Vals beschuldigd. nr. 7, mei Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

SBM Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

nr. 7, mei 2011 Passend Onderwijs in perspectief Tussen naam en identiteit Toezichthouder: voortdurend zoeken naar juiste balans Nieuwe rol onderwijsinspectie Een pand dat past als een handschoen Een gelukkige organisatie door nieuwe denkpatronen

Vals beschuldigd

nr.7, mei 2011

Agenda

Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Datum

Activiteit

Doelgroep Plaats

Contactpersoon

21-05-2011

Netwerk kleine schoolbesturen Drenthe en Overijssel

PO

Lutten 19.30 uur

Wob van Beek

23-05-2011

Netwerk leden RvT en leden CvB

PO, VO, MBO, HO

Doorn 16.00 - 20.00 uur

Dick den Bakker

26-05-2011

Netwerk éénpitters Gelderland eo

PO

Amersfoort 19.30 - 22.00 uur

Wob van Beek

26-05-2011

Netwerk bovenschools managers regio Utrecht

PO

Nijkerk 12.15 - 15.15 uur

Wob van beek

26-05-2011

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, West-Brabant

PO

Bergen op Zoom 14.00 - 16.30 uur

Hans Bruggeman

30-05-2011

Netwerk bovenschools managers Groningen

PO

Oude Pekela 9.00 - 12.00 uur

Wob van Beek

07-06-2011

Netwerk bovenschools managers Overijssel

PO

Nijverdal 13.30 - 16.00 uur

Wob van Beek

09-06-2011

Netwerk bovenschools managers regio Noord Gelderland / Flevoland

PO

Ederveen 9.00 - 12.00 uur

Wob van Beek

14-06-2011

Netwerk bovenschools managers Drenthe

PO

Hoogeveen 13.30 - 16.00 uur

Wob van Beek

16-6-2010

Netwerk VO Randstad

VO

Gouda 10.00 - 12.00 uur

Harm Jan Luth

Amersfoort 14.00 - 19.00 uur

Pieter Houwers

Colofon Besturenraad | De Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, verenigt christelijke onderwijsinstellingen en geeft samen met hen stem aan het christelijk onderwijs in onze samenleving. Bij de Besturenraad zijn 540 besturen aangesloten, met meer dan 2.200 scholen en bijna 800.000 leerlingen, deelnemers en studenten in alle onderwijssectoren.

Redactie | Hester van de Kaa (bladmanager) Guido de Bruin (hoofdredacteur) Corine de Reus (eind- en beeldredactie/

Meer informatie over de bijeenkomsten kunt u krijgen via onze ledenservice. 31-05-2011

PO, VO, MBO, HO

Spreker

Debaters

productbegeleiding)

Algemene Ledenvergadering Besturenraad

Redactieadres | Houttuinlaan 5b, Postbus 381, 3440 AJ Woerden [email protected]

Aanmelden voor 16 mei a.s. via www.besturenraad.nl/alv

Vormgeving | Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag | iStockphoto Druk | Drukkerij Ten Brink, Meppel Abonnementen | (excl. 6% btw) SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00

Info Uitgever Besturenraad Postbus 381, 3440 AJ Woerden

Zonder schriftelijke opzegging voor

Bezoekadres

1 december van het lopende jaar worden

Houttuinlaan 5b, 3447 GM Woerden

abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44.

Copyright | Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact met de redactie.

Disclaimer | Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

SBM digitaal

T 0348 74 44 00 E [email protected]

Besturenraad Academie

De artikelen van SBM kunt u als pdf bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?


Digitale Nieuwsbrief

T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56 E [email protected]

Besturenraad Advies

Bestellingen

Besturenraad Advocaten & Juristen

T 0348 74 44 70 F 0348 41 14 56 E [email protected]

inhoud van de advertenties.

Mutaties namen/adressen/ abonnementen

ISSN: 1570-2332


De redactie is niet verantwoordelijk voor de

Ledenservice



Juridische helpdesk E [email protected] T 0348 74 44 60 ma-vr: 9.00-15.00 uur

U kunt zich via onze site opgeven voor de wekelijkse gratis digitale nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie.

Producten en diensten Op www.besturenraad.nl treft u steeds de meest actuele nieuwsberichten en informatie over onze vereniging, onze diensten, producten, leergangen en cursussen. Ook vindt u hier een overzicht van onze medewerkers.

06

08

12

14

18

06

Passend Onderwijs in perspectief

08

En dan opeens betreft het jou Vals beschuldigd

14

Tussen naam en identiteit

18

Toezichthouder: voortdurend zoeken naar de juiste balans Betrokken maar onafhankelijk

20

In debat: Niet langer je beste vriend Nieuwe rol onderwijsinspectie

28

Een pand dat past als een handschoen

30

Een gelukkige organisatie door nieuwe denkpatronen Management Drives

Rubrieken | 02 Agenda | 04 Uitgelicht | 04 Column voorzitter 05 Nieuws | 11 Column | 12 Wat mijn school mijn school maakt | 16 Inspiratie 20 In debat | 24 Leerling aan het woord | 25 Juridische kwestie 26 Nieuws Besturenraad

28

Nieuws

4

Uitgelicht Column Vonken en vinken

MBO christelijk?

In zijn boek Vonken en vinken analyseert Ruud Kouijzer de veranderingen die met de schaalvergroting en toegenomen autonomie op basisscholen in gang gezet zijn. Kouijzer, bestuurlijk adviseur bij de Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland en voormalig adviseur bij de Besturenraad, wil daarmee een denken werkkader bieden aan bestuurders, schoolleiders en leerkrachten.

Het is vijftien jaar geleden dat de Federatie Christelijk MBO

Opvallend zijn de dagboeken van schoolleiders en leerkrachten over veranderings-

werd opgericht. Dit was aanleiding tot een feestelijke bijeen-

processen in hun scholen die Kouijzer heeft afgedrukt en geanalyseerd.

komst, waar ik als één van de feestredenaars mocht optreden.

Zo beschrijft directeur Janita van Dorland van CBS Het Octaaf in Assen haar rol

Ik had me niet gerealiseerd dat deze Federatie nog zo jong was.

van onderwijskundig en moreel leider bij de invoering van een nieuw school

Opgericht op een moment dat in het MBO een schaalvergro-

concept. Sjoerd Seffinga, collegevoorzitter van PCO Tsjûkemar in Joure en

tingsoperatie aan de gang was, waaruit de grote ROC’s zijn

omstreken, geeft een beeld van de ups en downs van de omvorming van zijn

voortgekomen en de sectororganisatie MBO Raad. Naar de

organisatie tot een stichting met het raad van toezichtmodel.

gevolgen van deze operatie wordt overigens nu wel met

“De meeste schoolleiders hebben een rol als manager”, concludeert Kouijzer.

gemengde gevoelens gekeken. Bij het in elkaar puzzelen van

“Een manager heeft een beheersrol. Dat betekent afvinken van wat gebeurd is en

de ROC’s leek het alsof de verschillen qua identiteit niet meer

lijstjes opstellen van wat nog te gebeuren staat. Vinken alleen is niet voldoende.

zo van belang werden geacht. Die pasten niet in de techno

Vonken is noodzakelijk. De schoolleider inspireert al degenen die bij de school

cratische tekentafelexercities van dat moment. Gelukkig is er

betrokken zijn mee te werken aan gerichte verandering, naar de behoeften die er

destijds toch een aantal eigenzinnige schoolleiders en schoolbe-

zijn en rekening houdend met de mogelijkheden en kansen die benut kunnen

stuurders geweest dat zich daartegen verzet heeft. Daarom zijn

worden.”

er nu nog steeds ROC’s met een duidelijke christelijke signatuur, en hun onderling verband, de Federatie, is springlevend.

Ruud Kouijzer, Vonken en vinken. Vernieuwing in het basisonderwijs, Amsterdam: Uitgeverij SWP 2011.

Nog steeds worden er door de buitenwacht wel eens vragen gesteld over de zin van een eigen christelijk karakter voor deze schoolsoort. Een docent van Landstede hoorde ik het onlangs

Verbinden met verhalen

als volgt op een rake manier verwoorden. “Wij helpen leerlingen hun eigen verhaal te vertellen, en bij de grote levensgebeurtenissen bieden wij hun daartoe een christelijk verhaal aan.”

Voor de kwaliteit van het onderwijs is het essentieel om te bouwen aan de verbon-

Voor veel van deze leerlingen is de school de enige plek waar

denheid in de leer- en leefgemeenschap die de school is. Dat kan juist als mensen

zij in aanraking komen met dat christelijke verhaal. Een verhaal

hun verschillende verhalen met elkaar delen. Dat is het uitgangspunt van het CPS-

dat hen op dat moment kan verrijken en dat ook in hun latere

boek Onze school is een verhaal. De vier auteurs leggen daarin een expliciete link

leven weer oproepbaar kan zijn. Binnen de Federatie bestaat

tussen identiteitsontwikkeling en kwaliteit.

een expertisecentrum voor kennisontwikkeling en uitwisseling

Verhalen en beelden komen samen in het prachtig vormgegeven boek. Ook enkele

op het vlak van het inhoud geven aan de identiteit. Ook zal

schoolleiders vertellen over verlangen, waarden, ontmoetingen, inspiratiebronnen,

binnenkort een zogenaamde ‘practor’, als meer praktisch getinte

spannende momenten en hun leiderschap.

variant van een lector, worden aangesteld, die deze kennisfunc-

Voor Monique de Haan, schoolleider van CBS Het Baken in Veenendaal, zit er

tie verder zal uitbouwen en vormgeven. Al met al genoeg reden

bijvoorbeeld spanning in het verschil in draagkracht van collega’s. “Een uitdagend

om onze MBO-leden te feliciteren met de manier waarop zij

spanningsveld: je balanceert op het koord tussen draagkracht en draaglast, waar-

juist ook in deze tijd volop inhoud blijven geven aan christelijk

bij je soms ver kunt meebuigen maar soms ook bijna niet.”

geïnspireerd middelbaar beroepsonderwijs!

Hans Neven, rector van het Comenius College in Capelle aan den IJssel en omstreken: “Als ik door de school loop, voel ik een groot verlangen. Iemand verwoordde dat verlangen als volgt: geef ons onze waarde terug. En nu ik langer

Wim Kuiper Voorzitter Besturenraad

rondloop, vermoed ik zelfs dat het verlangen is: geef ons vertrouwen.”

Bas van den Berg, Aat van der Harst, Cocky Fortuin-van der Spek en Hartger Wassink, Onze school is een verhaal. Identiteit als kwaliteit, Amersfoort: CPS, 2011 Reageren? Mail Wim Kuiper op [email protected]

5

Nieuws

Nieuws Scholengroep Alphen aan den Rijn: “OM beseft belang school voor kind niet” “Blijkbaar is er bij het openbaar

het winkelcentrum te zijn omgeko-

ministerie niet over nagedacht dat

men. Een leerling was ooggetuige.

voor kinderen tussen de 4 en 18

Wigmans is boos dat er bij het OM

jaar oud de school een heel belang-

niet over is nagedacht dat voor

rijke sociale omgeving is.”

schoolgaande kinderen hun klas een

Cil Wigmans (SCOPE scholengroep

heel belangrijke sociale omgeving is.

in Alphen aan den Rijn e.o.) is

“Waar verre ooms en tantes niet

teleurgesteld over het contact tussen

tegenop kunnen”, aldus de voorzit-

zijn scholen en de autoriteiten na

ter. “Ik heb al vaker gezien dat kin-

Uit een onderzoek van de Inspectie

het bloedbad in de Ridderhof op

deren iets verschrikkelijks

blijkt dat kleine basisscholen vaker

zaterdag 9 april jl.

meemaakten. En als er iets ergs

(zeer) zwak zijn dan grotere basis-

Het OM gaf de SCOPE-schooldirec

gebeurt is het eerste wat kinderen

scholen.

teuren geen enkele informatie over

áltijd willen: naar school. Dat onze

de slachtoffers en ze konden zich

leerkrachten maandagochtend zo

dus niet voorbereiden op wat zij

overvallen werden, vind ik echt

maandagochtend op school zouden

schandalig. Het OM moet meer

aantreffen. Een medewerker en de

leren denken vanuit het kind.”

Kleine school vaker (zeer) zwak

scholen met meer dan 100 leerlingen (zeer) zwak. Bij scholen tussen de 50 en 100 leerlingen is dat

Uitstel bezuinigingen Passend onderwijs: Tevreden, maar dreiging blijft

10,7%. Van de scholen met minder

ouders van vier leerlingen bleken in

dan 50 leerlingen is 15,5% (zeer)

De Besturenraad is tevreden over de

zwak, aldus de Inspectie.

temporisering van de bezuinigingen

Het aantal basisscholen met minder

van 300 miljoen op Passend onder-

dan 50 leerlingen is het afgelopen

wijs. Voorzitter Wim Kuiper: “Het

jaar met 10% gestegen en zal ten

blijkt dat het kabinet gevoelig is voor

gevolge van de demografische krimp

de massale protesten uit de onder-

blijven stijgen. Tussen de regels door

wijswereld."

pleit de Inspectie in haar bericht

"Het is erg goed dat er nu meer tijd

voor samenwerking tussen kleine

is om de personele gevolgen van de

scholen: “Er zijn ook besturen van

bezuiniging op te vangen, de exper-

verschillende denominaties die

tise beter te behouden, en gedwon-

mogelijkheden zoeken om samen te

gen ontslagen voorlopig van de baan

werken of te fuseren. Daarmee krijgt

zijn. Wel blijft de dreiging van de

de school weer armslag en kunnen

bezuinigingen boven het onderwijs

negatieve effecten van kleine scho-

hangen. Het zou beter zijn als het

len op de prestaties van de leerling

kabinet het geld voor de prestatie

mogelijk voorkomen worden.”

beloning structureel inzet om het Passend onderwijs goed in te voeren.” In het oude voorstel zou de bezuiniging beginnen in 2012 met een bedrag van € 50 mln. en zou daarna

(Advertentie)

Wij zijN er voor U ! PROFESSIONEEL ADVIES OVER: • de implementatie van arbo- en verzuimbeleid op uw school • re-integratie(trajecten) van zieke medewerkers • leeftijdsbewust personeelsbeleid • inrichting arbodienstverlening • RI&E Van de regioadviseur en reintegratiedeskundige onderwijs krijgt u over deze en aanverwante thema’s professioneel en kosteloos advies. Kijk voor de adviseur in uw regio op www.vfpf.nl of bel het Arbo Adviescentrum PO:

045 - 579 81 81

vanaf 2013 € 300 mln. bedragen. In het nieuwe voorstel begint de bezuiniging in 2013 met een bedrag van € 100 mln., loopt dan op naar € 200 mln. in 2014 en vervolgens € 300 mln. vanaf 2015.

7092ARC

Gemiddeld is 5,9% van de basis-


6

Tekst Arie de Bruin | Fotografie iStockphoto

Passend Onderwijs in perspectief De discussie over passend onderwijs gaat de laatste tijd voornamelijk over bezuinigingen en de opbouw of afbraak van structuren die het mogelijk moeten maken om elk kind het onderwijs te kunnen bieden dat het nodig heeft voor zijn ontwikkeling. Maar een andere structuur of nieuwe financieringsystematiek (en zelfs meer geld!) zullen niets wezenlijks oplossen, zolang we vanuit ons huidige denken blijven kijken naar kinderen, betoogt Arie de Bruin, hoofd van de opleidingsschool van Kind en Onderwijs in Rotterdam.

