem ben ik aardrijkskunde gaan studeren. Passie voor je vak is essentieel. Ik heb dat altijd gehad, en de mooiste beloning was het moment dat twee oud-leerlingen tegen me zeiden dat ze aardrijkskunde gingen studeren. Later kwam ik er een tegen in de trein naar Utrecht. Hij was op weg naar zijn werk: De Werkplaats in Bilthoven. Daar was hij al enkele jaren aardrijkskundeleraar! Dat zijn dingen die je goed doen. Datzelfde geldt voor je leerlingen. Als het je lukt om die beschadigde jongen of dat dwarse meisje toch aan een diploma te helpen, toekomstperspectief mee te geven, dan geeft dat een goed gevoel. Dan doe je meer dan alleen maar je werk! Dat heeft met betrokkenheid en passie te maken. Onze leerlingen hebben daar behoefte aan. Maar dan wel aan bevlogenheid die leidt tot betrokkenheid en niet tot chaos. Dit geldt natuurlijk ook voor het onderwijsonder­ steunend personeel. Hoeveel mensen weten nog uit hun eigen schooltijd hoe de conciërge heette? Soms is het de enige naam die je nog weet van een school… Omdat hij altijd klaar stond voor de leerlingen, altijd vriendelijk was, streng doch rechtvaardig. Bevlogenheid geldt dus voor ons allemaal. Daarom haal ik de spiegel er weer bij. Kijk er eens in. Ben jij die docent waarvan de leerlingen later zeggen: die meneer of mevrouw X, daar was het fijn in de les. Die hield van zijn vak. Ik vond het vak niet leuk, maar zij wist er altijd iets boeiends van te maken…. Die man had echte aandacht voor ons, was belangstellend, nam de tijd. Ben jij nog enthousiast voor je vak? Hoe merken leerlingen dat? En hoe merk jij dat leerlingen daardoor worden geraakt? Kun jij nog enthousiasme opbrengen voor onze doelgroep: pubers van het vmbo en het praktijkonderwijs! Ben jij nog in staat contact te leggen met jonge mensen? Breng je het op om goed naar hen te luisteren? Neem je hen serieus? Snap je hun wereld? Doe je daar moeite voor? Kun je het opbrengen om nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs te volgen en om daar een rol in te spelen? En hoe zit het met het OOP? Weet jij hoe je overkomt bij leerlingen?

Inspireer een generatie Passie!

17

Mijn verhaal

Ik vind het van groot belang dat we een school zijn met passie! En ik heb erover nagedacht hoe je dat kunt meten… Ik wil de komende periode een begin maken met het bezoeken van de afdelingen. Dan wil ik ook aanschuiven bij lessen om te ontdekken hoe die eruit zien. Na verloop van tijd zal ik een dagdeel per week besteden aan die bezoeken. Wat ik dan onder andere wil voelen, ervaren is… die passie! Daarvoor is dan nodig een passiemeter… Als je een schaal neemt van 0 tot 10, schat dan eens in hoe hoog jij zou scoren? Wat zouden de leerlingen invullen? Dat is meteen een goede kapstok voor gesprekken. Ik ben er heilig van overtuigd dat juist passie ervoor zorgt dat er goede lessen worden gegeven. Want dan werk je vanzelf aan de relatie, dan zorg je ervoor dat je leerlingen motiveert door de toepassing van activerende didactische werkvormen. Dan houd je zichtbaar rekening met verschillen in de klas, heb je aandacht voor taal en ga je altijd voor kwaliteit, waarbij de prestatie beslist niet mag ontbreken. En vergeet de humor niet! Laat 2013 het jaar zijn van de passie! En niet alleen met Pasen!

Pasen Oeroude thema’s rond dood en leven zijn nog steeds volop aanwezig in onze cultuur. Wat is het mooi om met jonge mensen na te denken en te spreken over de betekenis van dood en opstanding. Op Goede Vrijdag gedenken we de kruisiging. De dood lijkt dan aan de winnende hand. Alsof het zaadje dood in de grond ligt. Maar dan volgt Pasen! Het leven ontkiemt; uitbundig vieren we de opstanding van onze Heer Jezus Christus. Wat een geweldig feest. Symbolen van vruchtbaarheid en nieuw leven omringen ons in deze dagen: de eieren, de kuikentjes, het paasbrood in de vorm van kippen of haantjes of lammetjes. En niet te vergeten: de paashaas – die spreekt mij natuurlijk aan… Ik noem het symbolen van hoop. Hoop op een goede toekomst, hoop op een beter leven voor alle mensen en dieren op deze wereld. Hoop die doet leven. Dat is Pasen ten ­voeten uit. Maar dat is nog te gemakkelijk. Het is niet alleen gedenken en vieren, maar ook een opdracht aan ons allemaal. Jezus heeft ons voorgeleefd hoe het leven bedoeld is. Dát uitdragen en voorleven, elke dag weer, is een ontzettend moeilijke opdracht in een gebroken wereld. Gelukkig heeft Hij het voor ons volbracht. En daarmee weten we ons gedragen naar de eeuwigheid...

Mijn verhaal  Op deze pagina’s bieden we ruimte aan het verhaal dat schoolleiders, bestuurders en toezichthouders vertellen over wat hen drijft en welke betekenis de school heeft voor leerlingen en studenten, leraren, ouders en andere betrokkenen. Heeft u een verhaal verteld – bijvoorbeeld tijdens een jaaropening of in een nieuwjaarstoespraak – dat u wilt delen, dan kunt u dat mailen aan Guido de Bruin, [email protected].

Band tussen school en bibliotheek steeds inniger

Band tussen school en bibliotheek steeds inniger

18

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie Esther Meisel/De Cirkel

Het is een trend aan het worden: een hechte samen­ werking tussen scholen en bibliotheken. Op veel plaatsen wordt geëxperimenteerd met bibliotheken op basis­ scholen en schoolactiviteiten in de bibliotheek. Een belangrijke impuls hiervoor is de wens van het ministerie van OCW om het taalniveau van kinderen een extra impuls te geven. Daarnaast maken de steeds krapper wordende financiën van scholen en bibliotheken een samenwerking alleen maar aantrekkelijker.

Op cbs De Cirkel in Den Bosch is de populariteit

bezuinigingen. De gemeente deed zelfs een forse

­nationale voorleesdagen en de Kinderboekenweek.

van het boeken lezen de laatste twee jaar behoorlijk

eenmalige investering om de schoolbibliotheken te

En ze helpt kinderen bij het zoeken van geschikt

omhoog geschoten. Dat heeft veel, zo niet alles, te

kunnen realiseren. Maar het feit dat zo met min-

informatiemateriaal voor werkstukken. In onze

maken met de radicaal vernieuwde inhoud van de

der geld meer kinderen worden bereikt, vormt wel

weekbrief geeft ze regelmatig leestips aan ouders

boekenkasten op de school. “Vóór die tijd hadden

degelijk een van de charmes van het concept.

over actuele onderwerpen zoals carnaval of

wij voornamelijk oude boeken in huis”, vertelt

De scholen krijgen per leerling acht boeken. De

­dierendag.”

Wilma Dolmans, leescoördinator en leerkracht van

collectie bestrijkt het hele terrein: prentenboeken

De leescoördinator: “De kinderen zijn absoluut

groep 5/6. “We konden ons niet veroorloven om

voor de kleintjes, informatieve boeken en lees­

meer gaan lezen. Veel van onze gezinnen kwamen

steeds nieuwe boeken te kopen. Maar nu hebben

boeken voor alle niveaus. Dolmans: “En de biblio-

nooit in de bibliotheek. Nu halen ouders hun kind

we een práchtige collectie.”

theek plaatst er standaard nieuwe boeken bij.

van school en lopen ze samen meteen door naar

Dat is te danken aan het project schoolBIEB.

