Digitaliseren met visie. nr. 7, mei Magazine van de Besturenraad voor schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

Magazine van de Besturenraad voor schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

nr. 7, mei 2013 Zoeken naar de juiste schaal in mbo en hbo De toezichthouder vindt zijn draai “Liggen we op koers?” Nieuwkomers en de visie van de school Havisten presteren beter in eigen afdeling Kiezen voor UWV of eigenrisicodrager worden?

Digitaliseren met visie

nr.7, mei 2013

Agenda

Magazine van de Besturenraad voor schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

Datum

Activiteit

Doelgroep Plaats

Contactpersoon

21-5-2013

Netwerk bovenschools managers Overijssel

PO

Nijverdal 13.30 – 16.00 uur

Wob van Beek

23-5-2013

Netwerk bovenschools managers Midden- en Zuid Gelderland

PO

Ede 8.30 – 12.00 uur

Wob van beek

28-5-2013

Netwerk toezichthouders en bestuurders PO/VO/ MBO/HO

Doorn 16.00 – 19.00 uur

Carla Rhebergen

28-5-2013

Commissie maatschappelijke agenda

PV/VO/ MBO/HO

Woerden 14.00 – 16.00 uur

Wout Neutel

30-5-2013

Netwerk bovenschools managers regio Utrecht

PO

Almere 12.15 – 15.15 uur

Wob van Beek

30-5-2013

Netwerk bovenschools managers Zuid-Holland Zuid/Oost, Zeeland, West-Brabant

PO

Bergen op Zoom 14.00 - 16.30 uur

Hans Bruggeman

4-6-2013

Netwerk bovenschools managers Gelderland/Flevoland

PO

Kantoor Dyade, Ede 8.30 – 12.00 uur

Wob van Beek

6-6-2013

Commissie governance, participatie en leiderschap

PO/VO/ MBO/HO

Woerden 14.00 – 16.00 uur

Wob van Beek

11-6-2013

Netwerk bovenschools managers Drenthe

PO

Hoogeveen 13.30 – 16.00 uur

Wob van Beek

19-6-2013

ALV Besturenraad

PO/VO/ MBO/HO

Soesterberg 10.00 – 13.00 uur

Cora Tuitel

Colofon Besturenraad | De Besturenraad, centrum voor christelijk onderwijs, verenigt christelijke onderwijsinstellingen en geeft samen met hen stem aan

Meer informatie over de bijeenkomsten kunt u krijgen via onze ledenservice.

het christelijk onderwijs in onze samenleving. Bij de Besturenraad zijn 540 besturen aangesloten, met meer dan 2.200 scholen en bijna 800.000 leerlingen, deelnemers en studenten

Algemene ledenvergadering Besturenraad Op woensdag 19 juni 2013 houdt de Besturenraad zijn algemene leden-

in alle onderwijssectoren.

vergadering. Op deze ochtend zijn er twee sprekers. Arjan Lock, directeur

Redactie | Guido de Bruin (hoofdredacteur)

van de EO vertelt over de veranderingen die de EO doormaakt, hoe zij anno

Corine de Reus (eind- en beeldredacteur/

2013 invulling geeft aan haar missie, en wat dat het christelijk onderwijs

productiebegeleiding)

te zeggen heeft. En Dick den Bakker, directeur Onderwijs & Identiteit bij

Redactieadres | Houttuinlaan 5b,

de Besturenraad, presenteert zijn nieuwe boek over christelijk geïnspireerd

Postbus 381, 3440 AJ Woerden

onderwijs in een seculiere tijd. Alle bezoekers van de ALV krijgen een

[email protected]

exemplaar van dit boek. U bent vanaf 9.30 uur welkom in het Kontakt der Kontinenten in Soesterberg. De vergadering begint om 10.00 uur.

Vormgeving | Ontwerpwerk, Den Haag

Ga voor aanmelden naar www.besturenraad.nl/aanmelding-alv.

Foto omslag | Thinkstock Druk | Drukkerij Ten Brink, Meppel

Info

Abonnementen | (excl. 6% btw) SBM/Thema voor leden gratis

Uitgever

SBM voor niet-leden € 37,00

Besturenraad Postbus 381, 3440 AJ Woerden

SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 SBM verschijnt acht keer per jaar. Zonder schriftelijke opzegging (per e-mail of post)

Bezoekadres

wordt het abonnement na een jaar automatisch

Houttuinlaan 5b, 3447 GM Woerden

Ledenservice

SBM digitaal

T 0348 74 44 00 E [email protected]

Besturenraad Academie

De artikelen van SBM kunt u als pdfbestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?


Digitale Nieuwsbrief

verlengd voor onbepaalde tijd. Er geldt een opzegtermijn van drie maanden. Voor informatie en losse nummers: 0348 74 44 44.

T 0348 74 44 44 F 0348 74 44 99 E [email protected]

Copyright | Voor overname van artikelen of gedeelten daarvan graag voorafgaand contact

Bestellingen

met de redactie.

T 0348 74 44 44 F 0348 41 14 56 E [email protected]

Disclaimer | Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. inhoud van de advertenties.

Mutaties namen/adressen/ abonnementen

ISSN: 1570-2332


De redactie is niet verantwoordelijk voor de

Besturenraad Advocaten & Juristen T 0348 74 44 48 E [email protected]

U kunt zich via onze site opgeven voor de wekelijkse gratis digitale nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie.

Producten en diensten Juridische helpdesk E [email protected] T 0348 74 44 60 ma-vr: 9.00-15.00 uur

Op www.besturenraad.nl treft u steeds de meest actuele nieuwsberichten en informatie over onze vereniging, onze diensten, producten, leergangen en cursussen. Ook vindt u hier een overzicht van onze medewerkers.

6

Zoeken naar de juiste schaal in mbo en hbo

8

ICT: onderwijsvisie moet leidend zijn

11

Kanttekeningen bij de digitale school

14

De toezichthouder vindt zijn draai

18

“Liggen we op koers?”

22

Nieuwkomers en de visie van de school

24

Havisten presteren beter in eigen afdeling

28

We hebben geloofwaardige leiders nodig

30

Kiezen voor UWV of eigenrisicodrager worden? Modernisering Ziektewet

Rubrieken | 02 Agenda | 04 Uitgelicht | 04 Column voorzitter 05 Nieuws | 12 Typisch christelijk | 16 Mijn verhaal | 20 Nieuwe oogst 21 Leerling aan het woord | 26 Juridische kwestie | 27 Nieuws Besturenraad

Uitgelicht

4

Column

Wim Kuiper voorzitter Besturenraad

Uitgelicht Geen tijd voor vertellen? Geen excuses meer! Verhalenverteller en verteltrainer Hans van Woerkom kent de leerkrachten – hij is er zelf een geweest. Ze willen wel verhalen vertellen, maar waar vinden ze de tijd om die voor te bereiden, gezien alles wat er al van hen wordt gevraagd? Met zijn boek

Reformatie vieren

Een Schatkist vol Vertelgeheimen lost Van Woerkom dat probleem natuurlijk niet op, maar biedt hij wel tal van praktische handvatten en tips om beter te vertellen met minder voorbereidingstijd. “Een verhaal vertelklaar in 30 minuten”, belooft hij.

“Als ik wist dat morgen de wereld vergaat, dan plant ik vandaag nog een appelboom.” Deze uitspraak wordt toegeschreven aan

Praktisch

Martin Luther, de bekende hervormer, die aan de wieg staat van

Het boek is, samen met de bijbehorende dvd en cd, inderdaad een schatkist.

protestants-christelijk onderwijs. Hij zette zich niet alleen in

Van Woerkom begint bij het begin – waarom zou je eigenlijk verhalen vertellen? – en

voor een drastische hervorming van de kerk maar ook voor goed

beschrijft één voor één de ingrediënten van een goed verhaal. Het is vooral een heel

onderwijs voor alle bevolkingslagen. Het zelf kunnen lezen van

praktisch boek: zo geeft Van Woerkom tien tips om de voorbereidingstijd terug te

de Bijbel als weg naar een persoonlijke en rechtstreekse relatie

brengen, een stappenplan voor verhaalvoorbereiding, zeventien tips om beter te

met God, gunde hij alle mensen.

vertellen en tien oefeningen om samen met de kinderen in de klas je vertelvaardig-

De beweging die een kleine 500 jaar geleden op gang kwam,

heden te verbeteren.

eerst in Duitsland en daarna in heel Europa, heeft diepe,

Het tweede deel van het boek is gewijd aan tien waarden die met behulp van verhalen

mondiale sporen nagelaten. Daar werd ik mij onlangs van

kunnen worden overgebracht, en aan het gebruik van verhalen om pesten te vermin-

bewust op een conferentie in Eisenach, aan de voet van de

deren. Bij alle waarden komen korte voorbeeldverhalen aan bod.

Wartburg, waar Luther de Bijbel in de landstaal vertaalde. De Duitse Lutherse Kerk had vertegenwoordigers van christelijk

Meerdimensionaal

onderwijs uit diverse hoeken van Europa, maar ook uit verre

Van Woerkom gebruikt de woorden waarde en deugd door elkaar. Het was misschien

landen als Australië, Tanzania en Brazilië uitgenodigd.

beter geweest als hij consequent van deugden had gesproken, want daar gaat het hem

Wij bespraken hoe protestantse scholen in de hele wereld dit

om: dat bepaalde eigenschappen (van samenwerking tot opoffering, van eerlijkheid tot

jubileum kunnen aangrijpen om met elkaar kennis te maken,

doorzettingsvermogen), mede onder invloed van verhalen, worden ingeoefend en deel

elkaar te inspireren en samen te vieren. Het viel mij op hoe

van de persoonlijkheid worden.

weinig we van elkaar weten. Ik had me bijvoorbeeld nooit

Verhalen zijn daar natuurlijk heel goed voor in te zetten, maar het risico van die

gerealiseerd dat er zo’n 16.000 protestants-christelijke scholen

benadering is dat goede verhalen wat van hun meerdimensionaliteit verliezen. Door ze

in Congo zijn. Ook hoorden we over een lutherse school met

bij voorbaat in te kaderen in een bepaalde betekenis, kan de ruimte van de kinderen om

uitsluitend Aboriginal kinderen in Australië en over de dialoog

eigen betekenissen aan de verhalen te geven, ongewild worden ingeperkt. Een goede

tussen moslims en christenen op protestantse scholen in

verhalenverteller als Van Woerkom kent dat risico natuurlijk, en geeft dan ook duidelijk

Indonesië.

aan dat de gebruikte verhalen niet alleen maar één bepaalde deugd verwoorden.

In heel verschillende situaties wordt de christelijke identiteit in

Dat zijn voorbeeldverhalen meerdimen-

het onderwijs vormgegeven. Het is fascinerend en verrijkend om

sionaal zijn, blijkt wel uit de handige

elkaar te ontmoeten en te merken dat er ook veel gemeenschap-

index op de belichte ‘waarden’: veel

pelijks is. Vanuit onze bevoorrechte situatie voel ik de verant-

verhalen blijken diverse deugden in

woordelijkheid om onze collega’s in landen waar het allemaal

zich te bergen. Al met al biedt het

vele malen moeilijker is, te ondersteunen en te bemoedigen.

boek leerkrachten handvatten te over

Maar ik weet zeker dat zij ons ook veel te brengen hebben.

om (weer) aan het vertellen te slaan.

Met (tenminste) 500 scholen wereldwijd 500 jaar Reformatie

“Met het verschijnen van dit boek zijn

vieren – dat is het idee. Wat mij betreft doen we hier vanuit

er geen excuses meer”, schrijft oud-

Nederland zeker aan mee. Als u belangstelling hebt, kunt u zich

schooldirecteur Eric Teunisse terecht in

bij mij melden. Deze uitnodiging geldt zeker niet alleen de

zijn voorwoord. Voer voor de scholen

enkele scholen in Nederland die de naam van Luther dragen!

én voor de pabo’s! (Guido de Bruin)

Hans van Woerkom, Een Schatkist vol Vertelgeheimen. Rotterdam: FortMedia 2013. ISBN 9789077219621 Reageren? Mail Wim Kuiper op [email protected]

5

Nieuws

Nieuws

Advertentie

Voor deskundig advies op het gebied van arbeidsomstandigheden

Geen detectiepoortjes maar vertrouwen

ArboAdviesCentrum PO

Scholen mogen absoluut geen onneembare vestigingen worden. Dat blijkt uit een rondgang langs een aantal Besturenraadleden naar aanleiding van het dreigement van een schietpartij op een school in Leiden, eind april. Natuurlijk denken schoolleiders serieus na over de vraag hoe ze hun scholen zo veilig mogelijk kunnen maken, maar detectiepoortjes en deuren die altijd op slot zitten…

Arbo AdviesCentrum

ze zien het niet zitten. Het probleemgedrag zal zich

Primair Onderwijs

verplaatsen buiten de schoolhekken, zo reageert een lid van onze commissie Maatschappelijke Agenda. En: “Met de groots opgetuigde maatregelen na een

Bel 045 - 579 81 81

incident wordt vooral schijnveiligheid gecreëerd”.

of mail naar [email protected]

Schoolleiders willen juist aandacht voor vertrouwen in elkaar. “Poortjes en bewakers gaan dit nooit tegen; sterker, ze nodigen slechts uit tot meer wantrouwen.” de verharding van de maatschappij.” “Kennen en gekend worden, daar gaat het om.” Uit de reacties blijkt dat de bedreiging in Leiden

7095/ARC

“Dit doet niets aan de onderliggende problemen, zoals

scholen vooral aan het denken zet over de invloed van sociale media.

Enthousiasme met reserves bij Koningsspelen De grote meerderheid van de Nederlandse christelijke basisscholen deed op 26 april met enthousiasme mee aan de Koningsspelen. Dat blijkt uit onze ledenpeiling Loopt u warm voor ons Koningshuis? Wel had een groot deel van de 536 respondenten grotere of kleinere reserves bij de dag. De belangrijkste redenen voor de onvrede: t )FUJTUFLPSUEBH t &SJTHFFOHFMEWPPSCFTDIJLCBBSHFTUFME t )FUXPSEUXFMFSHNBLLFMJKLAPWFSEFTDIVUUJOHHFHPPJE t %FTDIPPMNBHXFFSFFONBBUTDIBQQFMJKLFUBBLPQQBLLFO t 4DIPMFOFSWBSFOTPDJBMFESVL [FWPFMFOEBU[FFSOJFU onder uit kunnen t )FUQBTUOJFUJOEFQMBOOJOH Ondanks de reserves gaven de scholen aan de Koningsspelen graag voor de kinderen te organiseren. Verreweg de meesten organiseerden zelfstandig een of meerdere activiteiten. De uitkomsten van de peiling werden besproken in Radio 1-programma Dit is de dag (EO).


6

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie Thinkstock

In een korte serie vertellen directeuren en bestuurders in de diverse onderwijssectoren hoe schaalvergroting voor hen heeft uitgepakt. In deze laatste aflevering komen het mbo en hbo aan het woord. Een paar decennia geleden wemelde het nog van de kleine mbo- en hbo-opleidingen. Ongewenst, vond de overheid. Sindsdien is er flink gefuseerd. Hogeschool Windesheim ziet vooral voordelen. De twee grote Rotterdamse roc’s hebben echter besloten om zich samen op te splitsen in veel kleinere vakcolleges. Door grotere hbo-scholen te creëren, zouden meer jongeren kiezen voor het hbo in plaats van het duurdere wo, zo redeneerde de overheid in de jaren tachtig.1 Het mbo volgde in de jaren negentig. Radicale schaalvergroting moest ook hier de weg vrij maken voor minder regels en meer autonomie.2 Dit zou de kwaliteit van het onderwijs ten goede komen én kosten besparen. In Zwolle vormden in 1986 diverse christelijke hbo-instellingen samen Hogeschool Windesheim. De ongeveer 20.500 studenten komen uit heel noord- en midden Nederland. Velen komen van de havo en sommigen van het vwo, maar Windesheim verwelkomt ook steeds meer mbo’ers.


“Nederland had behoefte aan meer hoger opgeleiden. Daardoor ontstond er een maatschappelijke druk om de opleidingsgraad te verhogen en stroomden steeds meer mbo’ers door naar het hbo”, zegt Albert Cornelissen, voorzitter van het college van bestuur van Windesheim. “We zien ook steeds meer volwassenen die later in hun carrière besluiten om

Innige samenwerking

Sinds 2009 heeft Windesheim echter een eigen

alsnog een hbo-opleiding te gaan doen.”