Om te beginnen twee citaten van de joods-Poolse pedagoog Janusz Korczak (Het recht van het kind op respect): “Het kind dient zich vrij te kunnen ontwikkelen als een boom. Men dient er zorg voor te dragen dat de bodem gezond en voedzaam is, de lucht zuiver en dat er veel zon en warmte beschikbaar zijn. Indien opvoeders het kind ontnemen en verbieden wat zijn karakter en zijn natuur vereisen, als zij onbezonnen alle jonge en gezonde driften wegsnijden omdat ze uitgingen van een ander ideaal dat door hun kind belichaamd moet worden – dan krijgen zij een angstig, gekortwiekt, misvormd plantje in plaats van het gedroomde ideaal. Want men kan weliswaar bepaalde kanten van het karakter en het verstand beïnvloeden, maar men kan in het kind geen competenties ontwikkelen die het niet heeft omdat ze geen deel uitmaken van zijn organisme” “Laten we ervan uitgaan dat wij van een krachtige jonge eik een poëtische berk willen maken en van een fragiele berk een robuuste eik. We beginnen te snoeien, te zagen, te breken en te verbuigen – totdat de boom afsterft. Nee, zo’n belachelijke vergissing zouden we bij een boom nooit maken, maar wel bij een kind!”

7


De discussie over passend onderwijs gaat de laatste tijd voor

worden geproduceerd. Terwijl pedagogiek juist gebaseerd zou

namelijk over bezuinigingen en de opbouw of afbraak van struc-

moeten zijn op de uniciteit van ieder kind!

turen die het mogelijk moeten maken om elk kind het onderwijs te kunnen bieden dat het nodig heeft voor zijn ontwikkeling.

In het basisonderwijs gebruiken we voor de producten een

Het systeem van rugzakfinanciering is behoorlijk uit de hand

indeling van A t/m E, waarbij A ‘hoog’ is en E als ‘laag’ wordt

gelopen. Wanneer er een zak geld aan een kind gehangen

gekwalificeerd. Die terminologie werkt niet slechts als consta

wordt, is de kans niet denkbeeldig dat bij allerlei afwegingen de

tering, maar is normatief. Een Eetje is niet zo best, je blijft

financiën een dominante positie innemen. Iedereen die iets te

achter, het deugt niet, je valt af in de ratrace. Als er teveel

maken heeft gehad met de zogenaamde herindicaties kent de

Eetjes worden gescoord, dan deugt de juf niet… of de school

dilemma’s: als je nu aangeeft ‘dat het fantastisch met dit kind

is zwak!

gaat en dat het goed tot zijn recht komt’ besef je dat dit wel eens zou kunnen betekenen dat de rugzakfinanciering stopt.

Passend

Dat risico kun je niet lopen, dus wordt de problematiek van dit

Begrijp mij goed: het is buitengewoon belangrijk dat elk kind

kind uitvoerig beschreven en soms zelfs aangedikt. Een ouder

zich optimaal kan ontwikkelen, er moet alles gedaan worden

vertelde mij zelfs dat er bij gezegd werd: “het is niet zo erg als

om kinderen zo goed mogelijk te laten presteren! Dat wat in

het hier staat hoor, maar dat hebben we wel nodig, anders komt

ieder kind in aanleg aanwezig is, moet alle kans krijgen zich

het niet door de herindicatiecommissie en dan is er straks geen

volledig te ontwikkelen, op velerlei terrein en gebruikmakend

geld meer voor de extra begeleiding”. Niets ten nadele van de

van alle denkbare meervoudige intelligenties.

intern begeleider die zijn uiterste best heeft gedaan om het

Ik denk dat wij daar echter steeds minder aan toekomen

maximale er uit te halen; de systematiek van de rugzakfinancie-

omdat ons onderwijskundig handelen eenzijdig gericht is op één

ring en de daarmee samenhangende bureaucratie werkt dit

aspect: het cognitief vermogen en dan nog beperkt gericht op

gedrag in de hand.

taal en rekenen! Dát is het format, daar kijkt de inspectie

Maar wat nog erger is: het werkt in de hand dat wij vanuit

naar… en als je daar als kind niet sterk in bent of die ontwikke-

een totaal verkeerde optiek naar kinderen en hun ontwikkeling

ling komt bij jou te laat op gang, dan maken wij ons zorgen.

kijken. Je moét in problemen denken, anders is er geen geld

Wij gaan snoeien, zagen, breken en de kans dat er een angstig,

beschikbaar! En dus worden kinderen steeds meer geproblema-

gekortwiekt, misvormd plantje ontstaat in plaats van het

tiseerd en wordt er gedacht (en gehandeld!) vanuit de onmoge-

gedroomde ideaal is groot. Dat doen wij met de beste bedoe

lijkheden van het kind in plaats vanuit zijn mogelijkheden en

lingen en met de inzet van heel veel tijd, geld en energie.

kwaliteiten. We beschrijven dat deze fragiele berk een heleboel

Maar wij moeten niet proberen van een berk een eik te maken,

kwaliteiten van de robuuste eik (nog??) niet heeft….

dan maken we heel veel kapot! Werkelijk ‘passend’ onderwijs vraagt om loslaten van het stan-

In dit artikel zullen we het niet hebben over nieuwe samen

daarddenken over de ontwikkeling van kinderen, het loslaten

werkingsverbanden of de wijze waarop passend onderwijs

van uniforme normeringen. Natuurlijk, een groot aantal kinderen

gefinancierd moet worden, hoezeer ik ook gekant ben tegen de

ontwikkelt zich in een vergelijkbaar tempo als het bijvoorbeeld

rigoureuze bezuinigingsmaatregelen rond passend onderwijs.

om taal of rekenen gaat, maar die groep is niet de norm! In een

Een andere structuur of nieuwe financieringsystematiek (en zelfs

bos waar veel eiken staan, zijn ook berken en beuken: die hoe-

meer geld!) zal niets wezenlijks oplossen, zolang we vanuit ons

ven niet gesnoeid, verwijderd of omgehakt te worden… tenzij

huidige denken blijven kijken naar kinderen.

dit een productiebos is voor slechts eiken, omdat die het meeste geld opleveren. Waarschijnlijk kost het meer tijd en geld om ook

Ontwikkeling

die berkjes en beuken in dat eikenbos tot hun recht te laten

Het begrip ‘ont-wikkelen’ veronderstelt dat er iets is ingepakt

komen… en sommige berkjes zijn heel erg lastig!

waar langzamerhand de wikkel vanaf gaat. Daar is ruimte voor nodig, warmte, liefde, rust, aandacht, goede voedingsstoffen! Het wórdt niet ontwikkeld, het ontwikkelt zichzelf! Onze huidige kijk op kinderen en op onderwijs staat hier haaks op: er is meer sprake van ‘in-wikkelen’ in het format dat door volwassenen bedacht is en de meeste begeleiding is er op gericht om te kijken in hoeverre dit kind al aan de standaardnormen voldoet. Zodra dat niet het geval is, word je ‘risico- of zorgleerling’. Dan worden er allerlei interventies gepleegd om te kijken in hoeverre we jou naar het standaardgedrag kunnen

“Elk kind heeft het recht te willen, te manen, te eisen… het heeft het recht te groeien, te rijpen en eenmaal gerijpt, vruchten af te werpen” (Uit: J. Korczak, Hoe houd je van een kind)

brengen. Het gaat niet om jouw ‘ontwikkeling’, maar om opbrengsten. Inputfinanciering veronderstelt output: economische principes die toegepast worden binnen een pedagogische setting. Onze economie draait sinds de industriële revolutie op standaard-denken: vergelijkbare producten die in veelvoud

Dit is het eerste deel van een tweeluik van Arie de Bruin over passend onderwijs. Het tweede deel verschijnt in SBM juni.

En dan opeens betreft het jou…

8

Tekst Paul Boersma | Fotografie Ruben Oreel Publicatie PZC editie 7, maart 2011

Vals beschuldigd


dat in Scandinavië gebeurt, en werk aan een vergroting van de deskundigheid van leraren”. Ook onderwijskundig is de school in beweging;

De Nederlandse samenleving is er gevoelig voor geworden: seksueel getinte gedragingen van vol wassenen met kinderen. Een leerling kan zomaar een leraar beschuldigen. Het overkwam Hans Barth. Paul Boersma spreekt met hem.

zo hanteert ze coöperatieve leerstrategieën. Aan die school geeft Hans dus al bijna veertig jaar leiding: professioneel en vriendelijk.

En dan opeens… Het is 1 februari 2011. De verenigingsdirecteur roept hem bij zich. Hij weet niet waarom (zou hij nog een bijzondere klus moeten doen?). En dan hoort hij dat een oud-leerling een aanklacht tegen hem wil indienen wegens seksueel misbruik.

Je weet als schoolleider dat in bijna de helft van

Professioneel en vriendelijk

De oud-leerling loopt nu stage bij zijn openbare

de gevallen zo’n beschuldiging ongegrond is, en

Het overkwam Hans Barth, al bijna veertig jaar

collega-directeur, aan wie hij heeft verteld dat hij

soms voel je aan je water dat het niet klopt.

schoolleider van de grootste christelijke basis-

– zo werd hem duidelijk tijdens een regressiethe-

Maar je kunt het niet naast je neerleggen.

school van Zeeland, de Cypressenhof in Middelburg

rapie – als vijfjarige was misbruikt door Hans.

Zeker in een tijd waarin de samenleving er een

(550 leerlingen). De school is ontstaan uit twee

De collega, met wie Hans het goed kan vinden,

grote bedreiging voor het samenleven in ziet.

christelijke basisscholen en sinds 2002 in een

ging vervolgens met het verhaal niet naar Hans,

Pedofiel gedrag wordt vooral in deze tijd als een

nieuw gebouw gevestigd. De school ontwikkelt

maar naar de verenigingsdirecteur.

doodzonde gezien.

zich tot een integraal kindcentrum, waarin onder-

Wat er dan door je heen gaat? Hans herinnert zich

Je moet een afweging maken. Wat te doen als

wijs en zorgaanbieders samenwerken.

de jongen wel, vooral uit de laatste jaren van de

een leerling met zo’n verhaal voor de dag komt?

Kenmerk van de school is inclusief denken.

basisschool, toen die de nodige aandacht vroeg.

Directies doen er wijs aan dan formele procedures

De school wil elk kind een plek in het regulier

Je hapt naar adem als je beseft dat je op dit punt

te volgen. Je kunt niet afgaan op je gevoel.

onderwijs geven, ook kinderen met een psychisch

een aangeklaagde bent. De verenigingsdirecteur

Iedereen begrijpt dat. Maar toch, als het opeens

gebrek. Barth gelooft erin: “Schaf het speciaal

gaf aan niet aan de integriteit van Hans te twij

jou zelf, leidinggevende, betreft, dan…

onderwijs af en integreer onderwijs en zorg, zoals

felen, maar toch…

9


Die achtte een beraad van de driehoek (burge-

de betrouwbaarheid van de directeur, deed hem

meester, officier van justitie en politie) en de GGD

wel goed. Niemand geloofde het verhaal. Het kan

raadzaam. Uren hebben ze overleg gevoerd. “Je

dus, dat mensen een oordeel opschorten.

wacht dan thuis in spanning af, maar hoort niets.

Maar toch…

Later heeft de burgermeester me wel persoonlijk

Hans zocht juridische hulp bij de vakbond, maar

gebeld.”

die kon de bond hem niet geven, omdat het een

Het zijn nu anderen die handelen. De verenigings-

strafzaak betrof. Veel hielp het hem ook niet dat

directeur wilde drie ouderavonden beleggen.

hij te horen kreeg dat in bijna de helft van de

Hans leverde zelf de adressen aan, dat wel, maar

gevallen een dergelijke aanklacht niet gegrond

gelukkig was hij er niet mee. Ook werd hem de

wordt verklaard.

mogelijkheid van een gesprek met een vertrou-

De zaak lag op straat, en het leek hem wijs om

wenspersoon van de GGD aangeboden. Veel zag

zich even terug te trekken. Hans ging voor twee

Hans er niet in, zeker niet toen deze aangaf een

weken met ziekteverlof. Van alle kanten stroom-

afspraak te willen maken… voor over twee weken.

den bij hem thuis kaarten en bloemen binnen.

Onder druk van zijn vrouw vond het gesprek op

Hans is er de man niet naar om weg te duiken,

korte termijn plaats, maar dat leverde hem meer

ook niet nu hij zelf de aangeklaagde was.

frustratie dan begrip op. Hans zou moeten leren

Het liefst wilde hij naar school - wat niet kon -

omgaan met zijn boosheid. Alsof hij daarop zat te

maar hij bleef niet weg bij vergaderingen.

wachten. Van enig begrip over het onrecht dat

“Blij dat je er bent”, gaf men hem te kennen.

hem werd aangedaan, was geen sprake.

Zijn gezin bleef om hem heen staan. Zijn zoon schakelde een bevriende advocaat in.

Oordeel opschorten Hans besloot zelf het team te informeren.

Geen woorden

De teamleden reageerden verdrietig op het gebeu-

Intussen vergaderde de driehoek of er wel of niet

ren en steunden hem. Hij voelde veel solidariteit

een zaak van zou komen. Hans bleef lange tijd in

en ging met vertrouwen een weekend weg.

afwachting, Van zijn advocaat vernam hij in de

De opzet van de ouderavond zelf plaatste alles

middag dat die had opgevangen dat het geen

wel in een bijzonder daglicht. Men had gemeend

zaak zou worden, dat de aangever niet ontvanke-

ook slachtofferhulp aanwezig te laten zijn voor

lijk zou worden verklaard. Er brak een gevoel door

ouders die mogelijk geschokt en verontwaardigd

van ‘het recht zegeviert’, maar zeker was hij er

zouden zijn. Dat de ouders zelf niet twijfelden aan

niet van.

“Leerling klaagt leraar aan vanwege seksuele intimidatie.” Schooldirecteur Middelburg niet verdacht van misbruik maandag 07 maart 2011

Strijdbaar

MIDDELBURG – De directeur van de protestants-christelijke basisschool

Zijn meest naasten, vrouw en zonen, bleken strijd-

Cypressenhof in Middelburg wordt niet vervolgd voor misbruik van een oud-leer-

baar. Ze twijfelden geen moment aan de onwaar-

ling.

heid van de beschuldiging. Dat op zich is al bijzonder. Ze voorzagen meteen ook dat hier de

Eén aangifte maakt geen verdachte. Dat heeft het Openbaar Ministerie zaterdag-

nodige heisa van zou komen. Mede dankzij hun

middag bekendgemaakt. Een oud-leerling deed enkele weken geleden aangifte

steun nam Hans zich voor zich niet uit het veld te

tegen de directeur. Het misbruik zou volgens de nu 19-jarige jongen veertien jaar

laten slaan. Hij bleef ‘gewoon’ werken. Hem was

geleden hebben plaatsgevonden. Volgens het OM is er ‘behalve de aangifte geen

aangeraden er niet met anderen over te spreken,

enkele onderbouwing voor de beschuldiging’. De schooldirecteur is nu geen ver-

het was immers nog niet zeker of er aangifte zou

dachte meer en het OM heeft de zaak officieel gesloten… Jannie Sandee-Maltaars

worden gedaan. Maar houd zoiets maar eens stil.

van het bestuur van de Vereniging voor Christelijk Onderwijs (VCO) in Middelburg

Zijn buurman (een jurist) gaf hem advies.

is blij dat de affaire positief afloopt voor de directeur. “Al zijn het natuurlijk toch

Hij overwoog om zelf stappen te ondernemen,

twee vervelende weken voor hem geweest en heeft hij een deuk opgelopen. Wat

bijvoorbeeld een aangifte van smaad. Intussen

ons betreft wordt hij volledig gerehabiliteerd.”

had de oud-leerling een gesprek met de politie.


