SchoolMagazine voor bestuurders, toezichthouders en managers in het katholiek onderwijs. bestuur. De professional centraal

School bestuur

Magazine voor bestuurders, toezichthouders en managers in het katholiek onderwijs

De professional centraal JAARGANG 26

❘ JUNI 2006 ❘

05

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

INHOUD REDACTIONEEL

5.

Een m en s l oopt n i et al l een op gel d Gerrit-Jan Meulenbeld

Het werkgeverschap van schoolbesturen wordt steeds belangrijker: werving van voldoende en goed personeel, arbeidsvoorwaardenbeleid, loopbaan- en verzuimbeleid, allemaal belangrijke voorwaarden voor ‘goed werkgeverschap’. De aandacht hiervoor is in het onderwijs sterk gegroeid. Daarbij klinkt de steeds luidere roep om ruimte voor de leraar. De publicatie ‘Van beroepseer naar beroepszeer’ vond in 2005 gretig aftrek. Hoe kunnen bestuurders op deze zorg inspelen? Dit nummer van Schoolbestuur probeert aan die discussie een bijdrage te leveren.

Agnes Jongerius is de eerste vrouw die aan het hoofd staat van een Nederlandse vakcentrale en de meest invloedrijke vrouw. Arbeidsvoorwaarden zijn een kwestie van rekenen, zegt ze, veel belangrijker is dat werknemers de ruimte hebben om zich te ontwikkelen. Daarom vindt ze het aan te raden dat vakbonden zich meer toeleggen op beroepsontwikkeling.

10. G oed w er kgever s ch ap l oon t Ellen van Domburg

Goed werkgeverschap loont, voor werknemers en voor werkgevers. Goed werkgeverschap leidt tot betere inzet van medewerkers, hogere productiviteit en betere kwaliteit van producten en diensten, ook tot meer tevredenheid van de medewerkers en een beter imago van de organisatie. Wat goed werkgeverschap inhoudt, is niet wettelijk vastgelegd. Maar velen hebben er wel een beeld bij. De Bond KBO ontwikkelt een model.

18. D e on der w i j s ar bei ds m ar kt i n beel d Ingelotte Koster

In het primair onderwijs wordt de komende jaren een evenwicht verwacht tussen vraag en aanbod van leraren, met uitzondering van de zogenaamde risicoregio’s. De invulling van directievacatures wordt door schoolbesturen in met name het po problematischer ervaren. In het voortgezet onderwijs spelen lerarentekorten wel een rol. Hier zullen de tekorten de komende jaren toenemen.

22. Op w eg n aar w aar degeor i ën teer d l ei der s ch ap Ton Roumen

Onderwijsopvattingen zijn aan verandering onderhevig. We zien verschuivingen van onderwijzen naar leren, van consumerend leren naar activerend leren, van de instruerende naar de coachende docent. Ook de manier waarop schoolorganisaties functioneren verandert. De factory school ontwikkelt zich tot een lerende organisatie en top-down-sturing maakt plaats voor zelfsturing.

IEDER NUMMER

VERDER

7. Column Bond KBO ❘ 17. Onder-wijs-heid ❘ 28. Column Bond KBVO ❘ 29. De keuze van ❘ 32. Annemieke ❘ 33. Bond KBO nieuws ❘ 34. Bond KBVO nieuws ❘ 35. Buitenom ❘ 37. Jurisprudentie ❘ 38. Punt Uit ❘

8. Governance in VO ❘ 12. Functiedifferentiatie ❘ 14. Zwakke scholen op internet ❘ 20. Ritueel (be)leven ❘ 25. Nieuwe wet onderbouw ❘ 26. IPB als kans ❘ 30. Nieuwe brochure Bond KBO ❘ 36. Inspirerende leraren ❘

COLOFON Uitgave

Redactieadres

Bond KBO en Bond KBVO Stadhouderslaan 9, 2517 HV Den haag T 070 356 86 00 ❘ F 070 361 60 52 E [email protected] www.bondkbo.nl ❘ www.bondkbvo.nl

Natalie Geerts postbus 82158, 2508 ED Den Haag T 070 356 87 11 E [email protected]

Theo Joosten (hoofdredactie) Jan Reulen (hoofdredactie) Joyce Albertz Natalie Geerts (technisch eindredacteur) Gerrit-Jan Meulenbeld (eindredacteur) Joanneke Niels Marlous Cramer Anje-Margreet Woltjer

Advertenties

Foto omslag

Mooijman media- en projectmanagement, postbus 116, 1620 AC Hoorn, T 0229 24 46 27 ❘ F 0229 24 46 07 E [email protected]

Corbis Foto's advertenties Bond KBO

❘ Bond KBVO

Jurgen Huiskes

Abonnementen Medewerkers aan dit nummer

Redactie

Ton Roumen Annemiek de Schepper Kim de Wildt Jannita Witten

Ellen van Domburg Nico Dullemans Johan Gelauf Lotte de Goeij Mees Harms Floor Jansen Ingelotte Koster Eva Prins Martijn Pouw

Voor de aangesloten schoolbesturen en hun scholen zijn de abonnementskosten begrepen in de contributie. Overige abonnementen: € 27,- per jaar excl. verzendkosten. Losse nummers: € 3,50.

Basisontwerp en layout

Edauw en De Rooij bv, Koudekerk aan den Rijn ISSN: 0924-8129 Druk

Alfabase, Alphen aan den Rijn Abonnementenadministratie

mw. M. Schelvis, T 070 356 86 54

Niets uit deze uitgave mag worden vemenigvuldigd of overgenomen zonder de uitdrukkelijke toestemming van de redactie.

3

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto’s Gerard Til

INTERVIEW

AGNES JONGERIUS

Een mens loopt niet alleen op geld Gerrit-Jan Meulenbeld

Zij is de eerste vrouw die aan het hoofd staat van een Nederlandse vakcentrale. Arbeidsvoorwaarden zijn een kwestie van rekenen, zegt Agnes Jongerius, veel belangrijker is dat werknemers de ruimte hebben om zich te ontwikkelen. Daarom vindt ze het aan te raden dat vakbonden zich meer toeleggen op beroepsontwikkeling. De bij haar vakcentrale aangesloten AOb vindt ze daarvan een goed voorbeeld.

Lerarentekorten, zo leren onderzoeken en de praktijk, zijn vooral het gevolg

grotere deeltijdbanen door kinderopvang en zorgarrangementen en

van economische en demografische ontwikkelingen. Toen enkele jaren geleden

meer functiedifferentiatie zodat er meer loopbaanperspectief is.

de economie achteruit liep, verdween het lerarentekort als sneeuw voor de zon. Daalt het leerlingenaantal, wat over een aantal jaren het geval is, dan is er

SER-kroonlid Margo Vliegenthart waarschuwde bij de presentatie van

geen probleem meer. Heeft het voeren van een arbeidsmarktbeleid dan wel zin?

het advies overigens opnieuw voor het feit dat sectoren als onderwijs en zorg voor een deel communicerende vaten zijn. Ze trekken dezelfde

I K B E N T R OT S O P M I J N K AT H O L I E K E O P V O E D I N G

De economie kun je deels sturen, dat geldt ook voor de demografische

mensen, mensen die iets met mensen willen, in mensen geïnteresseerd

ontwikkelingen. Ik was vorige week in Duitsland. Daar is gezinspolitiek,

zijn. Sprekend over de wervingskracht van het onderwijs legde zij ook de

of je met maatregelen het geboortecijfer moet stimuleren, een heus item,

relatie met het opkomend debat over de beroepstrots, de beroepseer van

bij ons niet. Maar juist omdat ze op de langere termijn spelen en je de

professionals. Zij zouden meer ruimte voor hun professionele verant-

ontwikkelingen niet met een druk op de knop kunt veranderen, heb je

woordelijkheid moeten hebben. Zij gaf het voorbeeld van de verkleining

arbeidsmarktbeleid nodig. Daarom pleit het recente SER-advies ook voor

van de klassen. Iedereen zei jaren geleden dat je het niet moest doen,

gericht, slim arbeidsmarktbeleid, om ervoor te zorgen dat je in heel vitale

omdat het tekort zou toenemen. Maar het zou een enorme erkenning zijn

sectoren van de economie, zoals het onderwijs, voldoende mensen aan

geweest van het vakmanschap van docenten en de aantrekkelijkheid van

het werk hebt. Elke moeilijk vervulbare vacature schaadt een organisatie,

het beroep zou zijn toegenomen.

maar het maatschappelijk effect van te weinig leerkrachten is vele malen groter.

Wat vindt u belangrijker om de sector aantrekkelijker te maken, arbeidsvoorwaarden of beroepstrots?

Wat is er in dit geval nodig?

Mijn gebruikelijke antwoord zou zijn ‘arbeidsvoorwaarden’, maar dan

We dachten misschien dat de Commissie van Rijn geschiedenis was,

gaat het eigenlijk alleen om het goed hanteren van je rekenmachine,

maar de sectoren in de collectieve sector staan in salariëring nog steeds

zie waar de verschillen zitten. Op dat punt moet je blijven inzetten, dus

op achterstand. De maatregelen die de Commissie van Rijn voorstelde,

doortrekken wat de Commissie van Rijn destijds heeft neergezet. Dat is

meer marktconforme salarissen, zijn deels uitgevoerd, maar daarna zijn

belangrijk, maar het is niet het spannendste deel van het debat.

ambtenaren weer op de nullijn gezet, pensioen- en zorgpremies gestegen.

4

Het gat wat je wilde dichten met Van Rijn en dat is weer opengeslagen.

De afgelopen jaren dachten we van links tot rechts dat we met technie-

Bovendien zijn personeelsbudgetten voor scholen gekrompen. De CAO-

ken uit het bedrijfsleven sectoren als de zorg en het onderwijs efficiënter

partijen in de collectieve sector moeten dus voldoende financiële ruimte

en productiever zouden kunnen maken. Accountability, transparantie,

krijgen om een goed arbeidsvoorwaardenpakket samen te stellen. Daar-

prestatiecontracten en prestatie-indicatoren zijn in dit verband bekende

naast gaat het om investeren in scholing, het aantrekkelijker maken van

termen. Op zich is het geen slechte ontwikkeling. Het is logisch dat bur-

5

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Lezen?!

gers en overheid willen zien welke waar ze voor hun belastinggeld krij-

waarde te schatten. Je kunt ook aantrekkelijk zijn als werkgever door

gen, maar we zijn doorgeslagen. Werknemers in die sectoren hebben het

zodanige samenwerkingspartners te vinden dat je meer uitgebreide

gevoel dat ze alleen nog maar bezig zijn met verantwoorden wat ze doen.

loopbaanperspectieven te bieden hebt.

Het heeft niets meer te maken met hun oorspronkelijke keuze voor het

COLUMN

V E R V O L G V A N PA G I N A 5

Theo Joosten

vak. Het feit dat de publicatie ‘Van beroepszeer naar beroepseer’ zoveel

De FNV is een van de initiatiefnemers van 'De nieuwe dialoog'. Belangrijk

heeft losgemaakt, is veelzeggend. Het raakt een onderliggende zenuw,

doel is het maatschappelijk middenveld weer de plaats te laten zijn waar

de ziel van mensen. Wat me opvalt, is dat mensen wel kunnen aange-

de discussie gevoerd wordt over de koers, de waarden van de samenleving.

ven wat ze dwars zit, maar de vraag wat ze nodig hebben niet kunnen

Hoe gaat u dat doen?

beantwoorden.

Het is belangrijk dat het maatschappelijk middenveld weer met zelf-

het onderwijs’. In de media en

vertrouwen naar buiten treedt. Het maatschappelijk middenveld is te-

onderwijskringen is veel aan-

De overheid vertoont trekken van georganiseerd wantrouwen. De

veel onderdeel van de overheid geworden. We hebben het idee gehad

dacht besteed aan de bevin-

publieke sector heeft meer eigen beleidsruimte gekregen, maar de over-

dat we met de ontzuiling ook het maatschappelijk middenveld konden

dingen over het niveau van

heid wil alles verantwoord zien. Professionals hebben geen bezwaar

opruimen. Dit vanuit de gedachte dat neutraliteit mogelijk is, omdat

het technisch lezen. Bij een te grote groep leerlingen worden

tegen transparantie, maar die moet er niet toe leiden dat ze zelf geen

we over de belangrijkste zaken consensus hadden. Dat is niet zo.

problemen geconstateerd bij het lezen. Zelfs zodanig dat een

beslissingen meer kunnen nemen. Een goed voorbeeld vind ik de pres-

In april publiceerde de Onderwijsinspectie een lijvig - overigens prima leesbaar verslag over ‘De staat van

aantal onvoldoende kan deelnemen aan andere vakgebieden,

tatiecontracten bij de politie. Daarin staan aantallen van bekeuringen

Oud NKV-topman Wim Spit noemde de FNV ooit ‘een grote

ook na de basisschool. Vanzelfsprekend gaat de inspectie in op

opgenomen. Die aantallen gelden voor het hele land en vervolgens voor

oecumenische beweging.’ Is dat het profiel van de FNV dat bij de

mogelijke verklaringen. De verschillen in opbrengsten zouden

iedere individuele politieman. Bovendien meet het maar een deel van

‘Nieuwe dialoog’ past?

niet te verklaren zijn uit de specifieke schoolsituatie, noch de

het werk. In het onderwijs is dat nog sterker. Hoe kun je je bijdrage aan

naar mensen die sociaal minder handig zijn, afneemt. De vraag is of het

Oecumene is een term die ik in deze tijd niet meer zo gebruik. Wij

achtergronden van de leerlingen. Met andere woorden: econo-

de emotionele of sociale ontwikkeling van kinderen meten? Dat is een

onderwijs dit gat kan dichten. Overigens vind ik dat het onderwijs wel

zijn onlangs lid geworden van het Verband van Katholieke Maat-

mische en etnische achtergronden vertonen nauwelijks of geen

kwestie van vertrouwen hebben in de professional.

de taak heeft die tolerantie te bewaken. De prestatiedruk in onze samen-

schappelijke Organisaties (VKMO). Dat is een bewuste stap geweest

relatie met de prestaties op leesgebied. Van groot belang echter

leving neemt enorm toe.

om daarbij te horen. Wij hebben katholieke wortels. Zoals ik trots ben

lijken wel de inrichting van het leesonderwijs en de didactische

op mijn katholieke opvoeding, mag je als FNV trots zijn op je wortels.

vaardigheden van de leraar te zijn. Daarnaast zijn er indicaties

Neemt het belang van het hebben van sociale vaardigheden toe?

Gisteren was ik bij de presentatie van het plan van de Taskforce Jeugd-

Die hebben een meerwaarde voor het werk wat wij doen. Het komt

dat ‘bepaalde aspecten van het schoolbeleid’ positief bijdragen

Het hebben van sterke sociale vaardigheden, het goed kunnen com-

werkeloosheid voor tweede kansberoepsonderwijs. Wij zijn als vakbewe-

ook door de komst van de islam naar Nederland. We hebben gedacht

aan effectief leesonderwijs.

municeren is in alle beroepen belangrijker geworden. Dat stelt aan het

ging de uitdaging aangegaan om in de CAO’s voor tienduizend jongeren

“we gooien alle religie maar overboord, iedereen is neutraal”, maar

Deze bevindingen zouden op zijn minst aanleiding moeten zijn

onderwijs extra hoge eisen. Dat heeft niets te maken met het toetsen van

die het in eerste instantie niet gered hebben, leerbanen te regelen. Het is

dat is gewoon niet waar. Je kan niet doen alsof levensbeschouwing

voor elk bestuur en elke school om na te gaan hoe het met de

taalvaardigheid in Duits of de kennis van economie. De Stichting Lezen

ongelofelijk dat de zorgsector het vertikt om daarover afspraken te ma-

alleen maar een privé-aangelegenheid is. Levensbeschouwing is een

leesresultaten bij de eigen organisatie zit. Besturen betekent

en Schrijven heeft een onderzoek gedaan naar de veranderende beroeps-

ken, terwijl we allemaal weten dat daar enorme tekorten zullen optreden.

wezenlijk onderdeel van onze samenleving, van mensen. Een mens

ook zicht hebben of krijgen op de behaalde resultaten. Er is

inhoud van sectoren aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dan zie je

Natuurlijk snap ik dat mensen op de werkvloer zeggen dat ze het er niet

loopt niet alleen op geld.

nog een tweede punt dat ik wil noemen. De kwaliteit van het

dat in alle sectoren het kunnen omgaan met taal vanwege kwaliteitseisen

bij kunnen hebben, maar het is een gemiste kans. Voor het onderwijs zijn

in de schoonmaaksector en verdergaande automatisering in de vuilnis-

deze jongeren minder van toepassing, ofschoon je wel loopbaanpaden

U bent oud-leerling van het Bonifatiuscollege in Utrecht.

kunnen erop vertrouwen dat hun kinderen op bijna alle scholen

ophaaldienst, is toegenomen. Het onderwijs zal zich dus extra moeten

kunt maken dat je vanuit de kinderopvang of als klassenassistent kunt

Bent u daar ook trots op?

onderwijs krijgen dat ten minste voldoet aan de basisnormen

inspannen om iedereen op een bepaald niveau van taalbeheersing te

doorgroeien naar docent.

Dat ben ik absoluut. Het Bonifatiuscollege was in mijn tijd dé katho-

van kwaliteit.” Een geruststellende gedachte voor de vakantie-

lieke middelbare school. Alle sociale lagen kwamen er bij elkaar, de

vierende ouder van wie het kind na de zomervakantie voor het

Iedere zichzelf respecterende beroepsgroep heeft een beroepsvereniging die

katholieke bourgeoisie uit Utrecht en de katholieken uit de dorpen

eerst naar de basisschool gaat. Een derde en laatste punt uit

borg staat voor de verdere professionalisering en eigen standaarden ontwik-

rond Utrecht. Dat vond ik leuk. Het was een school die erg veel deed

dit onderwijsverslag: het mogelijk onderscheid dat de inspec-

kelt. Leraren hebben wel vakgerelateerde beroepsgroepen, maar geen beroeps-

aan culturele activiteiten. Het was onmiskenbaar een katholieke

tie aantreft tussen scholen van verschillende denominaties. Er

De SER heeft onlangs in een unaniem advies aan het kabinet zijn grote

vereniging. Ligt hier een nieuwe taak voor de vakbeweging?

school, met missen en deelname aan de Pax Christi-voettochten, maar

wordt geconstateerd dat de kwaliteit voor “overig bijzonder

zorg uitgesproken over dreigende knelpunten op de arbeidsmarkt voor

De vakbeweging zou zich inderdaad veel meer met beroepstrots en vak-

niet alleen. Het is nog steeds een duidelijk katholieke school, in zijn

onderwijs net als in vorige jaren achterblijft bij scholen van

zorg, welzijn en onderwijs. De vergrijzing speelt hierbij een belangrijke rol.

manschap moeten bezighouden. Onze onderwijsbond is daarin een van

uitstraling zelfs nog sterker. Het was ook een op prestatie gerichte

andere denominaties.” Verder wordt opvallend genoemd “het

In de onderwijssector ontstaat een grote vervangingsvraag doordat veel

onze paradepaardjes, omdat zij zich uitdrukkelijk met de beroepsinhoud

school. Dat heeft mij wel goed gedaan, maar anderen werden zachtjes

relatief hoge aantal openbare scholen met te lage opbrengsten.

leerkrachten met pensioen gaan; in de zorgsector neemt de vraag naar

bezighoudt. Dat zou bij de andere bonden ook wel meer mogen, zodat het

aangespoord naar de mavo te vertrekken.