De wens van OCW om de scheidsmuur tussen

CvB, en sinds 1 januari 2012 valt de hogeschool

Windesheim biedt ruim zestig opleidingen, waarvan

hbo en wo af te breken, leidde tot veel partner-

weer onder een eigen stichting met een eigen

een derde lerarenopleidingen.

schappen tussen beide sectoren. Windesheim ging

raad van toezicht. In de loop van dit jaar worden

samenwerken met de Vrije Universiteit in

de laatste formele banden met de Vereniging VU

Amsterdam. In 2004 sloten zij een bestuurlijke

losgemaakt. Cornelissen: “Dan zijn we weer

en rechtspersonenfusie. Beide vielen onder één

volledig zelfstandig. Wij zijn groot genoeg voor

college van bestuur.

een eigen RvT, die onze instelling zijn onverdeelde

1 ‘Hogescholen en hbo in historisch perspectief’, Ad van Bemmel, HBO-raad, 2006. 2 ‘Overheid en onderwijsbestel’, drs.Ria Bronneman-Helmers, SCP, 2011.

7


we veel meer helderheid bieden. Dat is ook goed voor de vele kinderen uit sociaal-economisch zwakkere milieus die wij in huis hebben. Ik denk dat we straks minder uitval en switchgedrag zullen hebben.” Er verdwijnt een bestuurslaag, waardoor de besluitvorming sneller moet gaan verlopen. Albert Cornelissen

Anja van Gorsel

Anky Romeijnders

Het team en de onderwijsleider krijgen meer eigen verantwoordelijkheid. De vakcolleges richten zich elk op een bedrijfstak, zoals de zorg of de techniek. Elk vakcollege is volledig

aandacht kan geven.” OCW is inmiddels gestopt

De bestuurder: “Je moet als CvB het primaire doel

zelfstandig, met een eigen bestuur en raad van

met haar beleid om het hbo en wo te integreren,

in het vizier houden: het opleiden van mensen.

toezicht. Bekeken wordt welke opleidingen het

maar de inhoudelijke samenwerking tussen

Dat betekent dat we het over de kwaliteit van het

beste bij elkaar kunnen komen. Gedacht wordt

Windesheim en de VU blijft overeind.

onderwijs moeten hebben, en niet alleen over geld

aan een omvang van 4000 tot 8000 studenten.

Windesheim gebruikt de connectie vooral om de

of gebouwen.”

Van Gorsel: “Met die omvang ben je bedrijfseconomisch levensvatbaar.

eigen staf te professionaliseren. “Sommige van onze docenten beginnen aan een promotietraject.

Rotterdamse roc’s

Het kan: een stuk kleiner zijn en toch kwaliteit

Ook bij ons onderzoek door lectoren is er een

Anja van Gorsel, sinds drie jaar voorzitter CvB van

leveren.”

verbinding met de universiteit.” Op onderzoeks-

het Albeda College in Rotterdam, begrijpt waarom

Identiteit is voor zowel Albeda als Zadkine

niveau werkt Windesheim ook samen met de

de overheid koos voor schaalvergroting. “Alleen

een belangrijk onderwerp, zegt Van Gorsel.

Universiteit Twente en TU Delft.

al in Rotterdam waren er meer dan honderd mbo-

“We hebben afgesproken dat bij de nieuwe

Als voordeel van de schaalgrootte ziet de

schooltjes. Aanvankelijk wilde men hier één roc

vakcolleges zowel Albeda als Zadkine zich

bestuurder dat Windesheim veel opleidingen kan

creëren, maar toen ontspon zich in de Tweede

kan herkennen in de missie en kernwaarden.

aanbieden. “En we kunnen het onderwijs goed

Kamer een discussie rond de vrijheid van onder-

Inmiddels hebben we daar vele gesprekken

ondersteunen met bijvoorbeeld loopbaanbegelei-

wijs.” Dus kwamen er twee roc’s. Albeda (destijds

over gevoerd en zien we dat er weliswaar

ding, decanaten en ICT.” Op kleinere hogescholen

24.000 studenten) werd protestants-christelijk

andere woorden worden gebruikt, maar dat

hebben bestuurders vaak allerlei neventaken,

en Zadkine (20.000 studenten) openbaar.

in essentie de identiteit niet veel verschilt.”

zoals bewaken dat de school blijft voldoen aan de

Ondanks de waterscheiding kwamen er op beide

Het haalbaarheidsonderzoek ligt nu bij de

veranderlijke regelgeving. “Door de schaalgrootte

roc’s opleidingen van verschillende denominaties

medezeggenschapsorganen.

hebben wij daarvoor specialisten in huis. Onze

terecht. Van Gorsel: “Verschillende geloven en

diensten houden ontwikkelingen in het hoger

culturen zaten gedwongen bij elkaar. Dat leidde

Het beste van beide roc’s

onderwijs en de maatschappij bij en dragen deze

tot een behoorlijke post-fusiestress.”

Anky Romeijnders, directeur branche

uit naar de verschillende opleidingen. Dat helpt

De situatie was ook anderszins uniek. De twee

Gezondheidszorg bij Albeda, hoopt dat straks

ons om ervoor te zorgen dat de kennis, vaardig-

roc’s boden een bijna identiek palet van oplei-

ook de stageplaatsen beter worden benut.

heden en competenties van onze alumni zo goed

dingen aan. Van Gorsel: “En al die opleidingen

“Nu hebben Zadkine en wij elk een eigen

mogelijk aansluiten op de arbeidsmarkt.”

waren met elkaar aan het concurreren. Goed voor

onderwijsconcept en stagemodel. Straks

de kwaliteit? Nou, zo werkt het misschien in het

richten we samen de leeromgeving in, in

Lastig communiceren

bedrijfsleven, maar het onderwijs zit anders in

nauwe samenwerking met het bedrijfsleven.

Als nadeel van de grootschaligheid ziet hij dat de

elkaar. We deden allemaal ons stinkende best en

We hopen het beste van beide roc’s voort te

communicatie lastig kan zijn, met name tussen

hadden elk een eigen netwerk van bedrijven om

zetten. We willen ook betere doorlopende leer-

het CvB en de werkvloer. “We stoppen veel energie

ons heen.”

lijnen creëren van vmbo via mbo naar hbo.”

in het doorvertalen van beleid. We halen als

Van Gorsel bestrijdt dat er financiële motieven

CvB tijdens werkbezoeken ook op de werkvloer

Vakcolleges

achter de opsplitsing zitten. Beide roc’s

meningen op. Toch merken we soms dat docenten

En opnieuw doet zich in Rotterdam een unieke

hebben al een flinke reorganisatie achter de

niet helemaal op de hoogte zijn van beleidslijnen,

situatie voor: de twee grote roc’s onderzoeken de

rug. “Albeda zit sinds 2009 weer in de zwarte

of dat wij bepaalde ontwikkelingen niet kennen.

haalbaarheid van een gezamenlijke opsplitsing in

cijfers, en Zadkine heeft de financiën ook

Dat is een lastig punt, in alle grote organisaties.”

zes tot acht vakcolleges. Vanuit het inzicht dat dit

op orde.”

Dat een grote hogeschool onpersoonlijk zou zijn,

is waar de samenleving om vraagt, zegt Van Gorsel.

Zij benadrukt dat deze rigoureuze stap een

vindt Cornelissen ‘flauwekul’. “Studenten hebben

“Zowel het bedrijfsleven als de studenten

antwoord is op de specifieke Rotterdamse

hun plek binnen hun eigen opleiding en daar-

klaagden over onduidelijkheid. Er waren zoveel

situatie. “Elke regio is anders. Maar ik denk

binnen weer in hun eigen jaargroep. Onze domeinen

opleidingen, aangeboden door twee roc’s, en dan

dat het voor elke onderwijsinstelling goed is

(faculteiten- red.) zijn kleinschalig georganiseerd.

had je ook nog eens vier niveaus. Mensen snapten

om de eigen profielen scherper af te stellen,

Zo blijft de sociale cohesie intact.”

het gewoon niet. Binnen die vakcolleges kunnen

zodat iedereen het snapt.”



8

Tekst Peter Louwerse | Fotografie Hollandse Hoogte/ Willem Hoogteyling

De digitalisering van het onderwijs is bezig met een onstuitbare opmars. Laptops en iPads vervangen schoolboeken. Scholen kunnen leerlingen daardoor op maat bedienen en resultaten zijn beter meetbaar. Welke keuzes je maakt, moet afhangen van je visie op onderwijs, zeggen schoolleiders met ervaring.

Wat hebben we nodig in de klas? Dat was de kernvraag die

Cijfers schieten omhoog

het Ichthus College in Kampen zich stelde voordat het aan

Dankzij de laptop kan de docent iedere leerling bieden waar

de slag ging met digitaal leren. Het antwoord volgens rector

deze behoefte aan heeft. Dyslectische kinderen kunnen een

Germien Kamphorst: “Maatwerk leveren en beter in staat zijn de

tekst laten voorlezen, autisten werken met rijtjes. Kamphorst

resultaten te meten.”

ziet talloze verbeteringen dankzij het gebruik van laptops.

Vanuit dat uitgangspunt worden bij het Ichthus College alle

“De lesmethodes voor het vmbo zijn vaak te talig voor vmbo-

beslissingen over digitaal onderwijs genomen. Zo kwamen

leerlingen. Op de laptop kun je met plaatjes dingen veel duide-

Kamphorst en haar team tot de keuze voor laptops. “Wat nu is

lijker maken.” Een andere toepassing: een docent laat, een paar

ontwikkeld voor het onderwijs, sluit lang niet allemaal aan op

dagen voor de toets begint, een filmpje zien waarin hij uitlegt wat

Apple”, heeft Germien Kamphorst geconstateerd. Dat omzet-

de leerling moet leren. “De cijfers schieten omhoog.”

tingen van Windowsprogramma’s als Excel en Word soms voor

Niet alleen tijdens contacturen maar ook thuis kan de leerling

problemen zorgen op de iPad, gaf de doorslag. Als leerlingen

profijt hebben van de laptop. Daarvoor zijn er applicaties als

een zwart scherm krijgen, is de lol er immers snel af. “Maar

Drillster, die helpen bij het stampen van rijtjes. Later op school

wellicht maken we straks andere keuzes als Windows volledig

kan de docent dankzij een student response system als

is ontwikkeld.”

Socrative de gehele klas tegelijkertijd overhoren.

9


Kamphorst: “Hij kan de vragen van tevoren in het systeem

Hoe profiteert Landstede van de ICT-ervaringen van Ichthus?

zetten, waarna de leerlingen tegelijkertijd kunnen antwoorden.

“Op veel manieren”, meent Runia. “We leerden dat wij een

Op het smartboard verschijnt het resultaat van de klas.

andere ICT-infrastructuur nodig hadden.” Hij wijst naar het

De docent kan ook per leerling het niveau zien.” Het meten van

apparaatje voor draadloos internet aan het plafond: “Die hebben

de resultaten is vervolgens mogelijk met Quayn, het digitale

we in één keer aangeschaft voor alle scholen. Zo profiteer je

toetsensysteem van uitgever De Rode Planeet.

van je massa en van de ervaringen in het Ichthus College.”

De Kampense school verstrekt geen laptops maar geeft een

Alle scholen helpen elkaar, wisselen kennis uit en maken

vergoeding aan de leerlingen. Behalve de huidige examenklassen

gebruik van elkaars leermiddelen. Om dat laatste mogelijk te

werken alle scholieren nu met de draagbare computers.

maken, hebben alle zeventien scholen dezelfde leermiddelen

Een formele evaluatie is er nog niet geweest, maar Germien

aangeschaft. Uniformiteit is echter niet heilig. “Eén van onze

Kamphorst kan wel zeggen dat het ‘laptoponderwijs’ niet meer

scholen heeft gekozen voor tablets in plaats van laptops.

is weg te denken. “Als we nu zouden stoppen, zouden docenten

Dat vind ik interessant. Zo ontstaan ervaringen die bruikbaar

en leerlingen massaal protesteren.”

zijn voor het totaal.”

Kinderziekten

Kernopdracht

De school is nog volop aan het leren. Digitaal onderwijs is,

Runia koppelt het gebruik van ICT aan zijn visie op de kern-

net als elk nieuw proces, een kwestie van vallen en opstaan,

opdracht van het onderwijs: “We willen mensen in hun kracht

en dus waren er kinderziekten: “In het eerste jaar bleek het

zetten. De vraag is dus: wat maakt leren gemakkelijker? In de

netwerk te licht.” Een ander probleem: “Veel leermethodes van

traditionele opstelling missen we te veel kansen. Een docent die

onze uitgever waren nog niet geschikt voor de computer. Daar

aan dertig leerlingen tegelijk instructie geeft, heeft niet in de

leren we van. We hebben ook tegen de docenten gezegd: het

gaten hoe ver de individuele leerling is. Dat heeft dus niets te

hoeft niet direct perfect te zijn. Dat nam een heleboel spanning

maken met wat goed is voor een kind.”

weg. We hebben rondom ICT een sfeer kunnen creëren dat

Runia ziet de toekomst zo: “Leerlingen ontmoeten docenten die

iedereen elkaar helpt. De leraar helpt de leerling, maar ook

weten waar de leerlingen zijn. Die hen helpen op weg naar hun

andersom.”

doelen. En leerlingen nutten de beschikbare middelen daarvoor

Het Ichthus College is één van de zeventien scholen van de

uit. Ik ben ervan overtuigd dat het schoolproces veel efficiënter

scholengroep Landstede. “In onze organisatie is Ichthus een

kan. De tijd die dan overblijft, kun je gebruiken voor de vorming

voorloper”, zegt Arend Runia, lid van het college van bestuur

van de leerling.” Op het Ichthus College wordt die tijd benut

van Landstede, dat met 10.000 vo-leerlingen, 10.000 mbo-

voor zogeheten talent classes, waar leerlingen van verschillende

studenten en 2.500 personeelsleden tot de grotere onderwijs-

schooltypen samen hun talent ontwikkelen voor bijvoorbeeld

instellingen in Nederland behoort. Maatwerk en massa zijn

muziek, beeldende kunst of robotica.

voor Landstede de uitgangspunten bij de invoering van digitaal onderwijs. “Onze zeventien scholen zijn lokaal verankerde merken met hun eigen sterke punten”, zegt Runia. “Wij gaan niet zover dat wij voor het Ichthus College bepalen hoe de ICT daar wordt ingericht. Maar we hebben wel zoveel massa dat wij kunnen profiteren van elkaars kennis en van onze positie op de markt.”

Arend Runia

Germien Kamphorst

Gerrit Brouwer


10

Regie

voortgezet onderwijs vertegenwoordigt: van vmbo tot gymnasium.

Dat in het digitaal onderwijs vele wegen naar Rome leiden,

“De verschillen tussen een lesgroep zijn soms groot. Docenten

blijkt tachtig kilometer verderop in dezelfde provincie Overijssel.

kunnen dan de neiging hebben zich te richten op het gemiddelde

Daar, bij het Twents Carmel College in Denekamp, werken de

van de groep. Met iPads bedienen ze gemakkelijker de onderkant

leerlingen niet met laptops, maar met iPads. En dat verloopt tot

en de bovenkant.”

volle tevredenheid van docenten en leerlingen, verzekert Gerrit

De kwaliteit van de methodes verschilt van uitgever tot uitgever.