Dus onze collectie breidt zich steeds uit.”

de bibliotheek. Wat ook vaak gebeurt: kinderen

De Bossche openbare bibliotheek gooide enkele

Kinderen kunnen onbeperkt boeken bestellen via

zien in de klas dat een ander kind een leuk boek

jaren geleden het roer helemaal om en sloot vier

de computer. Wekelijks komt het busje van de

heeft. Na afloop gaan ze samen naar de bibliotheek

wijkfilialen. Met het geld dat zo vrijkwam, zijn op

bibliotheek langs om bestellingen te brengen.

zodat de ander het kan krijgen.”

De Cirkel en 49 andere scholen schoolbibliotheken

Op De Cirkel begeleidt een moeder het uitleen-

Het project schoolBIEB verzorgt een cursus tot

geopend. Sindsdien worden ook de kinderen bereikt

en inneemproces. Per keer mag elke leerling drie

leescoördinator. Van elke participerende school

uit gezinnen die nooit in een bibliotheek komen.

leesboeken meenemen; twee voor thuis en één

moet tenminste één leerkracht deze volgen.

voor in de klas. Wekelijks begeleidt een biblio­

Wilma Dolmans. “We hebben veel geleerd over

Met minder geld meer kinderen bereiken

thecaresse de school een dagdeel bij de inzet van

hoe je een kind enthousiast kunt maken voor

De betrokkenen bij schoolBIEB verzekeren dat

de boeken voor allerlei onderwijsactiviteiten.

lezen en wat je kunt met boeken in de klas.”

deze omslag niet werd ingegeven door gedwongen

Dolmans: “Zij draagt bijvoorbeeld bij aan de

19

'Let's Learn in de Bieb'; leerlingen van groep 7/8 werken in het digitale klaslokaal van de bibliotheek in Zoetermeer.

Band tussen school en bibliotheek steeds inniger

Op cbs De Cirkel in Den Bosch lenen kinderen boeken van het project SchoolBIEB

Mediawijsheid

dat docenten digitale geletterdheid en informatie-

‘Let’s Learn in de Bieb’ is de naam van een digitaal

Ook scholen voor voortgezet onderwijs en roc’s

vaardigheid nog niet echt meekrijgen in hun oplei-

klaslokaal in de bibliotheek, waar de groepen 7 en

werken samen met bibliotheken. Bij het project

ding. Ook om die reden heeft Biebsearch voor ons

8 en straks ook het vo kennismaken met allerlei

Biebsearch ontwikkelen deze drie partijen nieuwe

een duidelijke meerwaarde.”

digitale mogelijkheden. Diverse marktpartijen

manieren om leerlingen te ondersteunen bij hun

sponsoren dit project. Via de VoorleesExpress

studie. Een belangrijk speerpunt is mediawijsheid.

Samen optrekken

­worden vrijwilligers getraind in interactief voor­

Docenten worden getraind met behulp van ‘23

Scholen en bibliotheken werken al lang samen,

lezen, waarna zij twintig weken lang wekelijks een

Onderwijsdingen’, een online programma waarin

maar de manier waarop is sterk veranderd.

uur voorlezen in een gezin met een kleuter dat is

zij kennismaken met weblogs, online foto­

Gertruud Kemna, accountmanager bij de biblio-

voorgedragen door een lokale VVE-instelling.

bewerking, wiki’s, Twitter, Hyves en Facebook.

theek van Zoetermeer: “Tot zo’n tien jaar geleden

‘Skoolzone’ biedt kinderen op woensdagmiddag

Dit programma besteedt ook aandacht aan

werkten bibliotheken aanbodgericht. Nu luisteren

een plek om te werken aan hun spreekbeurt of

veiligheid en auteursrecht.

we naar de wensen van scholen en stemmen we

werkstuk, eventueel met ondersteuning. En zo zijn

Het Ichthus College Kampen doet al vier jaar

ons aanbod daar op af.”

er nog meer activiteiten. Kemna: “Daar waar het

mee aan Biebsearch. Rector Germien Kamphorst:

Kemna: “Op bibliotheken wordt bezuinigd, maar

onderwijs onze deskundigheid kan gebruiken,

“Onze docenten weten nu hoe ze kunnen zoeken

ook scholen zitten vaak krap. We richten ons op

geven wij een extra steun in de rug.” Ze vindt

in Wikiwijs en hoe ze een wiki, een digitale

dezelfde doelgroep, en hebben een aantal

het niet meer dan logisch dat de bibliotheek dit

omgeving, kunnen gebruiken in hun lessen.” Dat

gemeenschappelijke doelen. Dan kun je het beste

oppakt: “Informatie en advies geven is onze

zijn belangrijke vaardigheden op het digitaal goed

samen optrekken. Onze core business is lees­

hoofdtaak. Als je dit niet doet, word je een uitleen­

uitgeruste Ichthus, waar elke leerling werkt met

bevordering. Dat delen we met scholen. Zij leren

fabriek zonder toegevoegde waarde.”

een eigen laptop.

kinderen lezen, wij bevorderen het leesplezier.

Ze verwacht dat de samenwerking met het onder-

Scholen kunnen bij Biebsearch verschillende

En we vinden elkaar ook in het belang van media-

wijs alleen maar nauwer zal worden. “Dat willen

abonnementen nemen. Kamphorst: “Wij hebben

wijsheid.”

de politiek, het onderwijs, en wij zelf. Wij zijn blij

toegang tot de krantenbank, literaire banken, een

Het partnerschap leidde in Zoetermeer tot een

om in samenwerking met het onderwijs een bij-

universiteitsbibliotheek en het Archief voor Beeld

waslijst van gezamenlijke activiteiten. Zo organi-

drage te kunnen leveren aan de ontwikkeling van

en Geluid. Dat kost een behoorlijk bedrag, maar

seert de bibliotheek voorafgaand aan de

kinderen. Met dit soort activiteiten kunnen wij het

vroeger waren we ongeveer datzelfde geld kwijt

Kinderboekenweek een inspiratieavond voor leer-

onderwijs helpen versterken.”

aan één mediatheek, waarvan vier vestigingen

krachten, met workshops en een markt met aller-

gebruik moesten maken. Voor dat geld krijgen we

lei aanbieders die zich richten op het betreffende

Meer informatie: www.biebsearch.nl;

nu meer terug.”

thema. De bibliotheek geeft workshops over inter-

www.debibliotheekopschool.nl.

De rector: “Het is belangrijk dat je kunt bepalen

actief voorlezen in de ouderkamers op VVE-

wat goede informatiebronnen zijn. Google is

basisscholen en gaat basisscholen helpen om de

­bijvoorbeeld een heel arme informatiebron. Met

zaakvakken te verlevendigen, bijvoorbeeld door

behulp van Biebsearch leer je om goede zoek­

jeugdliteratuur en dramalessen te koppelen aan

vragen te stellen en goede bronnen te vinden.

de cultuurhistorische canon.

Dat is nuttig voor leerlingen én docenten. Ik merk

Het hele maaiveld omhoog

20

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Ruben Schipper

In debat

In debat over excellente scholen

Het hele maaiveld omhoog Sinds begin februari telt Nederland 52 excellente scholen. Negentig andere scholen die zich hadden aangemeld bij de Jury Excellente Scholen, ontvingen het begeerde predicaat niet. Is het een goede ontwikkeling dat zeer goed presterende scholen een pluim krijgen? Of is het allemaal ‘een beetje hijgerig’? Schoolleiders gaan erover in debat, met elkaar en met juryvoorzitter Fons van Wieringen. “Je weet net zo goed als ik dat een schouderklopje meer helpt dan een sneer.”

21

Overleeft Het hele maaiveld de maatschappelijke omhoog stage?