Scholen voor openbaar onderwijs scoren ook bij zorg en bege-

personeel toe door een stijgende zorgconsumptie. Een stijgende vraag

niet alleen meer gaat over de lengte van de werkweek, maar bijvoorbeeld

naar personeel in de collectieve sector kan een druk leggen op de arbeids-

ook over vakmanschap, materialen en producten.

Hoe belangrijk is de sociale ontwikkeling van kinderen?

brengen. Dat moet lukken. Aan de andere kant zie ik dat onze tolerantie

leiding lager dan rooms-katholieke en protestants-christelijke Een school is meer dan een leerfabriek?

scholen.” Op andere kwaliteitskenmerken worden nauwelijks of

Een school moet oog hebben voor verschillen tussen mensen en

geen verschillen met andere scholen geconstateerd.

Schoolbesturen hebben steeds meer ruimte voor eigen beleid, dus ook

tolerant zijn naar verschillen tussen mensen. Dan gaat het om mensen

Voor het bestuurs- en schoolbeleid is het goed te constateren

personeelsbeleid. De concurrentie tussen scholen om goede docenten zal

met verschillende capaciteiten, maar ook om de culturele verschil-

dat onderwijs er toe doe. Scholen kunnen verschil maken en

Er is zowel algemeen als gericht beleid nodig om knelpunten te voorko-

toenemen. Wat vindt u?

len. De kunst in het onderwijs is recht te doen aan de eigenheid van

maken dat ook al. Misschien zijn deze punten voldoende aan-

men: algemeen beleid ter vergroting van de arbeidsparticipatie en bevor-

Op dit moment is het belangrijk dat het onderwijs samen optrekt om de

individuele kinderen en tegelijk te benadrukken dat je deel uitmaakt

leiding om in de vakantiezon of -regen dit verslag te lezen?

dering van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking en gerichte

tekorten tegen te gaan. Ik denk dat je als werkgever in het onderwijs

van een groep waar je het samen mee moet doen. Je moet leerlingen

maatregelen voor de sector zorg en welzijn.

je vooral kunt onderscheiden door de ruimte die je aan professionals

waarderen om wie ze zijn en zorgen voor solidariteit, gemeenschaps-

geeft. Een goed werkgever weet de professionaliteit van zijn mensen op

zin. Die aspecten waren op het ‘Boni’ aanwezig.

markt als geheel, waardoor kans op loonopdrijving ontstaat. Een tekort aan personeel zal de dienstverlening nadelig beïnvloeden.

6

basisonderwijs wordt als heel behoorlijk aangeduid. “Ouders

■

■

Theo Joosten is voorzitter van de Bond KBO

7

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

GOVERNANCE IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS

ACHTERGROND

Een eigen kompas Nico Dullemans

Het moet voor minister Van der Hoeven een worsteling zijn. Zij wil dat haar ministerie een stap terug doet en dat er meer ruimte ontstaat voor het bevoegd gezag van scholen. Die machtsverschuiving moet leiden tot meer onderwijskwaliteit. Dat is haar motief. Maar zij is er niet gerust op dat het daarmee goed komt. Zij wil ouders, leraren en gemeentebesturen ‘in positie brengen’. De Inspectie moet controleren of dit voorgestructureerde samenspel tussen school en omgeving voldoende kwaliteit heeft. De minister lijkt een ‘verkeersplein’ te willen bouwen.

Maatwerk, de leerling centraal, variëteit: dit

vertrekpunten dient een duidelijke missie en

school aldaar, was de plaats van samenkomst.

noemd op basis van hun expertise, netwerken,

zijn tegenwoordig de noties, maar het is de

identiteit te worden geformuleerd. Veel scholen

Jan van Oers, een van de samenstellers van de

maatschappelijke betrokkenheid, representativi-

vraag of deze zich verdagen met andere, die

hebben dat in de afgelopen decennia nagelaten

brochure, wees op twee dragers van de katho-

teit. Hun identificatie met de lokale of regionale

ook courant zijn zoals: output, transparantie,

en lopen nu soms tegen problemen aan die te

lieke school. Zij is geboren uit het particulier

gemeenschap en relevante maatschappelijke

vergelijkbaarheid. Deze verschillende, deels

voorzien waren geweest. Een aantal mensen,

initiatief en katholieke scholen hebben een

sectoren is essentieel. De colleges zijn gericht

tegengestelde noties zullen onvermijdelijk tot

ook in de politiek, zien de school graag als

gezamenlijk land van herkomst. Hij vergeleek

op de meer strategische onderwerpen en zaken

spanningen leiden, maar dat is geen nieuwe

doorgeefluik van wat in de samenleving nodig

ze met aanvliegroutes die scholen niet zouden

die te maken hebben met de toekomstvisie en

situatie. De vraag is echter wel of de scholen

wordt geacht. De school moet haar rol helder

moeten negeren. Via deze routes kunnen scho-

het ambitieniveau van de school. De colleges

daarbij kunnen vertrouwen op het verkeers-

formuleren en ook wat zij wil uitstralen. Dat

len opnieuw hun taken verankeren. Theo Brok,

zijn op die punten klankbord van de schoollei-

plein van de minister of dat er meer nodig is

kan anders zijn dan wat mensen graag willen

bestuurslid van de Bond KBVO en voorzitter

ding. Besluiten worden daarna genomen.

om spanningen aan te kunnen. Een kompas

horen”. Volgens Vonk hebben katholieke scho-

van het college van bestuur van de Stichting

Verder heeft OMO het maatschappelijk jaarver-

bijvoorbeeld, want waar ben je zonder eigen

len daarbij een eigen cultuur, die overigens van

Katholiek Lyceum in het Gooi, wees erop dat

slag ingevoerd en organiseert het bestuur regel-

koers?

school tot school varieert.

dit niet gemakkelijk is. Het is moeilijk om de

matig conferenties met stakeholders. Ook is er

essentie te pakken. Er is opnieuw verwoording

extra aandacht uitgegaan naar de participatie

D uid el i j ke m i s s i e

Deu gden

nodig. Sjablonen helpen niet. Achterliggende

van ouders en leerlingen en wordt er gedacht in

De Bond KBVO heeft in een recente brochure*

Over schoolculturen merkt de Bond KBVO in

motieven moeten worden blootgelegd.

termen van overeenkomsten met hen.

een andere notie op tafel gelegd, namelijk dat

zijn brochure op dat ze op katholieke scholen

onderwijs intrinsiek levensbeschouwelijk is. De

overeenkomen met een deugdencultuur en dat

Ve r a n k e r in g

Twee benaderingen die elkaar aanvullen: de

bond heeft deze invalshoek gekozen om licht

ze aangrijpingspunt zijn om duidelijk te maken

Hubert Corten, stafmedewerker van Ons

brochure van de Bond KBVO die eigen inhoude-

te kunnen laten schijnen op governance. Een

welke de essentiële aandachtsvelden zijn en

Middelbaar Onderwijs, vertelde dat tien jaar

lijke oriëntatie benadrukt, en de eigen vorm-

levensbeschouwing als zoeklicht of als kompas:

om welke inhoudelijke oriëntaties het gaat. De

geleden zijn bestuur de noodzaak heeft gevoeld

geving van OMO op het punt van verankering.

je hebt eigenheid nodig om als school overeind

school ontwikkelt aldus zijn eigen kompas.

van een nieuwe verankering. Daarmee heeft het

Zou het eerdergenoemde verkeersplein van de

stappen gezet in de richting van wat nu door

te blijven. Dit is de centrale boodschap van de

minister nodig zijn?

■

Bond KBVO.

De bond wil over de noodzaak van een eigen

het departement horizontale verantwoording

Daar naar gevraagd reageert Willem Vonk, de

kompas het gesprek aangaan met zijn leden en

wordt genoemd. Aan elke school is een maat-

*) Het beheren voorbij …… De essentiële zaken

rector van het Citycollege St. Franciscus in

in mei is in Schiedam daarvoor de aftrap ver-

schappelijke raad verbonden, college van advies

agenderen. Bond KBVO, Den Haag 2006. (bestel-

Rotterdam, bevestigend. “Op basis van eigen

richt. Spieringshoek, een bloeiende vwo/havo

geheten. De mensen in de colleges worden be-

lingen: E [email protected], T 070 356 86 00)

8

9

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Jurgen Huiskes

Goed werkgeverschap loont THEMA

Ellen van Domburg

“Goed werkgeverschap loont, voor werknemers en voor werkgevers. Goed werkgeverschap

Eigen waarden. Ook deze schoolcultuur zullen beginnende leraren zich eigen moeten maken.

leidt tot betere inzet van medewerkers, hogere productiviteit en betere kwaliteit van

De cultuur bepaalt voor een deel de wijze van werken binnen het primaire onderwijsproces.

producten en diensten, ook tot meer tevredenheid van de medewerkers en een beter imago

En binnen het verband van het schoolbestuur zal deze katholiek geïnspireerde cultuur zich

van de organisatie”, lezen we in de publicatie ‘Goed werkgeverschap’ van het ministerie van

blijven ontwikkelen. De inbreng van de werknemers, waaronder de leraren, is daarbij van

SZW en TNO. Wat goed werkgeverschap precies inhoudt, is niet wettelijk vastgelegd.

groot belang.

Maar velen hebben er wel een beeld bij.

Be s tu u r s filo s o fie Een tweede belangrijk element voor goed

Werkgevers in het katholiek primair onderwijs

sionaliteit van het werkgeverschap. De Bond

werkgeverschap vinden wij het hebben van

worden geconfronteerd met een complex aan

KBO is daarom bezig een visie te ontwikkelen

een professioneel werkende organisatie, waarin

maatschappelijke en beleidsmatige ontwik-

op ‘Goed werkgeverschap in het katholiek

het onderwijs wordt gegeven. Goede kaders,

kelingen op landelijk, regionaal en lokaal

primair onderwijs’. Het is de bedoeling dat deze

die voldoende ruimte bieden en die structuur

niveau. Toenemende differentiatie in behoeften

visie de leden-schoolbesturen kan ondersteunen

bieden aan de werknemers. Daarbij is ook de

vraagt maatwerk in het onderwijsaanbod. Door

bij het ontwikkelen van hun eigen visie op goed

bestuursfilosofie van belang. Een missie voor

decentralisatie op verschillende terreinen wordt

werkgeverschap. En bij het uitwerken daarvan

de gehele organisatie. Op welke wijze gaat

de autonomie van schoolbesturen versterkt,

in personeelsbeleid en in diverse personeelsin-

het bestuur (ongeacht of dit nu een algemene

worden verantwoordelijkheden groter en wor-

strumenten.

directie is met een bestuur op hoofdlijnen, of een onbezoldigd bestuurder, die bepaalde taken

den hogere eisen gesteld aan de professionaliteit van bestuur en werknemers. De arbeids-

Prima ire p r o c e s

heeft gemandateerd aan een bovenschools

markt ziet er voor de nabije toekomst niet heel

Voor het ontwikkelen van een visie heeft een

manager) om met de werknemers, met name

gunstig uit. Een tekort aan directeuren dreigt

projectgroep bestaande uit adviseurs met des-

met de leraren en schooldirecteuren. Hoe zit

Hoe staan zij in relatie met de ouders en de

werkgever kunnen ontpoppen. Voor de Bond

kan een morele dimensie op goed werkgever-

en het imago van de leraar staat onder druk.

kundigheid op het terrein van personeelsbeleid,

het met de professionele ruimte van de leraren?

leerlingen?

KBO is daarin ook een belangrijk aspect dat

schap eruit zien?

Toenemende verschillen in ontwikkelingen tus-

arbeidsvoorwaarden, identiteit, bestuursont-

Voelen zij zich voldoende aangesproken op hun

sen regio’s (demografisch, arbeidsmarkt) vragen

wikkeling en juridische zaken, gekeken naar

professionele autonomie door het management

O m g e v i ng

Het specifiek katholieke van het werkgever-

Op dit moment hebben we meer vragen dan

maatwerk en flexibiliteit in het organiseren van

de belangrijkste aandachtsgebieden die een

of kalft hun eigen inbreng af door regelgeving

De externe omgeving van de school, van het

schap. Dit onderdeel is niet eenvoudig uit

antwoorden. In november 2006 zullen we een

oplossingen. De zorgplicht, het streven naar

onderwijsorganisatie kent vanuit het gezichts-

en vaste stramienen?

bestuur, is als laatste element een factor van

te werken. De morele dimensie zal idealiter

visie op ‘Goed werkgeverschap in het katholiek

integratie van jeugdzorg en verbreding van het

punt van werkgeverschap. Daarbij vinden we

aandacht. De externe omgeving van de school

in een schoolbestuur voor katholiek primair

primair onderwijs’ presenteren met een passend

aanbod kan - afhankelijk van de lokale situatie -

allereerst het primaire onderwijsproces belang-

On tp lo o iin g

is groot. Lees de kranten er maar op na. Ieder-

onderwijs als een onderdeel van de schoolcul-

dienstverleningspakket. Het ontwikkelings-

leiden tot uitbreiding van het takenpakket van

rijk, het leerproces van de leerlingen.

Als derde element voor goed werkgeverschap

een heeft wel (ervarings-)deskundigheid op het

tuur verweven zijn. Allereerst in het gehele

traject van de visie is nog in volle gang. In

scholen en grotere diversiteit in personeel. En

Dit onderwijsproces stelt hoge eisen aan lera-

kijken wij naar de zijde van de werknemers, de

gebied van het primaire onderwijs, zo lijkt het.

primaire onderwijsproces en niet alleen in de

september 2006 gaan we, onder voorzitterschap

door de sterke, noodzakelijke aandacht voor

ren. Ook dit primaire proces ontwikkelt zich in

professionals. Hoe kunnen leraren zich ontwik-

Meer specifiek kun je als externe omgeving van

godsdienstles. Daarnaast zal de morele dimensie

van Theo Joosten, met leden-schoolbesturen in

het management van het onderwijs, efficiency

de tijd. Leraren zijn door hun opleiding uitge-

kelen in hun vak. Welke randvoorwaarden biedt

scholen ook zien: de opleidingsinstituten voor

zich openbaren in de schoolcultuur: de manier

gesprek over goed werkgeverschap. Om met u

en verantwoording, kan de aandacht voor de

rust voor hun vak, maar zullen gedurende hun

de werkgever, zodat leraren zich goed voelen

aankomende leraren, de arbeidsmarkt voor lera-

waarop leraren met leerlingen en hun ouders

van gedachten te wisselen en om gezamenlijk

katholieke identiteit onder druk komen.

werkzame leven, blijven bijleren, zich blijven

in hun omgeving, de optimale werkplek krijgen

ren en directeuren van basisscholen; de ouders

omgaan. Ook de keuzes in en de uitwerking van

een visie te ontwikkelen.

ontwikkelen, zowel vakmatig als persoonlijk.

en de ruimte krijgen om hun eigen talenten

van (toekomstige) leerlingen, de demografische

de bestuursfilosofie, de wijze waarop binnen de

C o mpl exe rol

Dat is ook nodig, want het primaire onderwijs-

te ontplooien? Hoe is het werken en leren van

ontwikkelingen van de buurt van de school,

organisatie de werknemers, en met name lera-

U bent van harte uitgenodigd om mee te denken

Deze veelheid aan zaken die op schoolbestu-

proces verlangt van de professionals een sterke

leraren te inspireren? Hoe ontwikkelen zij zich?

samenstelling van de buurt en verdere externe

ren en schooldirecteuren, bejegend worden en

over goed werkgeverschap. Als u aan dit panelge-

ren/werkgevers afkomen, maakt hun de rol in

inbreng. Daarbij komt dat elke schoolorgani-

Hoe weten zij hun belangen binnen de organi-

factoren.

met elkaar samenwerken, zal bepaald worden

sprek wilt deelnemen, kunt u contact opnemen

toenemende mate complex. Het stelt bovendien

satie zijn eigen schoolcultuur kent. Katholieke

satie te beschermen? Wat is hun invloed in de

Vanuit deze elementen kijken we naar de

door het morele, de waarden van de organisatie

met Johan Gelauf, T 070 – 356 87 16,

steeds hogere eisen aan de kwaliteit en profes-

scholen zijn ingericht naar een bepaald ideaal.

organisatie en bij het primaire onderwijsproces?

wijze waarop onderwijsorganisaties zich als

in zijn geheel. Een lastige vraag daarbij is: hoe

E [email protected]

10

we de morele dimensie in ogenschouw nemen.

■

11

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

THEMA

foto Ton Poortvliet/HH

Functies differentiëren met een visie

hier dus aandacht aan besteed moeten worden. Dit past binnen het ‘subsidiariteitsbeginsel’: verantwoordelijkheden dienen zo laag mogelijk gelegd te worden. Dit sluit aan bij de basisbehoefte van mensen aan competentie en erkenning van het zelfregelend vermogen van mensen en hun organisaties.

Jannita Witten Verder zal het vraagstuk differentiatie of specialisatie hier een rol spelen. Wordt ervoor gekozen om veel taken in een functie uit te laten

Wanneer een schoolorganisatie erover denkt om nieuwe functies te gaan creëren, zou ze stil

voeren (interne specialisatie) of wordt er juist voor gekozen om verschillende taken te ver-

moeten staan bij enkele organisatiegerichte vragen. Welke arbeid moet er verricht worden en

zelfstandigen in verschillende functies (interne functiedifferentiatie). Hier zal een afweging tus-

waartoe moet deze arbeid verricht worden? Hoe moet de arbeid verdeeld worden? Hoe moeten

sen efficiency en uitdaging/ontwikkelingsmogelijkheden dienen te worden gemaakt.

de verschillende taken op elkaar afgestemd en gecoördineerd worden? Een korte beschouwing.

Fu n ct i e v orm i n g e n pe rson e e l spl an n i n g Functiedifferentiatie in het onderwijs staat

een organisatie gecreëerd en gestructureerd te

Wanneer de functies zijn gevormd zal er een

volop in de belangstelling. In het onderhande-

worden die ten dienste staat van de realisatie

methode moeten worden gevonden om de

laarsakkoord CAO-PO is de afspraak gemaakt

van deze doelstellingen. In het onderwijs wor-

beschikbare functies te verdelen over de mede-

dat de normfuncties en de mogelijkheid tot het

den de doelstellingen voor het grootste gedeelte

werkers. De vraag en het aanbod zullen gemat-

toepassen van functiedifferentiatie blijven ge-

gerealiseerd door menselijke inspanningen. De

ched moeten worden. Een hulpmiddel hierbij is

handhaafd. Nieuw is dat bij functiedifferentiatie

factor arbeid staat centraal in schoolorganisa-

om als schoolorganisatie een personeelsplan-

de functies worden beschreven en gewaardeerd

ties. Onder het structureren van een (school)

ning te ontwikkelen. Door zicht te krijgen op

met behulp van functiewaarderingssysteem

organisatie wordt dan ook verstaan:

de ontwikkelingen van het personeelsbestand

FUWA-PO. Verder maakt de werkgever met de

•

het toekennen van werkzaamheden (functies,

(bijvoorbeeld door het in kaart brengen van

taken) aan functionarissen, werkgroepen en

werknemers die op middellange termijn uittre-

afdelingen;

den op grond van leeftijd, werknemers die zich

de verdeling van bevoegdheden aan en het

scholen voor andere functies, etc.) ontstaat er

se functies. In overleg tussen de werkgever en

regelen van de betrekkingen tussen functio-

grip op de toekomst. Op de korte termijn maar

de PMR vindt de invulling van het functie-

narissen, werkgroepen en afdelingen;

zeker ook op de langere termijn is dit van groot

PGMR voor 1 augustus 2008 een afspraak over de samenstelling van het functieboek op bestuursniveau, inclusief het aantal bovenschool-

bouwwerk op schoolniveau plaats. Wa t i s func ti edi ffere n t ia t ie?