Brouwer, locatiedirecteur Twents Carmel College en tevens hoofd

“Veel van wat voor de tablet beschikbaar is, stelt niet meer voor

van het ICT-platform van de scholengemeenschap met 5.000

dan een pdf met wat links”, zegt Brouwer. “De ontwikkelingen

leerlingen. Al zegt hij er wel bij: ”Het liefst zouden we ‘device-

gaan echter snel. Er komen steeds meer methodes die de resul-

onafhankelijk’ werken. Op dit moment zijn er alleen voor de iPad

taten van de leerling bijhouden en interactieve programma’s die

voldoende digitale leermiddelen beschikbaar. Daarom hebben wij

feedback geven.”

voor Apple gekozen.” Bij het begin van dit schooljaar, in augustus 2012, begon de

Kleine revolutie

school op alle locaties met iPadlessen. Brouwer noemt de tablets

Niet alle scholen zijn tevreden over het niveau van de digitale

niet meer dan een hulpmiddel voor de docent. “Maar wel een

methodes. Om die reden werkt het Hervormd Lyceum Zuid in

heel goed hulpmiddel.” De locatiedirecteur ziet heel veel voor-

Amsterdam nog ‘gewoon’ met boeken. “We onderzoeken wel

delen, maar hij waarschuwt voor te hoge verwachtingen: “Op

of we met iPads kunnen werken”, licht waarnemend rector

veel plekken in het land worden die iPads gepromoot om leer-

Kees Laan toe. “Op dit moment ontbreekt naar onze mening

lingen te trekken. Belangrijker is dat de inzet van tablets past

de digitale content om deugdelijk onderwijs te geven.”

bij je visie op onderwijs. De toegevoegde waarde wordt sterk

Het ideaalplaatje voor het Amsterdamse lyceum is dat boeken-

bepaald door de docent. Hij heeft de regie.”

leveranciers en uitgevers samen de digitale methodes en de

Om de docenten die regie ook te laten houden, kregen ze de

apparatuur leveren. Dat is nu nog niet zover, zegt Laan.

iPads een half jaar eerder dan de leerlingen en werden ze kort

Hij merkt niet dat zijn school daarom minder in trek is. “Nee,

getraind. Zo wilde de school de leerkrachten een voorsprong

op voorlichtingsavonden wordt er wel naar gevraagd, maar ik

geven op de scholieren. “Docenten moesten zich veilig kunnen

hoor nooit dat mensen daarom afhaken. Het aantal aanmel-

voelen”, licht Brouwer toe.

dingen is stabiel.”

Het gebruik van de iPad heeft veel voordelen. “Docenten kunnen

Brouwer noemt de introductie van iPad een kleine revolutie in

differentiëren”, constateert de locatiedirecteur. Dat is handig

het onderwijs. “Een opmerkelijk vooruitgang wordt geboekt bij

in Denekamp, waar de onderbouw de volle breedte van het

vakken als muziek en gymnastiek. Noten leren lezen gaat veel sneller op de iPad.” Bij lichamelijke oefening fungeert deze minicomputer als camera waarop de leerlingen hun eigen salto kunnen terugzien.

De optiek van de leraar

Dat de tablet dankzij de app Nearpod als een soort stemkastje

Toen het Ichthus College drie jaar geleden begon met onderwijs

kan fungeren, is ook handig. Zo kan de docent immers peilen

op de laptop, had Anne Heidi Meijer, net als veel andere docenten,

wat de voorkennis is van de klas en daarop voortborduren.

een aantal bedenkingen: “De grootste angst was dat de leraar

Hij kan niet alleen zien hoeveel leerlingen het goede antwoord

de controle zou verliezen.” Vier jaar later is ze een enthousiast

gaven, maar ook wie van hen goed zat. Tel daarbij nog de voor-

gebruiker.

delen van Apple TV op (alles wat op de iPad te zien is kan op een

Meijer, leraar Nederlands in de onderbouw van het vmbo, is

grote beeldscherm worden vertoond), en de pluspunten van

positief over de groeiende mogelijkheden van digitaal onderwijs.

iPadonderwijs zijn evident. Bij de eerste evaluatie begin dit jaar

“Alle leerlingen kunnen nu op hun eigen niveau werken”, noemt

waren de docenten, de leerlingen en de ouders dan ook positief.

zij als belangrijk winstpunt. “Bij begrijpend lezen doet de ene

Maar hoe gaat de school om met gevaren? De leerlingen zijn

leerling nog een leesles, terwijl de ander al een meerkeuzevraag

immers maar een muisklik verwijderd van de wereld, en de

of schrijfopdracht maakt.” Bij meerkeuze krijgt de leerling feed-

verleidingen zijn groot. Om die risico’s aan banden te leggen,

back van het systeem, bij een schrijfopdracht van de docent.

heeft de school samen met de leerlingen een protocol opgesteld.

Ook maken Meijers leerlingen gebruik van internettools, bijvoor-

Hoofdlijnen: de docent bepaalt of de iPad (of smartphone) aan of

beeld om een filmpje te maken over de uitleg die de docent

uit staat, en Facebook en andere sociale media staan niet open.

heeft gegeven. Het zijn voorbeelden van een veelheid aan toe-

Want multitasken gaat ten koste van de concentratie op de

passingen.

lesstof. In het algemeen houden leerlingen zich daar goed aan.

Docente Meijer ziet de motivatie bij leerlingen stijgen, omdat digitaal leren leuker is. De controle over het groepsproces is ook

Scholen hebben dus allemaal hun eigen aanpak. De een kiest

bij digitaal onderwijs geen probleem. “We hebben duidelijke

voor laptops, de ander voor iPads, en een derde wacht tot de

regels over wat wel en niet kan. Het vraagt van ons als docenten

digitale methodes beter aansluiten bij het onderwijs. Maar dat

wel een actievere rol. Ik loop rond en kijk mee.”

digitaal onderwijs de toekomst heeft, staat buiten kijf.


11

Tekst Paul Boersma | Fotografie Hollandse Hoogte/ Flip Franssen

Betekenis geven


Natuurlijk zijn er kanttekeningen te maken. Leren kinderen zo echt communiceren? Wordt er wel echt kennis opgedaan en beklijft die, of worden vooral vaardigheden ontwikkeld? En als de lesstof zich aanpast aan jou, waar leer je dan met je onmacht en beperking om te gaan? Zal een jongere nog iets leren dat hij niet zelf ontdekt, oftewel: wie zet hem op onverwachte sporen? En vooral: wie helpt hem bij het waarderen van en betekenis geven aan wat hij leert? Als ICT het onderwijs wezenlijk verandert, dan worden het geven van betekenis aan informatie, het structureren en waarderen ervan, het leren van existentiële betekenissen en het leren

ICT speelt een grote rol in het dagelijks leven van leerlingen, die vooral ook buiten school leren. Zij hebben online toegang tot veel informatie en worden vroeg mediawijs. Ze leren zelfstandig, creatief, constructief, flexibel te communiceren en samen te werken – anywhere, anytime, anyhow. Scholen spelen erop in. Paul Boersma plaatst kanttekeningen.

reflecteren des te belangrijker. Dat geldt ook voor de rol van de school als sociaal verband. Vraag is wel of de school dat ook allemaal invult. Daarover lees je nog weinig in reflecties op deze ontwikkeling. Het proces lijkt echter onomkeerbaar. Een dag zonder digitaal leven is voor jongeren van nu geen leven. Voor hen gaan de reële werkelijkheid en de virtuele in elkaar op.

Leraren toerusten Zowel de PO-Raad als de VO-raad beraadt zich op de digitalisering van het onderwijs. Educatieve uitgeverijen storten zich erop en verleiden schoolleiders door nadruk te leggen op de voordelen: het onderwijs en het management ervan worden efficiënter en effectiever. Dat zijn waarden waar schoolleiders

Op Steve JobsScholen werken leerlingen zonder vast lokaal en

van vandaag gevoelig voor zijn. De uitgeverijen verkopen het

vaste groep in ateliers met behulp van een iPad. Op een manier

didactisch materiaal samen met geïntegreerde administratie-

die het best bij hen past en met lesstof die is aangepast aan hun

pakketten en landelijk gestandaardiseerde verantwoordings-

persoonlijke interesses, leerstijl, niveau. Leren wordt leuker en

systemen. De VO-raad wil greep houden op deze ontwikkelingen

de leerling gemotiveerder, zo lijkt het.

door eisen vast te stellen waaraan het ICT-materiaal moet

De impact op de school is groot. “Via een app kunnen de leraren

voldoen.

bijhouden wat een leerling doet op de iPad”, aldus initiator

Veel leraren zijn intussen wel met ICT-toepassingen vertrouwd.

Maurice de Hond. Hij spaart tijd uit door minder nakijkwerk.

In menig klaslokaal is het krijtbord vervangen door het smart-

”En de leraar krijgt veel meer informatie over het leren van zijn

bord. Dat past overigens nog binnen de school als plek voor

leerlingen”, zegt Kees Versteeg, rector van het Hondsrug College,

informatieoverdracht. Maar met het doorzetten van de digitali-

dat voorop loopt in ICT-onderwijs. Voor de school zelf is het

sering wordt de leerling zelf meer en meer eigenaar van het

voordeel dat gemakkelijk allerlei informatie verkregen wordt over

leerproces. De PO-Raad focust dan ook op de toerusting van

bijvoorbeeld de onderwijskwaliteit (als je tenminste denkt deze

leraren (en schoolleiders). ICT betekent immers nu meer dan

te kunnen aflezen aan cijfers).

een hulpmiddel om zaken doelmatiger aan te pakken. De PO-

Digitaal onderwijs kenmerkt zich niet meer door ‘kennis over-

Raad pleit daarbij ook voor ruimte om te experimenteren en

dragen’ maar richt zich op ‘kennis nemen en delen’. Informatie

om de effecten te analyseren.

is ook voor iedereen beschikbaar.

Een goede zaak.

De Morgenster vraagt loyaliteit

Typisch christelijk

12

Tekst Loek Mulder

Naar aanleiding van het onderzoek Typen van protestants-christelijk basisonderwijs in een seculiere tijd, portretteren we in deze rubriek scholen van de drie typen christelijke scholen die de onderzoekers onderscheiden. Type 1: traditiescholen

De Morgenster

De Morgenster vraagt loyaliteit De voordeur van De Morgenster is wat verborgen aan de achterzijde van een knus binnenpleintje, genoemd naar meester Krook, de vorige schooldirecteur. Kindertekeningen achter de ramen van de klaslokalen en twee boompjes geven het pleintje nog wat extra intimiteit. Het is geborgenheid die de Hoogeveense school ademt, een plek waar kinderen zich op hun gemak mogen voelen. “Wel aardig dat u dat zo opmerkt”, zegt directeur

Heel anders dan de plek waar De Morgenster

Dineke Hoogeveen. “Dat gevoel van intimiteit

vandaan kwam. Een meter of honderd verderop

hadden we zelf aanvankelijk helemaal niet.” De

stond het schoolgebouwtje dat weliswaar niet

christelijke basisschool De Morgenster vindt sinds

meer aan de eisen van nu voldeed, maar waar het

2009 haar onderdak in het verzamelgebouw van

allemaal een stuk kleinschaliger was. “Veel ouders

Brede School Krakeel (BSK), maar de verhuizing

die van de vorige school hierheen kwamen misten

naar het nieuwe pand en de gelijktijdige start van

dat behoorlijk”, verklaart Hoogeveen.

de nauwe samenwerking met de openbare school Apollo en een reeks andere onderwijs- en welzijns-

Niet romantiseren

organisaties was nogal een omschakeling.

“Maar laten we dat niet idealiseren”, haast

Allereerst vanwege het gebouw zelf. Een nogal

Hoogeveen zich te zeggen. “Nu ze gewend zijn,

massieve, rechthoekige bakstenen kolos op een

vinden de meeste ouders het hier heerlijk. Die

nog altijd wat kaal en winderig plein, waar

kijken naar de goede voorzieningen, de aanwezig-

geborgenheid inderdaad ver te zoeken is.

heid van de peuterspeelzaal, de kinderopvang en

“En binnen van die lange witte gangen”, aldus

het maatschappelijk werk.” Het heeft weinig nut te

Hoogeveen. “We vroegen ons soms wel eens af

blijven hangen in romantische ideeën over kleine

of we wel in een schoolgebouw zaten.”

dorpsschooltjes, vindt Hoogeveen. “Natuurlijk wil

Scholen van type 1 willen leerlingen in aanraking brengen met het evangelie van Jezus Christus. Er is veel aandacht voor godsdienstige vorming. Op deze scholen zitten ook onkerkelijke leerlingen, maar de leraren zijn overwegend protestants. De schoolleider is meestal actief betrokken bij een kerkelijke gemeenschap.

Type 2: diversiteitsscholen Scholen van type 2 willen leerlingen voorbereiden op de multiculturele samenleving. Belangrijk is dan ook de overdracht van vaardigheden die ze daarvoor nodig hebben. Levensbeschouwelijke diversiteit is voor deze scholen een positief gegeven. Leerlingen maken kennis met het christelijk geloof, omdat belangrijke waarden in onze samenleving daaruit voortkomen. Er is ruimte voor de ontmoeting met de diverse levensbeschouwingen op basis van gelijkwaardigheid. De levensbeschouwelijke achtergrond van zowel leerlingen als leraren is divers.

Type 3: zingevingsof vormingsgerichte scholen Scholen van type 3 vinden de vorming van leerlingen op alle gebieden belangrijk. De persoonlijke ontplooiing van het individuele kind staat centraal, ook bij levensbeschouwelijke vorming. Zingeving op basis van christelijke waarden staat daarin voorop. Op deze scholen zitten christelijke kinderen, maar ook andersgelovige en onkerkelijke kinderen. Veel leraren hebben een christelijke achtergrond, maar ook leraren met een andere levensbeschouwelijke achtergrond kunnen er werken.

13

De Morgenster vraagt loyaliteit

Een gezamenlijk broodje in de kantine, een

zeggen dat ze niet mee hoeven doen. Dat willen

interne nieuwsbrief en een whiteboard op een

we voorkomen.”

strategische plaats helpen hier trouwens al heel

Slechts weinig gezinnen zijn nog ‘kerkend’, maar

wat, aldus Hoogeveen.

de band van de school met de kerk is hecht. Met Pasen wordt gezamenlijk een kerkdienst gevierd

Gemêleerd

en dan gaat de school ervan uit dat ouders ook

Betrokkenheid is ook wat de school van de ouders

aanwezig zijn. “Dat zijn ervaringen die wij belang-

vraagt. De school staat midden in een wijk die

rijk vinden voor de kinderen”, legt Hoogeveen uit.

sociaal gezien nogal gemêleerd is: er zitten leer-

“Al bezoeken ouders niet geregeld een kerk,

lingen op uit een klein woonwagenkamp, maar

wanneer er echt iets is, dan kan de behoefte aan

ook kinderen die in een villawijkje wonen. De wijk

de aanwezigheid van de kerk er wel degelijk zijn.

is geen Vogelaarwijk, benadrukt Hoogeveen,

Zegt de dominee ook: als het lijntje er maar is.”

maar De Morgenster is wat betreft de leerlingenpopulatie ook geen gemiddelde school. De werkloosheid in de buurt is hoog, het aantal laagopgeleide ouders groter dan gemiddeld en het aantal gewichtenleerlingen navenant hoger dan de doorsnee. Dat is best lastig om mee om te gaan, erkent Hoogeveen, maar boeiend is het ook: “Ik heb snel geleerd dat de achtergrond van ouders weinig

Kinderen schitteren op De Morgenster

ik niet terug. Met de goede faciliteiten, de ruimte

zegt over hun betrokkenheid.” Het sociale karakter

Traditioneel of eerder type 2, een

en het goede klimaat is dit uiteindelijk een

van de wijk zegt met andere woorden lang niet

diversiteitsschool? De Morgenster valt

enorme vooruitgang. Alleen die lange, wat steriele

alles over hoe ouders zich inzetten voor de school.

niet in een van beide categorieën te

gangen blijf ik minder leuk vinden.”