Van boven naar beneden: Berry Hakkeling Jeanne de Vaal

Beetje hijgerig

Stytia de Leeuw

Maar is al dat streven naar excellentie, waarop

Robbert Jan de Vries

ook het huidige kabinet van VVD en PvdA sterk de nadruk legt, wel nodig, vraagt gespreksleider Robbert Jan de Vries, adviseur belangenbehartiging bij de Besturenraad. “Is het niet een beetje hijgerig allemaal?” Arend Smit, rector van het

Drie mensen aan tafel vertegenwoordigen een

Corlaer College in Nijkerk, onderstreept het belang

excellente school. Ze zijn trots op het predicaat

van die vraag. “We moeten oppassen dat we niet

dat ze kregen toegekend. Vreemd eigenlijk,

doorslaan.”

dat zo’n categorie nooit bestond, zegt directeur Berry Hakkeling van christelijke basischool

Smit: “Zet je docenten op deze manier niet weg?

De Ark in Vlaardingen. “Ik heb eerlijk gezegd nooit

Als iedereen voortdurend zegt dat de lat te laag

begrepen waarom de waardering van de Inspectie

ligt, kun je als docent het idee krijgen dat je het

van het Onderwijs stopt bij ‘voldoende’. Waarom

niet goed genoeg doet. Terwijl er heel veel mensen

wel het negatieve en niet het positieve benoe-

met hart en ziel in het onderwijs werkzaam zijn.

men?”

We mogen best veel van onze leerkrachten verlangen, maar we weten ook dat de werkdruk erg

Hij heeft wel zijn vermoedens: de Nederlandse

hoog is, net als de stressfactor. Dus laten we wel

mentaliteit. “Je mag best wel ergens goed in zijn,

een beetje voorzichtig zijn met zo’n predicaat.”

maar dat mogen we niet horen, behalve dan in

Bovendien ligt in al het streven naar excellentie

het voetbal. In het onderwijs kun je maar beter

een sterke nadruk op cognitieve kennis en presta-

gewoon doen, dan doe je al gek genoeg.

ties, vindt Smit. “Dat benauwt me weleens.”

Jammer, want daarmee worden professionals te

Zeker voor een brede school, die elke categorie

kort gedaan die zich op onderwijskundig gebied

leerlingen goed wil ‘bedienen’, is dat lastig.

onderscheiden, niet zozeer voor zichzelf, maar voor hun excellente kinderen.”

Daar staat tegenover, zegt rector Johan Veenstra van het Comenius College in Hilversum, dat de

Ook Jeanne de Vaal prijst zich gelukkig met de

aandacht tot nu toe “redelijk eenzijdig” uitging

uitverkiezing van haar school, de Juliana

naar scholen die het niet goed doen, naar de

Daltonschool in Bussum. “We hebben er niet hard

zwakke tot zeer zwakke scholen. “En je weet net

voor hoeven werken, want we werken altijd hard.”

zo goed als ik dat een schouderklopje meer helpt

Veel te lang heeft volgens haar het accent gelegen

dan een sneer. Dat geldt voor je eigen personeel,

op zwakke scholen. “Laten we dus blij zijn dat

het geldt ook voor een school als geheel. Dus:

een aantal scholen de nek heeft uitge­stoken om

zoek dat schouderklopje maar. Durf ook je hoofd

voor dit predicaat te gaan. Daardoor krijgt het

boven maaiveld uit te steken. En heb een keer

onderwijs in Nederland wat meer ­aanzien en ont-

maling aan al die mensen die van twee dingen

vangen de collega’s de pluim die ze verdienen.”

verstand hebben: van voetbal en onderwijs.”

Het Marnix Gymnasium in Rotterdam viel even-

Ook het Comenius College meldde zich aan bij de

eens in de prijzen. Rector Stytia de Leeuw had

jury. De school ontving het predicaat niet, maar

vooraf wel een beetje tegen het label ‘excellent’

dat had volgens de jury niet veel gescheeld. Een

aangehikt, geeft ze toe. “Dat klinkt als een

van de redenen om mee te doen, was Veenstra’s

­onbereikbare top, terwijl er altijd nog dingen te

kritiek op onderzoeken van de Inspectie, Elsevier

verbeteren zijn.” Toch meldde De Leeuw haar

en Trouw. “Die zijn allemaal sterk gericht op het

school aan. “Ik vind dat scholen teveel naar

cognitieve en hebben bovendien systematische

­binnen gekeerd zijn. Waarom zouden we niet aan

gebreken. Ik heb hun blik altijd eenzijdig gevon-

de buitenwacht vertellen dat we goed onderwijs

den: een school is meer. De jury bood de ruimte

verzorgen? Aandacht daarvoor is een belangrijk

aan scholen om zich veel breder te laten zien.”

tegenwicht tegen de vele negatieve berichten over het onderwijs in de media.”

Het hele maaiveld omhoog

22

Van boven naar beneden:

scholen in een systeem van vier categorieën

Arend Smit

geperst hebben. De zorgvuldigheid die de jury

Johan Veenstra

heeft betracht, zal de Inspectie alleen fysiek al

Fons van Wieringen

niet voor elkaar kunnen krijgen. Dat betekent dat

Els Rozema

er een beperktere set criteria en indicatoren komt, met minder diepgang en meer uniformering. De veelkleurigheid die de jury nog kon honoreren, zal verloren gaan.”

Zekere weerstand Laten we dat eerst maar eens afwachten, zegt

Beperkte lijstjes

Els Rozema, directeur van de Johannes Postschool

De jury hanteerde vijf criteria en legde deze uiteen

in Hazerswoude-Dorp. “Met alle golfbewegingen

in veertien indicatoren. Zo keek ze naar de resul-

in het onderwijs kan het nog alle kanten opgaan.”

taten op verschillende terreinen, de situatie waarin

Die afwachtende houding, in combinatie met “een

de school verkeert en de inrichting van het onder-

zekere weerstand”, zorgde er ook voor dat ze haar

wijsproces. Ook de mate waarin het onderwijs­

school niet aanmeldde bij de jury. “Gelukkig

proces bijdraagt aan de behaalde resultaten nam

deden ook de twee andere scholen in het dorp dat

de jury mee in haar beoordeling. Net als, tenslotte,

niet. Stel je voor dat een van ons het predicaat

het excellentiebeleid van de school. “Een excellente

had gekregen. Wat zou dat hebben betekend voor

school is niet alleen zeer goed, maar weet ook

onze samenwerking? Wij zitten in een krimpregio;

zeer goed waarom ze zo goed is”, aldus juryvoor-

we hebben op dit moment met drie scholen 45

zitter Fons van Wieringen.

leerlingen te verdelen. Gaan we dan de concur­ rentie met elkaar aan?”

“Hoe cruciaal de lijstjes van de Inspectie, Elsevier en Trouw ook zijn, het zijn beperkte lijstjes. Wij

Dat het gevoelig kan liggen tussen scholen onder-

zijn op zoek gegaan naar een systematiek waarin

ling, merkte ook Jeanne de Vaal. “Weinig scholen

meer zit. We hebben geprobeerd een mix te vin-

durfden er vooraf voor uit te komen dat ze meede-

den van iets kwalitatiefs en iets kwantitatiefs.

den. Je loopt als school ook een risico. Stel dat je

Dat laatste element weegt zwaar: je kunt nooit

niet in de prijzen valt, dan kan je hoofd er toch

een excellente school zijn met alleen mooie

weer afgemaaid worden.” De andere kant van de

­verhalen in rapporten en folders of op de website.

medaille is dat een school die het predicaat wél

Je moet laten zien dat je iets tot stand brengt, met

ontvangt, haar expertise met andere scholen kan

de leerlingen van jóuw school. Dat betekent dat je

delen. “Wij hebben een voorbeeldfunctie. We

van een school met een grote groep allochtone

­hebben inmiddels al vier scholen op bezoek gehad

leer­lingen die thuis nauwelijks Nederlands spre-

– hartstikke fijn.”

ken iets anders mag verwachten dan van een school met een heel andere populatie. Maar beide

Voor Marjan Tomassen, directeur van de

­scholen kunnen excellent zijn.”