•

•

belang.

de in een organisatie ingebouwde communi-

■

catiekanalen die nodig zijn voor coördinatie

er wellicht een schakel, zijn er wellicht teveel

melijkheid en medemenselijkheid. De hiervoor

de voorgaande benaderingen. Op grond van

en hiërarchie.

schakels?”

genoemde gebieden maken mensen kwetsbaar

onderwijs is vastgesteld dat in grote lijnen

Bronnen: www.ipb-onderwijs.nl. Keuning en

Er zijn in de loop van de tijd verschillende

en afhankelijk. De benadering gaat ervan uit

mensen in functies onder meer de volgende

Eppink, Management en Organisatie, zesde druk.

taken in een functie waardoor nieuwe functies

De w ijze v a n fu n c tie v o r min g

benaderingen ontwikkeld van waaruit men

om de afhankelijkheid in een functie zo klein

behoeften hebben:

Noomen, Integraal personeelsmanagement,

ontstaan, die op basis van een procedure van

Hier komt de vraag aan de orde op welke wijze

functies kan opzetten.

mogelijk te maken. Met andere woorden: de

•

een zekere mate van uitdaging;

derde druk. Beleidsplan Bond KBO 2005-2008

functiebeschrijving en functiewaardering ver-

er functies gevormd gaan worden. Onder func-

speelruimte in een functie moet zo groot moge-

•

de mogelijkheid zich in het werk te

‘Op waarde schatten’.

bonden worden met een eigen rechtspositionele

tie wordt verstaan: “de bijdrage die men levert

De k la s s ie k e be n a d e r in g

lijk worden. Op elk niveau moet het denken en

status en salarisschaal.

aan het geheel.” Alle afzonderlijke bijdragen

Het zwaartepunt in deze benadering ligt bij het

het uitvoeren in een functie worden samen-

•

een zekere mate van autonomie;

Voor meer informatie, advies, begeleiding en het

Functiedifferentiatie is het uitsplitsen van

ontwikkelen;

van mensen wordt georganiseerd tot functies.

efficiënt inzetten van mensen, er wordt wel

gebracht. Evenzo moet in iedere functie de

•

voldoende mate van sociale contacten;

beschrijven en het waarderen van functies kunt u

De sterke belangstelling voor functiedifferenti-

De functies onderling dienen zo georganiseerd

aandacht besteed aan de belangen en behoeften

gevolgen van het handelen te zien zijn.

•

erkenning in de werksituatie.

contact opnemen met: Ingelotte Koster,

atie past binnen een tendens van decentralisa-

te worden dat ze een samenhangend bouwwerk

van mensen maar dit staat meestal in dienst

tie, autonomievergroting en schaalvergroting.

vormen. Dit bouwwerk is geen statisch geheel

van de efficiency.

D e s o c i o t e c hni s c he b e nad e r i ng

In het onderwijs zal de laatst genoemde bena-

Mees Harms, T 070 -356 86 82,

Schoolorganisaties formuleren in toenemende

maar vormt een proces in de schoolontwik-

De vertegenwoordigers van de zogenoemde

dering wellicht de meest wenselijke zijn. Het

E [email protected]

mate doelstellingen die specifiek zijn voor de

keling. In dit proces is de functie een schakel

Be n a d e r in g v a n u it d e k we t s b aar he i d

sociotechnische school proberen een optimale

werken met leerlingen vereist enerzijds een

individuele schoolorganisatie en gericht zijn op

in de ketting. Indien blijkt dat de ketting niet

v a n d e me n s

aansluiting te vinden tussen enerzijds

bepaalde speelruimte in het handelen maar

de eigen kenmerken (stad of regio, onderwijs-

het gewenste resultaat oplevert, zal de ketting

Het uitgangspunt hierbij is dat mensen

de mogelijkheden en behoeften van de mensen

dient anderzijds binnen het kader van het

concept, achterstandsproblematieken). Wanneer

van functies nagegaan moeten worden: “pas-

kwetsbaar zijn op grond van hun zogenoemde

en anderzijds de eisen en mogelijkheden van

onderwijsconcept van de schoolorganisatie

de doelstellingen geformuleerd zijn, dient er

sen de schakels wel goed in elkaar, ontbreekt

bestaanscondities: milieu, tijdelijkheid, licha-

de organisatie. Een soort synthese dus van

te passen. In de vorming van de functies zal

12

T 070 – 356 86 96, E [email protected] of

13

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Zefa

ACHTERGROND

Early warning system

Zeer zwakke scholen hoog op de politieke agenda

Janny Wolters Welke omstandigheden en aanwijzingen (indicatoren) moeten nu het waarschuwingslampje doen branden ten teken dat een school kwaliteitsrisico's loopt? In opdracht van Q*Primair heeft een onderzoeksinstituut van de Universiteit Groningen, het GION, aan de hand van wetenschappelijk onderzoek een aantal 'harde indicatoren' en 'redelijk harde indicatoren' opgesteld, die tezamen een risicoprofiel opleveren. Bij het opstellen van een risicoprofiel van een school staan de harde indicatoren centraal. Scholen die op één van de drie harde indicatoren onvoldoende

Lotte de Goeij

scoren, zijn per definitie risicoscholen. Ten aanzien van de redelijk harde indicatoren kunnen scholen op een of meerdere punten als onvoldoende uit de bus komen zonder meteen tot de risicogroep te behoren. Alleen de harde indicatoren zijn daarvoor bepalend. Bij het opsporen van risicoscholen zal het echter vaak gaan om een opeenstapeling van verschillende ‘losse’ indicatoren. Volgens de onderzoekers is het dan ook aan te raden om scholen waar meer dan de helft van de genoemde ‘redelijk harde risicofactoren’ onder de maat zijn, nauwgezet te gaan volgen

Sinds kort publiceert de inspectie een lijst met zeer zwakke scholen op internet. Natuurlijk was

(monitoren). Dat biedt de mogelijkheid om tijdig zicht te krijgen op de mate van risico die een school daadwerkelijk loopt. deze informatie in feite al beschikbaar via de openbare inspectierapporten, maar nu is op de H ar d e i nd i c at o r e n De volgende omstandigheden behoren tot de harde indicatoren voor een risicoschool:

inspectiesite ook een aparte lijst met zeer zwakke scholen te vinden. “Het is natuurlijk niet leuk

1.

Het onder het verwachte niveau presteren van de scholen. Dit wordt als volgt geoperationaliseerd. De school scoort onvoldoende op de eindopbrengsten (resultaten van leerlingen) volgens de normen van de inspectie.

om op deze lijst te staan,” aldus een van de bovenschools managers van een zeer zwakke school. 2.

De school scoort onder het verwachte niveau op de prestatietoetsen rekenen, taal en lezen (zoals blijkt uit Cito-LVS gegevens van de school of een vergelijkbaar leerlingvolgsysteem).

Uit een belronde met de bij de Bond KBO aangesloten besturen van deze lijst blijkt dat zij er alles 3.

De kwaliteit van het onderwijsproces is onder de maat. Dit wordt als volgt geoperationaliseerd.

aan doen om de school er weer ‘bovenop’ te helpen. De besturen schuwen maatregelen als het

3a. De school scoort onvoldoende op drie of meer normindicatoren van het periodiek of jaarlijks kwaliteitsonder-

vervangen van de directie en het inzetten van stevige ondersteuning voor de scholen niet.

3b. De school scoort onvoldoende op z'n eigen kwaliteitszorginstrument(en). Daarbij dient vooral te worden gelet

zoek over het domein ‘Onderwijs en leren’ van de inspectie. op onvoldoendes bij aspecten als schoolklimaat, zorg en begeleiding. Ongeveer anderhalf procent van alle basis-

een bestuurlijk natraject terecht. Uiteindelijk

de inspectie een volledige verrassing. De wijze

van de voortgang in het proces, de inspan-

R e d e l i j k har d e i nd i c at o r e n

scholen krijgt van de inspectie een beoorde-

kan als ultieme maatregel van de minister het

waarop besturen werken aan verbetering is

ningen en de bereikte mijlpalen. Dit signaal is

Als redelijk harde indicatoren gelden de volgende omstandigheden:

ling ‘zeer zwak’. Een zeer zwakke school is een

stopzetten van de bekostiging aan de orde zijn.

meestal een combinatie van maatregelen zoals

door de Bond KBO opgepakt en neergelegd bij

1.

wisseling van een directie en het inzetten van

de inspectie. Als een school gedurende 2 jaar

school die onvoldoende onderwijsresultaten

Er is nog geen breed draagvlak voor kwaliteitszorg (team, ouders, etc.). Het verdient aanbeveling hierover een vraag op te nemen in het kwaliteitszorginstrument, bijv. door middel van een personeels- en/of ouderenquête.

(eindopbrengsten) realiseert en die daarnaast op

Ein door d e e l te r e c h t

een externe ondersteuner. Besturen nemen

voorkomt op de lijst zeer zwakke scholen, is het

cruciale onderdelen van het onderwijsleerproces

Uit de inventarisatie van de lijst zeer zwakke

het inspectieoordeel zeer serieus, zij stellen

niet meer dan billijk om tussentijds over het

onvoldoende kwaliteit laat zien. Nadat de in-

scholen blijkt dat het gaat om 14 rk-scholen,

verbeterplannen op, maken faciliteiten vrij voor

verbeterplan en de bereikte resultaten informa-

spectie het rapport van het Periodiek Kwaliteits-

waarvan 4 interconfessioneel, van de in totaal

ondersteuning, proberen transparant en helder

tie te verschaffen. Overigens ligt hier ook een

onderzoek (PKO) heeft vastgesteld, wordt het

76 scholen op de lijst. Dit is een percentage

naar hun ouders te communiceren en doen

verantwoordelijkheid bij de besturen en scholen

rapport op internet geplaatst en de school op de

van 18%. De lijst van zeer zwakke scholen is

hun uiterste best om de kwaliteit van de zeer

zelf om, via hun eigen communicatiekanalen,

lijst zeer zwakke scholen. De school komt vanaf

dynamisch, iedere maand gaan er scholen af en

zwakke school te verbeteren.

de belanghebbenden bij de school te infor-

dat moment in een traject van geïntensiveerd

komen er scholen bij. Bijna alle zeer zwakke rk-

toezicht. Het bevoegd gezag is verplicht om

scholen maken onderdeel uit van een middel-

Ir r ita tie e n o n r u s t

eerlijke communicatie naar de omgeving veel

betertraject voor korte en lange termijn, monitoren van leerlingen, op de hoogte zijn van opvattingen van de

binnen zes weken na vaststelling een bestuur-

groot tot groot bestuur. In de maand mei heeft

De besturen van scholen die al langer in het

onrust kan voorkomen.

ouders, verantwoording afleggen, etc.) Het verdient aanbeveling na te gaan of er sprake is van meer dan drie

lijke reactie te geven op het inspectierapport.

de Bond KBO contact gezocht met besturen

OKV-traject zitten zijn onaangenaam verrast

In deze reactie moet het bevoegd gezag een

van scholen die op deze lijst voorkomen. De

en geïrriteerd door de recente publicatie van de

M o e i l i j ke t i j d

verbeterplan opnemen.

bestuurders geven aan dat zij de analyse van

inspectie van de lijst zeer zwakke scholen op

Het is een kleine groep scholen die het pre-

Na twee jaar onderzoekt de inspectie de school

de inspectie delen. In de meeste gevallen zag

internet. Zij hebben het laatste jaar, en soms

dikaat zeer zwak krijgen, maar de impact op

in de vorm van een onderzoek naar de kwali-

men het aankomen en vindt men het eindoor-

zelfs de laatste 2 jaar, intensief met het team

de kinderen en ouders van deze scholen is

teitsverbetering (OKV) of de kwaliteit verbeterd

deel terecht. Een enkeling heeft een kritische

gewerkt aan kwaliteitsverbetering. Door het

heel groot. En ook voor de teamleden en het

is, een verlenging met een jaar is mogelijk.

opmerking over het belang dat de inspectie aan

publiceren van de lijst is de school geconfron-

management is het werken op een school die

Als in dit afsluitende onderzoek blijkt dat

bepaalde elementen hecht (bijv. documentatie).

teerd met onrust bij ouders en in sommige

als zeer zwak wordt beoordeeld, voor velen een

de kwaliteit voldoende verbeterd is, wordt

Op het merendeel van de scholen waren de

gevallen negatieve publicaties in de regionale

moeilijke tijd is. Op initiatief van de project-

is niet positief en er zijn geregeld conflicten. Maak een communicatieanalyse of peil de waardering van mede-

de school van de lijst zeer zwakke scholen

besturen op de hoogte dat het niet goed liep op

bladen. Men vindt dat dit onrecht doet aan de

groep Q*Primair is een landelijk platform zeer

werkers en MR-en met betrekking tot hun invloed.

verwijderd. Wanneer blijkt dat de school, ook

een school. Vaak waren ze al bezig met inter-

inspanningen die het team levert. Een van de

zwakke scholen geformeerd, waaraan de Bond

na uitvoering van het verbeterplan, onder de

venties en verbeterplannen op de betreffende

besturen is van mening dat de inspectie bij een

KBO samen met de andere organisaties voor

inspectienorm functioneert, komt de school in

school. In een enkel geval was het rapport van

dergelijke publicatie ook melding moet maken

bestuur en management en de schoolleidersor-

14

meren. Het blijkt dat een proactieve, open en

2.

De school is nauwelijks bezig met schoolontwikkeling gericht op schoolniveau (vooral professionaliseringsbeleid), op leerkrachtniveau en op de leerlingprestaties. Het verdient aanbeveling na te gaan of er gewerkt wordt met een schoolontwikkelingsplan, jaarplan, beleidsplan en verbeterplannen. Hierbij dient ook de rol van de schoolleider te worden geanalyseerd.

3.

De school vertoont onvoldoende kenmerken van het managementconcept van de lerende organisatie. Het gaat dan om weinig of geen ondersteunende collegiale cultuur terzake kwaliteitszorg, weinig of geen intervisie, weinig of geen persoonlijke ontwikkelingsplannen en scholingstrajecten, etc.

4.

De school heeft geen integraal kwaliteitszorgsysteem (systematische, regelmatige kwaliteitsbewaking, ver-

onvoldoendes op indicatoren op het domein kwaliteitszorg van het periodiek kwaliteitsonderzoek of jaarlijks onderzoek van de inspectie. 5.

De school gebruikt een kwaliteitszorginstrument dat (a) minder goed geschikt is voor kwaliteitszorg, (b) minder goed geschikt is voor het verbeteren van het didactisch handelen van leerkrachten en (c) relatief veel ruimte laat aan de school om op eigen wijze verkregen gegevens te gebruiken.

6.

Directie en team hebben eerder een adviserende dan een beslissende rol bij kwaliteitszorg. Hogere bestuurslagen nemen het voortouw bij kwaliteitszorg of de scholen laten kwaliteitszorg over aan hogere bestuurslagen.

7.

Interne schoolgeledingen hebben weinig invloed op bestuursbeslissingen. De relatie tussen bestuur en school

Het volledige onderzoeksrapport ‘Naar indicatoren voor een early warning system’ van het GION is opgenomen op www.qprimair.nl

15

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

scholen en bewezen succesvol zijn geweest.

op te stellen. Adviseurs van de Bond KBO

is om op landelijk niveau expertise te bundelen

Deze ondersteuners zijn snel en op afroep

kunnen helpen bij een gedegen analyse en

als het gaat om het ondersteunen van zeer

beschikbaar.

een effectief verbeterplan. Afhankelijk van de verbeteracties kunnen zijzelf ondersteu-

zwakke scholen bij het werken aan kwaliteits2. Als critical friend. Soms is het prettig om aan een ander van ‘buiten’ te vragen om

nen of doorverwijzen naar ondersteuners uit bijvoorbeeld de pool van ondersteuners.

De komende periode neemt de Bond KBO con-

mee te lezen en te denken over de analyse

tact op met leden die te maken krijgen met een

van de inspectie, het verbeterplan van het

zeer zwakke school. De Bond doet dit vanuit

bestuur en het implementeren en monitoren

en anderen. Hoe ga je om met je ouders en

betrokkenheid bij zijn leden en hun verant-

van de verbeteringen.

de omgeving als je geconfronteerd wordt met een school die beoordeeld wordt als zeer

woordelijkheid voor hun onderwijs. Ondersteuning is onder meer mogelijk op onderstaande

4. Transparant communiceren met ouders, pers

3. Analyse en advies. Een goede analyse is de

punten:

basis voor het succes van verbeteren. Een

1. Zoeken naar een gekwalificeerde onder-

zeer zwakke school heeft vaak te maken

zwak en gedurende twee jaar in het intensieve toezicht wordt geplaatst? 5. Juridische ondersteuning: als ontslag aan de

steuner voor de zeer zwakke school. In

met een complexe problematiek, dat speelt

samenwerking met het platform zeer zwakke

op verschillende niveaus en waarbij veel

scholen wordt een pool van gekwalificeerde

mensen betrokken zijn. Zes weken is een

ondersteuners opgezet die gespecialiseerd

kort tijdsbestek om een goede, doordachte

Meer informatie: Lotte de Goeij,

zijn in de ondersteuning van zeer zwakke

analyse en een daarop gericht verbeterplan

T 070 – 356 86 79, E [email protected] ■

orde is.

Eva Prins

ONDER-WIJS-HEID

ganisaties deelneemt. Het doel van het platform

verbetering.

foto Joost Grol

Leren door (bij)les te geven

V E R V O L G V A N PA G I N A 1 5

Leerlingen in de bovenbouw een extra uitdaging bieden en leerlingen in de onderbouw extra ondersteuning. Dat is het idee achter het tutor-project op het Dominicus College in Nijmegen. De tutors worden op hun taak voorbereid door middel van het keuzevak onderwijskunde.

HOE MAKEN WIJ HET ONDERWIJS MOOIER EN BETER? IDEEËN EN INZICHT UIT DE PRAKTIJK

Goed verzekerd?

De Bond KBO en Bond KBVO bieden een aantal pakketverzekeringen en aanvullende verzekeringen aan die specifiek zijn toegesneden op de risico's van scholen, hun bestuur en management en samenwerkingsverbanden. Vo o r d e l e n : • lage premies door collectiviteit; • risico’s worden afgedekt die doorgaans niet te verzekeren zijn; • gekwalificeerde medewerkers die u deskundig adviseren.

Huisvestingsplannen?