10

‘Kies geen partij tussen gescheiden ouders’

Van de driehoek zelf vernam hij niets, en hij bleef

hem niet gegund. Zo werken media blijkbaar niet.

aangeraakt te worden, je levert je menselijkheid

nerveus. De avond viel. De verenigingsdirecteur

Een interview kan wel, maar het gaat Hans om

in, je weet je met je kwetsbaarheid geen raad.

belde toen zelf de burgemeester op. Die heeft ook

een fundamentelere beschouwing.

En dus cultiveren mensen gevoelens van onbeha-

bij Hans een goede naam, maar nu – althans zo

Hans overweegt nog steeds aangifte te doen

gen. Steeds meer mensen projecteren deze gevoe-

beleefde Hans het – liet die hem in het onge-

wegens smaad. Maar hij aarzelt: wat schiet je

lens en hun onvermogen of onwil om er zelf mee

wisse. Maar het middaggevoel bleek niet ijdel.

ermee op? De oud-leerling is mede onder invloed

om te gaan op anderen. Je bent als schoolleider

De nachtmerrie leek voorbij te gaan.

van een niet-gecertificeerde therapeute met het

een leven lang een richting opgegaan tegen deze

Op 7 maart – het is een paar weken na de ont-

verhaal gekomen. Het is kwalijk dat dat kan: een

stroom in… en dan opeens treft het je zelf…

moeting met de verenigingsdirecteur die zijn leven

jongen een ‘ervaring’ laten herbeleven waarin

Gelukkig trekken sommigen wel lering. Ergens

op zijn kop zette – worden de ouders ingelicht, en

anderen een rol spelen en die daardoor onver-

denk je – ik ook – dat Hans toch besmet is. Een

de volgende dag is Hans weer op school. Met een

wacht in diskrediet worden gebracht.

collega-directeur zei hem dertig seconden gedacht

enorme bloemengroet van kinderen werd hij ver-

te hebben: neen, Hans ook al… Met de voorzitter

welkomd. Maar Hans vond geen woorden, heeft

Snelheid

van zijn schoolbestuur heeft hij onlangs een

weinig gezegd. Wat moet je zeggen? Echt gereha-

Hij heeft zich ook een beeld gevormd van hoe in

gesprek gehad. “Weet je”, zei deze tegen hem,

biliteerd voelt hij zich niet, maar als ook moeders

zo’n geval een overheid zou moeten handelen.

“ik denk vaak: waar rook is, is vuur. Maar die

hem gelukwensen, wil hij niet omkijken. Hij wil er

Vooral de snelheid waarmee het gezag handelde

gedachte ban ik voortaan uit.”

sterker uit tevoorschijn komen.

en er een zaak van maakte, vraagt om een nadere

Hans zelf is nog niet uitgedacht over wat hij met

reflectie. De angst om fouten te maken en de

zijn ervaring kan doen omwille van anderen,

Pijn

omissie van een protocol dat als handleiding kan

omwille van een leefbare samenleving. Daarom

Ik mocht zijn verhaal optekenen. Tijdens het

dienen, leidden tot de snelheid die in dit geval

ook wilde hij meewerken aan onze vraag om erva-

gesprek heb ik niet het gevoel gehad dat hier een

nogal wat schade met zich bracht. Maar de bur-

ringen te delen rond een moeilijk onderwerp, waar

krachtige man sprak. Je voelde de pijn door hem

gervader vindt dat er juist is gehandeld.

menig schoolleider mee te maken krijgt. Moedig?.

heen trekken toen hij zijn verhaal deed. Hij wilde

Ook meent Hans dat men mét hem zelf had moe-

Eerder eerlijk, iets wat hij zijn leven lang als man

het vertellen. De pijnlijke beschuldiging, de onze-

ten spreken in plaats van enkel óver hem. En ze

van het christelijk onderwijs heeft willen zijn. Zijn

kere momenten, aan het oordeel van anderen

hadden de oud-leerling na het doen van een aan-

verhaal geeft te denken, en als het dat doet, dient

overgeleverd zijn, niet in woede willen blijven ste-

gifte kunnen verplichten om daarover te zwijgen

het iets goeds.

ken, ze waren in het gesprek voelbaar.

tegenover anderen. Een landelijke adviesinstelling

Het verhaal is niet uit. Hans wil er, zoals gezegd,

had immers al snel vastgesteld dat er in dit geval

sterker uit tevoorschijn komen. Hij wil met het

geen gegronde zaak was. Hans denkt dat de poli-

gebeurde iets doen. De rol van de media is een

tiek er lering uit kan trekken. Hoe ingewikkeld

thema dat mogelijk te groot is om in discussie te

ook, we doen er als samenleving niet goed aan

brengen. Media spelen een gigantische rol in

dergelijke gevoelige zaken zo breed uit te meten.

beeldvorming. De Provinciale Zeeuwse Courant kopt eerst groots de beschuldiging en later de

Onbehagen

weerlegging. Als ze dat de eerste keer achterwege

Ik ga naar huis en denk: wat is er met ons als

had gelaten, was de onrust (ook voor Hans zelf)

samenleving aan de hand? We oordelen snel,

niet zo groot geweest. Hans zou graag zien dat de

hijgerig en hyperig. We creëren een cultuur van

krant hem ruimte bood een opiniestuk te schrij-

achterdocht en wantrouwen. Je moet je steeds

ven, samen met een rechtsgeleerde. Dat wordt

meer indekken, je probeert steeds meer niet

Column

11

Tekst Taco Visser

Column

‘Prestatiecorrectie’ onderpresterende leraren Er is terecht weerstand tegen het plan van staatsecretaris Zijlstra om beter presterende leraren beter te belonen met geld en ontwikkeltijd. Die gunsten passen onderpresterende leraren beter. Daar valt de meeste winst te behalen en ligt de grootste professionele zorg.

Natuurlijk weet de staatsecretaris dat zijn plan ideolo-

Niet doen dus: goede leraren belonen. De bewijsvoe-

gisch is en niet realistisch. Er wordt daadkracht geuit

ring steunt op drijfzand. Daarnaast is ook de focus

en niet gekeken naar internationale onderzoeksresul

verkeerd. Ik ben helemaal voor meer geld voor leraren

taten over prestatiebeloning van leraren. Die tonen

en voor minder lessen per week (waarvoor ontwikkel-

eensgezind aan: voor het complexe lerarenberoep zijn

tijd in de plaats komt), maar dan wel voor elke leraar.

geen eenduidige prestatiecriteria. Als je beloont, dan

En als daar geen geld voor is (of simpelweg politieke

simplificeer je door een aspect van leraarschap te

onwil) en er een beperkte doelgroep gekozen moet

belonen, bijvoorbeeld door enkel te kijken naar leer

worden, kies dan voor de leraar waar het juist niet zo

lingresultaten, en door externe factoren uit te sluiten.

goed mee gaat.

Bij leerlingprestaties wordt bijvoorbeeld niet meege

Het is flauw om te beweren dat iedereen in school

nomen wat leerlingen daarvoor al meebrachten (als

weet wie de onderpresterende leraar is. Toch is een

er überhaupt een nulmeting is) en in hoeverre buiten-

ding heel duidelijk. De schoolleiding heeft zicht op wie

schools leren hen beïnvloedt. Bovendien stuurt pres

het is. Het is de collega die weinig transparant werkt,

tatiebeloning, leraren gaan zich gedragen naar de

slecht communiceert met leerlingen en collega’s, zich

prestatienorm, en is er kans op fraude.

vaak met moeite staande houdt en lastig te coachen

Leerlingresultaten zijn bijvoorbeeld manipuleerbaar

is. Is het niet pedagogisch, en voor een christelijke

door ruime marges in de beoordelingsnorm.

school evangelisch, om juist aan deze leraar geld en tijd te besteden zodat hij weer goed functioneert?

De staatsecretaris kan dan ook niet anders dan stellen

Kortom, geef onderpresterende leraren enkele jaren

dat “iedereen in de lerarenkamer weet wie de goede

een dag per week om zich (met elkaar!) te scholen in

leraren zijn”. Sterk beoordelingscriterium voor presta-

didactiek en groepsdynamica, te vormen in interper-

tiebeloning, hoor: vox populi. Dan kan even gemakke-

soonlijke communicatie en pedagogiek, en te coachen

lijk beweerd worden dat iedereen in de lerarenkamer

op de wezenlijke beroepsvragen: wat motiveert en

weet hoe moeilijk het is om te bepalen wie op welke

inspireert mij? Deze ‘prestatiecorrectie’ is ten diepste

gronden een goede leraar is. De gymleraar die leerlin-

professionele zorg en een ware beloning: deze leraren

gen populaire sporten laat uitvoeren of die ongemoti-

én hun leerlingen profiteren ervan.

veerde leerlingen plezier in bewegen bijbrengt? De wiskundeleraar die met bollebozen de Olympiades afstruint of die leerlingen met rekenfaalangst naar een Taco Visser is

voldoende leidt? De leraar Nederlands die erudiete

adviseur Identiteit

stukken in het personeelsbulletin en de schoolkrant

bij de Besturenraad.

plaatst of die dyslectische leerlingen gevoel voor taal bijbrengt? En denk eens aan de godsdienstleraar:

Wilt u reageren op deze

levert die geen topprestatie als hij in een eenuursvak

column? Mail dan naar

leerlingen over diepere levenszaken leert en laat

[email protected].

spreken?

Wat mijn school mijn school maakt

Engagement voor leerlingen met een beperking


12

Tekst Peter Louwerse | Fotografie Accent Rotterdam

“Mensen laten zijn wie zij kunnen zijn.” Schooldirecteur Arie Kooyman van Accent in Rotterdam hoeft niet lang na te denken als wij hem vragen te reageren op de rubrieksnaam ‘Wat mijn school mijn school maakt’. Om er direct aan toe te voegen: “Of wat ze willen zijn, of zouden moeten zijn.”

Dat engagement komt voort uit betrokkenheid

blikt Kooyman terug. “Ze vertelden elkaar dat ze

met de 625 leerlingen van het praktijkonderwijs

dit werk doen omdat ze de jongeren een betere

en de 380 cursisten van de avondschool die zijn

toekomst willen geven. De een doet dat vanuit

toevertrouwd aan de zorgen van Arie Kooyman en

religieuze gevoelens, de ander op basis van zijn

zijn mensen. “Het zijn mensen met een beper-

eigen schoolloopbaan, als voorbeeld van hoe het

king,” licht Kooyman toe. “Dat kan een verstan

niet moet. Heel gek misschien, maar daar praat

delijke beperking zijn, of bijvoorbeeld dyslexie.”

je normaal niet over met elkaar. Daar is echt vuur

In alle gevallen gaat het om mensen die het op

ontstaan.”

eigen kracht moeilijk redden in onze steeds com-

Leo Nunninkhoven schilderde ‘De familie’

plexer wordende maatschappij.

Maar met inspiratie alleen kom je er niet.

De hoofdactiviteit van de school is het praktijk

“De docent moet ook over het juiste gereedschap

onderwijs dat wordt gegeven op vier locaties in

beschikken,” weet Kooyman. “We stimuleren

Rotterdam-Centrum, Rotterdam-Delfshaven,

docenten om opleidingen te volgen voor het bege-

Hoogvliet en Capelle aan den IJssel.

leiden van mensen met een beperking.” Hij maakt

“Veelal kinderen uit beroerde omstandigheden,

daarvoor gebruik van de functiemix. Scholen krij-

of met een beroerde start,” verklaart Kooyman.

gen dan geld om leraren in hogere salarisschalen

“Zonder ouders, of met weinig steun van de

te plaatsen. De docent moet in ruil daarvoor wel

ouders. Slechte sociaaleconomische achtergron-

zijn competenties opkrikken door een opleiding

den. Niet kunnen meekomen op school. Wij willen

te doen. Bij Accent kunnen docenten kenbaar

ze helpen een plekje te vinden in de samenleving.

maken dat ze voor die regeling in aanmerking wil-

Dan doel ik op werk, thuissituatie en vrije tijd.

len komen. “Leraren kunnen solliciteren naar een

We willen hun de kans geven volwaardige burgers

nieuwe functie. We kijken naar wat je al kunt en

te worden.”

wat er nog ontbreekt. Daar hoort dan een opleiding bij.” In de meeste gevallen kiezen docenten

Daarvoor is allereerst de steun nodig van een

van Accent voor de master Special Educational

gemotiveerd en goed opgeleid docentenkorps.

Needs. Kooyman: “Docenten die nu een LB-

Kooyman zegt het zo: “Collega’s die compassie

functie hebben, kunnen naar een LC-functie gaan.

hebben met mensen. Ze moeten uiteraard ook

Je komt dus niet alleen in een hogere schaal

goede pedagogen zijn. En tenslotte over kennis

omdat je hard werkt, maar ook omdat je voldoet

en vaardigheden beschikken om jongeren tot

aan bepaalde scholingseisen en competenties.”

optimale prestaties te brengen.”

Die nieuwe taken van docenten kunnen betrekking

Om die inspiratie met elkaar te bespreken, orga

hebben op organisatorische vaardigheden, maar

niseerde Accent vorig jaar een driedaagse bezin-

ook op de ontwikkeling van leerlingen of het ver-

ningssessie. “Mensen deelden hun engagement,”

beteren van stages.

13


Leo, leerling van de avondschool, schilderde ‘De familie’, waarmee hij het belang van zorgzame ouders laat zien

Accent heeft als doelstelling voor zijn leerlingen

Of dat negentig procent van de leerlingen een

De zorgzaamheid voor de doelgroep past volgens

dat ze na het praktijkonderwijs ofwel een baan

bestemming vindt binnen werk of onderwijs.

hem goed bij de ambitie van CVO, de onderwijs-

met langdurig perspectief hebben ofwel doorstro-

Of dat in 2011 iedere leerling van het praktijk

koepel waarvan Accent deel uitmaakt.

men naar een ROC waar ze een mbo-opleiding

onderwijs een branchecertificaat heeft.