“We hebben doeners en denkers nodig”, aldus

plaatsen. Morgenster-directeur Dineke

Het samengaan had behalve gevolgen voor het

Hoogeveen. “In de ouderraad hebben we een

Hoogeveen: “We hebben ook christen-

gevoel van geborgenheid ook de nodige praktische

penningmeester nodig, maar ook mensen voor het

Turken op school en moslims die het

consequenties. Met een kleine 600 leerlingen in

halen van het papier. Die moet je samen in dat

Suikerfeest vieren. Thuis weliswaar,

hetzelfde gebouw is er nu eenmaal meer afstem-

clubje krijgen, best een opgave.”

maar ze krijgen er van ons vrij voor en ze mogen er in de klas over vertellen.

ming nodig. “Wanneer een juf bij de eerste lentezon denkt ‘Kom ik ga lekker met de kinderen naar

Loyaliteit

Wel zit de diversiteit meer in de leer-

buiten’, dan kan dat dus niet zomaar, want de

Maar behalve de praktische inzet die van een

lingenpopulatie dan in het leerkrachten-

kans is groot dat het speelplein bezet is. We moeten

aantal ouders wordt gevraagd, wordt van álle

korps. Helemaal type 2 zijn we echter

alles regelen, tot en met afspraken over welke

ouders betrokkenheid vereist op het vlak van

ook weer niet.”

groepen welke trappen nemen. Het vergt een goed

de identiteit en het christelijke karakter van de

Hoogeveen plaatst zo haar vraagtekens

onderling contact met de ‘buren’.”

school. Hoogeveen: “Bij het aanmeldingsgesprek

bij het vastpinnen van scholen op type-

Nu de school in het grootschaliger verband van

kaart ik dat aan. Wanneer ouders zeggen dat het

ringen. “Het helpt mee bij het nadenken

Brede School Krakeel is georganiseerd, is het

geen kwaad kan dat het een christelijke school is

over onze eigen identiteit, maar ik

sowieso van belang de onderlinge verbondenheid

waar ze hun kind naar toe willen sturen, dan zeg

hecht meer aan uitleggen waar we voor

te bewaken, zegt Hoogeveen. Dat komt eigenlijk

ik dat wij wel iets extra’s van de ouders vragen.

staan, in de schoolgids of bij de aan-

wel goed uit, want die verbondenheid is juist

We willen dat ouders bewust kiezen en niet dat ze

melding. Daar staat onze gedachte

wat De Morgenster in meerdere opzichten zoekt:

slechts vanwege de goede verhalen bij ons komen.”

centraal dat een kind op De Morgenster

tussen personeel, tussen leerlingen, met de open-

Niet dat ouders hun denkbeelden op die van de

in de eerste plaats kan schitteren. Een

bare school, met de andere gebruikers van het

school af moeten stemmen, maar er wordt wel

gedachte die we ook op de kinderen

gebouw en met de omgeving. “Soms gebeurt het

van hen verwacht dat ze zich loyaal opstellen.

zelf willen overbrengen.”

dat ik ’s avonds thuiskom en dan helemaal niet

“Wanneer de juf vertelt dat de Heer waarlijk is

Type 3 is De Morgenster in elk geval

meer weet of een leerkracht die dag aanwezig

opgestaan en vader of moeder thuis zegt dat dat

niet, vindt Hoogeveen. “Het woordje

was. Dat willen we dus echt niet. We vinden het

onzin is, dan maken zij het voor het kind moeilijk.

‘kerk’ komt in de omschrijving van dat

enorm belangrijk dat we van elkaar weten wat er

Dat geldt ook voor bidden en danken. Wanneer

schooltype niet eens voor. En die banden

gaande is. Maar daar moeten we hard aan werken

daar thuis heel afwijkend over wordt gedacht, dan

vinden we nog steeds belangrijk.”

en onszelf er regelmatig op wijzen.”

zitten we in groep 8 opeens met kinderen die


14

Tekst Marijke Nijboer | Fotografie Thinkstock


De toezichthouders houden de ‘harde cijfers’ over doorstroom en eindexamenresultaten goed in de gaten. “We werden door de inspectie aangesproken op verbetering van de resultaten”, vertelt Schoot. “Dan moet je zelf ook goed zicht hebben op die cijfers.” De RvT bestudeert ook de begroting, financiële verslag-

Op het Koningin Wilhelmina College in Culemborg heeft de raad van toezicht zijn draai gevonden. Met behulp van een zelfontwikkeld ‘dashboard’ kunnen de toezichthouders in een oogopslag zien welke onderwerpen extra aandacht behoeven. De Feedbacktest van Management Drives werd gebruikt om het functioneren van de rector/ bestuurder te beoordelen.

legging en gegevens over het intern functioneren van verschillende diensten. “We hebben een cyclus ingericht waarmee voor de RvT inzichtelijk wordt hoe de verschillende afdelingen functioneren”, vertelt rector/bestuurder Joke Hengefeld. Deze cyclus geeft aan op welke momenten in het jaar bepaalde onderwerpen aan bod moeten komen. “Hij brengt ritme in de informatievoorziening. Daardoor ga je ook de grote lijnen beter zien.”

Dashboard De RvT heeft een ‘dashboard’ gemaakt. Aan de hand van honderd indicatoren wordt de school twee keer per jaar onder de loep genomen. De lijst is gebaseerd op Vensters voor Verantwoording, maar is verder uitgebreid. Elke schoolsoort

Italiaanse tieners met rolkoffertjes stappen in de bus die staat

scoort op verschillende indicatoren groen (op koers), oranje

geparkeerd voor het Koningin Wilhelmina College (KWC).

(vraagt aandacht) of rood (niet op koers). Er zijn harde indica-

De uitwisseling zit er weer op. Internationalisering is één van

toren, zoals slagingspercentage, doorstroom en uitstroom, én

de manieren waarop de school het onderwijs verrijkt.

zachte indicatoren, die zich bijvoorbeeld richten op identiteit

Sinds september 2012 ziet een raad van toezicht erop toe dat

en communicatie.

de doelen van deze zestigjarige scholengemeenschap (praktijk-

Schoot: “Dit helpt ons om de focus te houden op wat onze

onderwijs tot en met gymnasium) ook werkelijk worden

aandacht nodig heeft, en te anticiperen op mogelijke problemen.

behaald. De instelling van de RvT was een logische stap, zegt

Als wij ons werk goed hebben gedaan, komen hier geen verras-

voorzitter Henk Schoot. “We zaten al een aantal jaren in een

singen uit.”

organische ontwikkeling van bestuur dichtbij naar bestuur op

Om zichzelf te informeren kijkt de RvT verder dan nota’s en ver-

afstand.”

slagen. De toezichthouders ontvangen net als alle medewerkers

15


wekelijks de digitale nieuwsbrief KWC Post. Jaarlijks brengt de

bepalen. Ja, lacht ze, natuurlijk is zoiets wel even spannend.

RvT een werkbezoek aan een van de schooltypes, en de leden

“Maar het is belangrijk dat de RvT vertrouwen heeft in het

zijn aanwezig bij de opening van het schooljaar. Schoot:

totale functioneren van de bestuurder, en diens draagvlak

“Men weet wie wij zijn. En we worden als toezichthouders

binnen de organisatie is op andere manieren moeilijker af te

ook wel eens aangesproken.”

leiden. De complimenten en verbeterpunten die ik kreeg aan-

Eén van de ‘zachte’ aandachtspunten is het identiteitsbeleid.

gereikt, zijn ook voor mij heel waardevol. Als rector ben je in

Schoot: “We kijken of er op gezette momenten aandacht wordt

verband met landelijke ontwikkelingen soms de school uit.

besteed aan de christelijke identiteit, en of deze leeft.” De week

De valkuil is dat je ook als bestuurder te veel op afstand komt.

voor Pasen stond bijvoorbeeld in het teken van bezinning over

Dan kun je je verantwoordelijkheid niet goed invullen.”

wat echt belangrijk is in het leven. Een speciale handleiding

Schoot: “Wij doen dit om de bestuurder in staat te stellen om

ondersteunde docenten bij de vormgeving hiervan. In de hal,

professioneel in gesprek te gaan met collega’s, en natuurlijk

die was aangekleed met projecties van passende illustraties op

om als RvT verrassingen over het functioneren van de rector/

grote doeken, klonk Passion-muziek. De leerlingen droegen witte

bestuurder uit te sluiten. Gelukkig was daar geen sprake van.”

polsbandjes, als teken van hun participatie in deze bezinning.

Hengefeld: “Uit de Feedbacktest komen ook dingen waar je wat mee moet. Het is je verantwoordelijkheid als bestuurder om met

Juiste afstand

de verschillende betrokkenen op een goede manier om te gaan,

Wanneer er een vacature is binnen de RvT, melden zich altijd

zodat zij hun werk goed kunnen doen. Je kunt aflezen of je

veel belangstellenden. “Mensen vinden het kennelijk hun maat-

mensen te weinig, voldoende of te veel ruimte geeft, en of je

schappelijke taak om hun expertise in te zetten”, concludeert

het juiste beeld van jezelf oproept.”

Schoot. De zittende toezichthouders hebben expertise op het

De school heeft al veel plezier gehad van de expertise van de

gebied van juridische zaken, personeelsbeleid, financiën, onder-

RvT, zegt zij. “Met name op het punt van financiën, onderwijs

wijs en identiteit. “Wij hechten er verder aan dat mensen een

en personeel. En de brainstorm die we onlangs hebben gehouden

band met de school hebben. Alle toezichthouders hebben een

over de toekomst van de school, met het oog op de krimp die in

kind op de school (gehad). Dat zorgt voor een zeker gemeen-

deze regio gaat spelen, leverde ook veel bruikbare ideeën op.”

schapsgevoel.”

Ze is blij met haar alerte toezichthouders. “Zij helpen bewaken

Hoe bepaal je als RvT of je op de juiste afstand zit van bestuur

dat de gemeenschapsmiddelen zo goed mogelijk ten goede

en werkvloer? Schoot: “Door het daar voortdurend over te

komen van de leerlingen.”

hebben, in de RvT en met de rector. Zolang je dat gesprek met elkaar kunt hebben, gaat het goed.” Joke Hengefeld is sinds twee jaar rector en sinds september 2012 tevens bestuurder. “Die bestuurdersfunctie is nieuw voor mij, maar de inhoud van het afleggen van verantwoording is in deze functie niet zo anders”, vindt ze. “Ik probeer daar een goede invulling aan te geven door me te verplaatsen in wat de toezichthouder zou willen weten.” Over het onder toezicht staan: “Ik vind het belangrijk om tegenkracht te hebben. Dat scherpt je.”

Feedbacktest Eén van de belangrijkste taken van de RvT is de benoeming en het ontslag van de bestuurder. Problemen met de vorige rector hebben de huidige toezichthouders, van wie sommigen destijds bestuurslid waren, op dit punt extra alert gemaakt. Schoot: “Die ervaring kleurt de manier waarop wij ermee omgaan.

Joke Hengefeld

Henk Schoot

We hebben met de nieuwe rector met veel alertheid afspraken gemaakt over haar taken en beoordeling.” De RvT kijkt of de rector/bestuurder de afgesproken doelen heeft behaald. Daar is een nieuw element bijgekomen: de Feedbacktest van

Aan de slag met Management Drives?

Management Drives. Schoot: “Die laat ons zien hoe een aantal

Via de Besturenraad kunt u voor uw instelling, school, toezicht-

collega’s het functioneren van de rector ervaren. We wilden hen

houdend orgaan, bestuur of team de persoonlijke drijfveren in kaart

niet zomaar wat vragen, maar het professioneel aanpakken.”

brengen en laten interpreteren met behulp van ‘Management Drives’.

Afgelopen december en januari vulden de negen hoofden en

Een beter inzicht in de drijfveren leidt ertoe dat u individuen, teams

coördinatoren van diensten digitale vragenlijsten in over hoe zij

en de organisatie beter kunt laten functioneren en samenwerken.

het functioneren van de rector/bestuurder zien. De vragen

Zie: www.besturenraad.nl/md

betroffen de drijfveren die haar functioneren tijdens het werk

Mijn verhaal

Mijn verhaal

16

Tekst Marjolein Willemsen

Marjolein Willemsen Rector CSG Het Streek, Ede, locatie Bovenbuurtweg (mavo, havo, vwo) Schoolleiders kunnen soms woorden vinden die mensen elkaar niet zomaar aanreiken. Woorden waarin God ter sprake komt. De toon is dan belangrijk: ook zij die hun leven ervaren coram Deo (voor het aangezicht van God), moeten zich herkend weten. Ik heb collegae gekend die niet ‘gelovig’ zijn, maar die het waardeerden dat hun rector bij bijvoorbeeld de opening van het schooljaar uiting geeft aan wat hem of haar de moed geeft om met verwachting het nieuwe cursusjaar tegemoet te gaan. En dat dan verwoordt voor alle collegae. “Ik kan het zelf niet nazeggen, maar vind het fijn wanneer de rector het zo doet”, gaf een collega mij te kennen. Voor SBM heeft de rector van CSG Het Streek in Ede, Marjolein Willemsen, haar openingstoespraak van het schooljaar 2012-2013 aangereikt. Zij gebruikt daarvoor woorden ontleend aan Psalm 139 om uit te drukken dat je door God gekend weten bevrijdend werkt als je twijfelt aan je eigen onkunde en onzekerheid. Een leidraad voor een heel schooljaar. (Paul Boersma) Wonderlijk zoals U mij kent, het gaat mijn begrip te boven Psalm 139:6 (NBV)

Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar aan het begin van een nieuw cursusjaar heb ik altijd twee gevoelens. Het ene is: zin om weer te beginnen. Er ligt weer een nieuw jaar voor je, de uitdagingen lonken weer, een nieuwe start als het ware: nieuwe ronde, nieuwe kansen. Maar ik heb ook altijd die andere kant – mij bekruipt namelijk ook een gevoel van onbehagen en enige twijfelmoedigheid: doe ik wel de goede dingen, doe ik de dingen wel goed, zal het allemaal gaan zoals het moet gaan, zal ik geen grote, onherroepelijke fouten maken, ben ik wel genoeg opgewassen tegen mijn taak, wat gaat het nieuwe jaar brengen enzovoort. Wellicht ben ik de enige en heb jij dat niet… dan kun je nu stoppen met meedenken en het aanhoren van dit praatje. Als ik me laat meeslepen door deze gevoelens… Naast je eigen verstand, je competenties, je weten, je kunnen en kennen is God een adres met wie je de dingen mag en kan delen, omdat je mag weten dat niemand je zo goed kent als dat Hij dat doet. Psalm 139 is een psalm van David, waarin hij op een unieke manier Gods wonderbaarlijke kennen van ons leven onder woorden brengt. Dat kan een beangstigende gedacht zijn:

Inspireer een generatie Gekend zijn

17

Mijn verhaal

God weet alles van jou en mij, Hij ziet alles wat wij doen, hoort wat wij zeggen, weet wat ik denk of voel. Aan de andere kant, en dat maakt deze psalm duidelijk, kan Gods volledige kennen van ons leven juist een geweldige zekerheid zijn die een groot gevoel van veiligheid geeft. De röntgenstralen van Gods ogen zijn bedoeld om grondig te doorzoeken, te peilen, te verkennen en na te speuren. En dat alles in een positieve context. Omdat God ons zo goed en zo intiem kent, kan Hij ons op een rechtvaardige manier behandelen om wie wij zijn en hoe wij leven. God kent daarbij al onze wegen én onze motieven. Hij kent onze dagelijkse bezigheden ( zitten of staan), onze innerlijke bezigheden (onze gedachten), onze langetermijnbezigheden (op weg of in rust) en onze verborgen motieven (al onze wegen). En in die alwetendheid is God liefdevol naar ons toe. Wij zijn niet volmaakt, maar Gods alwetendheid is gebaseerd op Zijn wonderbaarlijke kennen van mijn diepste innerlijk en wordt gemotiveerd door Zijn hartstochtelijke liefde voor mij. Hij omringt ons op een manier waarin Hij Zijn kennen van ons gebruikt om ons aan de ene kant te stimuleren en aan de andere kant af te remmen. Hij omringt ons van achteren om ons te stimuleren en Hij omringt ons van voren om ons af te remmen, als we bijvoorbeeld te snel gaan. Hij legt Zijn hand op ons. Dit staat symbool voor de Heilige Geest in ons leven die ons aan alle kanten omringt en ons dicht bij God houdt.

Het centrale thema vanmorgen uit deze psalm is het als mens gekend zijn door God. “Wonderlijk zoals U mij kent, het gaat mijn begrip te boven.” Dat kennen, in combinatie met Zijn liefde voor ons, mag ook als leidraad lopen door een nieuw cursusjaar. We hoeven het niet alleen te doen, dat sowieso niet, want zoals we hier zitten hebben we ook elkaar, en dat is natuurlijk heel belangrijk. We mogen als collega’s elkaar helpen en tot steun zijn. Daarbij hebben we de wetenschap dat we allen gekend worden door God, in Zijn oneindige liefde. Als de gedachten aan eigen onkunde, onmacht, twijfel en angst de kop opsteken, mag er deze zekerheid zijn: God staat aan het begin en aan het einde. Ook van dit nieuwe cursusjaar.

Mijn verhaal Op deze pagina’s bieden we ruimte aan het verhaal dat schoolleiders, bestuurders en toezichthouders vertellen over wat hen drijft en welke betekenis de school heeft voor leerlingen en studenten, leraren, ouders en andere betrokkenen. Heeft u een verhaal verteld – bijvoorbeeld tijdens een jaaropening of in een nieuwjaarstoespraak – dat u wilt delen, dan kunt u dat mailen aan Guido de Bruin, [email protected].

“Liggen we echt op koers?”