Het realiseren van een huisvestingsvoorziening is een langdurig proces. Voordat de verbouwing gereed is, de nieuwbouw wordt geopend, het bouwkundig onderhoud is uitgevoerd, moeten veel stappen worden gezet.

Een betrouwbare leerlingenprognose is essentieel bij het stichten of verplaatsen van een school en bij een scholenfusie of het aanvragen van huisvestingsvoorzieningen.

“Hé gaat dat zo”. Ineens valt het kwartje bij

De komst van onderwijskunde, een samenwer-

digheden helpt daarbij, zeggen ze. Daarnaast

Reinout Jansen (12), brugklasser (gymnasium)

king met het Instituut voor Leraar en School

geeft ook de vooruitgang die de tutees boeken,

op het Dominicus College in Nijmegen. Lot

in Nijmegen, was oorspronkelijk bedoeld als

een goed gevoel.

Gommers (18) uit 6 vwo heeft hem zojuist voor

‘werving´: om leerlingen enthousiast te maken

Toch was het keuzevak dit schooljaar niet po-

Engels het verschil uitgelegd tussen de voltooid

voor het vak van leraar. Dit effect was echter

pulair: slechts acht leerlingen kozen het. Vorig

tegenwoordige en de voltooid verleden tijd.

gering, bleek uit evaluatieonderzoek. Die

jaar waren het er ruim twintig. Die leerlingen

Gemiddeld eens per week komen ‘tutor’ Lot en

‘wervende doelstelling’ is dan ook min of meer

zijn daarom ook dit jaar gevraagd bijles te ge-

‘tutee’ Reinout een uurtje bij elkaar. Zij helpt

losgelaten. Nu staat ‘de extra uitdaging’ voor

ven (als betaald bijbaantje), want de vraag naar

hem vooral met Engels en Nederlands. “Ik heb

bovenbouwleerlingen en de ‘extra aandacht’

tutors wordt elk jaar groter.

er veel aan”, zegt Reinout. “Met Engels ben

voor onderbouwleerlingen centraal, vertelt

De dalende belangstelling voor onderwijskunde

ik van een onvoldoende naar een voldoende

Altena. En daarin is het project wel succesvol,

heeft volgens Altena vooral met het tijdstip

gegaan.” Lot straalt.

blijkt uit datzelfde onderzoek.

te maken. Daarnaast verliep de koppeling niet

O nd e r w i j s kund e

Z e l f v e r t r o uw e n

de begeleiding en de betrokkenheid vanuit de

“Voor zulke ervaringen doen we het”, zegt Peter

Het overgrote deel van de tutors en tutees toont

leraren te wensen over. Altena hoopt deze kri-

Altena, docent Nederlands en begeleider van

zich positief. Zinvol en leerzaam, vinden ze. De

tiekpunten volgend schooljaar te verbeteren.

de tutors. Tutoring is een onderdeel van het

tutors leren onder andere hoe je iemand kan

keuzevak onderwijskunde, dat sinds drie jaar

begeleiden en hoe je uitleg kan geven. ‘En daar

Goe i e oe f e n i n g

wordt aangeboden aan de bovenbouwleerlingen

ga je ook zelf beter door leren.’ De tutees zijn

Lot Gommers is uitsluitend positief over het vak

van havo en vwo. Het geven van bijles is het

vooral blij met de extra, persoonlijke aandacht.

en de tutoring. Ze koos in 5 vwo onderwijs-

praktijkdeel, ‘de stage’, van het vak dat tachtig

“Je neemt meer aan van een andere leerling”,

kunde ‘als goeie oefening’, omdat ze misschien

studiebelastingsuren oplevert.

zeggen ze. “Het is vertrouwder en je durft meer

het onderwijs in wil. Met name het geven van

Bij het keuzevak, ‘een oriëntatie op sociale

vragen te stellen dan in een volle klas.” Veel

bijles heeft haar enthousiasme vergroot, zegt

wetenschappen en het vak van leraar’, worden

tutees geven aan dat door de bijles hun cijfers

ze. “Ik heb gemerkt dat ik het heel leuk vind om

onder andere aspecten van ontwikkelings- en

omhoog zijn gegaan én hun zelfvertrouwen

dingen uit te leggen.” Na haar eindexamen gaat

leerpsychologie behandeld. Daarnaast is er

is toegenomen. Dat laatste geldt ook voor de

ze biologie studeren met als doel biologieleraar

aandacht voor presentatievaardigheden.

tutors. Met name de ‘cursus’ presentatievaar-

worden.

altijd even goed en liet volgens de tutors ook

Vraag het gratis informatiepakket Verzekeren aan! De minipakketpolissen 1 en 2 zijn populaire verzekeringscombinaties en bevatten een aansprakelijkheidsverzekering voor de scholen, een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering en een schoolongevallenverzekering voor respectievelijk € 2,32 en € 1,92 per leerling. Minipakketpolis 1 kan alleen door het primair onderwijs worden afgesloten.

Info: Annelies Thijsse, T 070 - 356 86 90 ❘ E [email protected]

16

De Bond KBO en Bond KBVO heeft specialisten op het vlak van huisvesting en planning en kan deze kennis ook gecombineerd aanbieden, bijvoorbeeld in de vorm van een strategische verkenning voor het totale scholenbestand. Deze advisering kan leiden tot een advies over de levensvatbaarheid van de scholen, de gewenste schaal, de kwaliteit van de huisvesting.

www.bondkbo.nl ❘ www.bondkbvo.nl

Info: Jan Schraven, T 070 - 356 87 05 ❘ E [email protected]

■

17

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Corbis

THEMA

DE ONDERWIJSARBEIDSMARKT IN BEELD

Verwacht u problemen bij de invulling van vacatures?

uit het primair onderwijs zullen er vacatures ontstaan die niet in alle gevallen makkelijk te vervullen zullen zijn. Om deze oplopende spanning op de arbeidsmarkt te temperen worden extra inspanningen gepleegd om instroom van nieuwe schoolleiders te verhogen en voortijdige uitstroom te beperken. Er zijn verschillende groepen nieuwe directeuren. Enerzijds de doorstromers vanuit andere onderwijsfuncties, anderzijds de instromers vanuit een andere sec-

=Ingelotte Koster

tor, de zogenaamde zij-instromende directeuren zonder onderwijsbevoegdheid. Me e rj are n pe rson e e l spl an n i n g

In het primair onderwijs wordt de komende jaren een evenwicht verwacht tussen vraag en

De onderwijsarbeidsmarkt is aan continue verandering onderhevig. Om hier goed voorbereid

aanbod van leraren, met uitzondering van de zogenaamde risicoregio’s. De invulling van

op te zijn is het van belang de personeelsbehoefte op de korte en lange termijn in beeld te

directievacatures wordt door schoolbesturen in met name het po problematischer ervaren. In het

hebben. Uit de monitor Integraal Personeelsbeleid in het po en vo (2005) blijkt dat veel

voortgezet onderwijs (vo) spelen lerarentekorten wel een rol. Hier zullen de tekorten de komende

schoolbesturen een formatieplan hebben met een beperkte tijdshorizon, dus het huidige of

jaren toenemen door de uitstroom van ouder personeel en de groei van het aantal leerlingen.

het komende jaar. Slechts 11% van de directeuren in het po geeft aan voor een langere De Bond KBO heeft onderzocht welke orga-

verwachten een terugloop in leerlingenaan-

periode een formatieplan te hebben opgesteld.

nisaties zich in Nederland bezig houden met

tallen. Het vertrek van (pré-) gepensioneerde

In het vo is dit 28%. De formatie wordt vooral

arbeidsmarktbeleid in het primair onderwijs.

leraren komt hen veelal goed uit. Schoolbestu-

gebaseerd op verwachte leerlingaantallen. In

Hierbij hebben we vooral gekeken naar de regi-

ren geven tevens aan dat veel pabo-studenten,

onale platforms, die worden gefaciliteerd door

afkomstig uit de regio van de school, blijven

het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (zie

‘hangen’ in de regio. Met andere woorden in

ingespeeld door jonge leerkrachten boven de

www.onderwijsarbeidsmarkt.nl). In aansluiting

de gebieden buiten de randstad verwacht men

hierop wilden wij weten hoe onze leden in deze

geen tekort, omdat de aantrekkingskracht van

ontwikkeling staan en in het bijzonder of er

vooral het vo spelen ook andere zaken een rol zoals leeftijdsopbouw en uitstroom. Ook betrekt een meerderheid van de vo-scholen de onder-

formatie te benoemen.

Stimuleringsregeling beginnende directeuren in het primair onderwijs 2006-2008

de regio voor de plaatselijk afgestudeerden zeer

Ve r w a c h t te k o r t a a n ma nag e r s

Eén van de maatregelen van de rijksoverheid is het creëren van de mogelijkheid dat schoolleiders in het primair

Om een zo goed mogelijk meerjaren personeels-

behoefte is aan ondersteuning vanuit de Bond

groot is. De scholen hebben gek genoeg ook

Een van de belangrijkste uitkomsten van de

onderwijs zonder onderwijsbevoegdheid aan de slag kunnen, mits ze vrijgesteld zijn van onderwijstaken. Ervaren

planning te kunnen maken verdiend het de

KBO. Om dit te onderzoeken hebben wij een

geen probleem om invallers te vinden. Liever

gesprekken is dat de geïnterviewde schoolbe-

managers van buiten het onderwijs wordt op deze manier een kans geboden om in de sector te kunnen gaan wer-

aanbeveling zoveel mogelijk gegevens in kaart

zestal kleinere schoolbesturen (4-6 scholen) in

invallen in Limburg, dan een vaste groep in

sturen, in zowel stedelijke als niet-stedelijke

ken. Dit is mogelijk op grond van de Wet beroepen in het onderwijs (Wet BIO), die met ingang van 1 augustus 2006

te brengen. Hiertoe kunnen in aanvulling op de

niet-stedelijke regio’s, die niet zijn aangesloten

Amsterdam, zo lijkt het.

regio’s, problemen ervaren met de invulling

in werking treedt. De stimuleringsregeling voor beginnende directeuren biedt het bevoegd gezag een éénmalige

gebruikelijke leerlingprognoses interne perso-

van directievacatures. Dit wordt onderstreept

subsidie per beginnend directeur als tegemoetkoming in de kosten van coaching en begeleiding van beginnende

neelsgegevens in kaart gebracht worden, zoals

Ter verificatie hebben wij tevens drie interviews

door de aandachtsgroepenmonitor 2005 (re-

directeuren. Meer informatie over de regeling is te vinden op www.cfi.nl.

een overzicht van het ziekteverzuim, langdurig

P r o e f op de s om i n het po

gehouden met schoolbesturen in meer stedelijke

sultaten van een onderzoek naar de inzet van

Uit de interviews – die in de tweede helft van

regio’s. Hier blijkt inderdaad dat er wel lera-

personeel in het onderwijs), uitgevoerd door ITS

2005 hebben plaatsgevonden - blijkt dat de

rentekorten worden verwacht. Er wordt hier op

in opdracht van OCW. Hier valt te lezen dat in

bij een regionaal platform geïnterviewd.

wijsdoelen in het formatieplan.

verlof, leeftijdsopbouw, verwachte uitstroom van personeel, (interne) mobiliteitswensen of het po een kwart van de besturen een probleem

voor 2003 tot en met 2011 van ECORYS-NEI

competenties die al aanwezig zijn en die nog

geïnterviewde schoolbesturen niet zijn aange-

ziet ontstaan bij het invullen van manage-

(onderzoeksbureau voor Arbeid en Sociaal

ontbreken.

sloten, omdat men niet veel verwacht van de

mentvacatures. In het vo is dit tien procent.

Beleid, Rotterdam, mei 2003) ondersteunen de

De problemen worden vooral verwacht voor

verwachte toename van tekorten aan directeu-

Meer informatie

schoolleiders/directeuren, in mindere mate voor

ren in het primair onderwijs. Hoewel gedurende

Voor vragen of ondersteuningsbehoefte op het

middenmanagers en vrijwel niet voor boven-

het schooljaar 2004-2005 het aantal open-

gebied van de onderwijsarbeidsmarkt en/of meer-

schools managers.

staande vacatures is gedaald, blijft het tekort

jaren personeelsplanning, neemt u dan contact

aan directeuren in het primair onderwijs een

op met: Ingelotte Koster, E [email protected], T 070 – 356 86 96.

regionale platforms voor arbeidsmarktbeleid of

Het verwachte tekort in cijfers

niet op de hoogte is van het bestaan. Daarbij speelt mee dat de zes geïnterviewde schoolbe-

Verwacht tekort aan managers

po

vo

sturen niet verwachten dat zij een groot pro-

Voor bovenschools directeuren

2,4%

0,6%

bleem zullen krijgen om voldoende leraren te

Voor schoolleiders/directeuren

22,1%

8,1%

verwerven en te behouden in de toekomst. Veel

Voor middenmanagement

5,9%

4,4%

De arbeidsmarktprognoses leraren en mana-

punt van aandacht. Als gevolg van de vergrij-

schoolbesturen in de regio’s buiten de randstad

Geen tekorten verwacht

74,6%

89,4%

gers in het primair en voortgezet onderwijs

zing en de grote uitstroom onder schoolleiders

18

■

19

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Peter Hilz/HH

Tr a i n i n g ‘ R i t u e e l ( b e ) l e v e n ’

daar zelf in? Hoe gaat zij of hij om met opvat-

dat is iets wat niet kan volgens mij.”

tingen van kinderen en ouders die verschillen

Duidelijk is gebleken dat iedere school, leer-

van de eigen opvattingen over de dood? Wat

kracht en ouder zijn eigen ideeën heeft over

den aan de manier waarop leerkrachten met moeilijke rituele

kan de leerkracht feitelijk doen bij het bege-

wat de taak van een katholieke school is bij

situaties omgaan. In vier bijeenkomsten zal aan drie thema’s

leiden van kinderen in dergelijke situaties? En

vieringen en andere riten. Men is zelfs van

gewerkt gaan worden, namelijk: overlijden, dagopeningen en

wat te doen als bijvoorbeeld de ouder van een

mening dat de identiteit van de school eigenlijk

feesten. De training is bedoeld voor teams van leerkrachten die

islamitisch kind sterft?

openbaar zou moeten zijn, vaak gedacht vanuit

In de training ‘Ritueel (be)leven’ zal aandacht besteed wor-

een aanpassen aan de veranderde leerlingen-

IDENTITEIT

geïnteresseerd zijn in een verbreding van hun eigen visies en handelwijzen in dit type situaties. De training start in decem-

Ook bij vieringen en feesten kunnen zich pro-

samenstelling en het team leerkrachten. De

ber 2006.

blemen voordoen:

individuele leerkracht bevindt zich vaak in een

Er wordt van oudsher op scholen heel wat

spagaat: hoe de eigen visie, die van de ouders

De training heeft het karakter van een leergemeenschap.

afgevierd: sinterklaas, kerst, carnaval. Maar wat

en die van de school bij elkaar te brengen?

Leerkrachten kunnen leren van elkaars ervaringen. Met elkaar

doe je als leerkracht als een feest een probleem

Eenvoudig is dit niet, te meer daar men vaak

worden zogenaamde ‘good practices’ uitgewisseld en wordt

wordt omdat ouders niet willen dat hun kind

zelf ook niet precies weet hoe ze er zelf in

onderzocht hoe omgegaan wordt met de thema’s vanuit ver-

meespeelt in het kerstspel, hetzij omdat ze niet

staan. Belangrijker nog: de leerkracht zou

schillende perspectieven. Er zal een website worden geopend

christelijk zijn, of omdat er behoefte is aan

eigenlijk dusdanig toegerust moeten zijn dat

voor leraren en begeleiders die deelnemen aan het project om

andere feesten zoals het suikerfeest en sommige

hij of zij weet hoe te handelen bij onverwachte

de uitwisseling van ‘good practices’ nog verder te verbreden.

niet islamitische ouders het daar niet mee eens

gebeurtenissen.

■

zijn? Ook valt op dat Pasen de hedendaagse De training is opgezet door het Instituut voor Katholiek

leerkracht in een groter verlegenheid brengt

Wilt u meer weten over de training ‘ritueel

Onderwijs (IKO) dat projecten ontwikkelt voor het primair

dan ooit te voren: “Ik kan niet vertellen aan een

(be)leven’ of graag deelnemen? U kunt contact

onderwijs. De vier bijeenkomsten duren anderhalf uur per keer.

klas: die man is echt uit dat graf opgestaan en

opnemen met het IKO, Kim de Wildt,

Een map met materialen wordt bijgeleverd bij de training. De

die is weer rond gaan huppelen, ja dat kan niet,

T 024 – 3611148, E [email protected]

bijeenkomsten zullen begeleid worden door een identiteitsbegeleider.

Uw school in beeld!

Ritueel (be)leven! Problemen van leerkrachten in een interreligieuze context

de huidige situatie ten opzichte van die van decennia geleden snel en drastisch is veranderd, want er is geen homogene katholieke identiteit meer en de vanzelfsprekendheid van het

Waar staat uw school op het gebied van kwaliteit en identiteit?

spreken over ‘ons’ en ‘wij’ is weggevallen. Wie worden er eigenlijk bedoeld als leerkrachten

Kim de Wildt

over ‘wij’ spreken? Er is dan ook regelmatig sprake van een spanning tussen de (al dan niet) religieuze identiteit van de leerkracht, de ouders

Sinds enkele decennia zijn de gevolgen van secularisatie en de verscheidenheid aan culturen en geloven in onze samenleving overal zichtbaar. Hoe dit zichtbaar wordt in de school en de uitdagingen waarvoor leerkrachten ten gevolge hiervan komen te staan is onderwerp van dit artikel.

Anderzijds is men bang dat dat al snel dicht in

en die van de school. Bij riten komen de proble-

de buurt komt van het inleiden in die religie:

men het meest pregnant naar voren.

men ervaart bij zichzelf en bij de ouders van de leerlingen vaak een grens aan deelname en is

Ik maak dat concreet aan de hand van de

van mening dat de religieuze identiteit van de

omgang met de dood:

school niet maatgevend kan zijn als je ervoor

Iedere leerkracht heeft wel eens te maken met

In 2004 heeft het IKO (Instituut voor Katholiek

het suikerfeest. Het doel van dit onderzoek was

kiest de school open te stellen voor kinderen

verdriet en vragen van kinderen bij het sterven

Onderwijs) onderzoek gedaan naar de wijze

erachter te komen of en zo ja, welke problemen

van andere geloven. “Je moet dat niet opleg-

van een familielid of huisdier. Er zijn vele be-

waarop leerkrachten gestalte geven aan rituele

leerkrachten ervaren als zij aan rituele vorming

gen, dat zit in mensen, denk ik. Je moet wel

trokkenen: familie, kinderen, het team en ieder

vorming op katholieke basisscholen. Er zijn in

doen.

sfeer scheppen, gelegenheid bieden aan kinde-

reageert op een heel eigen wijze. Er is niet één

ren om ermee in aanraking te komen, om het

goede manier van reageren, maar vele wijzen

dat jaar een tiental leerkrachten geïnterviewd die werkzaam zijn op katholieke basisscho-

Erva rin g e n

te proeven, maar het is een andere zaak om het

waarop mensen met ervaringen van verlies

len. Met ‘rituele vorming’ bedoel ik een heel

Uit het onderzoek blijkt om te beginnen dat

ook te laten eten. Dat moeten ze zelf beslissen.”

omgaan. De dood roept ook vragen op bij kin-

scala aan praktijken die zowel religieus als

leerkrachten ervaren dat zij meer willen dan

niet-religieus kunnen zijn: van kerstmis tot

enkel vertellen over religies. Velen willen hun

G e e n h o mo g e n e c u ltu u r

en “waar is ‘ie nou dan?” Ook hier geldt dat er

dagopeningen, van omgang met de dood tot

leerlingen ook iets laten ervaren of beleven.