“Het engagement is nog groter omdat de groep

van niveau 1 voltooien. Omdat de overstap

Arie Kooyman zegt dat niet al deze doelen worden

kwetsbaarder is.”

van het praktijkonderwijs naar een ROC vaak

gehaald. “Maar wij gaan vooruit. De kwaliteit

tot teleurstellingen leidde, biedt Accent nu de

neemt toe. Die negentig procent leerlingen met

Er is inmiddels wel een probleem met de bekosti-

beroepsopleiding binnen de eigen school aan.

een bestemming binnen werk of onderwijs: dat

ging. De gemeente Rotterdam, die tot nu toe alles

Dat kan op twee manieren. Leerlingen kunnen

halen we wel. En het aantal leerlingen met een

betaalde, wil alleen nog opdraaien voor de kosten

zogeheten branchecertificaten halen waarvoor

branchecertificaat stijgt.”

van Rotterdamse leerlingen. Met andere woorden: de zes randgemeenten waaruit 25 procent van

de kenniscentra de examens afnemen. Bijvoorbeeld het certificaat ‘Werken in de keuken’

In Kooymans werkkamer in Rotterdam-Oost

leerlingpopulatie afkomstig is, moeten ook gaan

of ‘Veiligheid VCA’. Een andere mogelijkheid is de

staat een fors schilderij met mooie, felle kleuren.

bijdragen. Kooyman heeft ze benaderd en kreeg

opleiding AKA (arbeidsmarkt gekwalificeerd assi

“Dat heeft Leo gemaakt,” vertelt de schooldirec-

nog maar één keiharde toezegging. Hij is pas

stent). Hierbij examineert het ROC.

teur. Leo is een leerling van de avondschool, een

tevreden als ze allemaal over de brug komen. “Het

Accent besteedt veel aandacht aan stages, en

andere activiteit van Accent. Leo kan niet praten.

is heel sneu, maar wij kunnen leerlingen van niet-

maakt daarbij gebruik van de diensten van

Het schilderij heet ‘De familie’. Daarmee drukt

betalende gemeenten niet langer opnemen.”

Pro-Werk, een vereniging die helpt om moeilijk

Leo het belang van zorgzame ouders uit.

De leerlingen van de avondschool zijn overdag te

bemiddelbare jongeren aan het werk te krijgen.

De overeenkomst tussen de avondschool en het

vinden in sociale werkplaatsen, dagverblijven of

“Laagopgeleide jongeren hebben het zwaar op

praktijkonderwijs is dat de leerlingen in het regu-

gewoon thuis. Ze leren ’s avonds praktische vaar-

de geflexibiliseerde arbeidsmarkt,” stelt Kooyman.

liere onderwijs niet kunnen meekomen.

digheden als taal, rekenen, veilig internetten en

“Dankzij Pro-Werk kunnen we de werkplek ge-

Maar er is ook een verschil. “De mensen op de

koken, maar ook schilderen en muziek maken.

schikter maken voor onze leerlingen. De kwaliteit

avondschool hebben in het algemeen een lager

Het doel van dit onderwijs? “Activeren en vaardig-

van de stages gaat daardoor omhoog.” Pro-Werk

niveau,” verklaart Kooyman. “Ongeveer wat we

heden bijbrengen,” zegt de Accent-directeur. “We

maakt gebruik van overheidssubsidies.

vroeger zeer moeilijk lerende kinderen (zmlk)

hebben het project Buurtgenoten, waarbij we

noemden.”De avondschool bestaat al veertig jaar.

mensen bijvoorbeeld leren kasten in te ruimen,

De vele eisen die aan het praktijkonderwijs

Voorheen hadden alle besturen hun eigen avond-

contacten te leggen met buren, om te gaan met

worden gesteld, maken van dit onderwijsveld

school. “Maar omdat wij als Accent het zo goed

geld. Dat is enorm van belang voor hun eigen-

een dynamische werkomgeving. Het Platform

deden, hebben de andere koepels hun avondscho-

waarde.”

Prakijkonderwijs, het ministerie van OCW, het

len aan ons overgedragen,” vertelt Kooyman.

Uiteindelijk gaat het erom dat de leerlingen, of ze

eigen Schoolpan van Accent en het Stimulans

nu praktijkonderwijs of de avondschool volgen, zo

project hebben ambitieuze doelen geformuleerd.

goed mogelijk tot hun recht komen. Zoals avond-

Zoals de eis dat het praktijkonderwijs in 2010

scholier Leo die, ondanks zijn spraakhandicap,

tot het beste voortgezet onderwijs hoort.

leerde zich te uiten in kleurrijke schilderijen.


14

Tekst Guido de Bruin | Fotografie Bureau COEN!

Tussen naam en identiteit Op de tafels in de kantine van het pand van Besturenraad en BKO staan zoveel mogelijk namen vermeld van aangesloten scholen

Uit ons nieuwe systeem voor klantrelatiebeheer hebben we een top 12 van populaire schoolnamen in het christelijk onderwijs samengesteld. Daarin scoren klassiekers als De Regenboog, De Wegwijzer en Het Kompas, Bijbelse verwijzingen en koninginnen, prinsen en prinsessen hoog. In dit artikel belichten we juist enkele unieke schoolnamen met een verhaal, én scholen die een grootheid uit het verleden eigentijds in ere houden. “Er ligt een ruimte tussen de naam van de school (haar basis

die past bij de straatnamen van de vogelwijk én bij de grond-

kapitaal) en haar identiteit (het actuele verhaal dat de school

slag van de school. De keuze voor De Vlucht - opgevat als de

over die naam vertelt)”, zei dr. Tjeu van Knippenberg, emeritus

afstand tussen de uiteinden van de gespreide vleugels van een

hoogleraar geestelijke leiding aan de Universiteit van Tilburg,

vogel - heeft Bijbelse wortels. De school spiegelt zich aan het

in 2008 tijdens het Paascongres. “In de ruimte tussen naam

beeld van God als een arend die “over zijn jongen waakt en

en identiteit ligt de mogelijkheid creatief om te gaan met uw

voortdurend erboven blijft zweven, zijn vleugels uitspreidt en

erfenis, naast de mogelijkheid het zicht erop te verliezen.”

zijn jongen daarop draagt” (Deuteronomium 32, 11-12).

Een schoolnaam is dus niet vrijblijvend.

Basisschool De Vlucht wil dan ook het nest zijn “van waaruit de kinderen leren vliegen en komen tot verdere ontplooiing van hun

Adelaarsvleugels

leven”, zoals een van de bedenkers van de naam het uitdrukte.

Besturen en directies die voor een nieuwe school zoeken naar

“Dit alles in de wetenschap dat God Zijn kinderen wil dragen.”

een ongewone, onderscheidende naam, zullen daarin heel

Die uitleg past volgens directeur Gert van Dijk goed bij de mis-

bewust willen uitdrukken waar de school voor staat. Dat geldt

sie van PCO Bunschoten, de vereniging waartoe De Vlucht

zeker voor de protestants-christelijke basisschool De Vlucht, die

behoort: “Wij ontwikkelen gezamenlijk talenten”.

in 1990 werd geopend in de zogeheten vogelwijk in Bunschoten.

Hij vermoedt dat de schoolnaam niet-kerkelijke ouders meer

De naam is voortgekomen uit een prijsvraag: bedenk een naam

aanspreekt dan bijvoorbeeld een Bijbelse verwijzing.

15


“Ze relateren die misschien niet direct aan God de Vader, maar

zwakkeren in de samenleving. Wij bereiden de leerlingen vanuit

herkennen er wel ons streven in om kinderen op te vangen en

dezelfde christelijke traditie voor op hun maatschappelijke

verder te brengen. In de kennismakingsgesprekken met nieuwe,

verantwoordelijkheid. We leiden ze op tot verantwoordelijke

onder wie ook niet-kerkelijke ouders komt de naam altijd wel ter

mensen met innerlijke stevigheid, oog voor hun medemensen

sprake in het kader van de identiteit. We maken duidelijk dat

en gevoel voor rechtvaardigheid.”

die naam niet alleen mooi op de gevel staat, maar dat we er ook naar proberen te handelen.”

Geen grote woorden Het HPC zoekt de invulling van zijn identiteit niet in een dogma-

Ondernemend

tisch maar in een praktisch christendom, zo vertaalt rector Gijs

Bij de nieuwe basisschool Kon-Tiki in de Amersfoortse wijk

Beekhuizen de erfenis van Pierson. “We spreken geen grote

Vathorst waren het schoolconcept en het gewenste pedagisch

woorden als het om de christelijke identiteit gaat, maar zoeken

klimaat bepalend voor de keuze van de naam.

het in daden.” Die komen volgens Beekhuizen vooral tot uiting

De school is v ernoemd naar het vlot waarmee ontdekkings

in goede leerlingenzorg en –begeleiding en in een sterke maat-

reiziger Thor Heyerdahl zijn historische reis over de Grote

schappelijke oriëntatie van het onderwijs.

Oceaan maakte. De naam Kon-Tiki staat daarmee voor het

Zo was het HPC er snel bij met de invoering van de maatschap-

streven van de school om bij kinderen “ondernemend, onder-

pelijke stage, wordt in sporten kunstklassen steeds de verbin-

zoekend gedrag en volharding” te stimuleren.

ding met de samenleving gezocht en nemen 250 leerlingen

Gekoppeld aan de christelijke identiteit, die zich volgens direc-

enthousiast deel aan de vastenactie Zip Your Lip. Voor leerlin-

teur Riet van der Gaag ontwikkelt tot die van een ontmoetings-

gen blijft de relatie met Pierson daarbij grotendeels impliciet,

school, brengt de naam ook met zich mee dat waarden als

maar zijn naam en betekenis komen op voorlichtingsavonden

verantwoordelijkheid, zorg voor de omgeving en de natuur en

altijd wel aan de orde om duidelijk te maken hoe het HPC in

onbevooroordeelde openheid naar andere geloven en culturen

de maatschappij staat, aldus Beekhuizen.

hoog in het vaandel staan. “Ook dat zit in het verhaal van de Kon-Tiki.”

Bruggen slaan

Van der Gaag begint elke informatiebijeenkomst voor nieuwe

Op CSG Melanchthon in Rotterdam en omstreken heeft een

ouders met een uitleg van de schoolnaam en het daarop geba-

werkgroep van docenten zich onlangs gebogen over de actuele

seerde logo. Bij ouders die voor de school kiezen vanwege het

betekenis van de naamgever, de 16e-eeuwse kerkhervormer

schoolconcept, maakt dat enthousiaste reacties los, is haar

Philippus Melanchthon. Marjo Huizer, directeur van

ervaring.

Melanchthon Schiebroek, doet in het nieuwe boek Philippus Melanchthon. Bruggenbouwer (onder redactie van Frank van

Reddende liefde

der Pol) verslag van de bevindingen.

Scholen die zich tooien met de naam van een lokale of (inter)

De inspiratie van Melanchthon voor vandaag is voor de werk-

nationale grootheid uit een ver of recenter verleden, voelen vaak

groep vooral gelegen in de gematigdheid en de openheid naar

de noodzaak om die te verbinden aan de huidige onderwijsvisie.

de cultuur en naar andersdenkenden die de reformator tentoon-

Het Hendrik Pierson College (HPC) in Zetten begint de school-

spreidde.

gids met een verwijzing naar de naamgever, van 1876 tot 1914

Het is “voor onze school een uitdaging om te zoeken naar

predikant-directeur van de huidige Heldringstichtingen in de

nieuwe inspiratie uit onze bron”, schrijft Huizer. “Net als

Gelderse plaats.

Melanchthon in zijn tijd, kunnen we van daaruit proberen

In zijn recente boek Reddende liefde beschrijft O.W. Dubois de

bruggen te slaan naar de grote tegenstellingen in onze tijd:

geschiedenis van dat “particulier initiatief van bezielde christe-

Nederlanders/medelanders, rijk/arm, angst/hoop en fundamen-

nen” dat begon met de stichting in 1847 van het asiel

talisme/nihilisme. Nieuwe inspiratie is nodig om, vanuit je eigen

Steenbeek – voor prostituees die hun oude leven achter zich

overtuiging, anderen en andersdenkenden in onze samenleving

wilden laten – door de predikant Ottho Gerhard Heldring (naar

niet de rug toe te keren maar met elkaar in gesprek te blijven,

wie ook enkele christelijke basisscholen zijn genoemd).

te respecteren en van elkaar te leren (…). In een multiculturele

Het asiel groeide uit tot een complex van tehuizen en scholen

stad als Rotterdam is dit voor ons een opgave met perspectief.”

dat Dubois onder verwijzing naar Goethe een ‘christelijk-peda-

Zo blijft de reformator “met de meeste belangstelling voor het

gogische provincie’ noemt, waarin achter veilige muren gods-

onderwijs” volgens Huizer een voorbeeld voor de school die zijn

dienstige en maatschappelijke vorming hand in hand gingen.

naam draagt. “Leidraad in ons handelen, en ook het motto van

Pierson, ook een voorman van de schoolstrijd in Den Bosch

onze school, is de prachtige uitspraak van Melanchthon: ‘Als je

(waar ook een vo-school zijn naam draagt), zette Heldrings

de jeugd op school verwaarloost, is het alsof je de lente uit het

erfenis van christelijke barmhartigheid voort.

jaar haalt’.”

De naar hem genoemde scholengemeenschap ziet “zowel een historische als inhoudelijke band” met Pierson. “Christelijk onderwijs moest volgens Pierson ‘praktisch en helpend’ zijn”, aldus de schoolgids. “Vanuit zijn geloof wilde hij dienstbaar zijn en strijden tegen onrecht. Daarom kwam hij op voor de

Inspiratie

Inspiratie

16

Samenstelling Guido de Bruin

Inspiratie voor christelijk onderwijs

Het verhaal van het potlood Een jongetje keek naar zijn oma die een brief aan het schrijven was. Op een gegeven moment vroeg hij: “Oma, schrijf je een verhaaltje over wat wij samen hebben meegemaakt? Of schrijf je misschien een verhaaltje over mij?” Zijn oma stopte met haar brief, glimlachte, en zei: “Ik schrijf inderdaad over jou. Maar belangrijker dan de woordjes die ik schrijf, is het potlood waarmee ik schrijf. Ik zou willen dat je later, als je groot bent, net zoals dit potlood wordt.” Het jongetje keek nieuwsgierig naar het potlood, maar kon er niets bijzonders aan ontdekken. “Maar het is een gewoon potlood, niets speciaals!” “Het is maar hoe je ernaar kijkt. Het potlood heeft vijf bijzondere dingen die jou - maar dan moet je ze wel onthouden - tot iemand zullen maken die altijd in vrede zal leven met de wereld: Ten eerste: Je zult misschien grootse daden verrichten, maar je mag nooit vergeten dat er een hand is die jou leidt. Deze hand noemen we God, en Hij zal je altijd leiden volgens Zijn wil. Ten tweede: Af en toe moet ik stoppen met schrijven, om de punt te slijpen. Daardoor heeft het potlood een beetje pijn, maar het wordt er wel scherper van. Dus je moet wat pijn kunnen verdragen, het maakt je tot een beter mens. Ten derde: Als je met een potlood schrijft, kun je altijd uitgummen wat je fout schreef. De les is dat corrigeren wat we gedaan hebben niet slecht is, maar belangrijk om rechtvaardig door het leven te kunnen gaan. Ten vierde: Het belangrijkste van het potlood is niet het hout of de buitenkant, maar het grafiet dat erin zit. Dus, wees steeds bezorgd om wat er binnen in je gebeurt. Tenslotte, het vijfde wat een potlood bijzonder maakt: het laat altijd een spoor achter. Besef goed dat alles wat je in je leven doet, sporen zal achterlaten en probeer je daar voortdurend bewust van te zijn.” Paulo Coelho, Als een rivier, Amsterdam: Singel Pockets 2009.