18

Tekst Bert van der Kruk | Fotografie Hans Fijn van Draat

In de Drechtsteden verloopt de voorbereiding op de invoering van passend onderwijs soepel, op het eiland Goeree-Overflakkee daarentegen gaat het proces uiterst moeizaam. De bestuurlijke vormgeving heeft tot nu toe veel aandacht gekregen, maar hoe zit het met de inhoud van het passend onderwijs zelf? SBM laat enkele scholen aan het woord. “Er worden angstbeelden geschetst, alsof er straks busladingen zorgleerlingen op de scholen afkomen.”

19


na de staking in de Amsterdam ArenA. Toen hebben we de bezuiniging van tafel gekregen en een jaar extra voorbereidingstijd gekregen. Ik heb niet het “We liggen op koers”, zegt staatssecretaris

idee dat er op veel scholen heel veel gebeurd is in

Scholing

Sander Dekker van OCW. Om er meteen aan

dat jaar.”

Hoe anders is het in de Drechtsteden. Hier geen bestuurlijke strubbelingen; het reeds

toe te voegen dat er nog wel heel wat moet gebeuren voordat op 1 augustus 2014 de

Geworstel

bestaande interzuilaire samenwerkingsverband

invoering van passend onderwijs een feit kan

Op Goeree-Overflakkee hadden ze die tijd hard

voor primair onderwijs (12.500 leerlingen) is

zijn. Met de bestuurlijke inrichting van het

nodig om de boel bestuurlijk op orde te krijgen.

slechts met enkele scholen uitgebreid. En op

passend onderwijs zit het onderhand wel

Het gaat om een van de kleinste samenwerkings-

alle scholen is volgens Wim Dunsbergen,

goed, schrijft hij in de eerste voortgangs-

verbanden, voor 4.500 leerlingen in het primair

voorzitter van het samenwerkingsverband,

rapportage (februari 2013). In zowel primair

onderwijs, maar de totstandkoming ervan geeft

sinds 2008 “al flink geïnvesteerd in handelings-

als voortgezet onderwijs heeft 87 procent van

grote problemen, blijkt al pratend met Roelof

gericht werken”. Dat houdt in dat alle docenten

alle samenwerkingsverbanden een hoofdlijnen-

Veldhuizen, voorzitter van de voorbereidingsgroep

op groepsniveau getraind zijn in het omgaan

notitie opgesteld over de bestuurlijke inrichting.

passend onderwijs. Voorheen waren er op het

met verschillen tussen leerlingen.

Ruim een derde van de verbanden heeft deze

eiland twee samenwerkingsverbanden, gesitueerd

“Ze hebben geleerd dat kijken naar wat het

ook vertaald in concept-statuten. En de eerste

rond twee scholen voor speciaal onderwijs (res-

kind nodig heeft belangrijker is dan kijken

negen samenwerkingsverbanden zijn zelfs al

pectievelijk protestants-christelijk en interzuilair).

naar de beperking.”

opgericht, terwijl de deadline daarvoor pas op

Bij de vorming van het nieuwe samenwerkings-

Met die scholing gaan de besturen gewoon

1 november 2013 ligt.

verband speelt identiteit een grote en soms lastige

voort. Het effect ervan is de afgelopen jaren

Ondanks deze jubel klinkt ook in de brief van

rol. Veldhuizen: “Goeree-Overflakkee is een eiland

zichtbaar geworden in een daling van het

de staatssecretaris aan de Tweede Kamer

waar de bijbelgordel overheen gaat. Identiteit is

verwijzingspercentage naar speciaal onder-

de twijfel door: het wordt onderhand hoog tijd

hier een hot item. Christelijke scholen zijn bang

wijs, van 3,2 in 2008 naar 2,45 in 2012.

voor de inhoudelijke invulling van passend

dat die door de samenwerking verwatert of zelfs

“De scholen zijn blijkbaar goed in staat om

onderwijs en het overleg daarover met alle

verloren gaat. Daarom hebben we veel tijd gesto-

kinderen thuisnabij onderwijs te bieden.”

partners. De eerste stappen zijn gezet, want

ken in de bestuurlijke vormgeving: hoe gaan we

Bovendien blijven de twee scholen voor speciaal

een op de drie samenwerkingsverbanden heeft

die optuigen, welke rechtsvorm kiezen we, hoe

onderwijs, in Papendrecht en Zwijndrecht,

het niveau van de basisondersteuning gefor-

verdelen we de taken en – niet onbelangrijk – hoe

gewoon bestaan.

muleerd, waarin staat welke ondersteuning de

regelen we de stemverhouding? In de achterban

Sinds het ontstaan van het samenwerkings-

scholen kunnen bieden. Dekker vertrouwt erop

speelde daarbij voortdurend de vraag: hoe stellen

verband eind jaren negentig heeft het belang

dat de samenwerkingsverbanden voortvarend

we de identiteit veilig, hoe houden we zeggen-

van het kind voorop gestaan en lieten de scholen

verder gaan en op 1 mei 2014 een goed

schap?”

zich bovendien leiden door respect voor alle

ondersteuningsplan kunnen voorleggen aan

Wat het er niet eenvoudiger op maakt, is dat de

levensbeschouwingen. Spanningen rond de

de Inspectie.

diversiteit onder de christelijke scholen groot is,

identiteit zijn er nooit geweest, zegt

Tijdens een recent overleg met de Tweede

legt Veldhuizen uit. Een school in Ouddorp bij-

Dunsbergen. “De stemverhoudingen zijn goed

Kamer adviseerde hij de scholen dit plan in

voorbeeld “zit tegen het reformatorische aan”.

geregeld: ongeacht de grootte van de organisatie

concept zelfs al op 1 december 2013 gereed

Als het speciaal onderwijs op het eiland niet naar

gewoon een stem in het bestuur, one man one

te hebben. Het is maar de vraag of dat alle-

hun zin is, zijn ouders van deze school eerder

vote, verder geen ingewikkelde berekeningen.”

maal gaat lukken, zegt Wout Neutel, adviseur

geneigd hun kinderen naar reformatorisch speciaal

Zoveel verandert er dus niet rond de

bij de Besturenraad. “Loopt het allemaal wel

onderwijs in Barendrecht te sturen. Daar zitten de

Drechtsteden. En toch bestaat er, geeft ook

zo prima of speelt de staatssecretaris mooi

basisscholen natuurlijk niet op te wachten; zij

Dunsbergen toe, “bij docenten het beeld dat

weer? Is er geen sprake van onderschatting,

hechten allemaal aan eigen speciaal onderwijs op

er opeens heel veel problemen op ons af gaan

waardoor we straks met z’n allen voor verras-

het eiland. Het heeft tot de – ook al – uitzonder-

komen. Dat is dus niet waar.”

singen staan?”

lijke situatie geleid dat beide scholen voor speciaal

Ondertussen blijft passend onderwijs voor de

onderwijs in het relatief kleine gebied gehand-

Busladingen

meeste leerkrachten die het straks moeten

haafd kunnen blijven.

Ook Gerrit Elings, directeur onderwijs van

gaan geven vooralsnog een ver-van-mijn-bed-

Veldhuizen vraagt zich wel af of de plaatselijke

CSG Calvijn (zeven vestigingen in Rotterdam

show, zo blijkt uit onderzoek dat de stuur-

schoolbesturen genoeg zicht hebben op passend

en Barendrecht) verwondert zich daarover.

groep Passend Onderwijs van CNV Onderwijs

onderwijs en de veranderingen die op stapel

“Er worden angstbeelden geschetst, alsof er

deed. “De meerderheid van het personeel op

staan. “Wij informeren die besturen wel, maar of

straks busladingen zorgleerlingen op de scholen

basisscholen, middelbare scholen en mbo-

ze echt op de hoogte zijn van passend onderwijs

afkomen.” Zeker voor zijn eigen school verwacht

instellingen is niet klaar voor passend onder-

en de consequenties ervan?” Daarbij speelt

hij weinig veranderingen, want die heeft al jaren

wijs. Hoe dichter bij de praktijk, hoe minder

wellicht ook een rol dat de aandacht tot nu toe

te maken met leerlingen met allerlei achterstan-

geïnformeerd en betrokken”, meldt het CNV

vooral naar de bestuurlijke vormgeving is uit-

den. Op de vier vestigingen in Rotterdam-Zuid

Schooljournaal. Voorzitter Sandra Koot van de

gegaan. “Door dat geworstel is er minder tijd

komt tussen de 87 en 96 procent van de leer-

stuurgroep vindt het ernstig. “We zijn een jaar

voor de inhoud.”

lingen uit achterstandswijken, de zogenoemde

armoedeprobleemcumulatiegebieden. “Wij hebben

Nieuwe oogst

daar al jaren ervaring mee. En we hebben de zorg goed geregeld.” Het bestaande samenwerkingsverband Koers VO functioneert al jaren goed en wordt nu uitgebreid. De statuten zijn getekend, de basisafspraken liggen er. “Kortom, er staat al een organisatie. Wij grijpen passend onderwijs aan om daar een verdieping in aan te brengen. Het accent moet daarbij wat mij betreft op de leerkrachten en mentoren komen te liggen. We zullen hun

In deze rubriek vertelt een pabostudent over de scriptie die hij of zij in het kader van het Diploma Christelijk Basisonderwijs (DCBO) heeft geschreven.

handelingsbekwaamheid verder moeten uitbreiden. Niet door ze op een cursus dyslexie te sturen, maar door extra professionals in de klas te regelen, die hen handvatten kunnen geven – coaching on the job.”

Amarens Dijkstra (22) onderzocht voor haar afstudeerscriptie aan Stenden

Zorgen heeft Elings ook wel, maar die betreffen eerder

Hogeschool Leeuwarden de vraag wat leerkrachten van de PCBO

de bekostiging. “Kunnen we dat financieel wel aan?

Tytsjerksteradiel jonge basisschoolkinderen vanuit een christelijk perspectief

De crisis is goed voelbaar in het onderwijs, ook bij ons.

willen vertellen over de dood. Ze enquêteerde leerkrachten en stelde een

We moeten allemaal meer doen met minder geld.”

leskist samen.

Daarnaast ziet hij het risico dat scholen in hun ondersteuningsprofiel de eisen gaan verhogen, waardoor

Hoe kwam je tot de keuze om dit zware thema te onderzoeken?

leerlingen met bepaalde gedragskenmerken worden

Deels vanuit mijn eigen ervaring – ik heb op jonge leeftijd mijn vader

geweigerd. Maar op inhoudelijk vlak ziet hij slechts

verloren. Die negatieve ervaring heb ik hiermee ook willen omzetten in iets

uitdagingen. “Ik zeg: passend onderwijs, kom maar op”.

positiefs. En zo zwaar is het onderwerp voor kinderen van een jaar of vier tot zes ook weer niet. Juist op jonge leeftijd zijn ze er nieuwsgierig naar

Eénpitter

en stellen ze veel vragen over wat de dood nou eigenlijk precies inhoudt.

Caroline Bergh, directieteamlid van de Van Leersumschool voor speciaal onderwijs in Zeist, zegt hem dat niet na.

Welke vragen heb je in het onderzoek gesteld?

Haar school – dat is nieuw – gaat meedraaien in een

Ik heb de leerkrachten gevraagd naar hun persoonlijke beleving van geloven,

aantal samenwerkingsverbanden, maar is daarin voor-

of ze hun geloof actief uiten en wat ze vanuit de christelijke traditie hun

alsnog niet erg zichtbaar. Dat komt door onderbezetting

leerlingen willen meegeven over de dood. De meeste leerkrachten vinden

op directieniveau, maar ook door de positie van haar

het belangrijk om de dood bespreekbaar te maken. Kinderen moeten volgens

school. “Bestuurders zijn niet gek op speciaal onderwijs.

docenten vertrouwd raken met het onderwerp en er niet angstig voor zijn.

Zij denken: laat ons dat zelf maar regelen, dat is ook in

Ze willen kinderen duidelijk maken dat de dood bij het leven hoort.

ons financieel voordeel. Zij hebben een sterkere positie het hele speelveld.”

In hoeverre hebben leerkrachten moeite met het bespreken van het thema in de klas?

Bergh: “Ik zie dat het regulier basisonderwijs zich aan

Het is natuurlijk niet het gemakkelijkste onderwerp. Meestal komt het aan

het bijscholen is, zodat het leerlingen kan opvangen die

de orde wanneer zich een sterfgeval heeft voorgedaan. De tijd rond Pasen

voorheen bij ons waren. Dat is een goede ontwikkeling;

is ook heel geschikt om het naar voren te brengen. Wel gaven leerkrachten

het is fijn dat kinderen gewoon naar de reguliere school

aan behoefte te hebben aan gesprekssuggesties.

in zo’n verband. Wij zijn als éénpitter relatief klein in

kunnen. Maar het zal nooit betekenen dat regulier problematiek van leerlingen zich heel slecht beheersen.”

Je hebt meer dan alleen onderzoek verricht, je hebt ook een leskist samengesteld.

Bestuurders kunnen zich daar volgens Bergh goed in

Ik ontdekte dat er eigenlijk geen leskist was die vanuit een christelijke visie

vergissen. “Ik heb het vermoeden dat zij denken dat ze

kinderen leert omgaan met angst en verdriet rond de dood. Mijn leskist

meer kracht kunnen aanwenden dan er feitelijk is. Soms

heb ik gevuld met voorwerpen als een kinderbijbel, een hartendoosje om

vrees ik het ergste. Als de bestuurders in het samen-

herinneringen in op te bergen en witte ballonnen waarop leerlingen vragen

werkingsverband een te grote broek aantrekken en de

aan God kunnen schrijven. Daarbij heb ik een aantal lessen met werkvormen

neiging hebben veel minder leerlingen door te sturen

bedacht. Zo kan kinderen bijvoorbeeld duidelijk worden gemaakt dat een

naar het speciaal onderwijs, zal dat ten koste van de

overledene naar een veilige plek gaat en dat ze in gebed met God kunnen

leerlingen gaan. Zij zullen dan vastlopen of thuis komen

praten en daar rust in kunnen vinden.

onderwijs alle leerlingen kan opvangen; soms laat de

te zitten. Ik hoop van harte dat ik ongelijk krijg.” Geïnteresseerden kunnen de scriptie opvragen via [email protected].

Leerling aan het woord

Leerling aan het woord

21

Indy Hölscher, 12 jaar, groep 8, CBS Koningin Wilhelmina, Baarn “Op maandag en dinsdag heb ik meester Thomas en op de andere dagen juf Renske. Met haar kan ik goed praten over allerlei dingen en meester Thomas doet veel aan muziek en dat vind ik heel leuk. Donderdag en vrijdag zijn leuke dagen, want dan heb ik gym. Ik doe graag aan sport. Bij het buitenspelen op school ga ik ook het liefst voetballen, maar dat mag alleen op dinsdag en vrijdag. Op de andere dagen klets ik met mijn vriendjes of verzinnen we andere dingen. Vorig jaar was ik de tafeltenniskampioen van de school. Ik had nu wel pech, want ik was geblesseerd, maar kwam toch nog door de eerste ronde. En ik speelde nog wel met mijn linkerhand in plaats van met mijn rechter. Ik denk wel dat ik later iets met sport wil doen. Toen ik net in groep 8 zat ben ik op kamp geweest. We bleven twee nachten slapen. We deden vossenjacht, levend stratego en gingen ook nog zwemmen. ’s Avonds was er een kampvuur in het bos. En de meesters vertelden toen ook nog een eng spookverhaal. Op school vind ik chillen met mijn vrienden eigenlijk wel het leukst. Ik kan gelukkig met veel kinderen goed opschieten.”

Tekst Corine de Reus | Fotografie Ruben Schipper



22

Tekst Joke Waltmans | Fotografie Maaswaal College

Het nieuwe schooljaar brengt nieuwe leerlingen en nieuwe docenten. Hoe weet je of deze ‘nieuwkomers’ passen bij de missie en identiteit van je school? Vindt de leerkracht met zijn kwaliteiten wel de juiste werkplek op jouw school?