Een andere uitkomst van het onderzoek is dat

vele antwoorden zijn. Hoe staat de leerkracht

20

De Bond KBO en de Bond KBVO hebben een evaluatie-instrument dat de huidige en wenselijke situatie rond kwaliteit en identiteit binnen uw school of organisatie in beeld brengt. Het evaluatie-instrument kan op alle niveaus worden toegepast: bestuur, schoolleiding en leraren (afzonderlijk en/of in gezamenlijkheid). Het evaluatie-instrument is een goed uitgangspunt om de discussie over kwaliteit en identiteit te voeren tijdens bijvoorbeeld een studiedag. Adviseurs van de bonden helpen u graag bij de opzet. Zij kunnen u ook adviseren bij de stappen die u kunt zetten om van de bestaande situatie naar de gewenste situatie te komen.

deren: “wat gebeurt er als iemand dood gaat?”

Info: Petra Kalee, T 070 - 356 87 09 ❘ E [email protected] 21

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Corbis

THEMA

Op weg naar waardegeoriënteerd leiderschap

Vijf kenmerken van waardegeoriënteerd leiderschap in benedictijns perspectief 1. De leider biedt anderen een oriëntatie

leiders die denken dat ze pas goed functioneren als iedereen bang voor hen

Met zijn Regel biedt Benedictus monniken een oriëntatie. De Regel geeft

is. In een sfeer van angst borrelen geen nieuwe ideeën op en kunnen mensen

handreikingen om geconcentreerd te blijven op het doel om een leven te

niet creatief en effectief werken. Angst verbindt niet en drijft mensen uit

leiden dat gericht is op God. Het getijdengebed, dat meerdere keren per dag

elkaar. Liefde daarentegen verbindt en bevordert plezier en werklust, aldus

plaatsvindt, biedt voor monniken de mogelijkheid zich iedere keer weer te

Anselm Grün.

oriënteren op hun doel en er zich niet van te laten afleiden. Zoals de abt de visie van de kloostergemeenschap bewaakt en monniken daaraan blijft her-

Ton Roumen

Onderwijsopvattingen zijn aan verandering onderhevig. Er zijn verschuivingen

inneren, zo kan de hedendaagse schoolleider eveneens de visie van de school

4. De leider geeft ruimte en is dienstbaar

voor ogen houden, erop geconcentreerd blijven, deze met leraren delen en

Weliswaar probeert de leider mensen in beweging te zetten door ze goede

er bij gelegenheid op reflecteren. De visie vormt immers een belangrijke

aandacht te geven, maar hij is ook begrensd door het inzicht dat de mede-

context die in een gezamenlijkheid gedragen dient te worden en perspectief

werker toch vooral zichzelf in beweging moet zetten, min of meer onafhan-

geeft aan de school en vervolgens motiverend werkt om onderwijs te geven

kelijk van de motiverende kracht van de leider. Essentieel voor een leider is

en te organiseren.

dat hij zijn medewerkers beschouwt als volwaardige mensen die zelf in staat zijn hun werk te doen. Benedictus spreekt hier over het leiden van zielen.

waarbij de aandacht wordt verlegd van onderwijzen naar leren, van consumerend

Dit wil zeggen dat de leider gericht is op het humanum en eerbied heeft leren naar activerend leren, van de instruerende naar de coachende docent en van aanbodgestuurd onderwijs naar authentiek leren. De verandering van de visie op leren staat niet op zichzelf. Ook de manier waarop schoolorganisaties functioneren verandert. De factory school ontwikkelt zich tot een lerende organisatie en

2. De leider zet mensen in beweging

voor mensen. De uitwerking hiervan is dat medewerkers de ruimte dienen te

Wil de visie gestalte krijgen, dan is het nodig dat mensen meehelpen deze

krijgen om op hun eigen manier taken te verrichten die binnen de gedeelde

visie te realiseren. De leider dient daarvoor mensen in beweging te brengen

visie en afgesproken taken passen. De leider hoeft alleen maar een aanvul-

zodat ze hun werk leuk vinden. Daar hoort bij dat hij hen ook aanmoedigt

ling te zijn op wat de ander is of doet. Dat betekent dat hij dienstbaar is en

om risico’s te nemen waarbij eventueel ook fouten gemaakt kunnen worden.

niet zijn macht toont. Tegenover het darwinistische principe dat de sterkste

Leiden wordt dan: mensen verleiden tot groei en rijping te komen. Leiding

ook de beste is, staat het inzicht dat degene die bereid is tot dienen uitein-

geven is mensen vleugels geven en hen aanzetten tot creativiteit. Leiding

delijk de beste leidinggevende zal zijn en op de lange termijn voor de beste

geven is volgens Anselm Grün de kunst om de sleutel te vinden die de schat-

resultaten zal zorgen.

kist van medewerkers opent en hen het gevoel geeft dat zij veel kwaliteiten

top-down-sturing maakt plaats voor zelfsturing.

hebben. Als leiders hun medewerkers stimuleren en hun de kans geven hun werk met plezier te doen, dan zal de school daar vroeg of laat de vruchten

5. De leider volgt de weg van zelfreflectie

De gewijzigde onderwijsopvattingen hebben tot

elkaar immers niet uit, maar zijn twee kanten

positieve invloed heeft op de onderwijskwaliteit,

van plukken en zal het de onderlinge verhoudingen en de kwaliteit van

In de eerste eeuwen na Christus zochten de woestijnmonniken de eenzaam-

gevolg dat ook de rol van de schoolleider ver-

van één medaille, aldus Lenette Schuijt. De

de relaties tussen mensen en de sfeer op school.

onderwijs ten goede komen.

heid op. In die eenzaamheid konden ze God ontmoeten. Deze spirituele weg

andert. Had de manager vroeger vooral de rol

overgang naar een ander type schoolleider is te

om processen in de school te beheren en te stu-

begrijpen vanuit de recente aandacht voor de

Ou d e w a a r d e n a ls in s p ir at i e b r o n

ren, tegenwoordig wordt in toenemende mate

waardegerichte dimensie van het onderwijs.

Het denken in termen van waardegericht

3. De leider geeft aandacht op maat

Hij leert zijn schaduwkanten onder ogen te zien en deze bij te stellen. De

verwacht dat hij of zij zich ontwikkelt tot een

Als de school de overgang wil maken van een

schoolleiderschap mag dan nieuw lijken, de

Mensen in beweging zetten is mogelijk door hen de juiste aandacht te

monnik laat zien dat zelfkennis en het bereiken van een zekere evenwichtig-

bezielende leider met een visie die bovendien in

bureaucratische naar een bezielende organi-

waarden waarop het handelen gebaseerd is, zijn

geven. De leider geeft op gedifferentieerde wijze aandacht. Ook dat kunnen

heid van belang zijn. De weg van zelfkennis is een weg van rijping waarin de

staat is om anderen te inspireren. De schoollei-

satie zal zij zich minder laten bepalen door

eeuwenoud. De grote hoeveelheid literatuur

we leren van Benedictus. Hij spreekt over de eigenschappen van de abt en

kenmerken van het ego onder ogen worden gezien en gerelativeerd. De op

der moet daarmee niet alleen leiding geven aan

procedures, papieren en protocollen. Zij kan

over management en leiderschap suggereert

stelt dat deze zonder aanzien des persoons dient te handelen en liefst voor

macht beluste leider die over de ruggen van mensen zijn theoretisch con-

een zich vernieuwende schoolcultuur maar hij

de ambtelijke cultuur relativeren en de vraag

dat het denken over de professionaliteit van

iedereen evenveel liefde bevat. Daarbij houdt hij rekening met wat ieder-

cept wil doorzetten, toont namelijk geen echt leiderschap, maar gebruikt het

is zelf ook onderwerp van die vernieuwing. De

stellen welke waarden belangrijk zijn. In

leiderschap iets van de laatste decennia is.

een toekomt. Aandacht op maat dus. Al naar gelang de situatie spreekt hij

personeel alleen maar om zichzelf te bewijzen. Met zo’n egocentrische vorm

hedendaagse schoolleider staat daarmee voor

toenemende mate vinden scholen waarden als

dreigende of vriendelijke taal en toont hij zich streng als een meester dan

van management dien je geen mensen maar alleen je eigen imago. De weg

de opdracht nieuwe inhoud te geven aan zijn

authenticiteit, creativiteit, individualiteit en

Niets is minder waar. Het denken over waar-

wel zachtaardig als een vader. De één moet liefdevol worden bejegend, de

van zelfreflectie en zelfkennis maakt het mogelijk de waarden van het ego

of haar rol.

gemeenschap belangrijk en willen daar binnen

degericht leiderschap is eeuwenoud en vormt

ander streng. Weer een ander moet vermanend worden toegesproken, nog

– zoals bijvoorbeeld handelen vanuit jaloezie, persoonlijke gekwetstheid of

veronderstelt echter dat men eerst zichzelf leert kennen. Door zelfreflectie en contemplatie leert de monnik zijn verlangens en emoties doorgronden.

de schoolorganisatie aandacht aan besteden.

zelfs een intrinsiek onderdeel van de christelijke

weer een ander moet vooral worden gesteund. Het is een extra kwaliteit om

vooroordelen - bij te stellen in de richting van waarden als dienstbaarheid,

Wa a r d egeori ënteerd sch oolleidersch a p

Scholen die de overgang willen maken naar de

traditie. Daarmee bestaat voor confessionele

aandacht te geven vanuit een liefdevolle houding. Dit in tegenstelling met

innerlijke rust en authenticiteit.

De rol van de ambtelijke en zakelijke manager

school als waardegerichte onderwijsorganisatie

scholen de mogelijkheid niet alleen het school-

die in een bureaucratische schoolorganisatie

kunnen nagaan welke waarden belangrijk zijn

leiderschap in kwalitatieve zin verder te ont-

opereert, ontwikkelt zich tot een nieuw type lei-

om hun bezieling tot uitdrukking te brengen. In

wikkelen, maar dit bovendien te interpreteren

der die zich op een visie baseert en anderen wil

die school kunnen schoolleiders reflecteren op

en te legitimeren vanuit de christelijke traditie.

inspireren. Overigens staan deze twee typolo-

de vraag welke waarden belangrijk zijn en hoe

gieën niet haaks op elkaar, maar impliceren ze

zij op basis van deze waarden mensen binnen

Over de relatie van het christendom en waar-

elkaar wederzijds. ‘Ziel’ en ‘zakelijkheid’ sluiten

de school zodanig kunnen leiden dat dit een

degericht leiderschap valt veel te zeggen. In het

22

kader van deze bijdrage beperk ik me en sluit ik

Benedictus (480 – 547) is de grondlegger van

draad voor het leven van monniken en is een

aan bij de recente discussie over de gedachten

de orde der benedictijnen en heeft het monas-

programmatische uitwerking met aanwijzingen

van Benedictus over leiderschap zoals die bij-

tieke leven in de Middeleeuwen een nieuwe

voor een waarachtig christelijk leven. Daarnaast

voorbeeld worden vertaald door Anselm Grün.

impuls gegeven. Zijn Regel vormt een lei-

bevat het aanwijzingen voor de organisatie en

23

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

DE NIEUWE WET ONDERBOUW OP 23 MEI GOEDGEKEURD DOOR DE EERSTE KAMER

leiding van de kloostergemeenschap. Deze oude

De seminars gaan over de nieuwe rol van de

Informatie en opgave: Ton Roumen,

inzichten bieden interessante uitgangspunten

schoolleider als waardegeoriënteerd leider:

T 070 – 356 87 06, M 06 307 101 36,

voor het hedendaags verstaan van leiderschap.

•

Op de volgende pagina worden vijf kenmerken

We onderzoeken centrale waarden in uw

benedictijns perspectief parafraserend aange-

E [email protected] ■

handelen als schoolleider.

van waardegeoriënteerd leiderschap in

Bronnen:

We verkennen de visie van de school in rela-

Ontleend aan o.a.: Gerritjan van Luin, www.isisq5.nl.

duid.

tie tot uw persoonlijke visie en u verheldert

M. van den Brink, Spirituele ontwikkeling van

S e m inars Waardegeoriën t eerd en

belangrijke obstakels

mens en organisatie in zeven fasen. Deventer:

b e z ie lend l ei ders c hap

die de realisering van die visie bedreigen.

Ankh-Hermes, 2002.

•

Dit najaar organiseren de Bond KBO en de Bond KBVO twee seminars ‘Waardegeoriënteerd

J. Wessel Ganzevoort, Spiritualiteit in leiderschap. •

en bezielend leiderschap’. De seminars duren

We onderzoeken wat goed onderwijs is en

Nijmegen: Titus Brandsma Instituut / Uitgeverij

hoe daaraan leiding kan worden gegeven.

Valkhof Pers, 2003.

elk drie dagdelen (met overnachting) en hebben deels een bezinnend karakter.

Zie bijvoorbeeld: Anselm Grün, Bezielend leiding•

Eén seminar is bedoeld voor schoolleiders

We verkennen wat bezielend leiderschap is in

geven. Baarn/Tielt: Ten Have/Lannoo, 2002.

een biografisch perspectief.

Ton Roumen, Wie kust mij wakker? Deventer:

primair onderwijs en één voor schoolleiders voortgezet onderwijs. De seminar voor het voortgezet onderwijs is een herhaling van een

Ankh-Hermes, 2003 (pp 161 – 164) en •

We verkennen elementen van leiderschap

De spirituele weg van verandering. Zoetermeer:

vanuit benedictijns perspectief.

Meinema, 2006.

eerdere bijeenkomst en is de voortzetting van

ACHTERGROND

V E R V O L G V A N PA G I N A 2 3

Werken in teams en een bredere bevoegdheid voor leraren Freek Pardoel

Leraren mogen andere vakken gaan geven dan die waarvoor zij bevoegd zijn. Wettelijk wordt

is een amendement aangenomen waarin bepaald is dat het bestuur, indien het leraren die

nu vastgelegd dat leraren bekwaam verklaard kunnen worden door het bestuur voor vakken

geen deel uitmaken van een team, willen aanstellen hierover de mening van het team moet

waarvoor zij niet bevoegd zijn. Daarbij gelden geen wettelijke voorschriften voor bijscholing.

meewegen. Als er deficiënties zijn vastgesteld, moet deze achterstand verplicht door scholing ingelopen worden. Dat wordt vastgelegd in het

Lenette Schuijt, De kracht van bezieling. In Wat

Hier zien wij een positief signaal. Het is in de

docenten wordt gegeven. Het is het bevoegd

dossier van de betreffende docent.

een eerder programma (dat mede is geïnitieerd

Nadere bekendmaking van datum en plaats

bezielt mij en mijn organisatie? Amsterdam:

eerste plaats de docent zelf die als eerst ver-

gezag die docenten bekwaam verklaart voor

door de KVSC).

volgen.

HaGé-uitgeverij, 2001.

antwoordelijke voor het primaire proces waakt

andere vakken dan waarvoor zij bevoegd zijn.

Het is een uitdaging aan het onderwijs om te

over de eigen professie en aangeeft in een

In de praktijk zal de bekwaam verklaarde do-

voorkomen dat lerarentekorten niet ten koste

gesprek met de eigen werkgever wat nodig is

cent programmaonderdelen verzorgen van vak-

gaan van de inzet van bekwame leraren. Tevens

om het vak of een programmadeel van het vak

ken die gerelateerd zijn aan het eigen vak. Zo

moet voor het schoolbestuur een punt van aan-

waarvoor betrokkene bekwaam is verklaard,

kan de docent aardrijkskunde gevraagd worden

dacht zijn hoe de kwaliteit van het vak bewaakt

uit te kunnen oefenen. Als een school ervoor

ook onderdelen van geschiedenis, economie of

wordt door de verantwoordelijke bevoegde

kiest om met vakoverstijgende programma-

maatschappijleer te verzorgen. De leraar Engels

docent. Nadrukkelijk zou de bevoegde docent

onderdelen te gaan werken kan er in de eerste

kan aspecten van andere talen uitvoeren. Indien

collega’s die bekwaam zijn verklaard kunnen

twee leerjaren worden gewerkt met teams van

de leraar Engels gevraagd wordt een volledig

stimuleren om hen ook voor het toegevoegde

leraren. Een team moet echter wel beschikken

vak Frans of Duits te geven, is het altijd aan te

vak enthousiast te maken.

over alle bekwaamheden voor alle vakken.

bevelen dat er overeenstemming bestaat tussen

Dat betekent dat er altijd één docent minimaal

de school en docent hoe voldaan gaat worden

R e ke n v aardi gh e i d i n de on de rbou w

bevoegd is voor vakken die door meerdere

aan de vakbekwaamheid. In de Tweede Kamer

Uit het debat over de vereenvoudiging tweede

Openstaande vacature?

Het vervullen van een vacature is soms ronduit moeilijk te verwezenlijken. Wilt u een vacature voor bestuur, management of staf onder de aandacht brengen van uw collega’s in het katholiek onderwijs? De Bond KBO en de Bond KBVO vertegenwoordigen een groot netwerk (meer dan 400 besturen en 2600 scholen). Voor een aantrekkelijk tarief helpen wij u op weg.

RvT, CvB? Verandert uw organisatiestructuur?

Vast wel. Het onderwijs is immers constant in beweging. U denkt bijvoorbeeld na over het invoeren van een College van Bestuur. Dan zal ook de ‘papieren werkelijkheid’ – het directiestatuut, het bestuursreglement – aangepast moeten worden.

fase bleek dat het verplicht stellen van wiskunde voor alle profielen van de havo het gemis aan rekenvaardigheid bij pabo-studenten niet oplost. Elementaire rekenvaardigheden dienen

Het is van belang dat de schriftelijke weergave van uw organisatie klopt. Als het bestuur een bestuur op afstand is, moet dat ook blijken uit de stukken. De verdeling van bevoegdheden in de organisatie moet praktisch zijn; een algemeen directeur of een college van bestuur moet in staat worden gesteld zijn verantwoordelijkheden waar te maken.

aangeleerd te worden in de onderbouw, tot en met het derde leerjaar voor havo en vwo. Wiskunde in de onderbouw wordt daarom voortaan rekenen en wiskunde genoemd. Ou de rs Scholen moeten de ouders in de schoolgids

Wij wijzen u graag op de mogelijkheden om vacatures via ons kenbaar te maken. Dit kan via onze E-Nieuwsbrief, website of in ons magazine Schoolbestuur. Uw vacature kan dus ook op deze plek komen te staan!