Het verhaal van het potlood van Paulo Coelho spreekt mij zeer aan, en ik gebruik de tekst ook in mijn werk als docent Nederlands op een vmboschool. Aan het begin van het schooljaar lees ik de leerlingen die voor het eerst bij mij in de les komen, dit verhaal voor. In mijn hand heb ik tevens een aantal verschillende gekleurde potloden die de leerlingen in de klas symboliseren. Na afloop probeer ik ze uit te leggen dat de vijf bijzondere dingen van het potlood ook voor hen gelden. Ik wil ze laten voelen dat iedere leerling bijzonder is. Dat het niet gaat om wat ze zijn, maar om wie ze zijn. Tijdens de ouderavond in het eerste leerjaar lees ik het verhaal ook voor aan de ouders. Ik wil ze graag meegeven dat voor mij hun kinderen bijzonder zijn. Dat ik probeer om de kinderen iets van de vijf bijzondere dingen van een potlood mee te geven. Kinderen zijn net als een potlood heel bijzonder. Het is maar hoe je naar ze kijkt.

Jolanda Dorsman Docent Kalsbeek College, Woerden

17

Inspiratie

In december 2010 verscheen onze uitgave Inspiratie voor christelijk onderwijs, een ‘schatkistje’ met teksten die mensen inspireren in hun werk voor het christelijk onderwijs. Op deze pagina’s gaan we door met het verzamelen van teksten die u raken, bemoedigen of richting geven in uw werk als schoolleider, schoolbestuurder, toezichthouder, leraar of medewerker van een christelijke onderwijsinstelling. U kunt uw tekst met een korte toelichting (beide maximaal 200 woorden) sturen naar Guido de Bruin, e-mail [email protected].

Je kunt teruggaan En als een vrouw tien drachmen heeft en er één verliest, steekt ze toch de lamp aan, veegt het hele huis schoon en zoekt ze alles af tot ze het muntstuk gevonden heeft? En als ze het gevonden heeft, roept ze haar vriendinnen en buren bijeen en zegt: “Deel in mijn vreugde, want ik heb de drachme gevonden die ik kwijt was.”

Na meer dan een uur rijden en zwijgen ontwaren we aan de overkant het tankstation, maar moeten nog vijf kilometer doorrijden voordat we terug kunnen via de andere weghelft. Met kloppend hart sta ik aan de balie. In mijn beste Duits vraag ik of er ook een beurs is gevonden. “Ja hoor”, zegt de caissière en overhandigt mij mijn portemonnee met het geld en alle pasjes er nog in. Dolgelukkig pak ik hem aan en stamel wat woorden als dank. Opgetogen rijden we de 140 kilometer weer terug naar de plaats waar de caravan is gestald. Mijn vrouw vindt me hyper, ik praat honderduit.

Lucas 15, 8-9 (NBV)

Gedachten vliegen door mijn hoofd. Het had ook anders af kunnen lopen. Geen portemonnee, al je geld kwijt, de pasjes blokkeren, misschien is de creditcard al gebruikt. Hoe zou het gegaan zijn als ik niet was teruggekeerd? Ik voel me net zo blij als de vrouw waarover Lucas vertelt. Van het personeel van onze christelijke school hebben velen een christelijke opvoeding genoten. We zijn opgevoed met de Bijbelse verhalen. Er zijn er onder ons die bewust de keuze hebben gemaakt de weg die hun ouders hen hebben gewezen, te volgen. Een aantal van ons is het Op de terugreis vanuit Oostenrijk tanken we.

geloof uit het oog en uit het hart verloren.

Twee uur later willen we koffiedrinken. Ik pak

Van hen zijn er die op zoek zijn naar wat ze zijn

mijn portemonnee, maar vind hem nergens.

kwijtgeraakt.

De auto wordt binnenstebuiten gekeerd, maar

Ga terug naar het moment dat je het verloor, ga

geen beurs. Ik kan me niet herinneren dat ik

terug, net als ik terugging naar het tankstation,

hem na het tanken in de auto heb gelegd.

zoek het, vindt het en ga de weg weer terug.

Waarschijnlijk laten liggen of verloren. Geen idee

Een weg die niet dezelfde is als de eerste keer dat

hoe het tankstation heet, we kunnen dus niet

je er reed, maar je gaat met een hart dat vol is en

bellen. Kijken op de kaart. De pest in, wel 140

overloopt. Je wordt hyper en anderen zullen het

kilometer terug.

aan je zien.

We koppelen de caravan af en gaan op weg. Het is stil, heel stil in de auto en ik rijd veel te hard. Het bonkt in mijn hoofd: “de portemonnee ligt er wel, hij ligt er niet, wel, niet, is vast gevonden maar door een … leeggehaald”.

Wim Boersma Directeur vmbo Vechtdal College, Hardenberg

Toezichthouder: voortdurend zoeken naar de juiste balans

18

Tekst Marijke Nijboer

Betrokken maar onafhankelijk

Toezichthouder: voortdurend zoeken naar de juiste balans Levert deze organisatie wat de samenleving van haar verwacht? Dat is de voornaamste vraag die toezichthouders zichzelf moeten stellen. Jannie van den Hul-Omta: ‘‘De IPABO bijvoorbeeld,

Sinds de invoering van de wet ‘Goed onderwijs goed bestuur’ moeten onderwijsinstellingen een duidelijke scheiding aanbrengen tussen intern toezicht en bestuur. Veel voormalige bestuurders stappen in de Raad van Toezicht en krijgen daarmee een volstrekt andere rol. Wat hoort wel, en wat beslist niet bij de rol van toezichthouder, en voor welke valkuilen moet hij/zij waken?

levert vooral leerkrachten aan het bijzonder primair onderwijs. Als toezichthouders zoeken wij antwoord op de vraag wat die scholen, de ouders van hun leerlingen, de betrokken gemeenten en uiteraard de studenten van de IPABO verwachten, en of de organisatie daaraan tegemoet komt.’’ Die ‘antenne’ voor de behoeften van stakeholders hoort bij de klankbordfunctie van de Raad van Toezicht (rvt). Van den Hul: ‘‘Een belangrijke taak, want er is in en om het onderwijs veel in beweging, ook in wat er wordt gevraagd van leerkrachten.’’ De toezichthouders kijken of de instelling zich houdt aan de statuten en de daarin verwoorde missie, inclusief de beoogde identiteit. Verder vragen zij aandacht voor zaken die het bestuur niet over het hoofd mag zien, zoals de langetermijneffecten van een beleidsmaatregel. Naast die klankbordfunctie heeft de rvt nog twee taken. Allereerst is dat het goedkeuren van het jaarverslag, beleidsplan, de jaarrekening en begroting, inhoudelijk én financieel. Tenslotte is de rvt de werkgever van de bestuurders. Zij stelt voor hen de arbeidsvoorwaarden vast en beoordeelt hun functioneren.

19

Toezichthouder: voortdurend zoeken naar de juiste balans

Betrokken

Pro-actief

De toezichthouder wordt vaak omschreven als een ‘bestuurder

Tegenwoordig krijgen onderwijsinstellingen wat meer beleids-

op afstand’. Dubbel fout, zegt Van den Hul. “Ten eerste bestuurt

ruimte van de overheid. Dat uit zich bijvoorbeeld in minder

een toezichthouder niet; hij creëert de kaders waarbinnen de

frequente inspectiebezoeken aan goed functionerende scholen.

bestuursleden hun werk kunnen doen. Hij is hun uitdager,

Die extra beleidsruimte geeft instellingen meer vrijheid én meer

probeert het beste uit hen halen.’’ En wat die afstand betreft:

verantwoordelijkheid. Er is meer ruimte om goed in te spelen

‘‘Je moet er niet dicht bovenop zitten, maar wel intensief betrok-

op de onderwijsbehoeften van de eigen populatie. De rvt moet

ken zijn. Jij bent de spiegel, de kritische ondervrager. Om die

erop toezien dat die ruimte goed wordt benut. Wat die extra

rol te kunnen spelen, moet je de organisatie goed kennen.

verantwoordelijkheid betreft: ‘‘Als het goed is, staan de over-

Dat doe je door veel te spreken met bestuurders en mensen

heidseisen en de eigen doelen van de instelling niet haaks op

van de werkvloer. Loop eens een dag mee, of laat je bestuur

elkaar, maar liggen zij in elkaars verlengde.’’ Van den Hul advi-

een werkbezoek organiseren.’’

seert: ‘‘Wacht niet op dat inspectiebezoek, maar wees pro-

De toezichthouder en de bestuurder zijn twee kanten van

actief. Zorg zelf dat je de zaken voor elkaar hebt.’’

dezelfde medaille. ‘‘Als het goed is vullen zij elkaar aan en bewegen ze met elkaar mee. Zij bewijzen elkaar en de organi

Valkuilen

satie de grootste dienst door heel verschillend te zijn.’’

De grootste valkuil die toezichthouders moeten zien te ver

Het takenpakket klinkt zwaar. Maar volgens Van den Hul kun-

mijden: ‘’Dat zij op de stoel van de bestuurder gaan zitten.

nen mensen met bestuurlijke ervaring het toezichthouderschap

Zorg ervoor dat de integrale verantwoordelijkheid bij de

aan. ‘‘Het is goed als in een rvt mensen zitten met een juridi-

bestuurder blijft liggen. Zie erop toe dat die deze waarmaakt.’’

sche, financiële, politieke en onderwijsachtergrond. Ze moeten

Luister goed naar elkaar. ‘‘Als raad onderling én als rvt naar het

in elk geval een brede kijk hebben en gewend zijn om verant-

bestuur, om echt goed te begrijpen wat er wordt bedoeld en op

woordelijkheid te dragen.’’ Er kunnen best ouders in de rvt

basis daarvan een visie te ontwikkelen. Neem ook eens wat

zitten. ‘‘Maar niet met kinderen op dezelfde school. Je moet

meer tijd dan de gebruikelijke twee vergaderuren.’’

iemand hebben die als ouder kijkt, maar niet als ouder van een

Het komt aan op balans. Bijvoorbeeld tussen loyaliteit en een

kind op die school.’’

kritische houding: ‘‘Wees loyaal aan je organisatie. Als je geen vertrouwenspersoon bent van de bestuurder; kun je je rol als

Pittige periode

klankbord niet vervullen. Maar tegelijkertijd moet je kritisch

Van den Hul stond als toezichthouder voor een van haar heetste

zijn.’’ Je moet zo dicht bij de instelling staan dat je weet wat

vuren toen de accreditatie van de IPABO in november 2009 niet

er gebeurt, maar geen vriendjes worden. En nog zo’n kwestie

werd verlengd. ‘‘Sommigen wilden dat wij als rvt opstapten.

van balans: recht doen aan het groeiende aantal stakeholders,

Ik heb toen gezegd: ik wil eventueel best vertrekken, maar pas

zonder je onafhankelijkheid te verliezen.

nadat de accreditatie weer is behaald. De bestuurder was al

Van den Hul adviseert toezichthouders bovendien om te luiste-

opgestapt en het schip moest niet stuurloos worden.’’

ren naar hun eigen intuïtie. ‘‘Blijf dicht bij je gevoel, en probeer

Sommigen meenden dat de rvt eindverantwoordelijk was voor

dat wat je voelt inzichtelijk te maken.’’

de instelling en dus ook voor de problemen. Het was nodig om

Tenslotte breekt de doorgewinterde toezichthouder een lans voor

intern nog eens goed uit te leggen hoe de taken zijn verdeeld.

meer diversiteit in de rvt’s. ‘‘De raden vergrijzen en zijn eenzij-

‘‘Wij zijn niet eindverantwoordelijk. Maar de cultuurverandering

dig samengesteld. We moeten geweldig ons best doen om meer

die we al hadden ingezet, had misschien sneller gemoeten.’’

jongeren, vrouwen en allochtonen binnen te halen. Ik ben blij

Het bestuur en de rvt begeleidden, elk vanuit hun eigen verant-

met de inspanningen van de Besturenraad Academie op dat

woordelijkheid, het verbeterproces. ‘‘Het was ‘alle hens aan

terrein.’’

dek’: zoeken naar een interimbestuurder, vormgeven van het verbeterproces, omgang met de pers en verdere buitenwereld, én met het bestuur sparren over hoe verder.’’

Doorgewinterde toezichthouder

Naast de bestuursvoorzitter vertrokken ook twee leden van de rvt en een aantal medewerkers. Het niveau van de opleiding

Jannie van den Hul-Omta, voormalig voorzitter van de

werd verhoogd, onder andere door een samenwerking op te

Besturenraad, is voorzitter van de Raad van Toezicht (rvt)

zetten met de Vrije Universiteit en Windesheim.

van de Stichting CITO, voorzitter van de rvt van de IPABO,

‘‘Verder moesten de neuzen meer dezelfde richting uit, afspraak

een interconfessionele pabo met vestigingen in Amsterdam,

moest afspraak zijn en ons handelen moest transparanter wor-

Alkmaar en Almere, voorzitter van de rvt van het roc RIVOR

den.’’ Begin 2011 kreeg de onderwijsinstelling de accreditatie

in Tiel en lid van de rvt van PThU, de predikantsopleiding

na een periode van hard buffelen terug en kon de rvt weer haar

van de Protestantse Kerk in Nederland.

normale rol oppakken.

Zij spreekt op 23 mei 2011 op de netwerkbijeenkomst voor toezichthouders en bestuurders in Doorn.

In debat

20

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Ruben Schipper

In Rubriek debat

Nieuwe rol onderwijsinspectie

Niet langer je beste vriend De Inspectie van het Onderwijs heeft de laatste maanden heel wat kritiek over zich heen gekregen, ook van leden van de Besturenraad. “Het is een afrekenclub geworden, met accountachtige trekjes. Alleen de kille cijfers tellen nog.” Tijdens het rondetafelgesprek van de Besturenraad schuift de top van de inspectie aan en klinkt ook een ander geluid: “Laten we toch vooral proberen niet in beeldvorming te vervallen. Beelden zijn zo makkelijk gevormd.”