Wilhelminaschool in Woerden, is dat geen argument geweest. “Wij zijn een goede school. Maar

Van Wieringen hoopt dat de jury met haar werk-

we houden ons niet bezig met de vraag of we een

wijze ‘een spoor’ heeft getrokken waarin op termijn

voorbeeld zijn voor anderen. Wij houden ons bezig

anderen verder kunnen trekken. De jury blijft nog

met het welbevinden van onze kinderen, en daar

twee jaar aan het werk. De verwachting is dat

hebben we de laatste tijd kei- en keihard aan

daarna, vanaf 2015, de Inspectie voor een meer

gewerkt. Als ik kinderen met plezier zie rondlopen,

gedifferentieerd toezicht zal voortborduren op de

als we pesten de kop in kunnen drukken, als een

opgedane ervaringen.

leerling een score heeft gehaald die we voor onmogelijk hielden, dan ben ik tevreden – dat

“Ik vind het indrukwekkend hoe fijnmazig de jury

drijft me. Ik gun iedereen van harte zijn predicaat,

naar scholen heeft gekeken”, reageert Wim Kuiper,

maar mijn behoefte is het niet geweest om daar-

voorzitter van de Besturenraad. Maar het perspec-

voor een bordje op de deur te krijgen.”

tief op langere termijn baart hem zorgen. “Dit ­initiatief is uitdrukkelijk geplaatst in het kader van 2015. Dan wil de Inspectie alle achtduizend

23

Het hele maaiveld omhoog

Albert Albersen, directeur van Groenhorst

Hij geeft toe dat het tijdens de eerste editie nog

Lelystad, sluit zich daarbij aan. Zijn school was

lastig was om dit “goed boven water te krijgen”.

wel genomineerd, op basis van gegevens van de

Dat merkte ook Johan Veenstra van het Comenius

Inspectie, maar kreeg het predicaat toch niet.

College. “De reacties van scholen die ik had

“Ik heb daar vrede mee, want er valt nog veel te

gevraagd om als referent op te treden, waren

verbeteren in school. Van mijzelf hoefde het niet.

nogal gemengd. Schoolleiders die zelf aarzelingen

Als wij ons werk goed doen en de leerlingen

hebben bij het concept ‘excellent’ vinden het

­proberen te leiden naar een goed resultaat, niet

moeilijk om zelf dat oordeel over een ander uit te

alleen op cijfermatig maar ook op sociaal-emotio-

spreken. Als basisscholen of collega’s uit het

neel gebied, ben ik al heel tevreden. Met het

voortgezet onderwijs om referenties vragen, kunnen

­predicaat excellent geef je daar een bepaalde

ook concurrentiemotieven een rol spelen.”

waarde aan, die niet overeenkomt met de manier waarop de maatschappij een goede school

En dan is er nog de fysieke belasting die de

w­aardeert. Ik denk dat mensen opeens heel

­jurering met zich mee bracht. Johan Veenstra:

anders naar een school gaan kijken: dit is dus

“Het was fantastisch hoor, dat hele traject, met

de top. Daar heb ik moeite mee.”

een bezoek van de jury en de preparatie daarop. Maar je moet het ook niet al te vaak hebben.”

Misschien zit dat vooral ook in het gebruik

Jeanne de Vaal: “Ja, het was druk het afgelopen

van het woord excellent, oppert Wim Kuiper.

jaar: de Inspectie, de Daltonvisitatie, de Marnix

“We moeten ons niet blind staren op die term.

Academie en de jury voor excellente ­scholen.

Misschien is ‘voorbeeldschool’ een beter alternatief.

Maar als ik zie wat het ons heeft opge­leverd,

Want het klinkt wel erg pretentieus als je zegt dat

was het wel een waardevol jaar.”

je school excellent is. Wat mijzelf betreft treedt er onderhand ook een zekere vermoeidheid op bij dat

Dat kan zo zijn, werpt Arend Smit van het Corlaer

woord. In elk beleidsstuk staat het. Als we straks

College tegen. “Maar de druk vanuit de control

een Nationaal Onderwijsakkoord krijgen, kunnen

wordt onderhand erg groot. Daar zit wel een limiet

we gaan turven: daar staat tien, twintig keer het

aan. Volgende week krijgen we weer twee dagen

woord excellent in.”

de Inspectie op bezoek – allemaal leuk en aardig, maar het primaire proces moet ook zijn gang kun-

Geen keurslijf

nen gaan.”

Hoe nu verder? Aan tafel bestaat grote tevredenheid over het vrijwillige karakter van het excellentie-

Ondertussen prijst ook Smit zich gelukkig met de

traject. Waarom zou dat in een systeem gevat

onderwijskundige dynamiek die het initiatief heeft

moeten worden dat vervolgens ‘uitgerold’ wordt

losgemaakt. Juryvoorzitter Van Wieringen hoopt

over het hele land? “Dit is een heel goede

dat die dynamiek ertoe leidt dat alle scholen in

manier”, zegt Stytia de Leeuw: “Op basis van

Nederland mee profiteren van het streven naar

inschrijving laten zien dat je als school excellent

excellentie. “Zodat ze allemaal een beetje opgekrikt

bent. Het is een mooie aanvulling op wat er alle-

worden.” Waardoor uiteindelijk, in de woorden

maal al bestaat aan onderzoeken. Het moet geen

van Albert Albersen, “het hele maaiveld omhoog

keurslijf worden, want keurslijven hebben wel al

gaat”.

genoeg.” Ook voor Fons van Wieringen is het nog gissen hoe de Inspectie hiermee straks verder wil. “Wij hebben verteld hoe wij het hebben aangepakt. Daar heeft men beleefd naar geluisterd.

Van boven naar beneden:

Of de Inspectie de zaak wil standaardiseren of ook

Wim Kuiper

met een jury gaat werken, of er een rol is weg­

Marjan Tomassen

gelegd voor de sector- of besturenorganisaties –

Albert Albersen

we gaan het afwachten.” De juryvoorzitter hoopt

Joyce de Vries

wel dat er een rol blijft voor referentscholen, die hun mening over de excellente school geven. “Ook anderen moeten mij goed vinden, niet alleen ikzelf.”

Dagboek van Dick den Bakker

24

Tekst en fotografie Dick den Bakker

n a v k e o b g Da r e k k a B n e D ick d

28 ja n. - 1 fe b. 2013

Maandag Om 9 uur ontvangen we, na een kopje stevige espresso, twee hoogleraren (Govert Buijs en Jan Hoogland) en Jan van der Stoep (CHE) die vanuit de Vrije Universiteit een wetenschappelijk onderzoek voorbereiden en ons als partner hebben gevraagd. We brainstormen vandaag over de vragen die spelen rond de plaats van religie in de hedendaagse samenleving en welke ontwikkelingen de Besturenraad vooral van belang vindt. Daarna vertrek ik naar Rotterdam voor een gesprek dat voorzitter Wim Kuiper en ik hebben met Anja van Gorsel en Renata Voss, de bestuurders van het Albeda College. Natuurlijk komt het gesprek direct op de innovatieve fusie- en defusieplannen met ROC Zadkine. We vragen hoe het levensbeschouwelijk karakter van het Albeda in deze plannen een plek krijgt. Na dit boeiende gesprek concluderen we dat we als Besturenraad het Albeda College op dit punt zullen ondersteunen, dat de aandacht die we in onze belangenbehartiging vragen voor een minder ‘gulzige’ overheid door het bestuur van Albeda wordt gewaardeerd en dat Albeda zeker lid blijft totdat duidelijk is hoe alles eruit gaat zien. Wat niet veel voorkomt, gebeurt vandaag: ik ga na het gesprek thuis werken. Hoognodig om een aantal mails weg te werken en de laatste hand aan mijn nieuwe boek te leggen: Tien noties bij ­christelijk onderwijs. Het wordt allemaal een uurtje onderbroken door het nieuws dat koningin Beatrix zal aftreden.