De Bond KBO en de Bond KBVO hebben specialisten met ervaring op het gebied van het inrichten van een onderwijsorganisatie. Zij kunnen samen met u nieuwe managementstatuten of bestuursreglementen ontwikkelen.

specifiek informeren over de inrichting van het onderbouwprogramma en over de eventuele beschikbaarheid van vakoverstijgende programmaonderdelen en de inzet van het personeel daarbij. Meer informatie:

Info: Natalie Geerts, T 070 - 356 87 11 ❘ E [email protected]

Info: Marcel Dekker, T 070 - 356 87 37 ❘ E [email protected]

Freek Pardoel, T 070 – 356 86 87, E [email protected] foto Corbis

24

25

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Pim Ras/HH

PRAKTIJK

Zie IPB als een kans, beleid naar behoefte

D e w e r kw i j z e va n h e t b e l e i d ziet er als volgt uit:

1. het ontwikkelen van een beleidsstuk in een werkgroep of commissie; 2. het leveren van commentaar hierop door

Mees Harms en Ingelotte Koster

directies en GMR; 3. uitproberen van het beleid in de praktijk (pilotfase);

Tussen minister en werkgeversorganisaties zijn afspraken gemaakt over de invoering van 4. uitvoeren van een gebruikersenquête onder de gebruikers;

integraal personeelsbeleid (IPB). Invoering van IPB blijkt niet altijd even eenvoudig.

5. opstellen definitief voorstel door de

De stichting Katholiek Onderwijs Enschede (SKOE) heeft in 2003 de IPB-innovatie-prijs

werkgroep/commissie; gewonnen en in 2004 de IPB-BIO-award, twee prestigieuze IPB-onderwijsprijzen. Tijd voor 6. vaststellen beleidsstuk in alle gremia. een gesprek met algemeen directeur Rob van der Vegt over aanpak en ontwikkeling van integraal personeelsbeleid (IPB) en het creëren van integraliteit.

Ho r iz ontal e en verti ca le in t egra t ie

door steeds de relatie tussen het op te lossen

anderen te kopiëren, is men met een interne in-

ste successen. Het was op een gegeven ogenblik

speelt de GMR een belangrijke rol. Medezeg-

rijk voor directies maar ook voor teams en ook

Als definitie van IPB wordt veelal gehanteerd

probleem en andere IPB-thema’s vast te leggen.

ventarisatie gestart. Middels deze inventarisatie

moeilijk om tijdelijk goed personeel te krijgen.

genschap wordt als een belangrijk instrument

voor de MR-en.”

“het regelmatig en systematisch afstemmen

Op onze vraag aan Rob van der Vegt of hij het

werd uitgezocht welke instrumenten er al waren

Daarom werd er gedacht aan een vervangings-

gezien om commitment te krijgen. Conceptbe-

van de inzet, kennis en bekwaamheden van

traject van missie, visie en strategie eerst door-

ontwikkeld. “Veel organisatie hebben al allerlei

pool. Maar hoe zet je dat beleidsmatig op?

leidsstukken worden ter kennis neming aan de

Voort du re n de e v al u at i e i n de pi l ot f ase

medewerkers op de inhoudelijke en organisato-

lopen heeft, antwoordt hij: “Nee, daar waren we

instrumenten, maar realiseren zich dit niet”,

IPB werd gezien als kans om tot een oplossing

GMR voorgelegd. De uiteindelijke bespreking

In deze pilotfase wordt de nieuwe werkwijze

rische doelen van de school.” Bij een dergelijke

in het begin niet aan toe. Maar door de fusie

aldus Rob van der Vegt. Na deze inventarisatie

te komen. Tijdens het werken aan het beleid

van deze concepten vindt plaats binnen de MR-

in de hele organisatie op proef geïntroduceerd.

definitie rijst natuurlijk snel de vraag hoe je

kennen we elkaar goed genoeg om te weten wat

ontstond er behoefte aan een kader en is dat

voor de vervangingspool is er een werkwijze

en van de scholen. Via de hiërarchische lijn en

Op proef betekent dat onderzocht wordt of de

dat doet? Zijn daar checklisten voor? Of zijn

er past binnen onze organisatie. Overigens zijn

eerst beschreven voordat men verder ging. Deze

ontwikkeld, die ook bij de invoering van andere

de medezeggenschap is er een dubbele binding

werkwijze praktisch functioneert en een oplos-

er andere instrumenten te bedenken als 360

we nu wel mee bezig om het vast te leggen.”

kadernotitie had twee belangrijke opbrengsten.

IPB-onderdelen bleek te werken.

met de werkvloer. Deze werkwijze levert een

sing biedt voor het geconstateerde probleem.

De eerste opbrengst was dat de organisatie de

Het proces begint met te bepalen of er behoefte

voorlopig beleidstuk op. Met dit beleidstuk

Zo werd in de pilotfase van het traject van

nog wat ingewikkelder te maken wordt er in het

H oe n ie t?

kaders bepaalt en de scholen de invulling. De

is aan beleid. Is er geen behoefte aan een

stapt men de tweede fase in, de pilotfase.

tijdelijk naar vast, het aantal klassenbezoeken

kader van IPB vaak gesproken over de verticale

Vanuit SKOE is men begonnen met het verza-

gedachte hierachter is dat IPB maatwerk is.

bepaald onderwerp dan zakt dat onderwerp op

en horizontale integratie. Bij verticale integratie

melen van diverse voorbeelden van instrumen-

Maatwerk dat uiteindelijk moet aansluiten bij

de prioriteitenlijst. Als er behoefte aan beleid is

D e ang e l e r ui t

functioneringsgesprekken van drie ook naar ten

wordt personeelsbeleid uitgewerkt vanuit de

ten voor personeelsbeleid. Nadat een aantal

de schoolorganisatie. Door een onderscheid

dan wordt er een beleidsstuk ontwikkeld. Dat

Wat is het belang van de pilotfase? Het gaat in

minste één gebracht. Tijdens de pilotfase wordt

missie, visie en strategie van de organisatie. Bij

voorbeelden verzameld waren, heeft men de

te maken tussen kaders en invulling ontstaat

gebeurt ofwel door een commissie uit het direc-

de pilotfase om een nog niet afgerond stuk. Pas

er geëvalueerd. De evaluatie geschiedt alleen

horizontale integratie worden personeelsinstru-

conclusie getrokken dat het om voorbeelden

er op schoolniveau voldoende speelruimte om

tieteam of door een thematische werkgroep. De

vaak na een jaar wordt het desbetreffende stuk

door mensen die in de pilotfase daadwerkelijk

menten onderling op elkaar afgestemd. Denk-

van anderen ging. Voorbeelden die binnen

het gewenste maatwerk te kunnen leveren. De

commissie of de werkgroep legt het conceptstuk

definitief vastgesteld. Mensen mogen mee-

met de materie hebben gewerkt. Door deze

kaders van deskundigen om de weerbarstige

SKOE niet doorleefd waren. Voorbeelden die

tweede opbrengst was een aantal thema’s waar-

voor aan het directieteam.

praten. Ze mogen meepraten als ze meedoen

pilot organisatiebreed door te voeren wordt ook

werkelijkheid grijpbaar te maken.

niet aansloten op de organisatie en die niet

aan gewerkt zou gaan worden.

met het uitproberen. Ze praten dan niet meer

duidelijk op welk punt er ruimte moet komen

Bij SKOE had men een probleem met betrek-

pasten bij de cultuur van de organisatie. Men

D e t w e e t r ap s r ake t

mee vanuit de theorie maar vanuit de praktijk.

voor eigen schoolbeleid. Eigen schoolbeleid wil

king tot vervangers. Hoe moest dat geregeld

trok de conclusie dat IPB-beleid maatwerk is.

Alleen beleid maken waar behoefte aan is

“Het gaat echt niet volledig bottom-up bij

Stukken worden dan op basis van praktijk

zeggen dat men van het organisatiebrede beleid

worden? Alleen kortdurend invalwerk? Ervaren

Daarom heeft SKOE besloten om IPB-instru-

“We maken een IPB-beleid niet omdat het moet,

ons, we werken met een soort tweetrapsraket”,

bijgesteld. Hebben ze dan na afloop fundamen-

mag afwijken door het op een andere, eigen

leerkrachten? Flexwetters? “We zagen IPB

menten van anderen niet te kopiëren, maar

maar vanuit een bepaalde behoefte” vertelt Rob

schetst Rob van der Vegt de werkwijze bij de

tele kritiek dan wordt dat als heel waardevol

manier in te vullen.

als een kans om zaken die rond dat probleem

deze zelf binnen de organisatie te ontwikkelen.

van der Vegt. Hij stelt dat je natuurlijk weet

SKOE. De aanzet komt vaak van boven af.

ervaren. Rob van der Vegt: “Juist door dat

hoe het IPB-bouwhuis er uit ziet. Toch moet je

Vanuit bovenschools perspectief zijn de direc-

meedraaien, kan je zien hoe het werkt. Omdat

Draagv l ak

graden feedback, de gesprekscyclus? Om alles

speelden aan te pakken” vertelt Rob van der

van twee naar ten minste één en het aantal

Vegt. Bij SKOE werd impliciet gekozen voor de

H oe w el ?

volgens hem daar beginnen waar de grootste

ties dan belangrijk. De directies dragen de on-

mensen kunnen meepraten over veranderingen,

Betrokkenheid is zowel voor directies als de

horizontale integratie. Dat deed en doet men

Na het besluit om geen instrumenten van

behoefte is, want daar liggen dan ook je groot-

derwerpen verder de organisatie in. Daarnaast

haal je de angel eruit. Dat is niet alleen belang-

medezeggenschapskanalen tijdens de concept

26

27

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Een nieuw soort werkgever

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

V E R V O L G V A N PA G I N A 2 7

DE KEUZE VAN

foto Ruud de Jong

COLUMN

fase, de pilotfase, als de evaluatiefase een sleutelwoord. Deze

Jan Reulen

mate van betrokkenheid vertaalt zich aan het einde van het traject terug. Door die betrokkenheid wordt draagvlak gecreëerd, dat nodig is om een beleidsdocument vast te

Het thema van dit nummer

stellen. Deze werkwijze leidt ertoe dat beleid stukje bij beetje

van Schoolbestuur is goed

wordt opgebouwd. Tot nu toe zijn hierdoor alle beleidstuk-

werkgeverschap. Het werk-

ken unaniem aangenomen.

geverschap is, in het kader van autonomievergroting en

In te g r a tie

deregulering, meer expliciet

Aan het einde van de pilotfase wordt er een beleidsdocu-

neergelegd bij bestuurders en

ment samengesteld. In dit beleidsdocument worden een aan-

schoolleiders.

tal zaken opgenomen. Men begint met aan te geven wat de relatie is met de andere beleidsdocumenten. Vanaf het begin

De Bond KBVO heeft strikt genomen geen werkgeversrol meer,

van het proces van beleidsvorming wordt onderzocht wat

maar natuurlijk wel een opvatting over werkgeverschap.

wel en wat niet tot een bepaald beleidsgebied behoort. Als

Zeker in het verlengde van de gedachten die te lezen staan in

iets er niet bij hoort, wordt gezocht naar het beleidsgebied

de brochure ‘Het beheren voorbij…’. Het is niet denkbeeldig,

waar daar wel sprake van is. De beleidsgebieden die samen-

dat in een maatschappij waarin alles wordt beoordeeld naar de

hangen met het uit te werken beleidsveld worden nadrukke-

maatstaven van functionaliteit en meetbaarheid, we over de

lijk benoemd. Vanuit deze ontwikkelingsgedachte verschijnt

bedoelingen van onderwijs heen schieten.

er uiteindelijk een overzicht van met elkaar samenhangende beleidsvelden. En wordt de horizontale integratie gereali-

Onderwijs is een doelgerichte handeling, relationeel van

seerd. Naast dit overzicht wordt er per beleidsstuk het kader

karakter, intrinsiek levensbeschouwelijk en onvermijdelijk met

aangegeven en de bovenschoolse afspraken, de afspraken op

waarden verbonden. Wezenlijk voor alle situaties in een school

schoolniveau, het uiteindelijke maatwerk, en in de bijlagen

is het hebben van een ideaal en het hebben van een beeld over

worden de instrumenten en formulieren beschreven.

VO O RZITTER CO LLEGE VAN BESTUUR VAN DE STICH TING PRIM AIR O ND E RW I J S LE UD AL E N THORNE RK WARTI E R (S P OLT)

Te n s lo tte

Floor Jansen

Jos de Vriend

het goede leven. Beide hebben gevolgen voor vorm en inhoud van het onderwijs. Ook voor het bestuur en de schoolleider.

IPB mag geen papieren tijger zijn. IPB moet doorleefd Een levensbeschouwing is daarbij ons inziens het noodzake-

worden en blijven. Daarom stelt Rob van der Vegt: “Je moet

Toen ik klein was wilde ik vrachtwagenchauf-

gehad. In 2004 heb ik de overstap gemaakt

bij SPOLT bijvoorbeeld regelmatig socratische

lijke vertrekpunt. Het gaat om het hebben van een ideaal voor

helder maken wat rechten en plichten zijn van mensen.

feur of onderwijzer worden. De ene helft van

naar een bestuurlijke functie in het primair

gesprekken. Je onderzoekt dan met elkaar een

mens en maatschappij. Een school dient leerlingen te helpen dit

Hiermee bedoel ik het volgende. Wij zijn een katholieke

de familie bezat expediteursbedrijven en de

onderwijs.

bepaald thema, waardoor je steeds verder tot de

ideaal te leren ‘be-leven’. De eerste en laatste verantwoordelijke

organisatie. Als je bij ons les komt geven behoor je een

andere helft was in het onderwijs werkzaam. De

hiervoor zijn bestuur en schoolleider. Bestuur en schoolleider

godsdienstdiploma te hebben. Heb je dat niet? Ga dan bij

vrijheid van vrachtwagenchauffeur sprak me

Mijn inspiratie om te werken in het onderwijs

zei bijvoorbeeld: het beste antwoord op een

zijn niet alleen verantwoordelijk voor een kwantitatief proces in

een ander solliciteren. Dat zeggen we gelijk in het begin. Zo

aan. Aan de andere kant leefde het onderwijs

haal ik uit het werken met mensen en om hen

vraag is het stellen van de juiste vraag. Dat

de school, maar ook voor een kwalitatief proces. Een kwalitatief

ben je transparant.”

heel erg binnen de familie. Op mijn 14e werd

iets te leren. Ik geniet ervan als het lukt. Ik hou

proberen we in onze praktijk toe te passen. Je

me duidelijk dat ik toch liever het onderwijs

ervan mensen in beweging te brengen. Ik wil

bedenkt niet meteen een oplossing, maar bena-

in wilde. Ik kon goed leren en kreeg ook van

iets toevoegen waardoor mensen gemotiveerd

dert een probleem door het stellen van vragen.

thuis uit de stimulans om voor het onderwijs te

en geïnspireerd raken en ze hun kwaliteiten

Op die manier kom je tot de kern en ontstaan

gaan: vrachtwagenchauffeur kan je altijd nog

optimaal kunnen benutten. Naast kennisover-

vaak veel creatievere oplossingen.

worden.

dracht probeer ik mensen hun grenzen te laten

Voor de toekomst van het onderwijs denk ik

Na de middelbare school ben ik naar de peda-

verleggen.

dat wij als bestuurders ons uiterste best moeten

■

proces dat ook wel ‘vorming’ wordt genoemd. Deze opvatting over onderwijs vraagt om een andersoortig werkgever. De werkgever die niet alleen stil staat bij het beheren, maar ook de verantwoordelijkheid voor de vorming van

Meer informatie

de leerlingen tot zijn taak rekent. Een goed werkgever in het onderwijs is niet alleen een beheerder, maar ook een waarde-

De actuele informatie over IPB kunt u vinden op

gogische academie gegaan. Vervolgens heb ik

Ik ben van huis uit katholiek opgevoed in een

doen om de kinderen van nu voor te bereiden

georiënteerde, spirituele en visionaire leider van een gemeen-

www.ipb-onderwijs.nl

een specialisatie gedaan voor leraar basiseduca-

gezin met 5 kinderen. Maar het katholieke

op later, waarbij we rekening moeten houden

schap.

tie en ben ik als educatief medewerker begon-

geloof betekent voor mij op dit moment niet

met de maatschappij waarbinnen de ontwik-

Voor ondersteuning bij invoering van IPB en vraagstukken

nen in het volwassenenonderwijs. Ik heb lesge-

zoveel, dat wil zeggen de kerk en wat daarmee

kelingen snel gaan. Goed op die ontwikkelingen

over IPB kunt u terecht bij de Bond KBO en Bond KBVO:

geven aan buitenlandse werknemers, lees- en

samenhangt. Normen en waarden en spiritu-

inspelen vergt een hoge mate van flexibiliteit

Ingelotte Koster, T 070 – 356 86 96, E [email protected]

schrijfgroepen en groepen in het vormingswerk

aliteit zijn voor mij wel belangrijk en moeten

in de scholen. Daarom is het belangrijk dat we

Mees Harms, T 070 – 356 86 82, E [email protected]

begeleid. Vervolgens ben ik doorgegroeid in een

zeker een plaats hebben in het onderwijs, maar

ons eigen beleid ontwikkelen en eigen accen-

managementfunctie. Na 16 jaar volwassenen-

dat heeft voor mij niet zozeer met het katho-

ten leggen. Binnen SPOLT wordt daarom veel

Adviseurs werkgeverszaken, T 070 – 356 86 80,

onderwijs ben ik in 1998 overgestapt naar een

lieke geloof te maken, als wel met humanisme.

geld en tijd geïnvesteerd in de ontwikkeling

E [email protected]

onderwijsbegeleidingsdienst als onderwijsadvi-

Ik gebruik bronnen uit de filosofie om te leren

en professionalisering van de leraren en het

seur. Daar heb ik ook een managementfunctie

omgaan met vraagstukken. Zo organiseren we

management. ■

■

Jan Reulen is voorzitter van de Bond KBVO

28

kern van een probleemstelling komt. Socrates

29

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

ACHTERGROND

NIEUWE BROCHURE BOND KBO IN DE REEKS ‘ONDERWIJS BESTUREN’

Werk maken van educatief partnerschap

We e t u w a t o u d e r s b e z i g h o u d t ?

Lotte de Goeij en Joanneke Niels

In het perspectief van beleidsontwikkelingen als de Wet medezeggenschap scholen, goed bestuur (governance) en horizontale verantwoording willen steeds meer scholen en besturen de positie van hun ouders binnen school en organisatie in beeld brengen en verstevigen. De kern van de relatie school-ouders tekent zich af in de begrippen partnerschap, dialoog en gelijkwaardigheid. Een bestuur zoekt voortdurend naar antwoorden op de vragen waarvoor hij staat.