De lange vergadertafel is tot de laatste plek

Bekende rekenmachine

gevuld. Het onderwerp van gesprek houdt velen

De discussie start zo’n beetje op het punt waar

kennelijk bezig: de gewijzigde rol van de Inspectie

het vorige SBM-rondetafelgesprek eindigde; bij het

van het Onderwijs. Kort gezegd komt die erop

passend onderwijs. Jan van den Berg, voorzitter

neer dat de inspectie tegenwoordig meer contro-

van het college van bestuur van stichting

leur dan adviseur is. Daar is een hoop kritiek op,

Meervoud voor Christelijk Primair Onderwijs in

zoals eerder bleek uit een ledenpeiling van de

Vlaardingen, weet waarom veel scholen inmiddels

Besturenraad. Ook de negen vertegenwoordigers

een weerbarstige relatie met de inspectie hebben.

uit de achterban die nu aan tafel zitten, laten er

“Ze doen hun stinkende best om inclusief onder-

geen gras over groeien.

wijs te bieden. Dat vraagt veel kwaliteit. En wat

Toch is de toon van het gesprek niet alleen kritisch,

zien ze vervolgens? Dat zwakkere leerlingen de

maar ook constructief en begripvol. Aan de over-

scores van de school drukken. Daar worden scho-

kant van de tafel hebben vier vertegenwoordigers

len op afgerekend. Naarmate de scholen inclusie-

van de inspectie plaats genomen. Inspecteur-

ver worden, dalen de resultaten.”

generaal Annette Roeters heeft zich graag laten

Terwijl de scholen zich al voorbereiden op nieuwe

uitnodigen om de kritiek te kunnen vernemen en

wetgeving over passend onderwijs, werken de

misschien ook wel te kunnen pareren. “Wij willen

inspecteurs volgens Van den Berg nog met een

graag begrijpen wat er achter uw kritiek schuilt.

verouderd inspectiekader. “Het inspectiekader

Begrijpen we u goed? We willen ons door u laten

knelt.

verrijken.”

21

In debat

Foto’s van boven naar beneden: Deelnemers in deba Tilly Jaarsma Bert Tuk Annette Roeters Wally Marchand Peter van der Laan Hij zou - niet als enige aan tafel trouwens - graag zien dat de inspectie meer oog voor dergelijke zaken heeft. Leon Henkens, hoofdinspecteur voor het primair onderwijs, kan hem melden dat de inspectie zich op dit punt aan het bezinnen is. Dat levert geregeld een merkwaardige situatie

“Het belang van opbrengstgericht werken staat

op. We lopen door de school, de inspecteur is

buiten kijf, in alle sectoren van het onderwijs.

juichend over de kwaliteit van ons onderwijs.

Maar wij zijn ook op zoek naar manieren van

Maar dan komen we bij het eindresultaat en komt

beoordeling die naast de cognitieve ook de sociale

de bekende rekenmachine op tafel en blijken we

opbrengsten recht doen. In het basisonderwijs

onder de inspectienorm te zitten. Terwijl scholen

kijken we al naar sociale competenties. We zien

die nauwelijks voormalige leerlingen uit het spe

dat scholen in toenemende mate in staat zijn om

ciaal basisonderwijs hebben opgenomen, zonder

ook die goed in beeld te brengen.”

probleem hoge scores halen. Dat scheelt zomaar

De hoofdinspecteur wijst er ook op dat de reken-

vier punten. Dat leidt tot veel frustratie over het

regels, waarover Van den Berg en Jaarsma zich

optreden van de inspectie.”

druk maken, “het begin van het verantwoordings-

Er klinkt instemming, onder andere van

gesprek met de school zijn, en niet het eind.

Tilly Jaarsma, directeur van PCBS De Kring in

Een school die kan aantonen dat ze het maximale

Apeldoorn. “Wij zijn een heel goede zorgschool.

uit leerlingen haalt, krijgt wat mij betreft nooit een

Wij trekken veel kinderen aan met problemen.

onvoldoende. Maar dat vraagt ook een inspanning

Het is een heel slechte zaak dat wij op resultaten

van de school: ze moet dat wel kunnen aantonen

beoordeeld worden en niet op de kwaliteit van ons

en goed beargumenteren. Maar op veel scholen

onderwijs. Wij bieden onze leerlingen een brede

valt het dan stil.”

basis aan, om ze klaar te maken voor de samen leving, en niet alleen om een goede cito-score te

Je beste vriend

behalen. De cito-score is een gemiddelde, maar

“Vroeger was de inspecteur bijna je beste vriend.

er bestaan geen gemiddelde leerlingen. En wat er

Die tijd is over”, constateert Bert Tuk, voorzitter

niet inzit bij ze, kan ik er ook niet uithalen.”

van het college van bestuur van Christelijke Scholengroep De Waard. “Nu heeft hij een contro-

Geworstel met resultaten

lerende functie. Ik snap die verandering.

De ‘worsteling met resultaten’ voelt in het bijzon-

Tegelijkertijd vind ik het een enorme verarming.

der ook het speciaal onderwijs, zegt bestuurder

Een accountant controleert ook van alles. Maar ik

Wally Marchand van Educare in Harderwijk

vind dat de inspecteur zichzelf tekort doet als hij

(vier scholen voor speciaal onderwijs). Hij juicht

zich dezelfde rol als de accountant gaat aanme-

toe dat in zijn sector de ‘knuffelcultuur’ inmiddels

ten.”

verdwenen is, mede door de grotere aandacht voor de opbrengsten van het onderwijs. Maar het stoort hem dat in de marge van een zwakke beoordeling vaak genoteerd staat: Het pedagogisch klimaat in de school is goed. Marchand: “Dat laatste is een gigantische pres tatie, zeker als je veel zeer moeilijk opvoedbare kinderen op school hebt. Het gaat vooraf aan betere resultaten: eerst een goed klimaat, dan presteren met die klas.”

In debat

22

Foto’s van boven naar beneden:

Amstelveen op. “ Ik weet niet wie mijn inspecteur

Ton Liefaard

is. De inspectie verschuilt zich achter een loket.”

Rik Steur

Ook de rector mist het professionele gesprek over

Ilonka Vos

de kwaliteit van het onderwijs. “Er komt nu een

Leon Henkens

inspecteur langs bij mijn voorzitter van college van

Jan van den Berg

bestuur en ik krijg daar vervolgens een verslagje

Gijsbert van der Beek

van. Als ik daar een simpele vraag over heb, bel ik een loket en word ik twintig keer doorverbonden, heel vaak met mensen die geen verstand van zaken hebben. Wilt u die vraag op de mail zetten, zeggen ze dan. Vervolgens duurt het anderhalve maand voordat ik antwoord krijgt. Ik vind dat raar. Ik zou graag gewoon direct contact hebben. Ik snap de verandering wel, maar ik heb er erg veel moeite mee.”

Geen oude jongens krentenbrood “Weet dat wij ons betrokken weten op het onderwijs en het werk dat u doet”, stelt Roeters de Volgens Tuk is ook menig inspecteur er niet blij

critici gerust. “We zullen blijven meedenken, maar

mee. Onder zijn scholen zijn er twee met geïnten-

zullen niet zeggen: zo en zo moet het. We zijn

siveerd toezicht. Toen de contactinspecteur daar-

uiteindelijk wel toezichthouder. En we hebben

over uitgebreid kwam praten, in een prettige en

geprobeerd het toezicht zo efficiënt mogelijk in te

constructieve sfeer, sprak hij soms in zijn enthou-

richten. Dat betekent dat de keus is gemaakt,

siasme: “U moet dit doen, of u moet dat doen”.

door de politiek maar ook door ons, om te kijken

Om zichzelf even later te corrigeren: “O nee, dat

naar de onderkant: welke scholen zakken door de

past niet meer bij mijn rol. U moet niks van mij.”

ondergrens heen? Die keus betekent dat we met

Terwijl de bestuurder nu juist blij is met zo’n vorm

een hele grote groep scholen minder contact heb-

van meedenken. “Daar hebben we wat aan.

ben. Bovendien zijn de bestuurders onze

Zo praten we tenminste over de kwaliteit van het

gesprekspartners geworden, waardoor we verder

onderwijs. Als het alleen maar gaat om het meten

afstaan van schoolleiders en leraren.”

van de eindtoets, kan het ook per computer en

De inspectie zat zelf ook met de sterke wisseling

e-mail afgedaan worden.”

van inspecteurs in de maag, zegt hoofdinspecteur

Tuk is het wat dat betreft oneens met inspecteur-

Henkens. Hij geeft toe dat het belangrijk is dat de

generaal Roeters, die eind maart in de Volkskrant

school weet welke inspecteur haar aanspreekpunt

meldde dat het onderwijs juist de inspectie als

is, en dat ‘het geheugen’ in stand wordt gehou-

toezichthouder moet koesteren: “Er zijn al veel

den. Maar ook is het geregeld gebeurd dat de

onderwijsadviseurs en schoolbegeleidingsdiensten

inspectie na het vertrek van een inspecteur die

in Nederland. Voeg daar niet nog eens de inspec-

jarenlang dezelfde school bezocht, groot ‘achter-

tie aan toe”, zei ze. Tuk: “Ik waardeer juist de

stallig onderhoud’ moest plegen.

betrokkenheid van de inspecteur. Hij weet wat er

“We willen geen sfeer van oude jongens krenten-

gaande is op school, hij kent de zwakke plekken.

brood, maar tegelijk willen we de school recht

Als hij meedenkt, komt dat bij mij anders binnen

doen, zo objectief mogelijk. Die balans zoeken we

dan de eerste de beste schoolbegeleider die ook

steeds.”

algemeen advies geeft.”

Volgens Peter van der Laan, centraal directeur

Ook de vele reorganisaties binnen de inspectie en

van het Andreas College in Katwijk, is die balans

‘het gewissel’ met inspecteurs doen de geloof-

nog geregeld zoek. Er is volgens hem sprake van

waardigheid en betrouwbaarheid van de inspectie

“snelle beeldvorming” en “geen nuance tussen

geen goed, vervolgt Tuk. “Er is geen geheugen

rood en groen”. Van der Laan: “Het verhaal achter

meer. Dossiers worden overgedragen, maar inspec

de cijfers is weg. Complimenten worden niet meer

teurs weten niet meer hoe het vorige bezoek was.”

gedeeld. En de manier waarop de cijfers van de

Die onpersoonlijkheid breekt ook Ton Liefaard,

inspectie worden gepubliceerd, in rood en groen,

rector van het Hermann Wesselink College in

is misschien wel eigentijds, maar niet erg

23

In debat

verstandig.” Ook op de toon van de taal waarin de

Heel voorspelbaar

inspectie haar brieven stelt, valt wel wat op te

Resteert de vraag naar de speelruimte van de

merken. “De toon van het ministerie is niet mis,

inspectie ten opzichte van de politiek. Er komen

maar ook die van de inspectie is redelijk stevig.

nogal wat ‘hyperige onderwerpen’ op het onder-

Een brief over de vrijwillige ouderbijdrage en hup,

wijs af, vanuit het ministerie of de Tweede Kamer.

meteen de aankondiging van de sanctie erbij.

‘Durven jullie de politiek ook te vragen of dat alle-

Het zal juridisch wel kloppen, maar het pakt niet

maal wel zo verstandig is, vraagt Van der Beek.

lekker uit. Het zelfde verhaal bij de verklaring

Als twee of drie scholen bezoek hebben gehad van

omtrent gedrag. Direct een sanctie erbij.

de inspectie, kan hij in het overleg met andere

Zoiets kun je nog vier keer doen, daarna verliest

rectoren snel destilleren wat dit jaar ‘de topics’

het zijn effect. En uiteindelijk brengt het alleen

van de inspectie zijn. “Dan bel ik een collega en

maar schade.”

zeg: Laat me eens raden op welke twee punten het bij jou niet deugde. Eén: je hield onvoldoende

Rakketakketak

rekening met verschillen in de klassen. En twee:

Zo ergerde zijn collega Gijsbert van der Beek,

het beleid was niet voldoende geborgd. En ja, dat

rector van het Altena College in Sleeuwijk, zich

klopte. Heel voorspelbaar.”

aan een brief waarin hem gemeld werd dat de

Ook van der Laan wil weten waar dergelijke

liquiditeit van zijn school te laag was. “Met een

onderwerpen opeens vandaan komen.

hele lijst erbij van dingen die ik moest doen.

“Ouderbijdrage, sponsorbeleid, burgerschapsvor-

Dus ik bel de inspecteur en vraag: ‘Waarom belt u

ming, de politiek zet van alles op de agenda en

niet even, dan had ik het u in vijf minuten kunnen

jullie maken er meteen een hot item van. We zijn

uitleggen? Krijg ik als antwoord: ‘Daar kunnen we

met elkaar een spel aan het spelen waarvan ik

niet aan beginnen, die brieven komen nu eenmaal

denk: daar is het onderwijs niet mee gediend.”

uit de computer.’ Het is de onpersoonlijkheid ten

Inspecteur-generaal Roeters legt uit dat een groot

top.”

deel van de onderwerpen die de inspectie in haar

Rik Steur, hoofdinspecteur voortgezet onderwijs,

jaarwerkplan opneemt om te onderzoeken, uit

geeft toe dat de inspectie zich hierover ook zelf

eigen koker komt. Daarnaast zijn er de thema’s

steeds vragen stelt. “Heeft de inspectie een

waarover politieke bezorgdheid bestaat, zoals

gezicht? Wie willen we zijn, hoe willen we com-

destijds de ouderbijdrage. Soms legt ook het

municeren? We nemen onze communicatiestrate-

departement zijn wensen neer bij de inspectie.

gie onder de loep. Dat zal op termijn ook

Die stelt vervolgens zelf het jaarwerkplan op,

consequenties hebben voor de manier waarop we

maar het is de minister die dit moet goedkeuren.

rapport uitbrengen aan de scholen. We moeten

Sinds een tijdje werpt ook de Tweede Kamer er

toe naar faire, billijke beoordeling van de scholen:

nog een blik op. Maar, benadrukt Roeters , aan

cijfers liegen niet, maar we moeten ook weten wat

de onderwerpen in dit plan besteedt de inspectie

het verhaal achter cijfers is.”

slechts vijftien procent van haar capaciteit.

Hoor en wederhoor zijn in dat proces heel belang-

“En als u zegt dat we in dat onderzoek heel voor-

rijk, benadrukt Steur. “Wij zien niet altijd alles

spelbaar zijn”, vult hoofdinspecteur Steur aan,

direct goed. Maar als u vindt dat u onrecht wordt

“dan denk ik: we doen ons werk goed. We zijn als

aangedaan, til het dan op een hoger niveau.

inspectie kennelijk betrouwbaar en transparant.”

Daar zijn prima procedures voor.” Dat er ook op andere vlakken weleens wat misgaat in de communicatie, moeten de vertegenwoordigers van de inspectie eveneens toegeven, of het nu gaat over financiële reserves of de veelbesproken ouderbijdrage. Maar dat de inspectie daarbij handelt vanuit “een sfeer van wantrouwen”, zoals enkelen aan tafel opperen, daar willen ze niet van weten. Inspecteur-generaal Roeters: “Laten we toch vooral proberen niet in beeldvorming te vervallen. Beelden zijn zo makkelijk gevormd. Wij willen graag benaderbaar zijn.”