Dinsdag Zoals elke dinsdagochtend woon ik het overleg van de belangen­ behartigers bij. We bespreken de actuele ontwikkelingen in het onderwijs en bij onze leden en we nemen de agenda van de Eerste en Tweede Kamer door. Vandaag is het onderwerp pesten aan de orde, aangezien de staatssecretaris van Onderwijs tot onze verbazing meent dat dit vanuit het ministerie aangepakt kan worden. De ontwikkelingen in de mbo-sector vragen ook aandacht, waarbij we de input vanuit de leden van de Federatie Christelijk MBO gebruiken. Aan de hand van deze en andere onderwerpen bepalen we de inhoud van de wekelijkse digitale nieuwsbrief. Direct daarna komt prof. James Kennedy van de Universiteit van Amsterdam op bezoek. Samen met de Leidse jurist Hans-Martien ten Napel bespreken we ook hun onderzoeksopzet, waarvoor ze de Besturenraad als partner zien. Nu gaat het over de veranderende plaats van religie in de samenleving en hoe die zich sinds 1970 heeft ontwikkeld, onder meer in regelgeving. We ondersteunen dit onderzoek graag. Net als bij het gisteren besproken onderzoek is het nog de vraag of de beoordelende instantie, NWO, het onderzoek zal goedkeuren en financieren. Daarna – helaas verlaat – door naar Amersfoort. Daar schuif ik aan bij de commissie Maatschappelijke Agenda, één van onze drie

25

Dagboek van Dick den Bakker

Dick den Bakker, directeur Onderwijs & Identiteit bij de Besturenraad, doet verslag van een week vol actuele ­thema’s en ontmoetingen met bestuurders, schoolleiders en wetenschappers. Én een planningsgesprek bij Starbucks.

ledencommissies. Die denkt mee over de thema’s waarop de Besturenraad zijn belangenbehartiging moet richten. Ook hier is het onderwerp pesten aan de orde. Laten we niet meegaan in de politieke hype van dit moment, zo is het duidelijke advies, maar als scholen onze eigen koers varen vanuit een brede pedagogisch aanpak. Vervolgens bespreek ik met de commissieleden hun vraag of we niet een canon van het christelijk onderwijs willen samenstellen. Zelf betwijfel ik dat. Ik zoek het liever in het steeds opnieuw doordenken van de vraag hoe je christelijk onderwijs in deze tijd vormgeeft. Daarom grijp ik de gelegenheid aan om mijn tien noties voor ­christelijk onderwijs aan de orde te stellen. We hebben een mooi gesprek met gelukkig veel instemming voor mijn noties. Beter dan een ­dogmatische en statische canon, zo is de conclusie. ’s Avonds rond ik op verzoek van Wim Kuiper nog een notitie af voor onze raad van toezicht over een volgende stap in de ontwikkeling van de Besturenraad Academie.

Woensdag Vanochtend uit ik mijn verbazing over het standpunt van staats­ secretaris Dekker in een tweet. Doordat de Cito-eindtoets te koop is aangeboden op Marktplaats, wil hij nu een algehele verplichting van een eindtoets voor alle basisscholen. Ik pleit daarentegen voor algehele afschaffing, althans op de manier waarop die nu gebruikt wordt. Het levert me veel reacties en nieuwe volgers op. Een gevoelig onderwerp dus. Daarna vertrek ik naar het Comenius Institut in Münster. Wim Kuiper, voorzitter van het Internationaal Verband van christelijke scholen in Europa, en ik bereiden met onze Duitse gesprekspartners minutieus een Europese conferentie voor die op 21 en 22 november 2013 in Nederland plaatsvindt. Thema: de trends in politiek, wetenschap en onderwijs wat de plaats van godsdienst in deze seculiere tijd betreft. Aan het einde van de middag gaan Wim en ik nog even Münster in. We vinden bij een kop koffie in Starbucks ook nog tijd voor mijn planninggesprek voor dit jaar.

Donderdag In het Koetshuis van Kasteel Slangenburg in Doetinchem verzamelt zich een groep leidinggevenden uit verschillende onderwijssectoren. Aanleiding is de conferentie in september 2012 met meester Kanamori uit Japan en de bijdrage van prof. Wil Derkse, die onze tijd toen kenschetste met vier h’s: Hype, Hebzucht, Hyperindividualisme en Haast. Daartegenover plaatst hij vier g’s: Geheugen, Generositeit, Gemeenschap en Geduld. Vandaag praten we hierover door. Het wordt een bijzondere dag, waarop mobiele telefoons ongebruikt blijven en onthaasting het devies is. Alle deelnemers hangen aan Derkses lippen als hij vertelt over de actualiteit van de benedictijnse leefregel voor schoolleiders en ons meeneemt in zijn gedachten bij het lezen van inspirerende teksten. De dag wordt afgesloten met het bijwonen van de vesper in de Sint Willibrordabdij.

Dagboek van Dick den Bakker

26

Vrijdag Al enige tijd denken we bij de Besturenraad aan het organiseren van een inspirerende conferentie ‘Geloof in Onderwijs’. Vanmorgen spreek ik daarover verder met Willem-Jelle Berg van CNV-Onderwijs en Ron Rijnbende van UnieNzv (o.a. Edukans). Op weg naar het CNV-kantoor in Utrecht haal ik eerst mijn collega Corine de Reus op en zetten we met elkaar een volgende stap in dit proces, waaraan tien hogescholen hun medewerking hebben toegezegd. Terug op kantoor is er van alles te doen – het gevolg van ruim twee dagen uit huis te zijn geweest. Met collega Cora Tuitel neem ik veel zaken door die te maken hebben met de Federatie Christelijk MBO. Voorzitter Jan van Zijl van de MBO Raad wil met de mbo-instellingen spreken over de pluriformiteit in het bestel. Voor ons een aange­ legen onderwerp. Mijn secretaresse Anneke Uyterlinde heeft ook nog het een en ander voor me klaarliggen, en dan staat er al weer een gast voor de deur die wil nagaan wat er op het gebied van identiteitsondersteuning plaatsvindt en of hij daar zelf iets in kan betekenen. We lunchen samen tijdens het gesprek. Ik heb onvoldoende tijd om alle mails af te handelen. Dan maar zaterdagochtend. Volgende week dinsdag ben ik docent tijdens de succesvolle leergang bestuurlijk leidinggeven PO. De deelnemers hebben boeiende vragen neergelegd over mijn onderwerp: moreel leiderschap en identiteit. Voor die dag heb ik een aantal materialen nodig, dus dat moet nu geregeld worden. Iets te laat kom ik aan bij Driestar educatief in Gouda waar bestuurder Rens Rottier een vervolggesprek heeft geregeld over een onderzoek naar religieuze tolerantie waarin Driestar samenwerkt met North-West University in Zuid-Afrika. Een complex thema dat we verder verkennen. Het zal een promotieonderzoek opleveren waarin de Besturenraad zal participeren. Onderweg naar huis hebben Wim Kuiper en ik nog even telefonisch contact. Hoewel we deze week toevallig diverse keren samen waren, is er weer voldoende te bespreken. Ik rijd naar het huis van mijn dochter, waar ik om half zes mijn oudste kleinzoon kan feliciteren met zijn negende verjaardag. Een mooie afsluiting van een ­afwisselende week.