Ouders staan volop in de schijnwerpers. Ze zijn tegelijkertijd bondgenoten, partners, consumenten,

Vragen als: op welke wijze gaan we een invulling geven aan voor- en naschoolse kinderopvang? Rekenen we dit tot onze taak? Welk belang, welke waarden hechten onze ouders daaraan? Maar

leveranciers en ‘aandeelhouders’ van scholen en besturen. Leden van de Bond KBO voeren

ook omtrent de ontwikkelingen op het terrein van de zorgplicht. Hoe zorgen we voor passend onderwijs? Voor welke kinderen kunnen we een onderwijszorgarrangement aanbieden en welke

levendige discussies over de rol van ouders in hun scholen en op het niveau van het bestuur.

kinderen verwijzen we naar een andere school in de omgeving? Voor alle kinderen, maar zeker ook voor kinderen die specifieke behoeften hebben, is een goede dialoog met ouders van groot Hoe betrek ik meer ouders bij de school? Hoe

ouders, de derde dimensie van het gesprek tus-

voorkom ik problemen met ouders? Hoe zorg

sen kinderen, ouders, school en bestuur’ is een

ik voor actieve betrokkenheid van ouders bij

coproductie met het Instituut voor Katholiek

Bestuurlijke keuzes verraden de achterliggende waarden van een bestuur, meestal verwoord in

hun eigen kind? Vragen richten zich niet alleen

Onderwijs (IKO) van de Radboud Universiteit in

een visie en missie. Hoe zijn ouders in uw organisatie betrokken bij het onderwijs van hun kind,

op het niveau van de school, maar ook op het

Nijmegen.

bij de school en bij het bestuur?

rijkste die naar de legitimatie is: namens wie

‘It takes a village to raise a child.’ verwoordt in

De Bond KBO wil besturen en scholen ondersteunen om een antwoord te geven op deze vragen.

bestuurt het bestuur? Vandaar dat deze nieuwe

een notendop de achterliggende gedachte van

We doen dit in een aanbod op maat, met drie kenmerkende onderdelen:

brochure van de Bond KBO in de reeks ‘ Onder-

de brochure. Waar deze uitspraak haar oor-

•

wijs besturen …’ zich richt op de relatie tussen

sprong vindt, is niet precies bekend. Dat ze een

ouders, hun kinderen en scholen en besturen.

grond van waarheid bevat des te meer.

belang.

niveau van het bestuur, waarvan de belang-

wat er leeft onder de ouders op uw scholen binnen uw bestuur? Hoe weet u dat? En wat doet u daarmee?

De brochure ‘Onderwijs besturen… samen met

•

O pen commu n ic a tie

houdt u daar rekening mee?

mensen in de omgeving van het kind betrok-

•

ken, met andere woorden de gemeenschap

30

Visie ontwikkeling (interactieve workshop): Ziet u uw ouders als klant of als partner? Welke rol wilt u dat ouders vervullen in uw organisatie? Hebt u zicht op de verschillen tussen ouders en

Bij het groot brengen van kinderen zijn alle

De derde dimensie

Positiebepaling ouders-school-bestuur: Weet u wat ouders vinden van uw school? Weet u

Van bestuur naar school en van school naar bestuur: Hoe vertaalt u uw visie op ouderbetrokkenheid naar een concrete invulling op schoolniveau? Welke instrumenten kiest u daarbij?

In het begin van de schilderkunst werd enkel

waarin het kind leeft en leert. Het vertrekpunt

horizontaal en verticaal gewerkt op een plat

van de Bond KBO is educatief partnerschap.

vlak. Het duurde tot de late Middeleeuwen

Partnerschap is op te vatten als een proces

Wilt u het begrip ‘educatief partnerschap’ concretiseren en verankeren in uw beleid? Bent u

voor onder andere de Vlaamse Primitieven

waarin school en ouders er op uit zijn elkaar

daarbij op zoek naar een inhoudelijke sparringpartner waarbij uzelf eigenaar blijft van het

hun eerste pogingen ondernomen om door

wederzijds te ondersteunen en waarin ze pro-

proces? Neem dan contact op met de Bond KBO, Lotte de Goeij, T 070 – 356 86 79,

middel van kleur (atmosferisch perspectief)

beren hun bijdrage zoveel mogelijk op elkaar

E [email protected] of Joanneke Niels, T 070 – 356 86 19, E [email protected]

en de grootte van de figuren diepte te schep-

af te stemmen met als doel het bevorderen van

of www.bondkbo.nl

pen in het platte vlak. Met de opkomst van de

het leren, de motivatie en de ontwikkeling van

Renaissance is het dan eindelijk zover, door

leerlingen. Educatief partnerschap vereist een

de technische beheersing van het perspectief

open communicatie en goede samenwerking

ontstaat de derde dimensie en het platte

tussen ouders, leraren en schoolleiding. Om

vlak reikt de diepte in. In vele projecten ziet

educatief partnerschap vorm te geven is het van

tussen ouders, school en bestuur, is minstens zo

de samenwerking tussen ouders en leraren

belang dat bestuurders, schoolleiders en leraren

belangrijk als de opbrengst ervan. Diversiteit is

eruit als een plat vlak. Er wordt veel gedaan

in samenwerking met ouders een visie ontwik-

een bron van leren. Er bestaan grote verschillen

en voorzichtige pogingen ondernomen om de

kelen op de wijze waarop gezin en school als

tussen scholen als gevolg van de samenstelling

eerste stappen richting diepte te zetten. In

opvoedingscontexten op elkaar kunnen worden

van de buurt waarin ze staan. Dit kan leiden tot

D y nam i e k

een eigen visie en een eigen grondhouding in

het hebben van een visie is niet voldoende. In

onze visie op partnerschap, wordt in dit platte

betrokken. Vanuit deze visie zoeken ouders,

een grote variëteit aan lokale doeloriëntaties

De relatie tussen ouders, school en bestuur ken-

de benadering van ouders vanaf de binnen-

de contacten van ouders met leraren, met de

vlak diepte aangebracht. Onze koers met

school en bestuur naar gedeelde vormings-

op de opvoeding van kinderen. Het expliciteren

merkt zich door dynamiek. Wisselende groepen

komst in de schoolgemeenschap tot en met het

schoolleiding en met bestuurders moeten

ouders, leraren, schoolleiding en bestuur is

doelen, gedeelde opvoedingspraktijken en

van deze verschillen en het zoeken naar de

ouders kleuren de interactie en dialoog. Het

vertrek. Aan het effectief betrekken van ouders

ouders zich welkom voelen met vragen en op-

drie dimensionaal.

gedeelde waarden. De zoektocht naar gedeelde

gedeelde doelen is een belangrijke opgave voor

vormgeven van de betrokkenheid van ouders is

gaat het hebben van een bestuurs- en school-

merkingen. Instrumenten als intakeformulieren,

opvoedingsdoelen en waarden, het gesprek

scholen en besturen.

een continue zoektocht, met als enige constante

visie op oudercontacten vooraf. Maar alleen

10-minuten gesprekken en oudervragenlijsten

En hoe bewaakt u dit proces?

HET GESPREK TUSSEN OUDERS, SCHOOL EN BESTUUR OVER GEDEELDE OPVOEDINGSDOELEN IS MINSTENS ZO BELANGRIJK ALS DE OPBRENGST ERVAN

31

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Netwerkbijeenkomsten mei 2006

V E R V O L G V A N PA G I N A 31

Schematisch wordt er vaak een lijn getrok-

u de opvattingen van ouders naar de praktijk

Cultuur en sfeer zijn minstens zo belangrijk.

ken van een beginsituatie naar een moment

van alledag? Bij de brochure hoort ook een

“Het gevoel dat blijft”, aldus de slogan van de

verderop, waarin het partnerschap tot ontwik-

Cd-rom. Daarop staan een set van instrumenten

KRO, maar hoe benoemen we dit onzichtbare,

keling is gekomen. Er ontstaat als het ware een

die u kunnen helpen om het gesprek met uw

ongrijpbare? En hoe praten we daar samen

tweedimensionaal plaatje. Centraal staan in

ouders concreet vorm te geven. Daarnaast vindt

over? Wat beweegt u? Wat zijn uw drijfveren?

deze ‘plaatjes’ de uitwisselingen tussen leraren

u op de Cd-rom een illustratief filmpje waarin

Onderwijs is niet neutraal, maar een waardege-

en ouders over wat ze belangrijk vinden.

twee scholen de dialoog met ouders hebben

oriënteerde en relationele activiteit. Onderwijs

De brochure doet een poging om dit plaatje

gestart. U hoort en ziet hoe ouders, leraren en

heeft “het karakter van een kwetsbare ontmoe-

driedimensionaal te tekenen, zodat er ‘diepte’

directie dit ervaren. De Cd-rom bevat ook mate-

ting” (Van de Donk, 2005). De kern van deze

ontstaat. Deze diepte wordt zichtbaar door in te

riaal met korte beeldfragmenten die een voorzet

ontmoeting wordt gevormd door de opvat-

zoomen op de kwaliteit van de gesprekken.

geven in de discussie met bestuur, directie, leraren en / of ouders.

tingen van mensen die horen tot de waardege-

Johan Gelauf en Anje-Margreet Woltjer

BOND KBO

zijn noodzakelijk maar niet voldoende.

In 2004 en 2005 heeft de Bond KBO op verzoek van enkele leden een besturenmonitor ontwikkeld om de kosten voor de bovenschoolse organisatie in beeld te kunnen brengen en die met andere te kunnen vergelijken (benchmark). Eind 2005 is door enkele leden gevraagd deze monitor verder door te ontwikkelen en daarin ook andere kwaliteitsaspecten een plaats te geven. Daarmee kan de monitor worden gebruikt als instrument om de ontwikkeling van de organisatie te volgen op hoofdlijnen.

■

Met de brochure wil de Bond KBO besturen en

meenschap.

scholen inspireren en uitdagen om de eigen D ie p t e

relatie met ouders in een nieuw licht te bekijken

‘Onderwijs besturen … samen met ouders’

In de afgelopen maanden heeft een werk-

uit de verschillende netwerkbijeenkomsten

Precies in de kern van de ontmoeting komt de

en nieuwe impulsen te geven. De brochure reikt

De derde dimensie van het gesprek tussen

groep hiertoe een eerste aanzet gegeven. In de

aangepast.

derde dimensie van de diepte aan bod. Dit is de

inzichten en ideeën aan die u kunnen helpen

kinderen, ouders, school en bestuur

bestuurdersnetwerken is een voorstel besproken

ondertitel van de brochure. Wat wordt bedoeld

bij het analyseren van uw relatie tussen ouders,

Auteurs: Sara Michielsen (IKO)

om de monitor verder te ontwikkelen. In eerste

We r kd r uk d i r e c t e ur e n

met die derde dimensie? Verschillende benade-

school en bestuur. Weet u welke vormingsdoe-

en Lotte de Goeij (Bond KBO)

instantie ging het om de keuze van succesfac-

Dit thema was in twee netwerken aan de

ringen van school-ouderpartnerschap schetsen

len ouders belangrijk vinden? Hoe gaat u daar-

ISBN-10: 90-5543-041-2

toren en indicatoren. In de discussie kwamen

orde. De directeur wordt vooral gezien als

Als bovenschools manager kun je een bijdrage

hoe dit partnerschap zich kan ontwikkelen.

over met ouders het gesprek aan? Hoe vertaalt

Bestellen: Bond KBO, E [email protected]

enkele algemene vragen en wensen naar voren: •

A N N EM I E K E

•

Eetspel

•

Annemieke de Schepper

werk aan ontbrekende competenties, er is vaak sprake van onbalans in competenties;

•

intervisie en coaching;

•

werk aan een multi tasking attitude.

verandermanager die reflectief moet kunnen

leveren door:

we missen een kader en een verheldering van

opereren met een integrale opdracht: hij is

•

begrippen;

zowel ondernemer als begeleider, beheerder en

het is lastig om algemene succesfactoren te

onderwijskundig leider. Geconstateerd wordt

benoemen, elke organisatie werkt met succes-

dat veel directeuren nog fungeren als primus

factoren die voortvloeien uit de visie en de

inter pares en nog onvoldoende zijn toegerust

missie van die organisatie;

voor de moderne directiefunctie. Knelpunten

we zoeken naar een beperkte set van indica-

die worden geconstateerd zijn dat directeu-

toren die voor elke organisatie relevant zijn,

ren veel tijd besteden aan administratieve

bovendien kan het interessant zijn hierop te

werkzaamheden en beheerstaken en minder

benchmarken.

bezig zijn met onderwijskundig leiderschap en

Een nadere uitwerking van een set indica-

verandermanagement. De administratieve last

het ondersteunen van directeuren bij het prioriteren van beleid: niet alles wat van boven komt, moet meteen worden omgezet in bestuurs- of schoolbeleid;

•

het bespreekbaar maken van de agenda van directeuren (coaching);

•

het anders kijken naar de directiefunctie: je bent werkgever, kleine zelfstandige;

•

het bevorderen van plezier in vergaderingen (beperken spreektijd, ruimte voor informele acties);

Mijn dochter heeft in 2 vwo-plus een projectweek over gezondheid.

in de context van eten en drinken hadden geplaatst. Zo ook toen

Ze is er enthousiast over. Lichaamsbeweging is niet zozeer aan

onze dochter ons giebelend vertelde dat ze het eetspel hadden

toren wordt in de volgende bijeenkomsten

is zwaar waarbij gewezen wordt op de vele ad-

haar besteed, op het oefenen van haar vingerspieren met msn’en

gedaan. “Het was wel erg flauw hoor. We hebben wel gelachen.”

voorgelegd.

ministratieve vragen die op de school afkomen

beleidskader met veel ruimte krijgen voor

na, maar ze is des te ontvankelijk voor alles wat met voeding en

“Waarom dan?”, vraag ik nietsvermoedend. “Nou, je kreeg allemaal

(inspectie) en nieuwe regels die ineens worden

eigen beleidskeuzes;

caloriewaarden te maken heeft. De vakken verzorging, biologie

een bekertje met water, en een kaartje met een naam en of je wild

H and r e i ki ng p e r s o ne e l s b e l e i d

gedropt (kinderopvang, schooltijdenregeling).

en scheikunde hebben haar alles over de voedselketen, energeti-

was of niet.” “Wild?”, fronst mijn man van achter de krant. “Ja,

In twee netwerken waren medewerkers van het

Daarnaast is de waan van de dag voor veel

sche waarden, vitamines, mineralen, schimmelvorming en bederf

en je kreeg een opdracht of je het veilig moest doen of niet.” Nog

Instituut voor Katholiek Onderwijs aanwezig bij

directeuren een zware belasting (noodsituaties,

Ne t we rkbi j e e n kom st e n i n h e t n aj aar

bijgebracht. Daarvoor dank. Sinds het project kunnen we geen pak

even denk ik aan het veilig nuttigen van een drankje in verband

de bespreking van de concept brochure die de

kwade ouders, etc.) De deelnemers constateren

In september is er weer een nieuwe ronde net-

vla meer uit de koelkast halen zonder dat mevrouw met spiedende

met de uiterste houdbaarheidsdatum. Tot mijn dochter proestend

Bond KBO in het najaar gaat uitbrengen onder

dat de werkzaamheden zelf meestal niet de oor-

werkbijeenkomsten. Deze bijeenkomsten vinden

blik de uiterste houdbaarheidsdatum op het karton bekijkt en ons

uitbrengt: “En Carolien moest onveilige seks hebben met de halve

de titel ‘Onderwijs besturen… met goed perso-

zaak zijn van werkdruk, maar het onvermogen

plaats op de volgende data:

bestraffend toespreekt: “Pap, mam, deze vla kan echt niet meer

klas!” Ineens zijn we weer bij de les. “Wat? Seks? Wat heeft dat

neel’. Zij wilden van de deelnemers een reactie

om daar op een verantwoorde wijze mee om te

12 september: netwerk Medius (Utrecht)

gegeten worden hoor, getver.” Ons pleidooi dat een enkele dag

met eten te maken?” Mijn dochter reageert geïrriteerd. “Luister nou

op de brochure en de handreikingen daarin. De

gaan. Het gaat dan om het vermogen tot het

13 september: netwerk Grandis (Heemskerk)

over de datum heus nog geen voedselvergiftiging zal veroorzaken,

gewoon eens. Ik zeg toch de hele tijd dat we het Aidsspel hebben

reacties waren verschillend: enerzijds kwam de

analyseren van problemen, het prioriteren van

14 september: netwerk Parvus (Utrecht)

is niet aan haar besteed. Ze blijft onverbiddelijk en voor we het

gedaan! En een andere klas heeft een condoomrace gehouden.

vraag aan de orde of de Bond KBO gelet op de

taken en het plannen daarvan en het kunnen

19 september: netwerk Grandis (Roermond)

weten heeft ze de inhoud in het toilet geleegd en een nieuw pak

Moesten ze zo snel mogelijk zo’n ding omdoen bij een neppe-

ontwikkelingen in het scholenveld nog de pre-

delegeren. De ene directeur slaagt daar beter

20 september: netwerk Grandis (Zwolle)

geopend. Ook worden alle vleeswaren door onze keurmeester-

nis. Als je hem te strak deed, kreeg je strafpunten.” Ik proest mijn

tentie moet hebben waarden en normen vanuit

in dan de andere, waardoor werkdruk een zeer

21 september: netwerk Grandis (Udenhout)

in-spe met de puntjes van haar vingers beetgepakt, voorzichtig

koffie bijna uit. “Gezondheid”, zegt mijn dochter ijskoud. “Ik ga

een bepaalde traditie aan de orde te stellen.

subjectief begrip is.

besnuffeld, geproefd en becommentarieerd: “Ik weet niet, proef jij

nu mijn Spaans leren hoor.” En ze laat ons verbijsterd achter. Som-

Anderzijds is er waardering voor de inhoud en

Suggesties voor het oplossen van overbelasting:

ook iets raars?” Wij niet.

mige dingen maken op ons als ouders meer indruk. Zal wel met

de opzet van de brochure, omdat zij school-

•

Logisch dat wij al haar verhalen over de projectweek voornamelijk

uiterste houdbaarheidsdatum te maken hebben.

besturen bruikbare handreikingen biedt om

■

•

het gesprek over de visie en missie te voeren. De brochure wordt op basis van de informatie

32

•

•

•

•

het bieden van een veilig en afdoende

bevorder collegiale consultatie.

Wanneer u bij één van deze bijeenkomsten

analyseer het probleem eerst voordat je met

aanwezig wilt zijn kunt u zich aanmelden door

een oplossing aan de slag gaat;

een e-mail te sturen naar Johan Gelauf,

een directeur is dienstverlener, maar hoeft

E [email protected] of Anje-Margreet Woltjer,

niet alles zelf te doen;

E [email protected] ■

33

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Voortgang herijking zorgstructuur funderend onderwijs

Marc Vermeulen van de positie van de ouders, maar heeft ook zorg als het gaat om die heroriëntatie. Het zal de kunst zijn te komen tot een moderne

Als ik werkgever was in het onderwijs zou ik knap zenuwachtig worden van de

relatie tussen school en ouders/leerlingen,

recente discussies in de media over management en bureaucratie. Natuurlijk, er

waarbij gezocht moet worden naar een nieuw

worden allerlei ongenuanceerdheden gedebiteerd door columnisten die al of niet

evenwicht, tegen de achtergrond van een De Bond KBVO ondersteunt iedere poging om wet- en regelgeving te vereenvoudigen. Daartoe hoort ook de methode van de zorgplichtbepalingen. Toch stellen wij ons de vraag of de thans in discussie zijnde zorgplichtregeling wel recht doet aan de oorspronkelijke betekenis. De gedachte om in wetgeving te werken met beginselen, met zorgbepalingen voor scholen, is gebaseerd op het inzicht dat het gaat om activiteiten die niet door de overheid kunnen worden verricht, die als het ware ‘van nature‘ thuis horen op het niveau van de school.