“De basis is gelijk.” Wim van Ginkel, directeur/

voorleven. Daarbij gaat het om een sterke relatie

Geloof. “Wij willen niet alleen afgerekend worden

bestuurder van Vereniging Scholen met de Bijbel

tussen deskundigheid en betrokkenheid. Je doet

op taal, rekenen en Cito-scores. Natuurlijk gaan

in Wierden-Enter heeft vier woorden nodig om

dit vak uit liefde voor kinderen”, geeft Van Ginkel

wij voor een goed niveau, maar burgerschap en

'zijn' scholen en mensen te kenschetsen. Hij komt

aan. Jarenlang was hij zelf directeur van de

respect voor elkaar zijn ook belangrijke waarden.

tot die conclusie na een enthousiast verhaal over

Sjaloomschool in Wierden, de school waar hij nu

We hebben ouders gevraagd naar hun droombeeld

de zes scholen die onder de vereniging vallen en

als directeur/bestuurder van de vereniging nog

van een school, en dan gaat het ook om warmte,

waar tachtig leerkrachten werken. Iedere school

steeds zijn kantoor heeft.

om normen en waarden”, weet Van Ginkel.

heeft zijn eigen kracht en cultuur, maar de basis

Ouders shoppen toch door de zuilen heen, is zijn

is gelijk.

Geloof

ervaring. ‘Zijn’ scholen hebben volgens hem een

“Je moet als school iets te bieden hebben. Als

De missie van de scholen luidt ‘OOG voor elkaar’,

goede naam opgebouwd. “Het gaat om goed

leerkracht de levenswijsheid die je meegeeft,

waarbij OOG staat voor Onderwijs, Opvoeding en

onderwijs en een gastvrije school. Niet in eerste

23


De identiteit van de school is afhankelijk van mensen die daar invulling aan kunnen geven. Bestuurders willen er zeker van zijn dat zij mensen benoemen met een sterke affiniteit met de grondslag en identiteit. Deze leraren kunnen de identiteit gestalte geven, beter dan leraren die hun vak wel beheersen, maar ‘niets hebben met’ (de bron van) de waarden waar de school voor staat. Ook procedurefouten kunnen voor het imago van de school als werkgever én als waardegeoriënteerde organisatie desastreus zijn. Daarom biedt de Besturenraad concrete ondersteuning in lopende procedures aan en een training werving en selectie is in ontwikkeling. Meer informatie bij Kees Jansen, adviseur medezeggenschap/infrastructuur via 06 51 95 32 69 of [email protected].

instantie om tweetalig onderwijs of continurooster.

daarom veel aandacht geschonken. “Als je goed

Kernwaarden

Het concept zegt niet alles. Wij willen kinderen

met je personeel omgaat, gaat je personeel ook

Onlangs heeft de school de vijf eigen kern-

afleveren die gelukkig zijn, die terugkijken op een

goed met je leerlingen om”, geeft Van Belzen aan.

waarden nog eens voorgelegd aan het docenten-

mooie schooltijd en oog hebben voor de wereld

Ook hier komt het niet meer zo vaak voor dat er

korps. Vier van de vijf werden bevestigd:

om hen heen.”

'van buiten' wordt geworven, maar als dat het

vertrouwd, nabij, solide en betrokken. Alleen

Van zijn medewerkers verwacht Van Ginkel

geval is, weet de directeur dat hij 'verder moet

de kernwaarde prikkelend werd niet direct

betrokkenheid vanuit het geloof. “Wij verwachten

kijken dan zijn eigen school'. “Iemand komt bij de

'herkend'. Is dat vanwege het dorpse imago

een actieve houding in de gemeente en de kerk.

stichting in dienst, die verantwoordelijkheid heb je

dat de school heeft? “Dat zou kunnen, maar

Onze directeuren spelen daarbij een belangrijke

naar elkaar toe”, stelt Van Belzen.

de schaal van een dorp heeft ook veel voordelen. Voorop staat dat ieder kind recht heeft

rol.” Op studiedagen ziet Van Ginkel ook daar dat er oog is voor elkaar, net als bij moeilijke

Personeelscoach

op kwalitatief goed onderwijs. 'Wat is goed

omstandigheden.

Zoeken naar mensen die bij je school passen

voor de leerling?' is de vraag die wij onszelf

“Mensen veranderen ook op de weg van het leven.

en gemotiveerd zijn. Het is een klus waar het

steeds stellen”, vertelt Keijman.

Dat kan het gebeuren dat je de weg naar de

Maaswaal College, met een school voor havo/vwo

Een periode van dynamische groei wil de

kerk verliest. Als dat zo is, kan iemand zichzelf

en een voor vmbo, de laatste jaren druk doende

rector de komende tijd omzetten in een periode

de vraag stellen of hij of zij nog past in de traditie

mee is geweest. Vooral het vmbo is flink uitgebreid:

van duurzame groei. Niet een groeiend aantal

van onze scholen. Is dit nog de plek waar je je

tien jaar geleden werd begonnen met veertig

leerlingen, maar de kwaliteit van het onder-

thuis voelt? Daar mag je over praten”, stelt hij.

leerlingen en zes leerkrachten, tegenwoordig telt

wijs is daarbij belangrijk. Het nieuwe school-

Soms is er sprake van gedwongen mobiliteit. Om

de school duizend leerlingen en bijna honderd

plan dat in de maak is, zal daar ook op

vrijwillige mobiliteit op gang te brengen, kennen

docenten.

aansluiten. “Het gaat daarin om waarden

de scholen korte mobiliteitsmomenten voor een

“Dat is een sterke groei voor een relatief jonge

delen. Over de normen worden we het wel

periode van een jaar of drie maanden. “Docenten

school”, zegt Henk Keijman, sinds 1 augustus

eens. Zonder waarden geen normen.”

denken vaak dat er een andere gedachte achter zit

2012 rector en voor die tijd tien jaar locatie-

Dat het Maaswaal College een UNESCO-

als dat wordt voorgesteld. Als ze eenmaal hebben

directeur van het vmbo. Zijn school is de enige

school is, draagt daar aan bij. De scholen die

deelgenomen, denken ze er heel anders over. Dan

voor voortgezet onderwijs in Wijchen.

dit predicaat mogen voeren, willen de wereld-

vinden ze het geweldig.”

Als academische opleidingsschool heeft het

vrede bevorderen en ervoor zorgen dat hun

Maaswaal College veel stagiaires en lio's in huis,

leerlingen open staan voor de wereld om hen

Overdracht

die dicht bij het vuur zitten als er een vacature is.

heen. Keijman: “Wij koesteren het dorpse,

Stichting PCBO Amersfoort heeft voor zo’n

Tenminste, als ze bij de school passen. Dat blijkt

maar de wereld is groter.”

overstap van leerkrachten de ‘warme overdracht’

vaak het geval; een aantal docenten was er zelf

De vier pijlers waar een UNESCO-school op

ingevoerd, net zoals bij leerlingen gebeurt die naar

leerling. “Het helpt als iemand de sfeer kent.

rust, zijn: learning to do, to know, to be en to

het voortgezet onderwijs gaan. Iedere leerkracht

Voorop staat natuurlijk altijd de kwaliteit.”

live together. “Dat laatste is meer dan alleen

wordt met zijn persoonlijk ontwikkelingsplan en

Nieuwkomers krijgen een personeelscoach toege-

een pestprotocol. Om de leerlingen te laten

dossier door de directeur overgedragen aan de

wezen die streng begeleidt. Er zijn gesprekken

kennismaken met de wereld om hen heen

nieuwe leidinggevende. “Het is formeel geen

en lesbezoeken. “Dat wordt als positief ervaren.

werken we intensief samen met een zorg-

andere baan, maar je komt wel op een nieuwe

Van de nieuwe medewerker wordt verwacht dat

instelling waar ze volop meedraaien. Samen

school te werken, in een nieuw team met een

hij of zij ook actie onderneemt, vragen stelt.

leven is ook learning to be voor iedereen in

andere sfeer”, aldus Margreet van Belzen,

De afdelingsleider is verantwoordelijk voor het

onze school, leerlingen én medewerkers.

beleidsmedewerker P&O. De stichting telt dertien

beoordelingstraject; kwaliteit en de vraag of je

Een prachtige opgave voor de komende jaren.”

scholen, waaronder een voor speciaal onderwijs,

past in de organisatie, zijn van groot belang.

350 leerkrachten en ruim 3.500 leerlingen.

Als er geen fit is, is dat jammer; we gaan niet

Aan de opvang van een nieuwe collega wordt

met iedereen door.”


VWO WOVWO

VWO

VWO

VWO V

VW

VW O

VW O O

VW

VWO

HAVO

HAVO HAVO HAVO

HAVO

HAVO

O

VW O O

VWOVW

HA VO

VO

VWO

MA VO

AV

MAVO

MA

VMBO

HAVO

O VMBO

VMBO

M

M

V VMBO MBO

MAVO MAVO

MAVO

VMBO

AV O

MAVO

HAVO

M

MAVO HAVO

BO

MAVO

VM BO BO M V VMBO V

MAVO

MAVO

HAVO

MAVO

O VW

VWO

HAVO

MAVO MAVO

O

VMBO

VMBO

VMBO

VMBO

VMBO

VMBO VMBO

VW

VWO

O

VWO

VWO

O VW

OWVWO O V VWVWO

VW

VWO

VMBO VMBOVMBO

V

VW O

VWO

VWO

HAVO

HAVO

VMBO


MAVO

MAVO

HAVO MAVO MAVO HAVO

MAVO

O VWVWO

MAVO

VWOVWO

O O VW VW

HAVO

VO

HAVO

VWO

VWO

O

HA

O

VO

AV

HHA

HAVO

MAVO

VMBO

VMBO

MAVO MAVO

VMBO

VMBO

MAVOHAVO

O VW

VO

HAVO

VW VW O

HA

MAVO

O WO VW

H

O

VO

V MA

MAVO

AV O

MA

V HA

AV O

MAVO

V

M BO BO VM VMBO

VMBO VMBO

VMBO

VO O

M

O

VMBO

VMBO

VMBO

HA

B VM

VMBO

VMBO

VMBO VMBO

VO A H

M AV O

V VM MBO MBO B O V

V M BO

VMBO

Tekst Peter Louwerse | Illustratie Ontwerpwerk

24

De meeste scholengemeenschappen kiezen voor de combinaties vmbo/mavo en havo/ vwo. Het Ostrea Lyceum in Goes heeft alle afdelingen in eigen kolommen ondergebracht, met mavo en havo in één gebouw. De examenresultaten van de havoscholieren werden spectaculair beter. “Ik kan het van harte aanbevelen.”

“Kijk maar naar de foto hier rechts op de gang”,

neerzetten. Brand: “Je kijkt wat goed bij elkaar

Aangesproken op hun niveau

zegt rector Jos Brand van het Ostrea Lyceum in

past. Mavo en havo zijn allebei algemeen vormende

Toen de schoolleiding deze argumenten op een

Goes. “Dan zie je dat de havodocenten echt een

opleidingen. Mavo- en havoleerlingen lijken op

rijtje had gezet, was de keuze voor verticale

team zijn.” Hij doelt op het groepsportret op poster-

elkaar qua stijl van leren. En door deze combinatie

kolommen met een combinatie van havo en mavo

formaat in het trappenhuis. We zien tientallen

voorkom je een cluster van mavo met de beroeps-

in één gebouw niet moeilijk meer. “Achteraf vind

docenten die op een zomerse dag trots in de

gerichte leerwegen van het vmbo.” Zo’n school

ik dat wij daar goed aan gedaan hebben”, betoogt

camera kijken. Hier staat een team.

heeft al snel last van negatieve beeldvorming.

rector Brand. Hij kan zich daarbij beroepen op

Terecht of niet, dat wilde Ostrea voorkomen.

drie argumenten. Ten eerste zijn de resultaten van

Theezakjesmodel

“Leerlingen van de beroepsgerichte leerwegen

de havisten spectaculair gestegen.

Dat was nu precies de bedoeling in 2007. Toen

oriënteren zich vroeg op een beroep en zijn anders

kwam Ostrea tot stand door een fusie van de

dan mavoleerlingen”, vervolgt Brand. “En mavo

Voor 2007 zat het slagingspercentage van de

scholen Buys Ballot en het Willibrord College.

klinkt ouders vertrouwd in de oren.”

voorlopers van Ostrea, net als de meeste scholen

“Voordat Ostrea ontstond, zaten in de

Een argument om havo en vwo uit elkaar te halen

in Nederland, onder de 90. Na 2007 scoort de

oorspronkelijke scholen mavo, havo en vwo bij

put Jos Brand uit de risico’s van het zogeheten

havoafdeling van de Goese scholengemeenschap

elkaar”, vertelt Brand. “Vanuit de situatie van de

‘theezakjesmodel’.

stabiel bóven de 90%. Vorig jaar kon Brand een

gebouwen ga je dan nadenken hoe je de organisatie

“Bij havo/vwo-scholen zie je soms dat de havo een

percentage van 94 noteren.

kunt inrichten. Wij hebben gekozen voor verticale

slap aftreksel is van het vwo. Dat is jammer, want

Hoewel er geen wetenschappelijk bewijs is voor

eenheden: een mavo, een havo en een vwo en

het havokind is echt een ander kind dan het vwo-

de stelling dat de nieuwe werkwijze de oorzaak is

een eenheid voor beroepsgerichte leerwegen.”

kind. Het is een ander type leerling dat andere

van de prestatiestijging, ligt het voor Brand voor

Zo wilde Ostrea herkenbare opleidingen

lessen nodig heeft.”

de hand dat hier een causaal verband ligt. “Dat

25


moet wel, en het is logisch dat het zo is. De kinderen worden immers aangesproken op

Ostrea Lyceum

hun niveau.” Een andere voor de hand liggende

Het Ostrea Lyceum in Goes ontstond in 2003 door een

verklaring zou kunnen zijn dat havoleerlingen nu

bestuurlijke fusie tussen de protestants-christelijke

de ‘slimsten’ in het gebouw zijn, en daaruit trots

scholengemeenschap Buys Ballot en het rooms-katholieke

en motivatie putten. Brand vindt die hypothese

Willibrord College. Op schoolniveau werden de beide

evenwel niet geloofwaardig. “Daarvoor ontbreken

organisaties in 2007 in elkaar geschoven. De school kent

de aanwijzingen”, meent hij.

2.300 leerlingen. Volgens rector Jos Brand is het succes van de havo ruimschoots bekend in Zuid-Beveland, het

Bewuste keuze

verzorgingsgebied van Ostrea. Toch denkt hij niet dat

Brand ziet de prima resultaten eerder als een

ouders van havoleerlingen om deze reden kiezen voor het

uitvloeisel van de goede teamsamenstelling die

Ostrea Lyceum. “Zo kiezen mensen niet. Ze kiezen eerder

Ostrea heeft kunnen bewerkstelligen door de

Jos Brand

voor sfeer, onderwijskwaliteit en identiteit.”

docenten per opleiding te clusteren. “De docenten nemen deze leerlingen mee van de eerste klas naar de examenklas. Ze kennen de leerlingen heel

gelukt om goede havoteams samen te stellen.

motivatieproblemen kampen. “Veel havisten

goed en kunnen hen daardoor goed begeleiden.

De docenten zijn echte havodocenten geworden.

haken voortijdig af, terwijl ze volgens de Cito-

Ze hebben er immers voor gekozen om havodocent

Ze zijn zelfbewust en trots, en je merkt dat ze zich

score op de havo thuishoren”, licht Vos toe. “Dat

te zijn. Als je die keuze bewust maakt, kun je je

op de opleiding focussen. Je ziet het ook in uitingen:

zie je in heel Nederland. De spanningsboog van

beter op de leerlingen richten.”

zo doen wij dingen. Dat is nu een vanzelfsprekend-

de leerlingen wordt korter, en het onderwijs houdt

Datzelfde geldt volgens Brand voor de mavo- en

heid geworden, en dat was in het verleden wel

daar onvoldoende rekening mee. Daar willen we

vwo-docenten. “Ook de leerlingen van die afdelingen

anders.”

als havodocenten iets aan veranderen.”

profiteren van de aparte afdelingen. Je kunt een

Zo’n denktank is een aanwijzing te meer dat een

gymnasium bijvoorbeeld veel beter neerzetten.

Kortere spanningsboog

Gymnasiumleerlingen zijn veel meer betekenis-

Eén van de docenten die voor de havo-afdeling

verticale kolom een aanrader voor andere scholen?

gericht, ze pikken dingen beter op vanuit een

koos, is Jurgen Vos. “Vwo-leerlingen zijn slim,

“Ik denk het wel”, meent Brand.

conceptuele benadering. Een clustering van bijvoor-

mavoleerlingen zijn speels”, zegt hij.