Leerling aan het woord

Leerling aan het woord

24

Tekst Emmanuel Naaijkens | Fotografie Dolph Cantrijn

Kop Inleiding

Jochem van Groos (11), groep 7 Prins Bernhardschool (219 leerlingen) in Tilburg “Mijn hobby’s zijn voetballen en naar school gaan. Vakantie hoeft voor mij niet. Echt waar, ik vind het erg leuk op school. Daar zitten mijn vrienden en het is altijd gezellig. Wij zitten ook vaak op Hyves. Elke dag fiets ik 3,5 kilometer naar school want in onze buurt staat geen christelijke school. We hebben een fijne klas met zestien leerlingen. Soms is er wel eens ruzie, maar daar praten we dan over in de klas. We moeten zelf een oplossing bedenken en dat lukt altijd. Meneer Stijn kan goed lesgeven, hij maakt ook wel eens grapjes. Drama is mijn favoriete vak, ik hoop dat ik volgend jaar met de musical mee mag doen, maar ik kan niet zo goed zingen. Later wil ik een computerbedrijf beginnen, net als mijn vader. Maar ik heb nog helemaal geen zin om naar de middelbare school te gaan.”

Juridische kwestie

Juridische kwestie

Tekst Marco De Vita

25

“Streamer’’ In deze rubriek wordt een actuele kwestie uit de rechtspraktijk besproken. mr. Marco De Vita is juridisch adviseur bij de Besturenraad

Niet ziek, wel uitgevallen: recht op loon? Het gebeurt geregeld dat een werknemer, nadat er een conflict is ontstaan met de werkgever, zich ziek meldt bij de werkgever. Het is dan aan de bedrijfsarts of de Arbodienst om te beoordelen of sprake is van ziekte. Als geen medische beperkingen van psychische of fysieke aard worden vastgesteld, is er geen sprake van ziekte in de zin van de wet. Dit geval wordt wel aangeduid als situatieve arbeidsongeschiktheid. In dat geval kan de werknemer geen aanspraak maken op doorbetaling van zijn loon wegens ziekte.

Hij moet aantonen dat:

• de arbeidsomstandigheden zodanig zijn dat redelijkerwijs niet van de werknemer kan worden gevergd dat hij zijn werkzaamheden hervat;

• er sprake is van een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de werkgever komt;

• de werknemer alle medewerking verleent aan inspanningen die er op gericht zijn de oorzaak van de arbeidsongeschiktheid weg te nemen. Uit deze criteria blijkt dat bij ernstige tekortkomingen aan de zijde van de werkgever, de werknemer zijn aanspraak op loon behoudt. Men moet dan bijvoorbeeld denken aan een situatie

In de literatuur en lagere rechtspraak van de afgelopen jaren

waarin de arbeidsomstandigheden zodanig zijn dat bij werk

werd echter veelal het standpunt ingenomen dat zo’n situatie

hervatting psychische of lichamelijke klachten dreigen, en de

in beginsel voor rekening van de werkgever behoort te komen.

werkgever hieraan onvoldoende wil doen.

Hierbij werd dan verwezen naar artikel 7:628 Burgerlijk Wetboek. Dit artikel bepaalt dat een werknemer zijn recht op

De jurisprudentie van de Hoge Raad leidt er dan ook toe dat

loon behoudt indien hij zijn werkzaamheden niet heeft verricht

een situatieve arbeidsongeschikte werknemer niet in alle geval-

door een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de

len aanspraak heeft op loon. De Hoge Raad heeft overigens in

werkgever behoort te komen.

een eerder arrest bepaald dat een werknemer niet bereid is tot het verrichten van de werkzaamheden, indien hij zijn werk

De Hoge Raad heeft zich in het arrest Mak/SGBO (LJN BC

hervatting afhankelijk stelt van aanvullende voorwaarden.

7669) uitgesproken over de aanspraken op loon van een

In die situatie kan de werknemer eveneens geen aanspraak

werknemer die geen medische beperkingen heeft maar toch

maken op doorbetaling van zijn loon.

- wegens het bestaande arbeidsconflict - niet kan werken. In dit geval meldde de werknemer zich ziek als gevolg van een

De Hoge Raad komt de werknemer tegemoet door te overwegen

conflict met de werkgever. De bedrijfsarts was van mening dat

dat uit de verplichtingen van goed werkgeverschap voortvloeit

er geen sprake was van ziekte. De werknemer weigerde echter

dat een werkgever verantwoordelijk is voor goede arbeidsom-

zijn werkzaamheden te hervatten.

standigheden, zodat (her)uitval kan worden voorkomen. Als de werkgever heeft verzuimd met de werknemer te overleggen over

Uit de visie van de Hoge Raad blijkt dat een werknemer, indien

de mogelijkheden om heruitval te voorkomen, en de werknemer

hij zijn aanspraak op loon bij situatieve arbeidsongeschiktheid

valt vervolgens opnieuw uit wegens situatieve arbeidsonge-

wenst te behouden, feiten en omstandigheden moet aanvoeren

schiktheid, dan is er een grote kans dat hij wel met succes aan-

en die aannemelijk moet maken als de werkgever ze betwist.

spraak kan maken op doorbetaling van zijn loon.

Nieuws Besturenraad

Nieuws Besturenraad

26

Herziene editie LerarenBijbel De herziene editie van de

De LerarenBijbel kost in de versie

LerarenBijbel is een unieke uitgave

zonder deuterocanonieke boeken

van de Nieuwe Bijbelvertaling.

€ 40, in die met deuterocanonieke boeken € 47,50.

Nieuwe Juridische borrels

Inspirerende katernen bieden leraren

Meer informatie en een bestel

een Bijbels perspectief op hun

formulier vindt u op onze website

beroep en helpen hen een relatie te

www.besturenraad.nl.

Aan het begin van het nieuwe

natuurlijk om kennis te maken

leggen tussen de Bijbel en levens-

schooljaar staat, net als vorig jaar,

met onze advocaten en juristen.

thema's die in de klas aan de orde

weer een aantal juridische borrels

De borrels zijn gepland voor de

Leraren komen. Verder vinden ze informatie

gepland, verspreid over het land.

volgende data en locaties:

over feesten en gewoonten in chris-

De ingrediënten zijn: een juridisch

• 22 september 2011, Leiden • 29 september 2011, Utrecht • 4 oktober 2011, Duiven • 11 oktober 2011, Zwolle • 3 november 2011, Assen • 10 november 2011,

tendom, jodendom en islam, en over

adviseur, een actuele juridische kwestie en geïnteresseerde Besturenraadleden. De onderwerpen moeten nog worden vastgesteld, houd daarvoor de kalender op onze

Bergen op Zoom

website en onze nieuwsbrief in de

De Leraren Bijbel is een bijzondere en exclusieve heruitgave door de Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, de bonden KBVO en KBO en CNV-Onderwijs. Het gereedkomen van de Nieuwe Bijbel Vertaling in het najaar van 2004 en de enthousiaste ontvangst van deze uitgave boden destijds mogelijkheden om de Bijbel op een positieve manier in het onderwijs onder de aandacht te brengen. Vanuit de gedachte dat het goed is om in elke lesruimte van scholen en instellingen die christelijk geïnspireerd onderwijs verzorgen, een bijbel present te laten zijn, heeft de Besturenraad destijds deze bijbel ontwikkeld. Naast de complete tekst met toelichtingen van de Nieuwe Bijbel Vertaling bevat deze bijbel een aantal extra pagina’s met informatie voor leraren en docenten. Zo worden een overzicht van de Bijbelboeken en informatie over de christelijke feesten gegeven. Tevens worden de andere grote wereldgodsdiensten beschreven, zoals het jodendom en de islam. Verder staat een aantal Bijbelse uitdrukkingen en gezegden op een rij en wordt gezocht hoe de Bijbel en de cultuur van jongeren in deze tijd op elkaar kunnen aansluiten. �en bijzonder onderdeel vormt het register met vijftien thema’s die in de onderwijssituatie aan de orde kunnen komen. Leraren en docenten kunnen met behulp van de informatie relevante Bijbelgedeelten opslaan om te vertellen hoe daarover in de Bijbel wordt gesproken. We hopen dat de Leraren Bijbel een zichtbare plaats – bijvoorbeeld op het bureau van de leerkracht – krijgt en regelmatig een bron van informatie en vooral van inspiratie zal zijn, zowel voor leraren/docenten als voor leerlingen/ studenten.

Bijbel

Bijbel en jongerencultuur.

Leraren Bijbel

Voor scholen een prachtig geschenk aan hun leraren! De Besturenraad bracht de fraai geïllustreerde LerarenBijbel in 2005 met groot succes uit. Ditmaal geven we die

gaten. De juridische borrels zijn een

samen met de bonden KBO en

uitstekende gelegenheid om school-

KBVO en CNV Onderwijs uit. De Nieuwe Bijbelvertaling is een complete, nieuwe vertaling vanuit de grondtekst in hedendaags Nederlands. De tekst is bedoeld als

leiders uit uw regio te ontmoeten en

NBG

standaardvertaling voor het hele Nederlandse taalgebied.

De ‘hoe-zithet-met-dekwaliteit-vanmijn-p&o-scan’

Besturenraad

“Het talent van uw medewerkers verder ontwikkelen, zodat zij zich optimaal voor de leerlingen kunnen inzetten. Hoe goed heeft u dat voor elkaar?” Met deze speciaal voor onze leden ontwikkelde scan krijgt u op een snelle,

• Voldoet de kwaliteit van uw p&o afdeling?

van de Besturenraad

praktische en betaalbare manier concreet

• In hoeverre draagt de gesprekscyclus bij aan de

inzicht in de kwaliteit van uw afdeling p&o.

ontwikkeling van uw medewerkers?

• Zijn uw personeelsdossiers op orde?

Contact Besturenraad Advies

• Hoe ontwikkelingsgericht is uw p&o afdeling?

Neem voor meer informatie contact op met Herman Plokker via T 06 53 36 90 47 of [email protected]

Een Besturenraadlid aan het woord

“Met de scan hebben we absoluut waar voor ons geld gekregen” “Als ons menselijke kapitaal op orde is, dan is onze school ook op orde”

“Nu weten we waar onze prioriteiten l iggen: we gaan ons ziekteverzuim terugdringen en actiever met de gesprekscyclus aan de gang”

Caroline Bergh is juridisch beleidsmedewerker en lid van het directieteam van de Dr. C.P. van Leersumschool in Zeist

27

Eerste hulp bij krimp

Nieuws Besturenraad

wat de verwachtingen in uw regio zijn. Daarnaast is er aandacht voor

Doorgaan? Samenwerken? Delen?

de verschillende terreinen waarop

Fuseren? Opheffen? Wat hebt u

demografische krimp invloed heeft:

eigenlijk te kiezen als schoolleider in

identiteit en onderwijsprofiel, kwali-

een krimpregio? En welke stappen

teit en voorzieningen, financiën en

zijn noodzakelijk als u weet dat uw

personeel. Krimpbeleid is maatwerk,

school de komende jaren flink veel

daarom geven de adviseurs in deze

minder leerlingen zal krijgen?

uitgave niet één advies, maar schet-

Cijfers, scenario’s en advies vindt u

sen zij verschillende scenario’s.

Gevolgen, mogelijkheden en keuzes voor het christelijk basisonderwijs

Besturenraad Postbus 381 3440 AJ Woerden T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56

terug in de Besturenraadbrochure

U leest wat u kunt doen, maar ook

Eerste hulp bij krimp - gevolgen,

wat u moet doen. En wilt u naar

mogelijkheden en keuzes voor het

aanleiding van deze informatie (vrij-

christelijk basisonderwijs.

blijvend) advies op maat? Dan kunt

Al onze leden in het PO ontvingen

u contact opnemen met:

de brochure half april.

• Wob van Beek

�en speciale uitgave voor leden van de Besturenraad

www.besturenraad.nl [email protected]

Deze uitgave kreeg aandacht in

M 06 53 81 02 54

onder andere de Leeuwarder

[email protected]

Courant en op lokale radiostations.

�erste hulp bij krimp

• Harm Jan Luth

Algemene ledenvergadering op 31 mei De Besturenraad nodigt u van harte

Filosofie aan de Faculteit Gedrags

U kunt Eerste hulp bij krimp

M 06 51 59 81 57

uit voor zijn algemene ledenverga

wetenschappen van de Universiteit

nabestellen op onze website

[email protected]

dering op dinsdag 31 mei.

Twente. Hij geeft een beschouwing

• Wout Neutel

Vanaf 14.00 uur zijn onze leden

over De maatschappelijke relevantie

De brochure brengt krimp in kaart,

M 06 22 92 19 74

welkom in de Regardz Marienhof in

van het christelijk onderwijs.

zodat u in één oogopslag kunt zien

[email protected].

Amersfoort.

www.besturenraad.nl.

Wij zetten het gesprek over de releDe tweede helft van de middag

vantie van het christelijk onderwijs

(vanaf 15.15 uur) is voor iedereen

aan het einde van de dag graag met

toegankelijk. Het programma

u voort tijdens de borrel en het

bestaat dan uit twee debatten.

buffet.

Allereerst spreken Coby Zandbergen

Starten met opbrengstgericht leidinggeven?

– De Zeeuw (voorzitter CvB Cibap

In onze nieuwsbrief en op onze

Vakcollege Zwolle) en Werner

website vindt u meer informatie

Willemsen (voorzitter CvB Kind en

over de algemene ledenvergadering.

Onderwijs Rotterdam) met elkaar

Met vragen kunt u terecht bij

en de zaal over de Vrijheid van

Pieter Houwers, bestuurssecretaris,

onderwijs. Hoe vullen zij hun eigen

[email protected],

verantwoordelijkheid in? Welke

T 0348 74 44 44.

dilemma’s en belemmeringen kennen ze? Besturenraadleden Jan Spanjer (algemeen directeur Accrete Zwartsluis) en Anko van Hoepen (lid CvB Alpha Scholengroep ’s Heer Arendskerke) gaan vervolgens met

Penta Nova verzorgt erkende opleidingen voor (aankomende) schoolleiders. t Oriëntatie op management

elkaar in debat over Krimp.

t IMPULS trainingen t Opleiding Middenmanagement t Opleiding Basisvaardigheden Onderwijsmanagement t Opleiding Directeur Primair Onderwijs t Master Educational Leadership (NVAO geaccrediteerd) t Master-upgradeprogramma

met de eigenheid van je school

Kijk voor meer informatie en data van voorlichtingsavonden op www.pentanova.nl

Veel scholen krijgen te maken met demografische krimp. Hoe ga je om organisaties als het aantal leerlingen terugloopt? De dag wordt afgesloten door Jan Hoogland, universitair docent Bestuurswetenschappen aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de VU en bijzonder hoogleraar

(Advertentie)

Uitnodiging Algemene ledenverg�dering Besturenr��d Dinsd�g 31 mei 2011 De m��tsch�ppelijke relev�ntie v�n het christelijk onderwijs met g�stspreker J�n Hoogl�nd M�riënhof | Amersfoort | 14.00 uur – 19.00 uur



28

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie Heerenlanden College

Je kunt nog zulke mooie plannen hebben met je onderwijs; uiteindelijk moet je er wel op een goede manier onderdak aan kunnen geven. Vaak is het roeien met de riemen die je hebt. Soms boft een school echter en kan er een splinternieuw pand worden neergezet. De teams van De MarsWeijde, het Heerenlanden College en het Christiaan Huygens College Olympia dachten volop mee over de vormgeving, met als resultaat een gebouw dat naadloos past bij het eigen onderwijsconcept.