BUITENOM

BOND KBVO

Afblijven!

in het onderwijs werkzaam zijn. Er is een sterke restauratieve tendens: laat ons

lijke interpretatie van het begrip zorgplicht niet

terugtredende overheid. Daarbij hebben scho-

nieuwe en grotere problemen inzake de regeling

len niet alleen plichten en ouders niet alleen

van de zorg worden opgeroepen. Wat betreft

rechten. Juist in het geval de school op goede

het voortgezet onderwijs acht de Bond KBVO

gronden meent dat extra zorg voor een leerling

de huidige zorgstructuur een waardevolle basis

nodig is, bijvoorbeeld door (tijdelijke) plaatsing

om mee verder te gaan. Wel zou het mogelijk

van de leerlingen in een bepaalde zorgsetting,

moeten worden dat scholen die aan bepaalde

kan het niet zo zijn dat ouders medewerking

voorwaarden voldoen, ontheffing krijgen van

weigeren en de school vervolgens juridisch

de huidige in de WVO neergelegde regelingen

aanspreekbaar is in geval van calamiteiten of

en voor de klas. Ze kunnen geen time-out nemen (jongens stop met keten, ik ga

en ook de vrijheid krijgen een eigen indicatie

onderpresteren door de leerling. Nog afge-

even advies vragen) en meestal staan ze er tamelijk alleen voor. Dat is zwaar en

uit te voeren en te beschikken over een eigen

zien van schade die andere leerlingen kunnen

belastend werk. Bureaucratische procedures passen daar niet bij. Politieagenten

normatief bepaald zorgbudget. In de literatuur

ondervinden.

worden letterlijk doodziek van alle papierwerk dat bij een simpele aanrijding of

wordt dat aangeduid als ‘charterwetgeving’.

met rust, we verstaan ons vak en bemoei je met je eigen, maar in ieder geval niet met onze zaken! En of het nu in de NRC-kolommen, het Onderwijsblad of een CDA-verkenning is. Het commentaar wijst unisono bemoeienis van management met de uitvoeringspraktijk af: wegwezen, in mijn domein hebben jullie niks te zoeken! Frontlinie professionals noemen we ze wel, de werkers in het onderwijs. Ze moeten met een hoog niveau van kennis en ervaring dagelijks vele beslissingen nemen in

misdrijf ingevuld moet worden.

Met het invoeren van zorgbepalingen in de zin

nieuwe is dat besturen en scholen in de toe-

Inzake de positie van de huidige expertise in

De Bond KBVO vraagt zich daarbij af of er

van beginselen wordt de zorgplicht door de

komstige wetgeving (zouden kunnen) worden

het speciaal onderwijs, praktijkonderwijs en

geen eenvoudiger wegen zijn om het uiteinde-

Tegelijkertijd, doeltreffend, doelmatig en transparant: dat is wat er van modern

overheid niet zozeer overgedragen aan bestuur

aangesproken op het niveau van een algemene

leerwegondersteunend onderwijs benadrukt

lijke doel te bereiken. Het doel is om leerlingen

werk in de publieke sector gevraagd wordt. Doe je de goeie dingen, doe je ze zo

en school, maar ‘overgelaten’ aan bestuur en

zorgplicht en de detaillering van die zorgplicht

de Bond KBVO nog eens dat deze expertise

op professionele wijze zorg op maat te bieden

efficiënt mogelijk (jawel het is ook mijn belastinggeld dat anders verspild wordt)

school, erkennende dat er fundamentele auto-

nu bewust achterwege zal blijven.

behouden moet blijven en zij geen reden ziet

en wel zo dat die leerling zo snel als mogelijk

en kun je uitleggen waarom je deed wat je deed? Ik wil als patiënt weten waarom

om dergelijke schoolsoorten op termijn te doen

is zelfstandig haar of zijn weg vindt in het

ik een medicijn krijg en als ouder wil ik weten wat er in de klas met mijn kind gebeurt.

nomie op dat niveau gegeven is. Nog anders gezegd: het nieuwe van de discus-

Ch a rt er w e tg e v in g

verdwijnen. Of daartoe afzonderlijke wetgeving

reguliere onderwijs en daarna in de samenle-

sie inzake algemene beginselen is niet zozeer

Kijken we naar de thans in discussie zijnde aan-

nodig is, is een andere vraag.

ving.

dat scholen ‘zorgplichten’ hebben. Dat hebben

pak, waarbij de school integraal verantwoor-

scholen altijd al gehad zolang ze bestaan, dus

delijk is voor iedere leerling die zich aanmeldt,

ook voor de invoering van artikel 23 GW. Het

dan is de vraag aan de orde of met een derge-

Inmiddels hebben ook gesprekken plaatsgevon-

Als ik werkgever was in het onderwijs zou ik niet (nog verder) vluchten in beheer-

Po s itie o u d e r s

den met het ministerie om de visie op zorg van

sing en controle. Ik zou vertrouwen geven aan mijn medewerkers, totdat het

De Bond KBVO onderschrijft de heroriëntatie

de Bond KBVO nader toe te lichten.

tegendeel bewezen is. Ik zou leraren uitdagen zichtbaar te maken waar ze mee

■

bezig zijn en waar ze trots op zijn: voor collega’s, voor ouders, voor de buurt. En ik zou een debat organiseren over wat ons als professionals drijft, wat onze waarden De Bond KBVO heeft in een brief op 19 januari

zijn die we gebruiken om in die split second te beslissen en hoe we elkaar kunnen

2006 haar visie kenbaar gemaakt over de her-

inspireren, motiveren en aanspreken. Ik zou van afstand inzetten op het bevor-

ijking van de zorgstructuren in het funderend

deren van die openheid. Beetje afstand houden en met belangstelling mee kijken

onderwijs. Uit het kamerdebat bleek dat in het

naar wat er gebeurt. Geef er je mening over, maar neem het niet over. Een paar

daarop volgende half jaar de in de ´Uitwer-

jaar geleden studeerde er iemand bij mij op het Tias af met de prachtige titel:

kingsagenda´ genoemde onderwerpen nader

‘wie het los leert laten, krijgt het steeds beter te pakken’. Dank voor dit wijze

uitgewerkt zouden worden, zodat in het voor-

woord, René.

jaar 2006 besluitvorming zou kunnen plaatsvinden over de invoering van een zorgplicht ter vervanging van het huidige regelkader.

Marc Vermeulen is academic director van de opleiding voor strategisch onder-

Omdat de Bond KBVO zich zorgen maakt over

wijsmanagement van de Tias Business School en directeur van IVA, instituut voor

de voortgang van het proces, is op 18 mei

beleidsonderzoek en –advies, beiden verbonden aan de Universiteit van Tilburg.

2006 opnieuw in een brief aan de leden van de Vaste Kamercommissie voor onderwijs de visie van de Bond KBVO op de herijking van de zorgstructuur uiteengezet.

34

35

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

foto Bert Spiertz/HH

Vakantie en leerplicht

Inspirerende leraren

Martijn Pouw

JURISPRUDENTIE

IDENTITEITSDAG BOND KBO - 8 NOVEMBER 2006

IDENTITEIT

Iedereen herinnert zich een juf of meester die een grote indruk heeft achtergelaten. Mensen die je hebben geïnspireerd om het beroep te kiezen dat je later bent gaan doen, of die een blijvende interesse voor iets (literatuur, hobby, sport) hebben gekweekt. Mensen inspireren mensen. Kinderen worden geïnspireerd door leraren, maar leraren laten

foto Peter Hilz/HH

De schoolvakantie nadert. Veel ouders

ouders een nieuw verzoek in bij de direc-

trekken er met hun kinderen op uit om te

teur, maar ditmaal voor een vrijstelling

genieten van een welverdiende vakantie. Er

van 10 schooldagen. De directeur verleende

zijn echter ook ouders die wegens bijzon-

de vrijstelling wel. De familie bleef echter

dere omstandigheden hun vakantie plan-

langer op vakantie, zodat Matthijs niet 10,

nen buiten de vastgestelde schoolvakanties.

maar 13 schooldagen verzuimde. Als reden

Gelet op de leerplicht voor kinderen tot 16

gaven de ouders aan dat zij wegens ziekte

jaar dienen ouders in een dergelijk geval

niet eerder terug konden komen. Bij een

over een vrijstelling van de leerplicht van

controle van het verzuim op school stuitte

hun kind te beschikken. Indien het om

de leerplichtambtenaar op het verzuim van

een vrijstelling van minder dan 10 dagen

Matthijs. De leerplichtambtenaar droeg de

gedurende het schooljaar gaat, is het hoofd

zaak over aan de Officier van Justitie, die

van de school bevoegd om hierover een be-

de ouders strafrechterlijk vervolgde. Er

slissing te nemen. Indien het gaat om meer

volgde een strafrechtelijke veroordeling

dan 10 dagen komt de beslissingsbevoegd-

door de kantonrechter, die niet overtuigd

heid toe aan de leerplichtambtenaar.

was van de aanwezigheid van de gronden voor de vrijstelling van de leerplicht.

zich in hun werk ook inspireren door kinderen. De ouders van Matthijs plannen hun Inspiratie heeft te maken met geraakt of gegre-

praktijk lijkt er echter veel in de weg te staan

reerd met het oog op hun onderwijspraktijk?

vakantie al sinds 2001 buiten de schoolva-

Ook dit jaar hebben de ouders voor 10

pen worden door iets of iemand.

om hieraan te werken. Leraren hebben soms het

Zijn er good practices op dit terrein te vinden?

kanties. De redenen hiervoor zijn tweeërlei.

schooldagen vakantieverlof aangevraagd.

Leerlingen hebben inspirerende leermeesters

gevoel dat ze van alles moeten dat van buitenaf

Hoe kunnen leerkrachten en schoolleiders in-

Allereerst heeft de vader een eigen bedrijf

Gelet op de uitspraak van de kantonrechter

(m/v) nodig. Op alle basisscholen kom je leraren

komt. Ze voelen de druk van de leervakken, van

spirerende leermeesters (m/v) zijn? Hoe kunnen

dat in de zomervakantie als toeleverancier

en na overleg met de leerplichtambtenaar,

tegen die werk maken van hun inspiratie. Ze

ouders die alle nadruk leggen op leerprestaties

zij elkaar vinden in gedeelde praktijken? Wat

van de agrarische sector, een piek beleeft.

wijst de directeur het verzoek ditmaal af.

reiken niet slechts kennis aan, maar inspireren

van kinderen, van het onbegrip van collega’s

biedt een wetenschappelijke reflectie aan nieu-

Zijn personeelsleden gaan zelf in deze

De ouders hebben de vakantie echter al

tot datgene wat het leven waardevol en geluk-

of bestuurders. Ze worstelen met de vraag wat

we mogelijkheden? Hoe bieden (vernieuw)de

periode met het gezin op vakantie en het

geboekt en zijn verontwaardigd. Omdat

kig maakt. Zoals een juf die gegrepen is door

kinderen kan en mag worden meegegeven om

instrumenten kansen - via de momenten van

is daarom voor hem onmogelijk om dan

hun geplande vakantie snel nadert, maken

compassie voor het kind dat buiten de groep

een goed en gelukkig leven te leiden. In onze

reflectie - tot innovatie? Keynote spreker is

vrij te nemen. Ten tweede, Matthijs heeft

ze direct bezwaar bij de directeur en dienen

De rechter overweegt dat een beroep op het

valt door zijn of haar gedrag of uiterlijke ken-

huidige pluriforme samenleving putten mensen

prof. dr. Chris Hermans, wetenschappelijk direc-

last van een ernstige vorm van astma. De

ze een verzoek in bij de bestuursrechter tot

vertrouwensbeginsel faalt, aangezien de di-

merken. Die juf is een leermeester in compassie.

uit heel diverse bronnen van inspiratie. De

teur IKO en hoogleraar ‘empirisch praktische

huisarts stelt dat het voor de gezondheid

het treffen van een voorlopige voorziening

recteur de aanvraag ieder jaar opnieuw aan

Kinderen kunnen van haar leren wat compassie

vraag is hoe al deze mensen binnen de context

theologie’ aan de Radboud Universiteit van

van Matthijs beter is als hij gedurende het

teneinde het besluit van de directeur te

de hand van de dan aanwezige omstandig-

is. Het is een waarde die groter is dan haarzelf,

van de school kunnen komen tot gedeelde

Nijmegen.

pollenrijke seizoen niet hier verblijft, maar

schorsen. Als redenen voor het verzoek

heden dient te kunnen beoordelen. Verder

en tegelijkertijd stelt zij haar leven in dienst

onderwijspraktijken als de bronnen waaruit ze

in een minder pollenrijke omgeving. De

voeren de ouders aan dat (I) Matthijs al

oordeelt de rechter het beleid zoals dat

van deze waarde. Als iemand dit met de voeten

putten zo divers zijn. Zijn alle opvattingen over

Wo r k s h o p s

ervaring leert, aldus de ouders, dat Mat-

vanaf 2001 ieder jaar verlof heeft gekregen

door de school is vastgesteld en kenbaar is

treedt, komt ze onvoorwaardelijk hiervoor op.

een goed en gelukkig leven even waardevol?

In de workshops ’s middags wordt een goed

thijs dan veel minder last heeft van zijn

(vertrouwensbeginsel), (II) de specifieke

gemaakt niet onredelijk is en verenigbaar

Op katholieke en interconfessionele scholen

Waarom geven mensen aan bepaalde bronnen

evenwicht gezocht tussen het aansluiten bij de

astma en minder zware medicatie hoeft te

aard van het bedrijf van vader het hen

met het doel en de strekking van de Leer-

kom je inspirerende leraren tegen. In allerlei

(zoals de Bijbel) meer gewicht dan aan andere

thematiek van de dag en het bieden van een

gebruiken.

onmogelijk maakt om in de schoolvakantie

plichtwet 1969.

onderwijspraktijken wordt kinderen duidelijk

bronnen? Welke (levens)verhalen kunnen

platform voor voorbeelden van good practice

hoe je goed en gelukkig kunt leven samen met

mensen van nu inspireren? Mag je kinderen wel

op het gebied van identiteit en het vak gods-

V r i j s t e l l i ng

anderen. In vieringen, groepsgesprekken, uit-

op een bepaalde levensweg naar de toekomst

dienst/ levensbeschouwing. Voor dit middag-

Vorig jaar ging het mis. De ouders van

dagende opdrachten, kortom in alle momenten

zetten? Kun je met elkaar als team inspirerende

programma is het IKO op zoek naar personen /

Matthijs planden een vakantie van langer

A f w i j z i ng v e r z o e k

specifieke aard van het beroep van zijn

waar mensen (jong en oud) met elkaar delen

praktijken in de school gestalte geven?

organisaties / scholen / en andere betrokkenen,

dan 10 schooldagen en vroegen hiervoor

De voorzieningenrechter wijst het ver-

vader dit schooljaar slechts buiten de

die (weer) een workshop met een ‘good practice’

een vrijstelling aan bij de directeur van de

zoek af omdat het hem op voorhand niet

schoolvakantie op vakantie kan gaan. Zo

wat van waarde is.

samen op vakantie te gaan en (III) de ziekte van Matthijs.

De ouders hebben onvoldoende aannemelijk gemaakt dat Matthijs vanwege de

In n ova t ie

zouden willen verzorgen, aansluitend op het

school. De directeur stuurde de aanvraag

gebleken is dat het besluit van de directeur

had het voor de hand gelegen dat het gezin

Is a lles waardevol ?

De Identiteitsdag 2006 geeft tijd en ruimte aan

thema ‘Inspirerende leraren’.

door naar de leerplichtambtenaar, die de

van de school onzorgvuldig is voorbereid

bijvoorbeeld in de reguliere schoolvakantie

Wat van waarde is en geluk brengt, moet

inspiratie. Ze wil handreikingen geven aan

aanvraag afwees. Vervolgens diende de

dan wel op een onjuiste grondslag berust.

in mei op vakantie was gegaan.

worden geleerd. Scholen hebben leraren nodig

mensen in het basisonderwijs om inspiratie op

Wilt u een workshop verzorgen of meer

die werk maken van hun inspiratie door hun

te doen voor hun professionele praktijken. Op

informatie: Maria Venhuizen, T 024 – 361 11 47,

onderwijspraktijk te richten op wat het leven

deze dag komen vragen aan de orde als: hoe

E [email protected], www.ru.nl/iko

waardevol en gelukkig maakt. In de dagelijkse

worden leerkrachten en schoolleiders geïnspi-

36

■

■

37

Schoolbestuur | nummer 5 | juni 2006 |

PUNT UIT Plezier met papier Het Nationaal Onderwijsmuseum

laat een kleurrijke selectie van

in Rotterdam en het Scryption

(ABC) spellen, aankleedpoppen,

in Tilburg presenteren komende

poppenkasten en –theaters zien.

zomer een dubbeltentoonstelling

Aan de tentoonstelling is een

rondom de unieke privé-verzame-

wedstrijd gekoppeld ‘Wie maakt

ling Atlas Landwehr-Vogels met

de mooiste kijkdoos?’. Tot en met

papieren speelgoed en gezelschaps-

3 september kunnen jongeren

Plezier met papier

spellen uit de periode 1740 – 1950.

een kijkdoos inleveren bij het

Papieren speelgoed, van aankleedpop tot

Het Nationaal Onderwijsmuseum

Nationaal Onderwijsmuseum of

zinsbegoocheling 6 mei t/m 10 september 2006,

toont knutsel-, invul-, prenten- en

het Scryption. Een vakkundige

Nationaal Onderwijsmuseum Rotterdam

metamorfoseboeken. Het Scryption

jury zal alle kijkdozen beoordelen.

www.onderwijsmuseum.nl

Ga je mee? In de reeks ‘Geloven thuis’ het

koffertje materiaal voor gebed

Centrum voor Parochiespiritualiteit

tweede geloofskoffertje speciaal

en ritueel in het gezin. Alles is

(CPS) in Nijmegen. Het project

voor kinderen van 6 tot en met

nieuw geschreven, getekend en

heeft een eigen website:

9 jaar en hun ouders.

gecomponeerd voor deze uitgave.

Het koffertje helpt ouders op

Geloven thuis is een project van de

een speelse manier met geloven

Katholieke Bijbelstichting(KBS) in

ISBN 90 6173 946 2

bezig te zijn. ‘Geloven begint met

’s-Hertogenbosch en de Vlaamse

Full colour materialenkoffer,

sfeer’, is het credo van de makers.

Bijbelstichting in Leuven, in

20 x 28 x 6 cm, Prijs: € 27,50

Centraal staan bijbelverhalen, die

samenwerking met de Diocesane

Tijdelijke aanbieding in de maanden

worden aangekleed met versjes,

Pastorale Dienstverlening (DPD)

april-mei-juni: € 22,50.

liedjes en spellen; ook bevat het

van het aartsbisdom Utrecht en het

Bestellen: www.geloventhuis.nl

Geef techniek de ruimte Leerkrachtenvereniging VONK

ongeveer 20 techniekactiviteiten.

(Vereniging voor techniek in het

De thema-doe-dag vindt plaats in

Primair Onderwijs) organiseert

het congrescentrum’t Veerhuis’ in

woensdag 8 november 2006 de

Nieuwegein.

thema-doe-dag ‘Geef techniek de ruimte’.

Meer informatie:

Leerkrachten uit het (speciaal)

Ank Fennis 06 29105177 of

basisonderwijs kunnen op deze

www.techniekcoach.nl of

dag aan de slag met hun keuze uit

www.kpcgroep .nl

38

www.geloventhuis.nl