Emoties rond excellentie de uitreiking van de ‘Prix

rond Tjonge, wat een emoties gezet olen voor primair en voort d’excellence’ aan 52 sch onderwijs in Nederland. olen jdschap en trots bij de sch Allereerst de terechte bli uit k ne je t gekregen. Je steek die het predicaat hebben ie iss mm co je door een visitatie door je aan te melden en die t da jkt bekijken. En dan bli aan alle kanten te laten ool. hebt een uitstekende sch hetzelfde vindt als jij: je ders ou je bli or de leerkrachten, Een enorme opkikker vo die jp gri be n de leerlingen. Ik en lachende gezichten va rwijs, de on t woon buffelen in he ont­lading goed. Het is ge t he ar ma veel bureaucratie, onder grote druk en met dan we en ter Deze scholen felici resultaat is er dan naar. n de va n rba olen die bij de achte ook van harte. Op de sch ts. tro we uiteraard extra Besturenraad horen, zijn k en van boosheid op de kritie die Een tweede emotie was de n va k tie n werd geuit. Kri scepsis die door sommige , van hoogleraar Jaap Dronkers n Besturenraad, kritiek va etjsw rwi de bijvoorbeeld een on enkele schoolleiders en n ee en n ste stje leek te verpe houder. Kritiek die het fee die t me zijn j bli 'Laten we toch zure nasmaak achterlaat. e iev sit po n ee dat er nu eens op scholen en met het feit t da k Oo .’ en js wordt geschrev manier over het onderwi u, al die . We zijn het toch ook be onderschrijf ik van harte n, ole sch over zeer zwakke negatieve berichtgeving emeen­ ng ole en verweesde sch ­sjoemelende bestuurders schappen. chten: oties, van scholen die da Tot slot waren er lauwe em aal lem he e stj hebben in dit fee ach doe maar, maar wij je nt Wa . zijn zelf dat we goed geen zin en weten gewoon ts nie t zeg t da school zijn, maar kunt wel een excellente mena en bb he in je omgeving. Die over de andere scholen t da n lle ste en nn zouden zelfs ku lijk niet meegedaan. Die eft he t aa buurt het predic de excellente school in de niet meededen. zij at ­kunnen behalen doord jpelijk, dan niet terecht en begri Wat bij al die emoties, al enda ag de er ov an is grote zorg wat mij betreft blijft sta Zijn at. ga tie en als het om excell van de staatssecretaris ctie pe ins de or do rlijkse keuring doel is een verplichte, jaa zet ge ort vo en n voor primair van alle circa 8.000 schole n seerde normen. Dàt moete rdi aa onderwijs met gestand niet willen. we met elkaar absoluut

Juridische kwestie

Juridische kwestie

27

Tekst Mr. Marco de Vita

In deze rubriek komt elke maand een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

Bericht op Facebook reden voor ontslag Ook werknemers maken in deze tijd veel gebruik van sociale

behoort, waarover zijn werkgever niets te zeggen heeft.

media als LinkedIn, Hyves, Facebook en Twitter. Zij moeten

Overigens had de werknemer inmiddels wel zijn excuses aange-

echter oppassen met de berichten die zij via sociale media ver-

boden aan zijn leidinggevende en had hij het bericht verwijderd.

spreiden. De rechtbank Arnhem heeft dit al in 2012 bevestigd. In een procedure die in Arnhem speelde, is de arbeidsovereen-

Deze verweren mochten de werknemer echter niet baten. De

komst door de kantonrechter ontbonden op grond van dringende

kantonrechter heeft de arbeidsovereenkomst op grond van een

redenen, omdat de werknemer zich via Facebook zeer negatief

dringende reden met onmiddellijke ingang ontbonden. Aan de

over zijn werkgever had uitgelaten.

vraag of aan de werknemer een ontbindingsvergoeding moet worden toegekend komt de kantonrechter derhalve niet toe.

Na een periode als uitzendkracht te hebben gewerkt, was de

Vrijheid van meningsuiting gaat volgens de kantonrechter niet

werknemer op 2 januari 2012 in dienst getreden bij de werkge-

zo ver dat een werknemer zijn werkgever en leidinggevende op

ver, een schoolbestuur. De werknemer verzocht werkgever direct

grove wijze mag beledigen. De werknemer dient zich als “goed

na indiensttreding om hem een voorschot op het salaris te ver-

werknemer” te gedragen.

strekken. De werkgever weigerde dit, waarna de werknemer op de werkvloer onaangepast gedrag vertoonde. Collega’s hebben

Daarnaast is de kantonrechter van oordeel dat de werknemer

dat als bedreigend ervaren. Daarnaast heeft de werknemer zich

heeft miskend dat zijn berichten op Facebook een publiek

via Facebook negatief over zijn werkgever uitgelaten. De werk-

karakter kunnen hebben. Immers, als iemand die tot de ‘vrien-

gever liet de werknemer per brief weten zulk gedrag niet te

denkring’ behoort van degene die het bericht heeft geplaatst,

accepteren en gaf hem een officiële waarschuwing.

reageert op het geplaatste bericht, dan kunnen ook anderen dan ‘vrienden’ van werknemer ervan kennisnemen. Tot slot vond de

Twee weken later plaatste de werknemer echter opnieuw een

rechter het van belang dat de werknemer reeds een officiële

negatief bericht over de organisatie en zijn leidinggevende op

waarschuwing had gekregen.

Facebook. Een collega die het bericht had gelezen, informeerde de werkgever daarover. Na daarmee door de werkgever te zijn

Kortom, ook bij sociale media is er sociale controle, en werkne-

geconfronteerd, gaf de werknemer aan dat hij volledig achter

mers doen er goed aan zich dat te realiseren voordat zij iets

zijn uitlatingen op Facebook stond en dat die onder de vrijheid

Uit deze zaak blijkt niet dat de betreffende school over een protocol plaatsen.

van meningsuiting vielen.

Modelprotocol Besturenraad

sociale media beschikt. Zo’n protocol is een handig hulpmiddel om aan te geven waar voor personeel en leerlingen de grenzen liggen bij

Voor de werkgever was echter de maat vol: zij heeft de kanton-

uitingen op sociale media. De Besturenraad heeft een modelprotocol

rechter verzocht de arbeidsovereenkomst te ontbinden zonder

ontwikkeld. Het biedt een onderwijsinstelling passende handvatten

toekenning van een vergoeding. Primair baseerde de werkgever

in situaties waarin leerlingen op sites als Hyves, Facebook, Twitter

het ontbindingsverzoek op dringende redenen en subsidiair op

en Google+ ongevraagd en zonder toestemming namen van andere

een wijziging van omstandigheden. De werknemer heeft zich

leerlingen of medewerkers gebruiken. U vindt het modelprotocol op

ook in de procedure beroepen op de vrijheid van meningsuiting.

www.besturenraad.nl/socialemedia.

Daarnaast voerde hij aan dat Facebook tot zijn privédomein

Nieuws Besturenraad

Nieuws Besturenraad

28

Onderzoek: Positie intern toezicht is een ­kwestie van maatwerk Welke positie het intern toezicht inneemt ten

vraag centraal wat een goede invulling van het

opzichte van de bestuurder hangt af van de organi-

intern ­toezicht in het po en vo is. Om ­antwoord te

satie. Dat komt naar voren in een verkennend

geven op die vraag gaat het onderzoek in op de

onderzoek dat onderzoeksinstituut IVA op verzoek

doelen van intern toezicht, rollen en taken van het

van de Besturenraad heeft verricht onder toezicht-

intern toezicht, de positionering, de invulling en de

houders in het po en vo. Het onderzoek vond

domeinen van het toezicht en de competenties van

plaats in het kader van het zogenaamde Kortlopend

toezichthouders.

onderwijsonderzoek. In dit onderzoek staat de

Toezichthouders in het onderwijs zitten midden in een leerproces. Belangrijk is rolvastheid, duidelijkheid over de invulling van het toezicht en betrokkenheid en professionaliteit van de toezicht­­houders. In het verslag van het ­verkennend onderzoek wordt verder onder meer gewezen op het belang om het toezichthouderschap breed op te vatten. Er is een risico dat het te veel gericht wordt op de finan­ciële aspecten van de onderwijs­instelling, omdat daar de grootste onzekerheid zit en de interne controlef­ unctie vaak onvoldoende is ontwikkeld.Het onderzoeksverslag biedt toezicht­houders handvatten om

Nieuwe medewerker

hun taak zo goed mogelijk te vervullen.

Onze afdeling Ledenvoordeel is een

Publicatie verkrijgen

nieuwe adviseur rijker, Pascal van Onna.