CBS De MarsWeijde, Hardenberg Een gebouw dat meebuigt met het onderwijs Basisschool De MarsWeijde werkt toe naar teamonderwijs op maat. ‘‘Meerdere leerkrachten worden samen verantwoordelijk voor een paar groepen’’, vertelt directeur Kees Bakker. ‘‘Zo profiteren meer kinderen van ieders specifieke sterke punten. We werken ook veel met niveaugroepen.’’ ‘s Morgens wordt gestart in de stamgroepen, waarna de kinderen per vak in wisselende samenstellingen de dag doorbrengen. Bakker: ‘‘Dat kan alleen als je gebouw meewerkt.’’ In 2007 betrok de school het nieuwe multifunctionele pand De Matrix. Bij het ontwerp heeft architect Marlies Rohmer volop rekening gehouden met de wensen van de gebruikers. In de vleugel waar De Marsweijde huist, zitten flexibele wanden tussen de klassen. De lokalen liggen rond een centrale werkruimte met computerwerkplekken en schoolbibliotheek. Dankzij de doorzichtige tussenwanden zijn de werkplekken vanuit de klas zichtbaar voor de leerkrachten. Door de speellokalen in de gemeenschapsruimte te plaatsen, ontstond een grote ruimte. Deze wordt gebruikt voor voorstellingen en ouderavonden en wordt regelmatig verhuurd. Op het dak is een ‘meersportenplein’. De Matrix bestaat uit een centrale ruimte met vier naar buiten uitlopende vleugels. De MarsWeijde en openbare basisschool De Kern bezetten elk een vleugel. De andere vaste bewoners zijn een peuterspeelzaal, kinderopvang, logopedist en fysiotherapeut. De Matrix won de Scholenbouwprijs 2008.

Project brede school De Matrix - Architectenbureau Marlies Rohmer - Alexander van der Meer

29


Christiaan Huygens College Olympia, Eindhoven Veel ruimte, maar beschut gevoel Op het Christiaan Huygens College in Eindhoven lagen de eerste tekeningen klaar voor een nieuw gebouw. Maar er trad een nieuwe directie aan, die weinig zag in de geplande open leercentra en leerpleinen. Zij wilde juist klassikaal onderwijs in kleine groepen. De plannen werden omgegooid. Inmiddels staat er een opvallend nieuw gebouw dat eind november 2010 werd betrokken door vmbo basis, kader en tl en de eerste twee leerjaren van de havo. ‘‘We willen de kinderen veel aandacht geven en weten wat er speelt’’, zegt adjunct-directeur Arjan Gerritsen. ‘‘Contact is het sleutelwoord. Daarnaast houden wij van rust, reinheid en regelmaat.’’ Het gebouw, Heerlenlanden College Leerdam - Henk Looij

ontworpen door het Amsterdamse architectenbureau Rau, heeft de vorm van een speelse driehoek. Het golft rond drie kolommen, die elk een trappenhuis bevatten en een eigen kleurstelling hebben. Zorg en Welzijn, Handel en Administratie en Sport, Dienstverlening en Veiligheid hebben eigen afdelingen met praktijklokalen en een theorielokaal. Gerritsen: ‘‘Het pand is drie keer zo groot als ons oude gebouw, maar zo voelt het niet. De kinderen zitten allemaal in hun eigen, beschutte omgeving.’’ Momenteel krijgen er 425 leerlingen les. Vanwege de aanzuigende werking van het nieuwe pand verwacht de school groei. Er is ruimte voor 750 leerlingen.

Heerenlanden College, Leerdam Zien en gekend zijn in transparant gebouw Een ronde gevel en ook binnen golvende lijnen. Veel glas, en op elke verdieping een eigen hoofdkleur die terugkomt in tegels en vloerbedekking. De vmbo-afdeling basis en kader van het Heerenlanden College in Leerdam trekt deze maand in het nieuwe gebouw. Het hele team was betrokken bij het ontwerp, dat zo goed mogelijk werd afgestemd op het onderwijs. Bronsvoort Blaak Architecten legde de basis voor een flexibel gebouw. Omdat het aantal vierkante meters beperkt was, zijn er zo min mogelijk gangen. De lokalen zijn multifunctioneel. Tussen de theorielokalen zitten schuifdeuren. In een handomdraai kunnen er ook stiltewerkplekken worden gecreëerd. Het lokaal voor verkooppraktijk is naast het handenarbeidlokaal, waar de leerlingen etalagemateriaal kunnen maken. Zorg en Welzijn zit naast de personeelskamer. Wanneer je de wand daartussen weghaalt, ontstaat er ruimte voor een restaurant. Omdat de school hecht aan haar verbinding met de maatschappij, zit Handel en Administratie, met een eigen winkel, op de begane grond. Bezoekende ouderen kunnen met de lift naar de afdeling Zorg en Welzijn voor een manicure of een maaltijd. Locatiedirecteur vmbo beroepsgericht Jolanda Smid: ‘‘Er is veel overzicht. Zien en gekend zijn, dat vinden wij belangrijk. Het is een open school die uitdrukt: wat kun jij, waar ben je trots op?’’

Christiaan Huygens College Eindhoven - Lilian Spaans/ICS Adviseurs

Een gelukkige organisatie door nieuwe denkpatronen

30

Tekst Emmanuel Naaijkens

Management Drives

Het is het schrikbeeld van de bestuurder: een organisatie die gevangen zit in vastgeroeste denkpatronen. Hoe krijg je dynamiek en spirit terug, nodig om tot een betere kwaliteit te komen? Door in kaart te brengen wat ieders drijfveren zijn, zegt Carla Rhebergen, adviseur bij de Besturenraad. De methode Management Drives is daarvoor een praktisch instrument.


Wiebe Hindriks is bovenschools directeur van

Geel

resultaten van de test als het ware over elkaar

De Meent, de vereniging voor christelijk primair

Analyseren, begrijpen en doorgronden;

heen te leggen, wordt inzichtelijk wat de drijfveren

onderwijs in Elburg. Toen hij voor het eerst hoorde

staat voor visie in de organisatie.

van een team, afdelingen of de organisatie als

van de Management Drives als methode om

geheel zijn. En welke drijfveren onderbelicht zijn

dynamiek en spirit te brengen in een organisatie,

Groen

reageerde hij afwachtend. “Ik dacht: wat voor

Stelt mensen en sociale verbanden voorop;

meerwaarde heeft dat voor onze organisatie?

zorgt voor draagvlak en harmonie in een

“In elke organisatie zijn alle kleuren vertegen

Maar mijn eerste ervaringen zijn zeer positief.

organisatie.

woordigd, maar de mate waarin hangt af van de

Het is echt een manier om anders naar je organi-

of waar er juist teveel van zijn.

opdracht die een organisatie heeft. Dat stel je

satie te kijken en daardoor de kwaliteit van die

Oranje

organisatie, en dus van het onderwijs, te verbe

Wil vooruitgang, resultaten en prestaties

welke kleuren noodzakelijk zijn om die opdracht

teren.”

laten zien; staat voor strategie.

waar te maken.”

De Meent kwam op het spoor van Managent

Blauw

Drives via Carla Rhebergen, adviseur governance

Wil zekerheid en duidelijkheid creëren;

waar het draait om mensen en hun onderlinge

bij de Besturenraad en gecertificeerd om organisa-

staat voor structuur in een organisatie

verbanden. Maar andere kleuren mogen niet ont-

ties vertrouwd te maken met het werken met deze methode. De kern ervan is dat je in kaart brengt

Paars

wat ieders persoonlijke drijfveren zijn. “Drijfveren

Durf en tempo; staat voor focus

bepalen namelijk in hoge mate hoe iemand indivi-

eerst met zijn allen vast, en dan ga je verkennen

In het onderwijs is Groen vaak goed vertegenwoordigd. Scholen zijn bij uitstek organisaties

breken. Rhebergen geeft een voorbeeld. “Stel dat in je team geen Rood en Blauw zijn vertegenwoordigd. Dan loop je de kans dat je met zijn allen heel druk bent met het ontwikkelen van een visie

dueel, of een organisatie als geheel, functioneert.

Rood

Wat iemand drijft, bepaalt zijn of haar gedrag en

Veiligheid, geborgenheid, thuisgevoel, identi-

dat er geen focus wordt aangebracht. Mensen met

waarnemen, de motivatie om dingen wel of niet te

teit; staat voor de missie van een organisatie.

een Rode drijfveer in hun profiel zeggen: we heb-

en een missie, maar dat er niks op papier komt en

doen, de keuze waar hij of zij de energie aan

ben er lang genoeg over gepraat en nu gaan we

geeft, wat de management- en besluitvormingsstijl

het gewoon doen. En Blauw zorgt ervoor dat de

is”, zegt Rhebergen.

plannen worden vastgelegd. Mensen met een Blauwe drijfveer maken het werk echt af.”

De kenmerken van drijfveren zijn in Management Drives geclusterd in zes groepen, die ieder van

Kleurencombinatie

een kleur zijn voorzien.

Na het vaststellen van het gemeenschappelijke doel van de organisatie en de inventarisatie van

Online test

de individuele drijfveren gaan de deelnemers aan

Om deze methode in te kunnen zetten doen

de slag om de ideale kleurencombinatie te bepa-

de deelnemers een online test van ongeveer 20

len. Dat kan betekenen dat er van sommige kleu-

minuten, waaruit blijkt welke drijfveren zij heb-

ren - drijfveren - te weinig zijn en van andere

ben. De meeste mensen hebben meerdere drijf

teveel. In een bestaande organisatie zal het nodig

veren in zich, zegt Rhebergen. Door de individuele

zijn dat er onderling afspraken worden gemaakt

31


een collega voorlegde en dat die daar anders op reageerde dan ik had verwacht. Nu weet ik: dat is een Rood persoon, ik moet dat onderwerp op die manier aankaarten.” Hindriks heeft niet het idee dat zijn collega’s deze methode als ongemakkelijk ervaren omdat ze wat van zichzelf moeten prijsgeven. “Ik heb geen weerstand gemerkt, integendeel: men is enthou siast. Maar voorwaarde is wel dat je een open cultuur hebt.” Adviseur Rhebergen benadrukt dat de methode waardevrij en neutraal is. “Het gaat er niet om te oordelen over wat er fout gaat. Het gaat erom om mensen in te zetten vanuit hun kracht, hun drijfveren”.

Spanningen Spanningen kunnen bijvoorbeeld ontstaan doordat het college van bestuur vooral aan de Blauwe kant over wie de ‘witte vlekken’ invult en voor welke

satie, maar dat was toch in zijn algemeenheid.

zit, terwijl de intern toezichthouders het bestuur

kleuren/drijfveren er juist minder aandacht moet

Met deze methode heb je veel scherper in beeld

bevragen vanuit de Groene drijfveer. “Het gaat

zijn. Ook kan Management Drives ingezet worden

hoe ieder van ons in de organisatie zit. En hoe

erom dat je elkaars drijfveren erkent en herkent.”

bij het coachen van een medewerker. “En als je

ieder zijn steentje kan bijdragen aan de verbete-

Als het hele traject is voltooid, dan staat er, zo is

een vacature hebt te vervullen, dan houd je bij het

ringen. Zo bereik je meerwaarde. Het is in wezen

de ervaring en overtuiging van Rhebergen, “een

opstellen van het profiel rekening met de kleuren

een simpele methode, je kunt heel gericht aan de

gelukkige organisatie, waarin mensen met plezier

die je mist”, zegt Hindriks.

slag gaan”.

en enthousiasme werken en complementair zijn

Bij De Meent is de methode ingezet voor de toe-

Omdat de leden van het managementteam van

komstige intern toezichthouders, de algemeen

elkaar weten welke kleuren zij in zich dragen, is

Carla Rhebergen werkt al een aantal jaren op het

directeur en de schooldirecteuren. “In het verle-

er over en weer meer begrip ontstaan en verloopt

domein governance en kreeg het gevoel dat niet

den hebben we natuurlijk vaker gekeken wat de

de communicatie soepeler, zegt Hindriks.

alles boven tafel kwam. Bezig zijn met governance

zwakke en sterke kanten waren in onze organi

“Het gebeurde wel eens dat ik iets aan

als organisatie (zeer actueel op dit moment van-

aan elkaar”.

wege de Wet ‘Goed onderwijs goed bestuur’), belichaamt toch vooral de harde kant. “Ik evalueer

Walter Wassenaar, directeur Dienstverlening bij de Besturenraad, heeft ruime ervaring met Management Drives. Hij is enthousiast.

vaak bij toezichthouders, bestuurders en management. En soms kwam bij het analyseren een onderlinge spanning naar boven. Toen dacht ik: ik moet die sociale kant van governance, de zachte kant, helder in beeld krijgen. Ik ben toen terechtgekomen bij het instrument van Management Drives. Wat zeker niet onbelangrijk is bij het werken in het christelijk onderwijs, is dat Management

“Management Drives helpt mij om mijn eigen drijf

Drives aandacht heeft voor de Paarse drijfveer, die

veren te leren kennen, en daarmee mijn doelen te

staat voor de missie-kant van een organisatie, de

bereiken. Het geeft aan waar je in je ontwikkeling

identiteit!”

staat en waar je kracht zit. De test maakt mij bewust van de volgorde waarin ik als manager handel, wat mijn voorkeuren zijn. Ik ben zelf heel doelgericht, zoals veel managers. Wat feilloos wordt blootgelegd is dat je van nature minder oog hebt voor het proces, voor de analyse. Dat moet je dus wel borgen. Het kan geen kwaad om daar af en toe mee geconfronteerd te worden. Ook aardig om te zien is welke drijfveren van mij overeenkomen met die van collega’s, of juist niet. Als je je daarvan bewust bent, kun je elkaar gemakke lijker bereiken, je leert elkaars taal spreken. Met de methode kun je inzichtelijk maken waar je als groep, in ons geval het managementteam, meer of minder actie op zou moeten zetten. Het levert dus heel concrete handvatten op.”

Carla Rhebergen

Snel zien hoe u ervoor staat met de scans van de Besturenraad De Besturenraad heeft zijn jarenlange ervaring in de adviespraktijk nu vertaald in vijf praktische en betaalbare scans om: • snel een helder inzicht te krijgen in uw huidige situatie • een goede situatie te handhaven of juist te verbeteren of te professionaliseren • een duidelijk antwoord te krijgen op vragen waar u dagelijks mee te maken heeft.

De ‘pas-op de-plaatsgovernancescan’

De ‘waar-staik-voor-enwaar-ga-ikvoor-identiteitscan’

De ‘hoe-sta-iker-financieeleigenlijk-voorscan’

De ‘wat-is-dekwaliteit-vanmijn-schoolopbrengsten-scan’

De ‘hoe-zithet-met-dekwaliteit-vanmijn-p&o-scan’

van de Besturenraad

van de Besturenraad

van de Besturenraad

van de Besturenraad

van de Besturenraad

Neem voor meer informatie contact op met Besturenraad Advies, T 0348 74 44 25 of mail naar [email protected].

Leden aan het woord “Een snelle manier om de huidige gang van zaken inzichtelijk te krijgen” “We weten nu waar we staan. Hier vandaan kunnen we verder bouwen” “Zeer praktisch en snel, ik heb het traject inmiddels al aanbevolen aan diverse collega’s in het noorden”

Vals beschuldigd. nr. 7, mei Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

Recommend Documents