“Ik praat hierover natuurlijk wel eens met collega’s.

beeld klassieke talen of klassieke cultuur wordt

“Havoleerlingen hebben van allebei wat, en dat

Die horen mijn verhaal met interesse aan, en soms

veel krachtiger in een vwo-omgeving. Als je gelijk-

spreekt mij aan. Bovendien voelde ik me direct

met jaloezie. Ik kan het iedereen van harte aan-

gestemde kinderen apart zet, herkennen ze zich

thuis in de sectie.”

bevelen.” Volgens Jos Brand is het model alleen

beter in de leeromgeving en komen ze dus ook

Hij is het met Brand eens dat zowel leraren als

geschikt voor scholengemeenschappen met

beter tot hun recht.”

leerlingen profiteren van de havo-focus. “Je kunt

minimaal 2.000 leerlingen.

Ook de docenten varen wel bij het verticale

je specialiseren. Of het nu gaat over didactische

De rector kan eigenlijk maar één nadeel bedenken:

model. “Dat was aanvankelijk, bij de fusie,

veranderingen of andere zaken, je overlegt met

dat de sectoren of vakgroepen te klein worden in

nog spannend”, blikt Brand terug.

collega’s die ook allemaal in de havo lesgeven.

vergelijking met een scholengemeenschap waar

“Je weet niet of genoeg docenten de keuze voor

Dat praat gemakkelijker.”

mavo, havo en vwo samen in hetzelfde gebouw

havo gaan maken. Sommige voelen zich echt

Die gesprekken hebben inmiddels geleid tot een

gevestigd zijn. “Daardoor loop je de kans dat mensen

mavo- of vwo-docent. De havodocent zit er dan

denktank van havodocenten die zich buigt over

te weinig kunnen sparren. Daar moeten we nog

een beetje tussenin. Maar gelukkig is het ons

de vraag waarom zo veel havoleerlingen met

iets aan doen.”

Advertentie

aparte havo-afdeling grote voordelen heeft. Is zo’n

Juridische kwestie

Juridische kwestie

26

Tekst Emmanuel Naaijkens

In deze rubriek komt elke maand een juridische kwestie uit de onderwijspraktijk aan de orde.

M.m.v. mr. Kees Verhaart, advocaat bij de Besturenraad

Bestuur versus ouders over plaatsing omstreden leerling

Een zesjarige leerling in groep 3 van een basisschool vertoont

De rechter stelt, na een zitting achter gesloten deuren, in zijn

(ernstig) seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het bestuur ziet

uitspraak vast dat op grond van artikel 40 lid 1 van de WPO de

geen andere mogelijkheid dan de leerling te schorsen en intussen

beslissing over toelating berust bij het bevoegd gezag. Omdat

een oplossing te zoeken.

het een discretionaire bevoegdheid betreft is in deze kortgeding-

Terugplaatsing is geen optie, gezien de ernst van de kwestie;

procedure slechts plaats voor een marginale toetsing van het

dat zou te ingrijpend zijn voor diens klasgenootjes. Maar wat

bestuursbesluit: is het besluit zorgvuldig genomen en heeft het

dan wel? Het bestuur van de school, de Sophia Stichting,

bestuur in redelijkheid tot het besluit kunnen komen? De conclusie

besluit de leerling op een andere school van de stichting te

van de voorzieningenrechter is bevestigend.

herplaatsen. Het is geen gemakkelijk besluit: tal van over-

In zijn uitspraak overweegt de rechter dat er een bijzondere zorg-

wegingen pro en contra passeren de revue tijdens de beraad-

plicht is voor een school om de veiligheid en gezondheid van

slagingen. Vragen als: is er voldoende draagvlak op die andere

zijn leerlingen te garanderen. Echter, dat betekent niet dat een

school, is er kans op imagoschade, is er risico op recidive,

garantie van 100% moet worden gegeven, zoals de ouders hadden

komt het kind niet in een sociaal isolement?

geëist. Het gaat niet om een resultaatsverplichting maar om een

Uiteindelijk hakt het bestuur de knoop door: de omstreden leer-

inspanningsverplichting.

ling wordt ingeschreven op een andere school van de Sophia

Ook het argument van de ouders dat er kans is op herhaling van

Stichting. Onder meer de volgende overwegingen spelen een rol.

misdragingen treft geen doel. Volgens onderzoek van deskundigen

Juridisch gezien heeft de stichting formeel een verantwoordelijk-

is er geen sprake van een stoornis, maar van gedrag dat te

heid om het kind op te nemen. Moreel gezien heeft een katho-

behandelen is. Het risico is bovendien niet groter dan bij elk

lieke school de opdracht om ieder kind in een veilige omgeving

ander willekeurig kind. Het bestuur mag volgens de rechter in

goed onderwijs te bieden.

deze op het oordeel van deskundigen afgaan, ook waar het gaat

De beslissing valt niet goed bij de ouders van de kinderen in

om het niet-plaatsen van de leerling in het speciaal onderwijs.

groep 3 waar de betreffende leerling een plek zal krijgen. Omdat

Verder wordt er een scala aan maatregelen genomen ten aan-

het bestuur niet wenst terug te komen op zijn besluit, stapt

zien van het bieden van een veilig schoolklimaat, zoals training

een aantal ouders naar de voorzieningenrechter. Hun bezwaren

van leerkrachten in het signaleren van seksueel grensover-

komen er in de kern op neer dat de jongen een groot risico

schrijdend gedrag.

vormt voor zijn toekomstige klasgenootjes en dat hij gezien

Opmerkelijk is dat de rechter in zijn uitspraak alle betrokken

zijn gedrag thuishoort in het speciaal onderwijs.

partijen op het hart drukt om verder met elkaar te overleggen.

Het intensieve begeleidingsplan dat is opgesteld, met inzet van

De komst van de leerling naar zijn nieuwe school zal onge-

een extra leerkracht, is voor de ouders alleen maar het bewijs

twijfeld spanning geven, maar het is in het belang van alle

dat de jongen kennelijk een gevaar voor zijn omgeving vormt.

kinderen, en van de omstreden leerling in het bijzonder,

Inmiddels is de affaire ook tot de media doorgedrongen.

om de rust zoveel mogelijk te bewaren.

De discussie gaat onder meer om de vraag in hoeverre ouders invloed mogen hebben op het plaatsen van een niet door hen gewenste leerling.

Nieuws Besturenraad

Nieuws Besturenraad

27

Nieuwe serie Masterclasses waardegedreven toezicht in het onderwijs

In oktober 2013 start een tweede serie masterclasses waardegedreven toezicht. Het betreft een samenwerkingsproject tussen opleidingsinstituut TiasNimbas van Tilburg University en de Besturenraad Academie.

Belangrijke impuls

masterclasses. De relatie met de inspectie – de

Tijdens de laatste bijeenkomst van de eerste serie

externe toezichthouder – is tevens van belang, zeker

op 2 april jl. presenteerden alle deelnemers hun

als de onderwijskwaliteit te wensen overlaat.

thesis. Daarin dienden zij duidelijk te maken hoe zij

En als laatste onderwerp blijkt de eigen informatie-

hun werk als toezichthouder of bestuurder hadden

voorziening een belangrijk onderdeel te zijn van

laten beïnvloeden door de theorie en de praktijk

het toezicht houden. Al met al toonden alle deel-

die in de bijeenkomsten aan de orde kwamen.

nemers zich bijzonder tevreden over de waarde die

Uiteindelijk kregen twaalf van de veertien deel-

de bijeenkomsten voor de eigen situatie heeft.

nemers een certificaat uitgereikt. Met twee deelDiverse hoogleraren, onder wie Edith Hooge en

nemers is een vervolgafspraak gemaakt.

Sietske Waslander, leveren een hoogwaardige

Vooral de eigen taakopvatting van de raad van

bijdrage aan de verschillende onderwerpen die

toezicht heeft een belangrijke impuls gekregen

In oktober start een nieuwe serie van

tijdens de bijeenkomsten aan de orde komen.

in de ontwikkeling van het toezicht houden in

zes masterclasses die doorloopt tot in

Adviseurs van de Besturenraad op de terreinen

verschillende organisaties. Ook de vraag hoe de

april 2014. Heeft u interesse? Neem

governance, identiteit en bedrijfsvoering vullen

identiteit van de schoolorganisatie een plaats krijgt

dan contact op met Carla Rhebergen,

de academische bijdragen aan met informatie uit

in het toezicht op het beleid van de school en

06 53 14 48 47,

de praktijk van schoolorganisaties. Academic

het formuleren van stakeholderbeleid – een nog

[email protected]. Of kijk op

director Rienk Goodijk is verantwoordelijk voor

nauwelijks ontwikkeld aandachtspunt – hebben

www.besturenraad.nl/masterclasses.

de masterclasses.

een impuls gekregen door het volgen van de serie

Advertentie Windesheim zet kennis in werking

Kees Jansen schrijft deze maand in zowel Thema PO als Thema VO over de formele en informele

Maak werk van uw inspiratie

& K E ER DI W TU S

Thema mei: Formele en informele medezeggenschap

medezeggenschap. U ontvangt Thema bij SBM. U kunt extra exemplaren ook downloaden van onze site www.besturenraad.nl of bestellen via [email protected] of bellen met 0348 74 44 44.

,QIRUPDWLHYRRUGLUHFWLHEHVWXXUGHUVHQWRH]LFKWKRXGHUV LQKHWSULPDLURQGHUZLMV_QUPHL 7HNVW.HHV-DQVHQ

WWW.WINDESHEIM.NL/THEOLOGIE 0HHULQIRUPDWLH .HHV-DQVHQ//% VHQLRUDGYLVHXU 7 ENMDQVHQ#EHVWXUHQUDDGQOO

)RUPHOHHQ LQIRUPHOH ,QIRUPDWLHYRRUGLUHFWLHEHVWXXUGHUVHQWRH]LFKWKRXGHUV PHGH]HJJHQ LQKHWYRRUWJH]HWRQGHUZLMV_QUPHL 'HPHGH]HJJHQVFKDS]RDOVGLHLQDOOHUOHLZHWJHYLQJLVJHUHJHOG HLZ ZHWJHYLQJ JHYLQJLVJ JHYLQJ YLQJ QJJLVJHUHJHOG LLV J VFKDS KDDS%ULVHHQZH ULVHHQZHWWHOLMNH L ZHWWHOLMNH ZHW LVHHQIRUPHOHYRUPYDQPHGH]HJJHQVFKDS

Master Leraar Godsdienst (eerstegraads) en Geestelijk Verzorger

7HNVW.HHV-DQVHQ

QWWHVVWHOOHQGHJHQH HQH QH HLVRPHHQPHGH]HJJHQVFKDSVRUJDDQLQWHVWHOOHQGHJHQH WRWZLHGHZHW]LFKULFKWRQGHUQHPHUEHYRHJGJH]DJ]RUJ HYYRHJGJH]DJ]RUJ J HQQWWHQRS]LFKWHYDQ DDQELHGHU KHHIWEHSDDOGHYHUSOLFKWLQJHQWHQRS]LFKWHYDQ UJJDDQ]HOIKHHIWEHSDDOGH GHUHF UHFKWHQ GDWRUJDDQHQKHWPHGH]HJJHQVFKDSVRUJDDQ]HOIKHHIWEHSDDOGHUHFKWHQ HVVWDDWHURRNKHHOZDWLQIRUP UPHOH OH GLH]HOIVDIGZLQJEDDU]LMQ'DDUQDDVWEHVWDDWHURRNKHHOZDWLQIRUPHOH WEEHNHNHQZDDUYDQGHEHKRHIWH WH PHGH]HJJHQVFKDS,QGH]H7KHPDZRUGWEHNHNHQZDDUYDQGHEHKRHIWH URRPKHWEHODQJULMNLVGHYHUVFKLOOHQ HQ HQ DDQPHGH]HJJHQVFKDSDIKDQJWHQZDDURPKHWEHODQJULMNLVGHYHUVFKLOOHQ JJJHQVFKDSJRHGLQGHJDWHQWH WXVVHQGHIRUPHOHHQLQIRUPHOHPHGH]HJJHQVFKDSJRHGLQGHJDWHQWH 0HHULQIRUPDWLH KRXGHQ

.HHV-DQVHQ//% VHQLRUDGYLVHXU 7 ENMDQVHQ#EHVWXUHQUDDGQO

U groeit met deze master in uw rol als expert op het gebied van godsdienst, levensbeschouwing, identiteit en ethische vragen. De afstudeerrichtingen van deze hbo-master zijn: )RUPHOHHQ LQIRUPHOH PHGH]HJJHQ VFKDS

'HPHGH]HJJHQVFKDS]RDOVGLHLQDOOHUOHLZHWJHYLQJLVJHUHJHOG LVHHQIRUPHOHYRUPYDQPHGH]HJJHQVFKDS%ULVHHQZHWWHOLMNH HLVRPHHQPHGH]HJJHQVFKDSVRUJDDQLQWHVWHOOHQGHJHQH WRWZLHGHZHW]LFKULFKWRQGHUQHPHUEHYRHJGJH]DJ]RUJ DDQELHGHU KHHIWEHSDDOGHYHUSOLFKWLQJHQWHQRS]LFKWHYDQ GDWRUJDDQHQKHWPHGH]HJJHQVFKDSVRUJDDQ]HOIKHHIWEHSDDOGHUHFKWHQ GLH]HOIVDIGZLQJEDDU]LMQ'DDUQDDVWEHVWDDWHURRNKHHOZDWLQIRUPHOH PHGH]HJJHQVFKDS,QGH]H7KHPDZRUGWEHNHNHQZDDUYDQGHEHKRHIWH DDQPHGH]HJJHQVFKDSDIKDQJWHQZDDURPKHWEHODQJULMNLVGHYHUVFKLOOHQ WXVVHQGHIRUPHOHHQLQIRUPHOHPHGH]HJJHQVFKDSJRHGLQGHJDWHQWH KRXGHQ

∙ Leraar Godsdienst (eerstegraads) ∙ Geestelijk Verzorger op masterniveau Kleinschalig en persoonlijk Theologie studeren bij Windesheim in Zwolle betekent studeren in een open karakter met ruimte voor verschillende opvattingen, ervaringen en tradities. De opzet van ons onderwijs is kleinschalig met oog voor persoonlijke groei. Open avond: 5 juni 2013 in Zwolle


28

Tekst Marianne Borgdorff en Marieke Gersdorf

Marianne Borgdorff, student theologie, deed onderzoek naar spiritualiteit en leiderschap aan de hand van het gedachtegoed van Anselm Grün. Zij interviewde twaalf leidinggevenden uit verschillend beroepsvelden, onder wie Dick den Bakker, directeur Onderwijs & Identiteit bij de Besturenraad. In dit artikel geeft zij samen met Marieke Gersdorf, lid raad van toezicht bij PCBO Baarn-Soest en werkzaam bij Berenschot, haar bevindingen weer. “Wij willen weer kunnen geloven in de mensen die het voor het zeggen hebben.”

We hebben geloofwaardige leiders nodig Nederland heeft geloofwaardige leiders nodig. Niet alleen in de

Daarnaast zijn de ‘grote, richtinggevende verhalen’ van bijvoor-

politiek is er behoefte aan geloofwaardig leiderschap. Na de

beeld het socialisme of het protestantisme, verbleekt. Het is nu

bouwfraude, de bankencrisis, de onrust bij woningbouw-

vooral het werk dat zin en richting verschaft en voorziet in de

corporaties en in kerken, is de roep om eerlijkheid, rechtvaardig-

behoefte om ergens bij te horen. Werk is voor veel mensen een

heid en ethisch handelen nog sterker geworden. Dit geldt

belangrijke levensinvulling.

wellicht nog het meest voor onze leidinggevenden op ons werk.

Onze identiteit ligt meer verankerd in onze bezigheden. Wij vragen

Wij willen weer kunnen geloven in de mensen die het voor het

iemand eerder naar wat hij doet dan waarmee hij zich verbon-

zeggen hebben.

den voelt.

Deze behoefte wordt door een aantal ontwikkelingen versterkt. Ten eerste zijn de verbanden waarop we vroeger konden terug-

Vertrouwen

vallen – kerk, familie of dorpsgemeenschap – minder vanzelf-

De trends in het denken over leiderschap onderstrepen dit.

sprekend geworden. We bewegen ons nu in veel verschillende

Van leidinggevenden wordt authentiek, inspirerend, dienend,

netwerken, die allemaal iets anders van ons vragen. Het effect

ethisch, transformationeel en spiritueel leiderschap gevraagd.

daarvan echter is dat veel mensen door de verscheidenheid aan

Kernelement in deze vormen van leiderschap is vertrouwen.

rollen en contacten een grote verbrokkeling in hun leven ervaren.