De publicatie is verkrijgbaar bij Robbert Jan

Hij houdt zich bezig met advisering op

de Vries: [email protected].

het gebied van inkoop, aanbestedingen,

U kunt het rapport ook downloaden van

subsidies en het sluiten van collectieve

www.kortlopendonderzoek.nl.

mantel­overeenkomsten. Pascal van Onna heeft een achtergrond in de zakelijke dienstverlening als inkoop- en ­verkoop­adviseur en deed bij ­verschillende profit

Algemene ledenvergadering 19 juni 2013

en non-profit organisaties ervaring op. Noteert u alvast 19 juni 2013 in uw agenda? Op die dag vindt de Algemene Ledenvergadering van de Besturenraad plaats. U bent dan welkom in het Kontakt der Kontinenten in Amersfoort.

Thema maart 2013 Mr. Kees Verhaart schrijft in zowel Thema PO als Thema VO deze maand over Passend Onderwijs.

Narthex maart: Magisch realisme

U ontvangt Thema bij SBM. U kunt extra ­exemplaren ook ­downloaden van onze site:

Het maartnummer van Narthex heet Magisch realisme en gaat

www.besturenraad.nl of bestellen via leden­

over magie. We denken dan snel aan spiritisme en paragnosten

[email protected] of bellen met

als Char en Uri Geller of aan bijgeloof en neopaganisme

0348 74 44 44.

(wicca, druïdes). Anderen denken aan een literaire wereld van (kinder)magie (Harrie Potter) of aan een spelwereld van larps, fantasy en games. Dat magie als doodgewoon menselijk feno-

Informatie voor directie, bestuurders en toezichthouders in het primair onderwijs | nr. 5, maart 2013

meen dicht bij religie ligt, is vaak een eyeopener. Over die

Tekst: mr. Kees Verhaart

Informatie voor directie, bestuurders en toezichthouders in het voortgezet onderwijs | nr. 5, maart 2013

magie gaat dit nummer: de omgang met het leven via alle-

Tekst: mr. Kees Verhaart

Meer informatie mr. Kees Verhaart advocaat T 0348 74 44 48 E [email protected]

Passend onderwijs

Er is veel geschreven over het passend onderwijs dat op 1 augustus 2014 een vliegende start beleeft. Onder meer over het oprichten van de samenwerkingsverbanden nieuwe stijl, hun bestuur, medezeggenschap, bevoegdheden, de inpassing van het huidige personeel. En last but not least over de rol van de reguliere scholen die moeten voorzien in de ondersteuningsbehoefte van hun leerlingen. In dit themanummer belichten we andere aspecten rond passend onderwijs. We staan stil bij de juridische verhouding tussen de toekomstige samenwerkingsverbanden en de aangesloten onderwijsinstellingen en bij de oplossing van onderlinge geschillen. Verder vergelijken we de huidige en de nieuwe regels rond toelating, schorsing en verwijdering van leerlingen. Tenslotte zetten we de rechtsmiddelen op een rij die nu en na de invoering van passend onderwijs specifiek van toepassing zijn.

Meer informatie mr. Kees Verhaart advocaat T 0348 74 44 48 E [email protected]

daagse symbolische handelingen, religieuze rituelen en onze Passend onderwijs

Er is veel geschreven over het passend onderwijs dat op 1 augustus 2014 een vliegende start beleeft. Onder meer over het oprichten van de samenwerkingsverbanden nieuwe stijl, hun bestuur, medezeggenschap, bevoegdheden, de inpassing van het huidige personeel. En last but not least over de rol van de reguliere scholen die moeten voorzien in de ondersteuningsbehoefte van hun leerlingen. In dit themanummer belichten we andere aspecten rond passend onderwijs. We staan stil bij de juridische verhouding tussen de toekomstige samenwerkingsverbanden en de aangesloten onderwijsinstellingen en bij de oplossing van onderlinge geschillen. Verder vergelijken we de huidige en de nieuwe regels rond toelating, schorsing en verwijdering van leerlingen. Tenslotte zetten we de rechtsmiddelen op een rij die nu en na de invoering van passend onderwijs specifiek van toepassing zijn.

speel- en ­verbeeldingskracht. Het is zoals het magisch realisme van Karel Willink. Zijn schilderijen zijn niet ‘paranormaal’ magisch, maar ‘verbeelden’ een buitenrationele werkelijkheid. Meer informatie over Narthex, het godsdienstpedagogisch ­tijdschrift voor levensbeschouwing en educatie, kunt u krijgen bij Irma Verbeek via 0348 74 41 07 of [email protected].

Leerling aan het woord

Leerling aan het woord

29

Tekst Guido de Bruin | Fotografie Ruben Schipper

Majo Lansdorf (17 jaar), vso-5, ZMLK-school De Lelie in Harderwijk Op deze school vind ik vooral de bijzondere dingen leuk, zoals feesten en Sinterklaas. Ook de pauzes zijn altijd leuk. Dan ga ik voetballen of chillen met mijn vrienden. Houtbewerking, aardrijkskunde en gym vind ik de leukste vakken. Bij aardrijkskunde ben ik goed in het leren van de hoofdsteden. Met houtbewerking moesten we een keer een plaatje van internet op een plank plakken en toen om het plaatje heen spijkers in de plank slaan. De spijkers hebben we toen met gekleurd draad met elkaar verbonden. Dat is heel mooi geworden. Als ik niet op school zit, ga ik graag sporten (voetbal en fitness) of ben ik achter de computer bezig met Facebook, Hyves of MSN. Later wil ik graag met machines werken, ik vind het mooi om iets te maken. Ik loop nu stage in de tuin bij het dagcentrum en doe de groenopleiding bij MijnSchool (school voor praktijkonderwijs – red.). Rijden op de trekker met meester Bert, de conciërge, vind ik het leukst.

Scholen ontzorgd met Slim Onderhoud

30

Tekst Noël Houben | Fotografie Thinkstock

Scholen ­ontzorgd met Slim Onderhoud Daar komt bij dat in navolging van het voortgezet onderwijs ook het basisonderwijs in de nabije toekomst verantwoordelijk wordt voor het complete onderhoud van en rond de school (zie kader). Een flinke taakverzwaring voor de betrokken schoolbesturen. Reden genoeg voor de Besturenraad om te onderzoeken hoe hij zijn leden kan ondersteunen op onderhoudsgebied. Het heeft geleid tot een samenwerkingsverband met Versluis. Dit bouwmanagement- en adviesbureau timmert de laatste jaren aan de weg in het onderwijs. Naast het managen van beheer en onder-

Beheer en onderhoud is niet de core business van scholen. Tegelijkertijd is de staat van het school­gebouw bepalend voor functioneren, veiligheid en uitstraling van een school. Om het onderhoud ­simpeler en voordeliger te maken, heeft de Besturenraad een collectieve inkoopovereenkomst afgesloten met bouwmanagement- en adviesbureau Versluis.

houd assisteert Versluis scholen bij nieuwbouw.

Muziek Het pakket ‘Slim Onderhoud’ zal veel scholen als muziek in de oren klinken: jaarlijks tot wel 20% minder geld kwijt zijn aan onderhoud. Met de garantie dat de werkzaamheden uit het Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) van de school worden uitgevoerd voor een vooraf vastgesteld, gegarandeerd bedrag. Versluis biedt verder een vaste contactpersoon en kwaliteits­ bewaking, een transparant proces en dito financiële administratie en een dag en nacht bereikbare servicedesk voor dagelijks onderhoud, het verhelpen van storingen en reparatieverzoeken. “De besparingen die Slim Onderhoud mogelijk maakt, zijn goed nieuws voor scholen die elke euro moeten omdraaien”, stelt coördinator collectieve inkoop Lex Joosten van de Besturenraad.

Op het gebied van onderhoud bestaan er grote verschillen in het

“Maar minstens zo belangrijk is dat we scholen met Slim

onderwijs. Sommige scholen zitten in gloednieuwe gebouwen

Onderhoud ontzorgen. Ze weten met het pakket waar ze aan toe

en beschikken over deskundige vastgoedmanagers. Maar er zijn

zijn qua financiën en onderhoud. Alle risico’s liggen bij Versluis.

ook veel scholen die kampen met achterstallig onderhoud.

Als het onderhoud van het houtwerk 100.000 euro kost in

Gebrek aan financiële middelen is een belangrijke oorzaak.

plaats van 80.000 euro, blijft de school buiten schot.”