Vertrouwen wordt voelbaar en tastbaar in gedrag.

29


Vertrouwen is het resultaat van ons handelen. Dit soort leiding-

Reflectie organiseren

gevenden gaat de dialoog aan en organiseert tegenspraak. Ze

Deze spirituele waarden komen onder druk te staan in een

handelen vanuit het gezamenlijk belang en dragen hun verant-

competitieve en winstgerichte organisatiecultuur, waarin veel

woordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid strekt zich ook uit

nadruk ligt op individuele prestaties. Het gezamenlijke, hoger

buiten de grenzen van de organisatie, bijvoorbeeld door middel

liggende doel wordt uit het oog verloren. Het gebeurt ook in

van ‘Corporate Social Responsibility’. Mensen zijn op zoek naar

organisaties waarin feedback van de werkvloer niet meer

leidinggevenden op wie ze kunnen vertrouwen en in wie ze

gehoord wordt, waardoor misstanden kunnen blijven bestaan.

kunnen geloven.

Handelen vanuit spirituele waarden vraagt van zowel leiding-

Hoe word of blijf je een geloofwaardig leider? De afgelopen

gevenden als medewerkers om tegen besluiten in te gaan die

jaren is er veel onderzoek gedaan naar spiritualiteit en spirituele

niet in lijn zijn met deze waarden.

waarden in leiderschap en organisaties. Onderzoekers betogen

In situaties waarin leidinggevenden moeten schipperen tussen

dat spiritualiteit in leiderschap ervoor zorgt dat medewerkers

verschillende belangen, is het zinvol om reflectie te organiseren.

zich meer gezien weten en zich meer verbonden voelen met de

De benedictijnse spiritualiteit zet aan tot deze reflectie en biedt

organisatie.

nieuwe inspiratie. Inspiratie om elke dag bewust leiding te

Dit komt onder andere doordat de leidinggevende aandacht

geven en daardoor geloofwaardig te zijn.

besteedt aan hun individuele bijdrage aan het geheel.

De benedictijnse traditie nodigt mensen uit om te groeien in

De leidinggevende is ook het inspirerende voorbeeld in het

het ‘goede en heilige’. Hierbij gaat het niet om een plotselinge

uitdragen van waarden als eerlijkheid, vertrouwen en liefde.

ommekeer in je leven. Groei en verandering komen juist met

Het naleven van spirituele waarden en principes helpt een

kleine stappen tot stand. Rechtvaardig handelen is geen hoog

leider geloofwaardig te zijn en te handelen.

ideaal, maar een waarde die per dag weer vorm mag krijgen.

Aandachtig en dienstbaar

en opstaan. Zoals in veel spirituele tradities is juist de ervaring

Juist in deze tijd van crisis staan leidinggevenden onder druk.

van het niet-kunnen het begin van iets nieuws. Het onder ogen

Door reorganisaties moeten zij medewerkers ontslaan en

zien van je eigen feilbaarheid kan ruimte scheppen.

moeilijke hervormingen doorvoeren. In twaalf interviews met

Leiding geven vraagt volgens ons allereerst geloofwaardig

leidinggevenden stond de vraag centraal “hoe spirituele waarden

handelen. Door vertrouwen te hebben in mensen, met aandacht

van belang kunnen zijn in leiderschap en wat leidinggevenden

voor hun groei. Deze vorm van geloofwaardig leiderschap kan

stimuleert of belemmert in hun organisatie om deze waarden

elke dag weer worden nagestreefd. We hebben geen leiders

na te leven”.

nodig die perfect zijn, maar oprechte leiders die consequent zijn

Uitgangspunt in deze interviews waren waarden uit de bene-

in hun handelen.

Er is ruimte voor het maken van fouten: mensen leren door vallen

dictijnse traditie, een kloosterspiritualiteit met verrassend toepasbare richtlijnen. Het gaat erom aandachtig te luisteren en dienstbaar te zijn aan God en de ander. In hectische tijden bleek het voor leidinggevenden zeer van belang om aandachtig te luisteren, rechtvaardig te handelen en dienstbaar te zijn aan hun medewerkers. De benedictijnse traditie stelt dat centraal: de aandachtige levenshouding, gericht op groei van mensen. Een respondent vertelde dat dit moeilijk is: “We zijn zó bezig met het behalen van onze doelstellingen. Vaak ook wel gelegitimeerd door ontwikkelingen op de markt, verlies van klanten. Maar doordat we te snel gaan, raken we de medewerkers kwijt in het proces.” Wat helpt leidinggevenden om deze spirituele waarden in de praktijk te brengen? De belangrijkste stimulans zit hem in

Meer lezen

collega’s die je kunnen inspireren en spiegelen. Een directeur verwoordde dat als volgt: “In deze organisatie tref je heel veel

Ganzevoort, W.J. Spiritualiteit in leiderschap.

mensen aan die zaken als rechtvaardigheid, leidinggeven aan

Een verkenning van de betekenis van spiritualiteit

jezelf, dienstbaarheid en luisteren een belangrijke waarde toe-

voor leiderschap in organisaties, Titus Brandsma

kennen.” Een open, mensgerichte organisatiecultuur is ook zo’n

Instituut, Nijmegen, 2003

stimulans. En de mate waarin een leidinggevende autonoom kan handelen.

Grün, A. Spiritualiteit voor managers. Leidinggeven vanuit waarden en deugden, Ten Have 2005

Kiezen voor UWV of eigenrisicodrager worden?

30

Tekst Noël Houben | Fotografie Thinkstock

Modernisering Ziektewet

Kiezen voor UWV of eigenrisicodrager worden? Minder uitgeven aan sociale zekerheid. Over dit thema organiseerde de Besturenraad begin dit jaar vier regionale bijeenkomsten. Vooral de recente modernisering van de Ziektewet (ZW) bleek bij scholen een hot issue te zijn. Samen met partner Mercer helpt de Besturenraad zijn leden om in te spelen op de veranderingen.

Nadenken Er is een alternatief: scholen kunnen eigenrisicodrager worden voor de Ziektewet. Ze betalen dan een fors lagere sectorpremie

Werknemers met een tijdelijk dienstverband die ziek uit dienst

en geen gedifferentieerde ZW-premie. Scholen die eigenrisico-

gaan, ontvangen een ziektewetuitkering van UWV. Deze uitkering

drager worden, nemen zelf de begeleiding van zieke oud-werk-

betaalt UWV uit per sector vastgestelde premies. De hoogte

nemers op zich. Daarnaast betalen zij maximaal twee jaar de

van de premies die worden geïnd bij werkgevers, is afhankelijk

ziekte-uitkeringen van deze (voormalige) tijdelijke krachten.

van de instroom in de ZW binnen een branche. Door de recent

Scholen hebben de mogelijkheid om de begeleiding van zieke

van kracht geworden modernisering van de Ziektewet moeten

oud-medewerkers en de noodzakelijke administratieve handelin-

werkgevers per 1 januari 2014 gedifferentieerde premies gaan

gen op verzuimgebied uit te besteden aan een gespecialiseerd

betalen.

bedrijf; het financiële risico kan daar ook worden verzekerd.

“Als een medewerker met een tijdelijk dienstverband ziek uit

“Ook als je de vergoeding voor dit bedrijf meeneemt in de over-

dienst gaat, wordt zijn ziekte-uitkering via de gedifferentieerde

wegingen, zullen scholen vaak nog voordeliger uit zijn dan bij

premie rechtstreeks verhaald op de laatstbekende werkgever”,

UWV”, aldus Joosten.

vertelt coördinator collectieve inkoop Lex Joosten van de

Hij benadrukt dat het van geval tot geval verschilt of een school

Besturenraad. “Dit kan grote gevolgen hebben. Wanneer deze

baat heeft bij het eigenrisicodragerschap. “Om hier meer duidelijk-

oud-medewerker uiteindelijk arbeidsongeschikt raakt, moet een

heid over te krijgen, bieden we leden in samenwerking met

school wel twaalf jaar voor hem betalen. Terwijl die persoon er

Mercer een onderzoek aan (zie kader). Door de hoogte van de

misschien maar een half jaar heeft gewerkt als vervanger van

premies die UWV hanteert, loont het in ieder geval om na te

een zieke of zwangere vaste werknemer.”

denken of je eigenrisicodrager wilt worden.”

31

VeReFi-scan

Ook VPCO Zuidoost Groningen overweegt naar aanleiding van

De modernisering van de Ziektewet zorgt voor de nodige onrust

de VeReFi-scan om een beroep te doen op externe ondersteuning.

bij scholen. Tegelijkertijd weten nog weinig onderwijsinstellingen

Smith: “Ons langdurig ziekteverzuim ligt boven het landelijk

wat het voor hen betekent. Voor hoofd financiële zaken Willem

gemiddelde. Omdat wij veel gebruikmaken van invalkrachten,

Oomkes van Stichting Interconfessioneel (pc/rk) Voortgezet

brengt de modernisering van de ZW voor ons een behoorlijk

Onderwijs in het Gooi (SIVOG) en controller Johan Smith van

risico met zich mee. Als we door de grotere kennis van zaken

VPCO Zuidoost Groningen was het een belangrijke reden om

van een gespecialiseerd bedrijf het langdurig ziekteverzuim en

de regionale bijeenkomsten die door de Besturenraad over dit

de instroom in de WGA kunnen beperken, dan verdient die

onderwerp zijn georganiseerd, te bezoeken.

investering zichzelf terug. Over een eventueel eigenrisicodrager-

“De trend is toch dat steeds meer lasten rondom werknemers

schap denken we nog na. Eerst willen we de organisatorische

worden afgewenteld op de werkgever”, zegt Smith. “Het is

consequenties, risico’s en kosten goed in kaart brengen.”

daarom belangrijk om te weten wat er precies te gebeuren

Het besluit om eigenrisicodrager te worden, is hoe dan ook geen

staat. Dan kunnen we vervolgens bepalen welke maatregelen

onomkeerbare stap, benadrukt Joosten. “Niets belet je om na

er nodig zijn. Wat dat betreft voldeed de bijeenkomst zeker

afloop van een particuliere verzekeringsovereenkomst weer voor

aan de verwachtingen.”

UWV te kiezen.”

Smith en Oomkes maakten gebruik van het aanbod van de Besturenraad om Mercer voorafgaand aan de bijeenkomsten een gratis Verzuim-, Re-integratie- en Financiën-scan te laten uitvoeren. Deze VeReFi-scan laat zien hoe een school ten

duele gesprekken. “Wij deden het eigenlijk op alle terreinen

Onderzoek eigenrisicodragerschap Ziektewet

goed”, blikt Oomkes terug. “Wel kregen we het advies om

Wel of niet eigenrisicodrager worden voor de ZW: voor veel

opzichte van andere scholen scoort op onderwerpen als verzuim en arbeidsongeschiktheid. Bovendien maakt de scan duidelijk op welke gebieden nog besparingen mogelijk zijn. Mercer besprak de resultaten desgewenst met scholen in indivi-

eigenrisicodrager voor de Ziektewet te worden. Dat verbaast me

scholen is het een lastige beslissing. De gevolgen van zo’n

niet. Ons verzuimcijfer ligt al jaren onder het landelijk gemiddelde.

besluit zijn immers moeilijk te overzien. Als lid van de

Dan betaal je in een publiek stelsel al snel meer dan wanneer je

Besturenraad kunt u Mercer met korting onderzoek hiernaar

het zelf regelt. Waarschijnlijk gaan we deze stap dan ook zetten

laten doen. Het onderzoek maakt duidelijk:

per 1 januari 2014.”

t wat de consequenties van de wijzigingen in de Ziektewet voor uw organisatie zijn

Dubbel eigenrisicodrager SIVOG is niet onbekend met het eigenrisicodragerschap: de school is al geruime tijd eigenrisicodrager voor de Regeling werkhervatting

t welke acties qua verzuimbegeleiding nodig zijn voor een optimale risico- en kostenbeheersing

t wat de gevolgen zijn voor de winst- en verliesrekening en

gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). “Eigenlijk zijn we dubbel

de balans voor de komende drie jaar. Daarbij wordt inzicht

eigenrisicodrager voor deze arbeidsongeschiktheidsregeling”, stelt Oomkes. “We hebben er immers voor gekozen ons niet parti-

gegeven in de financiële gevolgen van: t in het publieke bestel blijven;

culier te herverzekeren. Een eventuele uitkering nemen wij zelf

t eigenrisicodrager worden voor de ZW en de administratie

voor onze rekening. We proberen bovendien door intensieve begeleiding te voorkomen dat zieke medewerkers arbeidsongeschikt worden. Tot nu toe hebben we geen spijt van onze keuze. Het heeft ons een besparing van meer dan drie ton opgeleverd. Voor de begeleiding van tijdelijke medewerkers die in de Ziektewet

volledig uitbesteden;

t eigenrisicodrager worden voor de ZW en de administratie volledig zelf uitvoeren. Steeds worden drie scenario’s (verwachting, best case en worst case) doorgerekend.

komen, overwegen we trouwens wel een extern bedrijf in te schakelen. De leidinggevenden van onze scholen zijn wellicht toch

Scholen die dat wensen, kunnen het onderzoek uitbreiden met

minder gemotiveerd om tijdelijke krachten te begeleiden die al

de gevolgen en mogelijkheden van een eventueel eigenrisico-

uit dienst zijn dan vaste medewerkers die ze goed kennen.”

dragerschap voor de WGA.

De uitval onder tijdelijke medewerkers kan aanzienlijk zijn, weet Oomkes. “Drie medewerkers die eind vorig jaar als invaller aan

Zie voor dit aanbod en de speciale ledenprijzen

de slag gingen, hebben de eindstreep van hun tijdelijke dienst-

www.besturenraad.nl/zw of neem contact op met

verband niet gehaald. Niet iedereen kan het werken in het

Lex Joosten: T 0348 74 44 35, E [email protected].

onderwijs aan.”

START IN 2013 OKTOBER

Nieuwe serie

Masterclasses Waardegedreven toezicht binnen het onderwijs

Wilt u zich als (intern) toezichthouder professionaliseren en ontwikkelen naar een meer strategisch partner van uw bestuur? Volg dan de masterclasses die speciaal voor u zijn ontwikkeld. De vraag naar de omgang van de interne toezicht-

Volop mogelijkheden tot inbreng van eigen vragen, ervaringen, dilemma's en onderlinge uitwisseling en discussie.

Siebrith Hoekstein,

houders (leden van raden van toezicht/toezicht-

voorzitter van de Raad van

houdende bestuurders) met de identiteit binnen de

Toezicht van Christelijke

onderwijsinstellingen is bij uitstek een vraag voor

Scholengemeenschap

de Besturenraad als centrum voor bestuurders en

Liudger in Drachten,

toezichthouders in het christelijk onderwijs.

volgde de eerste serie

Maar ook het hebben van een eigen toezichtkader

Voor wie

Masterclasses.

voor de 'bedrijfsvoering', de mogelijke omgang met

Toezichthouders en bestuurders van christelijke

relevante stakeholders en de wijze van verant-

onderwijsinstellingen (alleen voor leden van

“Door de Masterclass

woording horen bij verantwoord waardegedreven

Besturenraad en VKO)

Waardengedreven

toezichthouden.

toezicht word je bewust

Wanneer

onbekwaam, zoals ik het

TiasNimbas Business School (gerelateerd aan

De masterclasses worden gegeven in de periode

noem. Je realiseert je dat

de Universiteit van Tilburg) ontwikkelde speciaal

oktober 2013 – april 2014.

een aantal dingen nog niet

voor leden van de Besturenraad een leergang

goed geregeld is. Je leert

met zes masterclasses waarin de toezichthouders

Informatie en aanmelden

om kritisch te kijken naar

kunnen leren van nieuwe inzichten en concepten

Voor meer informatie over de masterclasses of

je eigen werkwijze. Je kijkt

en oefenen in het omgaan daarmee. Naast colleges

om u in te schrijven, kunt u contact opnemen

bijvoorbeeld of er dingen

van vooraanstaande docenten (o.a. prof. dr. ir.

met Carla Rhebergen, T 06 53 14 48 47,

in je toetsingskader anders

Rienk Goodijk) staat de interactie met de deel-

[email protected]. Of kijk op

moeten.”

nemers (via voorbeelden en cases) centraal.

www.besturenraad.nl/masterclasses.

Digitaliseren met visie. nr. 7, mei Magazine van de Besturenraad voor schoolleiders, bestuurders en toezichthouders

Recommend Documents