Bovendien betalen scholen door onvoldoende kennis en ervaring

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Volgens directeur

soms te veel voor onderhoudswerk. Hierover bestaan zorgen bij

Albert Versluis van het gelijknamige Sassenheimse bureau is

leden, zo merkt de Besturenraad.

Slim Onderhoud opgezet vanuit een bewuste bedrijfsethiek.

31

Scholen ontzorgd met Slim Onderhoud

schade tijdens de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden kan daardoor snel worden hersteld. “Het helpt natuurlijk ook wel als een grote opdrachtgever als Versluis aanklopt bij een schildersbedrijf als de verf op de kozijnen na een half jaar alweer afbladdert. Dat zorgt toch voor meer urgentie dan een telefoontje van een willekeurige basisschool”, aldus Joosten.

Bewuste keuze Versluis werkt op basis van overeenkomsten voor één jaar. “Het schoolbestuur kan de samenwerking dus gemakkelijk ­beëindigen als het niet tevreden over ons is”, zegt Albert Versluis. Albert Versluis

“Dit is een bewuste keuze. We willen ieder jaar opnieuw ons ­contract verdienen. Ook dit hoort wat ons betreft bij maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

“We moeten natuurlijk winst maken, anders heeft Versluis geen

Het bureau bewijst zijn toegevoegde waarde door actief mee te

bestaansrecht. Maar – en dat zeg ik ook als vader van school-

denken met scholen. “Voor een basisschool in Oestgeest hebben

gaande kinderen – ik vind het eveneens belangrijk dat geld

we bijvoorbeeld geregeld dat er elke laatste vrijdagmiddag van

dat bestemd is voor leermiddelen, niet wegvloeit naar bouw­

de maand een klusjesman langskomt. Die repareert dan kleine

bedrijven.” Een bijzondere afspraak in de collectieve inkoop-

defecten. De klusjesman wordt betaald uit het bestaande onder-

overeenkomst vloeit voort uit deze houding. Scholen die zich

houdsbudget. Het kost de school dus niets extra’s, maar maakt

via de Besturenraad aanmelden voor Slim Onderhoud, komen

in de beleving van de mensen een wereld van verschil.”

vanaf het derde jaar van deelname in aanmerking voor restitutie van de ‘overwinst’. Ze krijgen, als de balanspositie dit toestaat,

Meer informatie of aanmelden voor Slim Onderhoud?

alle winst van Versluis boven de 3% teruggestort. Een accoun-

Neem contact op met Lex Joosten: T 0348 74 44 35,

tant controleert daartoe namens de Besturenraad de projecten-

[email protected].

administratie.

Snel opschalen Heeft een school de intentie om met Versluis in zee te gaan? Dan voert het bedrijf vrijblijvend een schouw uit. Die brengt de staat van onderhoud van de locaties van de school in kaart.

Primair onderwijs zelf verantwoordelijk voor buitenonderhoud

Op basis van deze schouw, het MOP en eventuele aanvullende

Basisscholen worden – waarschijnlijk vanaf 1 januari 2015 –

wensen van het schoolbestuur, stelt Versluis een jaarplan op.

geheel zelf verantwoordelijk voor buitenonderhoud en aanpassin-

Aan de onderhoudsactiviteiten in dit plan wordt een vast bedrag

gen aan het gebouw. Dat staat in een conceptwetsvoorstel van de

verbonden. Dit valt in bijna alle gevallen binnen de grenzen van

minister van OCW. Nu behoren onderhoudswerkzaamheden als

het bestaande MOP. Kosten worden alleen in rekening gebracht

het vervangen van dakbedekking, kozijnen en verwarmingsradia-

als er overeenstemming met de school wordt bereikt over het

toren nog tot het takenpakket van de gemeenten. Het wetsvoorstel

jaarplan. Besluit het schoolbestuur dus niet in zee te gaan met

zou aanvankelijk al op 1 januari 2014 in werking treden. Dit is

Versluis, dan is bovengenoemde inventarisatie gratis.

uitgesteld om scholen en gemeenten meer tijd te geven om zich

Versluis beschikt over een kern van vijftien vaste medewerkers.

voor te bereiden op de nieuwe situatie.

Dat is voldoende om de leden van de Besturenraad goed te

Schoolbesturen zijn straks niet meer afhankelijk van het beschik-

bedienen, stelt de directeur. “We voeren de onderhoudswerk-

bare geld en procedures bij de gemeenten. Bovendien kunnen ze

zaamheden niet zelf uit, maar managen ze. We beschikken

zelf bepalen wanneer ze waarin willen investeren op onderhouds-

bovendien over een flexibele schil van medewerkers. Daardoor

gebied. Daar staat tegenover dat de scholen vanaf 2015 meer

kunnen we snel opschalen.” Bij de uitvoering maakt Versluis

(financieel) risico dragen. Ook moeten ze zorgen dat ze de vereiste

zoveel mogelijk gebruik van regionale en lokale aannemers.

kennis op het gebied van beheer en onderhoud in huis hebben.

Voor groot onderhoud, zoals het repareren en vervangen van de

Voor leden van de Besturenraad kan de samenwerking met

dakbedekking, contracteert het bureau landelijke partijen. Door

Versluis wat dit betreft soelaas bieden. De Besturenraad zal de

goede kennis van de markt en schaalvoordelen beperkt Versluis

behandeling van het wetsvoorstel nauwgezet blijven volgen en

de kosten. Het onderhoudsproces wordt bovendien ontdaan van

leden informeren over wat het voor hen betekent. Voor vragen

overtollige overleggen, aanbestedingen en controles.

kunt u contact opnemen met onze juridisch adviseurs Maarten

Versluis werkt alleen met onderaannemers die voldoen aan

Steenbergen, [email protected], of Elise Visser-

vooraf afgesproken kwaliteitseisen. Daarnaast zijn zowel de

Buizert, [email protected], T 0348 74 44 48.

onderaannemers als Versluis goed verzekerd. Onverhoopte

Collectieve inkoop energie Schrijf u in vóór 15 april op www.energievoorscholen.nl

Unieke Europese aanbesteding 2015-2020 Besparen op uw energiekosten?

Voordelen van deelname aan dit collectief

De Besturenraad verzorgt al enkele jaren samen met andere

• Grote besparingen op energiekosten, stroom & gas. • Volledige ontzorging op gebied van inkoop en aansluiting

besturenorganisaties de ­collectieve inkoop van energie via het ­traject Energie voor Scholen. Al ruim 6000 scholen hebben meegedaan en ­profiteerden zo van aanzienlijke besparingen,

van energie en Europees aanbesteden.

• Het afsluiten van een energiecontract waarbij wij samen

gunstige ­voor­waarden en volledige ontzorging op het gebied

de voorwaarden en afspraken rond tarief, facturatie, groen­

van energie inkoop en afname.

certificaten en dienstverlening vooraf hebben vastgesteld.

• Vast en onafhankelijk contactpersoon met lokaal telefoon-

Unieke Europese aanbesteding Samen is besloten voor de periode 2015-2020 een uniek

nummer.

• Online account met daarin al uw aansluitgegevens en

en zo optimaal mogelijk energiecontract af te sluiten.

­tarieven. Ook is het eenvoudig om aan- en afmeldingen

De voor­bereidingen hiervoor zijn in volle gang. Anders dan

van locaties hier op te geven.

de vorige aan­bestedingen schrijven wij nu één aanbesteding uit voor de periode 2015-2020. Wilt u profiteren van dit

Meer informatie

­voordeel? Schrijf u dan vóór 15 april in op

www.energievoorscholen.nl

www.energievoorscholen.nl.

E [email protected] T 030 22 550 10

“Het heeft ons veel werk uit handen genomen en wat nog belangrijker is, het levert een financieel voordeel op tot wel 25 procent op onze energiekosten”, zegt Frans van Wijk (verantwoordelijk voor energie bij het Altena College in Sleeuwijk)